Εξοικονόμηση Αειφόρα κτίρια και πιστοποιήσεις
Η «οικονομική ζωή» των αειφόρων κτιρίων Τελικά πόσο μεγάλο είναι το κόστος λειτουργίας ενός κτιρίου κατά την διάρκεια του το κύκλου ζωής του και τι ποσοστό του συνολικού κατασκευαστικού κόστους αντιστοιχεί στο κόστος λειτουργίας;
Σ
το προηγούμενο άρθρο μας για την αειφορία των κτιρίων, αναπτύξαμε κυρίως τα σημαντικά οφέλη που έχει μια αειφόρα κατασκευή στον οικονομικό χάρτη κατασκευής του κτιρίου. Εκτός όμως από το κατασκευαστικό-οικονομικό τίμημα, σε ένα κτίριο έχει μέγιστη σημασία και το κόστος λειτουργίας για τη βιωσιμότητά του.
Κόστος λειτουργίας και ζωής της κατασκευής
H
πραγματική δοκιμασία των αειφόρων κτιρίων έγκειται στο πόσο καλά αποδίδει κατά τη διάρκεια της ζωής του κτιρίου ο σχεδιασμός που έχει πραγματοποιηθεί. Όπως αναφέραμε και στα προηγούμενα άρθρα, κάθε πρόσθετο κόστος κεφαλαίου για πράσινα κτίρια, καθώς και τυχόν αυξήσεις στην αξία της αγοράς ή στα ασφάλιστρα ενοικίασης, οφείλονται στην πραγματοποίηση των παροχών πληρότητας που σχετίζονται σε δύο βασικούς τομείς: 1. στη μείωση του κόστους λειτουργίας και συντήρησης και 2. στην παραγωγικότητα και τα οφέλη για την υγεία. Σε αυτό το άρθρο θα διερευνήσουμε την
56 Πράσινο σπίτι & κτίριο
εξοικονόμηση που μπορεί να επιτευχθεί με αειφόρα κτίρια από την άποψη των λειτουργικών δαπανών. Τα κύρια οφέλη που σχετίζονται άμεσα με το σχεδιασμό των αειφόρων κτιρίων περιλαμβάνουν την μείωση του κόστους της ενέργειας από παράγοντες όπως θέρμανση, ψύξη, φωτισμός, αερισμός και μειωμένη κατανάλωση νερού. Άλλα οφέλη, όπως η μείωση του λειτουργικού κόστους και των απαιτήσεων συντήρησης, απαιτούν αποτελεσματικές διαδικασίες διαχείρισης που θα τεθούν σε ισχύ πριν την χρήση του κτιρίου, προκειμένου να αποκομίσουν τα μέγιστα οφέλη της βιωσιμότητας του κτιρίου.
Εξοικονόμηση και Πιστοποίηση
H
ενεργειακή απόδοση έχει σημαντικό αντίκτυπο στη συνολική λειτουργία του κόστους ενός κτιρίου, καθώς αυξάνονται οι τιμές της ενέργειας και η ενεργειακή απόδοση γίνεται σταδιακά ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες ώθησης στην αγορά ακινήτων. Η μείωση της χρήσης ενέργειας ενός αειφόρου κτιρίου σε σύγκριση με ένα συμβατικό κυμαίνεται από 25% - 30% (το συμβατικό κτίριο πληροί πρότυπα κτιρίων με βάση έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Αμερική) έως και 35% - 50% (με βάση παρόμοια μελέτη πράσινων κτιρίων στη Νέα Ζηλανδία).
Η μελέτη με βάση το πρότυπο πιστοποίησης της Αμερικής «LEED» (2003) παρέχει στοιχεία που δείχνουν ότι τα υψηλότερα επίπεδα πιστοποίησης συχνά αντιστοιχούν σε υψηλότερα ποσοστά εξοικονόμησης ενέργειας, όπως φαίνεται στο Σχήμα 1. Μια πιο πρόσφατη μελέτη (2010) εκτιμά ότι η εξοικονόμηση στην κατανάλωση νερού που προκύπτει από στρατηγικές, όπως η επαναχρησιμοποίηση του νερού και υδραυλικά αποδοτικές εγκαταστάσεις, φτάνει έως 39% σε σχέση με εκείνη ενός συγκρίσιμου συμβατικού κτιρίου.
Εξοικονόμηση από την μετασκευή αειφόρων κτιρίων
Σχήμα 1: Μείωση ενέργειας σε σύγκριση με ένα συμβατικό κτίριο (%)
Συντήρηση
E
H αγορά της ανακαίνισης με σκοπό την ενεργειακή αναβάθμιση σήμερα κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος. Οι περισσότερες χώρες συνειδητοποιούν σταδιακά την σημασία της έλλειψης ενεργειακής απόδοσης του υφιστάμενου κτιριακού δυναμικού τους και υλοποιούν μετασκευές ενεργειακής απόδοσης με ταχύτερους ρυθμούς. Τα μέτρα αναβάθμισης περιλαμβάνουν τη θερμομονωτική βελτίωση του κελύφους, νέα αποδοτικά συστήματα θέρμανσης και εξαερισμού, αναβάθμιση του συστήματος φωτισμού, μέτρηση της καταναλισκόμενης ενέργειας, βελτίωση των συστημάτων ελέγχων και διαχείρισης, εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και μηχανικές αναβαθμίσεις των συστημάτων. Από τα τρέ-
χοντα στοιχεία διαπιστώνουμε ότι μπορεί η εξοικονόμηση ενέργειας που επιτυγχάνεται από την ανακαίνιση των υφιστάμενων αειφόρων κτιρίων να μην είναι τόσο υψηλές όσο για νέες κατασκευές, είναι παρ 'όλα αυτά σημαντική. Για παράδειγμα, μια μελέτη κτιρίων στη Σιγκαπούρη αποκαλύπτει ότι η εξοικονόμηση ενέργειας που επιτυγχάνεται σε ένα δείγμα κτιρίων μετά την ανακαίνιση είναι 17%. Δεδομένου ότι οι τιμές της ενέργειας θα συνεχίσουν να αυξάνονται, τα σχετικά οφέλη της ενεργειακής απόδοσης θα γίνονται ολοένα και μεγαλύτερα, και το επιχειρηματικό ενδιαφέρον για ενεργειακά αποδοτικά κτίρια, καθώς και για μετατροπή της ενεργειακής απόδοσης, θα ενισχυθεί σημαντικά.
κτός από την αποδοτικότητα των πόρων, ένα άλλο τυπικό χαρακτηριστικό των πράσινων κτιρίων είναι η έμφαση στην αντοχή και μακροζωία των συστημάτων. Το κάθε υλικό που χρησιμοποιείται στην κατασκευή, επιθεωρείται για ολόκληρο τον κύκλο ζωής του, όπως και για τα χαρακτηριστικά του κατά τη στιγμή της εγκατάστασης. Χρησιμοποιείται ολιστική προσέγγιση που λαμβάνει στοιχεία της ενσωματωμένης ενέργειας, της τοξικότητας, της εκπομπής ρύπων και του κύκλου «αντικατάστασης» και ανακύκλωσης, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ότι ένα υλικό είναι «αειφόρο» σε όλες του τις πτυχές. Μια σωστά καθορισμένη παλέτα από βιώσιμα υλικά και συστήματα δόμησης παρέχει μακροπρόθεσμο οικονομικό όφελος μέσω των σπανιότερων αντικαταστάσεων υλικών και των μειωμένων απαιτήσεων σε καθαρισμό και συντήρηση. Δεν πρέπει βέβαια να ξεχνάμε και τα οφέλη που συνδέονται με το υγιεινό εσωτερικό περιβάλλον, λόγω της χαμηλότερης τοξικότητας και των εκπεμπόμενων ρύπων. Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, υλικά που είναι πραγματικά αειφόρα έχουν το πρόσθετο πλεονέκτημα της ανακύκλωσης και ανάκτησης στο τέλος της ζωής τους, που δημιουργούν τη δυνατότητα για επιπλέον ροή εσόδων, αν και η διαδικασία αυτή είναι προς το παρόν σε αρχικό στάδιο.
Πράσινο σπίτι & κτίριο 57
Εξοικονόμηση Αειφόρα κτίρια και πιστοποιήσεις Ανακαίνιση
Έ
να άλλο χαρακτηριστικό που συμβάλλει στην οικονομική βιωσιμότητα ενός κτιρίου και ωφελεί τόσο τον ιδιοκτήτη και κατασκευαστή όσο και τον χρήστη, είναι η ευελιξία του σχεδιασμού και η δυνατότητα να προσαρμόζεται καλύτερα στους μελλοντικούς κινδύνους. Τα αειφόρα κτίρια συχνά περιλαμβάνουν συστήματα που έχουν σχεδιαστεί για να προσαρ-
μόζονται ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες, συμπεριλαμβανομένων υπερυψωμένων δαπέδων και κινητών χωρισμάτων, τα οποία επιτρέπουν την κίνηση των χρηστών και την χωρική αναδιάρθρωση χωρίς αναστάτωση, διακοπή εργασιών, ή επιπλέον κόστος. Για τους ιδιοκτήτες ακινήτων, προσαρμοστικότητα σημαίνει ευκολία μετάβασης σε μια νέα χρήση ή αναδια-
μόρφωση του χώρου, προκειμένου να ανταποκρίνεται στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της αγοράς. Για τον ιδιοκτήτη και τον χρήστη, ένα κτίριο που διασφαλίζει την προσαρμογή του σε νέες πηγές ενέργειας, υποδομές δεδομένων, κλιματικές αλλαγές και νέους τρόπους εργασίας, εξασφαλίζει ότι θα συνεχίσει να είναι ένα πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο.
Συνολική εξοικονόμηση λειτουργικών δαπανών
Λειτουργία
Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας
Διαδικασία Παράδοσης
Πραγματική κατανάλωση ενέργειας
Κατασκευή
Υπολογιζόμενη κατανάλωση ενέργειας
Κατανάλωση αερίων
Σχεδιασμός
Οι κτιριοδομικοί κανονισμοί, απαιτούν μόνο τον υπολογισμό της ενέργειας που απαιτείται από την θέρμανση, το ζεστό νερό χρήσης, τους ανεμιστήρες και τις αντλίες, την ψύξη και τον φωτισμό. Η ενέργεια που απαιτείται από τα computer server rooms δεν συμπεριλαμβάνεται. Επιπλέον, η ακρίβεια ενός ενεργειακού μοντέλου που εκπονήθηκε κατά την φάση σχεδιασμού του κτιρίου, είναι περιορισμένη και πρέπει να γίνονται παραδοχές σχετικά μ ε την χρήση του κτιρίου, τις ώρες λειτουργίας και το επίπεδο της μελέτης. Αλλαγές στα υλικά αλλά και στις διαδικασίες, που έχουν προδιαγραφεί για λόγους κόστους και ευελιξίας σε διάφορες εφαρμογές, μπορεί να οδηγήσουν σε διαφορετικό αποτέλεσμα από το προσχεδιασμένο. Ένα υψηλό επίπεδο ποιότητας στην υλοποίηση της κατασκευής είναι το βασικότερο κριτήριο για την δημιουργία αποδοτικών συστημάτων.
Αν οι διαδικασίες παράδοσης δεν υλοποιούνται με αυστηρότητα και υψηλό επίπεδο, τα κτιριακά συστήματα δεν θα λειτουργούν στην υψηλή απόδοση που έχουν σχεδιαστεί.
Η καταναλισκόμενη ενέργεια υπολογίζεται από μοντέλα που συμφωνούν με τους κανονισμούς και η πραγματική καταναλισκόμενη ενέργεια μπορεί να διαφέρει από την υπολογιζόμενη. Αυτή η διαφορά οφείλεται σε ποικίλους παράγοντες που προκύπτουν μέχρι την τελική παράδοση ενός κτιρίου.
Επεξηγήσεις συμβόλων Υπολογιζόμενη κατανάλωση ενέργειας Ανακρίβεια υπολογιστικού μοντέλου Κόστος λόγω αλλαγών κατά την κατασκευή
Προσοχή απαιτείται, καθώς οι διαχειριστές και οι χρήστες των κτιριακών υποδομών, ενδεχομένως να δυσκολευτούν να χειριστούν τα νέα συστήματα αυτοματισμού με αποδοτικό τρόπο. Μη επαρκής συντήρηση των συστημάτων μπορεί επίσης να προκαλέσει την μείωση της αποδόσεως τους.
Μη αποδοτικό commissioning Ενέργεια από μη ορθά ρυθμισμένα συστήματα Διαχείριση και λειτουργία Σχήμα 2: Συγκριτικά κόστη ανά κατηγορία Source: adapted from“What is the Performance Gap?” by Arup, 2013
58 Πράσινο σπίτι & κτίριο
Το Centre for Virtual Engineering της Στουτγάρδης έλαβε χρυσή πιστοποίηση από το DGNB ΤΟ 2012.
Εξοικονόμηση κόστους (ανά τ.μ.)
1
2 3 4 5
1. Συντήρηση και λειτουργίες 2. Ενέργεια 3. Εκπομπές 4. Νερό 5. Κατασκευή
Έ
να αειφόρο κτίριο που χρειάζεται ελάχιστη αρχική επένδυση μόλις 2% πάνω από το κόστος κατασκευής ενός συμβατικού, αποδίδει εξοικονόμηση πάνω από δέκα φορές από την αρχική επένδυση, βάσει ενός 20ετούς κύκλου ζωής. Ενώ ο αριθμός αυτός περιλαμβάνει την εξοικονόμηση και από την αύξηση της παραγωγικότητας και της υγείας των χρηστών, εμβαθύνοντας στην εξοικονόμηση ενέργειας, διαπιστώθηκε ότι η εξοικονόμηση του κόστους λειτουργίας λαμβάνεται υπόψη και στο κόστος ασφαλίστρων που συνδέονται με τον αειφόρο σχεδιασμό των κτιρίων και κατασκευών (σχήμα 2). Ο βαθμός της εξοικονόμησης ποικίλει ανάλογα με τις τιμές της ενέργειας σε μια δεδομένη τοποθεσία.
Γεφυρώνοντας το χάσμα των αποδόσεων
Τ
α στοιχεία που παρουσιάζονται στα προηγούμενα διαγράμματα, δείχνουν ότι υπάρχει σεβαστό κέρδος από την εξοικονόμηση του κόστους λειτουργίας και συντήρησης. Παρόλα αυτά, ακόμα και τα πιο καλά σχεδιασμένα κτίρια με υψηλές απαιτήσεις και υπηρεσίες, μπορεί τελικά να μην αποδόσουν όπως αναμένεται αν δεν υποστηριχθούν και δεν υιοθετηθούν πρακτικές, ισχυρής μοντελοποίησης, σχεδιασμού, διαχείρισης κατασκευής και αποτελεσματικής διαχείρισης κατά την χρήση. Η εικόνα παραπάνω αποδεικνύει ότι η διαφορά των προβλεφθέντων έναντι της πραγματικής ενεργειακής απόδοσης δεν είναι μόνο προϊόν ενέργειας, αλλά εξαρτάται από πολλούς παράγοντες οι οποίοι επενεργούν στις διαδικασίες σχεδιασμού και διαχείρισης του κτιρίου. Τα ποσοστά που εμφανίζονται στο διάγραμμα, είναι βασισμένα σε θεωρητικά μοντέλα και όχι σε στατιστική ανάλυση. Ο ρόλος μιας ολοκληρωμένης δια-
δικασίας σχεδιασμού είναι καθοριστικός και πολύ πιθανόν το κυριότερο εργαλείο για την διασφάλιση ότι τα αναμενόμενα οφέλη από το σχεδιασμό αειφόρων κτιρίων είναι υλοποιήσιμα στην πράξη και στην διάρκεια χρήσης του κτιρίου. Το χάσμα της απόδοσης αυτής έχει μελετηθεί αρκετές φορές από διαφορετικά ιδρύματα ή οργανισμούς και έχει οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι το κέρδος που επιτυγχάνεται από τα αειφόρα κτίρια πολλές φορές δεν έχει αποτυπωθεί από την αρχή, δηλαδή δεν είναι σε γνώση του επενδυτή. Οπότε, πως μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι η αναμενόμενη αποδοτικότητα ενός κτιρίου συμπίπτει με την αποδιδόμενη; Οφείλουμε να προχωρήσουμε σε συγκεκριμένες στρατηγικές: Ο θετικός αντίκτυπος της διαδικασίας επαλήθευσης των προδιαγραφών (commissioning) ενός κτιρίου, έχει αποτυπωθεί και, μάλιστα, σε μεγάλη βιβλιογραφία. Απεικονίζεται η θετική επίδραση που έχει στον
εντοπισμό των δυσλειτουργιών και σε άλλα θέματα σχετικά με την απόδοση, αυξάνοντας τις ευκαιρίες για μεθόδους εξοικονόμησης ενέργειας και ανάπτυξη συστημάτων βελτίωσης. Η σωστή διαδικασία commissioning σε νέα αλλά και υφιστάμενα αειφόρα κτίρια έχει ως αποτέλεσμα την μείωση των λειτουργικών δαπανών, του κόστους συντήρησης και του κόστους αποκατάστασης βλαβών. Επίσης εξασφαλίζεται ότι τα κριτήρια και η μεθοδολογία σχεδιασμού, υλοποιούνται στη κατασκευή και στη λειτουργία. Το commissioning πρέπει να είναι μια διαρκείς διαδικασία, που θα πρέπει να πραγματοποιηθεί τουλάχιστον για τους πρώτους 12 μήνες λειτουργίας καθώς μια τέτοια διαδικασία, εξασφαλίζει τη σωστή μετάβαση και παράδοση στους χρήστες μεταξύ των διαφορετικών εποχών του έτους. Όπως είναι λογικό, όταν αλλάζει η εποχή, αλλάζει και η ενέργεια που καταναλώνει το κτίριο.
Το κτίριο Ορθοπεδικής στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Rush University έχει πιστοποιηθεί ως Gold Green
Στο επόμενο τεύχος θα αναλυθεί με ανάλυση το Γερμανικό πρότυπο πιστοποίησης αειφόρων κτιρίων DGNB
Άρθρο του κ. Δημήτρη Μαναγούδη, Μηχανολόγου Μηχανικού, Πιστοποιημένου επιθεωρητή Αειφόρων κτιρίων κατά DGNB, Πηγή: The Business case for Green building, WorldGBC Πράσινο σπίτι & κτίριο 59