Anem Occitans - 138

revista trimestrala de l'institut d'estudis occitans

Anem òc, per la lenga

Amassada Generala de 2012 a Niça

L'IEO e son malhum internacional

n° 138

oct/nov/dec de 2011 4€ issn 2105-620X

ENSENHADOR Editorial

Verai, podèm tot faire ?

p3

Actualitats

An agut lo labèl Òc per l‘occitan !

p4

Las ofèrtas del Servici de l‘Emplec

p5

Occitan e economia : an 2 ; Lo sosten als joves escrivaires occitans

p 6-7

Crida de la manifestacion « Anèm òc, per l‘occitan ! » - Tolosa 2012

p8

La 31èra edicion de las Rapatonadas ; Comunicat : Festenal de Vidèo e Cinèma « Rescontre » ; Amassada Generau 2012 : totes a Niça !

p 9-10

Dorsièr

L‘IEO en accion per l‘occitan dins un malhum internacional

Actualitats

Ret de la musica occitana ; Cors d‘occitan alpin e diccionari sonòr de Bisimauda

p 14

Projèctes

Los novèls emplegats de la ret IEO ; L‘IEO se vòl aprochar encara mai dels seus aderents

p 15

Aprenem l‘occitan 2011-2012 e PARLESC : dos projèctes, una tòca ; La lenga viscuda e vidanta : los talhièrs de discutida

p 16

IEO-IDECO

La colleccion Ensajes d‘IEO Edicions ; Classics Occitans e Lo libre dels ausèls de Perbòsc

p 17

Seccions

La grana IEO en flor ! ; E totjorn de creacion literària

p 18

Libres

Un afar de poetas : lo novèl Petit segon Lassaca ; Nel mezzo del camin de nostra vita… ; Legissetz joinessa ! ; Un extrait de Cronicas paulinas

Disques e filmes

Silvério Pessoa e los escambis brasilo-occitans ; « Où ! Las mal penchadas ! »

p 21

Tribuna Liura

Colera : Especiisme

p 22

An obrat per aqueste n°138 : Pèire Brechet, Gemma Cuní, Micheu Chapduèlh, Bruno Duranton, Laurenç Gòsset, Aurelia Lassaca, Claudi Molinièr, Marçau d‘Oliu, Rosella Pelerino, Cristèl Roques, Joan Thomas.

Crèdits foto : © Frédéric Malenfer, primièra coberta. © Patrick Bacqué, p 7. © Mirelha Formengo, p 16.

p 11-13

p 19-20

Anem Occitans! es una revista trimestrala de l‘Institut d‘Estudis Occitans, 11 carrièra Malcosinat, 31000 Tolosa - 05 34 44 97 11 direccion@ieo-oc.org / www.ieo-oc.org Depaus legal : 4en trimèstre 2011

Venètz sòcis de l'Institut d'Estudis Occitans !

Nom, petit nom : ……………………………………………………………………………………………..

Adreça :…………………………………………………………………………………………………………

CP : ………... Vila : ……………………………… Corrièl : ………………………………………………..  Vòli prene l'adesion per l'annada (recebrai la revista)  30 € - individual  12 € - estudiant e caumaire  38 € - cople e associacion  M'aboni a la revista Anem ! Occitans !  4 n° l'an : 15 €  20€ fòra Estat francés (virament obligatòri, ref. bancàrias : CEMP 13135 00080 08106194919 56)  Abonament de sosten : a comptar de 25 €.  Vòli far un don de .......... € l'IEO es reconegut d'utilitat publica : lo vòstre don es deductible dels impòstes.

Per exemple, s’avètz un revengut impausable de 1000€, podètz faire un don d'un montant de 20% maximum siá 200€.

Auretz alara una reduccion d'impòstes de 66% de vòstre don siá 120€ de reduccion d'impòstes.

mandi un chèc de ...... € a IEO federal, 11 carrièra Malcosinat 31000 Tolosa Aquesta revista es publicada amb las ajudas de:

n°138 —

2

EDITORIAL Verai, podèm tot faire ?

Après l‘adopcion de l‘article 75-1 que reconeissiá que « les langues régionales appartiennent au patrimoine de la France » e la venguda sus lo burèu de l‘Assemblada de diferentei proposicions de lèi, auriam poscut crèire a una evolucion favorabla de la situacion juridica dei Lengas de França. L‘annada 2011 amolona una tièra de desbalausidas que demòstran clar se n‘èra de besonh la necessitat d‘una legislacion que garantigue un estatut legau per l‘occitan.

E vaquí que l‘actualitat nos presenta lo cas d‘un familha occitana que se vetz refusar l‘inscripcion sus lo cartabèu de la Republica dau prenom que vòu donar a son enfant. L‘emplegat municipau li cèrca de rasons — me passaretz lo jòc de paraulas — que li ditz qu‘una dei letras, accentuada a l‘occitana, l‘auretz compres, es pas francesa e, per aquesta (marrida) rason, inacceptabla.

De qué contrestar la sansonha de la Délégation à la Langue française represa per lo Govèrn qu‘assaia de faire crèire qu‘ambe lo quadre actuau n‘i a pron.

La realitat es que la reglamentacion recenta en la matèria permete sus lo principi d‘enregistrar tot prenom a la causida dei parents (adonc foguèsse occitan) mai dins lei fachs un foncionari de l‘Estat Civiu pòt far d‘empacha. A prepaus, vos ramentatz l‘accent reborsier de Vilanòva qu‘auriá poscut faire cabanar un automobilista !

Pitam pas ! La lèi francesa òfre ges de garantida a nòstra lenga. Es pas lo Conseu Constitucionau que dirà lo contrari, eu qu‘afortiguèt solemne: l‘article 75 instituís ges de drech ò de libertat que la Constitucion pòsque garantir.

E quand vos aurai dich que lo meteis desvergonhat, lo geinava pas d‘aver acordat un accent parier a una autra familha, auretz comprés que tot se passa coma li vèn a l‘emplegat. Considerar lo principi d‘egalitat quand parlatz occitan vòu que per nos refusar un lèi, jamai per nos acordar l'egalitat en drech e la non discriminacion, lo raportaire de la Commission Cultu-

re au Senat lo 30 de junh i a pas mancat !

E de decisions juridiccionalas defavorablas ai Lengas de França, n‘i a aguèt un molon tot de lòng de l‘an : còntra la pausa de panèus en occitan a l‘intrada dei comunas, còntre la pretencion dei familha a demandar la creacion d‘un ensenhament en lenga regionala ò sa continuitat, còntra l‘ensenhament bilingue a paritat, còntra la reconoissença dei diplòmes dei formators… L‘ensenhament public que la lenga i èra censament admesa vetz sorgir leis atacas : còntra l‘estatut dei personaus, sa formacion o son recrutament en sofracha permanenta, còntra l‘estatut de la matèria oblidada de lònga dins lei refòrmas, lo desvelopament eu s‘encala, la regression menaça.

Lei finassariás d‘un foncionari de l‘administracion, l‘oposicion d‘un elegit locau pòdon abolir de practicas en plaça. Lei victimas mancan pas d‘una politique d‘exclusion ò per bèn dire la volontat de marginalizacion que mene directament a sa disparicion de la vida sociala : ges de media regionaus vertadiers, practicas discriminatòrias dins l‘educacion populària e lei lésers deis enfants que se veson refusar lo benefici d‘ajudas publicas existentas, abséncia o refús de la preséncia publica de la lenga, imposicion d‘un decopatge territoriau arbitrari…

Ara, se calarem plus !

Vos demandam de senhalar au burèu federau toteis leis afaires de discriminacion que n‘en siatz testimòni.

Aquò lo denonciarem toteis ensems a Tolosa lo 31 de març.

Nombrós, ramentarem a l‘Estat francés leis acòrds internacionaus qu‘a signat, Nombrós, afortirem lo drech, per leis occitans tanbèn, a la libertat d‘expression e d‘informacion, Nombrós, cridarem lo respècte dei lengas e culturas territorialas de França.

Pèire Brechet President de l‘IEO Federau

Lo Capitòli de Tolosa

n°138 —

3

ACTUALITATS An agut lo labèl Òc per l’occitan !

Mai de 240 estructuras son ara labellizadas e presentas sus occitan-oc.org. Aquí las darrièras.

10, plaça Deffuas 87200 Sent Junian 05 87 19 42 18

Luòc dit Vèrnon (Vernou) 09700 Sent Quirc 06 47 68 08 99 alex2021@laposte.net www.ferme-vernou.fr

La pichòta Occitània

Jaç de las Matetas

Venta de produits regionals e artisanals

Luènh deus « tours-operators » causissetz un gascon amorós de la soa tèrra, de la soa cultura e dubèrt a tots entà vos hèr descobrir los lòcs benedits deus dius de Gasconha e deus Pirenèus en gascon, francés o espanhòu.

Nivèl 1 : l’occitan nos agrada

Jaç de las Matetas Camin de Moura St Waast 65350 Marqueria pyrenees.gascogne.free.fr

Bòria Vèrnon

Abel Reis

Nòstra bòria familiala cultiva 50 ectaras segon lo biais de produccion biologica. Aculhèm las escòlas per de visitas pedagogicas.

Fòl e fat de metals, estira la matèria a son imagenacion, a sa poësia, a sa fantasiá per far rajar de la fusion de formas de la sensualitat quora lasciva, quora tormentada, totjorn semblant coma presas en plen movement.

Nivèl 1 : Site internet bilingüe. Occitan present dins lo libret d'informacion.

Nivèl 1 : Se comprend l'occitan e se l'encoratja.

Avisas oralas en òc.

12 carrièra dels cordelièrs 60200 Compiènha 05 63 79 13 29 docadofogo@free.fr

Isabèla e Didier Tousis

Le Champ de l’Ostau Eycenac 43370 St-Christophesur-Dolaizon 04 71 01 51 55 06 50 58 60 27 contacts@lechampdeloustau.fr www.lechampdeloustau.fr

2530, estrada de las ribas de l'Agost St Waast 81800 Confolèuç 056341857906/0650586027 contact@domaine-valiere.com www.domaine-valiere.com

2 plaça de la bascula 87380 Manhac 05 55 00 89 91 ot.magnac.bourg@wanadoo.fr www.otissaure.boonzai.com

19 carrièra de Condorcet 87000 Lemòtges 05 55 79 15 27 tresperdos@free.fr

Ostal del patrimòni Plaça Foch 12000 Rodés 05 65 68 18 75/06 20 98 13 26 marlene.bony@laposte.net

6 avenguda Gautier Roux 06000 Nissa 06 71 18 61 21 info@nissapantai.com www.nissa.org

Nivèl 2 : Parlam occitan.

Arvèi vos aculhís a la bòria dins una anciana bastenda en pèiras del païs nòstre (produccion de lait e lentilha verda del Puèi AOP) dins un vilatge tranquilet prèp del Puèi de Velai.

Nivèl 1 : Se comprend l'occitan. Lèu un site internet amb un tèxte en occitan.

Rota de Monjan 40140 Sostons 0558415152 / 0699517907 dtousis8@aol.com www.gites-de-francelandes.com

Un jaç per 9 personas dab piscina e un autre per 2 personas (possibilitat d'un lheit de mei tau mainats) dab piscina, poralhèr e casau dens un cassorar d'1 ha au ras de las plajas landèsas.

Nivèl 2 : Aicí parlam occitan

Bennes BRL (EARL)

Lo camèl de fuòc

Es un domeni viticòla familial e tenèm a realisar per nosautres los trabalhs, de la vinha al celièr e fins a la comercialisacion. Per çò nos definissèm coma de "Menestrals Vinhairons".

Associacion occitana culturala creada en 1997 per far viure la lenga e la cultura occitanas a Besièrs.

Nivèl 2 : Se comprend l'occitan e se l'encoratja. Anóncias oralas en occitan.

7 carrièra Benjamin Franklin 34500 Besièrs 04 67 28 75 36 camel.de.fuoc@aprene.org camel.de.fuoc.free.fr

Nivèl 3 : Los supòrts de comunicacion son fach en òc e en francés. Los emplegats novèls seguisson una formacion a la lenga per informar al telefòn e entresenhar los participants.

Ofici de torisme de la Saure

Calandreta Velava

La Saure, cors d’aiga, viu e fossic, travèrsa nòstras tres comunas e simboliza lo ligam que unís Chasteu Cherviç, Manhac et Vic. Sètz aici en païs d'Òc : lo Villatge Estapa remet a l'onor lo nòstre vièlh "Chabatz d’entrar".

Una escòla mairala e primaria al Puèi de Velai en Leger Naut. La lenga de l'escòla es l'occitan parlat en Velai.

Nivèl 1 : l’occitan nos agrada.

Camin de la forga ors 43000 Lo Puèi de Velai 04 71 04 06 18 06 64 85 45 46

Nivèl 1: Ensenha en occitan. Occitan present dins una brocadura d'informacion. Formacion a la lenga pels novèls emplegats.

Tres per dos

Pré en Bulle (Le)

Bal lemosin : Alexandra Lacouchie, Philippe “Rando” Randonneix e Magalí Urroz, quilhs tres musicaires an trobat lur biais per far brundir la cultura lemosina.

Una cosina a l'encòp tradicionala e inventiva.

Entre lo salat a las lentilhas e l'uòu dins l'oleta al fetge gras,totes los produits i son, tot fresques del jorn.

Nivèl 3 : l’occitan es pertot !

9 liças Joan Molin 81000 Albi 05 63 39 90 17 loubierefabien@yahoo.fr

Nivèl 1: l’occitan nos agrada !

Centre Cultural Occitan de Roergue

Occitània Còla

Lo Centre Cultural Occitan del Roergue, Associacion L 1901, a per tòca de promòure la lenga e la cultura occitana.

Natiu d'un pichòt vilatge toristic de l'Aveiron, ligat d'afeccion a mas originas e a mon terraire, desvolòpi dempuèi mai de 20 ans una activitat de chuc de fruchas, sopas e velousats, atal coma mon pròpri vin de país.

Nivèl 3 : l’occitan i es, de fait, pertot !

Las quatre rotas de Maseròlas 12270 Najac 05 65 29 39 27

Nivèu 1 : Nom e ensenha en occitan.

Ràdio Nissa Pantai

Vargier dau Braiaud (Lo)

Un desenal de personas competentas en lenga -en nissart, en alpin ò en provençal- qu’an una experiença mediàtica, tècnica e de terren.

Produccion de varietats localas tradicionalas de la montanha lemosina : chaul de manhac, rabas de Trenhac e autres legumatges dau champ (treflas, racinas, mongetas, corjas, porradas, echa.).

Nivèl 3 : l’occitan es pertot !

Jan Mari Caunet Lo borg 23500 La Noalha caunet.lanoalha@orange.fr

Nivèl 3 : Aici quò parla occitan dins los vargiers !

n°138 —

4

ACTUALITATS Las ofèrtas del Servici de l’Emplec Lo Servici de l‘Emplec passèt las 245 ofèrtas d‘emplec postadas al mes de novembre. Retrobatz aquelas anóncias e plan d‘autras sus www.emplec.com Emai lo Servici conta ara amb sa pròpria newsletter : anatz sus lo site oficial de l‘IEO, dins la seccion Letras d‘informacion, per i vos marcar.

JORNALISTA REDACTOR(A) OCCITANOFÒN(A) Missions : France 3 Miègjorn-Pirenèus recèrca un jornalista per realizar de reportatges e magazines per l'emission Viure al País del dimenge e per realizar de subjèctes pel jornalet del dissabte ser.

Competéncias requesidas : Aptitude a la presentacion. Bona coneissença del domèni occitan. Formacion : escòla de jornalisme reconeguda.

Nivèl en òc : Mestresa de l’occitan, en particular lo dialècte gascon.

Experiéncia demandada : Experiéncia confirmada—carta de prensa indispensabla.

JORNALISTA Missions : La Federacion de las Calandretas de Miègjorn-Pirenèus cèrca de candidat(a)s occitanofònes, d’aise amb los mainatges, per de pòstes de regent (a)s remplaçaire/as. Un primièr remplaçament es prepausat a partir del 4 de novembre de 2011 a Albi.

Contacte : Mandar CV e letra de motivacion a Frederica Sausset : ligaira.calandreta.mp@gmail.com e/o 05 61 22 19 77

ANIMATOR ECONOMIC INTERREGIONAU DEU LABÈL PER L’OCCITAN

ÒC

Missions : Desempuish annadas, l’I.E.O. que desvelopa lo labèl “Oc per l’occitan” dab lo son partenari, l’Ofici per l’occitan. Uei, que balham un vam navèth ad aqueste projècte ; qu’ei pr’amor d’aquo, dens lo quadre deu son desvolopament, que l’IEO que recruta un encargat de mission “animator economic interregionau”.

Competéncias requesidas : Occitan escrit e parlat. Capacitat comerciau e organizacionau.

Emplegaire : IEO Seccion Federau, direccion@ieo-oc.org

EMPLEGAT POLIVALENT Missions : Sètz en carga de l’entreten dels locaus e de l’acompanhament deus mainats a l’escasença del disnar.

Descripcion complementària : Pòste en CAE (Array) Remuneracion : 9 € / ora Tipe de contracte : CDD Nivèl en òc : Nocions de basa (compréner) Emplegaire : Calandreta de Pamiàs, lacalandreta09@free.fr

n°138 —

5

ACTUALITATS Occitan e economia : an 2 Que i avè un còp, lo labèl Dab lo son associat l‘Ofici per l‘occitan, afiliat desempuish 2010, l‘IEO que desvolopa l‘activitat de presa en compta de la lenga occitana dens l‘economia. Tà tornar balhar un estatut a la lenga, que cau tornar balhar la soa plaça e lo son usatge, cad dia e quin que sia lo contèxte. Lenga de comunicacion entre los ciutadans, la lenga occitana que beneficia d‘ua particularitat que l‘envejan las autas lengas de França, manca, lhèu, lo catalan : l’ intercompreneson de cap au francés, solide, mes sustot a l‘ensems de las lengas d‘origina latina.

L‘utilizacion de la lenga que pòt préner mei d‘ua forma : lo nom d‘un domeni viticòla, ua marca tot simplament, o tot un tèxte que posqui portar au consomator mei d‘informacions, dens la lenga, qu‘ua simpla arrevirada deu francés.

Qu‘ei atau que, sovent, se pòt considerar la lenga occitana : com un complement portaire de riquessa peu consomator, ua identitat.

Ua accion interegionau per l’ IEO Entre 2010 e 2011, l‘Ofici per l‘occitan qu‘a desvolopat lo labèl de cap a las enterpresas (e tanben las associacions que son implicadas a l‘entorn de la lenga) dab lo sostien de l’IEO : qu’assegurè la comptabilitat deu labèl, lo renovelament de la cotiza annadièra a l’entorn de la convencion, lo mandadís deus annuaris. L’IEO deu Lemosin que s’ei tanben investit dens lo nòrd-oèst d’occitània tà desvolopar la preséncia deu labèl.

De mei, qu’avem en particular seguit la comission « occitan e economia » en çò de l’Amassada Mieijorn-

Pirenèus, e apitat un comitat de pilotatge a l’entorn de la demarcha peu departament deu Gèrs.

E doman ?

2012, annada novèla : que serà l’escadença de contunhar lo tribalh La taula redonda ―Occitan e economia‖ reüniguèt d‘enterpreneires, de dejà realizat, responsables politics, d‘especialistas en sciéncias economicas e socialas a l‘Ostal de Region Miègjorn Pirenèus. en tot ahortir la presa en compte e la socializacion de la lenga occitana. Au començament organizar e animar un hialat de difude 2012 que pareisherà ua novèla sion deu labèl sus l’ensems deu terriversion de l’annuari deus labellizats e tòri de lenga occitana. L’IEO qu’aurà un navèth site qu’ei a estar lèu hicat tanben d'autes devèrs de cap aus laen plaça, dab mei d’opcions de comu- bellizats, com de tiéner a jorn las panicacion (entre los labellizats, de cap ginas occitanas, mes sustot de collecau public, de cap a las collectivitats tar e partatjar dab los labellizats las associadas,…) e tà reviscolar ua credi- experiéncias de presa en compte de bilitat a la demarcha. L’encargat-da la lenga dens los produits o los embade mission qu’aurà, en çò de l’IEO, la latges, e de balhar mei d’entresenhas responsabilitat de portar lo projècte, pertocant a la legislacion (lei Toubon, que deverà aver, en mei d’ua activitat repression de las fraudas, consideracomerciau centralizada sus Tolosa, cions de cap au torisme e a l’exportabastir, organizar e animar un hialat cion,…). Mes lo labèl que balha tande difusion deu labèl sus l’ensems ben devèrs a las enterpresas associadeu territòri de lenga occitana (e au- das, que deven s’engatjar sus d’acdelà a cops). L’IEO qu’aurà tanben cions en favor de la lenga. A-per-tièra d'autes devèrs de cap aus labellizats, de la creishença deu labèl, l’IEO que com de tiéner a jorn las paginas occi- serà vigilant a la reau presa en comptanas, mes sustot de collectar e par- te de la lenga peus labellizats. Entà tatjar dab los labellizats las experién- contunhar de desvolopar lo labèl de cias de presa en compte de la lenga cap a las collectivitats, qu’avem tandens los produits o los embalatges, e ben previst de seguir ua demarcha de balhar mei tat a la demarcha. pròche, que consisteish a convencioL’encargat-da de mission qu’aurà, en nar las seccions de l’IEO que vòlen, au çò de l’IEO, la responsabilitat de por- nivèu locau, portar lo projècte dab tar lo projècte, que deverà bastir, nosautes.

n°138 —

6

ACTUALITATS SISQA, lo purmèr salon internacionau que reconeish la lenga occitana Qu’èra dens lo quadre d’aquesta comission que lo Conselh Regionau de Miejorn-Pirenèus e lo Conselh Generau deu Tarn, en tot profieitar deu hestenau d’Occitània a Tolosa, perpausen tres taulas redondas a l’entorn de l’occitan e de l’economia.

Qu’èra l’ocasion, per Alan Alcofa, president de l’Ofici per l’occitan, de resumir en quauques mots l’istoric deu labèl « Oc per l’occitan », en préner compte de las perspectivas bascas e bretonas, presentadas en complement de la complexitat de l’espaci occitan e deu raport qu’avem dab la lenga nosta. Que son exemples deus bons peus labellizats nostes, quan i a dejà fòrça marca de territòri que son desvolopats peus quites conselh regionaus occitans (Sud de France/ South of France o la marca territoriau Sud-Oèst en Aquitània e Miejorn-

Pirenèus). E que son los labellizats deu domeni de l’agro-alimentari que seràn, un còp de mei, a l’aunor, au Salon Internacionau de la Securitat e de la Qualitat Alimentari (SISQA) aqueste deceme a Tolosa ; degustacion de produits de labellizats dens e dab la lenga, recèrca de la complementaritat francés/occitan dens las presentacions publicas (tà esvitar la dobla pena aus occitano-parlants), exemple de cosia tradicionau e modèrna dab lo Geors Nosella de l’IEO32.

Estructuracion deu labèl, mesa en plaça deu hialat de comercializacion, participacion a d’esveniments a l’entorn de l’economia, la còla deu labèl e vòu difusar a l’ensems de las enterpresas e deu demiei economic un La cervesa labèlizada Oc‘Ale a de l‘occitan sinhau positiu per la lenga occitana. dins son nom e embalatge (―cervesa blanca‖ o ―fosca‖). Fòto Patrick Bacqué Qu’ei lo son objectiu purmèr.

Laurenç Gòsset

Lo sosten als joves escrivaires occitans Dichas de l’Estèr Lucada, de Clau- fotografias de l‘autora. Una d‘angoissa. Entre fantastic modèrn e dina Paul escritura sensibla, modèrna e tradicionau occitan.

Son una seleccion de cronicas de espontanea, pastada d‘oralitat « A l‘imatge d‘un John S. Salinger seis emissions que vos prepausam coma de referéncias litterarias. e de son ‗Aganta-còr‘, Peitavin a uèi : son escritura es lo rebat dei Bilingüe occitan-francés. IEO tanben causit de bastir aquel raconte soscadissas, rires o cridas Edicions : Lengadòc-Rosselhon. amb lo vocabulari qu‘emplegan los qu‘aquèleis ans 2000 li inspirèron.

2011. 15 €. adolescents d‘uèi. Son mestièr de professor d‘occitan al licèu d‘Aurenja Lei planhs, cançons o poemas que compaus evòcan lei dançaires Un Matagòt modèrn, de Matieu Pei- (Vau Clusa) li a permetut de constatavin tar que los joves occitanofònes an de balèti coma lei manifs per lei drèits de l‘òme. A l‘antèna de la Mai de 2010. Joan e Frosina, un pas gaire de literatura que corresRadiòlengadòc son lei « Cronicas jovent de 15 ans e una adulta se ponda a lor generacion. Alavetz a de l‘Estèr Lucada », dau jòc de mòt veson mesclats a un afaire : perqué volgut far parlar son eròi coma ausís de son grand, Jòrgi Gròs. Agach la vila coneis mòrts e catastròfas parlar los joves que costeja ». d‘una femna occitana sus son temps dempuèi una setmana ? Sariá-ti la de solèu e chavana. fauta d‘aquel èstre estranh que se Inspirada per la vida dau païs, rescòntra cada jorn sus lei luòcs dau sei fèstas, son actualitat, son istòria, drame ? Quau es ? E dequé vòu ? sei luchas o sa mitologia, rais Van menar una enquista, dins leis d‘espavents o ulhauçs de lutz, ne carrieras ò sus lo malhum de l‘Intervaquí un ramelet illustrat de net, semenada de dobtes, de rires e

Clamenç Pech (La Setmana, nº 823, p. 10) Bilingüe occitan-francés. IEO Edicions : Lengadòc-Rosselhon.

2011. 18 €.

n°138 —

7

ACTUALITATS Crida de la manifestacion “Anèm Òc per la lenga occitana !” - Tolosa 2012 La preservacion de la diversitat linguistica e culturala dins lo monde es un enjòc mager per las annadas a venir. Pr'aquò, en França, la situacion legala i es desfavorabla. La lenga occitana es particularament menaçada per l'abséncia d'una vertadièra volontat politica en favor de sa transmission e de sa vida culturala.

Las lengas regionalas foguèron reconegudas dins l'article [75-1] de la Constitucion. « Las lengas Regionalas apartenon al patrimòni de França ».

Volèm una lei que done un vertadièr estatut juridic a las lengas regionalas. Una lei que permeta la mesa en plaça efectiva, per l'occitan, d'una politica linguistica publica coërenta e volontarista cap al seu desvolopament sus l'ensemble de l'espaci occitan.

Nos cal doncas, sul territòri occitanofòne, crear un environament favorable a l'ensenhament de e dins aquela lenga, a sa preséncia dins los media electronics, audiovisuals e escrits, a la creacion culturala en occitan. Aquò per tal de permetre e de desvolopar la transmission a las generacions futuras mas tanben lo seu emplec dins la vida publica e sociala d'uèi.

Los medias

Que volem un servici public de ràdio e de television en lenga occitana.



un ensenhament en occitan (bilingüe a paritat orària o en immersion) ;

Los servicis publics (Radio France et France Télévisions) que deven establir un equilibri en la difusion suus canaus publics d'emissions en francés e en occitan, e aquò dens totas las regions de l'espaci occitan ; o au mensh dar missions de servici public a operators associatius o privats.



un ensenhament de la lenga e de la cultura occitanas.

Que demandam ua ajuda especifica entaus operators privats (ràdios associativas, televisions e premsa escriuta) qui tribalhan en favor de la lenga occitana.

Que volem que la premsa regionau sia beneficiària de mesuras d'incitacion a l'emplec de la lenga occitana.

La creacion Le sosten a la creacion, aquò vòu dire una politica ‗specifica par l‘edicion, le teatre e le ‗spectacle viú en general, par le cinemà e la musica. La populacion diú podir descobrir una cultura tròp sovent resconduda.

L'educacion e l'ensenhament Volem que chasque establiment escolar balhe, per tots los niveus, la libertat de chausir per chascun un ensenhament emb diferentas formas :

Volem un ensenhament especific per los adultes. Volem lo desvolopament dau bilinguisme aboriu tanleu la pita enfància.

La vita publica L‘occitan, lo chau trobar dins la vita publica. Aquò vòu dire per exemple : 

lo respècte de la toponimia e la mesa en plaça d‘una senhalizacion bilingüa ;



l‘encoratjament a l‘utilizacion de la lenga occitana dins los luecs publics e dins la vita sociala.

Toteis aquelei demandas an una tòca unenca : que la lenga nòstra pòsque viure e que toteis aquelei que o desiran pòsquen l'emplegar. S‘adreiçan au còp ai collectivitats localas occitanas (comunas, comunautats de comunas, despartaments, regions) e a l‘Estat. Cadun se deu encargar de çò qu‘es de sa responsabilitat.

Revèn a l‘Estat d‘adaptar sa legislacion. Es indispensable que nòstre president e nòstrei deputats a venir s‘engatjan e garantisson lei drechs dei lengas regionalas amb una lèi.

IEO ; Calandretas ; Òc-Bi

Per sosténer financièrament l’organisation de la manifestacion : Enviar un chèc, a l‘ordre de IEO-Coordinacion, a l‘adreiça : 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa Cal tanben trasmetre dins un messatge las entresenhas seguentas : nom complet, adreiça e e-mail.

Reçaupretz en seguida un justificatiu de don a una associacion reconeguda d‘utilitat publica per l‘administracion fiscala. n°138 —

8

ACTUALITATS La 31èra edicion de las Rapatonadas La fèsta del conte e de l‘oralitat s‘es debanada del 22 al 27 de novembre a Orlhac e dins lo Cantal. « Un còp èra de las montanhas del Cantal nasquèt un diabloton als uèlhs malicioses, a las aurelhas ponchudas, a la boca plena d'istòrias que somiava de contar. Un còp èra lo Rapaton. Cada fin de novembre, a l'ora ont los jorns se fan mai corts e las nuèches emmascairas, tòrnan las Rapatonadas. Dins l'orquèstra bèl de l'oralitat, contaires, musicians, poètas, magicians de las lengas e artistas dels mots compausan una sinfonia colorada. D'Occitània al Marròc, de Bretanha al Lengadòc, pichonas e grandas aurelhas, daissatz -vos portar pel bufe de la votz universala dels òmes ! Escondut endacòm, lo Rapaton se prepara. Alèra, que l'espectacle comença ! »

positiu especific d‘acompanhament de l‘espectacle viu del Conselh General. S‘i pòt apondre tanplan nòstre partenariat amb la mediatèca comunautària d‘Orlhac. Multiplican las accions per sortir l‘occitan d‘un imatge de barradura e d‘elitisme que lo persèc dempuèi longtemps dins lo Cantal. Al contrari, volèm mosLos còla de l‘espectacle de musica e poesia ―Sul trar la vitalitat e la modernitat d‘aquela cultura, sa diversitat e camin‖, de Joan-Loís Cortial las valors que pòrtan, que son las Ongan, la cultura occtana èra de la fèsta e del rescòntre ». enquèra doncas plan representada amb lo contaire Florant MercaBruno Duranton dièr, l‘espectacle Sul camin o la peça de teatre Jan de Tròp per la companhia de La Rampa. La contaira marroquina Halima Hamdane, Monsieur Mouch e Pepito Matteo completavan la programacion.

Las Rapatonadas se vòlon un festenal de dubèrtura e de Aquel festenal de contes, un convivialitat : « Per aquesta dels mai vièlhs de França (a feste- edicion, avèm volgut tanben jat sos trenta ans l‘an passat), a metre lo paquet sus la joinessa entamenat una mudason vertadièi- amb un espectacle accessible ra dempuèi agara tres ans en tor- tres l‘atge de tres ans lo dimènar balhar tota sa plaça a la len- cres o enquèra doas operaga e a la cultura occitanas e en cions cibladas a destinacion diversificar las fòrmas d‘expres- dels liceans d‘un primièr, puèi sions artisticas. Pr‘aquò, los organi- dels enfants dels centres sozators an gardat la particularitat cials d‘Orlhac d‘un segond. Tot aquò amb Halima Hamdane » nòta lo president de l‘IEO Bruno Duranton. Una volontat doncas de tocar totes los publics, que cal apondre a aquelas accions d‘intervencions dins un quinzenat d‘establiments escolaris e dins un ostal de retirada. « L‘idèia fòrta deL‘espectacle ―Jan de tròp‖ de la Companhia La mòra aquesta, afortís Bruno Rampa—Teatre Interregional Occitan Duranton, menar lo conte perprimièira dels fondators, es a dire tot e doncas menar en même la dubèrtura a las culturas d‘enda- temps la lenga e la cultura còm main que demòra lo fial occitana. Es tanben per aquò conductor de la manifestacion. que fasèm virar d‘espectacles dins de vilatges dins l‘encastre d‘un disn°138 —

9

ACTUALITATS Comunicat : Festenal de Vidèo e Cinèma “Rescontre” L‘associacion « Rayons d‘Òc » en partenariat amb la MARPOC, l‘IEO 30 e TV Mistral, organiza lo segond Festenal concors de vidèo e cinèma amator dels Pais d‘Òc.

Lo ―Rescontre‖ se debanarà lo divendres e lo dissabte 4 de febrièr de 2012 al Fogal sociocultural Enric Gravier dins la comuna de Sant Gervasi (30).

E los prèmis seràn :

Los tèmas retenguts seràn : 

Films en lenga d‘òc o subjèctes sus la cultura d‘òc ;



Durada 12 mn maximum. Los films longs seràn fòra concors ;



2 prèmis par categoria : partenaris IEO 30 e MARPOC (libres, CD, DVD) ;



Un prèmi « Còp de còr de la jurada» ofèrt per TV Mistral.

Inscripcion a gràtis a « Rayons d‘Òc ». Lo concors es dubert a totes, començants o non.

Tel : 06 85 45 12 95 Mel : ass.rayonsdoc@ Adreiça : 2 rue Pasteur 30320 Saint Gervasy

Films sus las autras culturas regionalas (fòra concors per problèma de jurada).

Data limita de mandadissa : 15 de genièr de 2012

Dins las categorias seguentas :    



Ficcion / Animatcion Documentari Reportatge Clip

Reglament complet sul siti : rayons-doc.space-blogs.com

Amassada Generau 2012 : totes a Niça !

Los 12 e 13 de mai de 2012, la seccion departamentau deus Aups-Maritimes de l‘IEO (IEO-06), en associacion dab la seccion regionau PACA (CREO Provença), qu‘organizarà l‘Amassada Generau.

Pèire Brechet, president de l‘IEO Glaudi Juniot, president deu CREO Provença Joan-Pèire Baquié, president de l‘IEO-06 que son urós de convidar l‘ensems deu aderents de l‘associacion a l‘Amassada Generau que se debanarà los 12 e 13 de mai de 2012 a Niça, au CLAJ-Clairvalon, qui se tròba a 4 km de la gara de Niça-Vila.

Que‘s podetz entresenhar au près deu CLAJ suus las proposicions d‘aubertjament perpausadas suu site (qu‘avètz totun la possibilitat de cercar ua alternativa ad aquesta proposicion).

Qu‘ei brembat aus participants que, tà poder votar las deliberacions e mocions perpausadas, e atau contribuir a la vita de l‘associacion, qu‘ei necessari d‘estar a jorn de l‘escotiza (cotisacion 2012).

Mercés au site internet, a la revista Anem occitans, e a la difusion de las informacions per corric, que vos mandaram mei d‘informacions dens los mes a viéner

pertocant a l‘organizacion d‘aquesta AG.

Los famoses batèus ponchuts deu pòrt de Niça

n°138 —

10

L’IEO en accion per l’occitan dins un malhum internacional L’Institut d’Estudis Occitans qu’ei aderent o que contribueish a mei d’ua organizacion culturau entà que l’occitan retrobi la soa plaça legitima, la d’ua grana lenga d’Euròpa. Qu’ei pr’amor d’aquò que l’I.E.O. se bolega per obtiéner ua plaça mei importanta hens la vita publica, los mèdias, l’ensenhament,… mes tanben au nivèu de las institucions (debat sus la lenga). En aqueste dossièr, que vam ensajar de’vs balhar ua idea de las accions de l’associacion nosta en los diferents hialats que son lo Network to Promote Language Diversity (NPLD), los Encontres Interregionaus, lo cercle de l’UNESCO, etc… o los encontres dab las autas lengas minorizadas d’Euròpa. Per qué contunhar, quin investiment per l’associacion e quin retorn per lo noste combat culturau ? Vaqui quauques elements de pensada per uei e l’aviéner, en tot partir deu nivèu globau (europèu e mondiau) tà arribar au nivèu locau (França).

Laurenç Gòsset NPLD - Network to Promote Linguistic Diversity Lo NPLD qu’ei un Hialat de Promocion de la Diversitat Lingüistica qu’a per toca de promòver autan las lengas, que sian institucionaus, regionaus o deus Estats petits (per ex los estats baltics), com de la diversitat lingüistica en Euròpa en generau. Lo NPLD qu’ageish mercés a las soas capacitats de conselh de cap aus decidaires politics presents a Brussèlas e Estrasborg, entà encoratjar la diversitat lingüistica : har que sia ua valor partatjada per l’ensems deus Estats membres de l’Union Europèa, e bastir ua politica globau en favor de las lengas de cap aus eurodeputats, mes tanben aus representants deus Estats, o de las estructuras regionaus o mei locaus, de las Organizacions Non-Governamentaus tanben. Qu’ei clarament ua accion de preséncia e de lobbying en favor de las lengas minorizadas. Ací, que trobam representants deu País de Gala, de la region Frisa (País-Baish), de quauques autonomias en Espanha (Aragon, Bascoat, Catalonha, etc.), de minoritats en Suèda, etc.

Se la Bretanha qu’ei representada mercés a l’Ofici per la Lenga Bretona, organisme que beneficia d’ua ajuda de mei d’ua collectivitat en Bretanha (region, departaments), qu’ei l’I.E.O. que representa Occitània e la lenga occitan, mercés a la soa implicacion au nivèu inter-regionau e inter-nacionau (França, Espanha, e Italia). Lo Pais de Galas qu’ei estat, a partir de la formacion deu NPLD, a la basa de la dinamica en favor d’aquesta presa en compte d’un besonh d’ accions au nivèu europèu en favor de las lengas minorizadas ; atau, lo governament de Cardiff que portè ua ajuda a l’encòp financèra e materiau, dab burèus. Aquò era un element de la politica en favor de la lenga gaelica qu’ei estada desvolopada desempuish mei d’ua annada. Ara que se parla de mudar lo sièti deu NPLD a Brussèlas tà portar las demandas nostas au mei pròche de l’UE : linha budgetària, sostien deus politics, ajuda aus projèctes presentats per las associacions que tribalhan per la socializacion e la presa en compte de las lengas minorizadas, etc.

La participacion de l’I.E.O. que’ns permet de balhar ua visibilitat a la lenga au nivèu europèu, com d’utilizar las produccions que son sostengudas en intèrne peu NPLD. Atau, l’I.E.O. qu’utiliza lo tribalh realizat dens lo quadre deu projècte MELT, mercés au sostien deus sons associats, tà desvolopar lo bilingüisme aboriu e la transmission de la lenga ; atau, lo document aprestat peus bretons peus professionaus de la petita enfança que serà disponible en occitan en 2012. Lo site internet deu NPLD que permet tanben de presentar la lenga occitana e de balhar quauques purmèrs elements de la lenga, dens l’arrespècte de las soas variantas, aus visitaires.

Lo NPLD qu’a tanben apitat en 2011 un « Think Tank », o laboratòri d’ideas, tà precisar las accions e las politicas que deven estar miadas per las associacions, las estructuras publicas o los Estats, en favor de las lengas. Qu’ei un vertadèr utís qu’esperam ne profieitar lèu per la lenga occitana. dorsièr

n°138 - 1

Lo foncionament, los contactes que prenen en çò deu hialat, que’ns permeten tanben de presentar de dossièrs au nivèu europèu. Que serà un objectiu de mei en mei important per l’IEO d’anar cercar de finançaments en dehòra de las collectivitats territoriaus e locaus, tà guardar ua cèrta independéncia de cap aus politics, mes tanben d’assegurar un foncionament de l’associacion, quina que sia las evolucions de la refòrma de las collectivitats (uei las regions que finançan haut o baish 80% de las accions interregionaus de l’IEO). Atau, qu’avem participat, en 2011, a Donostia (Pais Basc) au taulèr organizat dens lo quadre deus 15 ans de la Convencion Universau deus Drets Lingüistics (que se pòt legir, en francés peu moment, suu site de l’associacion ; mei consultar en anglés o catalan : www.linguistic-declaration.org). Un tau convencion que poderé semblar estranha per nosautes ; totun, que sia en Espanha, o alhors dens lo monde, aquesta convencion qu’ei plan utilizada tà portar las reïvindicacion de cap a la socializacion de las lengas e a la lor reconeishença. Aquesta convencion qu’estó ua iniciativa deu Pen Club Internacionau, en ligason dab un èish de juristas especializats en aqueste domeni. Que cau saber que’n Espanha per exemple, quitament se las lengas « regionaus » e son reconegudas e oficializadas, lo Castelhan que practica ua pression de las importantas de cap au Catalan, a la lenga basca, au Galician. Lo principi de la Convencion, quitament se n’estó pas (pas enqüèra !) reconeguda per l’ONU, 15 ans a, çò qu’explica la volontat deus sons iniciators de reviscolar la demarcha de sensibilizacion suu son contengut, qu’ei de balhar de drets aus estatjants, e donc d’obligacions aus poders publics d’un Estat, entà que la Convencion e sia aplicada. Per exemple, en lo Pais basc, Behatokia (l’Observatòri deus drets lingüistics) qu’a apitat un n° de tel tà poder notar l’ensems deus mancas a l’arrespècte d’aquesta convencion. Per se plànher, mes tanben tà entresenhar suus drets lingüistics e felicitar los sons respèctes per un organisme, quin que sia.

N’avèm pas besonh d’un tau utís, pr’amor n’avèm pas enqüèra ganhat de « Euskararen telefonoa », lo telefòn de la lenga basca (euskararentelefonoa.com), un servici tà la reconeishença de l‘aplicacion deus drets lingüistics. drets per lenga.

Clubs UNESCO L’I.E.O. qu’ei tanben un Club UNESCO. Los Clubs UNESCO que pòrtan un messatge d’amistat e de solidaritat au nivèu tan francés com mondiau. La preséncia de l’associacion que permet de portar un messatge d’arrespècte de la diversitat lingüistica e culturau, quitament en França, quan monde e son engatjats en accions de sauvaguarda e de sostien a de culturas en dehòra de l’Estat. Shens esperit de barradura, de comunautarisme o de reget, l’IEO que rebremba atau a l’ensems deus actors culturaus en França que la question de la diversitat culturau que se pausa tanben ací e ara. Que sia mercés a la Convencion Universau deu Drets Lingüistics, o deus Club UNESCO, que sabem que l’ONU, e donc l’UNESCO, qu’ei un endret que s’i parla sovent de l’arrespècte de la diversitat lingüistica.

Qu’ei atau un rapòrt de l’ONU que notè que la mieitat de las 6000 lengas parladas dens lo monde que son en dangèr, i comprés la lenga occitana. Que son tanben membres missionats per l’ONU que regularament e rapòrtan sus la situacion de las lengas minorizadas en França, en tot demandant a l’Estat comptes sus la soa accion publica en la lor favor. Que devem contunhar e s’implicarenqüèra mei dens lo hialat, tà tocar l’ensems de la societat en Occitània com a Paris, au mei pròche deus decidaires deu poder.

dorsièr

n°138 - 2

EBLUL França Lo Burèu europèu tà las lengas las mensh espandidas (BELME / EBLUL) que dispausa d’ua representacion en França e que tribalha cap a la promocion de las lengas parladas suu territòri francés. Aquesta associacion qu’ei a se tornar bastir a partir de la soa estructura francesa, lhèu devath un navèth nom que damora de definir.

Qu’ei ua associacion marcada au registre de las associacions deu Tribunau d’Instància d’Estrasborg e regit peus articles 21 a 79 deu Code civiu locau que recampa, au mes de junh de 201, au ras de l’IEO, Culture et Bilinguisme d’Alsace et de Moselle, Kevre Breizh (Coordinacion Culturau associatiu de Bretanha), la Federacion d’Entitats per la Catalonha Nòrd, l’Euskal Konfederazioa (Pais Basc), lo Parlemu Corsu (Corsega), Mama Bobi e Institut des langues et cultures des Marrons (Guiana). EBLUL França, qu’organiza d’encontres dab euro-deputats (subretot a Estrasborg). Lo son secretari qu’ei l’Estèfe Ros, tanben secretari federau de l’I.E.O. que porta la votz de l’associacion au ras deu Parlament Europèu.

Los Encontres interregionaus de las lengas e de las culturas En parallèla a la DGLFLF, organisme d’Estat, a l’iniciativa deu Conselh culturau de Bretanha, dab l’ajuda deu Conselh regionau de bretanha e de EBLUL, los Encontres interregionaus per las lengas e culturas que son estadas fondadas en 1990. La tòca qu’ei de recampar, cada annada, las personalitats engatjadas dens lo desvolopament de las lengas e de las culturas regionaus en Metropòli e Otra-mar, dens d’organismes publics o dens d’associacions. Atau, que s’i poden arretrobar d’elegits, de permanents salariats o de militants benevòles. Desempuish 1997, los « Encontres » qu’an un estatut juridic declarat, com associacion lei 1901. L’objectiu generau qu’ei de « favorizar lo desvolopament de las lengas e culturas especificas a cada region », que se resumeish, dens la practica, a la mesa en comun de las experiéncias, la clarificacion d’un punt d’actualitat, la formulacion de mocions e de decision comunas dens los domenis lingüistics e culturaus. Los resultats que son reaus, a còps visibles coma l’enquista lingüistica, o mensh espectaclos, com lo contacte dab las realizacions locaus, l’influéncia de las mocions, la reproduccion de projèctes qu’an amuishat ua escaduda dens tau o tau region: estrategia lingüistica, campanha de comunicacion, utís d’edicion,…. Mercés aus encontres, se son bastits de ligams hòrts entre las regions e las associacions que’n son membres, au benefici de l’IEO qu’aprofieita, sovent, de la accions miadas en Bretanha o en Bascoat. Après l’Alsàcia, on se parlè de la presa en compte de las lengas regionaus dens l’economia, los encontres 2012 que se debanaràn en Martinica au començament de l’annada. Que serà l’escadença de har lo punt sus ua de las reïvindicacions de la manifestacion deu 31 de març de 2012, la presa en compte de las lengas ditas regionaus dens los mèdias.

Mercés ad aqueste « vòl per dessús » rapide, que vesem plan que l’accion de l’associacion que permet a la lenga occitana d’aver ua credibilitat e ua presa en compte peus autes associats. L’IEO qu’ei l’unica estructura que pòrta un desvolopament de la socializacion de la lenga, e de la soa reconeishença per las institucions, dab un messatge de modernitat, d’unitat de la lenga, e dens lo respècte de las diferéncias, la soa diversitat lingüistica e lo respècte deus parlars, aci o alhors, ua lenga diferenta que la lenga occitana.

dorsièr

n°138 - 3

ACTUALITATS Ret de la musica occitana Nais da l‘idèa de l‘Associacion Lou Dalfin, emè la collaboracion d‘Espaci Occitan, la ―Ret de la musica occitana‖ que propon per l‘an 2011/2012 cors d‘instruments tradiccionals en las valadas de lenga d‘òc. Jà promotor en aquesti ans d‘una activitat didactica qu‘a format la granda part di sonaires militants en lhi grops d‘òc e un bòn numre de lhi en sen h aires d‘instrument del nostre territòri, l‘Associacion Lou Dalfin, consideraa la conformacion geografica des valadas, a retengut importanta la realizacion d‘una ret per collegar las diferèntas experienças didacticas presentas en las valadas e en Piemont. Lhi ensenhaires que partecipen a la ret son: Sergio Berardo e Manuel Ghibaudo (viola, chabretas e pinfres d‘òc, semiton) per las

valadas Grana, Maira e Verzòl; Simonetta Baudino (semiton e viola) per las valadas Estura, Monregalés e Manta; Chiara Cesano (violon) per la val Varacha e Coni; Silvio Peron (semiton) per las valadas Vermenanha e Ges; Dino Tron (semiton, armòni, chabretas d‘òc e musètas) per las valadas Pelitz, Cluson e Pinerolés.

L‘activitat di cors preved decò iniciativas de rescontre emè laboratòris e moments de musica ensemp. La propòsta de cors es eslarjaa decò a d‘instruments pas ―tradiccionals‖ que son ben intrats en lo novèl ―sòn occitan‖: bateria e tambur emè Riccardo Serra per Coni e Val Maira; bas emè Carlo Revello per Coni; guitara e plectres emè Mario Poletti per Turin. Fondamental per lo foncionament de lhi instruments es

la periòdica manutencion da part di lutiers quel lhi an realizats.

Serèn donc organizats de laboratòris ème lhi mestres artisans: Jean Claude e Claude Boudet (violas); Bruno Salençon (bodega, oboés del Lengadòc, chabreta); Pierre Rouch (oboés pirenencs, bodega); Robert Matta (boha, bohassa, bodega, chabreta, oboés); Bernard Blanc (cabreta, chabreta, musetas).

S‘organizen decò cors de dança emè Daniela Mandrile, e sus demanda de lecions concert sus lhi instruments occitans.

Per info : Ass. Culturala Lou Dalfin tel 0171 619195 / 329 0097484 www.loudalfin.it – info@loudalfin.it Rosella Pellegrino

Cors d’occitan alpin e diccionari sonòr de la Bisimauda Reparton en lo 2012 lhi cors de lenga e cultura occitana alpina en linha realizats da l‘Espaci Occitan de Draonier, arribats a la nonèna ediccion. Lhi cors, totalament gratis, preveon quatre nivèls, dubèrts a emplegats de lhi oficis toristics, ensenhaires, dependents des publicas administracions e apassionats, bela si son pas occitanofòns o residents en la region occitana alpina. L‘occitan alpin emplegat dai materials di cors serè aquel metzjornal (valadas de la provincia d’Coni) ma chasqu‘un polerè partecipar emè sa varietat. Lo cors d‘alfabetizacion de premier nivèl preved elements de lectura, escrichura, gramatica, ortografia embè fichas gramaticalas, fichiers sonòrs, diccionari fondamental, exercicis de valutacion. Lo second nivèl es finalizat a obtenir una melhor padronança de la lenga escricha e parlaa, a travèrs lo perfeccionament des reglas

gramaticalas e l‘estudi de terminologias d‘especialitat: es dubèrt a n‘aqueli qu‘an finit lo plan d‘estudis del cors de premier nivèl. Lo tersèn nivèl, dedicat a conoisser tanben las autras varietats d‘occitan, es dubèrt a lhi estudents qu‘an finit lo plan d‘estudis del cors de second nivèl.

Es previst tanben lo cors junior per mainaas sot lhi 14 ans: dessenhs, registracions e situacions de vita ajuarèn lhi pus pichòts a emprener la lenga; lo cors pòl èsser seguit individualament o da una entièra classa d‘escòla.

Las inscripcions devon arribar per corrier a segreteria@espacioccitan.org drant del 17 de febrier del 2012: indicar nòm e conhom, luèc e data de naissença, residença, numre de telefon, mail, profession, nivèl del cors.

Informacions sus www.espacioccitan.org o al tel. +39.0171.904075.

Es en linha lo premier diccionari sonòr des varietats occitanas del territòri des valadas Pes, Jòsna e Còla ai pè de la montanha Bisimauda, vorgut da la la Comunitat de Montanha des Alps de las Mar. Lo diccionari complèta lo trabalh del local Portanèl de la lenga occitana, qu‘a travèrs Espaci Occitan jà ental 2007 avia r e a l i z a t l o s i t e www.assaggidibisalta.com dediat a la cultura e a las variantas occitanas d‘aquel airal. Lo vocabolari, accessible totjorn dal mesme site, presenta al moment 2000 paraulas del diccionari de frequença occitan (al costat di mots de la vita de tuchi lhi jorns, venon presentats bèstias, plantas e instruments de trabalhs tipics de l‘airal): per chasque paraula es possible leser e auvir la varianta de Bueves (Val Còla), Poranh (Jòsna) e La Clusa (Val Pes).

Rosella Pellegrino

* n°138 —

14

PROJÈCTES

Los novèls emplegats de la ret IEO Gemma Cuní qu’ei la navèra emplegada de l‘IEO e que va tribalhar per la Coordinacion tà preparar la m an ifestacion per l‘Occitan, lo 31 mars 2012. Que's va encargar sustot de l‘animacion et de la comunicacion entà har arribar l‘informacion de la manifestacion a totis. Que va organizar tanben autes causas, com l‘accessibiltat a la manifestacion, etc. Qu‘espera la soa ajuda que contribui au succès d‘aqueste acte.

Que pensa que la manifestation per l‘Occitan qu‘ei quauquarren de vertadièrament important per la subrevivéncia de la lenga e tà amushar a totis, que volèm, o encuèra mei, que reclamem lo drèit de parlar occitan, de víver plenament en occitan. « Volèm pas estar desbrombats ; per aquò la manifestacion a Tolosa qu‘ei ua oportunitat unenca tad amassar hèra de monde et tà har enténer lo noste messatge ». Tà la contactar : 2012@manifestarperloccitan.com.

D‘en bèl primièr estagiari pendent l‘estiu, Marçau d’Oliu (Márcio de Oliveira) es vengut lo novèl emplegat a l‘IEO seccion federala al mes d‘octobre.

S‘encarga de la comunicacion associativa tot en gerir sos divèrses esplèits : la revista Anem Occitans, lo site oficial de l‘IEO, las letras d‘informacion, lo compte e la pagina sus Facebook e los sites de qualques projèctes de la nòstra associacion (Aprenèm l‘occitan e las Paginas Occitanas). Per tot çò que concernís aqueste domeni, es a el que caldrá escriure sus l‘adreiça : comunicacion@ieooc.org. Alara, esitetz pas a li exprimir las vòstras sugestions e criticas o tot simplament a li pausar de questions practicas.

L’IEO se vòl aprochar encara mai dels seus aderents Tre qualques annadas, l‘IEO a cercat de s‘adaptar als novèls metjans comunicatius del sègle novèl, subretot per l‘internet, mas sens doblidar de modernizar las modalitats mai classicas, coma sa revista trimestriala.

Tras en tras mai instantanèa e fugadissa, l‘informacion demanda a l‘ora d‘ara una gestion a l‘encòp dinamica e democratica, mas tanben segura e soscada. Per aquò, aquel cambiament de paradigma se tròba a la mira del rapòrt que volèm establir entre l‘institut e los seus aderents. Nos cal doncas tornar soscar cada jorn nòstres metòdes e esplèits per contunhar a assegurar als Occitans una vòtz fòrta e presenta dins la societat de nòstre país e de nòstra planeta.

E se i cal botar un bemòl : conscients de la situacion actuala de l‘occitan (atestada pel rapòrt de l‘Unesco sus las lengas en danger de disparicion), cresem que lo reviscolament de la transmission familiala e la reinsercion de la lenga nòstra dins totes los nivèls societals devon èsser d‘enjòcs fondamentals dins nòstra demarcha. Aital, tres

orientacions majoras son lo fondament de nòstras accions : lo sosten a la presencia de l‘occitan dins la vida socioeconomica, lo desvolopament de l‘aprentissatge de l‘occitan e l‘encoratjament al bilingüisme precòci occitan-francés (presentat dins lo dorsièr de l‘edicion 135 d‘Anem Occitans).

D‘ailà se declinan nòstres projèctes : pel premièr, lo labèl Òc per l‘occitan (occitan-oc.org), Servici de l‘Emplec (emplec.com) e las Paginas occitanas (paginasoccitanas.com) ; pel segond, la campanha Aprenem l‘occitan e lo labèl de qualitat Parle sc (aprenemloccitan.com) ; e pel darrièr, la seccion Bilingüisme del site oficial de l‘IEO (prototipe d‘un futur site autonòm, sus las piadas de las autras accions). L‘ensemble es a la portada de totes per ne far la representacion dels besonhs e espèras de la comunitat occitanofòna.

Encara, per l‘annada 20112012, sèm a elargir e a nuançar nòstres esplèits de comunicacion.

Per far assabentar pro rapidament lo public de las actualizacions dels sites IEO, las letras d‘informacion electronicas e lo supòrt Facebook servisson de mai en mai per far virar lestament las novèlas. E çò mai important : vosautres, los aderents, avètz un ròtle major dins aquel jòc ! Fasètz circular sus l‘oèb totas las activitats e los articles que vos interessan.

E desmembratz pas de nòstra revista, que deurà seguir d‘ara enlai la meteissa tendencia : balhatz-lo de legir a vòstres amics e familhas – o encara a-n-aqueles de convéncer ! Emai, indicatz-nos tot çò que se deu melhorar dins aqueles esplèits, car els son abans tot al vòstre servici.

Marçau d‘Oliu n°138 —

15

PROJÈCTES Aprenem l’occitan 2011-2012 e PARLESC : dos projèctes, una tòca A la fin de setembre e a la debuta de l'annada escolara, l'IEO aguèt ja trasmetut a planes corses de lenga per adultes, talhièrs de discutida e estagis linguistics lo material de divulgacion de la campanha Aprenem l'occitan dins sa novèla version : d'aficas e de desplegants que son ara a la disposicion del public dins mantuns centres associatius e salas de fèsta dins l'Occitània tota.

A l'encòp, lo site de la campanha (aprenemloccitan.com) foguèt tanben actualizat e una mica modificat : d'ara enlai, los corses, las discutidas e los estagis an lors prò-

prias seccions, separadas e de consulta mai aisida. E per melhorar l'actualizacion frequenta de nòstra basa de donadas, demandam a totes los responsables de las estructuras listadas – e aquelas de crear, perqué pas ? – de nos trasmetre de lor costat los cambiaments d'entresenhas (oraris, nivèl de lenga, contactes, etc.).

Una autra nòva es la mesa en plaça efectiva del labèl de qualitat pedagogic PARLESC (Parlar, legir, escriure), resulta de la collaboracion entre IEO e CFPO. Lo 17 de setembre darrièr, recebèron lo certificat PARLESC res mens que

46 estructuras d'ensenhament pendent la ceremonia organizada a l'Ostal d'Occitània, a la Vila Mondina, tot en aprofeitant l'escasença de l'Assisas de la Cultura Occitana, organizadas per la comuna de Tolosa, e la dubertura del Festenal Occitània, organizat per la seccion Nauta Garona de l'IEO. Marçau d‘Oliu

La lenga viscuda e vidanta : los talhièrs de discutida Enveja de desrovilhar l'occitan aprés de pichon, pompat del brèç ?

Besonh de melhorar lo nivèl de lenga apresa en cors ?

Per totes, una sola e bona solucion : la practica orala e los escambis amb d'autres occitanofònes. Aital los natius legan als aprenents lor vocabulari, lor prosodia naturala e lor memòria viscuda e aquestes retribuisson los primièrs amb de neologismes e l'enveja de reviscolar la lenga nòstra dins la societat actuala. Per çò, qualques estructuras d'ensenhament, associacions culturalas e estanquets organizan periodicament de rescontres – e pro sovent a l'entorn d'una taula per sopar o prene un còp ! D'autres prepausan quitament un sistèma penfriend internacional vía messatgariá electronica : es lo cas, per exemple, del Cercle d'Afrairament OccitanoCatalan (CAOC – caoc.cat), accessible sus l'adreissa tolosa@caoc.cat.

Un exemple de succès : los sers en ―votz originala occi-

Per las primièras, se pòt consultar la seccion Discussions sul site de la campanha Aprenèm l'occitan. Aquesta tièra a per tòca d'inspirar d'autras estructuras a organizar e sistematizar aquel tipe d'activitat dins l'encastre de lor accion al benefici de la lenga e cultura occitanas.

Saique, l'integracion intergeneracionala es fondamentala.

Vaquí en dejós la tièra dels talhièrs de discutidas de nòstra basa de donadas. Se coneissètz d'autres talhièrs qu'i son pas encara repertoriats, contactatz-nos a contact@aprenemloccitan.com.

Marçau d‘Oliu

tana‖ son una referencia dins lo mitan occitanofòn tolzan. Grafisme MXL87

n°138 —

16

IEO-IDECO La colleccion Ensajes d’IEO Edicions Sovent de tèxtes corts, aisits de legir per dintrar dins la pensada, l‘actualitat del temps en lenga occitana Es encara temps de se procurar los libres de la colleccion que lo Claudi Molinièr inaugurèt en 1989, amb l’occitan al còr de l‘espaci de reflexion. Los libres d‘aquela figura de l‘occitanisme e de l‘IEO son sovent de tèxtes corts, aisits de legir per dintrar dins l‘actualitat del temps, passat e encara present, en occitan.

Qualques títols d‘aquel autor prolific : Lo cap de la ressalha, un libre per far bolegar la reflexion dins lo mitan occitanista Per quicòm mai : de tèxtes per un autre biais, d'èsser, de far, de viure

Vesins o Barbars : una reflexion sus tres tèmas d‘actualitat, lo poder, Euròpa e l‘Islam Los Fòls del desir : una dubertura per explorar los castèls de la pensada D‘autres títols fares d‘aquela colleccion :

L’aucelon de las triplas alas (de Claudi Dans, amb d‘illustracions en color) : « Lo libre de la vida del vòstre enfant », un libre que balha de pistas als parents per recampar l‘essencial de la vida enfantina de 2 a 6 ans. Es una ajuda a l‘observacion e a la reflexion. Un libre utís amb d‘elements consignats dins l‘escritura mas tanben amb de creacions originalas portadas sul papièr, fotografias e dessenhs.

Entre dos millenaris (collectiu dirigit per C. Molinièr) : Un obratge collectiu amb d‘autors coma Claudi

Alranq, Marcèu Esquieu, Ives Roqueta o tantes altres que s‘expriman sus la realitat occitana dins mantunes domènis : l‘ensenhament, l‘istòria, la politica, la comunicacion.

Gratacuòl (de Rascal e Sèrras) : De frasas, pensadas còrtas coma « Se remontam pas, es benlèu perque avèm pas encara tocat lo fons per nos poder apevar ». Pel plaser de las aurelhas e de la lenga, un libre a descobrir !

Fins al 31 de mars de 2012, IEO-IDECO vos prepausa una ofèrta promocionala : un libre agratis per dos libres de la colleccion crompats (frais de transpòrt en mai). Per ne beneficiar, contactatz lo servici difusion al 05 63 75 22 26 o per messatge electronica ideco@ideco-dif.com.

E totjorn lo site internet : www.ideco-dif.com per l‘ensemble del catalòg d‘IEO Edicions e de mai d‘un editor del libre occitan.

Cristèl Roques

Classics occitans e Lo libre dels ausèls de Perbòsc La novèla colleccion Classics occitans es nascuda d‘una necessitat de tornar donar a un public larg los grands tèxtes de la literatura nòstra que se pòdon pas mai trobar que dins las bibliotècas. Dempuèi qualques annadas, es devengut plan mal aisit pels ensenhaires coma pels estudiants, o per un public mai grand, de trobar d‘òbras de la literatura occitana que son majoralas. La lista dels artesans ―desapareguts― de la literatura es longa ; ara per ara las escasenças de los legir son claras e – en fòra de las antologias – es gaireben impossible de se poder carrar amb las poesias de Jean-Henri Fabre, de Clovis Hugues o los romans de Valère Bernard. Avèm

volgut que l‘elegància de la colleccion siá sostada per la sobrietat de l‘edicion. Aicí, es pas una edicion scientifica que trobaretz. Plan paucas nòtas, un lexic s‘aquò es necite mas sempre una introduccion de la man d‘un especialista tan plan que biografia e bibliografia de l‘autor per benlèu perlongar lo gost de la lectura. L‘edicion del tèxte es basada sus l‘edicion originala e la lenga de l‘autor es conservada. Aital es lo prètzfach de la novèla colleccion Classics occitans.

Joan Thomas Lo libre dels ausèls (Antonin Perbòsc): Una mirgalhadura de cants, poèmas, contes ont l‘ausèl es al

centre de l‘univèrs. Retrobaretz lo lauriòl, lo cardelin, o d‘ausèls mens coneguts coma la ganitòrta. A l‘aurelha, de poèmas coma un buf de vida, de cants de jòia. Una poèsia leugièra e fresca d‘un temps ont los poètas cantavan lor ligam a la natura.

Aquela edicion es seguida d‘un lexic dels noms d‘ausèls establit per Pèire Thouy. Lo prefaci es estat escrich per Felip Gardy. La biografia coma la bibliografia son de Josiane Bru, etnològ, que menèt un vertadièr trabalh de fons sus l‘òbra de Perbòsc.

Edicion religada sus papièr Cyclus IEO Edicions. 224 p. 14 x 24 cm.

21 € - occitan lengadocian

n°138 —

17

SECCIONS La grana IEO en flor !

Se ditz Besièrs, vila occitana ! Mas per n‘arribar a aquel eslogan a calgut semenar una grana. Es çò que se faguèt i a un quarantenat d‘ans ambe la creacion del Cercle occitan de Besièrs.

Es çò qu‘es estat rapelat aquel 14 d’octobre al CIRDÒC onte se debanèt un agradiu moment festiu per celebrar lo 40en aniversari del Cercle.

Dins l‘encastre d‘un "Cafè Mescladís", novèl moment d‘animacion lançat per la mediatèca occitana, lo public foguèt reçauput ambe "musica acrilica e paraulas" per Bernard Cauhapé e Jérôme Antonuccio, e puèi sul mòde teatral tèxtes e poèmas a doas voses per Isabèla François e Gilles Bonomo.

Dins aquel encatre de sons e de colors foguèt alara rapelat la fondacion del Cercle per Ives Roqueta lo semenaire e lauraire del país besierenc.

Aquò vòl dire tot çò qu‘espeliguèt a la seguida : los disques Ventadorn, lo CIDO vengut CIRDÒC, las doas Calandretas, los Centre de Formacion Professionala e d‘Ensenhament Supe-

rior "Aprene" per formar los regents, sens doblidar las associacions d‘animacion siá del Carnaval, de la Feria, de la Fèsta d‘Òc.

E en mai al torn de l‘Ives una còla d‘amics totes afanats a produsir una òbra escricha : flòra, quimia plasenta, poèmas e istòria, ensages, libres illustrats pels enfants…

nòstras lenga e cultura qu‘es l‘Ives Roqueta foguèt lo punt fòrt de la vesprada.

Aital al sègle de la mondialisacion, fasèm soscar lo monde al possible reviscòl que pòt nàisser de çò que se sona lo "local", sorga de vida materiala e culturala.

Lo Cercle occitan de Besièrs

Es lo Claudi Molinièr president mai de 20 ans que presentèt aquel rapèl istoric e qu‘organisèt ambe la collaboracion del CIRDÒC aquel moment fòrt per rapelar la preséncia occitana sus la vila.

Coma s‘enten l ‘ om e n at g e a aquel portaire mescladís del CIRDÒC a l‘escansença de son 40en d‘avenidor per Lo premièr cafè aniversari.

Fòto Mirelha Formengo.

E totjorn de creacion literària Es encara Roqueta que bailèt aquel vam amb son òbra a aquela activitat culturala. Los Edmond Albi, Claudi Vayssière amb Quimia, e Flòra, Claudi Molinièr amb la Colleccion "Ensages" per una reflexion en occitan, Coleta Derdevet-Meneau ambe sas brocaduras illustradas pels joves , Gui Benoèt ambe poèmas e flòra…sens doblidar del costat teatre Joan Marc Vilanòva e nòstre illustre vesin Claudi Alranc.

Aquí son las doas darrièras parucions : De Coleta Derdevet-Meneau un libron illustrat occitan/ 

francés "Lobeta / Pichou’Louve" pels joves que van aital descobrir darrièr la lenga una istòria que fa se rescontrar una "Lobeta" e un pichòt "Moton cresput-negre" que venon amoroses l‘un de l‘autre en luòc que l‘una mange l‘autre…siá encara darrièr la tradicion trobadorenca un eslhanc d‘esper a la debuta d‘aquel sègle XXI qu‘a doblidat aquel rapòrt uman. Es bon que de pichòtas bèstias ba nos digan !

De Claudi Molinièr "Estèlas e 

belugas o ABCDari de las pensadas" contunha la tradicion d‘Ensages ambe IDECO. Aicí es una coproduccion amb l‘ADEO per encara ensajar de salvar una reflexion en occitan sens cap d‘engatjament ideoligic partesan mas sonca una volontat de far prene consciéncia.

Tota aquò se fa ambe l‘ajuda dels Conselhs General d‘Erau e Regional de Lengadòc sens doblidar lo sosten de la vila de Besièrs.

Aital dintram aicí dins lo sègle XXI… Claudi Molinièr

n°138 —

18

LIBRES Un afar de poetas : lo novèl Petit segon Lassaca Aprèp Petaçon paregut en 2006, las edicions Jorns nos liuran un novèl recuèlh de Joan-Maria Petit.

Escambarlat, aital se ditz e aital es, a l‘encòp comedian, contaire, professor de las universitats, vignairon, caçaire, diacre e poëta…

Dempuèi son retorn sus la scena literària (aprèp un silenci d‘un quart de sègle), Joan-Maria Petit publiquèt pas mens d‘un recuèlh per ans, essencialament en çò de l‘editor tolosenc Letras d‘Oc (Nòstra Dòna dels Espotits 2005, Patarinas 2007, D'aquesta man del jorn 2008, Trèus, 2010). L’Erbari de Petit nos remanda, plan mai que sos recents recuèlhs, al primièr

periòde del poëta. La rason ten segurament essencialament al fach que lo compausèt en 2006 emai pareguèsse pas qu‘ara. I retrobam la vèrbia del Bestiari, arbres, vinhas illustrat supèrbament pel pintre Pierre François en 1976. L‘escambarlat es tanben òme de la selva e dròlle dels prats. Petit capita de revelar amb tot la potencia de sa paraula poëtica la singularitat d‘un univèrs vegetal que cresèm familiar.

Vaqui 52 poëmas que lo nombre convida los mai pacients a legir lo recuèlh al biais d‘un calendièr ebdomadari. 52 poëmas prestits dins lo secret de las plantas de l‘òrt, del verdièr, dels prats e dels bòsques. Lo monde de Petit es bastit sus la coneissença vertadièra de las practicas de la paisanariá del païs d‘òc. Etnobotanista enamorat de son subjècte d‘estudi, nos ensenha que « res es mai uman qu‘aqueles èssers vivents privats de parau-

la e quitament de consciença, qu‘apelam plantas » (1)…

Cerièr Lo cerièr madura de cerièiras E de gages e de mèrles.

Es un aubre preciós Que fa de lenha rossa E de pòstes de fer Que sentisson a bon.

Quand morirai Fasètz-me una vèsta Ambe mon vièlh cerièr Que lo fólzer a cavat E que cordura encara de cerièi [ras A cada Pentacosta Ambe los gages e los mèrles.

Joan-Maria Petit, Erbari, Jorn Edicion 2011. 12€

Aurelia Lassaca (1) Citacion de l’editor

Nel mezzo del camin de nostra vita...

Estève Salendres (Stéphane en francés) nasquèt lo 2 d'agost de 1978. Originari de Sant Marcial (Gard), viu despuèi 2001 al pè del Mont Losèra. Logistician dins lo sector petrolièr, es maridat a Élodie e paire de Jules e de Titouan. Es dins son vilatge d'origina, Sant Marcial, qu'en familha e pendent los rescontres amb los ainats, li nasquèt son amor de la lenga d'òc. A la debuta de las annadas 2000, ajudat e sostengut pel poèta dels Aups de Provença Nauta, Aubin

Bonnet, decidís de far lo pas de l'escritura e mai que mai de la « mesa en lutz » pel biais de maitas publicacions dins la revista OC e dins una mesura mendre Reclams.

Seguís plan-planet son camin de creacion e d'escritura, dins un esperit de libertat, de plaser e de sinceritat, per rapòrt a la lenga e a sas conviccions. Passionat de montanha e de pesca a la mosca, es en particular aquí que posa una mena d'inspiracion. Vivent la creacion coma un buf, un vam, encadena los periòdes d'escritura e los de complet silenci. Inspirats per l'òbra d'Alan Pelhon que lo passiona, los tèxtes se bastisson dins lo quotidian e dins una quista de las causas pichòtas que fan l'universal. Puslèu que lo títol de poèta, que s'i reconeis pas, estima mai lo de « pastejaire de mots »

que li sembla mai s'endevenir amb son apròche de l'escritura.

Lo fruch d‘aquest trabalh se pòt conéisser en sa debuta literària, Camin descaminat, un recuèlh de 31 poèmas que nos semblan prigondament enraiçats dins la maturacion lirica e personala d‘aquel poèta. Lo vesém aicí rebatar lo lum dantesc, que lo títol e lo primièr poèma Despatriat reviran fòrça ben en occitan lo sens dels primièrs vèrses de la granda Commedia. Ensejant de se dobrir de novèls vials, sa escritura descobrís la fina vela entre sòmi e realitat. Aital, deven potenta, vigorosa – necessaria !

Estève Salendres, Camin descaminat, Jorn edicions - 2010. 11€

Marçau d‘Oliu n°138 —

19

LIBRES Legissetz joinessa ! veiquí publicats. Dos plan diferents tematicament e linguisticament.

Crear un premi de literatura « joinessa », l‘idèa era de las bonas. Menar la joinessa a legir es una necessitat. Una lenga viu dins l‘immediatetat e dins la durada e devem assegurar l‘una e l‘autra.

L‘immediatetat, quo es l‘utilizacion publica en familha, au café o sus la tela. Pas evident : lo francés ten la plaça. La durada, quo es la cultura. Cultura orala e cultura escricha que fugueren l‘una e l‘autra plan illustradas en occitan. La cultura orala es defuntada dins las annadas 50. Subreviu nonmàs per brijons. La cultura escricha subreviu gaire mai, reservada de fach a uns happy few. Estrategicament sembla pasmens la mai aisida de reviscolar : pro d‘escriure daus libres, de los publicar e de los legir.

Un quinzenat d‘autors responderen leu-leu. La jurada, urosa de sa suspresa, ne‘n chausit dos. E los

De Magali Bizot-Dargent aviam apreciat lo biais e l‘umor dins Questions essencialas e autreis escrichs minusculs (1). Queu biais e quel umor, lo tornam trobar dins Cronicas Pacolinas (2). L’autora a nonmàs chamnhat de peu, se botant dins la d‘una adolescenta tanben de bon biais e d‘eime umoristic plan plasent. Esperam que serán nombrosas que se reconeitrán aquí-dedins. Quauquaren me ditz que lo percentatge deuriá èsser superior demest las qu‘estudian l‘occitan – mai sensiblas a la durada – que demest las autras – mai limitadas a l‘immediatetat. E reviratz tanben, evidentament, las doàs frasas precedentas au masculin.

Lo Pacte, lo melhor libre de Joan-Miquèu Dordeins (3), es un roman d‘aventuras dau temps d‘una Edat-Mejana d‘entre realisme e legenda, dins un univers que fuguet un pauc nòstre mas qu‘es totparier autre. Dins la durada enquera e per consequent dins la cultura.

Los legirán los jounes occitans ?

Nos fau pas esperar a un fenomèn comparable a Harry Potter, mas coma podem constatar après còp

qu‘Harry Potter a fabricat una generacion non pas de legeires mas de monolegeires, de lectors en bocla, podem dire que quo es pas çò que volem e esperam. Inscrich dins la durada, l‘acte culturau se deu tanben de ganhar tots los espacis, de nos decriptar las reglas de l‘univèrs que sem dedins (coma Cronicas Pacolinas) o de nos butir a decriptar las reglas d‘un univers autre que l‘autor (coma Joan-Miqueu Dordeins) nos i convida.

Mas vos en prege, si setz pasmai de prima jounessa, anatz pas pensar que quilhs libres son pas per vos, reservats a vòstres enfants o petits-enfants. Vos veirán i préner plaser e, per ilhs, que vòstre plaser siá incitacion.

Micheu Chapduèlh (1) Magali Bizot-Dargent : Questions essencialas e autres escrichs minusculs (IEO edicions 2010. Atots 189). Provençau.

(2) Magali Bizot-Dargent : Cronicas Pacolinas, primièr prèmi del concors de literatura joinessa de l‘IEO (IEO edicions 2011). Provençau.

(3) Joan-Miquèu Dordeins : Lo Pacte, segond prèmi del concors de literatura joinessa de l‘IEO (IEO edicions 2011). Gascon.

Un extrait de Cronicas paulinas ‗‗Coma son polits ! Transparents quasi, que devi se dessenhar en roge fons e pasmens tendre e luminós leis òs, sota l‘ongla de mon det ! Lo det parier seçbla tot de gelarèia ròsam un ròse polit e francm pas brica docejant ! Lei levèssi tòrnan de dets tot bèstias, normaus, pas manco polits !

Lei dets, un còp pausats sus lei pichòts lumes de la mecanica, rajariá lo café e seriá lèu acabat lo pantais, quand apieli lo ròse s‘emprefondís e vèn quasi roge, e sembla

qu‘aguèssi de dets pus largs que lòngs ! Quand lèvi ren qu‘un pauc lei transparéncias tòrnan e vesi fins au fin ret dei venas bluas ! Una mapa geografica e tendra, un monde estranh, doç, tot plen de poesia…

Mai qu‘es polit tot aquò ! Auriáu leis onglas netas, pas rosigadas, seriá de segur encara mai polit… I faudrá pensar, benlèu que vaudriá lo còp un pichòt esfòrç ? ‗Laïsoneta, e lo café ? Arriba ?

Siam de campòs uei, mai ai tant de causa de faire !‘

Encara un còp me tuan lei reflexions de mei gents ! Me copan leis alas de l‘inspiracion ! Me rosigan l‘imaginacion ! An donc ges de pensadas agradivas, dins sa tèsta, que son totjorn a te parlar de trabalh ?‘‘ (Capítol III, p. 15) n°138 —

20

DISQUES E FILMES Silvério Pessoa e los escambis brasilo-occitans En seguissant la notorietat conquistada per de gropes coma los Fabulous Trobadors e Massilia Sound System, lo gost per la musica brasilenca – subretot aquela de la region Nòrdest – a dintrat mai en mai dins la scèna culturala occitana. da del sègle XX un corrent musical de sintèsi entre lo folclòr multietnic (subretot lo teatre-dança del maracato) e l'actualitat artistica de la joinessa globalizada (lo pòst-punk, lo hip hòp e un pauc de funk) : a çò se dison mangue beat (« lo ritme dels sanhasses », un ecosistèma comun dins aquel parçan), qu'inspirèt a certana mesura lo mescladís raggamuffin a la provençala.

D'un costat, avèm la tradicion de las embòladas, justas verbalas dels mercats populars d'aquel país - aisidament raprochadas a de ritmes populars lengadocians e a las immortalas tençons medievalas.

De l'autre, trobam a Recife e sa region pendent la darrièra deca-

Mas aquela relacion amorosa èra pas talament recipròca... fins la sortida de l'album Collectiu : encontros occitans (sic, en portugués se caliá puslèu diser occitano o occitânico) de Silvério Pessoa.

Renomenat per sa lectura fidèla e mai inventiva del cancionari popular nordestin, lo cantaire e musicai-

re se daissèt encantar per la musicalitat de tèrras d'òc dins sas tornadas en França. Lo jorn doncas venguèt que s'es decidit de far una residéncia de creacion amb lo collectiu de La Talvera, en 2010.

L'union se fructifiquèt e nos balhèt de bonas produccions : l'una de las qualas es aquel Collectiu colorat amb la participacion de qualques noms los mai importants de la novèla generacion occitana (Lou Seriol, Nux Vomica, La Mal Coiffée) e autres classics (Fabulous Trobadors, Moussu T e lei Jovent). Un trabalh simpatic qu'esperam èsser los premicis d'una longa collaboracion.

Marçau d‘Oliu

“Où ! Las mal penchadas !”

Amb son 3en album, « Òu ! Los òmes ! » (Label Solidaire Sirventès / L‘Autre Distribution), La Mal Coiffée prepausa 12 tìtols enflamats, traversats par l’energia electrica d'aquel grope polifonic originari del Lengadòc.

La Mal Coiffée es d'en primièr una bofada. Aquel de cinc votzes femininas, messatgièras d’una lenga qui clantís : l’occitan. Posant dins lo cant popular lengadocian, La Mal Coiffée ne trai un son unenc, emprent d‘una pulsacion carnala. Son trabalh polifonic tòrna inventar e s‘enriquís cada jorn d'aquela matièra bruta, fòrta e generosa, eissida de la tradicion populara. « Òu ! Los òmes ! » nos convida aital a tornar descobrir de tresors poetics, adobats per Laurenç Cavalié : « Breçairòla », « Lo gat », « Prenètz lo bon temps filhòtas »,

etc. Certans son tirats de la tradicion orala lengadociana. D‘autres son signats per las mai bèlas plumas de la lenga occitana : Loïsa Paulin, Léon Cordes, Antonin Perbòsc o Joan-Maria Petit.

nergia comunicativa de La Mal Coiffée, que faguèt la reputacion del grope sus scèna. A cada concèrt, lo grope sedusís en efièit per la poténcia de sas polifonias, sus la quala s'enserta una granda riquesa melodica.

Dempuèi 2007, « La Mal Penchada » consquistèt aital de publics fòrça divèrses, en França mas tanben en Euròpa, d'estanquets de lor debuta en scèna dels mai grands festenals europencs.

Tornada del novèl album en 2012 10/02/2012 Serinhan (34) La Cigalière

Aquelas composicions son sotengudas per una ritmica originala entrasenta, ont s‘exprimís una larga paleta de percussions (tammòrra, tan tam, escoba malgachas, caxixi, bendir). « Òu ! Los òmes ! » es aital traversat per l‘e-

1902/2012 Montpelhièr (34) Le Jam 01/03/2012 La Borbola (63) 15/03/2012 Lemòtges (87) Centre cultural Jean Gagnant

n°138 —

21

TRIBUNA LIURA Colera

Especiisme silenciós (au mens per nòstres auvidors que an pas una percepcion universala). Quauqu‘un que viu per de bon emb (e en) la natura sap ben que los vegetaus patissen tant coma las bèstias. Una raba a tant de dignitat coma un buòu. Minjar un grun de blat es tant nosent per la vita avenidoira coma minjar un uòu. La vita se nuirís de la vita, quo es entau. De tota vita. Mai de la miá. Tue e minge, pòde èsser tuat e minjat.

Aprenguí dins mon enfància forestiera, lemosina e donc pagana que tota vita es egala en dignitat a totas las autras vitas e es part de la Vita emb un grand V, lo grand Tot, la panvita. Me vòle uei esmalir contra un biais de pensar tan tòrt coma lo racisme : l‘especiisme.

Vos ai desjà contat coma un còp ai esmorniflat lo portaire d‘una peticion contra l‘ipofagia. Pensatz : se repàisser de la charn de la mai nòbla conquesta de l‘òme, la bèstia que portava los senhors quand, a la chaça, trolhavan e abolissián la magra denada de lors paisans ! E minjatz dau buòu ? Òc, ne‘n minjava. E de quau drech podetz dire que lo chavau es mai nòble que lo buòu ? Nonmàs per la rason que lo senhor es mai nòble que lo boier, lo turfista que lo lauraire ? Quò, quo es de l‘especiisme.

Cresetz qu‘avetz trobat la solucion en venir vegetarian per conviccion filosofica ? Ipocrisia !

Justificatz si voletz lo vegetarisme e lo vegetalisme per de las rasons dieteticas, mas pas per lo respecte de la vita animala ! Decretar que la vita animala es superiora a la vita vegetala, quo es de l‘especiisme. E de la caponariá ! Quo es dire que lo que crida sa dolor es superior au que la natura a creat

Ipocrisia enquera daus defensors de la vita animala quand, per preservar lor marende, luchan contra los dorifòras, los piusons, los peulhons... Mas quilhs barbotins, perqué lor vita seriá inferiora a la d‘un chavau ? Especiisme ! E quelas paubras bèstias que son uei nonmàs bonas a èsser minjadas, nuiridas per quò, tròp voluminosas per èsser un N.A.C., las voletz condemnar a disparèisser ? Especiistas que voletz ben laissar viure e se multiplicar l‘orsa, mas condemnariatz lo buòu ! Temps a venir, un còp lo petròli eissurit, faretz laurar l‘orsa o lo pur sang dau manetge per semenar vòstre blat ?

La necessitat de subreviure me mena a tuar. Tuar, per assegurar mon disnar, un anheu o una lachuja. Tuar, per preservar mon sopar, una chanilha que ne‘n vòu a mon chaul, una tranuja que ne‘n vòu a mas racinas, o un rainard que ne‘n vòu a ma jalina. E si me disetz que, quela salopariá de chanilha o de tranuja, voletz ben, mas que lo rainard es ben tròp minhard, lo paubre, quo es de l‘especiisme, especiisme que se fonda sus un argument plan teune : l‘estetica de la bèstia. E que vos fai dire que ai nonmàs de barrar mielhs mas jalinas. Mas au nom de quala superioritat lo rainard auriá lo drech de viure liure e la jalina embarrada ?

Per la rason que lo rainard es fin e

la jalina un pauc colhona ? Mas alaidonc en-dejós de quau Q.I voldriatz embarrar lo monde en plaça de los laissar corre en libertat ?

Si, per necessitat, tue un rainard, vòle pas nafrar sa dignitat. Si me tua un lion, si me minja una graula o un trolha-merda, ma dignitat ne‘n será pas nafrada.

‘Chabarai en respondre a la question que tots los medias occitans (me) pausan e ne‘n ressonan dempuei quauques mes e que deu doncas èsser essenciala per l‘avenir de la cultura occitana (1) : per o contra la corrida ? coma Lemosin, ai pas d‘argument culturau. Per io, l‘òme e lo taure an una dignitat egala. Fuguesse taure, aimariá mai morir au combat qu‘anestesiat e pendut per los pés dins un tuador. Mas sei pas taure. Si era Pablo Ramirez, m‘estimariá plan onorat de legir sus un aficha : Pablo Ramirez contra Fuego, victoriós la setmana passada de José Gonzalez.

Mas sei pas Pablo Ramirez. Nimai defunt José Gonzalez. E coma espectator ? Desencusatz-me, sei anat veire una genta dançairitz de Flamenco.

Micheu Chapduelh (1) Autra question essenciala : fau vertadierament dos « i » a especiisme ?

n°138 —

22

ADREÇAS L’Institut d’Estudis Occitans de pertot IEO (FEDERAL) Ostal d‘Occitània 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 05 34 44 97 11 - direccion@ieo-oc.org www.ieo-oc.org IEO-IDECO Carrièra dels ancians combatents ZA plana St Martin 81700 Puèglaurenç 05 63 75 22 26 - ideco@ideco-dif.com www.ideco-dif.com SECCIONS REGIONALAS IEO AQUITÀNIA 171, avenguda de la Palhèra 33600 Peçac 05 56 39 27 99 - ieoaquitania@ieo-oc.org http://ieoaquitania.free.fr IEO AUVÈRNHE, BORBONÉS, VELAI 24, avenguda Edoard Michelin 63000 Clarmont d’Auvèrnhe 04 73 26 80 10 ieoregionauvergne@gmail.com IEO LEMOSIN Plaça daus vinhairons 19140 Usercha 05 55 98 28 90 - contact@ieo-lemosin.org http://ieo.lemosin.free.fr IEO LENGADÒC 14, avenguda Estienne d'Orves BP 60011 34501 Besièrs cedex 04 67 31 18 91- ieolengadoc@ieo-oc.org www.ieo-lengadoc.org IEO MEIDIA-PIRENÈUS 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 09 62 56 09 91 - ieom-pireneus@ieo-oc.org IEO PROVENÇA-AUPS-CÒSTA D‘AZUR (CREO PROVENÇA) Ostau de Provença 8 bis, avenguda Jules Ferry 13100 Ais de Provença 04 42 59 43 96 - ieopaca@ieo-oc.org http://c-oc.org/ieo/provenca IEO RÒSE-AUPS Chez Gerard Betton - Le Petit Avanon 07370 Auzon 04 75 23 02 71 - ieor-aups@ieo-oc.org SECCIONS DEPARTAMENTALAS IEO 04-05 "ESPACI OCCITAN DEIS AUPS" 21, charrièra de l'Estampariá 05000 Gap 04 92 53 98 40 - ieo04-05@ieo-oc.org www.espaci-occitan.com IEO AUPS MARITIMES En çò de J.P Baquié 17, baloard Carabacel 06000 Niça 04 92 04 27 20 - ieo06@ieo-oc.org http://ieo06.free.fr IEO ARDECHA En çò de Denis Capian La pastourelle A 07000 Privàs 04 75 64 87 74 - ieo07@ieo-oc.org

IEO ARIÈJA "OSTAL OCCITAN" 11, carrièra Henri Fabre 09100 Pàmias 05 61 69 60 96 - ieo09@ieo-oc.org IEO AUDE 79, la Trivala BP 105 11022 Carcassona 04 68 25 19 78 - ieo11@ieo-oc.org http://perso.orange.fr/ostal.sirventes IEO AVAIRON Ostal del patrimòni Plaça Foch 12000 Rodés 05 65 68 18 75 - ieo12@ieo-oc.org www.ieo12.org IEO BOCAS DE RÒSE Ostau de Provença 8 bis, avenguda J. Ferry 13100 Ais de Provença 06 15 89 59 38 - ieo13@ieo-oc.org

IEO GASCON LANAS En cò de Miquèu Baris 313, alèa de las Alaudas Partiment Sent-Robèrt 40440 Ondres 06 09 62 52 99 - ieo40@ieo-oc.org IEO LÉGER NAUT "L'AURA" Centre Pèire Cardenal Charrièra Jules Vallès 43000 Lo Puèi de Velai 04 71 06 17 42 - ieo43@ieo-oc.org IEO ÒLT Espaci Clément Marot Plaça Bessières 46000 Caurs 05 65 24 62 82 - ieo46@ieo-oc.org IEO ÒUT E GARONA "ESCÒLA OCCITANA D‘ESTIU" 16, carrièra pujòls 47300 Vilanuèva d’Òlt 05 53 41 32 43 - ieo47@ieo-oc.org

IEO CANTAL 32, ciutat "Clair vivre" BP 602 15006 Orlhac 04 71 48 93 87 - ieo15@ieo-oc.org http://ieo15.cantalpassion.com

IEO PUÈI DE DOMA Centre J. Richepin salle B12 21, carrièra Richepin 63000 Clarmont d'Auvèrnhe 06 08 21 45 55 - ieo63@ieo-oc.org

IEO CHARANTA "CONVERSA OCCITANA" 13, carrièra Gaston Agard 16800 Soyaux 05 45 38 03 08 - ieo16@ieo-oc.org

IEO HAUTAS PIRENÈAS "NOSAUTS DE BIGÒRRA" Ostal de comuna 65350 Bouilh-Péreuilh 05 62 93 04 65 - ieo65@ieo-oc.org www.ieo65.com

IEO DORDONHA "NOVELUM" Centre sociau de Marsac 95, rota de Bordèu 24430 Marsac/ L’Isla 05 53 08 76 50 - ieo24@ieo-oc.org http://novelum.ieo24.online.fr IEO DROMA "DAUFINAT, PROVÈNÇA, TÈRRA D'OC" Ostal dels Servicis Publics Servici de la vida associativa 1, avenguda St Martin 26200 Monteleimar 04 75 46 86 52 ieo26@ieo-oc.org www.ieo-droma.org IEO GARD 4, carrièra F. Pelloutier 30900 Nimes 04 66 76 19 09 - ieo30@ieo-oc.org www.ieo30.org IEO GARONA NAUTA Ostal d‘Occitània 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 05 61 11 24 87 - ieo31@ieo31.com www.ieo31.com IEO GÈRS 2, plaça Puits de Mothe 32000 Aush 09 54 10 11 41 - ieo32@ieo-oc.org IEO GIRONDA Ostau occitan 171, avenguda de la Palhèra 33600 Peçac 05 56 36 30 27 - ieo33@ieo-oc.org ostau.occitan.online.fr IEO ERAU 14, avenguda Estienne d'Orves BP 60011 34501 Besièrs cedex 04 67 31 18 91 - ieo34@ieo-oc.org

IEO PARÍS En cò d'Alexis Quentin 31, carrièra Vandrezanne 75013 París ieo75@ieo-oc.org IEO TARN 3, carrièra de la Torque BP 14 81120 Realmont 05 63 79 06 67 - ieo81@ieo-oc.org www.ieo-tarn.org IEO TARN E GARONA "ANTONIN PERBÒSC" 307, avenguda de Montech 82000 Montalban 05 63 03 48 70 ieo82@ieo-oc.org IEO VAR "PROVÈNÇA TÈRRA D‘ÒC" En cò de J. G. Babois - Plaça deis infèrns 83790 Pinhans 04 94 33 22 51 - ieo83@ieo-oc.org http://textoc.hostzi.com/ieo83.html IEO VAUCLUSA 26, carrièra dels Tinturièrs 84000 Avinhon 04 90 67 16 90 - ieo84@ieo-oc.org IEO VINHANA Madame Christiane Carron Résidence du Petit Breuil 37, rue de la Vallée 86000 Poitiers ieo86@ieo-oc.org ASSOCIACIONS AFILIADAS OFICI PER L'OCCITAN Ostal d‘Occitània 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 05 34 44 97 11 - ofici@occitan-oc.org www.occitan-oc.org

n°138 —

23