Upact & IDleaks 30 augustus 2013
AANBEVELINGEN voor ZUIVERE communicatie over ontwikkelingssamenwerking Door Upact & IDleaks ‘Show a people as one thing, over and over again, and that is what they will become’ (Chimimanda Adichie, Nigeriaanse schrijfster)
Achtergrond Donker kindje, bol buikje, vliegen om de ogen. Zowel ontwikkelingsorganisaties als media hebben dit beeld regelmatig gebruikt om een beeld van ontwikkelingssamenwerking te schetsen. Framing, wordt dat wel genoemd: het selectief kiezen van woorden en beelden om een zekere interpretatie van een zaak te propageren. Of, in Chimimanda Adichie’s woorden: telling a single story. En zo kon het bijvoorbeeld gebeuren dat ontwikkelingssamenwerking voor veel Nederlanders beperkt lijkt tot 1 ‘land’ (Afrika) dat synoniem is aan narigheid. Het goede nieuws is dat dit soort stereotype beelden steeds minder gebruikt wordt. Toch maken zowel ontwikkelingsorganisaties als media nog steeds gebruik van eenzijdige beelden, aldus Mirjam Vossen, een journaliste die momenteel promoveert op het thema: ‘framing’ van wereldwijde armoede in de publieke discussie in Nederland, Vlaanderen en Engeland.1 Ontwikkelingsorganisaties focussen vooral op de problemen in plaats van de oplossingen en media focussen vooral op negatieve verhalen en mislukkingen, onder het mom van ‘goed nieuws is geen nieuws’. Dit alles is niet zonder resultaat, aldus Vossen, maar leidt onder andere tot: hulpmoeheid; terughoudende ondernemers (zo blijkt uit onderzoek verricht door The Partnership Resource Centre en Berenschot getiteld ‘Doing Business in Africa’, 2013) en paternalisme. Dat moet anders kunnen! Vanuit deze gedachte kwamen maandag 26 augustus 2013 zo’n 70 jonge, enthousiaste leden van Upact en IDleaks bijeen om Nederlandse media items over ontwikkelingssamenwerking en campagnes van ontwikkelingsorganisaties onder de loep te nemen. Deze exercitie onder de noemer ‘Imaging in Media’ heeft een twintigtal aanbevelingen opgeleverd aangaande de ‘framing’ van ontwikkelingssamenwerking die wij bij deze aan willen bieden aan ontwikkelings- en media organisaties.2
1
http://www.mirjamvossen.com/onderzoek/ Wij maken onderscheid tussen structurele ontwikkelingssamenwerking en noodhulp. Deze laatste viel buiten de scope van de bijeenkomst van 26 augustus. Onze aanbevelingen beperken zich in eerste instantie dus tot het framen van structurele ontwikkelingssamenwerking. 2
[1]
Upact & IDleaks 30 augustus 2013
Onze aanbevelingen Aan ontwikkelingsorganisaties (groot en klein): 1. Toon respect voor zowel de doelgroep voor wie je aandacht vraagt (de eigenaar van het verhaal dat je vertellen wilt) als voor het publiek (de toehoorder) 1.1. Buit het lijden van de doelgroep niet uit om donaties te winnen, laat liever de veerkracht van mensen zien 1.2. Benader waar mogelijk de doelgroep voorafgaand aan een campagne en geef hen inspraak 1.3. Laat de eigenaren van het verhaal dat je vertolkt zoveel mogelijk voor zichzelf spreken in plaats van voor hen te spreken (door bv een voice-over/script) 1.4. Vermijd generalisaties en clichés. Doorbreek stereotypen al ‘arme kinderen in vieze kleren’. Benadruk daarentegen de veelzijdigheid van ontwikkelingssamenwerking, toon de diversiteit 1.5. Richt je op het aanwakkeren van verbondenheid en solidariteit (op basis van gelijkheid) in plaats van het opwekken van medelijden (dat creëert ongelijkheid) 1.6. Vestig de aandacht op gelijkenissen, situaties en gevoelens die we herkennen 1.7. Vermijd ‘single stories’, voorkom eenzijdige framing. De werkelijkheid in ontwikkelingslanden is divers. Laat die diversiteit zien in de keuze van je onderwerpen, verhalen en beelden 1.8. Deel zoveel mogelijk van de context, het grotere perspectief, de lange termijn oplossingen. Dit kan en hoeft niet altijd in één keer 1.9. Wees eerlijk, erken ook je beperkingen en falen, je hebt te maken met kritische consumenten die zich heus realiseren dat niet alles lukt. Durf hiervoor uit te komen (dat maakt je tevens geloofwaardiger) 2. Maak zowel de doelgroep als toehoorders mede-eigenaar van de/een oplossing 2.1. Zorg dat de doelgroep actief deelname heeft in het oplossingstraject zodat ‘samen(werking)’ meer tot uiting komt 2.2. Bied handelingsperspectief aan toehoorders dat verder reikt dan ‘doneren’: toon ook lokale oplossingen voor globale uitdagingen, geef mensen handvatten hoe zij zelf concreet kunnen bijdragen (bijvoorbeeld door het aanpassen van je levensstijl) 3. Wees specifiek: voor wie/wat vraag je aandacht en waar? Afrika bijvoorbeeld is een continent, geen land, en bovendien hebben niet alle mensen in een land hulp nodig 4. Breng resultaten in beeld. Laat zien wat er al is bereikt, en niet alleen wat er (nog) nodig is 5. Wees creatief. Maak ook eens gebruik van humor in plaats van de bekende tragische boodschappen/muziek
Aan media: 6. Toon respect voor zowel de eigenlijke eigenaar van het verhaal als de toehoorder, onderschat hen niet, neem hen serieus 6.1. Buit het lijden van de verhaaleigenaars niet uit om kijkcijfers/lezers te winnen, laat liever de veerkracht van mensen zien 6.2. Vermijd ‘single stories’, voorkom eenzijdige framing. De werkelijkheid in ontwikkelingslanden is divers. Laat die diversiteit zien in de keuze van je onderwerpen, verhalen en beelden 6.3. Deel zoveel mogelijk van de context, het grotere perspectief, de langetermijnoplossingen, dit kan en hoeft niet altijd in één keer. Met name media kunnen hier een belangrijke rol spelen door niet klakkeloos elkaars verhalen te kopiëren, maar door een ander perspectief aan een verhaal toe te voegen zodat het groeit en meer body krijgt [2]
Upact & IDleaks 30 augustus 2013
Deze aanbevelingen worden u aangeboden namens Amber Noordegraaf Anand Sheombar Angelica Aparicio Aniek Oudshoorn Anita Mátray Anna Maria Geluk Annelien Meerts Anne-Marijke Podt Annie Manders Ariadne Asimakopoulos Brenda Bartelink Brigitte Mugiraneza Didie van Bommel Ernst-Jan Stroes Eva van Amstel Folkert Rinkema
Frank van der Linde George Michelbrink Hannah Eigenman Hanneke Post Hans van der Zwan Heleen Groot Icet Daal Inemarie Dekker Iona van Dijk Iris Gardien Jacobien Nagel Jacqueline van Dooren Joost Kraak Jorda Haile Josefien de Ridder Judith Madigan
Julia van Gijzen Katja Isabelle Wijsmuller Kirsten van Reisen Lieke Willemsen Lillan Henseler Lisa Olsthoorn Marianne Brasar Marie-Antoinette Kroone Marieke Brands Marieke Versluis Marloes Thijs Mathanja Blok Merit Hindriks Mirjam Vossen Myrthe Veeneman Peggy van Schijndel
Renske Den Uil Renske Fraanje Rianne Moes Rob Wildschut Robin Hooft van Huysduynen Sandra van Soelen Sanne Vroom Simon Bongers Sophie Conin Stef Brands Stefan Verwer Tabitha Gerrets Wilco van Bokhorst Willemijn van Kol William Deymann Yvonne Zomerdijk Vermeer
Mag uw naam hier ook onder? Dan kan. Meld u dit even door een mailtje te sturen naar idleaks01@gmail.com Dit document is tevens digitaal te vinden (en verspreiden) op: www.issuu.com/idleaks
Mogelijk gemaakt door ‘Imaging in Media’ is tot stand gekomen door een samenwerking tussen Upact en IDleaks.
IDleaks: is een beweging van Nederlandse burgers, jong en oud, die het publieke debat over ontwikkelingssamenwerking willen voeden met feiten en ontdoen van fictie, zodat het èchte verhaal achter ontwikkelingssamenwerking wordt bloot gelegd. Daarbij worden zowel ontwikkelingsorganisaties, media en politici gestimuleerd om zuiver en volledig te communiceren. www.facebook.com/idleaks
Upact: is een stichting die Nederlandse burgers, met name jongeren, bewust maakt van de oorzaken en gevolgen van conflicten en hen inspireert om hun invloed aan te wenden om vrede te bevorderen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van innovatieve bewustwordingstools, online campaigning, serious gaming, e-learning en interactieve/cocreatieve evenementen. www.upact.nl
[3]
Upact & IDleaks 30 augustus 2013
[4]