AURKIBIDEA: • Ezaugarri orokorrak • Bizi funtzioak: – Nutrizioa – Harremana – Ugalketa
IZEN ZIENTIFIKOA:
Orcinus orca Ainara 2.L.
• Ugaztunak dira. • Ozeanoan edo itsasoetan bizi dira. • Baleek ez dute ilerik, baina koipe geruza handia dute, eta horrela uraren tenperatura jasaten dute. • Baleak 18m-ko luzera eta 100 tonako pisua izatera irits daitezke, 15m eta 60 tona ingurukoak izaten dira normalean. Ahoa oso handia dute, eta bertan 2,5 m-ko luzera duten bizarrak dituzte. (Bi motak daude)
• Bale bizarduna:k Tamaina guztietako baleak dira, bizarra dute hortzen ordez (160-360 bizar dituzte mandibula bakoitzean) plaktonaz elikatzen dira, uda poloetako ozeanoan igarotzen dute, negua heltzen denean tropikoetan geratzen dira, bi arnas aparatu dituzte. • Hortzdun baleak: Izurdeak eta orkak dira, hortzak ahoan dituzte (1-260 hortz eduki ahal dituzte janaria ondo mamurtzeko) beste arrainez elikatzen da, solik arnas aparatu bat dute.
• Heterotrofoak dira. • Baleek, arrainak eta planktona arrantzatzen dituzte gero jateko. Baita batzuenat, orkak, pinguinoak eta itsas txakurrak jaten dituzte, hortaz arrainjaleak dira (egunero gutxi gorabera tona 1 jaten dute) • Baleen digestio-prozesua, ornodunen bezalakoa da.
• Baleak ez dira arrainak bezala, aire-arnasketa egiten dute. • Ugaztunak direnez, birika arnasketa dute. • Arnasa hartzen 40 minutu igaro dezakete , burugainetik arnasten dute (sudurretik), eta 2 ordu uraren azpian eta 500 metro murgilduta egon daitezke. Ez dute gu bezala lo egiten, bere burbuin zati bat, beti esnatua dago arnasteko, ur azpitik ateratzeko eta ez itotzeko.
• Ornodunak direnez, zirkulazio-aparatu itxia dute, hau da odola hodien barruan zehar dabil. • Baita aparatu itxi bikuna du, hau da, bitan pasatzen dela odola bihotzetik eta biriketik.
• Ornodunen taldean sartzen dira baleak. • Zenbait organoetatik aritzen da janaria, eta gero iraizketa egiten dute; organoak: giltzurrunak, ureterrak, gernu-maskuria eta uretra. • Ugaztunak direnez, organo hauetik ere pasa egiten da: izerdi-guruinak, birikak, hestea, gibela….
-Ur azpian bizi direnez, kolore urdina soilik, espektro kolore batzuk galtzen dute. Ugaztuna denez, bost zentzumen dituzte: -Animalia hauek entzumen oso Entzumena oso garatua daukate, berriz ona dute, batzuetan usaimena eta ikusmena uretan bizi direnez oso ultrasoinuak erabiliz mugatua daukate., elkarren artean 1.600km-etara komuikatu ditzakete, gainera usaimena edo ikusmena ehizatzeko erabili ordez, Barrualdean entzumena erabiltzen dute. dituzte -Sudurra goiko aldean dute. belarriak -Baleek ez dute gu bezala elikagaiak mastikatzen, ireinsten dituzte.Bale batzuk, abestu dezakete eta beste batzuk pertsonen ahotza imitatu baita. - Koipe geruza handia dute, eta horrela uraren tenperatura jasaten dute.
-NERBIO-SISTEMA:
• Nerbio-zentroak. Errezeptoreen informazioa jasotzen dute, erantzunak lantzen dituzte eta efektoreei bidaltzen dizkiete: Organoak: Garuna (buruan) eta Bizkarrezur-muina (bizkarraldean) • Nerbioak. Nerbio-zuntzez osatuta daude. Sare modukoa eratzen dute, eta sare horretan zehar joaten dira nerbio-bulkadak gorputzeko atal guztietara: • Zentzumen-nerbioak. Errezeptoreetatik nerbio-zentroetara eramaten dute informazioa. • Nerbio motorrak. Nerbio-zentroetatik gorputzeko organo efektoetara helarazten dute informazioa: giharretara eta gurinetara.
-SISTEMA ENDOKRINOA: •
Guruin endokrinez (organo berezituez) osatuta dago, guruinak hormonak sortzen dituzte, mezulari-lana duten substantziak. BIEK
ARRA
EMEA
Giltzurrun gaineko guruina.
Testikuloa.
Obulategia.
Tiroidea eta paratidoidea. Pankrea Hipofisia.
Guruin honi esker, jakin dezakegu, lehen baleak hankak zituztela eta han bere gorputz adarrak zituztela. Gaur egun ez dute ezertarako erabiltzen.
• Ornodunak direnez, hezurrez osatutako eskeletoa daukate. • Funtzioak: -Gorputzari forma emateko eta eusteko. -Eskeleto-giharrak finkatzeko. -Barne organoak babesteko.
• Arrek nahiz emeek ugalketarako organoak dituzte, bere ondorengoak egin ahal izateko. • Baleak sexubakarrekoak dira: -Emeak: Obulategia -Arrak: Espermatozoideak
• Baleak barne ernalketa egiten dute, hau da, arraren espermatozoideak emearen obuloetan sartzen da eta zigotoa sortzen da.
• Baleak bibiparoak dira, hau da, zigotoa emearen sabelean sortzen da, plazentaren bidez amari lotuta dago zilbor-hestetik erditzea gertatu arte.
• Baleak garapen zuzena dute, hau da, kumeak jaiotakoan helduen antzeko itxura dute.