"Anem occitans ! " n° 153 by Institut d'Estudis Occitans

revista trimestrala de l'institut d'estudis occitans

Per lo monde de deman !

OccitĂ nia, es quatre regions !

Manifestacion 2015

Entrevista : Joelle Ginestet

nÂ°153 set/oct/nov de 2015 4â&#x201A;Ź issn 2105-620X

n°153

ENSENHADOR Editorial

Per lo monde de deman !

Actualitats

Abracadas de l’IEO

Occitània, còntrasens ? L'Occitània, es quatre regions !

p 4-5

L'Occitània, es quatre regions ! (engatjament deus candidats a las regionalas)

Jan Morèu qu’es despartit

IEO Formacion

p 6

Los 70 ans de l’IEO

D’es’sper ficcion

PARLESC 2015 : ceremonia de labellizacion

Campanha Aprenem l’occitan

Estivada de Rodés : Clap de fin ?

p 10&15

Dorsièr

Manifestacion « Per la lenga occitana » de Montpelhièr

p 11-14

Projèctes

Noveltats deus sites de l’IEO

p 16-17

Las ofertas del Servici de l’Emplec

p 17

Entrevistas

Joelle Ginestet : au nom de Forés !

p 18-21

Publicacions

Sortidas (libes, CD…)

p 22

Tribuna Liura

Urban ecolòt

p 23

An obrat per aqueste n°153 : Laurenç Gòsset, Pèire Brechet, Ana-Maria Poggio, Joelle Ginestet, Hervé Terral, Thierry Kippeurt, Micheu Chapduelh. Crèdits foto : Andriu de Gevaudan (p. 3), Laurenç Gòsset, Dàvid Grosclaude, Tots drets reservats, D. Menec, Fotolia.

Institut d’Estudis Occitans Association reconnue d’utilité publique dep. 1949 11 rue Malcousinat, 31000 Toulouse - 05 34 44 97 11 direccion@ieo-oc.org / www.ieo-oc.org Editeur et directeur de la publication : Pierre Bréchet Imprimeur : Albédia Imprimeurs 137 avenue de Conthe BP 90449, 15004 Aurillac Cedex Dépôt légal : septembre 2015 Date de publication : 30/09/2015 DT n°015/15/002-AN - SU INTEGRAL

Venètz sòcis de l'Institut d'Estudis Occitans ! Nom, prenom :…………………………………………………….……………………………………….... Adreiça :……………………………………………………………...……………………………………… CP :………... Vila :………………………………… Corrièl :...……………………………………………. o Vòli prene l'adesion per l'annada (recebrai la revista Anem Occitans) o 30 € - individual o 12 € - estudiant e caumaire o 38 € - cople e associacion o M'aboni unicament a la revista Anem Occitans ! o 4 n° l'an : 15 € o 20 € fòra Estat francés (virament obligatòri, ref. bancàrias : CEMP 13135 00080 08106194919 56) o Abonament de sosten : a comptar de 25 €. o Vòli sostiéner l’IEO e far un don de .......... € l'IEO es reconegut d'utilitat publica : lo vòstre don es deductible dels impòstes. Per exemple, s’avètz un revengut impausable de 1000 €, podètz faire un don d'un montant de 20% maximum siá 200 €. Auretz alara una reduccion d'impòstes de 66% de vòstre don siá 120 € de reduccion d'impòstes. L’IEO es sostengut per:

n°153

EDITORIAL

cions dependrà la seguida que nos faudrà, partent de la situacion novèla, actualizar, adaptar nòstrei biais de faire, nòstrei dralhas d’accion, inventar benlèu d’estrategias novèlas per faire avans dins la subrevida e l’espandiment de l’occitan…

Un còp de mai vaquí que s’acaban lei festivitats e lei pausas estivalas e que tornam cabuçar dins lo revolum de la rintrada ! Una rintrada que s’anóncia capitala per nòstre avenidor e encar mai per l’avenidor de l’occitan. Capitala per que siam per ben dire quasi en fin de mandat ! Dau temps de l’estiu, lo 16 de julhet, siguèt adoptada dins la lèi NOTRe la reparticion dei competéncias per lei lengas regionalas : «… sont partagées entre les communes, les départements, les régions et les collectivités à statut particulier ». Vesèm aquí, coma es essenciau que la question de la lenga regionala sigue presenta dins la campanha dei candidats ais eleccions dau mes de decembre, e ben dins la perspectiva de la globalitat de l’espaci de la lenga occitana… Dau resultat d’aquesteis elec-

Coma va sabèm lo nombre de locutors contunha e contunharà de baissar (siguem lucides !) e la prioritat dei prioritats pòt èstre que de metre en plaça lo maximum d’otis e d’estructuras per transmetre la lenga e particularament la transmetre ai joinei generacions, aquelei que faràn lo monde de deman. Per posquer transmetre nos fau de molons de gents en capacitat de va faire e adonc una autra prioritat es la formacion de formators que vesèm cada jorn d’ofèrtas d’emplec qu’an de mau d’èstre satisfachas sigue per ensenhar leis enfants sigue per formar leis adultes mai tanben dins totei leis autrei domènis que permetan e favorizan la socializacion de la lenga (medias, creacion artistica e literària, economia, etc.) L’IEO (ambé IEO Formacion qu’es a se reviudar, lo label PARLESC, lei cors per adultes, etc…) pòrta pèira an aqueste pretzfach de formacion, complementari ambé l’Educacion Nacionala, l’Ensenhament laïc immersiu e totei leis autreis

associacions que trabalhan dins aquesta amira. Serem jamai pron de s’implicar dins aquesta question ! L’IEO li pòrta tanben pèira gràcias au dinamisme e a l’òbra remarcabla facha per lei seccions e cercles locaus sus lo terren e per tot lo relarg occitan. Mai lei decideires la conoisson gaire (ò pas), e quand ne’n son informat la màger part fan mina de l’ignorar per indiferéncia ò per ostilitat. A nautrei adonc de sempre li ramentar qu’existèm, que siam tenaces, decidits e encarats… que la ratificacion de la Carta es una causa bòna mai subretot simbolica, que çò que volèm imperativament es la lèi e pas una sembla lèi… mai una lèi que nos done de garantidas juridicas d’existéncia e de mejans per desvolopar nòstra lenga… Una lèi que nos dona de drechs, lo direm jamai pron !!! Alora « Anem Òc ! Per la lenga occitana ! » Totei a Montpelhier lo 24 d’octòbre Pèire Brechet President de l’IEO

n°153

ACTUALITATS

Ua part deu CA de l’IEO (d’esq. a dreta) : Joan-Pau Becvòrt, Pèire Brechet, Gerald Niclòt, Ana-Maria Poggio, Lidvina Kempf, Isabèla Mejan, Miquèu Taiac, Estefe Ros.

30/05/2015 : Conselh d’Administracion de l’IEO

12/09/2015 : Conselh d’Administracion de l’IEO

A l’ODD, eleccion deu burèu de l’IEO per 2015A l’ODD, IEO Edicions e IEO Difusion, IEO 2016, manifestacion de Montpelhièr, organizacion e Formacion, manifestacion de Montpelhièr, Estatuts de vita deu CA, de la federacion. Qu’èra lo purmèr CA las seccions, AG de 2015, campanha de las dab la possibilitat de participar en conferéncia regionaus… telefonica. Precision : A l’AG de 2015 qu’estó votat lo principi de contunhar lo

25/07/2015 : Recampament deus administrators mandadis sistematic de la revista de l’IEO Anem occitans ! aus aderents de l’IEO segon las condicions en cors (i.e. la revista qu’es de l’IEO au parat de l’Estivada. indissociabla de l’adesion a l’IEO).

Quauques setmanas a, ua campanha de comunicacon pertocant a l’unica fusion de las regions Miègjorn-Pirenèus e Lengadòc-Rosselhon, qu’estó lançada sus la tematica : « Nòstra region es Occitània » per País Nòstre e Convergéncia occitana. L’IEO que decidé d’esclarcir la soa posicion, diferenta, e

de mandar una demanda d’engatjament sus la reconeishança d’Occitània a l’ensemble deus candidats a las eleccions regionaus, en Occitània tota.

fusionar una part dei regions administrativas actualas, diferentei proposicions de nom foguèron fachas per lei regions novèlas.

Au mes de julhet 2014, dins un A la seguida de la decision de comunicat, l'Institut d'Estudis l'estat de retalhar e mai de

n°153

ACTUALITATSS Aquò seriá rompre l'unitat de l'espaci occitan tala coma la metèm en avant despuei fòrça temps. Aquò tanbèn donariá ai decideires una vision nefasta dau movement occitan e forniriá en d'unei lo pan e lo cotèu per perseguir lo sagatatge de la lenga occitana.

Occitans (IEO) — associacion creada en 1945, reconeguda d'utilitat publica, co-organizatriça dei bèus recampaments populars revindicatius per la lenga e la cultura occitana (Carcassona, Besiers, Tolosa e Montpelhier) e qu'a per tòca la promocion la lenga e la cultura occitana, presenta dins lei 33 departaments e 8 regions de l'Occitània — a ramentat la necessitat de prendre en còmpte lei realitats istoricas, culturalas e mai lingüisticas dei divèrsei regions pretocadas per lo retalharge dei regionas novèlas.

Per l'IEO, lo terme d'Occitània evocat per lei doei regions fusionadas de Lengadòc-Rosselhon e Miegjorn-Pirenèus convèn pas per la rason essenciala que pren pas en còmpte leis autrei regions occitanas. Aquò contraditz la realitat istorica e lingüistica de l'Occitània : aqueste territòri ample que la lenga occitana dins totei sei variantas n'es l'expression. Redurre Occitània a una partida unica seriá anar dins lo sens de tot aquelei que, despuei un parèu d'annadas assajan de trocejar la lenga occitana e son territòri.

Qu’ètz candidata/candidat a las eleccions regionaus a viéner, eleccions que corresponen a la mesa en plaça de navèras regions bèras. Au-delà de l’eleccion deus membres deus conselhs regionaus, qu’es ua organizacion navèra de las regions que se deu hicar en plaça.

Constitucion com « patrimòni de la França », qu’es donc, en realitat « interregionau ». L’Occitània, qu’es, en tot o partida, 4 navèras grandas regions francesas. Atau, que volem, en tot damorar confòrme a la Constitucion de nòste país, que las Amassadas de las quatre grandas regions francesas sus la quau e’s tròba Occitània e s’engatjan hens la reconeishança de l’occitan, que’us concerneish territoriaument.

L’occitan es ua lenga de França hens lo territòri on ei istoricament e tostemps parlada que compren ueit regions francesas actuaus, e quatre regionas bèras a viéner. Aquesta Qu’ètz candidata/canditat hens lenga, dita regionau, e donc ad aqueste títol reconeishuda per la l’ua d’aquestas quate grandas

Una dei valors fondatriças de l'IEO es de ramentar qu'Occitània es pus ampla que lo territòri de Aut e Bas-Lengadòc solet. Aquest terme designa l'ensems dei territòris de lenga occitània - despartit per ara sus 8 regions (Aquitània, MiegjornPirenèus, Lemosin, Auvèrnha, Lengadòc-Rosselhon, ProvençaAups-Còsta d'Az ur, Poitou Charanta, Ròse-Aups), deman sus 4 regions - e mai seriá una maganha istorica e culturala, una error politica de redurre Occitània a aquesta granda regiona soleta. Per ansin, l'IEO tòrna afortir la necessitat de disposar dau terme Occitània per designar sens engambi l'espaci occitan dins son ensems. Pèire Brechet lo 29/06/2015

regions francesas territoriaument concernida per l’occitan. Que’vs demandam donc de’vs engatjar, au nom de la Constitucion francesa, a votar e har votar per l’amassada regionau ua declaracion que reconeish l’Occitània e s’espandis suu territòri de la vòsta region, e que l’occitan apartien, shens excluiva, au patrimòni de la vòsta region ; a vos declarar favorable a ua declaracion conjunta per las quatre grandas regions concernidas, e a obrar hens aqueste sens. Pèire Brechet lo 12/09/2015

n°153

ACTUALITATS

Pensa ton enfant es mortal E ne seràs pas perturbat per la soa mòrt Epitècte

Jan Morèu qu’estó lo purmèr director de l’IEO. Que coneishè mei d’un mudadis, e tanben la mesa en plaça d’accions diferentas portadas per l’associacion au nivèu deu sieti : las accions interregionaus ? Qu’èra ua faiçon, per l’associacion, de justificar l’existéncia de l’idea occitanista : tribalhar per la lenga sus l’ensemble d’Occitània en tot despassar las constrentas publicas. Lo son tribalh que permeté atau a mei d’ua seccion d’utilizar las accions dejà realizadas alhors, en las tot adaptar. La montanha, qu’aimava tan, que’u prené au moment que s’anava debutar ua navèra vida, après un periòde ric passat a desvolopar

l’Ofici public per la lenga occitana ; l’OPLO que damòra un concèpte enquèra en gestacion, plan criticat e comentat, qu’èra tanben ua idèia iniciada deu temps que Jan èra a l’IEO e David Groclaude lo president de l’associacion. Ua auta accion que Jan Morèu e participè a debutar, qu’èra l’expression de la revendicacion collectiva a l’entorn de las manifestacions « Anem Òc » e subretot la de la tot purmèra, a Carcassona, dètz ans a. A títol personau, qu’es aquesta purmèra manifestacion, on èri dab tota la còla de la seccion departamentau de Dròma e la seccion de Ròse-Aups, que confirmè lo men engatjament occitanista. E quan, per astre, arribèri a Tolosa, que m’acuèlhi amistosament dens lo son burèu de la carrèra Malcosinat. Ne m’èri pas jamei pen-

per objectiu de mutualizar las informacions e de definir projèctes en comun a l’entorn de la pedagogia, deus utis pedagogics, e tanben projècte de formacion. Atau, l’IEO Aquitània e l’IEO-31 que son reconeishuts com organismes de formacion ; qu’es donc possible de perpausar auhèrtas diferentas hens lo IEO Formacion qu’a per tòca de cadre de la formacion deus salamièlher coneisher e partetjar lo riats en ligam dab l’occitan (lenga, contengut pedagogic disponible en cultura, istòria,…). çò de la federacion ; qu’a tanben

sat tribalhar hens aqueste burèu o préner la soa seguida… Actuaument, que contunham l’òbra comuna, mes mei que los projèctes, qu’es l’idèia occitanista, la volontat globau e occitana audessús de las constrentas locaus, que motiva las nostas accions. Per la lenga occitana. Que i avò fòrça reaccions a la despartida de Jan. Fin finau, nèra pas possible aicí de balhar l’ensemble deus comunicats e testimonis recebuts, shens cader dens lo patos. Tots, amics, salariats, benevòles, qu’avètz exprimit la lor solidaritat dab la familha de Jan Morèu, dab l’IEO, que vos volem remercejar. Mercés Jan.

Divés 11 de seteme, lo matin, Pèire Brechet, President de l’IEO, Estefe Ros, President de l’IEO Aquitània e Joan-Pau Becvòrt, director de l’IEO-31, qu’an presentat aus delegats de las seccions regionaus e departamentaus presents lo projècte IEO Formacion.

Acamp IEO Formacion

n°153

ACTUALITATS

L’IEO qu’estó creat a Tolosa en 1945, tot lo monde ac sei. Que son donc, augan, los 70 ans de l’associacion, e donc de la federacion IEO. Com preambul ad aqueste aniversari, que tot lo monde e poderà

D'es'sper ficcion « Se m'arresti, que soi mort ! « Se contunhi, que soi mort ! « Alavètz, perqué se tancar ? »*

hestejar per las carreras de Montpelhièr lo 24 d’ocotbre, l’IEO que hica a dispausicion deus aderents e deu public las versions escanizadas (dab ISSUE) de dus documents estampats au parat deus 50 ans : un n° especiau d’Occitans ! (1945– 1995) que permet de tornar sus l’ensemble de las tematicas e de las accions que l’IEO n’estó a l’origina, dab personalitats de l’associacion. Lhèu un chic mei dens l’analisi, lo libreton Estudis Occitans entítolat l’IEO e l’occitanisme dempuèi 1945. Que i a agachs complementaris suu passat com sus l’anar de l’IEO, de Felip Martel, Joan Fourié, Max Roqueta, Felix-Marcel Castan, Robert Lafont, Ives Roqueta, Michel Vamièra, Alem Surre Garcia, Henri Jeanjean, Pèire Bec, Robèrt Martí e Bernat Manciet. Que son dus obratges que se devem d’estar perpausats a la lectura deus aderents e militants actuaus de l’IEO.

deu petroli, lo soviéner de Tolosa, l'episòdi cevenòl, lo site internet, la capitala d'Occitània, lo Clapàs, los professionaus de la profession, los deu Larzac, los defuntats, lo mercat, l'egò, l’egoïsme, lo comunautarisme, ua enveja de silenci, ua declaracion deu govèrn, l'article 56, la carta, las mila e ua proposicions de lei, los parlementaris, los candidats, lo monde, lo pòple, los calandrons e los parents, los drapèus dens lo vent, la clamor, lo Se canta, la hora amassada e que parteja un moment collectiu,…

[…] Pas d'acòrd, trop luènh, tròp umid, pas pro... o trop, politizat, pas pro revendicatiu, lo lassitge, tròp lengadocian, occitan, tròp long, tròp vielh, pas d'interès, aficha pas tarribla, pas escotat, rugbi, dimenjada dab amics, en concèrt, las corsas de har, lo canh a guardar (o lo gat), la posicion de la lua, la grafia, lo dialècte, los organizators, los absents, los presents, los […] A quauques centenas de quiloque i seràn o pas, los enemics, los mètras de Montpelhièr, dens la mei « amics », la Crida, l'occitanisme, beroia capitala deu monde, un eml'accion locau, la serada, la tarifa

Ligams a partir deu site de l’IEO www.ieo-oc.org Occitans ! n°65, 44 p L’IEO e l’occitanisme dempuèi 1945, 120 p

plegat de l'Unesco deu servici cultura e lengas en dangièr, encargat de l'actualizacion de las chifras, qu'obri lo son fiquièr d'actualizacion. Puish a la linha occitan/lenga d'oc/gascon-provençau-lengadocian-lemosin-auvernhat-vivaroalpen c -bea rn és -n iç a rt -gav ot patoes-nosta lenga) qu'entré ua chifra, tot dreit arribada mercés aus RGs. […] Qu’obreishi los uèlhs, en sudor. Que son 5 òras deu matin aqueste dissabte. Macarèu, que’m rejònher los amics hens lo carri entà Montpelhièr ! * origina perduda

n°153

ACTUALITATS

Ua part de l’assiténcia a la ceremonia PARLESC 2015

En 2014, qu’estó decidit peu comitat de pilotatge deu labèl de ritualizar la ceremonia de labelizacion deus cors d’occitan entaus adultes a Tolosa, lo dusau divés de seteme. Ua tau ritualizacion que permet aus responsables deus cors, mes tanben aus formators/ensenhaires o autes benevòles e salariats de las seccions de l’IEO (e de las associacions) d’assistir a presentacions pertocant a la pedagogia. Augan, Fulup Kere, directeur de DAO, e Crestian Destarac, director de l’Aligança francesa de Tolosa, qu’èran convidats a presentar la lor estructura e a escambiar a l’entorn de la question de la labellizacion deus cors. Fulup Kere que presentè la demarcha de DAO que passa per la labellizacion purmèra deus organismes de formacion ; actuaument, que son mei de 45 estructuras (e quasi 95% de las qu’emplegan sa-

lariats) que son labellizats en Bretanha (peu breton). Que i a ua dificultat a desvolopar lo labèl en çò de las estructuras petitas, ua situacion pròcha de çò que se passa per PARLESC. Per Crestian Destarac, l’ensenhament deu francés com lenga estrangièra que passa, solide, per accions d’ensenhament de qualitat mes tanben la mesa en òbra d’un procediment d’arcuèlh de qualitat, en tot seguir lo CECRL (mes 1 cors ne correspon pas forçadament a un nivèu exactament definit peu CECRL). Deu costat de PARLESC, l’equipa que nòta ua leugièra baisha de nombre de cors labellizats. Las situacions que son en fèit hòrt desparièra segon las regions. Quan lo labèl e va insistir sus un nivèu definit d’ensenhament, que deisha a despart de facto numerós cors que s’adreçan a ua poblacion variada.

D’ua cèrta capacitat de lenga, segon dre europèu de las lengas

faiçon, e semblaré la definir un nivèu de los critèris deu Quacomun de referéncia (CECRL) a ua densitat

Annia Wolf, presidenta de l’IEO 09

n°153

de poblacion importanta. Auta faiçon d’ac díser : e serén concernits subretot las metropòles e comunautat d’agglomeracion qu’an ua cèrta capacitat a amassar de monde per un nivèu de lenga. Mes entaus vilatges, o aglomeracion on la demanda n’es pas pro importanta entà justificar l’existéncia d’un cors supleméntari ? E costat de las ajudas publicas, que poderén sostiéner justament ua tau demarcha, lo discors n’es pas briga optimista. Los conselhèrs regionaus presents (David Grosclaude, per Aquitània, e Guilhèm Latruvèrsa, per Miègjorn-Pirenèus, Arvéi Guerrera per Provença Aups Còsta d’Azur), Jean -Louis Reuland

Geraud Delbès, formator de l’IEO 31

La plaqueta navèra de la campanha de comunicacion entaus cors d’occitan entaus adultes qu’es tanben disponible. Lo desplegant qu’es estat modernizat entau rénder mei simpatic, dab fotografias suplementarias. Que serà acompanhada, dens quaques setmanas, dab la mesa a jorn d’ua navèra version deu site aprenemloccitan.com. Avis : l’IEO qu’es regularament contactat entà entresenhar dirèctament monde per cors d’occitan. Que hè donc necèra las informacions dis-

ACTUALITATS

Fulup Kere (esq.), Director de DAO, e Cristian Destarac (dreta), Director pedagogic de l’Aligança francesa de Tolosa, pendent las questions/responsas.

(conselhèr municipau delegat a la vila de Tolosa) e Jean-Luc Raysséguier (Conselhièr departamental de Garona-Hauta) n’an pas prometut de creishança notabla de las ajudas de cap aus cors d’occitan. Alavètz, de quina faiçon augmentar lo nombre d’aprenents ? Quitament quan la situacion economica es tanben complicada entaus aprenents ? La question que damora pausada. Los cors labellizats PARLESC en 2015 que’s poden reconeisher suu site aprenemloccitan.org dab los 3 chòts. PARLESC que demanda a l’encòp un nivèu de formacion en lenga minimum entau formator/ ensenhaire, e un objectiu clar e de- nada entaus adultes que assisteifinit de nivèu de lenga en fin d’an- shen au cors. Parlar, legir, escriver !

poniblas suu site e sian las mei precisas possiblas entà perméter au monde d’apréner la lenga. Peu moment, ua unica limita, quitament se l’informacion se pòt trapar en tot contactar las seccions : la tarifa deus cors de lenga n’es pas precizada. Que demandam donc a las seccions de plan verificar las informacions pertocant la rentrada de 2015. comunicacion@ieo-oc.org

n°153

ACTUALITATS

tenau sus la plaça principau. Tot lo monde que coneishava donc la soa plaça : on seré la soa tenda… qui contactar… on se parcar… tot çò que hè ua hestenau se passa plan entaus exposants, e donc tanben entau public. Augan, l’IEO qu’èra present hens la soa tenda com de costuma entà presentar las accions interregionaus : informar lo public, mes tanben responer a las questions deus aderents de l’associacion… e enfin difusar los documents en çò de las seccions. E tanben, com en Que plau sus l’Estivada... 2012, ua part de l’espaci reservada a la comunicacion pertocant a la Que vam debutar per la fin, e manifestacion de Montpelhièr. Per l’IEO Edicions, 2015 qu’èra l’anoncia deu despart deu Patric Ros de la direccion de l’Estivada. ua annada un chic especifica. En tot Lhèu ua fin rasonabla entà ua situacion que semblava de mei en mei critica entre la comuna de Rodés, qui comunica a l’entorn deu musèu Soulages, un conselh departamentau esmalit après los shiulets de 2013, e un engatjament politic public desempuish quauques mes. Que’s poderà remerciar lo Patric Ros e l’equipa d’Org & Com per aver man- Pèire Brechet e Ana-Maria Poggio dab Gilabèrt Mercatengut aquesta idea a la quau dièr hens l’espaci IEO-manif. tien l’IEO, l’interregionalitat : recampar pendent 4 o 5 dias l’ensem- purmèr, qu’estó iniciada la ble deu moviment associatiu occitan, « libraria comuna », longtemps penlos responsables politics… N’aurà sada, amassa dab las seccions de pas mei a se pensar la programa- Dordonha (Novelum-IEO 24) e de cion deu hestenau : presentar los Droma (IEO 26). Sus quasi 10 mèmielhors au public, justificar, expli- tres qu’èran atau disponibles las car,… mes lhèu aurà d’autes mau darrèras publicacions de l’IEO Edicions (a partir de 2013) au ras de de cap, qui ac sap ? L’edicion de 2015 que marquè las edicions de las doas seccions la confirmacion deu retorn deu hes- departamentaus. Mes la noveltat la L’Estivaaa, qu’es tanben lo silenci...

Olivier Pijasson (IEO 24)

mei importanta qu’estó lo « off », elaborat en collaboracion dab le Centre culturau occitan de Roergue, lo cèrcle locau de l’IEO a Rodés.

Inauguracion Estivada 2015

- Dijaus : recampament deus autors de la colleccion Atots, au parat de la sortida augan deu numèro 200 (Chamin de copagòrja de Joan Ganhaire). Ua escansença per Estefe Ros, VP de l’IEO encargat de l’edicion, de tornar sus los objectius de la colleccion, en tèrma de qualitat mes tanben de la diversitat de la lenga. Lo ròtle e las relacions entre l’editor e los autors qu’estó tanben discutit. D’autors prestigios e plan reconeishuts qu’estón editats dens la colleccion Atots : Ives Roqueta, Max Roqueta, Joan Bodon, Robèrt Lafont, etc… peus defuntats ; qu’es tanben l’objècte de la rubrica « entrevista » d’aquesta revista d’ensajar de suscitar ua creacion occitana de qualitat. L’ensemble, o quasi, deus autors desempuish 2013 e lo « reviscòl » de l’IEO Edicions que hasón l’amistat de rejunhèr l’editor. La discutida que contunhè a l’entorn d’un veire de l’amistat. - Divés : Joan Bodon qu’es un autor magèr occitan, e a Rodés, en Isabèla Mejan (IEO 26)

DORSIÈR

Au moment que s’acaba la redaccion d’aqueste n° d’Anem Occitans !, un numèro tan particular, qu’èm a mei d’un mes de la jornada bèra de protèsta de Montpelhièr. Que vesem de mei en mei de seccions, d’associacions, organizar lo lor desplaçament a Montpelhièr, que serà LA capitala d’Occitània, lo temps d’un dissabte, mes quin dissabte (Cf lo programa !). Que serà tostemps ua manifestacion organizada dens un esperit constructiu ; qu’es atau que podem arcuèlher tots los qui, petits o mei grans, e nos volen junhèr dens la protèsta. Mes, com èra estat dit hens la CRIDA, qu’es un aniversari ; que son los 10 ans de la purmèra protèsta, la de « Carcassona I » en 2005. Qu’eram dejà numerós per aqueste purmèra manifestacion, qu’èra estada organizada en bona part per l’IEO. Desempuish, qu’avèm perduts quauques amics, e d’autes, mei joens, e son tanben arribats. Qu’ei justament entà la joenessa que militam tots, entà melhorar ua situacion que ne sabem la rason màger : l’abséncia d’un cadre legislatiu e d’ua politica publica vertadèra entà las lengas regionaus. Qu’es lo sens de la CRIDA 2015 : N’i a pro de las promessas non tengudas, deus faus engatjaments, deu pauc de moneda, de l’instrumentalizacion de las revendicacions nostas entà har passar lo temps. En tot estar present per las carrièras de Montpelhièr aqueste dissabte, qu’afirmam la nosta volontat de damorar dens lo present e dens un futur que volem pròche. Aicí e ara ! Qu’es lo messatge que devem har passar aus candidats a la regionaus, mes tanben a l’ensemble deus elegits, en plaça o de doman, que seràn en capacitat de préner en man la revendicacion comuna e unitaria entà l’occitan. Per la lenga occitana !

DORSIÈR

A partir de 10h30 — Esplanada Charles de Gaulle (NB installacion tre 8h30) VILATGE Occitan, dab produits deu terrador, presentacion de las associacions. La màger part deus talhièrs que seràn tostemps obèrts pendent la manifestacion. Lo vilatge qu’es organizat sus inscripcion, barrada au moment de l’edicion d’aqueste numèro (per cas, consultar lo site internet).

A 14h — Esplanada Charles de Gaulle Manifestacion « Anem Òc ! Per la lenga occitana ! » A la fin de la manifestacion, votacion simbolica peus adultes e despaus de las claus peus calandrons e los mei joens A 18h30 — Fin de la preséncia sus Esplanada Charles de Gaulle A 19h00 — De cap a la mairia, plaça Georges Frêche Serada hestiu : Concèrts, estanquet,… A 22h30 — Fin de la jornada de manifestacion Esplanada Charles de Gaulle

Qu’es possible de junher a pè la mairia

Esplanada Charles de Gaulle

Plaça Georges Frêche : mairia

n°153

DORSIÈR

Qu’èra ua escomesa, e qu’estó ua capitada. La Coordinacion « Per la lenga occitana » qu’organizè un finançament participatiu dab Ulule. Que son atau mei de 8000 Euros qu’estón collectats en quauques setmanas pendent la calorassa estivau. Gòsts, quessòts, veires de vin eca… que son las contrapartidas que los generós donators e poderàn recuperar, en foncion de la lor ajuda, a l’arcuèlh de la

manifestacion lo 24 d’octobre. Quauques quessòts oficiaus suplementaris de la manifestacion e seràn tanben disponibles a la venta ! Que i cau pensar, qu’es ua seria hòrt hòrt limitada ! Qu’es possible d’ajudar los organizators en tot crompar gòts de p l a s t i c s reutilizables, 2 E lo veire, 10 E los 6.

Pega-solets, afichas, paperòts entà presentar au public l’organizacion de la jornada : tot aqueste materiau qu’es subretot centralizat en çò de la Confederacion Calandreta a Montpelhièr. Entà ne recuperar,

mercés de mandar un messatge a contact@anemoc.org entà facilitar la difusion deus documents e la gestion de las demandas.

La dinamica, a l’encòp entà la m o b i l i za c i o n deu public, com de l’interès que’ns serà acordat peus medias e peus politics lo 24

Ua rason màger de la causida da Montpelhièr entà arculhèr aquesta navèra edicion de la manifestacion « Per la lenga occitana » qu’èra la facilitat entà arribar au còr de la vila : la gara qu’es pròcha deu lòc d’amassada de la protèsta (10 mn a pé). L’aeropòrt que fonciona plan. E subretot, que i a parcatges numerós a la debuta e a la fin de l’ensemble de las linhas de TRAM (s’avisar que la manifestacion aurà segurament un impacte suu transpòrts en comun). Que i a

d’octobre, que passa per un engatjament deu mitan associatiu. La Coordinacion que permet a l’ensemble de las associaicon qu’ac desiran, de rénder visible lo lor sostien a la manifestacion en tot integrar lo lor logo dens la tièra de las associacions.

tanben lo coveituratge, que s’organiza, e enfin, l’utís de « guèrra » deu moviment associatiu occitan, lo carri. Que trobaratz la tièra deus carris que son organizats entà viéner suu site www.anem-oc.org. Lo monde qu’arribaràn en carri que se poderàn davalar a quauques centenas de metras de l’Esplanada Charles de Gaulle. Normaument, que serà tanben facilitat peus servicis municipaus la recuperacion deus manifestants entà tornar.

n°153

DORSIÈR

Com en 2012, la Coordinacion interlengas , dita deu 24 d’octobre, qu’organiza manifestacions un pauc de pertot aqueste dissabte 24, dab un eslogan commun « Un estatut entà las nòstas lengas e culturas ! Un estatut entaus nòstes país ! » Bascos, alsacians, bretons, corsas, que s’amassan dab los occitans entà interpelar los poders publics hens lo contèxte de las eleccions regionalas. Que cau har enténer la votz deus ciutadans que demandan mei entà las lors lengas, e qu’es amassa que podem har cambiar las causas. Pr’amor qu’ac saben, los militants e los elegits de las autas lengas : la solucion legala a la question de la subrevida de las lengas ditas regionalas, la mesa en plaça de vertadèras politicas publicas d’ajuda, d’ensenhament, que passa per ua melhora molibilizacion deus occitans e deus lors elegits. Shens majoritat aus diferents nivèus politics, que serà tostemps aisit

Entaus calandrons e mainats que seràn a la manifestacion de Montpelhièr, que serà perpausada ua expressoin diferenta : Qui tien la lenga, que tien la clau e disèva

de deishar lo temps passar e obrar entà la desapareishuda de las lengas (es aquò que mobiliza los militants de l’IEO, de la lenga occitana !). Alavètz, aqueste 24 d’octobre, que serà perpausat de cap a l’ensemble deus manifestants, a Montpelhièr (mes que serà tanben lo cas a Baiona, a Carhaix, a Ajacciu, a Strasbourg…) de manifestar en tot brandir envelopas simbolicas. Ua votacion simbolica que serà organizada a la fin de la manifestacion. Pr’amor qu’avèm ua votz, e que l’unica qu’enten los candidats, que devem har compréner au monde qu’èm ua fòrça « Bulletins » de vòte que se pode proposicion e qu’avèm dret deràn cargar suu site de la manifestacion www.anem-oc.org a mei que la paraula ! rubrica VOTAR Anem Òc ! Per la lenga occitana !

Mistral. Que disem adara simboli- sòrtas e a las deishar, au tornar de cament qui tien la clau, de las ca- la manifestacion, de faiçon simbolidenas se desliura. Atau, los mei ca au ras de las urnas de votacion. joens que seràn convidats a manifestar en tot portar claus de tota

n°153

PAROJÈCTES CTUALITATS

Pèire Brechet e Estefe Ros

Avairon, n’èra pas possible de non pas marcar, per l’IEO Edicions, los quarante ans de la soa despartida. L’ensemble de l’òbra qu’es editada en çò de l’IEO Edicions e augan, que son tres títols que son reeditats per l’IEO Edicions : Contes dels Balssàs e La grava sul camin (seguit de l’Evangèli de Bertomieu) – Las Domaisèlas (seguit de l’Òme qu’èri ieu) que sortirà en octobre. Entà ne discutir dab l’editor, qu’èran presents Janina Bodon, ainada deus enfants de Joan Bodon, que coneish plan l’òbra deu son pair e que nos contè anedocta en mai de la soa analisa de l’obra, Alem Surre Garcia, que hasó mei d’ua traduccion en francés de Bodon, e Joelle Ginestet, que hasó un estudi de Bodon. Qu’estó

Pau Bòni (President del CCOR)

subretot discutit de la modernitat de l’obra de Bodon ; ua modernitat que s’explica per la tematicas esvocadas, que despassan la question unica de la lenga e de la cultura occitana, e tanben de l’escritura ; Bodon n’èra pas un escrivan isolat en çò d’un moviment occitanista restrent. Qu’èra un legideire de romans estrangers, alemands, anglés… Qu’èra fòrça amator de literatura de sciencia-ficcion, de Philip K Dick per exemple. Qu’es quauqu’arren que se pòt retrobar dens la soa escritura. - Dissabte : ua presentacion dobla. En purmèr las pèças d’Adrien Vezinhet entitolada Teatre de la Pastorèla. Qu’es lo son hilh, conselher generau retirat, André Vezin-

Isabèla Mejan, André Vezinhet e Estefe Ros

het, que nos contè de quina faiçon avè viscut la creacion d’aquestas pèças. Isabèla Mejean, membre d’ua tropa amatora de teatre en Droma, qu’insistè suu doble ròtle deu teatre : un ligam dab la poblacion, e entaus actors, ua possibilitat d’emplear la lenga vertadèrament, en situacion. La dusau part de la presentacion qu’èra assegurada per Joelle Ginestet que presentè l’òbra d’August Forés, Les Cants del Solelh. Un brave mercés au CCOR, aus sons co-presidents, Joan-Pèire Gaffier e Pau Bòni, e subretot a Marlèna Bòni e a l’equipa benevòla e salariada deu CCOR qui nos arcuèlhè dens los lors locaus, plaça Foch.

Encontre deus autors « Atots » (d’esq. A dreta) : Estefe Ros (resp. IEO Edicions), Lisa Gròs (p. Jòrdi Gròs), Romieg Jumèu, Jaume Landièr, Bernat Vernièra (convidat), Sarà Laurens, Joan Ganhaire, Magalí Bizot-Dargent, Jòrdi Peladan, Sèrgi Gairal, Sèrgi Viaule, Alem Surre Garcia, Pèire Brechet (President IEO).

16 16

n°153 n°153

PROJÈCTES

www.anem-oc.org :

Comunicats e inforamcions pertocant a la manifestacion de Montpelhièr

www.paginas-occitanas.com

www.bilinguisme-occitan.org

site

d’informacion dedicat au bilinguisme precòç

www.observatori-occitan.org

www.ieo-difusion.com :

www.aprenemloccitan.com :

La campanha de

labellizacion PARLESC 2015 qu’es en cors.

www.ieo-oc.org :

Lo site d’informacion de l’IEO : comunicats, omenatges, accions interregionaus, AG 2015, manifestacion per l’occitan 2015… tota l’informacion de l’IEO en dirècte de cap aus sons aderents !

Lo site de vente de l’IEO Edicions e deus sons partenaris. Que podètz passar comanda ací deus libes editats per l’IEO Dròma; l’IEO Dordonha (Novelum), l’IEO PACA (CREO Provença), IEO de tarn, IEO Arièja, Reclams, La Poesia, Los amics de Michel Minuissi, Carrefour Ventadour...

www.ieo-edicions.com : Lo site de l’ostau d’edicion de l’IEO

n°153

17 17

PROJÈCTES

Sortit au parat de l’Estivada, la navèra version de l’annuari deus actors economics, toristics e associatius qui s’engatjan entà l’occitan qu’es d’ara enlà disponible. Dab un navèth « look » entà estar mei visible, que tien « dens la pòcha ». Qu’es disponible en çò deuis labelizats e de las seccions. Que’s pòt demandar, com l’ensemble de las brocaduras editadas per l’IEO, en nos tot es-

criver a comunicacion@ieooc.org. Que’s possible tanben de consultar lo site internet deu label, www.occitan-oc.org, e subretot la partida « blòg », dab actualitats en ligam dab la presa en compte de l’occitan dens la societat. Entà mielhor coneisher lo labèl e las proposicions deus labellizats, ne cau pas trantalhar !

Las ofèrtas del Servici de l’Emplec Retrobatz aquelas anóncias e plan d’autras sus www.emplec.com. Emai lo Servici conta amb sa pròpria newsletter : anatz sus lo site de l’IEO, dins la seccion Letras d’informacion, per i vos marcar.

ENCARGAT/DA DE DIFUSION

ANIMATOR(TRITZ) PERIESCOLAR Nivèl en Occitan : Mestresa correnta

Nivèl en Occitan : NC

Missions : Animar un talhièr d’iniciacion a l’occitan per 1h le divendrès de 15h30 a 16h30.

Missions : Difusion dels espectacles del collectiu : Grail’oli, Hum, Aqueles, Fai deli e Lo barrut

Vila d’emplec : Auriac-sur-Vendinelle (31)

Tipe de contracte : CDD

Vila d’emplec : Saint Paul et Valmalle (Erau—34)

Contacte : Léa Scalabre 0659885798 nap.auriac@gmail.com

Contacte : anim.oxivent@gmail.com

En recèrca d’un toponim occitan ? www.bdtopoc.org « Luòcs », qu’es lo site dedicat aus toponims occitans, de Niça a Bordèu, de Besièrs a Clarmont d’Auvèrnhe. Ua faiçon agradiva de vistalhar Occitània en tot apréner.

18 18

n°153 n°153

ENTREVISTAS

Entrevista de Joëlle Ginestet a la parucion de la reedicion en grafia classica dels Cants del Solelh (Cants del Soulelh – Chants du Soleil) d’August Forés (T. 2 de la colleccion Classics Occitans) Anem Occitans : Joelle, e vos poderètz presentar en quauques mots ? Joelle Ginestet : Soi ensenhairacercaira e mèstra de conferéncias d’occitan a l’Universitat Joan Jaurés de Tolosa, es a dire que en mai de trabalhs de recèrca (publicacions e articles a l’entorn de J. Bodon, J.-G. Dastros, d’autors de la fin del sègle XIX, A. Forés, P. Estieu, J. Roux, V. Bernard,...) e administratius, soi quasi jornadièrament ocupada a elaborar de corses de lenga, literatura o civilizacion. A.O. : Perqué aqueste interès entà la literatura occitana e, mei particularament, August Forés, que ne perpausatz los poèmas deu son recuèlh Les Cants del soulelh en grafia classica ? J.G. : Lo periòd que seguís los primièrs temps del felibrige provençal m’a totjorn interessada dins la mesura ont, gràcia a la redescobèrta del passat literari medieval als estudis filologics al fial del sègle, los autors son estats en mesura de se reapropriar las formas literàrias oblidadas. Lis Isclo d’Aur

de Frederic Mistral mostrèron la dralha. August Forés (1848-1891) agachèt primièr del costat de l’escritura jornalistica e poëtica en francés, mas èra captivat per d’autors populars publicats dins los jornals de Castelnau d’ari e se daissèt aisidament convéncer per Achille Mir que lo felibrige èra portaire d’avenir. Se consacrèt de longa a una exploracion aprigondida de l’istorica, de l’etnografica e de la literatura del Lauragués. I a ja agut una biografia pro complèta publicada per l’abat Salvat (Collège d’Occitanie, Toulouse, 1974) e una edicion de tròces causits per J.-M. Petit (C.O.E de Montpelhièr en 1975), tanben la reedicion d’un recuèlh complet pòt permetre d’avançar dins la coneissença de Forés, poèta e actor determinat que participèt a la creacion de plan de fuèlhas e revistas en occitan e francés. Perqué Les Cants del Solelh (Les Cants del Soulelh, 1891) puslèu que Les Grilhs (1888) o los recuèlhs postums coma La Muso Silvestro (1896) e La Sègo (1912) ? Perque i son explicitament o implicitament

concentradas las dralhas de recèrcas e la creativitat de Forés en plena maturitat al moment ont es dramaticament trebolat per la mòrt de Jana Wilson son amiga, per l’abséncia de posicionaments clars de la part dels felibres, per las consequéncias de la desfacha de Sedan coma plan de sos contempornèus e finalament, per sa quita malautiá. A.O. : Perqué la mesa en grafia classica d'alhors ? E permet de tocar un public diferent e seré entà perméter a Forés de damorar dens la modernitat (tau qu'èra la soa au moment de l'escritura deu recuèlh) ? J.G. : Mòrt a quaranta tres ans solament, Forés a totjorn cercat lo bon biais d’escriure la lenga d’òc amb un desir de desvelar lo passat per alimentar un present que vesiá, el, bastit sus las basas de valors republicanas. A la fin de sa vida, aprèp èsser estat un lector regulièr dels estudis e dels tèxt poëtics publicats tre la debuta del sègle, frequentèt finalament la còla dels

n°153

ENTREVISTA poètas patesants del jornal del Gril tolosan en lor conselhant mai que fermament de melhor escriure la lenga en se basant sus de ressorças fisablas e eruditas. E vesèm que un detzenat d’annadas aprèp sa disparicion, Antonin Perbòsc e Prosper Estieu se son aplicats a esclairar la gramaticalitat d’aquela lenga en ne reformant sa grafia al fial dels numéros de la revista Mount-Segur – Mont-Segur. Prepausar un recuèlh poëtic de Forés en grafia classica va dins lo sens de son caminament intellectual.

quin lenga occitana parlava Forés ? J.G. : La poësia ela, es pas sonque oralitat, ni mai tanpauc sonque destinada a èsser dicha a votz nauta. Pr’aquò, Forés a botat al còr de son escritura e de son activitat sa « pichona

traduccion e sos articles en lenga francesa son tanben de lor temps e pòrtan tanben de traças d’una oralitat mesclada a una pratica literària. La lenga de Forès demòra son parlar lengadocian de Castelnau d’ari e del Lauragués. Mas sa lenga naturalament coneguda, puèi de sa practica erudita en francés e occitan. Es a l’origina de biografias nombrosas e del classament dels obratges de la bibliotèca municipala de Castelnau d’ari, d’escambis amb maites autors de dialèctes diferénts del « mond latin » e, un grand admirator de Rabelais, de Godolin, de Victor Hugo, de Champfleury, de Léon Cladel, de poètas felibres e patesants locals, etc… Una reedicion es una reedicion per un public de ara. En occitan, lo camin mai complicat, mas la mesa en grafia classica de tèxtes ancians permet de pausar de questions semanticas prigondas. Es mens aisit de passar lis sus de dificultats o d’extrapolar de traduccions a partir de grafias ont la logica es facha de causidas personalas o lo respècta lo mai possible la grafia preconisada per J. Romanilha.

patria » del Lauragués per demorar fisèl a son pretzfach de « varietat dins l’unitat » en iniciant una ret rica de relacions dins lo mond politic e artistic que demòra encara d’explorar dins sos escriches en francés, en occitan e sa correspondéncia. Les Cants del Solelh (Les Cants del Soulelh) daissan paréisser las preocupacions d’un òme subreactiu, demorat « publicista » que voliá religar o « federar » d’òmes de l’Istòria populara, de l’istòria de las letras d’òc, de las letras d’oïl e de las letras « latinas », sens escafar los particularismes dialectals. La lenga orala de Forés es perceptibla dins lo tèxte (es estat un collectaire de mots e expressions e las prononciacions de consonantas o vocalas dintran dins la musicalitat del vèrs), tanben es necessari de ne gardar la traça. La mesa en grafia modèrna presenta de dificultats : far juntar la lenga cargada de contraccions e la versificacion pausa la question màger de la limita entre l’influença de l’oral e l’escritura poëtica. Coma tot escrivan, Forés es estat liure dins sas causidas de mots, d’expresA.O. : Quin estón las dificultats mà- sions idiomaticas o d’expressions digers entà la mesa en fòrma grafica chas arquaïcas vengudas dels testimo(respècte de l'oralitat, de l'obra,...) e niatges o tèxtes ancians. Son auto-

A.O. : Per contunhar dab Forés, quin èra estat la soa implicacion dens lo moviment felibrenc d'aqueste quasi fin deu sègle XIXau ? J.G. : Va anar de l’interés suscitat per Achille Mir de Carcassona que escambièron de letras a l’entorn de la lenga e de son escritura e que anèt a sa primièra felibrejada d’Avinhon amb LoiíXavier de Ricard dusca al desinterés e a una visibla decepcion quand parla dins sa correspondéncia d’un ambient de « côterie » en agachant del costat de l’influença del felibrige parisenc.

A.O. : Lo tèxte originau, dab la vòsta traduccion modernizada, que's pòt cargar a partir deu site de l'IEO Edicions. Qu'es un concèpt novator ! Ne poderètz díser dus mots ? J. G. : Per anar dins lo sens de las exigéncias scientificas degudas a tota òbra e, o cal ben dire, contornejar lo suplement del còst d’una edicion que seriá estada al mens dos còps e mièg mai pesuga, es estat decidit de donar malgrat tot al legeire la possibilitat d’una lectura critica del Cants del Solelh (Les Cants del Soulelh) : d’un costat, coma o es anonciat dins lo quite obratge, la version en grafia originala es consultabla sul siti de l’I.E.O e d’un autre costat, lo legeire i pòt dispausar d’una traduccion actualizada e d’un estudi sus la lenga del Lauragués per Patrick Sauzet. Uèi la màger part del lectorat occitan a aprés a legir sa lenga en grafia classica, e li prepausar tanben lo tèxt en grafia originala amb de nòtas e un lexic o una traduccion, -e aquò gràcia a l’associacion dels supòrts papièr e informatic-, li pòt permètre de trobar de responsas a de questions que lo tèxt genèra. Se pòt far una lectura sonque lingüistica dels escriches creatius occitans, mas seriá fòrça reductor de pretendre qu’es lor publicacion foguèt motivada pel desir solet de conservar la memòria de la lenga parlada dins los escambis jornadièrs. Va sens dire que tèmas, imatges, constrenchas de formas poëticas eiretadas, manlevadas o inventadas, influenças literàrias,… dependon de la creativitat personala d’un poèta e rendon son expression e son mond mai que unencs.

n°153

ENTREVISTAS A.O. : Las tematicas esvocadas : passeistas ? datas ? o modèrnas ? J.G. : Los poèmas dels Cants del Solelh (Les Cants del Soulelh) pareguts l’annada de sa mòrt son presentats cronologicament. Los tèmas son donc entrevescats en foncion del temps de l’escritura : amors (« L’Albeta », « La Mòrt de l’amor »…), arts (« Las Gràcias de Visconti », « Les Parpalhòls de Flor de Prunièr »…) , istòria occitana (« A las molhèrs que desclusquèron Montfòrt », « Fanjaus »,…), espèranças de la republica (« La Republica », « La Còca del pòble »,…), la guèrra (« Les dos vièlhs »,…), pèrdia de l’Alsàcia-Lorèna (« Al Montfòrt prussian »…), mestièrs (« Le compositor », « Le cordièr »…), bestiari (« La craba », « Las Irondas », …), dròlles (« Lo pichon sautenbanc », « Le malauton »…). Dependon pro

sovent dels destinataris (« Les Vièlhis olivièrs », « A’n Teodòr Aubanèl »…), per far resson a lors creacions. Son pretzfach de poèta implicat dins son temps es familièr, sens oblidar sas passions, per las gravadura, per la musica e per tota forma d’expression artistica. Malurós de pèrdre l’amor, desargentat e fisicament demesit, amb pr’aquò una ideologia republicana cavilhada al còr malgrat las decepcions, òm se pòt pausar la question de çò que seriá estat lo darrièr detzenat d’annadas del sègle XIX amb l’energia de Forés associada a la de sos joves amics Perbòsc e Estiu que se recontrèron finalament sus sa tomba.

lo desir de descobrir e compréner melhor l’istòria mai que particulara e complèxa de la creacion en lenga occitana, de crosar de pèças imatjadas e sensiblas dins un contèxte de reapropriacion del passat istoric e literari e tanben, l’enveja de tirar los fials de rets d’òmes creatius de la fin del sègle XIX dusca a uèi. Car perqué enfin, quand s’agís de contar, cantar e (se) dire, tantes e tantas pesucs d’una memòria que d’unes estiman ja fossilisada coma Forés, causiguèron o causisson, siá dins l’esper o siá dins lo desesper, aquela lenga d’escritura ? Probablament pas solament per que lor nom figurèsse sul monument als servidors fisèls d’una civilisacion d’antan : tota A.O. : Que seré la rason principau, òbra oblidada es susceptibla de far entà vos, tà legir Forés uei ? sens dins lo mond de uèi. J. G. : Per un legeire, me sembla qu’es

Hervé Terral, qui s’interessa fòrça a l’aventura deu felibritge a l’entorn de Castenau d’Ari, qu’acceptè de nos presentar August Forés (1848-1891), l’òme dens lo son temps. August Forés es una figura tras qu’interessanta de l’occitanisme cultural e politic. Nascut en 1848 a Castelnau d’Ari (Aude) - i foguèt adjunt al conse (1878-1880), defuntèt en 1891, dins la seuna 42ena annada ! rendut : cal notar una particularitat pauc partetjada : foguèt sebelit dos còps ; d’en primièr, perqué la seuna sòrre Loisa se pensèt relevar dins sons darrèrs moments un tornar a la fe catolica ; puèi, en seguida d’una decision del tribunal, sasit per sons amics liure pensaires en possession d’un testimòni fòrt precis sus la question, un segond còp, dret ! E justament, es ad aquesta occasion que l’audenc Prosper Estiu (1860-1939) e le quercinenc Antonin Perbòsc (18611944) faguèron coneissança per un mièg-sègle de combats comuns en favor de la « lenga reirala »… Tre 1892, Perbòsc devendrà majoral del Felibritge (a trenta ans !) coma « Cigala de la Libertat », un títol que Forés s’èra inicialament causit per el meteis, 10 ans mai d’ora. La descendéncia sembla assegurada per decennís. Forés nos presenta mai d’un visatge, e aital nos desvela la paleta de sos multiples talents : - L’escrivan, e mai particularament lo poèta. Après aver « picanhat » la

« Musa » francesa al debut (Sylves païennes, 1872), se’n venguèt pro lèu al vèrs occitan, volontièr parnassian dins la fòrma : Les Grilhs (1888) ; Les Cants del Soulelh (1891) – ara transcrits en grafia moderna pels suènhs engenhós de Joëlle Ginestet ; La Muso Silvestro (1896) e La Sègo (1912), obratges postums. Los títols parlan solets, celebrant la tèrra, sos òmes, lors batèstas secularas. Aqueles libres son publicats a compte d’autor, tirats sonque entre 300 e 500 exemplaris. Son numerosas las revistas qui recebon aital sos poèmas (Revue des Langues romanes, Revue Félibréenne, Le Gril). Al plan personal, sa vida serà marcada per son amor bèl per Jeanne Wilson, precòçament defuntada. - L’etnograf, fin analista del pople petit del Lauragués. Filh d’un jutge modèst del tribunal de comèrci e d’una comercianta en quincalhariá, Forés sap se clinar suls mai umils e los mai singulars dins La Gueuserie, correires de camins grands e bateires de caladas, atal coma estudia los tarralhièrs del Mas Santas Puèlas e d’endacòm mai, puèi, passant del contenent al contengut, lo « Miègjorn gastronomic » (Lo caçolet, las orelhas, lo milhàs a la caçola, l’alh). A l’occasion, descriu los esveniments bèls del país, per exemple en 1875 dins La Crois de l’Inoundaciu,

devenguda en 1883 La Croux del Grand Aigat (L’Alphabet de l’Inondation). - Lo politic engatjat, a l’encòp Occitan e Francés. Èra dejà rica la terranha del Lauragués en personalitats pròchas del Sant Simonisme : Edmond Combes dit l’Abissinian (1812-1848) de Castelnau d’Ari, lo coble Charles e Elisa Lemonnier qui s’es conegut en 1830 a Sorresa, etc. La comuna de Narbona (març de 1871), mens celèbra que las de París o de Marselha, daissèt tanben una traça… qui, a son biais, ressorgirà en 1907 a l’escasença de la revòlta dels viticultors. Forés participa a la tendéncia republicana e federalista (influenciada per Proudhon) e serà de l’aventura de l’almanac La Lauseta (1877-79, 1885), menada per son amic Xavier de Ricard (18431911) e inspirada pel cantoral de l’albigeisme, lo pastor ariegés Napoléon Peyrat (1809-1881). Aquel Felibritge, apelat « roge » (pel quite Mistral tre 1875), pren sas distancias (sens rompre çaquela) amb un moviment considerat tròp « provençalisant » e tròp « papifiant » d’après Ricard. Forés se fa tanben jornalista professional en desvenent cap redactor del Petit Toulousain illustré (suplement ebdomadari de la Dépêche tolosenca) en 1885, ont va defendre la cultura d’òc, qui manca

n°153

ENTREVISTA

Hervé Terral, a ua sesilha de signaturas suu taulhièr de l’IEO au parat de l’Estivada 2014.

d’amics dins aquel quotidian… Marcat per l’anti-germanisme pòst 1871, serà tanben mèstre d’òbra d’una brocadura de 100 pajas qui recampa en 1883 tot lo Felibritge (los blancs e los roges) entitolada Per l’Alsaçio-Lourenno…

Coma per Cladel o Estiu, la França e bristolada » (Les Cants del Solelh, IEO damora per el la maire patria de to- Edicions, p. 90-94)… tas las revolucions. Hervé Terral Mas serà caquelà, e avans tot, lo Professor emerite, cantaròl de la Marianna latina, « fòrta Universitat Joan Jaurés

E la seguida ? Programa : En partenariat dab lo Centre Lauragués d’Estudis Scientifics 14h30 : taula redonda - sala (CLES) e a l’inciativa deu son presi- de la Maison de las Associacions de dent Michel Dauzat, l’IEO qu’orga- Castelnau d’Ari, 1 avenguda Marénisa ua taula redonda lo dissabte chal de Lattre De Tassigny. 17 d’octobre a Castelnau d’Ari a l’entorn d’August Forés e deu felibritge roge. En preséncia de Joelle Ginestet (Univ. Joan Jaurés), Hervé Terral (Univ. Joan Jaurés), Paul Tirand (Istorian), Michel Dauzat (CLES), Laurenç Gòsset (IEO Edicions).

16h : visita deus lòcs emblematics per Forés a Castenau d’Ari (dab passatge au cementeri). Lecturas deu poèta castelnaudarian que son a s’organizar entre Carcassona e las termièras deu país tolosan. ———— Tòm 1 de la Colleccion deus Classics occitans : Antonin Perbòsc, Lo libre dels ausèls. Tòm 3 a pareisher en 2016...

n°153

PUBLICACIONS

— LIBE — Joan Bodon La grava sul camin seguit de L’Evangèli de Bertomieu IEO Edicions Col. Atots HC (reedicion) 2015, 206 p., 14 € La grava sul camin es un roman que foguèt publicat pel primièr còp en 1956. Es inspirat de l’istòria personala de Joan Bodon que foguèt forçat de faire lo servici del trabalh obligatòri (STO) en Silesia de 1943 a 1945. L’Evangèli de Bertomieu es parierament inspirat d’aquela experiéncia. Es un roman inedit del temps de Joan Bodon que ne’n demòra sonque un manuscrich inacabat que se trobava pels papièrs de l’autor. ———— Joan Bodon Contes dels Balssàs IEO Edicions Col. Atots HC (reedicion) 2015, 194 p., 14 € Los Contes dels Balssàs es lo segond libre de Joan Bodon, editat pel primièr còp en 1953. Foguèt inspirat a Bodon per sa maire, Albanie Balssa, contaira de Roergue, per sa familha mairala, e pels contaires tradicionals del Viaur. Los contes del recuèlh an per tèma los Balssàs, reals o imaginaris. ———— * Au moment de clavar la revista, qu’aprenem la despartida de Joan Saubrement !

Sèrgi Gairal Un estiu sus la talvera IEO Edicions Col. Atots n°145 (reedicion) 2015, 168 p., 15 € Doas sòrres bessonas son en Terminala ; lor fraire, lo narrator, es en Segonda. Après aver totjorn viscut ensemble dempuèi la naissença, es una aventura sentimentala que las va desseparar après la bachelieirat, una aventura particulara per caduna, que lor va far viure un « estiu sus la talvera ». ———— Sèrgi Gairal Lo barracon IEO Edicions Col. Atots n°133 (reedicion) 2015, 204 p., 15 € Aquel barracon, que se quilha sul camin de Sant Jacme de Compostèla dempuèi lo sègle XIV, te fa un brave sospluèg ont pòdes costejar de mond que, de costuma, se coneisson pas gaire. Aital la castelana tròp perfumada o aquel romieu que se ditz alemand… Lo narrator – un dròlle – s’i agrada tant coma a l’escòla. E tot cercant sa cata sómia de tot çò qu’aicí poguèt avenir. Mas a l’escòla tanben se’n passa ! I a la mèstra que ven d’Alsàcia ; e la Clotilda qu’a desparegut… Un roman qu’a causit un encastre original, la sala de classa – que vesèm foncionar pels uèlhs d’un escolan – e que nos torna una part preciosa de nòstre passat tan pròche.

Collectiu Escrivans encuei Ed. Credd’O 2015, 264 p. (+ sup.), 12 € Ua antología deus escrivans provençaus, d’uei, de Magalí Bizot-Dargent a Florian Vernet, en tot pasar per Romieg Jumèu e Joan Saubrement*. Tot çò que cau saber sus escrivans, la lor vida a la lor òbra. ———— Bruno Rossignol (Joan-Loís Lévêque per las traduccions occitanas) Paysages doublés/ Païsatges doblauds Portraits/Portrachs Editions Delatour 2015, 52 p., 20 € Un ensaj literari entà balhar, mercés a la poesia, un agach diferent a las creacions en francés de l’autor, en tot passar per l’occitan. Un autor qui s’èra plan rendut compte d’ua « absurditat » de l’escritura entà parlar d’un país e de paisatges on la lenga occitana es de pertot presenta. ———— Joan-Loís Lévêque Périgord, terre occitane Novelum - IEO 2015, 104 p., 15 € Segonda edicion actualizada e augmentada Ua faiçon plan pensada d’assabentar lo monde a l’entorn de la lenga e de la cultura occitana en Perigòrd (avís : english addings).

Collectiu Guilhèm de peitieus, duc d’Aquitaine et prince du Trobar seguit de

Omenatge a Pèire Bec Carrefour Ventadour 2015, 350 p., 20 € Que son aicí amassadas las contribucions deus participants a duas « Trobadas » dedicadas au trobador grand Guilhèm d’Aquitània, l’ua a Bordèu, l’auta a Peiteu, en 2013.

— REVISTA — Oc n°112/113, Prima/estiu de 2015. 106 p., 25 € de l'an F. Fijac, 625 La Permenade, 47300 Bias. Omenatges a Ives Roqueta ; poesias e pròsas de creacion, rendut comptes...

— CD MUSICA — Alidé Sans Eth Paradí ei en tu Comuna XXI 12 cansons ineditas (+ en bonus Es Caulets) d’ua joena cantaira de la Vath d’Aran (letra e musica). Entà passar l’ivèrn au calme.

— INFOS — On comandar los libes de l’IEO Edicions ? En çò deu librèr vòste o per internet : www.ieo-edicions.com (presentacions deus libes, bibliografias, extrèits causits, etc.) e consultar tanben www.ieodifusion.com

n°153

Retrach

Ai desjà fait mai d’una allusion a quel òme drech, mas m’i fau tornar. Urban Ecolòt es un antiracista de la conviccion prigonda. Quand legís o auva qu’un Ahmed o un Iossof es estat arrestat per la polícia per quauque crime o delicte, lança una peticion sus mascoleras.com per sostener lo prevengut e denonciar la polícia e los medias qu’aprofiechan un simple fach divers per montar l’opinion publica contra una etnia, un faciès o una religion. La quita victima es segur pas d’un blanc cande, qu’utiliza sa victimizacion coma argument politic per montar l’opinion publica contra una etnia, un faciès o una religion. Lo colpable pòt nonmàs èsser Nénesse-le-tatoué, mas coma pega las afichas per lo deputat… A saber tanben si Francis Heaulme es pas passat per aquí…

Urban Ecolòt es tanben un ecologista de la conviccion prigonda. Quand legís o auva qu’un lop a fait un chaple dins un tropeu de motons dins quauque champestre montanhard adarreirat, lança una peticion sus mascoleras.com per sostener la reputacion dau lop. Quo es una nòbla bèstia que fait son ordinari nonmàs de motons febles o prestes a crebar de raca. Quand lo tropeu es sanitós, l’espia passar, dignament, la fam au ventre, sens tucar res. Sap ben que :

TRIBUNA LIURA

1°) lo colpable es totjorn un chen barrutlaire. Òm pòt tot crànher d’una bèstia sens pedigree. 2°) lo moton, incapable de viure sens l’òme, es una error dins l’evolucion darwiniana e fin finala, es « un simple fourrage pour un plus noble prédateur ». 3°) de tot biais, lo moton se planh de res ! Lo que se planh quo es lo pastre. E lo pastre quo es res mai qu’un paisan. Mai qu’aquò : un paisan de la montanha. E sabem ben çò que queu monde serián capables de far per rapiar un pauc de moneda a l’assegurança ! E de qué a a dire dau moment qu’es (tròp) generosament indemnizat de pas aver fait son trabalh en esfodir los chens barrutlaires en lor japar au cuol ? Fin finala, es paiat per una fauta professionala e s’engraissa sus l’eschina daus ciutadans que paian lors talhas. Ditz, lo pastre, que lo prejudici afectiu s’indemniza pas. Coma si un pastre, paisan e de mai montanhard, aviá una afectivitat. E de mai virada devers un simple « fourrage pour un plus noble prédateur ». Òm creiriá de raivar ! Ditz, lo pastre, que vòu viure de son trabalh e pas de la charitat publica. Ipocrite, vai ! los prenes ben los sòus ? E dire qu’èsser pastre es un trabalh, n’as pas vergonha, sietat lo cuol dins l’erba dau temps que d’autres se creban la palhassa dins lors bureus climatizats ? E qué se cresen los pastres per raubar son territòri au lop ? Urban es urbanista : l’òme a la vila, lo demai a la Natura dins sa fòrça primitiva. (Excepcion facha per las plajas, las estacions d’esquí, los airepòrts, los lacs consacrats aus espòrts nautics, los chamins de randonada dins los pargues naturaus, los observatòris protegits de la fauna sauvatja, las

pistas de motocròss…) Per eu, los ruraus son una catastròfa ecologica. Urban Ecolòt es tanben un occitanista daus bons. Quo es entau que l’ai conegut. M’escriguet per me dire que los mots « pichilhon » e « soletat » qu’aviá utilizats dins una cronica eran pas de bon occitan, qu’eran daus mots de patés que sentián lor ruralitat, qu’en occitan blos, en occitan urban, se deu dire « minuscul » e « solitud » (e sens vocala de sosten !) Que quò se vesiá ben que teniá, io, la lenga, de quauque papet confit dins sa bòria, sas rantelas e sos prejutjats. Quand de mai comprenguet que fasiá pas, io, de diferéncia entre Ahmed l’escotelaire, Youssouf l’assucaire de vielhas e Nénesse-letatoué l’esbudelaire, pas de ierarquia entre lo lop, lo pastre e lo moton, me disset que me preniá benleu per un intellectuau mas que era un paisan adarreirat condemnat de tot biais, coma lo moton, per l’evolucion darwiniana. Micheu Chapduelh