Educación secundaria para persoas adultas
Ámbito da comunicación Educación a distancia semipresencial
Módulo 1 Unidade didáctica 3
Introdución ás TIC
Páxina 1 de 62
Índice 1.
Introdución.................................................................................................................3 1.1
2.
Descrición da unidade didáctica ................................................................................... 3
Secuencia de contidos e actividades en lingua galega .........................................4 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8
Encontro de novos escritores .................................................................................. 4 Estratexias de lectura (aspectos teóricos)..................................................................... 5 Nova York é noso.................................................................................................... 6 A luz da lúa chea..................................................................................................... 7 OpenOffice. Uso do dicionario e do corrector ortográfico............................................ 10 Normas ortográficas: acento diacrítico (aspectos teóricos) ......................................... 13 Crónica de nós ...................................................................................................... 14 Clases de palabras: os determinantes (aspectos teóricos) ......................................... 16 2.8.1 2.8.2 2.8.3 2.8.4 2.8.5
2.9 2.10 2.11 2.12
3.
Os medios de información dixital. O xornal (aspectos teóricos) .................................. 20 Agustín Fernández Paz debuta por segunda vez .................................................. 21 Premios da Crítica Española ................................................................................. 22 Un pouco de lectura .............................................................................................. 24
Contenidos y actividades en lengua castellana ...................................................25 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10
4.
Os artigos .........................................................................................................................................................16 Os determinantes demostrativos......................................................................................................................17 Os determinantes posesivos ............................................................................................................................18 Os determinantes indefinidos...........................................................................................................................19 Os determinantes numerais .............................................................................................................................19
Estrategias de lectura (aspectos teóricos) .................................................................. 25 Un pueblo de la Amazonía: los machiguenga........................................................ 25 Un prospecto de medicamento.............................................................................. 26 Casos especiales de acentuación: el acento diacrítico (aspectos teóricos)................. 29 Texto en castellano: Molloy ................................................................................... 30 Clases de palabras: los determinantes en castellano (aspectos teóricos)................... 32 Fallece el poeta chileno Gonzalo Rojas................................................................. 34 Ana María Matute.................................................................................................. 35 La llave de plata .................................................................................................... 36 La información personal en Facebook ................................................................... 36
Resumo de contidos ...............................................................................................39 4.1 4.2
Contidos en lingua galega .......................................................................................... 39 Contenidos en lengua castellana ................................................................................ 40
5.
Exercicios de autoavaliación .................................................................................42
6.
Solucionarios...........................................................................................................47 6.1 6.2
Solucións das actividades en lingua galega................................................................ 47 Soluciones de las actividades en lengua castellana.................................................... 53
7.
Solucións dos exercicios de autoavaliación ........................................................57
8.
Glosario....................................................................................................................61
9.
Bibliografía e recursos............................................................................................62
Páxina 2 de 62
1.
Introdución
1.1
Descrición da unidade didáctica Esta unidade denomínase “Introdución ás TIC”. É recomendable que diariamente traballe con ela entre unha e dúas horas. Ademais, debe ter en conta as seguintes cuestións: – A unidade contén textos e exercicios en galego e castelán, separados en dúas partes ben diferenciadas. Ambas as linguas, xunto coa estranxeira, intégranse no ámbito da comunicación. – A unidade consta de dous tipos de textos ou contidos: uns que levan a etiqueta de "aspectos teóricos", que son os que debe comprender e memorizar, e outros que carecen desa etiqueta, que son os que debe ler, comprender e comentar (aparecen precedidos do símbolo ). – Os contidos e exercicios van clasificados en bloques ou partes, relacionados con distintos aspectos do estudo da lingua: comunicación oral, comunicación escrita, coñecemento da lingua, lingua e sociedade e educación literaria. Logo de rematada a unidade deberá ser capaz de: – Ler textos, en formato tanto impreso como dixital, dun xeito máis eficaz. – Utilizar adecuadamente o til diacrítico e os casos especiais de acentuación nas dúas linguas do ámbito. – Recoñecer a estrutura organizativa e temática dos medios de información dixitais, sobre todo os xornais, para, dese xeito, comprender mellor a información que hai neles. – Manexar e desenvolverse con soltura no uso de dicionarios e correctores ortográficos dos procesadores de textos. – Valorar a importancia das TIC na sociedade actual. – Ter unha actitude crítica ante as TIC, establecendo os seus proles e contras. – Compor textos, en soporte dixital, utilizando o aprendido e lido nas lecturas desta unidade.
Páxina 3 de 62
2.
Secuencia de contidos e actividades en lingua galega
□
Comunicación oral
2.1
Encontro de novos escritores Se ten acceso a internet, vexa o vídeo que leva por título: AELG – III Encontro de novos escritores 1/5. O enderezo é o seguinte: [http://www.youtube.com/watch?v=mExAzJ8t1pE]
Actividades propostas S1.
Vexa o vídeo e preste atención a cada un dos conferenciantes (catro en total): os xestos, os movementos que fan, o ton e o volume de voz que empregan, etc. Responda ás seguintes cuestións:
Cal dos catro conferenciantes lle parece que se desenvolve mellor como comunicador? Por que? Que discursos, dos catro que hai, lle parecen de máis doada comprensión? Por que? S2.
Se se fixa, só un dos conferenciantes produce un discurso estritamente de tipo oral, onde vemos reflectidas todas as características deste tipo de comunicación. Hai, xa que logo, coherencia na súa comunicación. Diga que conferenciante é e que requisitos cumpre ese discurso que o caracterizan inequivocamente como un exemplo coherente de comunicación oral.
Páxina 4 de 62
□
Comunicación escrita
2.2
Estratexias de lectura (aspectos teóricos) Posuír unha boa capacidade de lectura é condición básica e indispensable para realizar con éxito calquera aprendizaxe. Para ser un lector ou unha lectora eficaz é necesario ler cun obxectivo, é dicir, ter un proxecto lector; comprender ben o que se le; ler rapidamente, e adecuar a velocidade de lectura ao tipo de texto que se lea e á intención coa que se faga a lectura (proxecto lector). Vexámolo máis detidamente: Obxectivo da lectura. O primeiro de todo é saber para que se le, cal é o noso proxecto de lectura en cada caso concreto. Unha mesma persoa ao longo do día pode realizar distintas lecturas: ler un xornal ou unha revista, consultar a guía telefónica, estudar un tema de matemáticas, ler uns poemas... Está claro que a finalidade da lectura é distinta en cada caso: no xornal e na guía o que se procura é información; coa lectura do tema de matemáticas búscase formación e na lectura dos poemas estase buscando a distracción e o pracer que proporciona a literatura. A actitude do lector ou a lectora fronte a cada tipo de texto escrito tamén é diferente. Algúns textos requiren máis concentración (lectura atenta), e outros permiten unha lectura máis superficial (lectura rápida). Lectura rápida: é aquela que se fai sobre un texto cando o que se pretende é ter unha idea xeral do seu contido, fixándose nos datos e nos detalles máis salientables. Facemos este tipo de lectura cando consultamos un escrito buscando nel unha determinada información ou queremos ter unha idea global do contido. Tamén pode utilizarse nos repasos de conceptos xa estudados previamente. Esta lectura é sempre silenciosa e visual, é dicir, consiste en captar directamente o sentido do texto impreso que len os ollos; non precisa da oralidade, xa que se dirixe ao propio cerebro e non vai ser “escoitada” por ningún auditorio. Lectura atenta: é unha lectura intensiva, tendente a comprender o texto, é dicir, a captar como ese texto está organizado e cales son as ideas principais que se transmiten. Cando utilizar un tipo de lectura ou outro?
Utilizar un tipo de lectura ou outro vai depender do tipo de texto e tamén, de xeito fundamental, do obxectivo da lectura, do proxecto lector. Cando se estuda ou se consulta un texto buscando nel información pertinente haberá que realizar os dous tipos de lectura: a rápida, para facerse unha idea xeral do contido, e a atenta, para asimilar e recoller a información. Se non se está seguro da utilidade dun determinado texto en función do que se estea a buscar, cómpre facer lectura rápida que permita decidir se escollemos ou rexeitamos ese texto para unha posterior lectura atenta. Naturalmente, cando se trata de textos literarios a lectura ten como principal obxectivo o goce estético que proporciona no lector a creación artística. Nese caso faremos unha lectura atenta, máis ou menos rápida, que se pode demorar voluntariamente naquelas pasaxes que reclamen máis a nosa atención.
Páxina 5 de 62
Imos ver algúns exemplos concretos. – Se le un tema do libro do ámbito social para preparar un exame, realizará primeiro unha lectura rápida e, a continuación, unha lectura atenta. – Se consulta o índice dun libro de historia para comprobar se algún dos seus capítulos contén información relacionada cun traballo que ten que preparar, realizará lectura rápida. – Se a continuación le o capítulo dese libro que trata do tema do seu interese, realizará lectura atenta. – Se le unha novela ou un libro de poemas, estará realizando unha lectura de pracer. Algúns defectos de lectura que é necesario suprimir
A velocidade de lectura vese con frecuencia retardada pola persistencia de certas prácticas das que debemos ser conscientes e tratar de suprimir. As principais son as seguintes: – A vocalización, que consiste en mover os labios mentres se le e ir pronunciando en voz baixa ou mentalmente as palabras do texto. – Os movementos de cabeza de esquerda a dereita seguindo o desprazamento dos ollos ao longo da liña. – Os movementos de retorno, volvendo con moita frecuencia ao comezo da liña. – Ir seguindo co dedo ou cun lapis as liñas do texto que se estea a ler. Teña en conta que a lectura nunca se fai letra a letra senón que, cando lemos, captamos globalmente conxuntos de letras ou de palabras, é o que se chama campo visual. Canto máis amplo e coherente sexa este campo visual, máis rápida e eficaz será a lectura.
2.3
Nova York é noso O neno tiña algo que lles dicir ós outros nenos que andaban a enredar con el na beiramar. Tiña algo que lles dicir, pero non remataba de dicilo. Por veces poñía cara de malo, cheo como estaba daquel orgullo que non certaba a deixar ceibe. Ata lle rabuñou a outro, así nun pronto, a lle brincar na cara os lampos dunha íntima fogueira. Esbandallaba todos os xogos con aquel seu desacougo, mesmo como gato alporizado por veciñanza de treboada. Era un raro rebuldar o seu, con súpetos enlevos. Seu pai chegara aquel mesmo día de Nova York e os demais nenos non lle preguntaban nada, nin lle facían máis mimos e respetos que outros días. Quizais por iso, porque a pregunta non chegaba, foi polo que rabuñou a quen el coidaba que calaba adrede. Sacou dun peto un asubío noviño, de forasteira feitura e moito rebruñido, e púxose a chifrar cheo de coraxe. Non o quixo emprestar a ninguén e gardouno outra volta no peto, domeándose moito ao afondar a man para demostrar un peto fondo, coma os petos en que se gardan as mellores cousas. Arredor dos seus ollos bulía unha surrisa dubidosa, ninguén sabe se mala ou suplicante. Mais non lle preguntaron nada. Seu pai chegara de Nova York aquel mesmo día. Vírao desembarcar no peirao vello. Traxe azul. Viseira de carei. A cara forte coma unha proa. Branco e grande o dentamio. E nos ollos, afeitos a longanías e grandes rumbos, ningunha fachenda. Houbo un intre en que o fillo do navegante andou a rentes de chorar. E as súas bágoas dispararíanse como frechas quentes e coraxudas. Pero non chorou. Ergueuse con máis cara de malo aínda, o peito en arco, a manciña pechada, os labres a tremer. Ergueuse así, garboso, o neno e dixo soamente: - ¡Nova York é noso! Dieste, Rafael, Dos arquivos do trasno, Galaxia, Vigo, 2005
Páxina 6 de 62
2.4
A luz da lúa chea Esa noite, Aghata saíu do portal do edificio envolta no perfume e no clac, clac, dos seus tacóns altos pola beirarrúa. Lizgaira, elegante, eses dedos de uñas granate que colocan, afiados, a curta melena negra. Esa ollada bordeada de lapis negro e pestanas longas que se mira de esguello no escaparate da boutique. Os reflexos da lúa, chea e redonda, na cazadora toureira de raso negro, nas curvas do cu no pantalón de napa negra. Sente na gorxa o agarimo do lene pano de seda negra que aperta o seu pescozo longo, desexable, e contrasta coa blusa vermella. A man dereita leva o cigarro aos beizos vermellos coma o sangue, que fan arder o tabaco, mentres que coa esquerda saca as chaves do coche deportivo. Entra e arranca lanzada na procura de miradas de desexo, insinuacións, sorrisos, que remontará con elegancia, coma unha gacela a cámara lenta choutando por riba dunha árbore caída. Talmente. Na beirarrúa, entre os coches que quedan aparcados, móvese algo, unha sombra na luz que estra a lúa chea. Asoma a cabeza unha figura ancha e encrequenada, unha cabeza peluda e salvaxe que mira con tristura para a esquina por onde dobrou o coche. Ollos coma neon quente, o nariz ancho e húmido, e, por entre os dentes, grandes e afiados, escapa latexando un bafo quente, animal, de ansiedade. Xa non é a fera que axexa agachada agardando o paseante solitario na noite. Agora corre fóra da vista dos noctámbulos que miran estrañados unha sombra que xeme e salouca nun curruncho da rúa. Agardará a que volva para vela baixar do coche, arrecender o ronsel de perfume e tabaco e vela abrir o portal do edificio. Ela entón mirará para el cun sorriso de desprezo, ese sorriso que cravará no seu corpo monstruoso, e logo entrará, pechando o portal, como todas as noites de lúa chea. El ficará un anaco mirando para o portal por onde entrou, arrimado a ese GS verde, como un boneco zoupón e logo marchará encrequenado, polas sombras, con ese andar silencioso de animal, como todas as noites de lúa chea. (Banda sonora: “Tú eres la noche”, Orquestra Mondragón).
De Toro, Suso, Polaroid, Xerais, Vigo, 2004
Actividades propostas S3.
S4.
Texto Nova York é noso. Lea con rapidez, comparándoos, o fragmento A e o fragmento B e subliñe no B todas as palabras e expresións que cambian.
Fragmento A
O neno tiña algo que lles dicir aos outros nenos que andaban a enredar con el na beiramar. Tiña algo que lles dicir, pero non remataba de dicilo. Por veces poñía cara de malo, cheo como estaba aquel orgullo que non certaba a deixar ceibe. Ata lle rabuñou a outro, así nun pronto, a lle brincar na cara os lampos dunha íntima fogueira.
Fragmento B
O neno tiña unha cousa que lles dicir aos outros rapaces que andaban a xogar con el no peirao. Tiña algo que lles dicir, mais non remataba de contalo. Por veces poñía xesto de malo, cheo como estaba daquel orgullo que non certaba a deixar ceibe. Mesmo lle rabuñou a unha nena, así, nun pronto, a lle relucir no rostro os lampos dunha íntima carraxe.
Texto Nova York é noso. Os parágrafos seguintes están “mutilados”, faltan neles as frases que se enumeran ao final. Indique, por medio do correspondente número, que frase hai que inserir en cada oco. Sacou do peto un asubío noviño ( ), e púxose a chifrar cheo de coraxe. Non o quixo emprestar a ninguén e gardouno outra volta ( ), domeándose moito ao enfundar a man para demostrar un peto fondo, coma os petos en que se gardan as mellores cousas. ( ) seus ollos bulía unha surrisa dubidosa, ninguén sabe se mala ( ). Seu pai chegara de Nova York aquel mesmo día. Vírao desembarcar ( ). Traxe azul. Viseira ( ) A cara forte coma unha proa. Branco e grande o dentamio. E nos ollos, ( ), ningunha fachenda.
Páxina 7 de 62
1. Arredor dos 2. no peirao vello 3. de forasteira feitura e moito rebruñido 4. de carei 5. afeitos a longanías e grandes rumbos 6. no peto 7. ou suplicante S5.
S6.
Texto Nova York é noso. Fíxese nas seguintes parellas de palabras. Lea rapidamente e subliñe as parellas que difiran entre si. Neno
Neno
Enredar
Enredos
Orgullo
Orgullo
Alporizado
Alporizado
Brincar
Brindar
Gato
Gota
Cara
Cara
Branco
Branco
Fogueira
Figueira
Fachenda
Fachada
Rebuldar
Rebuldar
Xogos
Rogos
Pai
Pai
Emprestar
Emprestar
Adrede
Adrede
Bágoas
Bágoas
Proa
Broa
Enredar
Enredos
Lea de corrido as frases seguintes en horizontal facendo “tres saltos” coa mirada, centrando a visión no punto medio de cada tramo. Tiña algo que
lles dicir, pero
non remataba de dicilo
Seu pai chegara
aquel mesmo día
de Nova York
E as súas bágoas
dispararíanse como frechas
quentes e coraxudas
Non o quixo
emprestar a ninguén
e gardouno no peto
Era un raro
rebuldar o seu,
con súpetos enlevos
Sacou dun peto
un asubío noviño
de forasteira feitura
Ergueuse con máis
cara de malo aínda,
o peito en arco
Quizais por iso,
porque a pregunta non chegaba,
foi polo que rabuñou
Ata lle rabuñou
a outro,
así nun pronto
Houbo un intre en
que o fillo do navegante
andou a rentes de chorar
Páxina 8 de 62
S7.
Texto A luz da lúa chea. Nos seguintes parágrafos do texto de Suso de Toro metéronse varias “frases piratas” que non corresponden ao texto. Localíceas e sublíñeas (sen consultar co texto orixinal ata despois de rematado o exercicio). Esa noite, Aghata saíu do portal do edificio daquel barrio marxinal envolta no perfume e no clac, clac, dos seus tacóns altos pola beirarrúa, arrimouse ao escaparate da florería. Lizgaira, elegante, eses dedos de uñas granate que colocan, afiados, a curta melena negra. Esa ollada, triste e chorosa, bordeada de lapis negro e pestanas longas que se mira de esguello no escaparate da boutique, e aí adiante estaba o señor José da froitería arrimado á porta, sempre a facer bromas. Os reflexos da lúa, chea e redonda, na cazadora toureira de raso negro, nas curvas do cu no pantalón de napa negra. Semellaba que ía chover. Sente na gorxa o agarimo do lene pano de seda negra, regalo da súa avoa, que aperta o seu pescozo longo, desexable, e contrasta coa blusa vermella. Mirou para o espello, moito lle gustaba verse reflectida no espello do ascensor.
A man dereita leva o cigarro aos beizos vermellos coma o sangue, que fan arder o tabaco, aí estaba co seu chupetiño, tan tranquiliña, mentres que coa esquerda saca as chaves do coche deportivo. Entra e arranca lanzada na procura de miradas de desexo, un mal momento teno calquera, insinuacións, sorrisos, que remontará con elegancia, como unha gacela a cámara lenta choutando por riba dunha árbore caída. Talmente.
S8.
Texto A luz da lúa chea. Responda ás seguintes cuestións.
Lea rapidamente o texto, localice e escriba todas as palabras nas que figure a letra “z”. Indique cantas veces aparecen no texto as seguintes palabras: Negra:
Portal:
Páxina 9 de 62
Lúa:
Nariz:
2.5
OpenOffice. Uso do dicionario e do corrector ortográfico
Ver Glosario: software libre
Neste caso, imos aprender unhas nocións básicas de como funciona o dicionario e corrector ortográfico do paquete ofimático OpenOffice (software libre), centrándonos na lingua galega ao longo de toda a actividade. Os pasos que debe seguir en lingua castelá son idénticos que no galego; o único que cambia é que no programa, en vez de seleccionar como idioma o galego, deberá seleccionar o castelán. O primeiro que debe facer é descargar e instalar o paquete ofimático OpenOffice (en caso de que non o teña xa no seu computador). Para isto, siga estas indicacións: – En internet, diríxase ao enderezo http://gl.openoffice.org/ – Xa na páxina, vexa que aparece un recadro que leva por título “Descargar”, en embaixo “Calquera versión OpenOffice.org 3.3.0”. Pinche en “Descargar”; apareceranlle varias columnas. Seleccione na da esquerda o país (Galician) e o idioma (galego) e, dentro da opción de Windows (2ª columna), pinche “Download” (descargar). – A continuación, apareceralle unha nova ventá onde se lle pregunta se quere descargar ou gardar o ficheiro. É preferible descargar e indique en que directorio do seu computador o quere gardar (o proceso de descarga pode levar varios minutos, dependendo da velocidade da súa conexión a internet). – Cando finalice a descarga prema dúas veces co botón esquerdo do rato no ficheiro que descargou e siga os pasos que aparecen en pantalla para proceder á instalación do paquete ofimático. – Logo instalado, entre na aplicación OpenOffice e, na pantalla “Crear un novo documento”, seleccione a opción “Documento de texto”. Diríxase no OpenOffice ao menú Ferramentas. Dentro del pinche na opción Ortografía e gramática. Apareceralle o seguinte cadro:
Páxina 10 de 62
O manexo deste cadro é moi sinxelo. Os conceptos básicos que debe saber para facer unha boa corrección son os seguintes: – As palabras que o corrector sinala en vermello son as que probablemente necesiten ser corrixidas. Teña en conta que o corrector non é fiable ao cen por cen, polo que, despois de usalo, seguramente terá que revisar o texto manualmente. – Opción Idioma do texto: aquí debe pór o idioma en que está o texto que vai corrixir. – Opción Ignorar unha vez: con esta opción o corrector omitirá unha vez a corrección da palabra marcada en vermello, e deixaraa tal e como está. – Opción Ignorar todo: con esta opción o corrector omitirá ao longo de todo o documento a corrección da palabra marcada en vermello, e deixaraa tal e como está. – Opción Engadir: con esta opción pode engadir ao dicionario de galego do OpenOffice a palabra sinalada en vermello, no caso de que aínda sendo correcta a palabra, esta apareza como incorrecta. – No cadro Non consta no dicionario o pode escribir para facer as modificacións que considere necesarias. Logo de feitas prema na opción Cambiar ou Cambiar todo. – Opción Cambiar: cambia a palabra incorrecta en vermello pola que vostede seleccionou no menú Suxestións ou a que escribiu no recadro Non consta no dicionario. – Opción Cambiar todo: igual que a anterior pero o corrector, neste caso, non se limita a cambiar só a palabra sinalada nesa ocasión, senón todas as veces que esa mesma palabra se repite no documento. Estas características que acabamos de ver son as básicas que debe saber manexar. Cando remate coa corrección debe pulsar o botón Pechar.
Actividades propostas S9.
Copie e pegue no documento en branco que ten aberto no OpenOffice o seguinte texto en galego (cámbielle a letra e póñalle o tamaño que queira), o cal está cheo de incorreccións. Feito iso, realice as cuestións que se lle indican. Texto para copiar e pegar no OpenOffice: TELO TODO: NON TER NADA Contouno Borges en forma alegórica no seu celebre relato La biblioteca de Babel. Esa fabulosa biblioteca contiña (dito en palabras de hoy) toda a información posible, porque calqueira posible conxunto de palabras estaba en algún dos seus inagotables anaqueis. Libros bos e malos, mediocres; falsos e auténticos, medio falsos e medio verdadeiros: todos. ¿Sóalles a algo? A Web e a nosa biblioteca de Babel. Pero necesitamos utilizala… Espigar o fío de un dato que necesitamos, averiguar nesta masa de información de moy diversa procedencia cál é a que nos fai falla: comparala con outra, seguila hata donde nos sirve, e non máis alá. Localizar unha terceira e unha cuarta. Sacar conclusións parciales; poñelas en corentena. Buscar logo outra fonte diferente, seguir os seus fíos. Volver sobre as ideas postas en reserva e avanza ren conxunto. Repetir o ciclo una, dez veces: crear documentos provisionales, difundilos e recibir a realimentación de outros. Ao final –con sorte- comprender, resumir e actuar. As operacions que acabamos de describir non son extraordinarias: son as abituais e necesarias en múltiples procesos diarios. E non se limitan á simple búsqueda de información: implican algo más. […] Decíamos que a maior parte das operacions intelectuales que utilizan a ferramenta da Web non pretenden so “recuperar información”. Intentan construir un coñecemento. Esa e a meta real de las persoas, das corporaciones e das institucions. (Millán, José Antonio. La lectura y la sociedad del conocimiento. Federación de Gremios de Editores, 2001. Tradución)
Páxina 11 de 62
S10.
Agora que xa sabe como funciona o corrector, corrixa o texto proposto de José Antonio Millán. Logo de rematada a corrección, lembre revisar o texto manualmente para buscar fallos que o corrector pasara por alto. Imprima o texto.
S11.
Probe a corrixir outros textos, en galego ou en castelán, para coller soltura no manexo desta ferramenta informática. Para iso compoña, mediante o procesador de textos (máximo dunha cara dun folio), un texto en galego e outro en castelán de tema libre. Cando os remate, páselles o corrector de OpenOffice e revíseos manualmente. Imprima os dous textos.
Páxina 12 de 62
□
Coñecemento da lingua
2.6
Normas ortográficas: acento diacrítico (aspectos teóricos) Utilízase o acento diacrítico para diferenciar na escrita dúas palabras homógrafas (que se escriben igual pero que teñen distinto significado ou función). Nalgúns casos, esas dúas palabras diferéncianse porque a vogal tónica se pronuncia nun caso como aberta e no outro como pechada: póla/pola; ou porque unha palabra é tónica e a outra átona: dá/da... Algunhas destas palabras son: á (a + a artigo; substantivo: membro das aves e insectos
a (artigo; pronome; preposición)
para voar) bóla (“esfera”)
bola (“peza de pan”)
cá (ca + a)
ca (conxunción)
cás (ca + as)
cas (preposición)
chá (“plana”)
cha (che + a)
có (ca + o)
co (con + o)
cós (ca + os; substantivo: parte superior da camisa do tra-
cos (con + os)
xe feminino tradicional galego) cómpre (“é mester”)
compre (“merque”)
dá (presente e imperfecto do verbo dar)
da (de + a)
dás (presente do verbo dar)
das (de + as)
dó (“compaixón”)
do (de + o)
é (presente do verbo ser)
e (conxunción)
máis (adverbio de cantidade)
mais (conxunción = pero)
présa (apuro, rapidez)
presa (encoro; peza de caza, verbo prender))
O verbo con pronome enclítico
Cando os verbos levan pronomes enclíticos, no tocante á acentuación gráfica compórtanse como se fosen unha soa palabra. De aí que teñamos: cantaraa/cantáraa, méteseche; meteuse; tómao... As formas verbais que levan acento diacrítico mantéñeno cando van seguidas dunha forma átona do pronome: é/éche/éa; dáo/dáme/dálle... Os adverbios rematados en –mente e as palabras compostas
Os adverbios rematados en –mente non levan acento gráfico en galego: dificilmente, habilmente, utilmente... Tampouco leva acento gráfico o primeiro termo das palabras compostas soldadas: Riotorto, vichelocrego...
Páxina 13 de 62
Outros casos
Non se acentúan as formas do demostrativo para distinguir cando é determinante ou pronome: esta casa, este sitio, gústame esta, colle aquel... Non se acentúan as interrogativas e exclamativas directas: Cantos anos tes? Como te chamas? Que é iso?, Que desgraza!, Canto tempo sen verte!... Tampouco as interrogativas e exclamativas indirectas: pregúntalle cando volve, pregúntalle como se chama... Pódese exceptuar cando cumpra para evitar confusións: dille qué queres/dille que queres, xa sabes cánto lle gustou/xa sabes canto lle gustou...
2.7
Crónica de nós Sibila Agora que, curvado por un fardel de anos neboentos, atopei de novo a sortella fronte á casa do triángulo (Rúa dos Loureiros 5) e vou ser certamente visitado por Sibila, rememoro a figura esguía daquel inesquecíbel Domingos Areal, avantando do esquenzo. E todo comenzara ao saírmos do cine (viramos Metrópolis) e reunírmonos a cear na do Asesino, nunha fría, xeante noite do ano 1925. Concha estivera tímida ás olladas de Otero Espasandín e ás ledas, intrépidas bulras dos convivas excitados por espellantes Ullas e vastos coñacs sen referencia. Lembro cada circunstancia daquela data que os sucedidos posteriores farían horríbel e presente sempre en min. García-Sabell tiña un exame de mañá e alandillou cara Xelmírez; Maside perdeuse antre a friaxe, ergueito coma un bido; Xesús Bal quixo asistir aos ritos da Quintana e, senlleiro, fixo un adeus e partiu asobiando o “Paxaro de lume”. Ficamos sos Domingos Areal e quen redacta esta memoria co corazón nas gorxas. Camiñamos sen rumbo decidido, ambos embrullados nos gabáns, os chapeus afundidos, as paipas fumegantes con orgullo: Rúa do Medio, encastelada de podentes chaminés; Bonaval, coma un tránsito á cinsa e á miseria mesta que cada porta ou xanela bafexaban; os agros de Belvís recibindo xeada e silencio carregado de saudades, opaco; os Lagartos, canella tímida se as hai. Algún can latía nos confíns da Compostela maldita mentres voltabamos de cara ao alivio da cidade con armas de pedra e chan lousado, conversando do nazonalismo, do Manoel Antonio, do Huidobro cicabes [...].
Méndez Ferrín, Xosé Luís, Crónica de Nós, Xerais, Vigo, 1992
Actividades propostas S12.
Lea o texto Crónica de nós. Busque nel todas as palabras que leven acento gráfico e diga por que se acentúan graficamente.
S13.
Poña os acentos gráficos que faltan nas palabras destas frases.
Vimolo cando entraba no salon. Fixemolo rapidamente porque era moi facil. O mercores imos plantar unha arbore no xardin. Andres foi ao medico e levou o seu automobil. Cesar estudiou musica e agora toca moi ben o violin. Deitate comodamente no sofa. Chamaronme por telefono? Anxo e eu estivemos pegando fotos no album. Estes son os meus avos. El ten xa oitenta anos. A gaiola e o carcere do paxaro.
Páxina 14 de 62
S14.
Nas seguintes frases, poña o til diacrítico nas palabras que o precisen.
Nos temos que marchar axiña, xa nos avisaron na casa. Dame a carteira que está enriba da mesa. Aínda non e inverno e xa vai moito frío. A miña irmá vive fora de Galicia, pero ven todos os anos pasar aquí as vacacións. Algunhas persoas so ven a palla no ollo alleo. Vos sempre queredes mais, mais eu xa non vos fago caso. Fixo un no no amalló do zapato. Se vas a praia, vai pola autoestrada; e moito mais cómoda ca estrada. Dixéronlle ao rapaz que baixase da pola da cerdeira, que tiñan moita presa. O meu coche consome mais co teu, teño que falar co mecánico. Merca unha bola de pan e unha lata de olivas sen oso. Proposta de exercicios de acentuación interactivos:
[http://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/exercicios/ortografia.htm]
Páxina 15 de 62
2.8
Clases de palabras: os determinantes (aspectos teóricos) Coñecemos como determinantes unha clase de palabras que teñen como función presentar o nome limitando ou precisando a súa significación: os paraugas, estes paraugas, algúns paraugas, o meu paraugas. Sitúanse preferiblemente antes do nome e concordan con el en xénero e número. Pola súa significación podemos distinguir varios tipos de determinantes: artigos (determinados e indeterminados), demostrativos, posesivos, numerais e indefinidos.
2.8.1 Os artigos O artigo determinado presenta un nome xa coñecido ou que xa apareceu antes: pon o paraugas no paraugueiro. O artigo indeterminado acompaña a substantivos que nomean algo descoñecido para o falante: unha rapaza de Vigo. Formas do artigo Determinados
Indeterminados
Masculino
Feminino
Masculino
Feminino
Singular
o
a
un
unha
Plural
os
as
uns
unhas
Contraccións do artigo determinado coas preposicións
O artigo determinado contrae obrigatoriamente coas preposicións a, en, de, con e por; tamén pode contraer coa conxunción comparativa ca. Artigos
Preposicións
Conxunción
o
a
os
as
a
ao/ó
á
aos/ós
ás
con
co
coa
cos
coas
de
do
da
dos
das
en
no
na
nos
nas
por
polo
pola
polos
polas
ca
có
cá
cós
cás
Páxina 16 de 62
Contraccións do artigo indeterminado coas preposicións
O artigo indeterminado contrae obrigatoriamente coas preposicións en, de e con. Artigos
Preposicións
un
unha
uns
unhas
de
dun
dunha
duns
dunhas
en
nun
nunha
nuns
nunhas
con
cun
cunha
cuns
cunhas
Actividades propostas S15.
Subliñe os artigos neste fragmento dun texto de Suso de Toro.
A man dereita leva o cigarro aos beizos vermellos coma o sangue, que fan arder o tabaco, aí estaba co seu chupetiño, tan tranquiliña, mentres que coa esquerda saca as chaves do coche deportivo. Entra e arranca lanzada na procura de miradas de desexo, un mal momento teno calquera, insinuacións, sorrisos, que remontará con elegancia, como unha gacela a cámara lenta choutando por riba dunha árbore caída. Talmente. S16.
Escriba as frases facendo a contracción das dúas palabras (preposición + artigo) que aparecen entre parénteses:
Limpa a cara [_____] (con + o) pano [_____] (de + as) mans.
Quedamos [_____] (en + a) cafetaría e despois fomos [_____] (a + o) cine.
Dille [_____] (a + o) teu avó que corte o cable [_____] (con + as) tenaces.
Iamos camiñando [_____] (por + a) carballeira, cando apareceu teu irmán [_____] (por + o) carreiro.
2.8.2 Os determinantes demostrativos Os demostrativos sinalan a cousa ou persoa denominada polo substantivo e sitúana no espazo e no tempo con relación ao falante: esta mesa (proximidade ao falante); esa mesa (distancia media con relación ao falante); aquela mesa (afastamento con relación ao falante); estes días (próximos, os que están transcorrendo); eses días (máis afastados no tempo); aqueles días (aínda máis afastados do momento presente). As formas dos determinantes demostrativos son as seguintes:
Singular Plural
Masculino
Feminino
Neutro
Este, ese, aquel
Esta, esa, aquela
Isto, iso, aquilo
Estes, eses, aqueles
Estas, esas, aquelas
Páxina 17 de 62
Contraccións dos demostrativos coas preposicións en e de e o indefinido outro Este
Ese
Aquel
De
Deste, desta, destes, destas
Dese, desa, deses, desas
Daquel, daquela, daqueles,daquelas
En
Neste, nesta, nestes, nestas
Nese, nesa, neses, nesas
Naquel, naquela, naqueles, naquelas
Outro
Estoutro,estoutra, estoutros, estoutras
Esoutro, esoutra, esoutros, esoutras
Aqueloutro, aqueloutra, aqueloutros, aqueloutras
Actividade proposta S17.
Escriba as frases seguintes facendo a contracción das dúas palabras (preposición + determinante demostrativo) que aparecen entre parénteses:
Agardarei por ti [________] (en + esta) esquina. Mentres eu traballo [________] (en + isto), ti estuda. Non souben nada [________] (de + aquela) moza. Eu non quero entrar [________] (en + ese) asunto. Gardo as lembranzas [________] (de + eses) días. [________] (de + iso) que dis, eu non creo nin a metade. Non quero que me fales mal [________] (de + esas) rapazas.
2.8.3 Os determinantes posesivos Os posesivos indican unha relación de propiedade entre o substantivo que acompañan e as persoas que interveñen na conversa. Este é o meu fillo. (É fillo de quen fala). Este é o teu fillo. (É fillo do receptor/a da mensaxe). Este é o seu fillo. (É fillo dunha terceira persoa da que se está a falar). As formas dos determinantes posesivos son as seguintes: Singular
Plural
Persoa
Singular
Plural
Masculino
Feminino
Masculino
Feminino
1ª
meu
miña
meus
miñas
2ª
teu
túa
teus
túas
3ª
seu
súa
seus
súas
1ª
noso
nosa
nosos
nosas
2ª
voso
vosa
vosos
vosas
3ª
seu
súa
seus
súas
Páxina 18 de 62
Con estes determinantes é obrigatorio o uso do artigo, agás nos nomes de parentesco, cos que é opcional: A miña amiga traballa de avogada; A literatura da túa patria é moi interesante. Pero: Meus/Os meus pais sempre viviron nesta cidade.
2.8.4 Os determinantes indefinidos Os indefinidos expresan unha idea inconcreta ou indefinida de cantidade ou de identidade: Había moitas persoas na reunión; No patio aparcaron varios coches; Temos poucos cartos; Algún rapaz petou na porta e fuxiu. Os indefinidos algún e outro contraen na fala e na escrita coas preposicións de e en: Tes que facelo doutro xeito; Nalgún sitio deixei a miña carteira; Agora o asunto está noutras mans. Segundo a súa forma, podemos clasificalos como segue: Invariables
Variables
– Cada, menos, máis, demais, calquera… En xénero
– Varios/-as, ambos/-as, entrambos/-as…
En número
– Tal-tales, bastante- bastantes – Un, algún, ningún, moito, pouco, abondo, todo, outro, certo, mesmo, tan-
En xénero e número
to, demasiado, propio, e os correspondentes femininos e plurais.
2.8.5 Os determinantes numerais Fan referencia á cantidade, á orde nunha sucesión ou a calquera tipo de cuantificación máis ou menos exacta. Poden ser: Cardinais. Indican un número exacto de unidades: un home e catro mulleres; trinta e tres euros… Ordinais. Indican a orde nunha serie: primeiro andar, segunda vivenda… Propómoslle uns exercicios interactivos na ligazón: [http://centros.edu.xunta.es/iesoteropedrayo.ourense/dptos/gal/exercicios.htm] Atopará xanelas cos contidos de acentuación e determinantes que, á súa vez, conteñen varias actividades que lle farán o repaso máis entretido. Máis exercicios cos solucionarios na ligazón: [http://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/morfoloxiaexercicios.html]
Páxina 19 de 62
□
Lingua e sociedade
2.9
Os medios de información dixital. O xornal (aspectos teóricos) Na actualidade, coa importancia crecente de internet, os medios impresos de información (xornais, dicionarios, enciclopedias...) estanse vendo relegados, por diversas razóns, a un segundo plano polos medios dixitais de información. As causas son varias, pero principalmente podemos salientar as seguintes: Os medios de información dixital permiten unha actualización constante das noticias e os sucesos que se producen ao longo das horas e dos días. Isto non sucede, por exemplo, cos xornais impresos, pois debido ao seu propio formato necesitan máis tempo (un día ou varias horas) para sacar á rúa outra nova edición actualizada. Os medios de información dixital permiten que o texto da noticia se vexa acompañado de elementos multimedia (é dicir, material audiovisual) que reforzan e amplían o comentado no texto. Aínda que esta opción é na maioría dos casos de pagamento, os xornais e outros medios dixitais permiten o acceso a números anteriores da publicación. Para iso inclúen un buscador que facilita a localización de calquera noticia que nos interese. Xa que logo, temos moita máis información e recursos ao noso dispor que cun medio impreso, onde este tipo de facilidade é impensable debido ás propias limitacións do formato. Esa mesma limitación da que falabamos no punto anterior fai que os medios dixitais poidan ofrecer moita e máis variada información que os medios impresos, o que sempre supón un valor engadido para o posible lector, pois, por exemplo, ten máis onde escoller. Mais non todo son proles dentro do mundo dixital, pois esa amplísima oferta de información da que falabamos no punto anterior produce un efecto colateral que é a saturación dela. Isto provoca que o lector, ante a enorme cantidade de información que ten diante de si, acabe prestando atención tan só a unha ou dúas cuestións que poden ser pouco salientables, ante a imposibilidade real de ler toda as noticias e os textos que ten ao seu dispor. Tampouco nos podemos esquecer de que outro “pero” é o medio no que lemos. Ata o de agora non se logrou dar cun dispositivo electrónico que permita unha lectura tan doada e cómoda coma a do xornal ou libro impreso; de aí que estes sigan, na actualidade, gozando dunha enorme popularidade. Pola contra, resulta bastante incómodo (aínda que se están a producir avances ao respecto) ler un xornal na pantalla dun computador durante máis de dez minutos seguidos.
Páxina 20 de 62
2.10 Agustín Fernández Paz debuta por segunda vez
Extraído da edición dixital do diario Galicia Hoxe, 12/04/2011
Páxina 21 de 62
2.11 Premios da Crítica Española
Extraído da edición dixital do xornal A Nosa Terra, 12/04/2011
Páxina 22 de 62
Actividades propostas S18.
Texto 2.10. Esta captura de pantalla pertence á edición dixital do xornal Galicia Hoxe. Fíxese nela e responda ás cuestións:
Como está dividida a información da páxina? Que información atopamos na columna da dereita? A publicidade atopámola no fondo da columna dereita, á marxe do que é informativamente importante. Por que? A columna central é a que máis espazo ocupa. Por que? Enriba do titular da información central atopamos o título CULTURA. Que tipo de información se lle transmite ao lector? A continuación, fíxese nas opcións que hai debaixo da liña azul que separa os titulares do desenvolvemento da noticia? Para que serven as dúas primeiras ( )? Deseguido, aparecen outras dúas opcións (
). Que función teñen?
S19.
Texto 2.11. Na columna da dereita aparece un recadro titulado “Blogs cultura” que dá acceso aos escritos dun xornalista ou escritor, neste caso, Xosé Lois García; pero, sabe en que consisten e que contidos teñen os blogs ou bitácoras de internet? Busque a información na Wikipedia e escriba na táboa (coas súas palabras) en que consiste e que podemos entender por “blog dixital”?
S20.
Textos 2.10 e 2.11. Lea a noticia principal que aparece en cada un dos textos e escriba, en poucas palabras, cal é o tema principal de cada unha delas.
Texto 2.7 (Agustín
Fernández Paz debuta por segunda vez).
Texto 2.8 (Premios da
Crítica Española).
Páxina 23 de 62
□
Educación literaria
2.12 Un pouco de lectura Actividades propostas S21.
Lea as páxinas que lle indique a súa titora ou o seu titor da obra ou das obras de lectura obrigatoria neste módulo.
S22.
Nun procesador de textos (OpenOffice, por exemplo) ou por medios tradicionais, escriba (máximo unha cara dun folio) a súa opinión sobre a lectura realizada. Logo de rematado o texto, páselle o corrector ortográfico e revíseo manualmente para atopar posibles erros. Para finalizar, imprima o texto.
Páxina 24 de 62
3.
Contenidos y actividades en lengua castellana
□
Comunicación escrita
3.1
Estrategias de lectura (aspectos teóricos) Como ya dijimos en el apartado de contenidos de lengua gallega, poseer una buena capacidad de lectura es condición básica e indispensable para realizar con éxito cualquier aprendizaje. Para ser un lector o una lectora eficaces es necesario: Leer con un objetivo, es decir, tener un proyecto de lectura. Comprender bien lo que se lee. Leer rápidamente. Adecuar la velocidad lectora al tipo de texto que se lee y a la intención con la que se hace la lectura (proyecto lector). Lo primero es saber para qué se lee, cuál es nuestro proyecto lector en cada caso concreto. La actitud del lector o lectora frente a cada tipo de texto escrito es diferente. Algunos textos requieren más concentración (lectura atenta), y otros permiten una lectura más superficial (lectura rápida). La lectura rápida es aquélla que se hace sobre un texto cuando lo que se pretende es tener una idea general del contenido de ese texto. La lectura atenta es una lectura intensiva, tendente a comprender el texto, es decir, a captar cómo está organizado ese texto y cuáles son las ideas principales que se transmiten.
3.2
Un pueblo de la Amazonía: los machiguenga La menor enfermedad solía acabar con ellos. Tenían un miedo cerval al catarro, como muchas tribus de la Amazonía – estornudar delante suyo significaba siempre, espantarlos- pero, a diferencia de otras, se negaban a sanar cuando caían enfermos. Al primer dolor de cabeza, hemorragia, accidente, se disponía a morir. Rechazaban tomar medicinas o dejarse curar. “Para qué, si de todas maneras hemos de irnos”, respondían. Sus brujos o curanderos –los seripigaris- eran consultados y requeridos para exorcizar los malos espíritus y los daños del alma; pero una vez que éstos se manifestaban en males del cuerpo los tenían poco menos que por irreparables. Era un espectáculo frecuente, entre ellos, ver que el enfermo se iba a acostar junto al río, a esperar la muerte. Su susceptibilidad y desconfianza hacia los forasteros eran extremadas, así como su fatalismo y timidez.
Vargas Llosa, Mario, El hablador, Seix Barral, Barcelona, 1991
Páxina 25 de 62
3.3
Un prospecto de medicamento Ibuprofeno Kern Pharma EFG Acciones. Para qué sirve. Medicamento que disminuye el dolor (ANALGÉSICO), la inflamación (ANTIINFLAMATORIO), y la fiebre (ANTIPIRÉTICO). También se usa para tratar el reuma (ANTIRREUMÁTICO). Principios activos. Ibuprofeno Consideraciones. Tome la suspensión con las comidas o con algún alimento para evitar posibles molestias de estómago. Agite bien el frasco antes de cada toma para que el medicamento se mezcle uniformemente. No tome este medicamento si es usted alérgico a la ASPIRINA. Si usted tiene o ha tenido úlcera de estómago o duodeno, dígaselo a su médico antes de iniciar el tratamiento con este medicamento. No beba alcohol mientras dure el tratamiento, porque pueden aumentar los efectos adversos. Procure no tomar aspirina u otros medicamentos para el dolor, la fiebre o el resfriado mientras esté tomando este medicamento. Puede aumentar el efecto de los anticoagulantes orales (SINTROM, ALDOCUMAR) y de los antidiabéticos orales. Este medicamento modifica la acción de otros fármacos; no tome otros medicamentos sin consultar antes con su médico. En caso de embarazo, especialmente durante el tercer trimestre, evite tomar este medicamento. Efectos adversos. Efectos secundarios. Aunque no es frecuente pueden aparecer molestias gastrointestinales (dolor de estómago, náuseas, vómitos) o dolor de cabeza. Si estos síntomas persisten avise a su médico. Si notase cualquier otro síntoma que cree que puede ser causado por este medicamento, dígaselo a su médico. Presentaciones.
Ibuprofeno Kern Pharma EFG 100 mg/5 ml suspensión 200 ml. Ibuprofeno Kern Pharma EFG 200 mg 20 sobres
Actividades propuestas S23.
Texto Un pueblo de la Amazonía. Lea con rapidez y compare el fragmento A y el fragmento B, y subraye en el B todas las palabras y expresiones que cambian.
fragmento A
La menor enfermedad solía acabar con ellos. Tenían un miedo cerval al catarro, como muchas tribus de la Amazonía –estornudar delante suyo significaba siempre, espantarlospero, a diferencia de otras, se negaban a sanar cuando caían enfermos. Al primer dolor de cabeza, hemorragia, accidente, se disponía a morir. Rechazaban tomar medicinas o dejarse curar. “Para qué, si de todas maneras hemos de irnos”, respondían.
fragmento B
La enfermedad más pequeña acostumbraba acabar con ellos. Tenían un miedo loco al resfriado, como muchas tribus de la Amazonía –estornudar delante de ellos significaba siempre, ahuyentarlos- pero, a diferencia de otras, no querían sanar cuando caían enfermos. Al primer dolor de cabeza, hemorragia, accidente, se decidía a fallecer. Rechazaban medicarse o dejarse curar. “Para qué, si de todas formas hemos de morir”, contestaban.
Páxina 26 de 62
S24.
Texto Un prospecto de medicamento. Los párrafos siguientes están “mutilados”, faltan las frases que se enumeran al final. Indique, por medio del número correspondiente, qué frase hay que insertar en cada hueco. Tome la (...)con las comidas o con algún alimento para evitar (...). Agite bien el frasco antes de cada toma para que el medicamento se (...). No tome este medicamento si es usted alérgico a la ASPIRINA. Si usted tiene o ha tenido (...), dígaselo a su médico antes de iniciar el tratamiento con este medicamento. No beba alcohol mientras dure el tratamiento, porque pueden aumentar los efectos adversos. Procure (...) para el dolor, la fiebre o el resfriado mientras esté tomando este medicamento. Puede aumentar el efecto de los anticoagulantes orales (SINTROM, ALDOCUMAR) y de los antidiabéticos orales. Este medicamento modifica (...); no tome otros medicamentos sin consultar antes con su médico. En caso de embarazo, especialmente durante el tercer trimestre, evite tomar este medicamento. 1. posibles molestias de estómago. 2. mezcle uniformemente. 3. no tomar aspirina u otros medicamentos. 4. suspensión. 5. la acción de otros fármacos. 6. úlcera de estómago o duodeno.
S25.
S26.
Lea con rapidez las frases siguientes en horizontal dando “tres saltos” con la mirada, centrando la visión en el punto medio de cada tramo. La menor enfermedad
solía
acabar con ellos.
Tenían
un miedo cerval
al catarro.
Estornudar delante suyo
significaba siempre,
espantarlos.
Sus brujos o curanderos
eran consultados
para exorcizar los malos espíritus.
El enfermo
se acostaba
junto al río.
Tome
la suspensión
con las comidas.
Agite bien
el frasco
antes de cada toma.
No tome
este medicamento
si es alérgico.
Este medicamento
modifica
la acción de otros fármacos.
Texto Un pueblo de la Amazonía. Lea de nuevo el texto de Vargas Llosa y realice este ejercicio. Se han introducido varias “frases piratas” que no figuran en ese texto. Localícelas y subráyelas (sin consultar otra vez el texto original hasta después de acabar el ejercicio). La menor enfermedad contraída en sus correrías por el río solía acabar con ellos. Tenían un miedo cerval al catarro, a la gripe y a la pulmonía, como muchas tribus de la Amazonía –estornudar delante suyo significaba siempre, espantarlos y respondían violentamente- pero, a diferencia de otras, se negaban a sanar cuando caían enfermos. Al primer dolor de cabeza, hemorragia, accidente, se disponía a morir entre grandes gritos y aspavientos. Rechazaban tomar medicinas o dejarse curar. “Para qué, si de todas maneras hemos de irnos hacia el reino de las tinieblas”, respondían. Sus brujos o curanderos –los seripigaris- eran consultados y requeridos para exorcizar los malos espíritus, los pecados y los daños del alma; pero una vez que éstos se manifestaban en males del cuerpo los tenían poco menos que por irreparables. Era un espectáculo frecuente y divertido, entre ellos, ver que el enfermo se iba a acostar junto al río, a esperar la muerte.
S27.
Texto Un prospecto de medicamento. Lea de nuevo el texto y responda a las siguientes cuestiones.
Localice y escriba todas las palabras en las que figure la letra ñ. Indique cuántas veces aparecen en el texto las siguientes palabras.
Páxina 27 de 62
Suspensión:
Fármaco:
Estómago:
Medicamento:
A continuación le proponemos unos ejercicios interactivos relacionados con la comprensión de lectura: http://www.xtec.cat/~jgenover/entrada.htm. Ahí podrá ordenar unidades, completar textos, relacionar textos y/o unidades y discriminar información
Páxina 28 de 62
□
CONOCIMIENTO DE LA LENGUA
3.4
Casos especiales de acentuación: el acento diacrítico (aspectos teóricos) El acento diacrítico
En castellano, también se utiliza el acento diacrítico para diferenciar en la lengua escrita dos palabras homógrafas (que se escriben igual pero que tienen distinto significado o función). Algunos casos muy frecuentes: más (adverbio de cantidad)
mas (conjunción adversativa, equivale a “pero”)
tú (pronombre personal)
tu (determinante posesivo)
él (pronombre personal)
el (artículo)
mí (pronombre personal)
mi (determinante posesivo; sustantivo: nota musical)
té (sustantivo: infusión)
te (forma átona del pronombre personal)
sí (pronombre personal; adverbio de afirmación)
si (conjunción condicional; sustantivo: nota musical)
dé (forma del verbo dar)
de (preposición)
sé (forma de los verbos saber o ser)
se (forma átona del pronombre personal)
aún (adverbio temporal o modal, equivale a “todavía)
aun (resto de casos)
Cuando un verbo monosilábico lleva tilde diacrítica y se une con un pronombre átono, el verbo sigue conservando el acento. De ahí que se acentúen: dé, déme, déle… Otros casos
Los adverbios que terminan en –mente llevan acento gráfico si la palabra original ya lo tenía: difícilmente, rápidamente... Palabras compuestas: – Si la palabra compuesta procede de la unión de dos palabras simples, se escribe con tilde si le corresponde según las reglas generales de acentuación, sin tener en cuenta si la llevan los elementos que la forman cuando aparecen independientemente: contrapié, decimoséptimo, cortafríos, radiocomunicación... (pierde su tilde siempre la primera componente de la misma aunque la llevara cuando era simple: asimismo, decimoséptimo, tiovivo...). – Si las palabras se unen mediante guión (conservando la primera la terminación masculina singular), cada vocablo conserva su tilde si ya la tenía previamente: físicoquímico, anglo-soviético... Se pueden acentuar las formas del demostrativo para distinguir cuando es determinante o pronombre: esta casa, este sitio, me gusta ésta, coge aquél...
Páxina 29 de 62
Se acentúan las interrogativas y exclamativas directas: ¿Cuántos años tienes? ¿Cómo te llamas?, ¡Qué desgracia!... También se acentúan las interrogativas y exclamativas indirectas: pregúntale qué quiere, ya sabes cuánto gasto... Reglas de acentuación del español:
[http://www.dat.etsit.upm.es/~mmonjas/acentos.html#compuestas]
Actividad propuesta S28.
Ponga acento diacrítico a las palabras que deban llevarlo.
El es un gran chico; el sabe lo que hace; el es mi amigo. Yo tengo mi libro; el tiene el suyo. El primer premio y el segundo son poco para el. Tu recibiras tu parte como los demas. Tu no tienes miedo, tu eres un valiente. A mi me gustó mucho tu regalo. Si tu no lo paras, se lo llevara todo para si. No se de quien es, pero no se lo de a nadie. De mucho o de poco, siempre da algo. El te que te estoy preparando es un te estupendo. Si no te esfuerzas te quedaras rezagado.
3.5
Texto en castellano: Molloy Estoy en el cuarto de mi madre. Ahora yo soy quien vive aquí. No recuerdo cómo llegué. En una ambulancia, en todo caso en un vehículo. Me ayudaron. Yo solo no habría llegado nunca. Quizás estoy aquí gracias a este hombre que viene cada semana. Aunque él lo niega. Me da un poco de dinero y se lleva los papeles. Tantos papeles, tanto dinero. Sí, ahora vuelvo a trabajar, un poco como antes, sólo que ya no me acuerdo de cómo se trabaja. Tampoco parece que eso tenga mucha importancia. A mí lo que ahora me gustaría es hablar de las cosas que aún me quedan, despedirme, terminar de morirme de una vez. No me dejan. Sí, parece que son varios. Pero siempre viene el mismo. Más tarde, más tarde, me dice. Bueno. La verdad es que mucha voluntad ya no me queda. Cuando viene a recoger los nuevos papeles trae los de la semana anterior. Vienen señalados con signos que no comprendo. Tampoco me tomo la molestia de releerlos. Y cuando no he hecho nada no le doy nada y gruñe un poco. Pero no trabajo por dinero. ¿Por qué trabajo? No lo sé. No sé gran cosa, si he de ser franco. La muerte de mi madre, por ejemplo. ¿Había muerto ya cuando llegué? ¿O murió más tarde? Muerta para enterrarla, quiero decir. No lo sé. A lo mejor no la han enterrado todavía. Sea como sea, soy yo el que estoy en su cuarto. Duermo en su cama. Uso su vaso de noche. He ocupado su lugar. Cada vez debo de parecerme más a ella. Sólo me falta tener un hijo. Puede que tenga alguno en cualquier parte [...].
Beckett, Samuel, Molloy, Alianza/Lumen, Madrid, 2007
Páxina 30 de 62
Actividad propuesta S29.
Texto Molloy. Lea el texto y busque en él todas las palabras que lleven acento gráfico. Escríbalas y diga el motivo por el cual se acentúan.
Páxina 31 de 62
3.6
Clases de palabras: los determinantes en castellano (aspectos teóricos) Las características de los determinantes en lengua castellana son semejantes a las estudiadas en lengua gallega. También los definimos como las clases de palabras que acompañan al nombre o substantivo y que sirven para precisar su significado. Las clases de determinantes son: artículos, demostrativos, posesivos, numerales e indefinidos. Los determinantes deben concordar con el nombre en género y número: un día (masculino y singular); aquella tienda (femenino y singular); los amigos (masculino y plural); algunas veces (femenino y plural). El sustantivo suele ir acompañado de un solo determinante: Allí está nuestra casa. No obstante, a veces puede ir con más de uno: Los tres primeros pisos ya están alquilados. Formas del artículo Determinados
Indeterminados
Masculino
Femenino
Masculino
Femenino
Singular
el
la
un
una
Plural
los
las
unos
unas
En castellano sólo existen dos contracciones del artículo con las preposiciones: al (a+el); del (de + el). Formas de los demostrativos Masculino
Feminino
Neutro
Este, ese, aquel
Esta, esa, aquella
Esto, eso, aquello
Estos, esos, aquellos
Estas, esas, aquellas
Singular Plural
Formas de los posesivos Singular
Plural
Persoa
Singular
Plural
Masculino
Feminino
Masculino
Feminino
1ª
Mi, mío
Mi, mía
Mis, míos
Mis, mías
2ª
Tu, tuyo
Tu, tuya
Tus, tuyos
Tus, tuyas
3ª
Su, suyo
Su, suya
Sus, suyos
Sus, suyas
1ª
Nuestro
Nuestra
Nuestros
Nuestras
2ª
Vuestro
Vuestra
Vuestros
Vuestras
3ª
Su, suyo
Su, suya
Sus, suyos
Sus, suyas
Páxina 32 de 62
Los determinantes numerales e indefinidos
Coinciden en su definición, función y clasificación con la vista para la lengua gallega.
Actividades propuestas S30.
Lea el siguiente texto y subraye los determinantes que encuentre. Después, clasifíquelos.
Todos los días miro por la ventana de mi habitación antes de salir a la calle. Me interesa saber el tiempo que hace para ponerme la ropa adecuada. Aquel día, por culpa de las prisas no lo hice. Cuando puse un pie en el exterior, una fuerte lluvia me sorprendió. Me puse como un auténtico pito con solo dar dos pasos. Así que decidí volver a subir a nuestra casa. Por las escaleras tuve un presentimiento. Metí con cuidado la llave en la cerradura y mis sospechas se hicieron realidad. Un desconocido se había llevado algunas cosas del salón. Artículos
S31.
Posesivos
Demostrativos
Numerales
Indefinidos
Complete las siguientes oraciones con determinantes, de modo que tengan sentido.
A [_______] vecinos les gusta criticar a [_______] espaldas.
Ha aparcado [_______] coche en [_______] garaje.
[_______] padres vienen [_______] fin de semana.
[_______] casa es la que ha comprado Luis.
[_______] día cometeré [_______] locura.
¡Nos dijimos [_______] cosas en [_______] [_______] tiempo!
El [_______] piso es de [_______] padres; la [_______] vivienda aún está en venta.
A continuación le proponemos unos ejercicios interactivos relacionados con la morfología: http://www.xtec.cat/~jgenover/entrada.htm. Ahí encontrará el apartado exclusivo de determinantes, y también los apartados sustantivos, adjetivos, que le servirán de repaso para las unidades anteriores.
Páxina 33 de 62
□
Lengua y sociedad: medios digitales
3.7
Fallece el poeta chileno Gonzalo Rojas
Extraído de la edición digital del periódico El País, 26 de abril de 2011
Actividad propuesta S32.
Texto 3.7. Captura de pantalla de la edición digital de El País. Responda a las siguientes cuestiones.
En el primer párrafo de la noticia encontramos un elemento de hipertexto: premio Cervantes de 2003). ¿Sabe usted lo que eso significa? Busque en internet, con la ayuda de la Wikipedia, la definición de ese término y ponga por escrito (con sus propias palabras) en la tabla qué podemos entender por hipertexto.
Páxina 34 de 62
¿Qué otros hipertextos se pueden apreciar en la página? ¿Qué documentos de audio aporta la página? Diga en qué lugar de la página aparecen indicados.
3.8
Ana María Matute
Extraído de la edición digital de La Voz de Galicia, 27 de abril de 2011
Actividad propuesta S33.
Textos 3.7 y 3.8. Lea la noticia principal que aparece en cada uno de los textos y escriba, en pocas palabras, cuál es el tema principal de cada una. Texto 3.7 (Fallece el
poeta chileno Gonzalo Rojas).
Texto 3.8 (Ana María
Matute).
Páxina 35 de 62
3.9
La llave de plata Un personaje del escritor fantástico H. P. Lovecraft emprende la búsqueda de una ciudad con cuyas cúpulas doradas en el sol de la tarde había soñado tantas veces. Perdido entre las marañas de callejuelas puede, por fin –gracias al auxilio de una mágica llave de plata-, acceder a ella. Cuando lo logra, descubre que no es otra que su propia ciudad natal: manifestada o revelada bajo una nueva luz. Sí: la ciudad onírica estaba dentro de su ciudad real (podemos extrapolarla nosotros ahora) como el conocimiento está dentro de la información: agazapado, polvoriento, esperando la llave mágica. Y ya es hora de revelar nuestro secreto: la llave mágica del conocimiento es la lectura. Será necesario repetirlo porque estamos subyugados por la magnitud y las virtudes de los nuevos prodigios tecnológicos, y al tiempo deberemos reaprender las potencialidades y las maravillas de algo que consideramos trivial, solo porque lo poseemos ya, y porque nos acompaña desde hace muchísimo tiempo. La lectura es la capacidad de los humanos alfabetizados para extraer la información textual. (Existe también la “lectura de las imágenes” de la que habremos de hablar igualmente…) Y es hora de avanzar la tesis central de estas páginas: la lectura es la llave del conocimiento en la sociedad de la información. La colosal acumulación de datos que ha constituido la sociedad digital no será nada sin los hombres que los recorran, integren y asimilen. Y esto no será posible sin habilidades avanzadas de lectura. Es cierto que el acceso a la información digital exige nuevos saberes. Algunos de ellos antes estaban confinados a profesiones muy especializadas (los documentalistas, los bibliotecarios). Pienso en la capacidad de manejar bases de datos, en la utilización de palabras clave para las búsquedas […]… Todo ello es real: son saberes nuevos, antes reducidos a una práctica profesional, y hoy necesarios hasta para el escolar que prepara un trabajo. Pero además de ellos, y vitalmente necesaria para la conversión de las informaciones halladas en conocimientos, está la habilidad tradicional de la lectura. Que no nos extrañe: el desarrollo humano no avanza en zigzag ni a saltos, sino que normalmente construye sobre lo anterior. La lucha por comprender y utilizar las nuevas tecnologías digitales exige muchas cosas nuevas, sí; pero presupone las antiguas. Y la más importante de ellas es la lectura.
Millán, José Antonio, La lectura y la sociedad del conocimiento. Federación de Gremios de Editores, 2001
3.10 La información personal en Facebook Un grupo de personas que se relacionan entre sí y tienen algún tipo de contactos, intereses o aficiones en común forman lo que se llama una red social. Así, el conjunto de personas con las que yo me relaciono a nivel familiar, de grupo de amigos, de compañeros de trabajo, etc. forman mi red social. Facebook es una red social de Internet que fundó el 4 de febrero de 2004 Mark Zuckerberg mientras estudiaba en Harvard. En un primer momento el acceso a esta red estaba limitado a los propios alumnos de la universidad, progresivamente se amplió a alumnos de otras universidades de la Ivy League. Más adelante la red se amplió a cualquier estudiante universitario, de los institutos y en la actualidad cualquier persona mayor de 13 años con una cuenta de correo electrónico puede registrarse. Hoy en día cuenta con más de 200 millones de usuarios activos que se pueden organizar en grupos y unirse a redes concretas, relacionándose según su situación geográfica o académica. Cuando un nuevo usuario se registra en Facebook debe introducir su nombre, su dirección de correo electrónico y los datos personales que desea que figuren en su perfil personal. Su nombre procede de la costumbre que existe en muchas universidades norteamericanas de darles a los alumnos a su llegada un libro con fotografías de los alumnos y profesores de esa universidad y que recibe el nombre en inglés de Facebook, literalmente “libro de caras”.
Páxina 36 de 62
Facebook ha recibido todo tipo de críticas desde que alcanzó difusión global. Especialmente por la difusión que está teniendo entre menores, por sus efectos psicológicos y por sus políticas de privacidad. Quizás el aspecto más dramático de la expansión de Facebook sea el cambio de los hábitos intelectuales. En el momento de aceptar las condiciones de uso de Facebook, el usuario cede la propiedad exclusiva y perpetua de toda la información e imágenes que agregue a la red social. Aunque el director ejecutivo Mark Zuckerberg, declaró, para tranquilizar a los usuarios, que "nunca se utilizará esta información fuera del servicio Facebook", la red social obtiene facultad de utilizar esta información como desee.
Actividades propuestas S34.
Conteste las siguientes preguntas relacionadas con el texto La llave de plata.
¿Cuál es, según el autor, la llave mágica del conocimiento, incluso en la sociedad de la información? Para alcanzar el conocimiento, ¿basta con la ingente cantidad de datos que nos proporciona una sociedad digital como la nuestra? ¿Qué combinación de elementos exige el acceso a la información digital? Indique en qué párrafo se encuentra la conclusión del autor y diga cuál es. S35.
Lea estos textos detenidamente y responda a las cuestiones.
¿Qué es una red social? ¿Qué es Facebook? ¿Por qué recibe ese nombre? ¿Participa o ha participado en redes sociales del tipo Facebook? ¿Que opinión le merecen? Lea los dos últimos párrafos del texto anterior y comente su opinión sobre el hecho de que Facebook controle y sea propietaria de toda la información que sus usuarios cuelgan en la plataforma (fotos, historias, mensajes...).
Páxina 37 de 62
□
Educación literaria
Actividad propuesta S36.
Lea las páginas que le indique su tutor o tutora del libro o libros de lectura obligada en este módulo.
Sugerencias de lectura (relatos cortos) en la red
Continuidad en los parques, de Julio Cortázar [http://www.ciudadseva.com/textos/cuentos/esp/cortazar/continui.htm] A la deriva (cuento de selva), de Horacio Quiroga [http://www.ciudadseva.com/textos/cuentos/esp/quiroga/deriva.htm] La felicidad (alumbramiento), de Andrés Neuman [http://aperezmorte.blogia.com/2006/111201-la-felicidad-un-cuento-de-andresneuman-.php]
Páxina 38 de 62
4.
Resumo de contidos
4.1
Contidos en lingua galega Bloque de comunicación escrita: estratexias de lectura. OpenOffice. Uso do dicionario e do corrector ortográfico
Estratexias de lectura. Para realizar con éxito calquera aprendizaxe é indispensable posuír unha boa capacidade lectora. Para ser un bo lector é necesario: – Ler cun obxectivo, xa que as finalidades da lectura non son sempre as mesmas; en definitiva, ter un proxecto lector. – Adecuar a velocidade lectora ao tipo de texto que se le e á intención coa que se fai a lectura. Faremos unha lectura rápida se o que precisamos é ter un idea xeral do contido do texto, e unha lectura atenta e intensiva, se pretendemos captar a organización do texto e as ideas principais que transmite. – Tratar de corrixir os posibles erros de lectura para acadar unha boa velocidade lectora. – Comprender ben o que se le. OpenOffice. Uso do dicionario e do corrector ortográfico. – Descargue e instale o paquete ofimático OpenOffice (no caso de que non o teña xa no seu ordenador), seguindo as indicacións dadas nesta unidade. – Entre na aplicación OpenOffice e, na pantalla “Crear un novo documento”, seleccione a opción “Documento de texto”. – Diríxase ao menú “Ferramentas” e pinche na opción “Ortografía e gramática”. Apareceralle un cadro con distintas opcións. Siga as indicacións dadas na unidade e vaia comprobándoas sen medo, para realizar a corrección do texto. – Cando remate lembre pulsar o botón “Pechar”. Bloque de coñecemento da lingua: normas ortográficas: o acento diacrítico. Clases de palabras: os determinantes
O acento diacrítico utilízase para diferenciar na escrita dúas palabras homógrafas, é dicir, que se escriben igual pero teñen distinto significado ou función. Nalgúns casos, esas dúas palabras diferéncianse porque a vogal tónica se pronuncia nunha delas como aberta e na outra como pechada: cómpre/compre; ou porque unha palabra é tónica e outra átona: vós/vos. En galego non levan acento gráfico: os monosílabos, salvo nos casos que leven acento diacrítico; os adverbios rematados en –mente (utilmente); o primeiro termo das palabras compostas soldadas (Riotorto); as formas do pronome demostrativo (esta non me gusta); os interrogativos e exclamativos directos e indirectos (Que queres?;Cóntame que pasou; Que sorpresa!). Os determinantes son unha clase de palabras que teñen como función presentar o nome limitando ou precisando a súa significación. Sitúanse preferiblemente antes do nome e concordan con el en xénero e número. Distinguimos varios tipos: Páxina 39 de 62
– O artigo. Será determinado se presenta un nome xa coñecido: o rapaz, ou indeterminado, se acompaña a substantivos que nomean algo descoñecido para o falante: unha rapaza. – Demostrativos. Indican a posición do substantivo ao que acompañan no espazo e no tempo (proximidade, distancia media e afastamento), con relación ao falante: este, ese, aquel. – Posesivos. Indican unha relación de propiedade entre o posuidor e a cousa posuída: miña nai, túa curmá. – Indefinidos. Expresan unha idea inconcreta de cantidade ou identidade: algún rapaz. – Numerais. Fan referencia á cantidade (cardinais) ou á orde nunha sucesión (ordinais): dous cans, segundo andar. Bloque de lingua e sociedade: os medios de información dixital. O xornal
Na actualidade, a importancia de internet fai que os medios impresos de información se vexan relegados polos medios de información dixital. As vantaxes que ofrecen son: – Permiten unha actualización constante das noticias e sucesos. – Permiten que o texto da noticia se vexa acompañado de elementos multimedia. – Permiten o acceso a números anteriores da publicación. – Ofrecen moita e máis variada información que os medios impresos. Mais non todo son proles; tamén teñen algunha desvantaxe: – A amplísima información que achegan produce un efecto colateral que é o exceso dela. – O soporte dixital, a pantalla do ordenador, non resulta tan cómoda para unha lectura prolongada coma un libro ou un xornal.
4.2
Contenidos en lengua castellana Bloque de comunicación escrita: estrategias de lectura
Realizar con éxito un aprendizaje supone una buena capacidad lectora. Para ello es necesario tener un objetivo o proyecto lector, adecuar la velocidad lectora (rápida o atenta) a la finalidad que persigamos con la lectura y comprender bien lo que se lee. – La lectura rápida es aquélla que se hace sobre un texto cuando lo que se pretende es tener una idea general del contenido de ese texto. – La lectura atenta es una lectura intensiva, tendente a comprender el texto, es decir, a captar cómo está organizado ese texto y cuáles son las ideas principales que se transmiten. Bloque de conocimiento de la lengua: clases especiales de acentuación. El acento diacrítico. Clases de palabras: los determinantes en castellano
El acento diacrítico se utiliza para diferenciar en la lengua escrita los significados de dos palabras homógrafas.
Páxina 40 de 62
Casos especiales de acentuación. Solo se acentúan los monosílabos que requieren tilde diacrítica; se acentúan los adverbios terminados en –mente si el adjetivo del que proceden la llevan: fácilmentee; se acentúan las segundas palabras de los compuestos si le corresponde llevarla: cortafríos; se acentúna los interrogativos directos e indirectos: ¿qué quieres?, dime qué quieres. Los determinantes. Su definición, características y clasificación son semejantes a las estudiadas en lengua gallega.
Páxina 41 de 62
5.
Exercicios de autoavaliación 1.
Que condición é necesaria para realizar con éxito unha aprendizaxe?
2.
3.
Ler cantos máis libros mellor. Posuír unha boa capacidade lectora. As dúas primeiras respostas.
Que elementos son necesarios para ser lector ou lectora eficaz?
Ter un proxecto de lectura, comprender ben o que se le, ler rapidamente e adecuar a velocidade de lectura ao tipo de texto que se le e á intención coa que se fai a lectura.
Comprender ben o que se le, ler rapidamente e adecuar a velocidade de lectura ao tipo de texto que se le e á intención coa que se fai a lectura.
Comprender ben o que se le. Ter lido moitos libros.
A nosa actitude ante a lectura ten que ser sempre a mesma?
4.
Ser quen de escribir moi rápido.
Si, independentemente do tipo de texto que teñamos diante. Depende. É algo totalmente persoal que depende do lector ou a lectora. Si, pois se non resulta imposible comprender a maioría dos textos. Non. Algúns textos requiren máis concentración (lectura atenta) e outros permiten unha lectura máis superficial (lectura rápida).
Que é a lectura rápida?
É cando lemos un texto á maior velocidade posible. Neste caso, a súa comprensión non é relevante.
É a que se fai sobre un texto cando o que se pretende é ter unha idea xeral do contido dese texto, fixándose nos datos e detalles máis salientables.
É ser capaz de ler moitos libros ao mesmo tempo. É ler un número reducido de páxinas cada vez que lemos unha obra escrita, para así non ter un exceso de coñecementos.
Páxina 42 de 62
5.
6.
7.
8.
Que é a lectura atenta?
É unha lectura intensiva, tendente a comprender o texto, é dicir, a captar como está organizado ese texto e cales son as ideas principais que se transmiten.
É un método de lectura que inclúe a lectura rápida, segundo as ocasións. É ler un texto, polo menos, cinco veces seguidas.
Que defectos de lectura debemos suprimir?
A lectura lenta.
A vocalización, os movementos de cabeza e os movementos de retorno.
Depende do tipo de texto que teñamos diante. A vocalización, os movementos de cabeza, os movementos de retorno e ir seguindo co dedo ou cun lapis as liñas do texto que se estea a ler.
Que permiten os medios de información dixital?
Non ter que ler as noticias senón escoitalas no computador.
Facer menos cousas que os medios de información impresos.
Unha actualización constante das noticias e os sucesos que se producen ao longo das horas e dos días. As mesmas posibilidades que os medios de información impresos.
Permiten os medios de información dixital que ao texto se lle acheguen elementos multimedia?
9.
As dúas primeiras respostas.
Non. Depende, pero polo xeral non. Si. Cantos máis mellor. Si.
Que efecto colateral produce a inmensa cantidade de información dispoñible nos medios dixitais?
Un exceso de información. Non produce ningún efecto colateral. Que esa información sexa máis rigorosa. Que teñamos máis información da que necesitamos.
Páxina 43 de 62
10. Que pode facer na opción Idioma do dicionario do corrector ortográfico de OpenOffice?
Nada. Déixala tal e como vén por defecto.
Pór o idioma en que está o texto que se vaia corrixir.
Pór o idioma que un queira sen ter en conta o idioma en que está escrito o texto a corrixir. Consultar varios dicionarios en liña.
11. Que pode facer na opción Engadir do corrector ortográfico de OpenOffice?
Engadir ao dicionario de galego do OpenOffice a palabra sinalada en vermello, no caso de que a palabra sexa correcta.
Engadir ao dicionario de galego do OpenOffice a palabra sinalada en vermello, aínda que a palabra sexa incorrecta.
Engadir máis texto ao que xa temos diante. Engadir debuxos e formas ao texto que temos diante.
12. Indique cal das seguintes afirmacións é a correcta.
Na lingua galega non levan acento gráfico as palabras rematadas en –mente, as formas do demostrativo, os exclamativos e interrogativos directos e indirectos, pero sempre se acentúan os monosílabos.
Na lingua galega non levan acento gráfico as palabras rematadas en –mente, as formas do demostrativo, os exclamativos e interrogativos directos e indirectos, nin os monosílabos, a excepción dos que precisan acento diacrítico.
Na lingua galega non leva acento gráfico o primeiro termo das palabras compostas soldadas, nin manteñen o acento diacrítico as formas verbais que van seguidas dunha forma átona do pronome.
Na lingua galega leva acento gráfico o primeiro termo das palabras compostas soldadas, e manteñen o acento diacrítico as formas verbais que van seguidas dunha forma átona do pronome.
13. Sinale cal é a serie de palabras acentuadas correctamente na súa totalidade.
Dás (presente do verbo dar), compre (é mester), cha (che + a), dó (compaixón). Dás (de + as), cómpre (é mester), cha (che + a), dó (compaixón) Dás (presente do verbo dar), cómpre (é mester), cha (che + a), dó (compaixón). Dás (presente do verbo dar), cómpre (é mester), cha (plana), do (de + o).
Páxina 44 de 62
14. Indique cal das seguintes oracións está correctamente acentuada en lingua galega.
Nos non sabíamos que iades facer vós. Nós non sabiamos qué iades facer vós. Nós non sabíamos que íades facer vós. Nós non sabiamos que iades facer vós.
15. Elixa a opción correcta, canto á forma e á clasificación dos seguintes determinantes en lingua galega.
Estos (demostrativo), calqueira (indefinido), os (artigo indeterminado), meus (posesivo).
Estes (demostrativo), calqueira (indefinido), os (artigo determinado), meus (posesivo).
Estes (demostrativo), calquera (indefinido), os (artigo determinado), meus (posesivo).
Estos (demostrativo), calquera (indefinido), os (artigo determinado), meus (personal).
16. Sinale a afirmación verdadeira.
O artigo indeterminado contrae obrigatoriamente coas preposicións en, de e con, e o determinante demostrativo contrae coas preposicións de, en e co indefinido outro.
O artigo indeterminado non contrae obrigatoriamente coas preposicións en, de e con, pero o determinante demostrativo contrae coas preposicións de, en e co indefinido outro.
O artigo indeterminado contrae obrigatoriamente coas preposicións en, de e con, pero o determinante demostrativo non contrae coas preposicións de, en e co indefinido outro.
As contraccións en galego pódense empregar de xeito optativo.
17. Sinale a serie de palabras ou frases acentuadas correctamente en lingua castelá.
Decimoséptimo; díme qué esperas; hábilmente; ¡qué problema! Decimoséptimo; dime qué esperas; hábilmente; ¡qué problema! Décimoséptimo; dime qué esperas; habilmente; ¡qué problema! Decimoséptimo; dime qué esperas; hábilmente; ¡que problema!
Páxina 45 de 62
18. Indique cal é a oración que está correctamente acentuada en lingua castelá.
No sé por qué se sirvió más te. Difícilmente lo tomará. No se por qué se sirvió más té. Difícilmente lo tomará. No sé por que se sirvió más té. Dificilmente lo tomará. No sé por qué se sirvió más té. Difícilmente lo tomará.
19. Escolla a opción que clasifique correcta e ordenadamente, de esquerda a dereita, os determinantes que aparecen na seguinte oración en castelán: Algunos de mis amigos vinieron esta mañana a la manifestación muy cansados del viaje.
Demostrativo, posesivo, demostrativo, artículo determinado. Indefinido, posesivo, demostrativo, artículo determinado. Indefinido, posesivo, demostrativo, artículo determinado, artículo determinado. Numeral, posesivo, demostrativo, artículo determinado, artículo determinado.
20. Sinale cal das afirmacións é correcta.
Os determinantes demostrativos indican proximidade, distancia media ou distancia con relación ao falante.
Os posesivos expresan unha relación indefinida entre o posuidor e o substantivo ao que acompañan.
Os numerais ordinais indican o número ou cantidade exacta das cousas. Os numerais cardinais indican a orde ou a posición dos substantivos aos que acompañan.
Páxina 46 de 62
6.
Solucionarios
6.1
Solucións das actividades en lingua galega S1.
Rubén Ruibal. É o que mellor e máis adecuadamente utiliza os recursos verbais e non verbais pertencentes á comunicación oral. Os outros e outras conferenciantes teñen xestos e movementos inadecuados (os brazos cruzados, non se expresan corporalmente...) e ademais o seu discurso é lido; polo tanto, estas accións son incorrectas dentro dun discurso oral ou presentación coma a que temos no vídeo. O discurso de máis fácil comprensión é o de Rubén Ruibal pois é o conferenciante que mellor se desenvolve na comunicación oral, como consecuencia da correcta utilización dos recursos que se dan nese tipo de comunicación. S2.
O único discurso de tipo estritamente oral é o de Rubén Ruibal, porque emprega os recursos deste tipo de comunicación: non le un texto, senón que mira directamente ao auditorio; emprega unha entoación axeitada, elevando o ton cando quere destacar algo; axúdase con xestos faciais e cos movementos das mans para transmitir maior expresividade; busca a complicidade dos receptores, provocando algunha gargallada con alusións a referencias por eles coñecidas: aos poderes públicos, ao Gaiás. S3.
Fragmento A
O neno tiña algo que lles dicir aos outros nenos que andaban a enredar con el na beiramar. Tiña algo que lles dicir, pero non remataba de dicilo. Por veces poñía cara de malo, cheo como estaba aquel orgullo que non certaba a deixar ceibe. Ata lle rabuñou a outro, así nun pronto, a lle brincar na cara os lampos dunha íntima fogueira.
Fragmento B
O neno tiña unha cousa que lles dicir aos outros rapaces que andaban a xogar con el no peirao. Tiña algo que lles dicir, mais non remataba de contalo. Por veces poñía xesto de malo, cheo como estaba daquel orgullo que non certaba a deixar ceibe. Mesmo lle rabuñou a unha nena, así, nun pronto, a lle relucir no rostro os lampos dunha íntima carraxe.
S4. Sacou do peto un asubío noviño (3), e púxose a chifrar cheo de coraxe. Non o quixo emprestar a ninguén e gardouno outra volta (6), domeándose moito ao enfonda-la man para demostrar un peto fondo, coma os petos en que se gardan as mellores cousas. (1) seus ollos bulía unha surrisa dubidosa, ninguén sabe se mala (7). Seu pai chegara de Nova York aquel mesmo día. Vírao desembarcar (2). Traxe azul. Viseira (4) A cara forte coma unha proa. Branco e grande o dentamio. E nos ollos, (5), ningunha fachenda.
Páxina 47 de 62
S5. Neno
Neno
Orgullo
Orgullo
Brincar
Brindar
Cara
Cara
Fogueira
Figueira
Rebuldar
Rebuldar
Pai
Pai
Adrede
Adrede
Proa
Broa
Enredar
Enredos
Alporizado
Alporizado
Gato
Gota
Branco
Branco
Fachenda
Fachada
Xogos
Rogos
Emprestar
Emprestar
Bágoas
Bágoas
S6.
Non require solución. S7. Esa noite, Aghata saíu do portal do edificio daquel barrio marxinal envolta no perfume e no clac, clac, dos seus tacóns altos pola beirarrúa, arrimouse ao portal da florería. Lizgaira, elegante, eses dedos de uñas granate que colocan, afiados, a curta melena negra. Esa ollada, triste e chorosa, bordeada de lapis negro e pestanas longas que se mira de esguello no escaparate da boutique, e aí adiante estaba o señor José da froitería arrimado á porta, sempre a facer bromas. Os reflexos da lúa, chea e redonda, na cazadora toureira de raso negro, nas curvas do cu no pantalón de napa negra. Semellaba que ía chover. Sente na gorxa o agarimo do lene pano de seda negra, regalo da súa avoa, que aperta o seu pescozo longo, desexable, e contrasta coa blusa vermella. Mirou para o espello, moito lle gustaba verse reflectida no espello do ascensor.. A man dereita leva o cigarro aos beizos vermellos coma o sangue, que fan arder o tabaco, aí estaba co seu chupetiño, tan tranquiliña, mentres que coa esquerda saca as chaves do coche deportivo. Entra e arranca lanzada na procura de miradas de desexo, un mal momento teno calquera, insinuacións, sorrisos, que remontará con elegancia, como unha gacela a cámara lenta choutando por riba dunha árbore caída. Talmente.
S8.
lizgaira, cazadora, pescozo, beizos, lanzada, luz, cabeza, cabeza, nariz, desprezo, zoupón. Negra: 3 veces / Portal: 4 veces / Lúa: 4 veces / Nariz: 1 vez.
Páxina 48 de 62
S9.
Cumprirá seguir os pasos que se indican na actividade. S10. Texto corrixido: TELO TODO, NON TER NADA Contouno Borges en forma alegórica no seu célebre relato La biblioteca de Babel. Esa fabulosa biblioteca contiña (dito en palabras de hoxe) toda a información posible, porque calquera posible conxunto de palabras estaba nalgún dos seus inagotables anaqueis. Libros bos e malos, mediocres; falsos e auténticos, medio falsos e medio verdadeiros: todos. Sóalles a algo? A Web é a nosa biblioteca de Babel. Pero necesitamos utilizala… Espigar o fío dun dato que necesitamos, averiguar nesta masa de información de moi diversa procedencia cal é a que nos fai falla: comparala con outra, seguila ata donde nos serve, e non máis alá. Localizar unha terceira e unha cuarta. Sacar conclusións parciais; poñelas en corentena. Buscar logo outra fonte diferente, seguir os seus fíos. Volver sobre as ideas postas en reserva e avanzar en conxunto. Repetir o ciclo unha, dez veces: crear documentos provisionaies, difundilos e recibir a realimentación doutros. Ao final –con sorte- comprender, resumir e actuar. As operacións que acabamos de describir non son extraordinarias: son as habituais e necesarias en múltiples procesos diarios. E non se limitan á simple procura de información: implican algo máis. […] Diciamos que a maior parte das operacións intelectuais que utilizan a ferramenta da Web non pretenden só “recuperar información”. Intentan construír un coñecemento. Esa é a meta real das persoas, das corporacións e das institucións. (Millán, José Antonio. La lectura y la sociedad del conocimiento. Federación de Gremios de Editores, 2001. Tradución)
S11.
Cumprirá crear dous textos nas dúas linguas do ámbito e corrixilos, primeiro, co corrector do OpenOffice e, despois, revisalos manualmente. Para finalizar, débense imprimir. S12. Agora que, curvado por un fardel de anos neboentos, atopei de novo a sortella fronte á casa do triángulo (rúa dos Loureiros 5) e vou ser certamente visitado por Sibila, rememoro a figura esguía daquel inesquecíbel Domingos Areal, avantando do esquenzo. E todo comenzara ao saírmos do cine (viramos Metrópolis) e reunírmonos a cear na do Asesino, nunha fría, xeante noite do ano 1925. Concha estivera tímida ás olladas de Otero Espasandín e ás ledas, intrépidas bulras dos convivas excitados por espellantes Ullas e vastos coñacs sen referencia. Lembro cada circunstancia daquela data que os sucedidos posteriores farían horríbel e presente sempre en min. García-Sabell tiña un exame de mañá e alandillou cara Xelmírez; Maside perdeuse antre a friaxe, ergueito coma un bido; Xesús Bal quixo asistir aos ritos da Quintana e, senlleiro, fixo un adeus e partiu asobiando o “Paxaro de lume”. Ficamos sos. Domingos Areal e quen redacta esta memoria co corazón nas gorxas. Camiñamos sen rumbo decidido, ambos embrullados nos gabáns, os chapeus afundidos, as paipas fumegantes con orgullo: Rúa do Medio, encastelada de podentes chaminés; Bonaval, coma un tránsito á cinsa e á miseria mesta que cada porta ou xanela bafexaban; os agros de Belvís recibindo xeada e silencio carregado de saudades, opaco; os Lagartos, canella tímida se as hai. Algún can latía nos confíns da Compostela maldita mentres voltabamos de cara ao alivio da cidade con armas de pedra e chan lousado, conversando do nazonalismo, do Manoel Antonio, do Huidobro cicabes [...]. Á (dúas veces), ás: til diacrítico. Esguía, saírmos, fría, farían, Rúa, latía: hiatos acentuados. Inesquecíbel, horríbel: graves rematadas en –l. Triángulo, metrópolis, reunírmonos, tímida (dúas veces), tránsito: esdrúxulas. Espasandín, mañá, Xesús, corazón, gabáns, chaminés, Belvís, Algún, confíns: agudas rematadas en –n, -s,
grupo –ns ou vogal.
Páxina 49 de 62
S13.
Vímolo cando entraba no salón. Fixémolo rapidamente porque era moi fácil. O mércores imos plantar unha árbore no xardín. Andrés foi ao médico e levou o seu automóbil. César estudou música e agora toca moi ben o violín. Déitate comodamente no sofá. Chamáronme por teléfono? Anxo e eu estivemos pegando fotos no álbum. Estes son os meus avós. El ten xa oitenta anos. A gaiola é o cárcere do paxaro. S14.
Nós temos que marchar axiña, xa nos avisaron na casa. Dáme a carteira que está enriba da mesa. Aínda non é inverno e xa vai moito frío. A miña irmá vive fóra de Galicia, pero vén todos os anos pasar aquí as vacacións. Algunhas persoas só ven a palla no ollo alleo. Vós sempre queredes máis, mais eu xa non vos fago caso. Fixo un nó no amalló do zapato. Se vas á praia, vai pola autoestrada; é moito máis cómoda cá estrada. Dixéronlle ao rapaz que baixase da pola da cerdeira, que tiñan moita présa. O meu coche consome máis có teu, teño que falar co mecánico. Merca unha bola de pan e unha lata de olivas sen óso. S15.
A man dereita leva o cigarro aos beizos vermellos coma o sangue, que fan arder o tabaco, aí estaba co seu chupetiño, tan tranquiliña, mentres que coa esquerda saca as chaves do coche deportivo. Entra e arranca lanzada na procura de miradas de desexo, un mal momento teno calquera, insinuacións, sorrisos, que remontará con elegancia, como unha gacela a cámara lenta choutando por riba dunha árbore caída. Talmente. S16.
Limpa a cara _co_ (con + o) pano _das_ (de + as) mans. Quedamos _na_ (en + a) cafetería e despois decidimos ir _ao_(a + o) cine. Dille __ao_ (a + o) teu avó que corte o cable _coas_ (con + as) tenaces. Iamos camiñando _pola_ (por + a) carballeira, cando apareceu teu irmán _polo_ (por + o) carreiro.
Páxina 50 de 62
S17.
Agardarei por ti nesta (en + esta) esquina. Mentres eu traballo nisto (en + isto), ti estuda. Non souben nada daquela (de + aquela) moza. Eu non quero entrar nese (en + ese) asunto. Gardo as lembranzas deses (de + eses) días. Diso (de + iso) que dis, eu non creo nin a metade. Non quero que me fales mal desas (de + esas) rapazas. S18.
Nunha cabeceira horizontal na que figuran as seccións do xornal e as fotos dos colaboradores de opinión co seu nome e o título do artigo debaixo. O resto da páxina divídese en dúas columnas. Aparecen os títulos seguintes: También te puede interesar, que inclúe referencias a noticias interesantes; Fotos de la noticia, coa foto de Agustín Fernández Paz, relacionada coa noticia principal da páxina; Titulares del día, escolma dos principais titulares do día, e Tienda xornal, coa publicidade de artigos de venda dixital. Para que cando leamos a noticia da columna central ou queiramos ir ás diversas informacións que temos na columna da esquerda do xornal esa publicidade non nos moleste, pois sobre todo, o que lle interesa ao lector é ler comodamente a noticia escrita na columna central. A publicidade é algo secundario. Porque nela aparece a información máis relevante. Esa información ten que estar ben desenvolvida e matizada para que o lector ou lectora se informe adecuadamente. En que sección do xornal está. Neste caso, na sección cultural. A primeira serve para imprimir en soporte papel a noticia que acabamos de ler en soporte dixital. A segunda, lévanos a unha páxina na que podemos enviarlle a un coñecido ou a quen nos interese, mediante e-mail, a referencia da noticia que acabamos de ler no xornal. É o zoom. Amplía ou diminúe a tipografía da columna central. S19. Un blog, chamado tamén unha bitácora, é un sitio web periodicamente actualizado que compila cronoloxicamente textos ou artigos dun ou varios autores, aparecendo primeiro o máis recente, onde o autor conserva sempre a liberdade de deixar publicado o que crea pertinente. O termo weblog provén das palabras web e log ('log' en inglés = diario). O termo bitácora, en referencia aos antigos cadernos de bitácora dos barcos, utilízase preferentemente cando o autor escribe sobre a súa vida propia como se fose un diario, pero publicado en internet (en liña). Habitualmente, en cada artigo dun blog, os lectores poden escribir os seus comentarios e o autor darlles resposta, de forma que é posible establecer un diálogo. Non obstante é necesario precisar que esta é unha opción que depende da decisión que tome ao respecto o autor do blog, pois as ferramentas permiten deseñar blogs nos que non todos os internautas –ou mesmo ningún- poidan participar. O uso ou tema de cada blog é particular: hainos de tipo persoal, periodístico, empresarial ou corporativo, tecnolóxico, educativo (edublogs), políticos, etc.
Páxina 51 de 62
S20.
Texto 2.7. Céntrase na próxima publicación en Xerais da novela do vilalbés Agustín Fernández Paz. A novidade é que se trata dunha novela para adultos nun autor que adoita escribir literatura infantil e xuvenil, aínda que el non é partidario desta clasificación feita polos editores. Inclúe tamén un breve argumento da obra. Texto 2.8. A noticia refire o recoñecemento do Premio da Crítica Española na modalidade de literatura galega aos autores Marga do Val, polo seu poemario intimista A cidade sen roupa ao sol, e a Víctor Freixanes pola súa novela Cabalo de ouros, na que recompón os tempos das minas de wolfram despois da Guerra do 36. S21.
Resposta condicionada ás lecturas realizadas. S22.
Resposta condicionada ás lecturas realizadas.
Páxina 52 de 62
6.2
Soluciones de las actividades en lengua castellana S23.
fragmento B: La enfermedad más pequeña acostumbraba acabar con ellos. Tenían un miedo loco al resfriado, como muchas tribus de la Amazonía –estornudar delante de ellos significaba siempre, ahuyentarlos- pero, a diferencia de otras, no querían sanar cuando caían enfermos. Al primer dolor de cabeza, hemorragia, accidente, se decidía a fallecer. Rechazaban medicarse o dejarse curar. “Para qué, si de todas formas hemos de morir”, contestaban. S24. Tome la (4) con las comidas o con algún alimento para evitar (1). Agite bien el frasco antes de cada toma para que el medicamento se (2). No tome este medicamento si es usted alérgico a la ASPIRINA. Si usted tiene o ha tenido (6), dígaselo a su médico antes de iniciar el tratamiento con este medicamento. No beba alcohol mientras dure el tratamiento, porque pueden aumentar los efectos adversos. Procure (3) para el dolor, la fiebre o el resfriado mientras esté tomando este medicamento. Puede aumentar el efecto de los anticoagulantes orales (SINTROM, ALDOCUMAR) y de los antidiabéticos orales. Este medicamento modifica (5); no tome otros medicamentos sin consultar antes con su médico. En caso de embarazo, especialmente durante el tercer trimestre, evite tomar este medicamento. 1. posibles molestias de estómago. 2. mezcle uniformemente. 3. no tomar aspirina u otros medicamentos. 4. suspensión. 5. la acción de otros fármacos. 6. úlcera de estómago o duodeno.
S25.
Realizar la lectura propuesta. S26. La menor enfermedad contraída en sus correrías por el río solía acabar con ellos. Tenían un miedo cerval al catarro, a la gripe y a la pulmonía, como muchas tribus de la Amazonía –estornudar delante suyo significaba siempre, espantarlos y respondían violentamente- pero, a diferencia de otras, se negaban a sanar cuando caían enfermos. Al primer dolor de cabeza, hemorragia, accidente, se disponía a morir entre grandes gritos y aspavientos. Rechazaban tomar medicinas o dejarse curar. “Para qué, si de todas maneras hemos de irnos hacia el reino de las tinieblas”, respondían. Sus brujos o curanderos –los seripigaris- eran consultados y requeridos para exorcizar los malos espíritus, los pecados y los daños del alma; pero una vez que éstos se manifestaban en males del cuerpo los tenían poco menos que por irreparables. Era un espectáculo frecuente y divertido, entre ellos, ver que el enfermo se iba a acostar junto al río, a esperar la muerte.
S27.
No aparece ninguna vez. Suspensión: 2 / Fármaco: 1 / Estómago: 3 / Medicamento: 7 S28.
Él es un gran chico; él sabe lo que hace; él es mi amigo. Yo tengo mi libro; él tiene el suyo. El primer premio y el segundo son poco para él. Tú recibiras tu parte como los demás. Páxina 53 de 62
Tú no tienes miedo, tú eres un valiente. A mí me gustó mucho tu regalo. Si tú no lo paras, se lo llevará todo para sí. No sé de quién es, pero no se lo dé a nadie. Dé mucho o dé poco, siempre dá algo. El té que te estoy preparando es un té estupendo. Si no te esfuerzas te quedaras rezagado. S29. Estoy en el cuarto de mi madre. Ahora yo soy quien vive aquí. No recuerdo cómo llegué. En una ambulancia, en todo caso en un vehículo. Me ayudaron. Yo solo no habría llegado nunca. Quizás estoy aquí gracias a este hombre que viene cada semana. Aunque él lo niega. Me da un poco de dinero y se lleva los papeles. Tantos papeles, tanto dinero. Sí, ahora vuelvo a trabajar, un poco como antes, sólo que ya no me acuerdo de cómo se trabaja. Tampoco parece que eso tenga mucha importancia. A mí lo que ahora me gustaría es hablar de las cosas que aún me quedan, despedirme, terminar de morirme de una vez. No me dejan. Sí, parece que son varios. Pero siempre viene el mismo. Más tarde, más tarde, me dice. Bueno. La verdad es que mucha voluntad ya no me queda. Cuando viene a recoger los nuevos papeles trae los de la semana anterior. Vienen señalados con signos que no comprendo. Tampoco me tomo la molestia de releerlos. Y cuando no he hecho nada no le doy nada y gruñe un poco. Pero no trabajo por dinero. ¿Por qué trabajo? No lo sé. No sé gran cosa, si he de ser franco. La muerte de mi madre, por ejemplo. ¿Había muerto ya cuando llegué? ¿O murió más tarde? Muerta para enterrarla, quiero decir. No lo sé. A lo mejor no la han enterrado todavía. Sea como sea, soy yo el que estoy en su cuarto. Duermo en su cama. Uso su vaso de noche. He ocupado su lugar. Cada vez debo de parecerme más a ella. Sólo me falta tener un hijo. Puede que tenga alguno en cualquier parte [...]. Aquí (dos veces), llegué, murió, Quizás: las palabras agudas que terminan en vocal o –s llevan siempre acen-
to gráfico. Cómo (dos veces), Por qué: las partículas interrogativas indirectas y directas llevan siempre acento gráfico. Vehículo. Esdrújula. Las palabras esdrújulas llevan siempre acento gráfico. Habría, gustaría, Había, todavía. Hiatos acentuados. Él, Sí (dos veces), mí, sólo, aún, más (cuatro veces), sé (tres veces), Sólo: tilde diacrítica.
S30.
Todos los días miro por la ventana de mi habitación antes de salir a la calle. Me interesa saber el tiempo que hace para ponerme la ropa adecuada. Aquel día, por culpa de las prisas no lo hice. Cuando puse un pie en el exterior, una fuerte lluvia me sorprendió. Me puse como un auténtico pito con solo dar dos pasos. Así que decidí volver a subir a nuestra casa. Por las escaleras tuve un presentimiento. Metí con cuidado la llave en la cerradura y mis sospechas se hicieron realidad. Un desconocdo se había llevado algunas cosas del salón. Artículos
Posesivos
Demostrativos
Numerales
Indefinidos
Los, la, el, las, un, una, del (contracción)
Mi, nuestra, mis
Aquel,
dos
Todos, algunas
S31.
A mis vecinos les gusta criticar a mis espaldas.
Ha aparcado un/su coche en el garaje.
Sus padres vienen este fin de semana.
Páxina 54 de 62
Esta casa es la que ha comprado Luis.
Cualquier día cometeré una locura.
¡Nos dijimos tantas cosas en tan poco tiempo!
El primer piso es de nuestros padres; la segunda vivienda aún está en venta.
S32.
En informática, es el nombre que recibe el texto que en la pantalla de una computadora conduce a su usuario a otro texto relacionado. La forma más habitual de hipertexto en documentos es la de hipervínculos o referencias cruzadas automáticas que van a otros documentos. Si el usuario selecciona un hipervínculo, hace que el programa de la computadora muestre inmediatamente el documento enlazado. En la parte central de la columna derecha los tres titulares que vienen en letra azul y los dos recuadros que contienen un documento en PDF, poema “Contra la muerte”, y la sección A FONDO, con el artículo “Gonzalo Rojas. “Extracto de su discurso cuando recibió el Cervantes” y “El poeta lee uno de sus poemas”. Están destacados en letra azul y situados justo antes del comienzo de la noticia, separados de esta por una línea discontinua. S33. Texto 3.7. (Fallece el poeta
chileno Gonzalo Rojas)
Texto 3.8. (Ana María Matute)
La muerte por infarto cerebral del poeta chileno Gonzalo Rojas a los 93 años. Breve semblanza de su vida y de su obra. Referencia al discurso intimista, emotivo y sincero de la autora Ana María Matute tras recibir el Premio Cervantes de manos del Rey.
S34.
La lectura. No, es necesario que las personas los asimilen, y eso no será posible sin habilidades avanzadas de lectura. Exige combinar nuevos saberes relacionados con las nuevas tecnologías con la habilidad tradicional de la lectura. La conclusión está en el último párrafo y es la siguiente: la comprensión y el manejo de las nuevas tecnologías digitales exige cosas nuevas pero presupone las antiguas, especialmente la lectura. S35.
Un grupo de personas que se relacionan entre sí y tienen algún tipo de contactos, intereses o aficiones en común forman. Es una red social de Internet que fundó el 4 de febrero de 2004 Mark Zuckerberg mientras estudiaba en Harvard. En la actualidad cuenta con millones de participantes. Se llama así porque en las universidades americanas es muy corriente darle a los alumnos, cuando se inscriben, un libro con los datos fundamentales y fotos de sus compañeros. Este libro se llama en inglés Facebook, libro de caras.
Páxina 55 de 62
Respuesta libre. Respuesta libre, que debe tratar de ser reflexiva.
Pรกxina 56 de 62
7.
Solucións dos exercicios de autoavaliación 1.
Que condición é necesaria para realizar con éxito unha aprendizaxe?
2.
Posuír unha boa capacidade lectora.
Que elementos son necesarios para ser lector ou lectora eficaz?
Ter un proxecto de lectura, comprender ben o que se le, ler rapidamente e adecuar a velocidade de lectura ao tipo de texto que se le e á intención coa que se fai a lectura.
3.
A nosa actitude ante a lectura ten que ser sempre a mesma?
4.
Non. Algúns textos requiren máis concentración (lectura atenta) e outros permiten unha lectura máis superficial (lectura rápida).
Que é a lectura rápida?
É a que se fai sobre un texto cando o que se pretende é ter unha idea xeral do contido dese texto, fixándose nos datos e detalles máis salientables.
5.
Que é a lectura atenta?
É unha lectura intensiva, tendente a comprender o texto, é dicir, a captar como está organizado ese texto e cales son as ideas principais que se transmiten.
Páxina 57 de 62
6.
Que defectos de lectura debemos suprimir?
A vocalización, os movementos de cabeza, os movementos de retorno e ir seguindo co dedo ou cun lapis as liñas do texto que se estea a ler.
7.
Que permiten os medios de información dixital?
Unha actualización constante das noticias e os sucesos que se producen ao longo das horas e dos días.
8.
Permiten os medios de información dixital que ao texto se lle acheguen elementos multimedia?
9.
Si.
Que efecto colateral produce a inmensa cantidade de información dispoñible nos medios dixitais?
Un exceso de información.
10. Que pode facer na opción Idioma do dicionario do corrector ortográfico de OpenOffice?
Pór o idioma en que está o texto que se vaia corrixir.
Páxina 58 de 62
11. Que pode facer na opción Engadir do corrector ortográfico de OpenOffice?
Engadir ao dicionario de galego do OpenOffice a palabra sinalada en vermello, no caso de que a palabra sexa correcta.
12. Indique cal das seguintes afirmacións é a correcta.
Na lingua galega non levan acento gráfico as palabras rematadas en –mente, as formas do demostrativo, os exclamativos e interrogativos directos e indirectos, nin os monosílabos, a excepción dos que precisan acento diacrítico.
13. Sinale cal é a serie de palabras acentuadas correctamente na súa totalidade.
Dás (presente do verbo dar), cómpre (é mester), cha (che + a), dó (compaixón).
14. Indique cal das seguintes oracións está correctamente acentuada en lingua galega.
Nós non sabiamos que iades facer vós.
15. Elixa a opción correcta, canto á forma e á clasificación dos seguintes determinantes en lingua galega.
Estes (demostrativo), calquera (indefinido), os (artigo determinado), meus (posesivo).
Páxina 59 de 62
16. Sinale a afirmación verdadeira.
O artigo indeterminado contrae obrigatoriamente coas preposicións en, de e con, e o determinante demostrativo contrae coas preposicións de, en e co indefinido outro.
17. Sinale a serie de palabras ou frases acentuadas correctamente en lingua castelá.
Decimoséptimo; dime qué esperas; hábilmente; ¡qué problema!
18. Indique cal é a oración que está correctamente acentuada en lingua castelá.
No sé por qué se sirvió más té. Difícilmente lo tomará.
19. Escolla a opción que clasifique correcta e ordenadamente, de esquerda a dereita, os determinantes que aparecen na seguinte oración en castelán: Algunos de mis amigos vinieron esta mañana a la manifestación muy cansados del viaje.
Indefinido, posesivo, demostrativo, artículo determinado, artículo determinado.
20. Sinale cal das afirmacións é correcta.
Os determinantes demostrativos indican proximidade, distancia media ou distancia con relación ao falante.
Páxina 60 de 62
8.
Glosario
F
É unha rede social de internet que fundou o 4 de febreiro de 2004 Mark Zuckerberg mentres estudaba en Harvard. Nun primeiro momento o acceso estaba limitado aos propios alumnos da universidade, progresivamente ampliouse a alumnos doutras universidades. Na actualidade calquera persoa maior de 13 anos cunha conta de correo electrónico pode rexistrarse. Conta con 120 millóns de usuarios activos que se poden organizar en grupos e unirse a redes concretas, relacionándose segundo a súa situación xeográfica ou académica. O seu nome provén do costume que existe en moitas universidades norteamericanas de darlles aos alumnos á súa chegada un libro con fotografías dos alumnos e profesores desa universidade e que recibe o nome en inglés de Facebook, literalmente libro de caras. Existen versións do sitio en diversas linguas, entre elas o galego,.
Google Inc. é a empresa propietaria da marca Google, cuxo principal produto é o motor de procura do mesmo nome. Foi fundada o 27 de setembro de 1998 por Larry Page e Sergey Brin (dous estudantes de doutoramento en Ciencias da Computación da Universidade de Stanford). Malia ser o buscador o seu principal produto, a empresa ofrece tamén entre outros servizos: un comparador de prezos chamado Froogle, aínda que logo pasou a chamarse Google Product, un motor de procura para material almacenado en discos locais Google Desktop Search, e un servizo que revolucionou o mundo do correo electrónico gratuíto chamado Gmail. Tamén é famoso o seu programa Google Earth, mapamundi en 3D con imaxes de alta resolución. Recentemente lanzou a súa versión beta de mensaxería instantánea Google Talk. En outubro de 2006, Google adquiriu a famosa páxina de vídeos YouTube. O 11 de xuño de 2008, Google recibiu o Premio Príncipe de Asturias de Comunicación e Humanidades por impulsar unha "xigantesca revolución cultural" que permitiu o "acceso xeralizado ao coñecemento". Actualmente Google está traballando en varios proxectos para aumentar o número de usuarios de internet e facilitar os recursos para que estes poidan acceder á rede.
Google Books
Na actualidade, este servizo de Google (en galego: busca de libros de Google) que posibilita a consulta de libros en liña xa dispón dun catálogo en galego, xa sexan clásicos ou escritores e escritoras actuais.
PXOM
Plan Xeral de Ordenación Municipal.
Software libre
Segundo a Free Software Foundation (FSF), o software libre está formado por aqueles programas que teñen unha licenza que dá a todos aqueles que reciban unha copia do programa as seguintes liberdades: Liberdade para executar o programa, con calquera propósito. Liberdade para estudar o seu funcionamento e adaptalo ás túas necesidades; unha condición a priori para isto é ter acceso ao código fonte. Liberdade para redistribuír copias e así poder axudar o veciño. Liberdade para mellorar o programa e publicar as melloras, beneficiándose así toda a comunidade. Tamén é condición a priori para isto ter acceso ao código fonte.
G
P
S
Páxina 61 de 62
9.
Bibliografía e recursos Bibliografía
Alarcos Llorach, Emilio, Gramática de la lengua española, Espasa, Madrid, 1999. Beckett, Samuel, Molloy, Alianza/Lumen, Madrid, 2007. De Toro, Suso, Polaroid, Xerais, Vigo, 2004. Dieste, Rafael, Dos arquivos do trasno, Galaxia, Vigo, 2005. ILG & RAG, Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, ILG e RAG, Vigo, 2003. ILG & RAG, Vocabulario ortográfico da lingua galega, ILGa e RAG, 2004. Méndez Ferrín, Xosé Luis, Crónica de Nós, Xerais, Vigo, 1992. Millán, José Antonio, La lectura y la sociedad del conocimiento. Federación de Gremios de Editores, 2001 (tradución). Vargas Llosa, Mario, El hablador, Seix Barral, Barcelona, 1991. Ligazóns de internet
[http://www.anosaterra.org] [http://www.elpais.com] [http://www.fragmentosgutenberg.blogspot.com] [http://www.galicia-hoxe.com] [http://www.galipedia.org] [http://es.wikipedia.org] [http://es.youtube.com] [http://lv.galiciae.com] [http://gl.openoffice.org/] [http://www.xtec.cat/~jgenover/entrada.htm] [http://centros.edu.xunta.es/iesoteropedrayo.ourense/dptos/gal/exercicios.htm] [http://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/exercicios/ortografia.htm] [http://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/morfoloxiaexercicios.html] [http://www.ciudadseva.com/textos/cuentos/esp/cortazar/continui.htm] [http://www.ciudadseva.com/textos/cuentos/esp/quiroga/deriva.htm ] [http://aperezmorte.blogia.com/2006/111201-la-felicidad-un-cuento-de-andresneuman-.php]
Páxina 62 de 62