Matxinsalto
( Orden orthoptera )
Andrea Eleta
AURKIBIDEA: 1. Ezaugarri-orokorrak 1.1 Bizilekua 1.2 Elikadura 1.3 Neurria 2. Bizifuntzioak 2.1- Nutrizioa 2.1.1.- Digestio-prozezua 2.1.2.- Arnasketa 2.1.3.- Zirkulazio-aparatua 2.1.4.- Iraizketa
2.2.- Harremana eta koordinazioa
2.3.- Ugalketa .A 3.1 Ernalketa 3.2 Enbrioi-garapena
1.1.1.-BIZILEKUA: Ohianean, belardietan, basamortuetan eta mendietan bizi daiteke. Ezin dira bizi Artikoan eta Antartidan aurkitu.
1.2.- ELIKADURA: Matxinsaltoak animali heterotrofoak dira, hau da, beste izaki bizidun batzuengandik hartzen dute elikagaia.
Normalean landareak jaten dituzte, baina beste batzuetan, berriz, animaliak (hildakok).
1.3.- NEURRIA: 15 cm neurtzen ditu, eta, 9-11 aste artean bizi dira. 10000 matxinsalto mota desberdin daude.
2.1.1.-DIGESTIOA-PROZESUA Matxinsaltoa artropoda da, ahoaren bidez elikagaiak hartzen ditu. Kanpoko digestioa egiten du, digestio-hodi aparatuaren bidez.
2.1.2.- ARNASKETA: Artropodoek trakeen bidez, arnasten dute beraz, tranke-arnasketa egiten dute.
2.1.3.-ZIRKULAZIO-APARATUA Molusko eta artropodo askok zirkulazio-aparatu irekia dute, matxinsaltoa, artropodoa denez zirkulazio-aparatu irekia du.
2.1.4.- IRAIZKETA Intsektu guztiak iraitz-aparatua dute. Iraizketa prozesua kanpokosubstantziak hartzeko eta haiek organismotik kanpora botazteko prozesuari deritzo.
2.2.- HARREMANA ETA KORDINAZIOA 1.
fisikoak
estimiluak
kimikoak
3. Koordinatzaileak
biotikoa
2. Errezeptoreak
4. Efektoreak
2.2.1.- ESTIMULU-ERREZEPTOREAK -Kanpo-errezeptorea Bi errezeptore mota daude: -Barne-errezeptorea Lau estimulu mota desberdin daude:
1. 2. 3. 4.
Errezeptore mekanikoa Errezeptore kimikoa Bero-errezeptorea Argi-errezeptorea
Matxinsaltoa kantenetan du errezeptorea (errezeptore kimikoa), entzuteko erabiltzen dute.
2.2.2.- KOORDINAZIO-SISTEMA Animaliek bi sistema mota dituzte: -Nerbio-sistema: organismoaren funtzioak koordinatzen ditu . Erantzun azkarrak eta iraupen laburrekoak behar dituzte.
-Sistema endrokinoa: substantzia kimikoak sortuz erregulatzen da . erantzun motelak baino iraunkorrak.
2.2.3.- NERBIO-SISTEMA Ornogabeek nerbio-sistema bakuna dute. Matxinsaltoak gongoil-sistema du.
2.2.4.- SISTEMA ENDOKRINOA burua
abdomen Salto egiteko hankak
torax
antena
hegoak
begiak baraila papo Bizkarrezurra
Ibiltzeko hankak
Guruin endrokinoek hormonak sortzen dituzte.
2.2.5.- LOKOMOZIO-APARATU
Ornogabeek exoeskeletoa dute, baina horrelako eskeletoa duten animaliek arazo bat dute: ezin dira hazi.
Intsektuak, hazteko, mudaz aldatzen dira.
2.3.- UGALKETA Matxinsaltoek sexu bidezko ugalketa dute. Arrak eta emeak hartzen dute parte, arrak testikuluak ditu, eta emeak berriz, obulategia. Sexubakarrak edo hermafroditak izaten dira Banako bakoitzak gonada bakar bat du
Banako bakoitzak bi gonada mota ditu (maskulinoak nahiz femeninoak)
2.3.1.-ERNALKETA
Ernalketa, obulu bat eta espermatozoide bat elkartzen denean esaten zaio.
Bi ernalketa mota daude: -kanpo-ernalketa - barne ernalketa
Uretako animali gehienak egiten dute. Uretan bizi ez direnak egiten dute. Kopulazioa eginda
2.3.2.-ENBRIO-GARAPENA 3 mota daude: -Obiparo -Bibiparo
-Obobibiparo
Kanpo eta barne ernalketa. Arrautza baten barruan amaren kanpoan Barne-ernalketa. Sabelan garatzen da Barne-ernalketa. Sabelean garatzen da, arrautza baten barruan
Matxinsaltoak metamorfosi bakuna egiten du, hau da: larbak bihurtzen dira, aldi baten geratu gabe; zenbat aldiz azala berritzen zaie.