IDFA Dagkrant #1 2017 by IDFA International Documentary Film Festival Amsterdam

t donder- & vrijdagkran inclusief programma! 16/17 nov 2017

‘ik had met internet een grens bereikt’ Offline versus online

Hoofdgast en internetpionier Jonathan Harris in een analoog gesprek met het Britse duo Anagram over het zoeken naar waarheid, offline versus online, het effect van nepnieuws en de plek van de mens in het grote geheel. Pagina 6

Algoritmes aftroeven

Sluipenderwijs nemen apparaten ons leven over. In DocLab probeert een aantal makers algoritmes te slim af te zijn met de nieuwste technologie of door lekker offline te gaan. Pagina 12

multimediakunstenaar Jonathan

hoofdgast van IDFA

Harris

Dertig jaar IDFA

Oudgediende Victor Kossakov sky over Untitled, de film die hij koos voor jubileumprogramma The Visual Voice: “Elk shot is pure kunst.” Plus: een foto uit het beginjaar van IDFA, 1988.

volg ons via #idfa2017

U heeft uw dromen gerealiseerd. Maar hoe kunt u deze delen? De juiste begeleiding geeft uw levenswerk door. Zo groeit ook een volgende generatie met uw vermogen mee. Laag op laag. Een leven lang.

Uncharted Rituals en Jonathan Harris Dat je dertig bent geworden, wil nog niet zeggen dat je bent vastgeroest, leeft in het verleden en wars bent van nieuwerwetsigheden. Wel dat je inmiddels wat ervaring hebt opgebouwd en ontwikkelingen in perspectief kunt plaatsen. En juist daardoor zie je, in de stortvloed aan dagelijkse hypes en sensatiezucht, wat echt vernieuwend is en de moeite van het onderzoeken waard. IDFA viert dit jaar zijn dertigste verjaardag, met zijn blik stevig op verleden, heden én toekomst gericht. En als je dat doet, zie je ook waar die elkaar raken. Zo vernieuwt het festival zich door voor het eerst een multimediakunstenaar uit te nodigen als hoofdgast: Jonathan Harris, die jarenlang digitaal pionierde en daarmee al vaker te gast was in DocLab, IDFA’s podium voor interactieve media. Maar diezelfde Harris, vertelt hij in gesprek met Amy Rose en May Abdalla van het gezelschap Anagram (let op die voornamen), heeft onlangs de online wereld de rug toegekeerd en is teruggegaan naar de boerderij van zijn ouders. Maar het één sluit het ander op IDFA niet uit, zoals Harris’ Top 10 van non-fictiefavorieten naast film en internet ook ruimte biedt aan, gewoon, een goed boek. Ondertussen is de hulp die de online wereld documentairemakers biedt met bronmateriaal en inspiratie allang niet meer controversieel – ook deze papieren krant komt niet zonder digitale middelen tot stand – en bouwt een interactieve webdocumentaire als Poppy Interactive in vele opzichten gewoon verder op de kennis en tradities die in een eeuw cinema en journalistiek zijn verworven. Zoom uit en doe een beroep op je ervaring. Ga voorbij de hype en zie wat alle enthousiasme en angsten over ‘nieuwe’ media – die allang zo nieuw niet meer zijn – eigenlijk behelst. Want vragen als ‘hoe zien we de werkelijkheid?’ en ‘is het de werkelijkheid die we zien?’ lijken opgekomen met fake nieuws, maar houden IDFA al sinds de oprichting bezig. Het is vaak alleen de vorm die verandert: we werden altijd al beïnvloed door de media die we consumeerden, maar met de algoritmes achter digitale media heeft die beïnvloeding nieuwe niveaus van verfijning bereikt – ten goede en ten kwade. Om Frizzle Sizzle te parafraseren: “Alles heeft een algoritme.” In het DocLab-programma Uncharted Rituals beantwoorden zeer uiteenlopende projecten die oude vragen daarom op nieuwe manieren. Wat, uiteraard, genoeg verdere vragen oproept om weer járen vooruit te kunnen.

Inhoudsopgave 6/7

Internetpionier Jonathan Harris, die dit jaar een onconventionele Top 10 samenstelde en van wie een retrospectief te zien is, gaat in gesprek met Amy Rose en May Abdalla van het Britse duo Anagram, medemakers van het DocLab-project W/O/R/K. “Het is verleidelijk deze tijd te zien als een eindtijd.”

Getrainde beveiligingscamera’s, een analyserend fototoestel, slimme spraaksoftware, drones en VR: technologie die ons helpt, bedreigt en wordt gebruikt door DocLab-deelnemers om alomtegenwoordige algoritmes te slim af te zijn.

6/7

12/13

Laurent Van Lancker kwam in ‘de Jungle’ van Calais bij het maken van een fictiefilm en bleef er hangen voor een onvermijdelijk documentair project: Kalès. “Deze film toont echt het perspectief van de bewoners.”

“We wilden het spoor volgen van de heroïnehandel vanuit Afghanistan naar Europa”, vertelt documentairefotograaf Robert Knoth. Het resultaat: een installatie, een boek en een interactieve webdocumentaire Poppy Interactive.

Vaste IDFA-gast Victor Kossakovsky selecteerde voor het jubileumprogramma The Visual Voice de film Untitled van Michael Glawogger en Monika Willi. “In deze film is elk shot pure kunst. Je ziet leven, je ziet mensen, je ziet strijd, je ziet hoop.”

17 9

Jaap van Hoewijk maakte een film over de al dertig jaar verdwenen Piet Beentjes. Diens zus Toos is opgelucht “Nu het verhaal naar buiten komt, geeft dat me rust. Het moest bij mij weg.” En de Chinese filmmaker Jiawei Ning maakte de woordloze film Awaken met en over een zwijgende visser uit de regio waar hij opgroeide. “Hij had echt de regie.”

Cover foto: Bram Belloni

WIN MEER, BELEEF MEER

De BankGiro Loterij is de loterij van winnen en beleven. En een documentaire bekijken is pas echt een belevenis! Daarom maakt u als deelnemer kans op vele prijzen en ontvangt u gratis een BankGiro Loterij VIP-KAART zolang u meespeelt. En daarmee kunt u nu gratis naar documentaires van het IDFA en andere filmfestivals. Ook meespelen? Ga naar www.bankgiroloterij.nl

23-10-17 13:31

Hoofdgast Harris spreekt Jonathan Harris is de eerste multimediakunstenaar die hoofdgast is van IDFA. De digitale DocLab-veteraan Harris is een allesvreter, zowel in zijn eigen werk (dat uiteenloopt van potloodtekeningen tot state-of-the-art internetprojecten zoals We Feel Fine) als in zijn Top 10 met favoriete non-fictiewerken, waarin hij zowel de speelfilm The Holy Mountain opnam als het vuistdikke architectuurboek The Nature of Order. Gespreksleider Jason Brush. Vr 17 13:00-14:30 Tuschinski 1.

NPOok op TV

Lintje voor Ally, Prijs voor Piripkura De feestelijke openingsavond van de dertigste editie van IDFA werd opgeluisterd met onderscheidingen: in Carré ontving vertrekkend festivaldirecteur Ally Derks een Koninklijk Lintje en in Tuschinski won de documentaire Piripkura van Renata Terra, Bruno Jorge en Mariana Oliva de nieuwe Amsterdam Human Rights Award. Het lintje, dat haar Officier in de Orde van Oranje-Nassau maakt, werd aan de verraste Derks uitgereikt door vicepremier Kajsa Ollon-

Jessica Gorter spreekt Een van de twee Nederlandse films die dit jaar zijn geselecteerd voor de IDFA Competition for Feature-Length Documentary is The Red Soul (De rode ziel) van Jessica Gorter, over de beladen omgang met Stalins nalatenschap in Rusland. In een Filmmaker Talk op donderdag wordt een uur lang gesproken met Gorter over haar oeuvre en werkwijze, geïllustreerd met filmfragmenten. Gespreksleider is Peter Delpeut. Do 16 15:00-16:00 Brakke Grond – Rode Zaal.

gren na een emotionele toespraak van bestuurder Derk Sauer, die de IDFA-oprichter uitbundig prees: “Jij was IDFA. IDFA, dat was jij.” Barbara Visser, interim artistiek directeur, zei in haar speech niet de ambitie te hebben de schoenen van Derks te vullen: “Dat is simpelweg onmogelijk.” Na de feestelijke formaliteiten ging het festival echt van start met openingsfilm Amal van Mohamed Siam. foto: ??????

Nieuw! Karen de Bok Talent Prijs

Vier Nederlandse documentaires krijgen dit jaar na hun première op IDFA (deze donderdag, vrijdag of zaterdag) ook nog tijdens het festival een vertoning op NPO (op maandag, dinsdag of woensdag). Deze NPO 2Doc Primeurs zijn The Pilot’s Mask, Piet is Gone, Independent Boy en Alicia. Zie voor alle informatie idfa.nl/nl/info/ npo-2doc-primeurs.

Impulsief gesprek Na de vertoning van het aanstekelijke documentaireportret Impulso over de Spaanse danseres Rocio Molina gaan Volkskrant-journalist Annette Embrechts en Flamenco Biënnale-directeur Ernestina van der Noort niet alleen in gesprek met regisseur Emilio Belmonte maar ook met de bijzondere Molina zelf. Do 16 21:00 Tuschinski 1.

Kijken naar camera’s Bij filmmakers denken we meestal vooral aan regisseurs, maar die maken documentaires niet alleen. Na het programma over editors vorig jaar, kijkt IDFA dit jaar met speciale aandacht naar cameramensen, met vijf klassieke en vijf nieuwe films waarvan de cameramannen- en -vrouwen op IDFA aanwezig zijn. Camera in Focus, do 16 t/m di 21, EYE.

Een nieuwe ontwikkelingsprijs voor documentairetalent is vernoemd naar Karen de Bok, die als programmamaker en televisiehoofdredacteur bij de VPRO jarenlang een graag geziene gast was op IDFA en begin dit jaar overleed. De Karen de Bok Talent Prijs (als opvolger van de Mediafondsprijs Documentaire) à €25.000 wordt donderdag 16 november uitgereikt door NPO-voorzitter Shula Rijxman aan de winnaar van de IDFAcademy & NPO-fonds workshop, waarin zes beginnende talenten onder begeleiding van gerenommeerde documentairemakers enkele maanden lang een idee voor een documentaire uitwerken.

Arabier op IDFA Het filmen debatprogramma ‘Shifting Perspectives: The Arab World’ biedt broodnodig tegenwicht aan de mediaclichés van nieuwsberichten over de Arabische wereld, met klassieke en nieuwe documentaires gefilmd door makers uit de regio zelf. Het zwaartepunt van het programma ligt in het eerste weekend. Vr 17 t/m zo 19, de Kleine Komedie.

Openingsfilm IDFA groot succes Begint Amal, die woensdag het festival opende, aan een internationale zegetocht? Zo ging het in elk geval met de openingsfilm van 2016, Guido Hendrikx’ Stranger in Paradise. Die confronterende documentaire over het Nederlandse asielsysteem won reeds dertig internationale prijzen. Ook werd hij genomineerd voor de vooraanstaande European Film Award, waarvan de winnaar wordt bekendgemaakt op 9 december.

Bier op IDFA Café de Jaren is tijdens IDFA Festivalcafé de Jaren. Het zijn vinyldagen: donderdag door gastheer-DJ Ed Rock, met zijn veelzijdige verzameling van 1957 tot 2017 en vrijdag door DJ Guzz, met soul, funk, latin, afro, enfin, te veel om op te noemen. De Jaren IDFA Lounge, 22:00 (donderdag tot 1:00, vrijdag tot 2:00).

Voor Jonathan Harris vormen het retrospectief en de Top 10 die hij samenstelde min of meer een afscheid. De Amerikaanse multimediakunstenaar en hoofdgast van het festival is offline gegaan en werkt nu met aardse materialen op de ouderlijke boerderij in Vermont. Met een serie persoonlijke rituelen probeert hij ‘het negatieve potentieel’ van die plek te verdrijven. Wat wil zeggen: een familiegeschiedenis van alcoholisme en depressie. Werk van Amy Rose en May Abdalla van het Britse duo Anagram is, net als dat van Harris, te zien in het DocLab-programma ‘Uncharted Rituals’. Ooit werkten ze als documentairemakers, maar hun achtergrond is veel breder. Rose heeft jarenlange ervaring met wide games (buitenspelen voor een grote groep mensen) en Abdalla was al een tijd bezig met online interactie. Die elementen combineren ze in hun nieuwe werk met persoonlijke verhalen en onderzoeken naar de grenzen en aard van onze perceptie. RR: “De Amerikaanse stand-up-legende Dave Chappelle had dit jaar een show die The Age of Spin heet. Dit is een tijd, zegt Chappelle, waarin mensen geen flauw idee hebben wat ze zien als ze via de media informatie binnen krijgen. Herkennen jullie dat beeld?”

JH: “Je verwijst naar de kneedbaarheid van onze perceptie?” RR: “En nepnieuws.” AR: “Ik herken dat wel. Maar klopt het ook? Want het idee dat we vroeger wél wisten waar we naar keken, dat we een soort perfecte relatie met de waarheid hadden, is onzin.” JH: “Het is verleidelijk om deze tijd te zien als een eindtijd. Ik zie de hele kwestie rond nepnieuws als een stap weg van de mythe dat zich daarbuiten een objectieve wereld bevindt. Het heeft de rol van de kijker en perceptie weer centraal gesteld, die lange tijd geen rol heeft gespeeld in het openbare debat in onze westerse cultuur. Via de perverse omweg van nepnieuws en Trump zijn we die les opnieuw aan het leren.”

Vechten

RR: “We hoeven het niet over klimaatverandering te hebben, maar niet alles is relatief toch? Nepnieuws trekt ook in twijfel wat vaststond. Daarin schuilt een risico.” AR: “Je bedoelt twijfel zaaien als politiek instrument?” RR: “Is dat niet ook waar jullie installatie I Swear to Tell the Truth over gaat, die hier op het festival te zien is?”

MA: “Onder meer. Maar het onderzoeken van de grenzen van waarheid en perceptie moet niet leiden tot een soort handen-in-de-lucht, dan geven we alles maar op. Daar schuilt een vreemd soort apathie in.” MA: “Een belangrijk deel van I Swear to Tell the Truth is de lens richten op hoe je als individu je eigen ervaring en vooringenomenheid meebrengt naar elk beeld dat je tot je neemt. In massamedia bestaat geen plek voor zelfreflectie. Er zal nooit een krantenkop zijn die vraagt: wat moeten we hier volgens jou schrijven? Dus als je als individu over klimaatverandering praat, heb je het daar dan echt over of gebruik je het onderwerp om het over jezelf te hebben? Hoe kun je onderscheid maken tussen waar je over praat en waar je het echt over hebt?” AR: “Vechten we omdat we ruzie hebben …” MA: “… of omdat we te veel van elkaar houden en ik bang ben dat je me verlaat?” JH: “Ik moet denken aan jullie installatie Door into the Dark die ik een paar jaar terug zag in New York. Wat die me leerde, was dat ik mijn eigen perceptie moest vertrouwen maar óók dat die perceptie relatief is.” AR: “Shit, hahaha, we hebben onszelf gewoon herhaald met deze nieuwe show.”

filmmakers in gesprek over de ver schillen en raakvlakken van hun films

‘Wat moeten we hier volgens jou schrijven?’

MA: “In I Swear to Tell the Truth nemen we Syrië als voorbeeld. We onderzoeken hoe mensen zich verhouden tot het nieuws over Syrië, zeven jaar na het begin van het conflict. Veel mensen hebben de neiging te denken dat ze niet genoeg weten om te kunnen oordelen.” AR: “We gebruiken vaak twijfel of een gevoel van verwarring om mensen erop te wijzen dat die soms als excuus dienen om je ergens niet bij betrokken te voelen. Er schuilt ook een politieke dynamiek in dat proces. Jezelf kunnen verexcuseren, een gebrek aan kennis gebruiken als een soort aflaat. Uiteindelijk trekken mensen zich dan terug uit de samenleving.” MA: “En we hopen dat mensen zichzelf de vraag stellen: is jouw gevoel van verwarring misschien het effect van iemands strategie?” AR: “Jouw werk in Network Effect was voor ons een inspiratie.” JH: “Met de verwarring die ik daarin zaaide wilde ik mensen zich laten realiseren dat ze op de verkeerde plek naar antwoorden zochten. Mensen denken dat zich ergens, in alle informatie die daarbuiten beschikbaar is, een of andere grote waarheid schuilhoudt die hen kan bevrijden van alle twijfel. Maar dat is niet zo.”

door Ronald Rovers

AR: “Waar moeten mensen dan zoeken?” JH: “Mensen zouden hun eigen ervaring moeten vertrouwen. Naar de realiteit van je eigen leven kijken. Op je innerlijke kompas vertrouwen.”

Verdrijven

RR: “Wat misschien nog niet iedereen weet is dat Jonathan Harris inmiddels offline is na zo lang de digitale werkelijkheid te hebben verkend.” JH: “Omdat ik het gevoel kreeg dat ik met internet een grens had bereikt. Die oppervlakkigheid begon me te frustreren. Vier jaar lang heb ik nauwelijks iets geproduceerd. Uiteindelijk besloot ik New York te verlaten en terug te gaan naar mijn ouderlijk huis in Vermont. Mijn moeder was al langere tijd ziek en stierf op de dag dat ik arriveerde. Samen met mijn zus erfde ik de boerderij. Ik had het idee dat het leven me een nieuwe kant op stuurde. Ik begon te werken aan een serie rituelen waarmee ik het negatieve potentieel van het land wilde verdrijven, dat wil zeggen een familiegeschiedenis van alcoholisme en depressie.” RR: “Beschouw je het als toeval dat het leven je die kant op stuurde?”

JH: “Ik beschouw het als het lot dat zich ontvouwde.”

Zingen

RR: “Jonathan, je koos Powers of Ten van Charles en Ray Earnes in je Top 10. Dat relativeert het idee van mensen dat ze het centrum van het universum zijn. Amy en May, in W/O/R/K – ook hier op IDFA – spelen jullie ook met de plek van het individu in een groter geheel. Wat willen jullie daarmee laten zien?” MA: “Hoe lang heb je?” AR: “We waren benieuwd naar de dynamiek die ontstaat als je mensen samen iets leuks laat doen. Wat resoneert? Welke gevoelens en herinneringen roept dat op? Veel bedrijven doen alsof ze saamhorigheid stimuleren. Maar daarin schuilt iets hols. Want het heeft niet echt met jou te maken, het draait om winst. Nooit om echte gevoelens. Bedrijven spinnen het en doen alsof ze willen dat jij je creatieve potentieel ontwikkelt. Maar ze willen je leegzuigen om de machine zo snel mogelijk te laten lopen. In W/O/R/K hopen we dat mensen dat conflict tussen groepsgedrag en echte gevoelens ervaren.” JH: “Waarom laten jullie mensen zingen?”

W/O/R/K (Anagram)

I Love Your Work (Jonathan Harris)

vlnr. Amy Rose, Jonathan Harris en May Abdalla, foto: Bram Belloni

In het DocLab-programma ‘Uncharted Rituals’ sluit het werk van hoofdgast Jonathan Harris, vermaard multimediakunstenaar maar inmiddels offline, perfect aan op de analoge en digitale verkenningen van het Britse duo Anagram, Amy Rose en May Abdalla.

MA: “We hebben al eerder gewerkt met het principe van harmonie. Er gebeurt iets als mensen via hun stem een harmonie vinden met een ander mens. Ik denk dat het ons gaat om de vraag: hoe kan het collectief zichtbaar groter zijn dan de som der delen?”

Het retrospectief van Jonathan Harris, de Top 10 die hij samenstelde en Anagrams werken W/O/R/K (samen met The Smartphone Orchestra) en I Swear to Tell the Truth zijn van 16 tot en met 26 november dagelijks te zien in de Brakke Grond van 9:00 tot 23:00 uur, gratis toegankelijk (met dagelijks ook een gratis rondleiding). Zie ook doclab.org/2017/doclab2017.

Beeld: Instant Dreams

NTR op IDFA Instant Dreams – Willem Baptist The Greenaway Alphabet – Saskia Boddeke Living on Soul – Jeff Broadway, Cory Bailey Andy’s Promise – Nathalie Crum Nettiquette – Mea Dols de Jong

BELEEF

IDFA VOLKS KRANT MET DE

volkskrant.nl/idfa

‘Het was erbarmelijk, maar er was léven’ Vol verbazing zag Laurent Van Lancker hoe de illegale bewoners in ‘de Jungle’ van Calais een functionerende parallelle maatschappij optuigden. In zijn poëtische documentaire Kalès tonen enkele vluchtelingen het beruchte kamp door hun eigen ogen.

foto: Corinne de Korver

De wortels van Kalès liggen, vertelt Laurent Van Lancker, bij de productie van zijn vorige project: een hybride fi ctiefilm over omgekeerde immigratie, waarin een blanke Noord-Europeaan een boot zoekt om mee te vertrekken. “Omdat ik beelden uit de werkelijkheid wilde toevoegen, filmde ik enkele scènes in Calais.” De Belg werd getroffen door de erbarmelijke situatie van de illegale migranten in de geïmproviseerde nederzetting die ‘de Jungle’ werd genoemd en besloot als vrijwilliger te gaan helpen. “Week op, week af was ik in Calais of thuis in Brussel, vanaf het ontstaan van de Jungle in april 2015 tot aan de ontmanteling eind vorig jaar.”

Overleven Van Lancker was onder de indruk van de overlevingsstrategieën in deze erbarmelijke situatie: “Er waren restaurants, winkels en scholen. ’s Avonds speelden de mannen samen gitaar, terwijl de ratten over ons heen liepen. Hun parallelle maatschappij was totaal zelf beheerd en de solidariteit was groot. Uiteindelijk werd het kamp bevolkt door tienduizend mensen en toch waren er relatief weinig ruzies; er bestond een heel systeem met clanhoof-

den. Wij vrijwilligers vonden het een fantastisch laboratorium van functionerend zelfbeheer. Toen de Franse overheid het kamp ontmantelde, was dat het einde van een systeem dat op een of andere manier wérkte. Veel beter dan offi ciële asielcentra, waar mensen in kamers zitten en het sociale aspect verdwijnt.” De productie was al net zo weerbarstig als het kampleven. Dát Van Lancker met de bewoners een project op zou zetten leek onvermijdelijk: “Ik ben uiteindelijk toch regisseur.” Maar het plan had veel voeten in de aarde, want budget was er niet en de

doorstroom was enorm: had hij net hun vertrouwen gewonnen, lukte het migranten om naar Engeland te vluchten.

Vroege dood Ook zijn aanvankelijk bedachte thema over de dromen van Europa en de dromen en nachtmerries van Jungle-bewoners stierf een vroege dood: het kamp werd middenin de productie ontmanteld. Toch bleek Van Lancker genoeg materiaal te hebben om alsnog een fi lm te maken over het menselijke, sociale aspect van de Jungle, bezien

vanuit het oogpunt van de bewoners zelf. “Met hun eigen verhalen, vanuit hun zelfgebouwde tenten en soms ook met hun eigen camerabeelden. Er zijn veel fi lms gemaakt in Calais, maar deze toont echt hun perspectief.” De fi lmmaker, die ook zelf de camera ter hand nam, overnachtte regelmatig bij hen in het kamp. Eigenlijk was tijdens de productie van Kalès vrijwel niets te voorzien: “Doorgaans vraag je steun aan voor ontwikkeling of postproductie, maar in dit geval was het filmen en monteren zo urgent dat er geen tijd te verspillen was. Daarnaast vond ik het sowieso normaal en goed om hieraan geen budget te verbinden. Het gaat tenslotte over mensen die daar zonder centen overleven. Voilà, zo’n project is het.” Van Lancker klopt zichzelf duidelijk niet op de borst dat hij na het verdwijnen van het kamp drie Jungle-bewoners in huis nam. Wel is hij trots dat twee van hen óók bij IDFA te gast zijn. “Dat is voor mij het mooiste moment van het festival.” (MN)

Kalès – Laurent Van Lancker. Vr 17 20:15 Munt 12; zo 19 14:15 Tuschinski 6; di 21 11:45 Tuschinski 3; zo 26 16:00 Podium Mozaïek.

Hé gast! Naar aanleiding van Jonathan Harris’ onconventionele Top 10-selectie vroegen we filmmakers naar hun tips voor sites die ze professioneel gebruiken. Ainara Vera (See You Tomorrow, God Willing!) “YouTube Tutorials…. Waar zou ik zijn zonder ze?!”

Grzegorz Szczepaniak (The Ugliest Car) “Mijn Top 3: dafilms.com is een van mijn favorieten voor Europese documentaires. En documentary.org als het gaat om Amerikaanse. Voor Pools nieuws ga ik vanzelfsprekend naar polishdocs.nl.”

Kate Novack (The Gospel According to André)

30 JAAR IDFA

“Zoek het lokaal. Community websites bevatten vaak vergeten juweeltjes”

Mikala Krogh (A Year of Hope) “Ik gebruik nowness.com voor visuele en artistieke inspiratie.”

Het grootste documentairefestival ter wereld bestaat 30 jaar. En kijk haar daar staan, in 1988, aan het prille begin: medeoprichter en festivaldirecteur Ally Derks. Naast haar: filmmakers Othmar Schmiderer (links, van Josef Hauser - Klang und Raum) en Puck Goossen (Het dagboek van Charlotte S.). Dit jaar neemt Derks, na drie decennia aan het roer, afscheid en dat wordt onder meer gevierd met het feestprogramma The Visual Voice in de Balie – daar, waar het ooit allemaal begon.

Victor Vroegindeweij (The Last Fight) “Zorg dat je zo veel mogelijk Facebook-vrienden krijgt met zo divers mogelijke opinies uit zo verschillend mogelijke kringen. Zo verpest je Facebooks algoritmes en kom je niet vast te zitten in je eigen bubbel.”

CAFE DE JAREN IDFA THE BEATING FILM OF IDFA SELECTIE HEART OPEN ALL HOURS CAFÉ DE JAREN Nieuwe Doelenstraat 20

Rokin

AN INCONVENIENT TRUTH 2

DEAD DONKEYS FEAR NO HYENAS

Dinsdag 21 november • 19.30 uur • Tuschinski Theater Landbouwgrond is het nieuwe groene goud: de wereld moet gevoed worden. Ook Ethiopië verwelkomt buitenlandse investeerders met open armen. Maar waarom wordt zoveel eten naar rijke landen geëxporteerd, terwijl miljoenen Ethiopiërs afhankelijk zijn van voedselhulp? Met nagesprek o.l.v. Chris Kijne (Presentator Bureau Buitenland VPRO).

SILAS

Woensdag 22 november • 19.30 uur • Tuschinski Theater Portret van de Liberiaanse activist Silas Siakor, een onvermoeibare luis in de pels van zijn corrupte regering. Waarom mogen buitenlandse bedrijven beschermd bosgebied kappen? En wat is er gebeurd met het internationaal ingezamelde hulpgeld om de ebola-epidemie te bestrijden? Met nagesprek o.l.v. Chris Kijne (Presentator Bureau Buitenland VPRO).

Impact » Oxfam Experiment

Dinsdag 21 november • 10.00 uur Rode zaal - de Brakke Grond Kan een documentaire de wereld veranderen? Aan de hand van de film Delicate Balance en de mobiele webapplicatie Harvis analyseert Bahram Sadeghi samen met het publiek de impact van film.

Kaartverkoop Voor meer informatie over de Oxfam Novib selectie, IDFA en de kaartverkoop, kijk op www.oxfamnovib.nl/idfa

PATHÉ DE MUNT Muntplein

Vijzelst raat

Zondag 19 november • 11.00 uur • Theater Carré Met An Inconvenient Truth zette Al Gore klimaatverandering definitief op de agenda. In dit vervolg zet hij alles op alles om een klimaatrevolutie te ontketenen. Naast voorspoed met het klimaatakkoord van Parijs beleeft hij met de verkiezing van Trump ook tegenslag. Met nagesprek o.l.v. Femke Halsema.

TUSCHINSKI

ein Rembrandtpl

CAFEDEJAREN.NL

‘Wat zeg je tegen een smokkelaar die jou een paar honderd dollar biedt?’ Afghanistan 1993; Kosovo 1998; Mali 2012. In de interactieve webdocumentaire Poppy Interactive duik je in situaties en gebeurtenissen die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken hebben, om te ontdekken dat ze onlosmakelijk verbonden zijn.

foto: Bram Belloni

Een verzameling losse verhalen, die na verloop van tijd als puzzelstukjes op hun plek vallen: zo drong de diepe verwevenheid van drugs en oorlog door tot journalist Antoinette de Jong en documentairefotograaf Robert Knoth. Poppy Interactive is het resultaat van ruim twintig jaar onderzoeksjournalistiek, voornamelijk in conflictregio’s. “Het begon ermee dat we het spoor wilden volgen van de heroïnehandel vanuit Afghanistan naar Europa”, vertelt Knoth; dat resulteerde in 2012 in een installatie en een boek, Poppy: Trails of Afghan Heroin. De webdocumentaire gaat nog dieper in op de gestage vermenging van georganiseerde misdaad en gewapende groepen als de Taliban, al-Qaeda en IS. “De drugshandel zorgt voor enorme geldstromen, waarmee zij hun oorlogen kunnen volhouden. De grote kracht van zulke groeperingen is niet dat ze op het slagveld moeilijk te verslaan zijn, maar dat ze een oneindige bron van inkomsten hebben uit illegale economische activiteiten.” De Jong vult aan: “Je ziet vaak dat rebellenbewegingen met drugshandel beginnen om hun opstand te financieren. Maar op een gegeven

De bezoeker

The Work “Indrukwekkende film, maar ook schrijnend”, zegt Dick over The Work, gefilmd in een zwaarbewaakte Amerikaanse gevangenis waar gevangenen en mannen van ‘buiten’ samen deelnemen aan een vierdaagse therapiesessie. “Er zitten gevangenen bij met straffen van twee keer levenslang plus nog eens 55 jaar. Die komen even in een oase waar ze anders mogen zijn, maar na vier dagen gaan ze gewoon weer het volgende jaar van hun straf in. Dat is het inhumane van het Amerikaanse systeem: het ontneemt mensen elk perspectief. En dan verbaast

Poppy Interactive – Antoinette de Jong en

Robert Knoth. Do 16 t/m za 25 9:00-23:00;

zo 26 9:00-18:00 uur Brakke Grond Exhibition.

Draait er nog wat leuks?

woensdag 15 november 13:34 uur Tuschinski 2

Wiro Felix (58, bezoeker sinds de eerste editie) en Dick de Koning (62, bezoeker sinds lang)

moment is de illegale handel zo succesvol geworden dat het een doel op zich wordt. Er ontstaat een keten van gebeurtenissen met een kille, ijzeren logica. Als je een grenswacht in Tadzjikistan bent met een inkomen van twintig dollar per maand, wat zeg je dan tegen een smokkelaar die jou een paar honderd dollar smeergeld biedt – of een geweer tegen je hoofd zet?” Vanuit dit perspectief belicht Poppy Interactive recente en huidige conflicten, met beelden, journalistieke verhalen en harde data. De mysterieuze vondst van een uitgebrande Boeing 727 in de woestijn van Mali levert een spannend verhaal op, terwijl cijfers laten zien hoe het defensiebudget van dat land in het niet valt bij de gigantische winsten die er in de cocaïne- en heroïnesmokkel worden gemaakt. Samen tonen ze een beeld van een door drugshandel volledig gecorrumpeerde staat. Het samenbrengen van al die informatie en inzichten zien de makers ook als het afronden van een onderwerp dat hen zo lang heeft beziggehouden – al is het fenomeen zelf nog altijd even actueel. De Jong: “Ik denk dat wij ons ei gelegd hebben.” (SK)

men zich erover hoe gewelddadig ze zijn!” Wiro, zelf cameraman met een documentaire op IDFA, was wat minder onder de indruk van de therapeutische sessies: “Er ging erg veel aandacht naar de verhalen van de bezoekers, terwijl ik de gevangen veel interessanter vond.” De soms heftig emotionele kringgesprekken raakten bij hem geen gevoelige snaar. “Ik vind het eerlijk gezegd soms moeilijk om die Amerikanen helemaal serieus te nemen. Ik sta er erg van te kijken dat het bij al die grote gespierde mannen allemaal om hun pappie gaat. Dat je denkt: wat is er toch mis daar?” (SK)

Markante rechter met tamme rat en antieke eend

The Work – Jairus J. McLeary. Do 16 12:30

Tuschinksi 1; Do 23 18:30 De Balie Grote Zaal; Vr 24 10:30 De Brakke Grond Expozaal; Zo 26 16:30 Tuschinski 2.

foto: Nichon Glerum

ieuns r e s niette neme

inhumaan

“Het is altijd fijn als trouwe klanten terugkeren.” Aan het woord is niet een groenteman of schoenverkoper, maar de Brusselse onderzoeksrechter Anne Gruwez. Ze heeft het over draaideurcriminelen die net iets te vaak bij haar op audiëntie komen. Gruwez, die zich energiek verplaatst in een antieke eend, heeft een apart gevoel voor humor. Niet iedereen vat haar grappen. Het gevolg: grote ogen en openvallende monden. Toch dwingt deze volstrekt authentieke dame met haar ervaring, mensenkennis en kunde respect af. Wie vaker moet verschijnen weet dat er een preek volgt. Zo krijgt een pinautomatenrover te horen dat zijn levensstijl nog eens z’n dood wordt. “Ik wil absoluut niet dat je als een hond aan je eind komt, maar voor de maatschappij is hoe het nu gaat ook geen goede deal.” Op

droge toon maakt ze een rekensommetje van zijn criminele loopbaan en de bijpassende gevangeniskosten – een fortuin dus. “Feitelijk is ’t eigenlijk het goedkoopst als je nu gewoon doodgaat.” Daarna kan de verdachte lamgeslagen het vonnis horen. Hoewel de markante rechter thuis ontspant met een tamme rat op haar schouder, is ze toch vooral aan het werk. Of ze nu een cold case onderzoekt of actuele zaken. En ach, zo leer je nog eens wat bij over bdsm-praktijken, het gebruik van zwaailichten en het opgraven van lijken. (MN) So Help Me God – Jean Libon en Yves Hinant.

Do 16 13:45 Tuschinski 2; vr 17 22:00 Munt 11; za

18 13:45 EYE Cinema 1 (+ Doc Talk); do 23 20:00 Brakke Grond Expozaal.

Alles heeft

DocLab: Uncharted Rituals

Sluipenderwijs nemen apparaten ons leven over. Hoe ver is de technologie al gevorderd en kunnen we die nog de baas? Of doemt er een nieuwe trend op: lekker offline? Door Olga van Ditzhuijzen

Wie zichzelf wel eens heeft vastgereden in een modderig bospad vanwege een blind vertrouwen op de board computer, heeft het al beseft: we zijn steeds afhankelijker van robots. We worden meegezogen met onze dwingende mobieltjes, wat tegelijk veel weerstand opw... – moment, ik moet even... sorry, ik krijg een berichtje... – goed, waar was ik? Nemen apparaten ons leven over? Hoe passen we ons gedrag, onze gewoontes daarop aan? In DocLab probeert een aantal makers algoritmes te slim af te zijn. Zo experimenteerde kunstenaar Memo Akten met gezichtsherkenning. In zijn installatie Learning to See: Hello World! trainde hij twee beveiligingscamera’s om een specifi eke verzameling plaatjes te herkennen en onthouden. De ene camera kreeg alleen maar kunstobjecten te zien, de andere foto’s uit het heelal. Met behulp van gezichtsherkenning krijgen bezoekers te zien wat voor beeld de computer denkt voor zich te hebben. Lachen: ben je meer een Aardappeleter of een maan van Jupiter? Zo werkt het niet helemaal, want de installatie toont vooral hoe snel de computer zich weet aan te passen en kan leren – al gauw verschijnen contouren van je eigen gezicht. Met eenzelfde techniek bedacht de Belgische mediakunstenaar Dries Depoorter om zijn Trophy Camera v0.9 alle winnaars van World Press Photo te laten analyseren, waardoor die uitsluitend nog prijswinnende foto’s maakt: wie weet maakt jouw kiekje volgens dat algoritme een kans?

Slim De Amerikaanse performancekunstenaar Lauren McCarthy probeert algoritmes van ‘slimme’ computers als Siri en Alexa af te troeven. Tijdens een live demonstratie in de Brakke Grond zal Lauren het bewakingssysteem, de koelkast, het lichtplan en de verwarming overnemen in huizen van inwoners van Los Angeles. Deelnemers kunnen haar via spraaksoftware opdrachten geven, waardoor Lauren hun wensen leert kennen en daarop gaat anticiperen. Interessant is dat veel mensen lijken terug te deinzen om

zich aan te melden voor dit experiment, dat voor deelnemers in totaal drie dagen duurt – terwijl we minder moeite hebben om allerlei digitale afluisterpalen in onze huizen toe te laten, sterker nog... – moment, sorry, ik moet dit appje even beantwoorden. Yes. Los van deze nog wat moeilijk te bevatten ontwikkelingen, maken de meeste mensen zich zorgen over de allesoverheersende smartphones – of liever, wat wij ermee doen. Wie kent niet het beeld van de vergadertafel waar collega’s stiekem een blik op hun mobieltje werpen terwijl jij je verhaal doet? De makers van Anagram en The Smartphone Orchestra zoeken juist naar de verbindende mogelijkheden van mobiel internet. Tijdens de live presentatie W/O/R/K wordt publiek met hulp van hun smartphones in groepjes opgedeeld, om vervolgens opdrachten uit te voeren. Eindelijk eens uit je eigen bubbel en sámen! Het lijkt wel werk; en dat klopt, want de sessie is een milde parodie op teambuilding-ses-

sies waarin... – wacht even, dit is dringend. (...) Ben ik weer.

Melig Ja sorry, ik zit intussen te chatten met Nour. Ze is een Syrische arts, onderweg naar Europa. In de app Bury Me, My Love speel ik de rol van haar man Majd, die voorlopig is achtergebleven in Homs. Zijn reacties op haar berichtjes zijn door de makers geschreven, maar ik krijg meestal de

een algoritme live presentatie van de eerste afleveringen van de speurtocht van Eliza’s kinderen houden de makers het eenvoudig: het interactieve gedeelte bestaat uit live performances en simpelweg de zaal tussentijds een paar keer te vragen of ‘Bob’ een hersenschim is of niet. Gewoon mensenwerk dus – want wat voor meerwaarde zou een digitaal programmaatje hiervoor hebben?, zoals de makers terecht opmerken.

Tevreden

barretje op te drogen. Opgelucht vervolgen we haar route – totdat ze plotseling gillend op mijn voicemail staat: opgepakt. Het komt hard aan na al die dagen chatten. Wonderlijk, ze is tenslotte niks anders dan een ‘bot’, die erin slaagde om de haverklap mijn aandacht op te eisen. Ik probeer het nog een keer.

Dement

keus tussen twee antwoordmogelijkheden. Met elk duivels dilemma (‘betaal de foute taxichauffeur’ of ‘vertrouw de smokkelaar maar’) bepaal ik het verloop van de reis, waardoor deze game-app verschillende routes en uitkomsten kent – ook desastreuze. Naast schrijnende verslagen van voettochten door de regen of gesloten grensposten, stuurt mijn nieuwe vriendin ook opgetogen selfi es uit de kroeg in Istanbul en melige grappen – tot weer een levensgevaarlijk plan de kop opsteekt. Neem nou gisteren: heeft ze in een Turkse grensstad een opblaaskano gekocht, om een rivier over te steken naar Griekenland. Gekkenwerk, zei ik nog. Maar ze kan geen kant meer op. Ik houd mijn hart vast. Uren later komt er eindelijk bericht: zit ze in een Grieks

Om het hoofd te bieden aan zulke digi-verslaving lijkt zich aan de andere kant van het DocLab-spectrum een bescheiden trend te ontpoppen om technologische verworvenheden te versimpelen: kijk naar nieuwe-mediapionier en IDFA-hoofdgast Jonathan Harris, die aankondigde voortaan voornamelijk offline te willen zijn. Of neem de plotseling toenemende populariteit van de toch wat eendimensionale podcast, de digitale audiodrager die begin deze eeuw nooit helemaal doorbrak en nu een renaissance beleeft. Niks extra functies, driedimensionale wereld, eigen inbreng of alternatieve verhaallijnen – niets meer dan een verhaal, dat alleen verteld wordt in jouw oor. In de documentaire-podcast Bob blijft de hoogbejaarde Eliza in haar dementie steeds de naam ‘Bob’ herhalen. Het wordt een spannende zoektocht naar de grens tussen waan en werkelijkheid, zonder dat de luisteraar wordt afgeleid door de rauwe realiteit van verbleekte foto’s of een rimpelig gezicht. Was hij een jeugdliefde? Moest zij hun kind afstaan? Of vertelt Eliza de ervaringen van een ander? Ook in de

Ook de audiotour It Must Have Been Dark By Then speelt met de impact van het enkel luisteren naar een verhaal. Terwijl de bezoeker op aanwijzingen van de app een rondwandeling maakt en dus letterlijk uit zijn comfortzone wordt gehaald (pas als je binnen een bepaald gps-gebied bent gekomen, gaat het verhaal weer verder) biedt de app verhalen uit totaal andere plekken zoals de Sahara en het verdwijnende moeras in Louisiana, die je blik op de Amsterdamse straten rond de Brakke Grond hopelijk voor langere tijd zullen beïnvloeden. Het summum van het offline bestaan binnen DocLab – paradoxaal verfi lmd via de modernste technologie (drone, vr-camera) – is het leven van de 90-jarige boer Egbert. In de virtual reality-documentaire The Last Chair zitten we aan de keukentafel bij de oude Drentenaar die nog altijd de boerderij van zijn ouders bewoont; niet alleen zonder internet, computer of mobiele telefoon, maar zelfs zonder stromend water, centrale verwarming of wc. Op de weg langs zijn modderige erf flitsen auto’s voorbij, maar bij hem staat de tijd eigenlijk stil. Hij is een tevreden man, zegt ie. Een kip wordt geslacht, een boterham gesmeerd. Onwillekeurig wil je je ellebogen op de virtuele tafel zetten en een kop instantkoffi e mee drinken. Je stapt bij hem in de auto, maakt de kachel aan en overdenkt de stilte van het platteland. Het leven, offline. Heerlijk. (...) Verdorie, wat nu...? Sorry ik moet deze even nemen. Nour? Waar zit je?

Expositie in de Brakke Grond T/m za 25 09:00-23:00; zo 26 09:00-18:00

Bob (podcast) – Nele Eeckhout, Siona Houthuys, Mirke Kist. Lauren – Lauren McCarthy (live performance do 16 t/m za 18 16:00-18:00). Learning to See: Hello World! – Memo Akten. Trophy Camera v0.9 – Dries Depoorter en Max Pinckers. The Last Chair – Anke Teunissen en Jessie van Vreden

(11:00-21:00; zo 11:00-18:00). Reserveren ter plaatse.

It Must Have Been Dark By Then (audiowandeling) –

Duncan Speakman (11:00 – 21:00; zo 11:00-18:00).

Bury Me, My Love – Florent Maurin. www.burymemylove.com

of te downloaden in App store of Google Play store (€ 3,49)

I DFA Com p et i t i on Program s 20 17

AMMODO × IDFA A M MOD O. ORG / I DFA

IDFA laat de hele wereld zien

Het documentairefestival IDFA bouwt bruggen tussen werelden. Tussen actualiteiten en achtergronden. Tussen kunstenaars en kijkers. Tussen ideeën en kansen. IDFA brengt de wereld samen. Daarom steunt VSBfonds dit festival. Ook mooie plannen voor kunst en cultuur? Kijk op vsbfonds.nl

vsbfonds.nl

de bezoekers van het Over het IJ Festival, de ouderen van Zona’s Kiosk, de studenten van de beurs, de vrijwilligers van de Voorleesexpress, de acteurs van Toneelvereniging NieuwLeven, de dansers van Venlo Danst, de vrouwen van het Tienermoederproject, de bezoekers van de Kunsthalkade, de leerlingen van PrinsHeerlijk, Het publiek van Holland Opera, de reizigers van Zeereis in het Scheepvaartmuseum, de zangers van Popkoor The Happening, de buurtgenoten de Vonk, de kinderen Hoedje van Papier, de gebruikers van Dorpshuis Schingen-Slapterp, de jonge talenten van het Grachtenfestival, de deelnemers aan de Lang Eettafel, de bewonderaars van de Hermitage, jongeren van het Young Art Festival, de kanshebbers op de Nationale Zorgvernieuwingsprijs, de bezoekers van Festival 5D , de muzikanten van de Koninklijke Harmonie Lottum, de scouts van

‘Elk shot is pure kunst’ Victor Kossakovsky is voor de twintigste keer te gast op IDFA, maar dit jaar niet met een eigen film. Voor het jubileumprogramma The Visual Voice selecteerde hij een film van een door hem bewonderde collega: Untitled van de inmiddels overleden Michael Glawogger. Kossakovsky legt uit waarom en formuleert en passant een nieuwe vorm van filmfinanciering. “Waarom geeft de filmindustrie niet jaarlijks blind een budget aan drie goede filmmakers? Die gaan heus niet een jaar lang champagne drinken - ze komen sowieso terug met een goede film.” Kossakovsky is niet blij met hoe de filmwereld nu werkt: filmmakers moeten scripts inleveren om in aanmerking te komen voor financiering. Terwijl documentaires bij uitstek niet te scripten zijn. “Je maakt dus fake scripts waarvoor je een fake budget krijgt. Iedereen weet dit en gaat ermee akkoord.”

Juist daarom is hij zo blij met de film van zijn vakbroeder Michael Glawogger, die zich van al deze regels niks aantrok. De Oostenrijkse filmmaker wilde een jaar lang over de wereld reizen en simpelweg alles filmen wat op zijn pad kwam. Na drie maanden overleed hij in Liberia aan malaria; zijn vaste editor Monika Willi voltooide de film op basis van de beelden en teksten die hij tijdens de reis aan zijn vrouw stuurde. Het is Glawogger gelukt een film te maken zonder vooropgezet plan en budget, omdat hij een volhouder en een vechter was, zegt Kossakovsky. “Daarvoor moeten we hem allemaal bedanken en bewieroken. Hij kwam helaas niet terug, maar liet wel onwaarschijnlijk mooie beelden achter vol dynamiek, beweging en echt leven.” Untitled wordt door Kossakovsky geprezen om zijn filmtaal. Er is geen verhaal of narratief - dit zijn beelden

Terroristen of imperialisten Filmmakers verdienen het niet om te hoeven liegen over een script en geld, aldus Kossakovsky. “Ik kan films maken zodra ik roep dat het over Russische terroristen of imperialisten gaat. Maar Russen zijn meer dan dat. Ik wil mijn schaamte, schuldgevoel en trots over Rusland laten zien, maar dat kan niet want niemand geeft me een cent om dat te maken. Daarom worden er minder diepgaande films gemaakt: je moet je verhaal aanpassen aan de industrie.” “Ik heb zelf iets anders geprobeerd met mijn film Tishe! waarin ik een jaar lang vanuit mijn raam de verwikkelingen rond een opgebroken weg filmde. Financiers wilden me geen geld geven omdat ze niet wisten wat er zou gebeuren. Als je mij al niet vertrouwt, terwijl ik eerder goede films heb gemaakt en prijzen heb gewonnen, hoe moet het dan zijn voor jonge filmmakers?” (VC)

Untitled – Michael Glawogger, Monika Willi.

Do 16 17:00 EYE Cinema 1; vr 17 11:15 Munt 11; zo 19 18:00 De Balie - Grote Zaal.

jordipeters.tumblr.com / a The Graphic Story production, thegraphicstory.com

foto: Bram Belloni

Malaria

als een goede schilderijententoonstelling. Zo ziet Kossakovsky cinema: als het vervolg op eeuwen schilderkunst en fotografie. “In deze film is elk shot pure kunst. Je ziet leven, je ziet mensen, je ziet strijd, je ziet hoop.” Dat kon Glawogger, aldus Kossakovsky, omdat hij talent had, een goed oog en een verbinding tussen oog en hart om wat hij zag op film te krijgen.

American Valhalla – Andreas Neumann en Joshua Homme. Do 16 11:00 Munt 11; vr 17 15:15 Tuschinski 1; ma 20 16:30 Munt 9; wo 22 11:15 Munt 11; vr 24 16:00 Melkweg – Rabozaal.

Reber Dosky

Reber Dosky ontvangt dit jaar het Documentaire Stipendium van het Prins Bernhard Cultuurfonds. ‘Hij laat in zijn films kleine verhalen van menselijke verhoudingen zien en plaatst die in een brede, maatschappelijke context’. Het Documentaire Stipendium wordt uitgereikt tijdens het IDFA. www.cultuurfonds.nl

PBC05 adv reberdosky IDFA 245x172,5 def v1.indd 1

20-10-17 12:05

RECHT verbeeld in

KRITERION In samenwerking met

17/11

Eye in the Sky

15/12 12/1

Foto: © Bram Belloni - 31pictures - Dutch Imagery

wint

Documentaire Stipendium Prins Bernhard Cultuurfonds

Fuoccamare

A Civil Action (35mm)

FILMTHEATER KRITERION

‘ik wilde geen stoorzender zijn’

foto: Nichon Glerum

In Awaken staat Jiawei Ning stil bij de schoonheid van het ijslandschap waarin vissers in alle sereniteit hun werk doen. Drie maanden gezelschap was misschien iets te veel van het goede voor de visser die Jiawei Ning portretteerde in een arctisch Chinees landschap. De filmmaker en zijn onderwerp kregen ruzie, zodat Ning zijn laatste onderwaterscènes moest improviseren. Dat werd het beeld van een vlieger, in de vorm van een inktvis, tegen een grauwe stadslucht – ver weg van zijn onderwerp. Het beeld past verrassend goed in de experimentele film vol meditatieve onderwaterbeelden en eindeloze ijsvlaktes, waarin Ning zonder enig gesproken woord of uitleg de leefomgeving van een anonieme visser in het noorden van China in beeld brengt. In lange opnames volgt de camera zijn trage handelingen: het uit het ijs losbikken van zijn boot, uitgooien van de netten, reparaties – alles met een soundtrack van motoren en knerpend ijs. “Er wordt niet in gepraat, nee, want vissers als hij werken altijd alleen. Ik wil dat de kijker zich zoveel mogelijk verplaatst in zo’n afgezonderd bestaan, zonder dat ik er als stoorzender tussen zit.” Om de ultieme verplaatsing te bewerkstelligen, gaf Ning zijn hoofdpersoon een GoPro-hoofdcamera. “Dat bleek een uitkomst toen ik tijdens een sneeuwstorm het gebied niet kon bereiken. Toen had hij écht de regie.” Met de GoPro maakte hij ook de onderwateropnames, door de camera aan een visnet te bevestigen.

Ning vertelt dat hij opgegroeid is in dit gebied en altijd nieuwsgierig is gebleven naar de serene manier van leven daar. De vissers die hij uit zijn jeugd kent, werken vier tot zes maanden per jaar; buiten het seizoen doen ze zelden ander werk. “De vrijheid spreekt hen aan”, zegt Ning, die weet dat de moeder van de visserman hem constant aanspoort om toch naar de stad terug te keren om beter werk te vinden. “Vissers klagen zelf natuurlijk wel dat ze te weinig verdienen. Het werk is gevaarlijk, maar zij ervaren het als een vertrouwde omgeving. Ze kiezen uiteindelijk voor het onafhankelijke vissersbestaan.” Dat gevoel van zelfbeschikking lijkt de moderne Chinese burger vergeten, zegt Ning. “Alles draait om geld, rumoer, snelle beelden, lawaai. De jonge generatie wordt geacht een topbaan te krijgen met een hoog salaris, maar de kans daarop is klein. Ik wil ze herinneren aan de schoonheid van het leven, de rust en ruimte, het trage ritme van het dagelijks bestaan.” Een ruimte waarin zelfs de aanwezigheid van een filmmaker al te veel bleek, lacht Ning – maar de ruzie met de visser is inmiddels bijgelegd. (OvD)

Awaken – Jiawei Ning.

Do 16 21:30 Munt 12; vr 17 13:45 Tuschinski 5; do 23 13:45 Tuschinski 3; vr 24 16:30 Tuschinski 3.

‘Het verhaal moest bij mij weg’

In de hoofdrol

Om er weer helemaal in te duiken is “best wel ingrijpend en confronterend” voor Toos Beentjes. Toch ziet zij de documentaire die is gemaakt over de vermissing van haar broer als een enorme kans. “Sinds de dood van mijn moeder ben ik nog de enige van ons gezin die dit hele verhaal kent. Ik heb een koffer vol documenten, maar dat zegt een ander weinig. Nu het verhaal naar buiten komt, geeft me dat rust. Het verhaal moest bij mij weg. Het was heel belastend om de enige te zijn die ervoor kon zorgen dat de vermissing van Piet niet vergeten werd. En die last is nu weg.” Beentjes vindt de film een mooi document, dat recht doet aan haar broer en het verhaal van de vermissing. Persoonlijk gaf de film haar vooral een gevoel van erkenning: “Jaap deed mijn zoektocht van dertig jaar in twee jaar over. Op sommige momenten liep hij tegen dezelfde dingen aan als ik, terwijl ik vaak onzeker ben geweest of ik niet te veel verwachtte of een zeurpiet was bij de politie.

Die bevestiging heeft me zoveel goed gedaan.” Beentjes hoopt dat er met de film nog nieuwe feiten aan het licht komen. Zo vond regisseur Van Hoewijk al een man die haar broer op de dag van de vermissing een lift blijkt te hebben gegeven. Ook de politie is weer in het onderzoek gedoken. En misschien raakt er dankzij de film nog wel iemand getriggerd die al jarenlang rondloopt met dit verhaal en iets kwijt wil. “Als het een misdrijf is, kan die persoon toch niet meer vervolgd worden”, zegt Beentjes. “En ik ben ook niet op zoek naar schuldigen. Ik wil gewoon weten wat er met mijn broer gebeurd is. Ik ben er inmiddels wel van overtuigd dat hij niet meer leeft. Maar als ik alles te weten zou komen, zou ik misschien eindelijk echt rust vinden.” (VC) Piet Is Gone – Jaap van Hoewijk.

Vr 17 21:00 Tuschinski 2; za 18 21:30 Ketelhuis Zaal 1; zo 19 15:00 Tuschinski 2 (+ Doc Talk); ma 20 17:00 Tuschinski 6.

Toos Beentjes, foto: Nichon Glerum

Jaap van Hoewijk maakte een film over de broer van Toos Beentjes. Een broer die al dertig jaar verdwenen is. Nog altijd is niet duidelijk hoe en waar hij precies vermist raakte.

Partners of IDFA Partners of IDFA

Premium Partner of the 30th International Documentary Film Festival Amsterdam

2Doc IDFA Primeur: The Pilot’s Mask

Premium Partner of the 30th International Documentary Film Festival Amsterdam Main Partners

Main Partners Partners

Partners

IDFA is subsidized and funded by

IDFA is subsidized and funded by IDFAcademy is supported by

IDFA Forum is supported by

IDFAcademy & NPO fund Workshop / Kids & Docs Workshop is supported by IDFAcademy

is supported by

IDFA DocLab is fund Workshop / IDFAcademy & NPO Kids & Docs Workshop is supported by supported by Diversion, Flemish Arts Centre De Brakke Grond, ARTE, National Film Board of Canada, Flanders Audiovisual Fund, Sound and Vision, Sonos

IDFA DocLab is supported by

Diversion, Flemish Arts Centre De Brakke Grond, ARTE, National Film Club IDFA

Board AMRO of Canada, Flanders Fund, Sound and Vision, Sonos ABN Bank NV, Audiovisual Being There, Brand New Telly Industries, De Breij Evers Boon, Houthoff Buruma, JBR, Jean Mineur Mediavision, Le Poole Bekema, M.N. Léons BV, Rabobank Club IDFA Amsterdam, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, Rotaform, Tunen + Partners, Nederland ABN AMROVan Bank NV, Being There,Vrij Brand New Telly Industries, De Breij Evers Boon, Houthoff Buruma, JBR, Donations IDFA Jean Mineur to Mediavision, Le Poole Bekema, M.N. Léons BV, Rabobank Amsterdam, Uitgeverij NieuwEmbassy Amsterdam, AVROTROS, BNNVARA, Embassy of Canada, of Rotaform, Van Tunen + Partners, Vrij Nederland Sweden, Embassy of the United States of America, EO, EYE International, Goethe-Institut, HUMAN, Institut Français Donations IDFA des Pays-Bas,to KRO-NCRV, LaScam, NPO Sales, OUTtv AVROTROS, BNNVARA, Embassy of Canada, Embassy of Sweden, Embassy of the United America, EO, EYE In cooperation with NPO (DutchStates PublicofBroadcasting) International, Goethe-Institut, HUMAN, Institut Français IDFA will broadcast 4 new Dutch documentaries on TV des Pays-Bas, KRO-NCRV, LaScam, NPO Sales, OUTtv during the festival.

In cooperation with NPO (Dutch Public Broadcasting) Suppliers

IDFA will broadcast new DutchArt documentaries on TV Abel, Alvero, Arti and4 Amicitiae, Support BV Theaterduring the festival.Bijlmer Parktheater, Booking.com, productiebureau,

Suppliers

IDFA Forum is IDFA BerthabyFund supported is supported by

IDFA Bertha Human Fund Rights Amsterdam is supported by Award is supported by

Amsterdam Human Rights De Balie, De Kleine Café de Jaren, Compagnietheater, Award is supported byEvent Engineers, EYE Film Komedie, DeLaMar Theater, Instituut, FestivalTickets, Fiona Online, Haghefilm Digitaal, Hampshire Hotel Prinsengracht, Hapeco, Het Ketelhuis, Café de Jaren, Compagnietheater, Kleine IndyVideo, Koninklijk Theater Carré,De LeBalie, Club De Accor Hotels, Komedie, Event Engineers, EYEMomkai, Film Lichtwerk,DeLaMar MacBike,Theater, Mausolos, Mazda, Melkweg, Instituut, FestivalTickets, Fiona Online, Haghefilm Digitaal, NH Hotel Group, Oberon, Podium Mozaïek, Rex InternaHampshire Hotel Prinsengracht, Hapeco, Ketelhuis, tional, Stadsschouwburg Amsterdam, TheHet Albus - Design IndyVideo, Koninklijk Theater Le Club AccorTolhuisHotels, Hotel Amsterdam Center, TheCarré, Screening Factory, Lichtwerk, MacBike, Mausolos, Mazda, Melkweg, Momkai, tuin, VBVB Cultuurautomatisering, Volkshotel, Zuiderkerk NH Hotel Group, Oberon, Podium Mozaïek, Rex International, Stadsschouwburg Festival Campain Amsterdam, The Albus - Design Hotel Amsterdam Center, The Screening Factory, TolhuisKesselsKramer tuin, VBVB Cultuurautomatisering, Volkshotel, Zuiderkerk

Distribution Festival Trailer Festival Jean MineurCampain Mediavision KesselsKramer

IDFA would like to thank all Distribution Festival Trailer (Special) Jean Mineur Friends Mediavisionof the festival.

Guide Abel,Program Alvero, Arti and Amicitiae, Art Support BV Theaterproductiebureau, Bijlmer Parktheater, Booking.com,

IDFA would like to thank all (Special) Friends of the festival.

Program Guide HOOFD-/ EINDREDACTIE NL Nicole Santé KEES driessen HOOFD-/

VORMGEVING Sjoukje van Gool Gerald Zevenboom

PRODUCTIE Cathalijne de Wilde Silvie van Oost

VORMGEVING ILLUSTRATIE Sjoukje van Gool BAFA van der Gerald(Bas Zevenboom Schot en Farhad Foroutanian) ILLUSTRATIE

PRODUCTIE IDFA Cathalijne de Wilde Frederiksplein Silvie van Oost 52 1017 XN Amsterdam info@idfa.nl IDFA www.idfa.nl Frederiksplein 52

EINDREDACTIE NL INTERNATIONAL Nicole Santé EDITION KEES driessen Nick Cunningham Mark Baker INTERNATIONAL Melanie EDITIONGoodfellow Geoffrey Macnab Nick Cunningham

Mark Baker REDACTIE NL Melanie Goodfellow Veerle Corstens Geoffrey Macnab Olga van Ditzhuijzen Sasja Koetsier REDACTIE NL MarickeCorstens Nieuwdorp Veerle Ronald Rovers Olga van Ditzhuijzen

Sasja Koetsier Maricke Nieuwdorp Ronald Rovers

FOTOGRAFIE Felix Kalkman Bram Belloni Nichon Glerum FOTOGRAFIE RuudKalkman Jonkers Felix Corinne de Korver Bram Belloni Joke Schut Nichon Glerum

Ruud Jonkers INTERNET Corinne de Korver Sietse Meijer Joke Schut (eindredactie NL) Laurel Avery INTERNET (eindredactie Sietse Meijer ENG)

(eindredactie NL) IDFA REPORTS Laurel Avery Resi LankesterENG) (eindredactie Anke Teunissen Ruben Hamelink IDFA REPORTS Michiel Landeweerd Resi Lankester Ard der Veldt Ankevan Teunissen Erik Vermunt Ruben Hamelink Michiel Landeweerd Ard van der Veldt Erik Vermunt

BAFA (Bas van der Stijn SchotSchenk en Farhad Jordi Peters Foroutanian) Anne Stalinski Emma Ringelding Stijn Schenk Melissa Brouwer Jordi Peters Jan AnneKlinkhamer Stalinski

3 3

Ook de beste IDFA-documentaires kijk jij waar en wanneer jij wilt.

1017 XN Amsterdam info@idfa.nl www.idfa.nl

Emma Ringelding ACQUISITIE Melissa Brouwer Daily Productions Jan Klinkhamer DRUK Rodi Media ACQUISITIE Daily Productions

2Doc IDFA Primeur: Alicia

DRUK Rodi Media

2Doc IDFA Primeur: Piet is Gone

2Doc IDFA Primeur: Independent Boy

Start. Op npo.nl 18 18

op het IDFA

DE RODE ZIEL Van Jessica Gorter

Competition for feature-length Documentary

THE LONG SEASON Van Leonard Retel Helmrich Competition for feature-length Documentary

MY NAME IS NOBODY Van Denise JanzĂŠe

Competition for Dutch Documentary

www.mokumfilm.nl

lterman

lly

oy:

thing

DE MUNT

Panorama, 92’

Arto Koskinen

13 12

19:00

18:00

17:00

16:00

15:00

14:00

13:00

12:00

11:00

10:00

1:00

24:00

23:00

22:00

21:00

20:00

Nokia Mobile – We Were Connecting People

20:30

Best of Fests, 83’

Theresa Traore Dahlberg

Ouaga Girls

Kids & Docs, IDFA Junior, 5’

Horatio Baltz

True Love in Pueblo Textil

18:00

Masters, 127’

João Moreira Salles

In the Intense Now

14:45

Best of Fests, Camera in Focus, 85’

Ziad Kalthoum

Taste of Cement

12:15

DE MUNT

11:00

DE TUSCHINSKI MUNT 132

A thrilling portrait of experimental flamenco dancer Rocío Molina, followed by an in-depth conversation between journalist Annette Embrechts, Flamenco Biennale’s Ernestina van de Noort, director Emilio Belmonte and Molina herself.

First Appearance Competition, 105’

Emilio Belmonte

+ Doc Talk Impulso

21:00

Best of Fests, 71’

Egil Håskjold Larsen

69 Minutes of 86 Days

20:00

Dutch Competition, 93’

Simonka de Jong

NPO 2Doc Primeur: The Pilot’s Mask

18:00

Masters, 100’

Barbet Schroeder

The Venerable W.

17:15

An intimate portrait of three ex-convicts in Los Angeles, followed by an in-depth conversation between journalist Eelco Bosch van Rosenthal, Harvard sociologist Michele Lamont and director Camilla Magid.

Best of Fests, 92’

Camilla Magid

Land of the Free

Masters, Visual Voice, 108’ + DocThe Talk

Michael Glawogger, 15:00 Monika Willi

Untitled

14:30

Best of Fests, 87’

Jairus J. McLeary

The Work

12:30 Best of Fests, 87’

Jarius McLeary

The Work

12:00

Best of Fests, 88’

Gustavo García Salmerón

Lots of Kids, a Monkey and a Castle

DE TUSCHINSKI MUNT 131 2

10:00

3 2

4 3

Paradocs, 96’

Véréna Paravel, Lucien Castaing-Taylor

Caniba