Anem ! Occitans ! n°151

!

" # "

2

n°151

ENSENHADOR Editorial

… per l’occitan !

p3

Actualitats

Abracadas de l’IEO

p4

Alhors, dens la federacion IEO

p4

Alhors… Lo Bufad’òc, la motivacion deus aderents avans tot

p5

AG de l’IEO en Droma provençau

p 6-7

Omenatges a Ives Roqueta e a Marcèu Esquieu

P 8-9

Projèctes

Doas lengas ? Lo site navèth de l’IEO dedicat au bilinguisme precòç

Dorsièr

Perqué i cal tornar ? Qualques elements per la manifestacion de Montpelhièr

Entrevistas

Per l’amor d’Adrien Vezinhet

p 15

Projèctes

Noveltats deus sites de l’IEO

p 16-17

Entrevistas

Florian Vernet : escrivan per rasons !

p 18-21

Publicacions

Sortidas (libes, CD…)

p 22

Tribuna Liura

Colera : Libertat, egalitat, aparitat

p 23

An obrat per aqueste n°151 : Laurenç Gòsset, Gèli Fossat, Micheu Chapduelh, Florian Vernet, Andreu Vezinhet, Lidvina Kempf, Isabèla Mejean, Pèire Brechet, Ana-Maria Poggio Crèdits foto : Fotolia (cobèrta, p. 11, p 23), Andriu de Gevaudan (p. 3), Florian Vernet (p. 18), Laurenç Gòsset, IEO 26, Familha Vezinhet (p. 15). Tots drets reservats.

Concepcion grafica de la tampa : MT Trace

P 10 p 11-14

Institut d’Estudis Occitans Association reconnue d’utilité publique 11 rue Malcousinat, 31000 Toulouse - 05 34 44 97 11 direccion@ieo-oc.org / www.ieo-oc.org Editeur et directeur de la publication : Pierre Bréchet Imprimeur : Albédia Imprimeurs 137 avenue de Conthe BP 90449, 15004 Aurillac Cedex Dépôt légal : mars 2015 Date de publication : 15/03/2015

Venètz sòcis de l'Institut d'Estudis Occitans!

Nom, prenom :…………………………………………………….………………………………………..

Adreiça :……………………………………………………………...…………………………………………

CP :………... Vila :………………………………… Corrièl :...……………………………………………..

Vòli prene l'adesion per l'annada (recebrai la revista) 30 € - individual 12 € - estudiant e caumaire 38 € - cople e associacion M'aboni a la revista Anem Occitans !

4 n° l'an : 15 € 20 € fòra Estat francés (virament obligatòri, ref. bancàrias : CEMP 13135 00080 08106194919 56) Abonament de sosten : a comptar de 25 €.

Vòli far un don de .......... € l'IEO es reconegut d'utilitat publica : lo vòstre don es deductible dels impòstes.

Per exemple, s’avètz un revengut impausable de 1000€, podètz faire un don d'un montant de 20% maximum siá 200 €.

Auretz alara una reduccion d'impòstes de 66% de vòstre don siá 120€ de reduccion d'impòstes.

mandi un chèc de ...... € a IEO, 11 carrièra Malcosinat 31000 Tolosa L’IEO es sostengut per:

n°151

3

EDITORIAL

La Crida a manifestar per l’occitan lo 24 d’octòbre es mandada. E lei rasons n’en son conoissudas de toti.

M’acordaretz pasmens de compatir ambé vos aquesta vista, particulara qu’aguèri dau pontin dreiçat sus la plaça dau Capitòli au vèspre de la manifestacion de 2012.

Que foguèt bèn le premier còp, après de sègles de m e s p r è t z q u’ una t a l a molonada se recampèt aquí per l’occitan.

Lo luòc, centre de poder sobeiran d’un còp èra, lo reconquisteriam. E per i mostrar que se podiá pus escondre que la question lingüistica se liava a l’istòria de la legitimitat d’un pòple e d’un territòri. La creacion de l’Estat se pensèt dins nòstre país — auriá poscut n’èstre autrament, e n’avèm d’exemples en Euròpa — coma un centralisme, l’antagonisme

d’un centre e d’una provincia, la valorizacion d’una lenga e l’abolicion d’una autra. Lei temps an cambiants, aquelei visions vielhanchonas valon pus, tot s’encrana. Sabèm a l’ora de la globalizacion que l’organisacion dei territòris, sa relacion ais omes que i vivon, deu mudar. Cada nivèu deis institucions se deu cargar d’una part dei competéncias.

Un quadre generau deu garantir lo foncionament democratic e un desvelopament perdurable. E aquò, agueriam rason d’o dire a Tolosa d’autant mai que leis autrei lengas, enterin, demonstravan una pluralitat possibla per una França dau sègle XXIn. Lo nombre tanbèn, 30000 quò s’èra jamai vist ! E la varietat, de dieu ! Que despassava lo simple militantisme. Joves e occitanistas de totjorn, associatius, representants deis organismes e dei collectivitats territorialas, òmes politics de premier plan, òmes e fremas per cu la defensa de la diversitat culturala e lingüistica valiá la pena de venir aicí.

Per engatjats que siguem, de moments coma aquò son

riches d’estrambòrd. I posam l’envam per sempre menar la batèsta per l’aplicacion dau drec h internacionau, lo respècte de la diversitat culturala e lingüistica, l’encoratjament de la transmission, lo libre emplec sociau de totei, e a egalitat, dinc lo domeni privat e sociau, una plaça reconoissuda per la creacion artistica…

Podèm afortir, e totjorn que mai segur, que lo temps de la vergonha es acabat. E mai foguessiam mielhs ausits e escotats, fogueriam pasmens pas entenduts.

Nos i fau tornar ! I tornarem, ensems e divers… per l’occitan.

Pèire Brechet President de l’IEO

4

n°151

ACTUALITATSS

06/12/2014 : Conselh d’Administracion de l’IEO

Lengadòc e d’eventuaus partenaris.

A l’ODD, la manifestacion de 2015, lo bilanç 2014 entà 07/02/2015 Conselh d’Administracion de l’IEO l’IEO Edicions, la mesa en plaça de l’IEO Formacion, lo bilanç deu recampament deus administrators, etc.

A l’ODD, l’anar de l’associacion e de la federacion, las reaccions au comunicat per la manifestacion de Montpelhièr, los projèctes interregionaus, l’anar de IEO Edicions, la 05/01/2015 Anem Òc ! Per la lenga occitana ! convencion annadièra per l’IEO Formacion, etc.

Los representants de l’IEO e de Calandreta, recampats a 19/02/2015 Bilinguisme precòç Carcassona, qu’oficialisèn la lançada de la manifestacion entà la lenga occitana a Montpelhièr. 10 ans après la purmèra Mesa en linha deu site internet www.bilinguismemanifestacion, lo cambiament d’òrdre de la mobilizacion occitan.org obtengut a Tolosa que se deu confirmar. Lo comunicat (Cf. Dorsièr) qu’estó mandat après consultacion de l’IEO de

AG de l’IEO 06 Au parat de l’AG 2015 de l’IEO-06, l’IEO que merceja Joan-Pèire Baquié, president de l’IEO-06, que vien de deishar la man, entà l’accion que menè com gavidaire de l’associacion departamentau pendent las darreras annadas (Niça qu’arcuelhè ua Amassada Generau de l’IEO en 2012) e que desira la planvenguda au navèth president, JoanPèire Spies. Burèu elegit en genièr de 2015 : President : Joan-Pèire Spies - ViciPresident : Marc Waltzer - Clavaire : Maurici Casciani - Secretari : Joan-Loís Lemasson - Segretari-ajonch : Anna-Maria Milardi. President Onorari (e president passat) : Joan-Pèire Baquié.

AG de l’IEO 43

Cèrcle locau la Hoa d’Astarac La Hoa d’Astarac, qu’es lo navèth cèrcle locau de l’IEO que vien de vader dens Gèrs. Que serà donc lo tresau cèrcle, après Alavètz e lo Carnaval gascon (isla de Baish). L’Astarac, qu’es aquò ? E ben qu’es lo còr de la dança country, dança tradicionau occitana per excelléncia, dab un hestenau cada annada (un temps arrestat mes que deveré tornar) a Miranda. Los sons objectius : promover e socializar la lenga occitana, en tot utilizar lensemble deus esveniments culturaus qu’existeishen dejà dens lo territòri e amassar las iniciativas, sovent isoladas.

Vesin de la Bigòrra e deu Cominges, deu vilatge emblematic deu hetge gras (Samatan), situat au sud d’Aush, qu’es tot un país on la lenga es enqüèra presenta, que la Hoa se perpausa d’animar e de federar en çò de l’IEO.

L’IEO 43 que confirma lo son Conselh d’Administracion per ua annada de mei : IEO Auvèrnhe Joan Ros, president, Andrée Elis-Ranc, secretaria - Virginie Waucquier, clavaira L’IEO Auvèrnhe que’ns infòrma e vien Hervé Quesnel, delegat regionau - e de cambiar de numèro de tel. A contactar Annie Varraud. d’ara enlà au 0757510123.

Ressons deu temps... ...e deu temps que passa « Fa pas caut ! » Açò que digó la vielha en tot entrar dens lo burèu de pòsta de Puèglaurenç, aqueth dimèrcs. Que se'n anava tau mercat, e qu'èra lo bon moment entà viéner cuelhèr quauques sòus deu compte corrent entà las despensas a viéner. Lo temps qu'èra de sason, rai ! « fa pas caut ! », qu'ac digó en occitan en tot s'adreçar a la practica mes subretot au tipe, un pauc mei joen qu'èra, que recuperava d'ua caminada que lo son atge n'acceptava quasi pas mei, l'alarma deu còr.

Eth donc, assietat e lo cap baishat, la casqueta « FFF » plan vissada, que lhevè los uèlhs de cap a la vièlha que coneishava, com lo vilatge sancèr d'alhors. E que'u responó dens lo son bon francés, lo que garda enqüèra totun la traça de la lenga occitana deus vilatges de Tarn « Eh bien non, vous avez raison ». La vièlha, acostumada au desbrembèr de l'usatge deu « patoès », que contunhè en francés a parlar de tot e d'arren dab eth.

Qu'èra atau a Puèglaurenç, un dimèrcs de mercat, en 2015, com un chic de pertot en Occitània. Òc, cada dia, ne hè pas caut per l'occitan !

n°151

5

ACTUALITATSS

Lo Bufad’Òc : la motivacion deus vin de l’IEO, jòcs de societat (Pandemia...) etc. D’una orada de aderents avans tot !

La tòca purmèra de l'associacion (vaduda en 2010), qu'èra de recampar lo monde interessats per l'aprendissatge de la lenga occitana en çò d'Airbus*; que i avó purmèr l’aviada d’un cors de nivèu A1, puish la mesa en plaça d'un dusau cors de nivèu A2, e enfin, après 2 ans, l’arribada d’un tresau cors de nivèu B1. Ara, los cors que son estabilizats dab dus cors, l'un A2, l'aute B1, tots dus labellizats PARLESC desempuish dus ans.

Que calèva donc trobar ua faiçon de mobilizar mei de monde, pr'amor a Airbus com alhors, qu’avèm la medeish problematica que pertot : har sortir adultes deus cors dab un nivèu pro sufisent entà que posquin utilizar la lenga, e tornar trapar navèth aprenents cada annada. Que calèva donc balhar un objectiu aus aprenents : la socializacion dab lo plaser d'utilizar la lenga. Atau, que son vadudas las « parladissas » : creacion de mots

crosats, degustacion de vin en occitan en tot utilizar los lexicòts e las fichas de

temps, las « parladissas » que son reservadas au monde qu'an un nivèu pro sufisent tà non pas damorar en cors e que volen utilizar la lenga dens un contèxte plan definit, suu lòc de tribalh (o quasi !). Ací, lo formator costumèr que's transfòrma en animator e que deu saber sortir deu cadre estricte deu CECRL per s’adaptar a la demanda deus usatgièrs : parlar, ríser, discutir e escambiar en occitan. Disnars que son tanben organizats entre los aderents : qu’es ua faiçon de las bonas de cultivar l'amistat e la bona umor entre aderents, de se mielher coneisher. Desempuish la davalada de 2014, que i a un talhèr, co-organizat dab ua auta associacion deu CE, de cant en occitan, qu’atira de monde que ne serén pas venuts de cap a l’associacion sonque peus cors.

Seradas (4 o 6 l’an) que son tanben organizadas dab contes, conferéncias, eca,... de Tolosa e d’alhors ! Tant la campanha de comunicacion a l’entorn deus cors com las seradas que son rasons de las bonas tà har conéisher la nosta existéncia dens lo libret de comunicacion deu CE, editat cada setmana e difusat de cap a l'ensemble deus salariats. Qu'es atau, lo monde e son de mei en mei assebaruts de l'existéncia d'ua associacion.

Adara, Lo Bufad’Òc que son quasi 40 aderents e ua credibilitat hòrta que permetó de tornar programar un grop occitan dans la sala deu CE, la sala Nogaro !, que pr'amor d'aquò, ua serada que serà organizada a la sala Nogaro en Junh, dab lo grop Du Bartas !

* l'associacion que hè partida deu Comi -tat d'establiment d'Airbus Operacions Tolosa ** lo 4 de junh, a 20h30 Solucion : Parpalhòl, calandreta, mirga, vaca, mosca, lop, ipopotam, gat, mosquit, papgai, caval, hoa.

6

n°151

ACTUALITATS

Daufinat-Provença, Tèrra d’Òc, seccion dromenca de 9:00 Represa de l’AG l’Institut d’Estudis Occitans, reçauprà l’Amassada 13:00 Repais liure General de l’IEO lei 9 e 10 de mai de 2015 au Palais dei Congrès (cerclat de negre) dau Montelaimar.

Mai d’entresenhas, modificacions de l’agenda : Consultar lo site de l’IEO (www.ieo-oc.org), rubrica AG 2015 ! E Lo programa provisòri de l’AG : tanben lo site de l’ofici de torisme dau Montelaimar.

Dissabte : 10:00 Acuelh-cafè ofert per l’IEO Droma 11:15 Presentacions de l’IEO Droma e de l’IEO de Ròse Aups 12:00 Repais liure (restaurants o sus plaça) 14:00 Obèrtura de l’AG 18:30 Aperitiu ofert per la comuna 19h30 Manja dret (Cf buletin d’inscripcion) 15 E 20h30 Velhada Dimenche 8:30 Acuelh-cafè ofert per l’IEO Droma

Montelaimar Centre

Palais dei congrès

Votacion deu CA per 2015-2017 : dimenche de matin Daufinat-Provença, Tèrra d'òc es la seccion dromenca de l'Institut d'Estudis Occitans. Creada en 1977, coneissèt 3 presidènts o presidèntas. Sa mission es lo manten, la promocion e lo desvelopament de la lenga e la cultura occitanas en Droma. La seccion colabora ambé lei collègas d’Ardecha dins l’encastre de la seccion regionala Ròse-Aups. Recampa seis aderents e federa tanben de ceucles locaus que fan d’òbra : cors de lenga, edicion, recerca istorica etc…

Dempuei les annadas 2000, lo Conselh Generau nos porgís una vertadièra ajuda per menar nòstreis activitats e nos considèra coma l’interlocutor privilegiat per representar leis associacions occitanas de Droma. Per aquò, travalham de cotria ambé lei ceucles locaus.

Tre la debuta la seccion se lancèt dins l’edicion ambé la revista « Pòrta d’òc » que pareissèt de 1978 a 1987. La podètz retrobar sus nòstre site : www.ieo-droma.org.

Avèm editat dos antologias de l’escrich dromenc per JC Rixte, lo « Dictionnaire des dialectes dauphinois » de l’Abat Moutier, e recentament 3 pèças de teatre «De la Révolution à nos jours : scènes d’oc en Drôme provençale » e una pèça de Rogier Pasturel, « La castanhada » es prevista.

Avèm tanben organisat de collòquis : en 1997 sus l’Abat Lois Moutier, felibre dromenc, e en 2002 sus Calixte Lafossen, artisan poëta de Romans.

Lei cors de lengas se passan dins lei ceucles locaus (Pòrtas, Montelaimar, Dieulofèt, Lo Puèi St Martin, Crest…).

La seccion organisa cada an, a la prima, un estagi , Viure òc, que vira dau nòrd au sud de Droma e una Jornada dau Patrimòni occitan en Droma en fin d’annada.

n°151

7

ACTUALITATS   

Lo conselh d’administracion de l’IEO : qu’es l’apèr de governancia qu’assegura a l’encòp la presa en compte de la volontat individuau e la de la federacion, dab administrators elegits a títol individuau e d’autes com representants de la lor federacion regionau (non elegits au moment de l’AG).

Lo conselh d’administracion actau qu’es compausat de 19 administrators (21 plaças que son disponiblas en tot) que s’amassan 4-6 còps l’an, un dissabte de vrespe, a Tolosa.



Cristian Omelhièr, Auvèrnhe Pèire Boissièra, Aquitània Gerald Niclòt, Miègjorn-Pirenèus Alan Daniel, Peitau-Charenta

S’avisar : au parat deu purmèr Conselh d’Administracion que seguirà l’eleccion navèra, un burèu (president, secretari, clavaire, vicpresidents) que serà designat per votacion.  Joan-Pau Becvòrt  Izel Danjoux  Jan-Marc Leclerc Per informacion, los representants de las seccions departamentaus que son :  Isabela Mejean, Ròse-Aups  Albert Arnaud, Lengadòc  Glaudi Juniot, Provença-Aups– còsta d’Azur  David Lajudie, Lemousin

Elegits a títol individuau :  Pèire Brechet, President  Ana-Maria Poggio  Estefe Ros  Alexis Quentin  Miquèu Taiac  Lidvina Kempf  Micheu Chapduelh

Lo nombre de poders qu’es limitat a 10 per persona presenta.

Ací-devath que son los bilhets de candidatura e de participacion a l’Amassada (ua participacion peu sopar deu dissabte e/o lo disnar deu dimenge que’vs serà demandada) e lo poder, a nos tornar au sieti a Tolosa.

Inscripcion a l’Amassada Generala 2015 de l’Institut d’Estudis Occitans e candidatura com administrator de l’Associacion dissabte 9 e dimenge 10 de mai de 2015

Nom : ……………………………… Pichòt nom : ………………… n° d’aderent IEO (2015) : …………… Seccion deptla : ……………………… Cèrcle local : ………………

Adreiça : …………………………………………………...…………………………………………………...

Tel : ……………………………..…. Corrièl : …………………………………………………...……………    

Me presenti a l’eleccion del Conselh d’Administracion per lo mandat 2015-2016.

Serei present lo dissabte 9 de mai de 2015 Serei present lo dimenge 10 de mai de 2015 Desiri sopar lo dissabte (minja dret) - junhèr un chèc de 15 èuros Signatura :

Butletin de tornar a : IEO - 11 carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 05 34 44 97 11 direccion@ieo-oc.org

Ieu, sossignat(da)

Poder per l’Amassada Generala ordinària dels dissabte 9 e dimenge 10 de mai de 2015 a Montelaimar

Nom : ………………………….. Pichòt nom :…………………….. n°d’aderent (2015) a l’IEO : ………. Seccion deptla: ………………………. Cèrcle local : ………………. balhi poder a Nom : ………………………….. Pichòt nom :…………………….. n°d’aderent (2015) a l’IEO : ………Seccion deptla: ………………………. Cèrcle local : ………………. per me representar a l’Amassada Generala 2015 de l’Institut d’Estudis Occitans.

 Me presenti pasmens a l'eleccion del Conselh d’Administracion per lo mandat 2015-2016.

A……………………………., lo………/....../2015 (signatura e mencion manescrita : Bon per poder)

Butletin de tornar a : IEO - 11 carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 05 34 44 97 11 direccion@ieo-oc.org

8

n°151

ACTUALITATS

Qu’èran dus pilars de l’occitanisme, mes tanben duas faiçons de s’exprimir e de dinamizar la socializacion de l’occitan. Actors culturaus, a còps mei qu’aquò, reconeishuts, que son a l’origina, entre auta causa, l’un deu CIDO (ara CIRDOC), un centre de ressorça e de collècta au servici deu patrimoni occitan, l’aute de l’EOE, un mòda d’aprendissatge de l’occitan. Qu’èran tanben duas escrivans de trilha. Dens aqueste numèro un chic especiau, que’vs balham l’oportunitat d’entrar dens la lenga occitana, dens la lor lenga, un patrimòni qu’an partetjat. Ua faiçon, entà nosautes, de perlongar l’òbra comuna...

Ives Roqueta (extrèit de Lo Filh del e puèi… As vist !

Paire, IEO, ) — Los avèm aval a caçar, pescar, culhir. […] Lo monde s’èra pas, ni per aquò, — E sas femnas ? Fricòt, tricòt, arrestat de virar, emai virava puslèu minòts… redond.

— E l’òrt a far, e lo pòrc a sagnar, e Dieu, qu’aviá pas jamai agut la puèi far lo masèl, tanar lo cuòr, téisser, perfeccion en tèsta, èra pas espantat cordurar, abalir la polalha, far l’amor e dels tèrratrems, rases de marèa, tifons, d’enfants, e canta tu que cantaràs, de ciclones, aigats cataclismics o meteoritas. lònga.

Quand lo n’assabentavan, levava una — Mas non pas vòstra glòria, ailàs, ussa, puèi son uòlh tornava sul pic sens sospirava Rafaèl. esclat.

— En un mot, diguèt Dieu, pòdon far « Del moment que vira, disiá. E sens ieu. Aquò rai, tot se pòt passar de quand virèsse pas pus, de qué n’auriái a ieu : los oceans, las nívols, las èrbas, las far ? cigalas e las formigas. Va caler m’i — Descona, disián sas anjas acostumar. M’i acostumarai ben, mas es demoradas fidèlas, Miquèl, Gabrièl, dur… » Rafaèl. E mai qu’un pauc que descona.

— Aquò met un pauc d’animacion, * disiá Dieu. E, dins lo fons me’n bati. Tot es fach per s’abridolar, s’anequelir, S’i acostumava pas pr’aquò. continents, plantas, bèstias e òmes. Es la Daissava far. E las causas anavan de vida. mal en encara pus mal.

— Vòstra vida, objectava Rafaèl, Polidas coma non se pòt, sexualas aquò’s la mòrt a per tièira, en cadena. del cap a l’artelh, las filhas dels òmes — Non pas la meuna, ailàs, disiá rendián calucs de desir las Poténcias del Dieu. Pas jamai dormir, pas jamai morir, cèl. Cada jorn pus nombroses, los àngels pas jamai tornar nàisser : trapas aquò desertavan per elas, fornicavan e talament plasent ? Es per aiçò qu’ai mes tornavan pas montar. Miquèl ne faguèt lo degalhatge de tot al programa. E la al Senhor un compte rendut orrific. Lo mòrt. La mòrt per donar de gost a la Senhor diguèt : « Bà » coma a tot disiá vida. Lo sèxe per colhonar la mòrt. « Bà ».

— La formula es urosa, disiá Rafaèl.

La resulta de las amors entre — Figura-te, respondiá Dieu, qu’òm mortalas e abitants del cèl foguèt es pas Dieu per trapar de formulas espaventabla. Se vegèt la Tèrra amusantas o algebricas. Tot aquò l’aviái s’emplenar d’èssers d’una auçada pel cap quand me lancèri. Çò que mai fenomenala, amb un uòlh, e pas qu’un, al me suspren son los òmes. As remarcat mièg del front, bèstias coma sos pès, cossí fòrt plan, sens ieu, se despatolhan ? sens Dieu ni mèstre, sens fe ni lei e — Afirmatiu, diguèt Miquèl. Quand amators de carn umana. los metèrem a la pòrta de l’òrt, pensavi Lo monde se poplèt de Gigants. que s’anavan penjar a l’esquinla, trucar, Aquò’s lo nom que la Bíblia lor donèt. demandar a tornar, suplicar qu’òm los L’Odissèa parla de Ciclòpes, los contes tòrne prene. A sa plaça, aquò’s çò del país d’òc d’Ulhards e de Becuts. Los qu’auriái fach.

Franceses los apèlan les Ogres.

— E ieu alara ! Disiá Rafaèl. E tant Se lancèron a l’assaut del cèl. Dieu auriái plorat qu’auriatz dubèrt. mostrèt pas lo mendre interès per son — E ben non, disiá Dieu. An tornat expedicion. S’acampèt un Conselh de engolir sas lagremas, diches de damnes, Guèrra.

n°151

9

ACTUALITATS Badalhava als rapòrts que li èran faches. Finiguèt per dire a Miquèl : « Me desgostan, ponch final. Miquèl, netejame aquel merdièr ! » L’arcàngel esperava pas qu’aquò.

Faguèt una levada en massa e, dins lo sens plen de la paraula, metèt a tròces e bocins los Titans e los tornèt mandar en pèças destacadas sus Tèrra. I a d’endreches qu’òm los i pòt trapar aital esbocinats, empeirats, rosigats pels vents e per las aigas, un pè aicí, un ponh aquí, un cap aval, una cuòissa alà, endacòm mai las còstas. Dieu volguèt pas quitament assistir al Te Deum de la victòria. […]

Marcèu Esquieu (« Caminada », E nos fotèm d’estre mortals - Reedicion en cors IEO Edicions, 2015) Avèm caminat tota la jornada dins la tebesa del bòsc. Coma las colonas d’un temple, los arbres vièlhs puntan sas brancas e tampan lo cèl complètament.

Dins la brana, nòstres passes fan un bruch suau, una alisada. Las falguièras nautas se plègan devath la man, d’un sol còp, e cotèlan lo gant de sas dentèlas punjentas. De luènh en luènh, una bèstia invisibla gratussa las fuèlhas e se derata... En-naut, quicòm d’alat fugís...

Un tronodre atudat se morís de l’autre costat de la vòlta... Un tronodre ?...

Benlèu... La vida s’es aquí sarrada.

La lassièra, la sentissi pas mai. I a bèla pausa que nòstra caminada es venguda mecanica. Mecanicas, nòstras cambas... Del monde exterior, sentissèm pas qu’una preséncia materiala. Lo bòsc es petrificat dins un silenci mineral...

L’autre parla pas, e ieu tanpauc li parli pas. Nos sèm clavats l’un de l’autre, sens nos far lo mot. Volontats atudadas, nos daissam anar coma qui s’enfonza dins lo somèlh...

Las romècs, las vidalbas gigantas, la lèdra fòla barran a tengut lo camin, e tanben de brancas poiridas tombadas d’en-naut, de la vòlta que ne plèu una lutz

verdosa de devath l’aiga... Nòstra caminada se fa viradissa e nòstras piadas de mai en mai inegalas... La tèrra quitament, de còps nos manca. Lo sòl es una pasta mòla que ne montan de bofialas e de fumarèls pichons...

Gaiti l’ora a ma mòstra. Onze oras passadas. Tiram sus mièja-nuèit. Espiar l’ora : un reflèxi que me demòra d’abans, e que jamai ai pas pogut lo me virar !

Sèm programats per sortir del bòsc abans mièja-nuèit.

Serem a l’ora.

Naturalament !...

D’un sol còp, los arbres nos mancan.

Un puèg regde capelat de verdura.

Al torn del puèg, se vei una granda estenduda sens vegetacion, de tèrra cendrosa. Aquò fa un ceucle sorne amb de gròssas pèiras amolonadas : una vila bombarda d’abans lo deluvi...

Lo clar de luna ros que nos tomba d’amont-naut, banha las roinas.

De luènh en luènh, d’ombras violetas grafinhan lo clapàs...

L’autre se revira e fa un gèst. E vòl dire quicòm ?.. Fau signe que non, del cap, e se cala... Traversam lo desèrt de pèira dins un virat d’uèlh. Lo camin : una carrièra granda s’arrèsta al ras del puèg. Aquí comença l’escalador...

son voler caput de l’enauçament...

Totjorn pus naut, cap a las estèlas...

L’usura de la falsa pèira es tròp bèla ça que la, per poder plan legir, sus las caras degalhadas dels personatges.

Mas de tot biais, sembla ben que la competicion aicí representada, un còp èra capitèt... Òc-ben, la crotz giganta, l’òme de per davant representat, se la pujèt al cap de la còla. La mastèt al mièg de l’airal, sul planièr del sèrre

pelat.

Tres croses encara s’i tenon aqui plantadas.

Totjorn dins l’esperit de competicion tan comun en çò dels umanoídas primitius...

Tan comun : lo primièr, lo segond, lo tresen sus l’empont de pèira levada....

Darrièr sa veirina, a mon costat, risoleja lo collèga, en se quichar lo det sul tempe, mespresós... Pas mestièr de nos tornar brancar, los dos.

Nos comprenguèrem !...

Que que ne siá, la crotz grandassa de falsa pèira se tròba just al cap del sèrre, dins lo caire exacte volgut.

Just aquí qu’anam !... l’Estèla al dessús, es posicionada bèl temps fa.

Pas de dobte...

D’arbres gigants entenebrits.

Arremosats al pè dels arbres, tot lo long de l’escalador, d’ostalets de falsa pèira.

La sola que lo temps arriba pas a la redusir complètament. Dins los ostalets se veson estatuas negrosas al mièg del gipàs. Estatuas estranhas pr’aquò.... mas sabèm ben coma los òmes èran atestudits a representar sonca lo defòra de las causas... Dins los ostalets, son personatges de las pelhas longas, que se semblan totes. Quauques unes an las mans cargadas. Armas benlèu... Lo mai L’autre me fa signe, lo guinhaire sovent, un per davant, mena la tropa... levat. Sèm lo 24 de junh. Mièja-nuèit Un tot sol los mena e trigòça una crotz manca una del solstici… Lo plat volaire, giganta sus l’esquina. L’umanitat, sabèm en plen cèl se desemmadaissa... pro plan, sa Tornam partir d’onte venèm. tissa de la fòrça fisica e

10

n°151

PROJÈCTES

Resultat de l’analisi deu besonh, e de las accions entrepresas alhors (ací, qu’es l’exemple gallès qu’estó utilizat), l’IEO que vien d’aviar un site sancèr dedicat au bilinguisme precòç (bilinguisme-occitan.org), dens la soa version « beta ». Dus objectius : entresenhar (en linha) e perméter au monde de practicar lo bilinguisme (hòra linha) Desempuish los congrès de Tarba e de Privas, l’IEO que se pausa question suu bilinguisme precòç. La transmission familiau qu’es a la basa de la sauvagarda de la lenga occitana, dab l’ajuda de l’ensenhament (Educacion nacionau, Calandreta,…) e deus cors entaus adultes. Ua transmission qu’avè quasi complètament desapareishuda !

Mes adara la purmèra generacion « conscientizada » de parents qu’a enveja de la transméter, la lenga, e que se’n parla (mercés a las manifestacions passadas e a l’accion suu terrenh de las associacions e de la federacion de l’IEO) de mei en mei en çò de la societat.

Qu’ac sabem, ne cau pas esperar la mairau tà se pausar las bonas questions ! Que calèva donc perméter au monde que’s pausan questions simplas d’aver responsas simplas !

las autas lengas (a bona question, meishanta responsa, qu’ac sabem).

Au purmèr semestre de 2015, un hialat de benevòles queserà creat, dab un temps de formacion organizat a Tolosa.

L’IEO que collabora desempuish annadas dab los Conselhs generaus de Gèrs e de Bigòrra per la mesa en plaça d’ua politica eficaça entà l’occitan tre la vaduda. Mei d’ua formacion qu’estó, per exemple, organizada de cap aus professionaus de la petita enfancia dens aquestes departaments : las questions que son sovent basicas, mes qu’amuishen la dificultat d’aver ua posicion franca en favor deu bilinguisme, e subretot deu bilinguisme occitan - francés, quan se parla de pertot d’ahortir l’ensenhament deu francés au detriment de

Ua dusau partida deu site, actuaument en òbra, que serà dedicada a las ressorças en linha entà acompanhat l’accion de bilinguisme a casa (comptinas, istorietas,… mes tanben petit noms, eca.).

Que podètz participar a la soa melhora cion en tot ma nda r contribucions o vader benevòle deu hialat d'informacion de cap au bilinguisme precòç : nos contactar a comunicacion@ieo-oc.org

n°151

11

DORSIÈR

La manifestacion de Montpelhièr que serà la cinquau organizada peus occitans (e la dusau per l’ensemble de las lenga « de França » que seràn per carrèras lo 24 d’octobre de 2015. Quauques elements de responsa a questions recebudas peus organizators

Perqué tornar manifestar ? Qu’estó dit mei d’un còp per lo monde que vienón a las manifestacions passadas, tre « Carca 1 », o en 2012 a Tolosa : Ua manifestacion bèra que permet d’amassar las energias, sovent isoladas dens la lor « accion de proximitat », e que balha de vam atau a l’ensemble deu moviment occitanista e militant. E ne seré pas pro, dejà, tà i tornar ? Que nani ! Mei d’ua lenga qu’an esveniments que permeten de recampar lo monde au parat d’ua jornada o d’un esveniment bèth. Mes, la preséncia per las carrèras, de Tolosa, Besièrs o Carcassona, quitament se lo resson mediatic n’estó pas pro sufisent, que permetó d’estar entenut per ua partida deu demiei politic a qui s’adreçan las revendicacions nòstes.

Que l’an plan compres los bascos, los bretons, tan rics en esveniments culturaus importants, que junhèn los occitans en 2012 e qui, augan, èran en espera de la decision de la Coordinacion « Per la lenga occitana ! ». Tots amassa, que podom revendicar quasi 60 000 personas mobilizadas en 2012. Que serà la mobilizacion de 2015 ? Degun n’ac sap pas, mes aquò non empacharà pas la mobilizacion de’s har. Pr’amor adara qu’avèm, occitans, ganhat ua legitimitat dens « lo combat » de las lengas de « França », a costat deus catalans, deus alsacians, solide deus bascos, deus bretons e deus corsas.

Qu’estó dit mei d’un còp : n’èm pas mei dens los tres punts de suspensions de la tièra de las lengas de França.

Perqué i tornar abans las eleccions regionaus ? En 2012, la data qu’estó causida en foncion de la campanha per las eleccions presidenciaus. Qu’es atau qu’obtienèm la promessa n°56 deu candidat Hollande ; que sabem plan çò que ne’n damòra : promessa de campanha, com ce ditz. Totun, qu’avèm tots en memòria las avançadas obtengudas desempuish quauques annadas e las signaturas de convencion entau desvolopament de l’occitan dens mei d’ua region, l’engatjament de las regions occitanas actuaus a l’entorn d’ua charta de desvolopament e adara de l’Ofici Public de la Lenga Occitana que son la resulta de l’engatjament de politics : que se seré passat shens las manifestacions de 2005,

2007, 2009 e 2012 ? Arren, o quasi ! E l’Estat ? L’Estat que seré l’element incontornable, mes n’es pas preishat, e que i a tostemps ua prioritat mei importanta, que’ns deisha darrèr a esperar l’an pebre : la crisi, la relança economica, l’unitat nacionau… Qu’avèm decidit d’aver rason, e d’i tornar, entà poder díser « Sèm fòrça ! » La posicion de l’IEO, decidida a la lèsta ? L’IEO que mandè, fin de 2012, un aperet a l’ensemble deus partenrais de la manifestacion de 2012 (Calandreta e Òc -Bi Aquitània) mei lo Felibritge e la Felco, entà reviscolar la coordinacion e se pensar la seguida de la manifestacion de Tolosa. Que i avó discutidas en ço de l’IEO, com par exemple au parat de l’Amassada generau de Periguers, entà definir se i calèva tornar, e de quina faiçon. Entre-temps, l’IEO que sostienè l’iniciativa roergata e la manifestacion de 2013 (1 annada de tribalh per 2000 personas dens un departament pròche de Tolosa!...)

Solide, ne’n cau e n’i aurà, manifestacions atau, entà sostiéner lo chic aquesit o obtiéner mei dens tau o tau endret. Mes ua manifestacion que demanda fòrça energia e la lor multiplicacion lo medeish dia, tau qu’èra perpausat, que semblava irrealista. Que i a un consensus aquí dessús per comunicar mei aisidament sus ua manifestacion unitaria per l’occitan, que préner lo risc d’aver una multiplicitat deu nom de la lenga e chic de monde en tot !

Perqué Montpelhièr e lo Lengadòc ? Alavètz, que serà Montpelhièr, e efectivament lo lengadòc. Non pas pr’amor la politica de l’IEO e seré de se virar de cap a un centralisme lengadocian ! Aquò rai ! n’i a pro justament, de militants non-lengadocians, en çò de l’IEO, per esvitar a l’associacion e a la federacion de se transformar en « lobbying » lengodocian. Non, mes que semblava importanta a l’encòp de non pas ritualizar lo ròtle e l’importancia de Tolosa per l’occitanisme, com de damorar dab ua vila d’importancia per Occitània. Au moment que se decideish la fusion entre las regions LengadòcRosselhon e Miègjorn-Pirenèus, que semblava interessant

12

n°151

DORSIÈR tanben de díser i a mei d’una capitala ; en tot cas, Montpelhièr, com l’estón Besièrs, Carcassona e Tolosa abans, que serà la capitala d’Occitània… lo temps d’ua manifestacion.

Mes au-delà de la clinhada dejà soslinhada, qu’èra important tanben de préner en compte la realitat de l’espaci occitan entà assegurar ua manifestacion que sia la mei importanta possibla, au mensh suu papèr.

Ua vila, entà arculhèr ua manifestacion, que deu estar situada suus d’axes de circulacions deus importants, en tot perméter au monde, estossi possible, de’s desplaçar dens la jornada (anar/tornar).

mitan associatiu culturau, n’i a pas nada rason per un politic, de s’engatjar per l’occitan. Qu’es pr’amor d’aquò que i volem tornar e que i tornaram !

—— Loc comunicats de la Coordinacion «Per la lenga occitana !»

IEO - Institut d’Estudis Occitans (organisme culturau reconoissut d’utilitat publica) e Calandreta (Ensenhament laíc immersiu occitan)

Que i auré mensh d’organizators que de costuma ? Qui sap se la còla ne serà pas mei importanta au 24 d’octobre… Sonque l’IEO e Calandreta que participèn a las 4 manifestacions passadas. En 2012 dejà, lo Felibritge e la Felco qu’èran damorats a despart abans de sortir las bandièras - per la darrèra… Mes la Coordinacion, quitament a duas associacions, qu’a l’obligacion d’organizar e de capitar l’organizacion de la manifestacion. Dejà monde que se son signalats tà ajudar, e que i aurà mestièr d’aquesta ajuda (organizar la mobilizacion, còr de la capitada, la comunicacion, la « securitat »,…).

E las autas lengas ? Desempuish 2012 qu’existeish ua dinamica comuna, recampada dens un collectiu oficiós deu 31 de Març. Dejà los Bretons, bascos e alsacians que’s son engatjats. Los catalans qu’avèn organizat un Lip-dub a Perpinhan en 2012, qu’auràn segurament d’autas ideas ? Los Corsas que son acostumats a se mobilizar… Sovent, la revendicacion locaument que s’exprimeish diferentament, e los eslogans que son desparièrs : qui per parlar de l’interregionalitat dab los occitans ? Mes cadun ne desbrumba pas la realitat de l’aute ; qu’es la fòrça d’aqueste recampament. E se parla d’alhors de har pujar la pression en tot organizar quauqu’arren de mediatico-parisenc abans l’estiu, alavètz ? A seguir…

Quina basa de revendicacion ? Que i a dejà fòrça cridas que viran desempuish 2005 : las de las manifestacions passadas, las de tau o tau endret…

Solide, que i aurà ua basa comuna aprestada per la Coordinacion que servirà de basa per la mobilizacion de 2015. L’IEO qu’es competenta entà demandar mei d’engatjament de l’Estat e de las regions (que sabem plan la situacion qu’es la de l’ensenhament de l’occitan actuaument per exemple), mei d’interregionalitat per las politicas publicas, mei d’ajuda a la contractualizacion de las escòlas associativas (com çò qu’estó obtengut peu Bascoat o la Bretanha…). A la basa de l’ensemble de las revendicacions, nòsta, qu’es la preséncia suu terrenh, l’accion culturau, mes tanben la mobilizacion tà demandar mei d’ensenhament, mei de mejans, que participa a har vader las Calandretas o obrir ua classa bilinga. Shens la « pression » deu

Comunicat #1 Davant lei fenomèns de regression e lo perilh de mai en mai gròs que menaça la lenga, la Coordinacion « Per la lenga occitana » rampèla a una granda mobilizacion per l’occitan lo dissabte 24 d’octòbre de 2015 a Montpelhier Comunicat #2 La « Coordinacion per la lenga occitana » tèn a remembrar qu’es un movement culturau e associatiu independent de tota organizacion politica.

Tre 2013, leis associacions membres de la Coordinacion se son recampadas per organizar lo seguiment de la manifestacion de Tolosa de 2012. Mai d’un còp la decision presa de cotria ambé leis autrei lengas siguèt reportada en rason subretot dei repòrts successius deis eleccions regionalas, que lo repòrt a decembre es segur solament despuei un mes.

Mai pasmens, la decision de manifestar au mes d’octòbre, a quauquei jorns de l’eleccion regionau de 2015, es un biais per lo movement occitan de faire entendre sa votz, a quin nivèu que sigue.

Siam fòrça e serem a Montpelhier lo 24 d’octòbre de 2015 !

n°151

DORSIÈR

13

14

n°151

DORSIÈR

n°151

15

ENTREVISTAS

Andreu Vezinhet que’ns perpausè de rénder un omenatge a un òme que coneishó plan, lo son pair, Adrien Vezinhet. Roergat, òme engatjat dens la sauvagarda deu patrimòni (dansas e contes), Adrien Vezinhet qu’es subretot conegut entà las pèças de teatre qu’escrivò entà la tropa rutenenca « la pastorèla ». Que vienen d’estar editadas en çò de l’IEO Edicions.

Perqué contunhar d’editar pèças de teatre en 2015 ? La question que’s poderé pausar en tèrms economics per exemple. Totun, lo teatre que despassa la simpla lectura o reflexion sus ua societat. Tà díser las causas, las tematicas de las 6 pèças de teatre d’aqueste recuèlh, quitament se son datadas, que’ns parlan tostemps. Qui ne coneish pas un joen que l’agradaré de partir cercar de tribalh alhors a la fin deus sons estudis, o de la dificultat de se marida dab la hemna aimada (o tot simplament d’exprimir los sons sentiments)…

L’Escampat, pèça en dos actes, 6 personatges (Josèp del Rival, lo paire, 50 ans ; Ferdin, l’Escampat, son filh, 23 ans ; Maneta, la menina, 75 ans ; Marinon, neboda orfanèla, 20 ans ; Felipon, son amorós, nebot de Josèp, 23 ans ; L’Espatula, onclàs, simple d’esprit, 40 ans)

Mes lo teatre e l’IEO, qu’es tanben ua istoria que dura pr’amor deu ròtle dens la socializacion de la lenga. En tot purmèr, las pèças d’Adrien Vezinhet que son tostemps jogadas per la tropa de la pastorèla (totas las sheis ne son pas au repertòri totun) ; qu’es a díser que i a donc un public entà anar au teatre, e au teatre occitan ! De mei, que son pèças que se podem jogar shens tròp de mejans financèrs e umans ; chic de personatges, un lòc unic, la cosina d’un ostau (que se poderé mei o mensh modernizar segon las mesas en scèna), e istorias de bon compréner. Mes subretot, que son pèças que se poden apropriar tots los que volen utilizar la lenga ; dans lo caminament d’aprendissatge de l’occitan, la question que’s pausa sovent de l’usatge (que mancam de luòcs e de moments d’usatge !). Lo teatre en occitan qu’es ua faiçon d’ahortir la coneishança de la lenga, e de posicionar en situacion d’usatge, donc de locutor : intonacion, ritme de la frasa, replicas,... Lo teatre occitan qu’a mestièr de tèxtes e l’IEO que desira a l’ensemble deus comedians amators de profietar deus tèxtes perpausats dens aqueste recuèlh e que desira tanben que i agi mei de creacions contemporanèas en occitan peu teatre !

mòrt deu vòste pair, que son enfin disponiblas en grafia normalizada e dens un unic recuèlh aquestas 6 pèças !

Andreu Vezinhet : Òc, qu’es la resulta d’un projècte vielh, iniciat dab la complicitat d’Ives Roqueta* que vien de nos quitar au moment de l’edicion ! Los manescrits que son conservats au CIRDOC, mes que calèva perméter au monde de s’apropriar los tèxtes, de’us legir, de’us recitar, en tot utilizar la lenga shucosa deu Roergue.

AO : Un pair intellectuau, mes que s’interessava a la vida occitana, a la cultura.

AV : Efectivament, qu’èra professor.

Qu’estó tanben provisaire, com au licèu Enric IV de Besièrs de 1970 a 1974, on hasó la coneishança d’Ives Roqueta justament, qu’èra sensible a l’univèrs teatrau deu men pair. Que l’agradava de participar a ua sauvegarda d’un patrimòni e aquò explica lo son interès per las dansas vièlhas de Roegue, que collectè e qu’eu permetava tanben d’animar las velhadas de la mea joenessa

Contèxte de l’istòria : L’afar se passa dins la granda cosina de l’ostal. Josèp parla amb la Maneta del Ferdin, son filh unic, qu’a tròp escampat e que l’a plantat aquí per anar temptar fortuna a París. Tan lo paire coma lo païsan n’es tot malcorat. Josèp e Maneta cèrcan lo biais de manténer l’ostal. Per aquò far, podrián maridar Marinon, una nebodòta orfanèla qu’an reculhida al Rival, amb un autre nebot, lo AO : Que participè tanben a transFelipon, totes dos amoroses un de l’autre. E vaquí metre la lenga dens la familha ? que lo Ferdin, que n’a un abenat de randolejar a AO : Andreu Vezinhet, 30 ans après la AV : (silenci…) Que pensi se passè un París, torna al Rival. Se fa perdonar per son paire e chic com de pertot, la demanda a Marinon de l’esposar. Aicesta que sap lenga, que l’ei ausida e la qu’aquò fariá plaser a Josèp, lo li promet per tant parli tanben, de temps en qu’aquò los corcache ela e Felipon…

Tres meses aprèp, lo Ferdin s’es trachat que podiá pas se far a la vida ruda e simpla del païsan.

E davant son rival en amor, Felipon, confèssa amb crancòr sa trista descasença. Se’n torna a París e carga Felipon qu’assaja de li donar coratge de consolar Josèp, Maneta e de salvar l’ostal amb Marinon.

De qué va far Josèp sus aquesta autra nivolada ?...

De bruch plan segur, e puèi caldrà ben que se revire un còp de mai vas Felipon e la doça Marinon…

quan, que depen dab qui e deu contèxte. Mes lo procediment de non transmission (lo men pair qu’èra professor de francés) qu’èra dejà plan engatjat, e n’i avèm pas escapat ! * Prefaci d’Ives Roqueta

16

n°151

PROJÈCTES

navèth 2015

site re mod en 201 elat 4

www.paginas-occitanas.com

www.bilinguisme-occitan.org

Mesa a jorn deus labellizats Òc per l’occitan e de gropament Lo site d’informacion dedicat au bilinguisme precòç d’artistas aviat e n 2014

www.aprenemloccitan.com

www.observatori-occitan.org

Mesa a jorn deus cors e deus talhièrs de lenga. S’avisar, la campanha de labellizacion PARLESC 2015 que va debutar dens Lo plan de desvolopament per l’occitan 2015-2020 votat per la region Miègjorn-Pirenèus quauques setmanas.

www.ieo-oc.org

www.ieo-difusion.com

Lo site d’informacion de l’IEO : comunicats, omenatges, accions Lo site de vente de l’IEO Edicions e deus sons partenaris. Que interregionaus, AG 2015, manifestacion per l’occitan 2015… podètz passar comanda ací deus libes editats per l’IEO Dròma; tota l’informacion de l’IEO en dirècte de cap aus sons aderents ! l’IEO Dordonha (Novelum), l’IEO PACA (CREO Provença), IEO de tarn, IEO Arièja, Reclams, La Poesia, Los amics de Michel Minuissi, Carrefour Ventadour...

www.ieo-edicions.com Lo site de l’ostau d’edicion de l’IEO

n°151

17 17

PROJÈCTE

An agut lo labèl Òc per l’occitan

Aquí los darrièrs labellizats. Per descubrir los mai ancians, rendètz-vos sus occitan-oc.org

Cambra d’òstes

998 Camin Capdelas 64150 SAUVELADE/Seuvalada 05 59 38 48 79 - 06 87 29 13 70 e-mail : gitenadette@laposte.net www.gitenadette.com

GITE NADETTE (Jaça Nadeta)

Comèrcis

Cramba d'òstes, locacion pendent las vacanças, e jaça d'estapa a Seuvalada. La jaça Nadette que's tròba en bèth miei de las sèrras deu Bearn, entre la mar gran e las montanhas pirenèas, au ras deu Bascoat e de l'Espanha.

Nivèu 1 : Ací, que seratz environats per la NATURA e lo SILENCI. De l'ostau enlà, mei d'un circuit de rondalejada que parteish.

Servicis

Atalhier Solo graph’

Nivèl 3 : D’unas de sas botelhas an de noms en occitan e Paul Gayral se farà un plaser de vos aculhir en occitan !

Agenda deus labellizats 2015

Solo graph’, atalhier de creacions graficas e infograficas, vos perpausa un servici complet degrafisme, de mesa en pagina, d’illustracions e d’impressions.

300 Chemin des Tribourins Quartier le Jonquier 83470 Seillons Source d’Argens 04 94 72 13 61 Didier@solograph.com www.solograph.com

Le Bourg 12200 San Vincet 05 65 29 81 75 gayral-distillerie@orange.fr www.distillerie-gayral.com

Destillariá Artesanala Gairal Es dins lo pichon vilatge de Sant Vensan, a las pòrtas de Vilafranca de Roergue que dempuèi 1890, tres generacions de Gayral s’aplican a far perdurar l’entrepresa familhala e sas valors.

Nivèl 2 : l’atalier grafic realiza la concepcion e la realizacion de tot document, que siague publicitari, comerciau o tecnic, lo tot, en provençau !

L’agenda 2015 que s’apresta. Mercés de nos mandar las modificacions de las vòstas coordonadas a label@ieo-oc.org.

Un tèxte de cambiar, ua fotografia mei beroia : meteisha adreça !

Las ofèrtas del Servici de l’Emplec Retrobatz aquelas anóncias e plan d’autras sus www.emplec.com. Emai lo Servici conta amb sa pròpria newsletter: anatz sus lo site de l’IEO, dins la seccion Letras d’informacion, per i vos marcar.

DIRECTOR(A) D’UA NINOÈRA EN OCCITAN

DIRECTOR(A) DE COLLÈGI CALANDRETA

Nivèl en Occitan : Nocion de basa (compréner)

Nivèl en Occitan : Mestresa correnta

Missions : Assegurar la gestion d’un centre multi-acuèlh entaus mainats

Missions : Representacion, gestion deu fonccionament de l’establiment, coordinacion deus servicis

Vila d’emplec : Tolosa Tipe de contracte : CDI Nivèl d’estudi desirat : bac + 4

Vila d’emplec : Pau Contacte : ligaireaquitaine@gmail.com

En recèrca d’un toponim occitan ? www.bdtopoc.org « Luòcs », qu’es lo site dedicat aus toponims occitans, de Niça a Bordèu, de Besièrs a Clarmont d’Auvèrnhe. Ua faiçon agradiva de vistalhar Occitània en tot apréner.

18

n°151 n°151

ENTREVISTAS

Florian Vernet, ensenhaire (retirat), lingüista, qu’es tanben escrivan. Perqué ? Que’ns balha aicí quauques elements de responsa Anem Occitans : L'IEO Edicions que vien de tornar editar 5 romans policiers(1) qu'estón estats publicats a la fin de las annadas 90. E nos poderés brembar dens quin condicions estón escrits, perqué la causida de la rubrica Mesclum, quin lectorat ?

Florian Vernet : Dins lo cors de las annadas 85/86, aviái escrich un cinquantenat de tèxtes cortets que sonavi « Romans comprimits », e qu’èran de novèlas « short-short » d’ambient puslèu fantastic. La pagina Mesclum de La Marseillaise los aviá publicats. D’unes se retrobèron en version « longa » dins lo recuèlh Miraus escurs (en provençal central). Lo resson èra estat positiu, dins un public popular per l’essencial e qu’èra pas forçadament occitanista. M’èri constrench a emplegar una lenga simpla e transparenta, gaireben pedagogica, a partir d’un trabalh de fons sul « francés regional » ! Una suspresa, lo parlar èra de provençal « central » ... mas pausava pas de problèmas als legeires de Besièrs (aviái verificat).

Lo Claudi Barsòtti que bailejava la

pagina Mesclum me prepausèt un assag de fuelheton que li èra demandat per d’unes afogats. Acceptèri amb l’idèa d’escriure un roman policièr coma fasián los autors de fuelhetons del sègle XIX, a mesura, a partir d’un canavàs (èra una escomesa !) Lo polar (enquèsta, thriller...) es un genre que m’agrada, de segur, mas mon intencion èra d’en desvirar los còdes, e donc d’escriure un tèxte puslèu parodic que se prendriá pas al seriós. Tre lo segond (My name is degun) abandonèri aqueste biais de far : èra tròp riscat, escriure cada setmana quand trabalhas (fòrça) e qu’ès de longa a córrer d’un costat a l’autre de l’Acadèmia de Niça èra pas realista.

AO : E pensatz las istorias e son tostemps d'actualitat, o que son marcada dens lo lor temps, pr'amor de las problematicas discutidas, deu contèxte, o au contra, que son intemporaus ?

FV : Los polars, aquò’s l’interés d’aquesta literatura, son sovent implicats dins lor temps de produccion, amb las

problematicas pròpias. De mai caliá establir una mena de complicitat « geografica » amb lo public, per tal que se sentiguèsse pas tròp desvariat... amb l’intencion plan solid de lo sortir (lo public) de son trauc tre que possible ! Los romans d’aquesta epòca trèvan doncas l’ensem del relarg provençal, mas tanben fan d’incursions dins lo restant d’Occitania... e mai an de contactes amb los extraterrèstres, es dire...

Dins aquestes romans i a forçadament un resson del moment que foguèron escriches.

De mai, l’escriptura d’un policièr respond tanben a d’exigéncias dramaticas, a una logica del raconte que cal mestrejar (quiti a la borrolar). Mas çò que comptèt lo mai per ieu foguèt lo problèma pausat per la lenga. En defòra del fach que devián èsser accessibles a un public gaire aculturat, caliá passar a una lenga que foguèsse pas estrictament academica. Quicòm de dangeirós, perque es aisit de tombar dins un populisme facil, dins la vulgaritat gratuita... Mas dins lo mitan e entre

n°151

19

ENTREVISTA los malfarasses se parla pas coma a l’universitat ! Faguèri de recèrcas sus un argòt occitan possible. Ne trobèri qualques rèstas en granda part desconeguts de nòstres especialistas, dins la premsa marselhesa del sègle XIX. Lo francitan de Marselha que coneissi plan m’ajudèt fòrça tanben e finiguèri per m’avisar que l’argòt francés aviá considerablament manlevat a l’occitan.

Qualques annadas après publiquèri « Que Dalle » qu’es la seguida d’aquela recèrca.

Creacion e recèrca son entrebescadas : non seriá pas de praxis aquò ?

Los sociolingüistas en cambra o diràn !

AO : Los personatges qu'amuishen ua diversitat d'ua poblacion qu'èra la de Provença e au-delà d'occitània. E pensatz es important entà tocar lo maximum de persona, o avètz un messatge ?

FV : Un messatge ? Ieu ? Dieu garde (sense blasfèma) ! I ai pas jamai pensat. Per contra es vertat que, dins l’encastre d’una ficcion que respond a de règlas intèrnas i a dins aquestes romans un rebat de nòstra societat, e mai que mai urbana, contemporanèa.

E una vision de la vida que pòt èsser dramatica, violenta, tragica e pessimista mas qu’es jamai pivelada per la mòrt (coma es lo cas tròp sovent dins la pròsa occitana).

Los personatges son en lucha inegala contra un sistèma global que los vòl esquichar. Lor arriba de ganhar... o de pas pèrdre !

Rabelais acompanhèt per ieu (aviái quinze ans) la descobèrta de la granda literatura. Pensi sovent qu’auriam plan besonh d’el, ara, per la distància critica, la luciditat e la derision. L’esperit de seriós nos escana. Ai assajat d’oblidar pas aquesta leiçon.

AO : Dens Fin de partida(2), que parlatz deu país vòste, pr'amor n'ètz pas provençau, quitament se i avètz ensenhat e viscut longtemps. Que vos passejatz en Occitània... ua faiçon de har existir lo país ? de parlar deus endrets que'vs agradan (la vath hauta d'Aude, Besièrs, eca...) ?

FV : M’a calgut de temps, e ai avançat amb prudéncia dins aquesta direccion.

Soi estacat prigondament a ma vila d’origina (Besièrs) a sa region e al rèire país que coneissi plan. Me passègi de longa a bicicleta o a pè, e es lo

país mai bèl del mond. Tèni fòrça tanben al país d’una part de ma familha (la nauta valada d’Aude), es tanben lo de mon enfança, ont son las gents que faguèron çò que soi, totes modèstes, mas de personas vertadièras. Es talament intime que trobèri longtemps impudic d’en parlar. Mai que mai pensi qu’en occitan i a tot plen de mond que fan pas qu’aquò, e plan mièlhs que ieu. Ai finit per i arribar doçament mas i compti pas demorar. Las rasigas, va plan, mas avèm besonh d’alas tanben !

La màger part del temps doncas borroli las referéncias e las pistas, mèti de claus pertot. Fin finala soi segur que la contemplacion de mon monilh interessa degun, e tant val transformar tot aquò en ficcions.

Lo roman Jardin del las Delícias.com parla en realitat de ma vision personala d’Occitania a un moment donat mas es pas sul mòde realista dins la fòrma : es una faula al format d’una BD destroy.

AO : Fin de partida, mes non pas fin de l'òbra de Florian Vernet... La literatura que seré ua terapia ?

FV : Escrivi quand ven, quand pòdi pas far d’autre biais. Fin de partida es un pauc particular. Quand èri a escriure las novèlas que compausan lo libre, sus la fin, me demandavi s’arribariái a l’acabar. Èri malaut, sabiái pas se passariái l’annada 2014. Finala escriguèri lo libre e me’n sortiguèri (d’aquesta pel mens !). D’aquí a parlar d’una terapia !

Soi a acabar un roman (per mon usatge personal perque per l’ora es particularament falord e, tal coma es, risca de desconcertar bravament los legeires). Es ma vision actuala (critica, satirica en granda part) del pichòt mond occitanista (occitanista, que non pas occitan). Un mond que travèrsi despuèi 50 ans, amb d’amistats decisivas, de batèstas comunas, de rencontres determinants.

Dins lo roman i a doncas de tot, de gents extraordinaris (fòrça), de maquiavèls de sosprefectura, de poètas autentics, d’enguentaires, d’especialistas de la cambeta al vesin, de pichòts senhors assetats sul tròne de lor fèu imaginari que tota lor accion consistís a eliminar los rivals potencials, d’universitaris saberuts e de carrieristas mediocres, d’ensenhaires remirables, de militants sacrificats e d’ambicioses que los

mespresan e los utilisan... la vida coma va que !

Un defolatòri ? La primièra version, de segur. La segonda es a se mudar en vertadièra ficcion (barròca, e que deu mai a Quevedo, a Ghelderode o a García Márquez qu’a Mussso o a Levy !) e serà (quasi !) impossible de reconéisser los modèls, çò que pel legeire es sense interés (emai m’ajan plan ajudat a ieu !).

Çò que m’estona totjorn un pauc es a qual punt mancam generalament d’umor, de sens critic, d’autoderision e de sens de la caricatura. Nos arriba d’aver lo sens de la satira, mas concernís essencialament los autres. Nosautres, sèm impermeables saique ?

AO : De quina faiçon justament ètz vaduts escrivan e de quina faiçon tribalhatz ?

FV : Legissi. Ma maire m’aprenguèt a legir qu’aviái quatre ans. A sièis ans tot me fasiá ventre (ai l’astre d’aver doás filhas e son parièras, dèu èsser una malautia de familha !). Legissi, doncas, de tot. De polars (ai una tendresa particulara per Chester Himes e Elmore Leonard, a costat dels mai classics), de romans estrangièrs. Coneissi plan la literatura espanhòla e hispanoamericana (n’i a tròp ! Borges, Cortázar, Vargas Llosa...), e portuguesa (Pessoa, Lobo Antunes, Saramago) que legissi dins lo tèxte. La literatura americana (los indefugibles coma Dos Passos o Faulkner), e tanben Jim Harrison,

20

n°151

ENTREVISTAS (Kawabata e Murakami sustot).

Comencèri a escriure tard, en 72, per butar mos escolans d’alara a escriure tanben (considèri qu’òm apren una lenga en creant dins aquesta lenga e en sortissent de la repeticion).

Escrivi quand ai una idèa. Lo mai sovent assagi de menar l’occitan dins de domènis ont va pas totjorn : es riscat e me devi copar lo morre sovent !

Me considèri pas coma un escrivan : per ieu un escrivan vertadièr es un « pro », qualqu’un que trabalha son inspiracion, que la provòca al besonh, e que se fa un plan de carrièra, una estatua publica.

Escrivi de causas sovent desparièras, perque me pertòcan, m’enrabian o m’amusan. Dins las annadas 75/80 escriguèri 6 pèças de teatre per la tropa del Teatre de la Mediterranèa : èran satiricas (violentas e contestàrias) e comicas. Èra una aventura collectiva, de las que m’agradan, e de segur i aprenguèri fòrça. En particular quicòm d’indispensable, l’umor (negre, ròsa, bravet e marrit) que manca dins la literatura occitana (e francesa, e europèa). A despart dels angleses que son los darrièrs a escriure en pròsa romanesca de causas que fan rire, pensi a Tom Sharpe.

AO : avètz un « mestre » en escritura ? E pensatz los escrivans joens que deverén estar acompanhats dens lo lor tribalh d'escritura ? E/o seré malhor lo ròtle de l'editor ?

FV : Auriái pas res escrich sens Bodon, Max Roqueta e Lafont (que me sembla mai important perque obriguèt totas las pòrtas de l’escriptura : abordèt totes los genres de la pròsa, e lo primièr o gaire se’n manca). Foguèri longtemps pivelat per Borges, mas amb lo temps soi vengut mai modèste e mens ambiciós !

Cal fabricar de legeires. Es lo trabalh de l’escòla e de las associacions, que fan çò que pòdon. Los autors an tanben un ròtle a jogar : en escrivent cèrtas, mas tanben en ajudant lo mond a los legir, e a legir los autres escrivans.

De mon costat ai pas jamai separat las doás activitats. Dòni de corses benevòls al CIRDOC cada setmana, passam en revista tota la produccion contemporanèa. Un tèxte abordat, aquò’s l’assegurança que qualqu’un va manlevar lo libre o lo crompar, per

conéisser la seguida, o mai simplament perque la pòrta per intrar es estada obèrta. Per ieu far legir los autors de uèi es tanben lor tornar çò qu’eles m’an portat a ieu.

Me sembla que los joves escrivans devon assajar d’anar cap al public (o fan plan en poesia) e non pas per se far veire, mas per apréner a legir.

Serà tot ganhat, perque aprendràn tanben a escriure e a èsser legibles.

Après, es complicat : òm escriu rarament sense una vertadièra cultura, e per capitar una ficcion dins una lenga coma l’occitan que « cal anar cercar » demanda de temps, de paciéncia e de reflexion. Trobar sa votz personala es pas evident. Mas tot comptat es un polit espaci de libertat, e de responsabilitat.

AO : Que pensatz de l'evolucion de la produccion literaria occitana desempuish 40 ans ? Que i a mei d'autors ? Quin evolucion de la qualitat ?

FV : Pensi que l’edicion actuala fa un bon trabalh ja que se contenta pas d’editar las « valors reconegudas » que, de segur, son la basa de la creacion actuala : l’edicion pren de risques.

Fatalament i a de causas mai o mens bonas, mas per l’essencial, tròbi que l’escritura occitana es en progrès, e ganha en originalitat, en diversitat. Es vertat que i a mai d’autors. Per ieu ai assajat a mon nivèl (mai que mai quand èri a la Fac de Montpelhièr) de menar de joves a l’escritura. Una de mas grandas fiertats es d’aver butat de femnas coma Anna Regourd, Sarah

Laurens e Magali Dargent-Bizot (me perdonaràn de las citar mas tèni a marcar mon admiracion per lor trabalh) a escriure e a publicar. Me sembla que l’escritura femenina va cambiar l’escritura nòstra, e la renovelar.

AO : Los 5 romans policièrs qu'estón escrits en provençau. Quin argument balhar aus lengadocians que s'arrefusan a legir un dialecte diferent ?

FV : Sabon pas çò que se pèrdon ! Lo provençal « central » parlat entre Aisde-Provença, Marselha, Tolon es plan pròche del lengadocian. Es, de mai, una lenga urbana, un pauc brutala s’apren al genre - e francament, los legeires son pas mai colhons que ieu.

Arribèri en Provença en 69, e quinze jorns après aviái comprés que « bessai » èra « benlèu », « siái » èra « soi » e que se las conjugasons èran un pauc curiosas de còps (« dien » per « dison »..), la prononciacion « disiá » èra « disié », « jornau » èra « jornal » e los articles « lei /leis» en plaça de « los/las » las diferéncias èran solament de susfàcia.

E coma sèm sus aqueste sicut sabètz que fau partida de l’Acadèmia occitana, associacion que trabalha sus l’occitan estandard, es a dire comun a totas las fòrmas diferentas existentas. Quicòm qu’existís dins totas las lengas, e mai dins las que son a « l’estat dialectal » coma la nòstra. En realitat un país amb una lenga unica e omogenèa existís pas, Monègue, benlèu. Se tracha pas d’un projècte diabolic destinat a remplaçar autoritàriament nòstres parlars reals. Ne fau la pròva cada jorn : escrivi siá dins un parlar provençal plan localizat e cresi plan autentic (e pas dins una farlabica apelada «dialècte provençau » qu’es una reconstitucion plan azardosa) siá dins un lengadocian « besierenc » qu’es pas tròp artificial, me sembla.

Los dos son necessaris, complementaris e non contradictòris.

Estimi que la coneissença de çò que fa lo còrs prigond e comun de la lenga, çò que fa que nos reconeissèm e comprenèm, que çò que parlam l’apelam tanben « occitan » e pas sonque gascon, lemosin o niçard, es indispensabla. Nos religa alencòp al passat de la lenga (que rend transparent) e ajuda a compréner e a mestrejar las diferéncias. (Al rèsta, sabi al mens qua-

n°151

21

ENTREVISTA tre Nabokov, Bukowski, Auster, Coupland, Easton Ellis... e ne passi, me sembla en avança sus la literatura euopèa. Me soi passionat despuèi longtemps per la literatura japonesa o cinc lingüistas que se fan sens o dire, coma tot occitan que sortís de son espaci acostumat, una mena « d’estandard salvatge »). Me sembla indispensabla per evitar d’un costat la balcanizacion de la lenga, lo replec identitari neurotic, e d’autra part la fabricacion jos l’apelacion « scientifica » de « dialèctes » de vertadièras ratapenadas lingüisticas empiricas, fargadas segon lo caprici o l’ignorància de cadun. Sens comptar que nos permet d’abordar la modernitat panoccitana ensem, sus tot l’espandi.

Vòli dire aquí que lo trabalh de l’escrivan es inseparable de la reflexion sus la lenga qu’emplega, e sul rapòrt qu’aquesta va entreténer amb los legeires. L’autor a una responsabilitat cap al public : los legeires aprenon tanben en legissent. Ma preocupacion es d’evitar de los embarrar dins un localisme estrech que correspond, la màger part del temps, a una concepcion de l’identitat tancada e suicidària.

Cal far passar aquesta lenga al sègle que sèm. M’arriba de me demandar se totes los occitanistas ne son conscients o se preferisson pas se la jogar sens o dire « darrièr dels mohicans » en se contentant de modernizar la bóstia (l’informatica coma solucion miracle !) sens s’atalar al contengut.

AO : Lo roman policier que respon a còdes, lo mei sovent, plan coneguts deu legidor ; e semblaré que la pròsa (en dehòra deus policièrs) daissi un fum d'expressions. Que vos agrada com estile ? Quins son los autors que vos agradan ?

FV : Dels autors ai un pauc parlat. Me caldriá mençonar qualques franceses (Rabelais, Montaigne, Diderot, Camus, Quignard... e tantes mai !) mas sustot los occitans. Coma totes soi arribat a la lectura amb Bodon, Lafont e Max Roqueta. Mas per ieu la revolucion dins lo biais d’escriure es ligada a Ives Roqueta. Los « grands ancians » precitats metèron l’occitan al nivèl que deviá èsser lo d’una lenga que laïcizèt la cultura, la primièra en Euròpa, a l’Edat Mejana. Mas amb Ives, passèrem vertadièrament a la modernitat (en poesia, e en pròsa). Al moment que riscà-

vem de tombar dins l’academisme, « fotèt lo fuòc ».

Cresi que totes los escrivans actuals li devon fòrça, e ieu en tot cas, sabi lo deute qu’ai. Ai una granda estima per las òbras fòrt diferentas de J.I. Casanòva, J.F. Brun e J.Cl. Forêt. Son d’escrivans exigents e originals. An una reflexion vertadièra sus la lenga e sus çò que transmet e espèri totjorn amb curiositat lo libre venent de S. Javaloyès o de M. Chapduelh. Çò que me sembla fòrt positiu es que las tematicas se son grandament diversificadas, son sortidas del ghetto, e de biaisses d’escriure originals e personals an espelit.

L’escrivan que me’n sentissi mai pròche perque sèm de la meteissa generacion benlèu, mas amariái èsser aitant talentuós coma el, es Joan Ganhaire.

Fa longtemps qu’es arribat a un equilibri miraculós dins la pròsa, e aquò qual que siá lo tipe de raconte abordat, de la gravitat dramatica al jòc, amb aquela precision sieuna per far viure en qualques mots de personatges mai vertadièrs que natura e per contar d’istòrias coma degun.

(1)

(2)

E Freud dins aquò ?, Popre ficcion, Ont’a passat ma planeta, My name is degun, Suça sang connexion en çò de l'IEO Lengadòc

Extrèit de My name is degun (IEO Edicions 2014) […] Li tèni plus, siáu en trin de venir jòbi : aqueu texte (ò a pauc près) que sortirà dins lo jornau de deman, fargat per un jornalista inspirat a partir dei promiers elements de l’enquista, es ieu que l’ai escrich ! La velha. Quora disi escrich, faudriá qu’ajustèssi, quasiment.

A despart dei noms dei personas qu’an ren a veire, de la fabrega que dins mon istòria a ieu èra de dòba, de la veitura qu’èra una Bentley, de la frema qu’èra bruna, es tot parier. Vos racònti pas, me sènti virar seropositiu !

Rintri lèu fach a l’ostau, prèni lei dos darniers fuelhets qu’ai escrich e, sensa carcular mai, lei garci au fuec : es pas lo moment de far d’alònguis. Après carculi. Chasque còp qu’escrivi un episòdi dau roman que m’an comandat, aquel episòdi se debana, lo jorn d’après, dins la realitat pinholenca, ambé de variantas menoras. Mai lei crimes son pariers, a quauquei detalhs, i a

que l’identitat dei victimas, e dau criminau ò dei criminaus que la coneissi pas.

E conoissi pas nimai lei mobiles, estant que, en generau, esperi totjorn la fin per me’n entrevar. Aquela de bicicleta ! E se la Polícia tombava sus aqueu roman, seriáu polit, non ? Qué faire ?

Arrestar d’escriure ? Me siáu engatjat.

Anar a la Polícia ? Me prendrián per un madur, ò per lo copable. Aqueu de pati ! Vòli assajar, pasmens de telefonar a Bostifar per li explicar. Per aquò, anirai dins una cabina publica, en cas...

Dins la vila coma comprenetz lei causas ne’n son a venir interessantas, e s’èri pas personalament concernit, seriá l’escasença de passar un bòn moment.

N’i a que se sènton visats. Començan de renar contra la Polícia que fa rèn per aparar leis onèstas gents : parlan de montar una Milícia d’unei qu’an dejà l’experiència de sei parents per aquò.

Un que fa fortuna es lo vendeire de sarralhas sofisticadas : s’aqueu trin dura una semana de mai, poirà prendre la retirada. Lei jornalistas locaus, elei, se sènton plus pissar ; quauquei comerçants nimai, qu’an imaginat qu’anavan faire d’afaires ambé lo torisme necrofile acostumat dins aqueleis escasenças.

S’enganan totei, de segur. Deman arribaràn lei jornalistas de París, aquelei de la Tele nacionala, e de comerçants bèn mai avisats que son dejà en rota, ambé de pin’s sus « Pinhòlas ciutat mortala » plèn sei camions. Dins la serada per finir, n’aprèni una que me plega a de bòn. L’identitat de la frema qu’èra ambé Gandòlfi. […]

22

n°151

PUBLICACIONS

— LIBE — Adrien Vezinhet Lo teatre de la Pastorèla IEO Edicions Col. Tèrra de Cocanha 2014, 288 p., 16 € 6 pèças de teatre : L ’ E s ca m p a t , La Ta t à de Borniquet, Maridam la Tatà, La Bastarda, Lo Pastre del Masvièlh e Las Catas de la Bruguièra.

———— Anonime La canta de Rotland Jorn 2014, 144 p., 18 € Mai que l’epopèa fondatritz de la nacion francesa ?

Traduccion de Pèire Bec. ———— Anonime Flamenca Le libre de poche Col. Lettres gothiques 2014, 640 p., 9.20 € Aquesta òbra anónima dau sègle XIIIen se destria de la tematica classica dei romans cortés per la qualitat de l’estudi piscologic dei dos amadors e son biais originau d’enganar lo marit gelós.

———— Philippe Gardy Paysages du poème Pres. Univ. de la Méditerranée 2014, 120 p., 14 € Estudis literaris sus l’importància dau paisatge (reau ò imaginari) dins l’òbra de Leon Còrdas, Robert lafont, Bernard lesfargas, Jòrgi Rebol, Max Roqueta e Joan-Calendal Vianès.

Jansemin Las Papilhotas Abordo 2014, 296 p., 23 € Tèxte occitan e traduccion francesa per Thierry Quatre e Pierre Darricau. Reedicion en gascon e en grafia normalizada dei poeisas d’un grand escriban dau sègle XIXau, de son nom vertadier Jacques Boé (1798-1864), d’Agen.

———— Joan-Ives Casanova L’enfugida Trabucaire 2014, 138 p., 12 € « La guerra, la Resisténcia e la Collaboracion pastan las existencias de Marta, de Loïsa e dels autres, a l’aflat del desir, de la mòrt que se passaja, e dels remembres que dedins tot s’i mescla e s’i confond. » ———— Florian Vernet E Freud dins aquò ?

IEO Edicions 2014, 52 p., 10 € Reedicion Valentin Lambert va afrontar totei lei dangiers per tornar trobar lo professor cambeta.

———— Florian Vernet My name is degun IEO Edicions 2014, 68 p., 10 € Reedicion

Aurà pron de temps, Akim, per acabar son roman e son enquista ?

————

Florian Vernet Ont’a passat ma planeta ?

IEO Edicions 2014, 80 p., 10 € Reedicion

cercaires de l'equipa LLACS de Montpelhièr.

A legir en linha www.revues.org

Quand venètz de la planeta XAC sus tèrra per sauvar vòstre mond, e qu’avètz de poders subrenaturaus, tot va ben.

Collectiu Atlas sonore de Bourian La Granja e l’IEO 46 2014, 58 p., gratuit Los cants, las comptinas, las legendas del Querci.

De comandar au 05 65 22 97 32

———— Florian Vernet Porpre ficcion IEO Edicions 2014, 114 p., 12 € Reedicion

L’assassinat d’una panturla de luxe es enfin l’ocasion per Critò Paradòx de menar una enquista amb un pauc « d’accion » .

———— Florian Vernet Suça sang connexion IEO Edicions 2014, 64 p., 10 € Reedicion

Doas joventas dispareisson misteriosament. Per Gaspard Besson, vèn urgent d’arrestar l’emorragia…

— REVISTA — Lengas Chants des suds 2013 Aquel numèro recampa los tèxtes de las comunicacions que foguèron presentadas pendant la jornada d'estudi Cants dels suds, organizada per de

— LIBE + CD —

— CD MUSICA — ZEBDA Comme des Cherokees 10 títols Agost de 2014 L’album lo mei occitanista de l’annada ? L’accent tué,...

———— DUPAIN Sòrga 12 títols Març de 2015 Non, o faliá pas mai se turtar au manca dau silénci.

———— On comandar los libes de l’IEO Edicions : en çò deu librèr vòste o per internet : www.ieo-edicions.com (presentacions deus libes, bibliografias, extrèits causits, etc.)

n°151

Colera

Sabe pas quoras, ai ben desjà escrich quauqua ren aquí-dessús, mas bon ! m’i fau ben tornar. Vos sovenetz benleu qu’au moment ont apareguet lo concepte de paritat dins las eleccions, vos ai explicat que quo era una mesura sexista, presa per daus òmes per fin de se pas trobar un jorn en minoritat e de gardar au mens la meitat dau poder. Vos aviá tanben explicat per a + b que la paritat de las candidaturas nos menava pas a una paritat daus elegits, que, per arribar a quela paritat, deurián far sistematicament l’eleccion junta d’un òme e d’una femna. Sabe pas si fuguèretz de mon vejaire, mas un còp de mai ai fait òbra profetica : per las cantonalas, l’eleccion de binòmis assegurará tant de femnas elegidas coma d’òmes.

23

TRIBUNA LIURA

en lor luòc e plaça.Tòrne a ma paritat.

Quo es ben segur que nos podem pas plantar aquí. Aurem tant de femnas coma d’òmes au conselh generau (o çò que ne’n vai prener la plaça), mas quid daus deputats, daus senators ? Quo es ben evident que deurem tanben, a las eleccions venentas, elegir non pas un bonòme mas un binòmi. La question se pausará benleu d’aver una « chambra daus deputats e de las deputadas » o una « chambra daus deputats » E una « chambra de las deputadas ». Mas i a mai urgent : coma se van partejar, quel òme e quela femna, las competéncias e lo trabalh ? Qué farán quand serán pas en plen acòrdi ?

Benleu aurán mestier de la preséncia d’un jutge, d’un conciliatior, d’un conselhier deputassier… E qué far en càs de divòrci pòst-electiu ?

Nòstres-nòstras deputatsdeputadas van aver de qué far, e leu !

o

de l’autre. Logicament, matematicament, justament, fau un prumier ministre E una prumiera ministra, un ministre daus financiers E una ministra de las finanças, un ministre daus culturistas E una ministra de la cultura… (Contunhatz la lista.)

E (i sem !) un president dau res public e una presidenta de la res publica. Mas aquí, un còp de mai, quala reparticion de las competéncias e dau trabalh ? Vese nonmàs doas solucions. La prumiera, quo es Entre parentèsis, los que ne’n lo jutge-conciliator. Quò voudriá tenen per la teoria dau genre an dire que lo binòmi seriá de fait un lo drech de trobar que quo es, un trinòmi. E de mai quò seriá balhar còp de mai, una decision perversa au n°3 dau trinòmi un poder que jos una semblança de justícia e d’ese podriá revelar superior a queu galitat. Perqué ? E ben, per mai de n°l e de n°2. E quò respectariá d’una rason. D’en prumier quo es la Mas la paritat deputats- pas la paritat, que lo conselhiermesa en avant d’una representa- deputadas e senators-senatritz nos conciliator deuriá èsser doblat per cion dau coble coma fondament de mena pas fòrça forçada a la pari- una conselhiera-conciliairitz. E si los la societat. E, de mai, dau coble tat dins l’executiu. Tots los prumiers dos eran pas d’un vejaire comun ? I eterosexuau exclusivament. Segon- ministres, questes temps, fan ben arribarem pas. La solucion n°l es dament per çò que, un còp de mai, una temptativa per aver, dins lor pas bona. los que se reconeissen pas dins las còla, tant de ministras coma de etiquetas simplistas « òme » o ministres, mas quo es pas tener Solucion n°2 : se partejar lo ter« femna » son pas representats. compte de las competéncias de l’un ritòri. Una Republica daus òmes e Los animalistas, que questes temps una Republica de las femnas. Comontan en fòrça, remarcarán tanma autres còps las escòlas o los ben que nòstres frairs (mai los quidos costats de la gleisa. Fin finala, tes chavaus !) son pas representats. question paritat, nòstres vielhs – Qué fas, Brigida ? mai sexistas coma eran – eran ben tant avançats coma nautres.

Mas prendrán la paraula si quò lor ditz de la prener. Mestrege Micheu Chapduelh pas pro lor pensada per la tener