IES ZIZUR BHI
MIKROORGANISMOAK DBH 1 2012-2013
M. ONURAGARRIAK
DINOFLAGELATUAK Dinoflagelatuak (Dinoflagellata) Portisto-erreinua, protozooak. Ezaugarriak: -Izaki zelulabakarrak dira. -Eukariotoa. -Ez dute ehunik ez organorik. -Ingurune urtarretan bizi dira. Ur gezetan eta ur gazitan. Elikadura: -Sinbiontea eta Parasitoa izan daitezke.Sinbionteen artean koraletik eta makroforaminiferoekin egiten dute sinbiosia. -Heterotrofoak dira. Beste izaki batzuen harrapariak dira, baina ere hilda dauden izakiez elikatzen dira. Ernalkuntza: - Asexuala da. Beste banako batetik sortzen dira. Mugimendua: -Flageloen bidez mugitzen dira. -Kaltegarriak dira itsastar animalietarako. Toxinak ekoizten dituzte eta horrek animaliak pozoitzen ditu.
Julen Fernandez
LACTOBACILO (LACTOBACILLUS)
Monero
erreinuko bakterio bat da.
Monero erreinuko ezaugarriak: 1.-Zelulabakarrak dira 2.-Zelula prokariotoak dituzte 3.-Material genetikoa zitoplasman banatua,ez nukleo baten barruan Bakterioen ezaugarri orokorrak: 1.-Gure planetako leku guztietan bizi dira 2.-Gehienetan banaka bizi dira nahiz eta batzuetan kolonietan 3.-Lurrean bizi izandako lehen izaki bizidunak direla uste da Egitura: Oso egitura bakuna dute:ez dute nukleorik ez organulo asko ere. Nutrizioa: Gehienak heterotrofoak: parasitoa,saprofitoa eta simbiontea. Batzuk berriz autotrofoak: zianobakterioak. Ugalketa eta harreman funtzioak: Beste banako bat sortzen dute erdibituz. Ze motako bakterioa da? Lactobacilo gure estean bizi da eta bakterio on bat da.Eta laguntzen digu digestioa egiten,gainera ere beste mikroorganismo kaltegarri batzuengandik babesten gaitu.Baita ere erabiltzen da jogurta egiteko eta beste janari dietetikoak egiteko. Iﾃ選GO ZAMORANO
ZIANOBAKTERIOA (CYANOBACTERIA) Zianobakterioa monero-erreinukoa da. Ezaugarriak: - Zelulabakarrak, zelula prokariotoa dute. - Gure planetako leku guztietan bizi dira. - Gehienetan banaka bizi dira nahiz eta batzuetan kolonietan. - Lurrean bizi izandako lehen izaki bizidunak bakterioak zirela uste da. Egitura oso simpleak dute. Ez dute nukleorik ezta organulo askorik. Nutrizio autotrofoa dute, bakterio gehienak ez bezala. Erdibituz ugaltzen dira. Zianobakterioa onuragarria ala kaltegarria da? Zianobakterioak onuragarriak dira zeren zientzialari gehienen ustez zianobakterioak duela 2.500 milioi urte inguru agertu ziren Lurraren gainean, oxigeno fotosintesia burutzen zuten lehenengo bizidunak izanik. Haiei esker Lurraren atmosferan oxigenoa hasi zen kopuru handitan pilatzen, organismo aerobioen agerpena erraztuz. Gaur egun ere zianobakterioak, beste alga eukariotoekin batera (diatomeak, dinoflagelatuak eta haptofitoak) dira organismo fotosintetizatzaile nagusiak. Horretaz gain, itsasoko zianobakterioak dira gure planetaren nitrogenofinkatzaile garrantzitsuenetarikoak.
Jon Satrustegui
ZIANOBAKTERIOAK (ZYANOBACTERIA) Zianobakterioak monero erreinukoak dira eta lehenengo izaki bizidunak izan ziren. Zianobakterioei esker gu orain bizi gara. Zientzialari gehienen ustez zianobakterioak duela 2.500 milioi urte inguru agertu ziren Lurraren gainean. Ezaugarriak: 路Prokariotoak dira. 路Neurri mikroskopioa dituzte. 路Haien zelula-hormak mureina dauka (bakterioen antzera), eta ez landereen zelulosa. 路Hainbat bakteriok egiten duten moduan gai dira atmosferako finkatzeko.
Zianobakterioak onuragarriak dira zeren CO 2-a (karbono dioxidoa) hartzen dute eta O 2- a (oxigenoa) botatzen dute eta fotosintesia egiten dutelako haiei esker oxigenoa pilatu da atmosferan.
Ibai Iriarte
AMEBA Izen arrunta: Ameba
Izen zientifikoa: Amoeba proteus
Protisto erreinua edo birusa: Protisto erreinukoa, protoozoa
Ezaugarriak: Ameozobaren barruko genero bat da, formarik gabeko organismo zelulabakarrez osatua. Ez du zelula hormarik eta pseupodoen bitartez mugitzen da. Mugimendu horri esker elikatzen da fagozitosia eginez. Uretan edo lurzoruan bizi dira. Espezierik ezagunena Amoeba proteus da, 700/800 umko tamainakoa. Amoeba dubiak mil铆metro bat neurtzen du, eta tresnarik gabe ikus daiteke. Nukleo bakarra dute eta bakuoloaren bidez presio osmotikoa mantentzen dute.
Zergatik onuragarria ala kaltegarria: Onuragarria da.
Egilea: Xabi Ladrero
路
Heste-flora -Escherichia coli
Ezaugarriak: - Onuragarria da. - Monero-erreinukoak dira. - Planetako leku guztietan bizi dira. - Gehienetan bakarrik bizi dira Heste-flora gure gorputzaren barruan dagoen bakterio bat da. Digestio-hodiaren barruan bizi diren bakterio ugariugariez osatuta dago.Heste- florak,400 mikroorganismo desberdinez osatuta dago. Ugarienetako bat L-caseia da. Bakterio-kolonia horiek babes-hesi bat izango dira beste bakterio eta mikroorganismo batzuen aurrean. Nolabait esateko, ez diete lekurik utziko beste bakterioei.Hesteetan bakarrik, 1,2 kilogramo bakterio inguru omen dauzka gutako bakoitzak. Hesteetako flora deitzen den hori oso ugaria da, beraz. Hesteetako florak hainbat bizi-funtziotan laguntzen du: landare-azukre batzuen digestioan laguntzen du, bitamina batzuk ekoizten ditu (K bitamina, esate baterako) eta immunitate-sistema sustatzen du. Beraz, hesteetako bakterioak behar-beharrezkoak ditugu bizitzeko. Bakterio horiek gizakiarekin batera eboluzionatu dute, giza gorputzean bizitzeko egokituta daude (azalean eta hesteetan gehienbat). Ezagunenak laktobaziloak eta bifidobakterioak dira, baina askoz gehiago ere badira: gizakiarekin harreman estuan bizi diren milatik gora bakterio-espezie omen daude. Hori bai, banako bakoitzak ehun espezie inguru dituela uste da; beraz, bakoitzak bere bakterio-konbinazioa du, eta ez dauka zertan aldamenekoaren berdina izan. Bakterioak gutako bakoitzaren hatz-marken antzekoak dira, beraz. Eta gurekin lotura estu-estuan bizi dira. Tamalez, bizitzarako halako garrantzia duten arren, orain artean arreta gutxi jarri izan zaie gaixotasunik eragiten ez duten bakterioei. Dena dela, hori aldatzekotan dagoela dirudi, bakterioekin lotutako ikerketak ugaritzen ari baitira. Zientzia.net
Garbi単e Aizcorbe 1.1L
LACTOBACILLUS CASEI Nik Lactobacillus casei-ari buruz hitz egingo dut. Bere izen zientifikoa hori da: Lactobacillus casei. Lactobacillus casei-a monero erreinukoa da, bakterio bat hain zuzen. Baziloa da, forma luzanga duen bakterioa da. Zelulabakarrak dira, eta zelula prokariotoa dute; material genetikoa zelulan sakabanatuta dute, eta ez dute nukleorik. Bakterio hauek heterotrofoak dira, beste izaki bizidun batzuetatik hartutako sustanzia organikoz elikatzen dira. Sinbionteak dira, beste izaki bizidun bati lotuta bizi dira, elkarren mesederako. Bere generoa lactobacillus casei da, eta bere espeziea L. Casei. Gizakien hesteetan eta ahoan bizi dira. Bakterio hau esnekien industrian erabiltzen da, elikagai probiotikoak egiteko, gainera azido laktikoa sortzen du.
ONURAGARRIA DA: Lactobacillus caseia onuragarria da guretzat, gurekin bizi delako, eta industriarako baita ere onuragarria da. Esnekiak egiteko balio du.
Itziar Berrade
Heste flora 1. Izen arrunta: heste flora 2. Izen zientifikoa: escherichia coli. 3. -Bakterioa 4. -Ezaugarriak: •
gure planetako leku guztietan bizi dira
•
gehienetan banaka bizi dira naiz eta batzuetan kolomoetan
•
lurrean bizi izandako leen izaki bizidunak bakterioak izan ziren.
5. –Onuragarria: digestio-hodian bizi delako eta hondakinetaz baliatuz bitaminak eta beste substantzia batzuk sortzen dituelako.
Vicente San Roman
AMEBA AMOEBA
IZEN ARRUNTA: Ameba Amoeba. IZEN ZIENTIFIKOA: Ameba Proteus
. Ameba Amoeba protisto erreinukoa da eta hemen dituzue ezaugarriak. EZAUGARRIAK :
1- Zelulabakarrak edo zelulaniztunak. 2- Zelula eukariotoak dituzte. 3- Autotrofoak eta etorotrofoak. 4- Ez dute ez ehunik ez organorik. 5- Gehienak txikiak eta asko mikroslopikoak. PROTOZOOAK: EZAUGARRI OROKORRAK:
1- Zelula bakarrak dira. 2- Eterotrofoak dira. 3- Ingurune urtarretan bizi dira.
Onuragarria da Ameba Amoeba
Ekaitz Zarranz11M
M. KALTEGARRIAK
STREPTOCOCCUS BAKTERIOA IZEN ARRUNTA: Estreptococo IZEN ZIENTIFIKOA: Streptococcus clase A Estreptococoa monero erreinuko bakteria bat da, kokoen taldean sailkatuta dago. EZAUGARRIAK: - Zelula bakarra - Zelula prokariotoa - Gure planetako leku guztietan bizi dira. - Gehienetan banaka bizi dira, bakar batzuk kolonietan. - Lurrean bizi izandako lehen izaki bizidunak izan zirela uste da. - Oso sinplea da, bakuna, ez du nukleorik ezta organulu askorik. - Nutrizioaren aldetik, heterotrofoa da. - Erdibituz ugaltzen da. Bakteria mota hau kaltegarria da. Gure gorputzean sartuz gero faringean mina sentituko dugu eta guruinak handituak izango ditugu. Sukarra ere izango dugu. Hoberena da medikuarengana joatea, hark antibiotiko bat emango digu bakterioa hitzeko. Estreptococoak gure gorputzean ez sartzeko prebentzio batzuk daude. Hauek jarraituz gero, ez zara gaixotuko. - Soresak (llagas) garbiak eta estaliak mantendu. - Eztula edo doministiku egitean ahoa eta sudurra estali. - Eskuak askotan garbitu, ur beroarekin eta xaboiarekin - Ez erabili beste baten hortzetarako zepiloa.
AIZANE RUBIO ITURRIA 1.L
KOLERA
Vibrio choleral
Kolera protisto erreinukoa da eta protozooa da. Ezaugarriak: ¡ Zelulabakarrak ¡ Heterotrofoak. Bakterioz,hondar organikoz eta beste organismo mikroskopiko batzuez elikatzen da. ¡ Ingurune urtarrean bizi dira, gehienetan ur geza kutsatuetan eta hondakin uretan. Zein eragin du: Kaltegarria da, vibrio choleralaren eragina da; beherakoa,heste-flora akatsak,hotzikarak, muskuloetan karranpak,sabelek mina,memoria galtzea ‌ baina ez du sukarra eragiten. Prebentzio neurriak: Koleraren aurkako txertoa dago, baina ez du betiko immunitatea ematen eta babesa kasuen erdian bakarrik ematen du. Txertoa jarri ohi da kolera endemikoa duten herrialdeetara joan aurretik. Prebentziorik onena neurri higienikoak hartzean da, batez ere edateko uraren arazketa. Eremu endemikoetara joaten diren turistek botilako ura besterik ez dute edan behar, ezin da errekako ura edan, eta janari gordinak ezin dituzte jan.
Ane Satrustegui
ELGORRIA IZEN ARRUNTA ETA IZEN ZIENTIFIKOA: Elgorria/ Morbillivirus. ZER DA? Birusa da. EZAUGARRIAK: -Txiki-txikiak, mikroskopio elektronikoz ikus daitezke. - Non nahi aurkitu daitezke, ez dira bere kabuz mugitzeko gai. - Ez dira izaki bizidunak, ez baitira bizi funtzioa beraiek bakarrik egiteko gai. - Ugaldu daitezke, zelulak infektatuz. - Nahitaiezko parasitoak dira. ONURAGARRIAK EDO KALTEGARRIAK? Kaltegarria da. ZERGATIK DA KALTEGARRIA? Elgorria sortzeaz gain talde horretako birusek parotidis edo hazizurriak eta pneumonia mota bat ere sortzen dute. Elgorriaren birusak arnas aparatuari egiten dio kalte. Birusak arnas traktutik hasten du infekzioa. Hortik, eta linfaren bidez, odolera iritsi eta gorputz osora hedatzen da. Birus horren aurrean immunitate- sistema aktubatzen da. 8-12 egunez iraun egiten du. Sukar handia, eztula eta konjutibitisa dira lehen sintomak. PREBENTZIO NEURRIA: Onena, txertoa jartzea da. Elgorriaren kontrako txerto bat esistitzen da, bakarrik elgorriarentzat.
Naia Urien
TRIPANOSOMA Izen zientifikoa: trypanosomoa Erreinua: Protisto EZAUGARRIAK: -Flagelatu bat da. -Zelulabakarra. -Eukariotoa. -Ez dute ez ehunik, ez organrik. -Heterotrofoa. -Mikroskopikoa da. -Uretan bizi dira. -Kaltegarriak dira, hau da, parasitoak. -Loaren gaixotasuna sortzen du. PREBENTZIO MODUA Tse-Tse eulia sortzen duen gaixotasun bat da. -Ez, egon intsetu hori bizitzen den tokian. -Kotoiezko arropa eraman ia gorputz osoa estaltzen duena. -Anti-eltxoduna gurputzetik jarri. -Beroa egiten duenean berriro jarri anti-eltxoduna -Eltxodun (mosquitera) bat hoean jarri. Asier TerĂŠs 11L
SALMONELA SALMONELLA TYPHIMURIUM
Salmonela ( salmonella typhimurium ) Monero-erreinuko bakterio bat da eta Bazilo motako bakterioa da. EZAUGARRI HAUEK DITU: -Zelulabakarrak dira -Zelula prokariotoa du -Gure planetako leku guztietan bizi dira -Gehienetan banaka bizi dira eta batzuetan kolonietan -Lurrean bizi izandako lehen izaki bizidunak bakterioak izan zirela uste da
Mikroorganismo hauek kaltegarriak dira. Mikroorganismo hauen aurkako prebentzio neurriak:
1. Arrautza erabili ordez, arrautzako hautsa produktu bat erabiliz edota arrautza normala 75 gradu baino gehiagotan sukaldatzen
2. Arrautza erabilita edo arrautza hautsa erabilita osagai moduan erabiltzen badira, janaria egin ondoren mantendu behar da 8 gradu baino gutxiagotan eta kontsumitu 24 ordutan baino lehenago.
3. Arrautza freskoak hozkailuan sartu janaria egin baino lehen. 4. Ez erortzea arrautzaren estalkia gorringoan edo zuringoan eta saihestu ez apurtzea arrautza ontzi berberan. Ander Garcia 1.1.L
E-COLI-0157.H7 E-coliren zientifikoa, escherichia-coli da. Baina izen arruanta, e-coli da. E-coli, bakteria bat da, eta ezaugarria hauek ditu: 1) Zelula mintzak dira. 2) Zelula-pareta dute. 3) Zitoplasma daukate. 4) Material genetikoz osatuta daude. 5) Flageloak mugitzeko erabiltzen dituzte. Nola iristen zaigu guri? E-coli oso kaltegarriada. E-coli, guri janari kutsatuaren bidez ailegatzen zaigu. Zer gertatzen da e-coli daukagunean? E-coli daukagunean, beherakoak izaten dira, gehienetan, 5-10 egunetan pasatzen da. Baina oso-oso gogorra bada, batzuetan heriotza eragin ahal du. Zer egin behar da e-coli bakteria ez kutzatzeko? 1) Beti ura potablea edan. 2) Eskuak beti garbiak izan. 3) Sukaldeko tresnak beti garbituak izan. Zer egin behar da ekoli daukasunean? E-coli daukazunean medikuarengana joan behar zara, baina sendagai naturalak ere daude: 1) Ahabia zukua. 2) Baratxuria. 3) Arabisagarraren haziaren aterakinak. Emen e-coliren bakteriaren argazki batzuk erakusten dizkizut:
Layla PastorSALMONELLOSIA IZEN ARRUNTA: Salmonella IZEN ZIENTIFIKOA: Salmonella typhimurium TALDEA: Monero- erreinua, bakterioa MONERO- ERREINUAREN EZAUGARRIAK:
-
Bakterioak erreinu honetakoak dira.
-
Organismo mikroskopikoak dira.
-
Zelulabakarrak dira.
-
Zelula prokariotoak dituzte.
-
Edozein lekuan egon daitezke; lurzoruan, uretan, airean, gizakietan, tenperatura zero azpitik dagoen lekuetan eta baita tenperatura 100 gradutik igotzen den lekuetan ere.
-
Banaka bizi dira, baina batzuetan elkartu, eta koloniak sortzen dituzte. Hala ere, kolonietan independenteak dira.
-
Uste da, lurrean izandako lehen izaki bizidunak direla.
-
Oso egitura soila dute, nukleorik eta organulu askorik ez dutelako. Bakterio arrunt baten zelula, zelula-mintzak, zelula-paretak, kapsulak, zitoplasmak, material genetikoak eta flageloek osatzen dute.
-
Lau bakterio moten artean (kokoak, baziloak, bibrioak eta espiriloak), Salmonella baziloa da, bakterioek forma luzanga dutelako.
-
Salmonella heterotrofoa da, parasitoa.
-
Erdibituz ugaltzen dira.
-
Inguruneko baldintzak egokiak ez direnean, bakterio batzuk pareta lodiz bildu eta erresistentziaespora bihurtzen dira.
SALMONELLA, EZAUGARRI OROKORRAK: Salmonella mikroorganismo kaltegarria da. Hau harrapatzeko, mikrobio kopuru oso handia irentsi behar da (10 eta 100 milioiren artekoa). Salmonellak, artritisa, meningitisa, osteomielitisa eta neumonia eragin ditzake. Arrautzetan dago batez ere, baina haragian ere aurkitzen da. Bi salmonellosi mota daude: salmonellosi tifikoa (patologia larriak) eta salmonellosi gastroenteritikoa (patologia ez hain larriak) Salmonellosi tifikoa: dosi handietan irentsi eta heste meharreko mukosan itsasten da. Pertsonen artean transmititzen da. Sabeleko mina eta beherakoak eragiten ditu. Sendatzeko, antibiotikoen laguntza behar da. Salmonellosi gastroenteritikoa: Ez da Salmonellosia bezain larria. Gehienetan, 6-48 ordu inguru irauten du. Gaixotasun honen sintomak sukar handia, hotzikarak, giharretako mina, botagalea, oka eta beherakoa dira. Berez sendatzen da, tratamendu antibiotikorik gabe. Prebentzio neurriak: Eskuak ongi garbitu (komunean egon eta gero, animaliak ukitu ondoren...) Arrautzak eta haragia ongi egosi
IDOIA REKONDO 1.1.L.
TXANTILOI Izen arrunta: Txantiloi Izen zientifikoa: Taxotaula infotaula. Ezaugarriak: 1.- Txiki-txikiak, mikroskopio elektronikoz ikus daitezke. 2.- Non nahi aurki daitezke. Ez dira bere kabuz mugitzeko gai. 3.- Ez dira izaki bizidunak, beraiek bakarrik ez baitira gai bizi funtzioak egiteko. 4.- Ugaldu daitezke zelulak infektatuz. Nahitaez parasitoak dira. Egitura oso sinpleak Bizimodua: besteen kontuz bizi dira. Kaltegarria edo onuragarria. Zergatik? Kaltegarria da, birus guztiak kalteagarriak direlako.
Prebentizio neurriak: Transmisio bide nagusiak lau dira: babesik gabeko sexu harremanak, orratz kutsatuak, amaren esnea eta amarengandik umearenganako transmisioa erditzean (transmsio bertikala). Horregatik lau bide hauek dagozkion prebentzio neurriak jarri behar zaizkie. Adibidez sexu harremanak preserbatiboekin, orratzak behin erabilita bota,‌
Irati Goroskieta
KOLERA Vibrio choleare. 1-Protisto-erreinukoa da. 1.1-protozooa. 2-Ezaugarriak:
a)
Zelelabakarrak
b)
Zelula eukariotoa.
c) Heterotrofo. d) Ez dute ez ehunik ezta organorik. e) Gehienak txikiak eta mikroskopiko asko. f) Urtarrak dira.
3-Mikroorganismo kaltegarria da kolerarekin hil ahal zara eta. Gehienetan ur geza kutsatuetan eta hondakin uretan bizi dira. 4-Hil Sukarra eta zorabioa eragiten ditu‌
MIKROSKOPIOTIK IKUSITA HAUEK DIRA KOLERAK. 5.- Prebentzio neurriak:
-
Ura egosi edo purifikatua edan
-
Garbitu eta desinfektatu fruituak eta barazkiak
-
Ongi egosi janaria
-
Ongi garbitu eskuak jan baino lehen eta komunera joan eta gero
-
Jan bakarrik leku garbietan
I単aki Bacaicoa 11L
TIFUSA (TIPHUS MORBUS) Tifusa birus bat da. Tifusa oso kaltegarria da eta prebentzio asko daude, adibidez: arratoien eta artropodoen gordelekuak desagertarazteak infekzio arriskua murrizten du. Tifus epidemikoa eta endemikoaren aurkako txertoak daude, baina ez dute behin bateko inmunitatea bermatzen. Tifus guztiek antzeko sintomak dituzte: sukar handia, buruko mina, hotzikarak, egundoko nekea eta larruazaleko orbanak (exantema). Ezaugarriak hauek dira: -Txiki-txikiak dira, microscopio elektronikoz ikus daiteke. -Ez dira izaki bizidunak, beraiek bakarrik ez baitira gai bizi-funtzioak egiteko. -Nahitaezko parasitoak dira. -Nonahi aurki daitezke. Ez dira gai beren kabuz mugitzeko. -Ugaldu daitezke, zelula infektatuz.
Christian Vidart
Amorrua edo errabia Amorrua edo errabia gaixotasun infekziosoa da, nerbio-sistema kaltetzen duena. Birus batek eragiten du, ARN motakoa, amorruaren birusa hain zuzen ere. Izen zientifikoa Rhabdoviridaae familiatik dator eta Lyssavirus tipo 1 generokoa da. Ezaugarriak Amorrua zoonosia da, hau da, animaliek transmititutako gaitza. Amorruaren birusak animaliak infektatzen ditu. Animalia gaixoen listuan ageri ohi da birusa, eta haginkada baten bidez pasatzen da gizakira. Animalia basatiak zein etxekoak amorruaren zabaltzaile izan daitezke. Batez ere, otsoak, txakurrak, azeriak, mofetak, mapatxeak, katuak eta saguzaharrak. Prebentzio neurriak: Tratatu ezean amorrua hilgarria da beti. Birusaren aurkako tratamendu bakara immunizazioan datza. Animalia amorratuaren haginkadaren ondoren immunizazio bikoitza duen tratamendua aplikatzen da. Gaitzaren inkubazio epea luzea denez, immunizazio aktiboa oso eraginkorra da, txertoa jarzen denetik 3-4 asteetan antigorputzak sortzen baitira. Birusa nerbio- sistemara iristen denean, aldiz, immunizazioak ez du ezertarako balio. Prebentzio modura, etxe-abereen txertaketak oso eraginkorra dela erakutsi du, herrialde garatuetan amorrua desagerrarazi baitu. Louis Pasteurek sortu zuen eritasun honen aurkako txertoa 1885ean
Javier Ustes
TUBERCULOSIA 1. Izen arrunta: Tuberculosis. 2. Izen zientifikoa: Mycobacterium tuberculosis. 3. Mota: Monero – erreinua.
4. Ezaugarriak: Tuberkulosia airetik transmititzen da, gaixoak eztula edo doministiku egiterakoan. Gaixoaren txistu tantek milioika bakterio patogeno dute. Bakterio hauek erresistentzia handia diote ingurugiroari, gai izanik zortzi hilabete irauteko lurrean dagoen karkaxa batean, esaterako. Kutsatutako txistu-tantak irentsi eta gero bakterioa arnas bidetik iristen da biriketara. Hala ere, kutsatutako pertsonen %90-ak ez du gaixotasuna garatuko, haien erantzun immuneak gaitza indargabetuko baitu (makrofagoek bakterio patogenoa deuseztatuko dute). Erantzun immune kaskarra dutenek besterik ez dute tuberkulosia garatuko.
5. Mikroorganismo mota: Kaltegarria. 6. Prebentzio neurriak: Txertoa. Tuberkulosiaren aurkako txertoa dago, andui moteldu batekin egindakoa: BCG izenarekin ezagutua. Ematen duen babesa ez da erabatekoa, hala ere.
7. Kuriositateak: Tuberkulosiarengatik, jende mordoa hil zen. Tuberkulosia hain larria zen, ospitale bereziak eraikitzen zituzten tuberkulosia zutenentzat soilik. Tuberkulosia ez da biriken infekzioa bakarrik, giltzurrunetan ere eragina izan ahal du, eta beste hainbatetan. Ea hemen tuberkulosiaz infektatutako birika bat:
Naiara Azpilkueta Aracama 1L.
KOLERA (Vibrio Cholerae) -Kolera, protista, birusa ala moneroa? Kolera protista bat da. -Ezaugarriak: 1-Zelulabakarra edo zelulaniztuna izan daiteke. 2-Zelula eukariotoa dute. 3-Ez dute ez ehunik ez organorik. 4-Autotrofoak edo eterotrofoak. 5-Gehienak txiki txikiak eta asko mikroskopikoak. 6-Urtarrak, leku hezeetan. 7-Protozoal eta algak. -Onuragarria a la kaltegarria? Kaltegarria dira. -Prebentzio neurriak: Koleraren aurkako
txertoa dago, baina ez du betiko immunitatea ematen eta babesa kasuen erdian bakarrik
ematen du. Prebentziorik onena neurri higienikoak hartzean datza, batez ere edateko ura arazketan.
ANDREA GALLARDO GANUZA
SALMONELLA 1. SAILKAPEN ZIENTIFIKOA •
Erreinua: bakteria
•
Filuma: proteobakteria
•
Klasea: Gamma Proteobakteria
•
Ordena: Enterobakteriaceae
•
Generoa: Salmonella
•
Espezie: S.enterica
•
Subespezie: S. enterica enterica
•
Izen zientifikoa: Salomonella Typhimurium
•
Izen arrunta: Salmonela
Salmonellaren sailkapena liskar-iturri izan da urteotan mikrobiologoen artean. Egun, espezie bakarra onartzen da, Salmonella enterica, 6 azpi-espezie duena. Era berean, azpi-espezie bakoitzak seroaldaera asko ditu, guztira 2.300 inguru egonik.
2.
EZAUGARRIAK
Salmonella generoa bakterio Gram negatiboz osatuta dago, bazilo itxura dutenak, forma luzangakoa. Bakterioek oso egitura simplea dute ez baidute nukleorik. Zelula-mintza daukate, subtantzian sartu irteerak erregulatzeko. Zelula-pareta forma emten dio eta babestu egiten dio. Anaerobio fakultatiboak dira eta flageloen bitartez mugitzen dira. Ez dute esporarik sortzen.
3.
MIKROORGANISMO KALTEGARRIA
Salmonella lehen mailako patogenoa da. Sukar tifoidea, paratifoidea eta enteritisa eragiten du. Salmonella-k eragindako gaixotasun multzoari salmonelosi ere deitzen zaio, Hirugarren herrialdetan izurrite ugari sortzen duelarik. Epidemilogia: Salmonelosia ur kutsatu, janari kutsatu eta egoera txarreko elikagaien bidez transmititzen da. Bakterioak bizilekua hesteetan duenez, fekal bidea da mikrobio honetaz kutsatzeko mekanismorik ohikoena. Kutsatutako ur eta janariak higiene ezaren zeinuak dira. Bestalde, animalia askoren hesteetan bizi denez (hegazti eta ugaztunengan, batez ere), kutsatutako animaliak jaterakoan harrapatzen dena. Sintomak: sukar handia, oka eta beherakoa. Salmonelosiaren prebentzioa: Salmonellaren giza-eramaileak oso arriskutsuak dira, kutsapen ahalmen handia dutelako. Eramaile hauek bakterioa eramaten dute haien hesteetan, baina ez dute salmonelosi gaitzik. Higiene arauetan dute oinarria, bakterioaren janari kutsapena ekiditekotan. Aholku oroko hauek gogoan hartzeko gomendatzen da:
a. Janari manipulatzaileak kontrolatu behar dira, bakterio-eramaileak baztertzeko.
b. Janaria prestatzerakoan, tenperatura eta denbora egokian eduki behar dira, bakterioa suntsitzeko. Ekidin behar da janari gordinen kontsumoa.
c. Hozkailua erabili behar da janariak gordetzeko, higiene arauak bete eta zeharkako kutsadura ekidin.
I単igo Luna
BAZTANGA (variolae vaccine) Baztanga duela hiru mila urte zortu zen. Bi Baztanga mota daude: Baztanga mayor eta baztanga menor asiera batean ezin ziren desberdindu bainan, gaur egun, desberdindu daitezke.
BAZTANGAREN ETA BIRUSEN EZAUGARRI ORROKORRAK: Birusak oso oso txikiak dira hain txikiak mikroskopio elektronikoz baina ezin dira ikusi,ez dira izaki biziduntzat hartzen ez bait direlako bizi-funtzioak egiteko gai, NAHITA EZKO PARASITOAK DIRA, nonbait aurki daitezke bainan ez dira bere kabuz mugitzeko gai, ugaldu daitezke zelulak infektatuz. EGITURA:Oso egitura simplea da eta honelakoa da: Kapsida (proteinaz eratutako bilgarria da), Kampoko bilgarria (Kapsidatik kampo dago. Birus batzuk dute soilik), Azido nukleikoa (birusaren informazio genetikoaren euskarria da). 路Baztanga mikroorganismo KALTEGARRIA da: mikroorganismo gehienak kaltegarriak edo gaixotasuna zortzeko gai mikroorganismo horrei mikroorganismo patogenoak esaten zaie eta Baztanga horietako bat da birus guztiak mikroorganismo patogenoak direlako eta Baztanga birus bat da. 路PREBENTZIO NEURRIAK: Txertoa jarri behar da Baztanga hartu baino lehen ez izateko eta behin izanda, ezin dituzu antibiotikoak hartu ez dietelako aurka egiten birusei sortutako gaixotasunei. Olaia Albeniz
PNEUMONIA -Izen arrunta: Pneumonia -Izen zientifikoa: Streptococcus Pneumoniae -Monero-erreinuko bakterio bat da. Airearen bidez trasmititzen da. -Ezaugarri orokorrak: *Biriken alboak inflamatzen dira. *Hau da txikien pneumoniarik komunena. *Sintomak:sukarra oso altua, hotzikarak, oxigenoa falta, oka egin, bularrean min handia arnasa hartzen denean eta gorputzean min handia . -Pneumonia osasunerako oso kaltegarria den infekzio bat da, ez bada behar den momentuan sendatzen. Batzuetan, pneumoniarekin jendea hiltzen da, ia guztiak aiton-amonak eta jende deprimituak dira. -Pneumonia oso kaltegarria da osasunerako biriken alboak inflamatzen direnean, birika isten du eta ezin da arnasa hartu. Hau gertatzen da pneumonia oso urrun ailegatzen denean. -Ezin ba dugu estula egin, gure listua eta gure oka jaten badugu, pneumonia izateko posibilĂtate asko ditugu, mikroorganismo asko sartzen baitugu gure gorputzan. -Pneumonia ez izateko prebentzio neurriak hauek dira: *Eskuak garbitu kaka egin ondoren, sudurra garbitu ondoren, eta jaten hasi baino lehen. *Tabakoaren kea ez aspiratu. *Ez hartu gauzak beste gaixo batenak direnak. Pneumonia duzunean honela daude zure birikak:
Adrian Martinez, 11k
AMORRUA (Lyssavirus) Amorrua edo hidrofobia birus kaltegarri bat da. 185 nanometro neurtzen du, gutxi gora behera. Bakarrik ugaztunei afektatzen zaie: etxe aberei, basatiei eta baita ere gizakiei. Batez ere azeriak, txakurrak, otsoak, mofetak, mapatxeak, katuak eta saguzaharrak izaten dute. Hozkaden bidez transmititzen da, normalean. Birusa burmuinera iristen denean, lehen sintomak sukarra, eztarriko espasmoak, ondoeza, depresioa, antsietatea... dira. Azkenean, koma egoera batekin bukatu ahal da, eta, hortik, heriotzera. Heriotza eragiten duena arnas aparatuaren paralisia da. Amorrua 45.000 pertsonen bizitzekin bukatzen du urtero mundu osoan. Horren ondorioz, prebentzioak hartu behar dira: ANIMALIETAN: -Eraman maskota bi aldiz hilabetera, gutxi gora behera, albaitariarengan, eta bakunak erabili ahal duzunean. -Maskota begiratu eta zaindu. -Kaleko txakurrak daudenean, animali kontrolera deitu, amorrua izan ahal dutelako. PERTSONETAN: -Ez ukitu animali ezezagunak. -Bakunatu Amorrua dagoen herrialdetara bidaiatu baino lehen.
Amorruz infektatuko gizona
Amorruz infektatuko txakurra Eneko Sรกnchez 11L
GRIPEA (ORTHOMYXOVIRIDAE) Gripea birus bat da.
Ezaugarriak:
-Gripea txiki-txikiak dira.Ia-Ia mikroskopio batekin ikusi behar duzu. -Antibiotikoekin gripea desagertzen da. -Birus asko ateratzen dira etengabe gure gorputzetan eta batez ere gripea da. -Gripea leku askotan aurkitu da baina batez ere Europan eta Amerikan.
-Oso kaltegarria da birus hori eta birus horren ondorioz hil ahal zara. Prebentzio neurria: Birus hau airearen bidez edo persona batek estula egiten duenean gure gorputzean sartzen da. Gripea oso kaltegarria da gure gorputzarako. Mikroorganismo kaltegarriei, adibidez gripea, mikroorganismo patogenoak esaten zaie. Birus guztiak patogenoak dira eta Birus guztiak parasitoak dira. Gripearen gaixotasun asko izan daiteke.
Gripearen birusa
Gripearen birusa, mikroskopio elektronikoan ikusita
I単igo Saiz
Salomnellosisa (salmonella typhimurium) SALMONELLOSIA: Salmonellosia bakterioa da,eta kutxakorra da. NOLA TRANSMITITZEN DA? Egoera txarreko elikagaien bidez transmititzen da. SINTOMAK: Sukar handia,oka eta beherakoa. EZAUGARRIAK: -Gure planetako leku guztietan daude. -Geihenetan banaka, baina gutxitan kolonietan. -Lurrean bizi dira, lehen izaki bizidunak bakterioak izan ziren. GAIXOTASUN HORI EZ HARTZEKO HARTU BEHAR DITUZU PREBENTZIOAK: -Antibiotikoak hartu behar dira gorputzaren barruan bakterioak badaude. Antibiotikoa hartu behar da ahoz edo intravenously 2-3 egunetan hartu behar da, sukarra gutxi izan arte. GURE GORPUTZATIK SAR DAITEZKEN LEKU NAGUSIAK: -Arnas bidearen bidez. -Digestio-bidearen bidez. -Sexu-harremanak -Larruazalaren bidez. Iratxe Diaz Rojas
GASTRITIS(Helicobacter pilory) Definizioa: Monero erreinukoa da.Ezaugarriak: -Zelulabakarra. -Prokariotoa. Bakterioaren egitura: -Zelula mintza -Bakterioaren zelula-pareta -Zitoplasma -Material genetikoa -Flageloak ditu Bakteria hau gure urdailan bizitzen da. 4 un neurtzen du eta 4-6 flagelo ditu. Espiral formakoa da. Zer da?: Pertsona batzuei gastritis gertatzen zaie, sabelako mina, botakak, gose asko izan eta indigestioa. Eta kasu batzuetan urdailgo minbizia. Oso kaltegarria da. Non aurkitzen da: Janariak pikatzen dutenak, freskagarriak eta gominolak kolore horikoak. Prebentzioa: Normalean antibiotikoarekin desagertzen da. Baita ere, te berdea urdaiko inflamazioak
Bakterioaren prozesua
Iñigo Gironés Zarranz – 1º K
AMORRU Izen arrunta: Amorru. Izen zintifikoa: Hidrofobia Amorrua birusa batek egiten du (Errabdobirusen) Ezaugarriak: birusak oso txikiak dira hain txikiak bakarrik ikusten direla mikroskopio elektroniko batekin. Ezin dira izaki bizidunatzat hartu, beraiek bakarrik ezin dituzte bizi funtzioak egin. Birusak zelula biziak infektatzen ditu, hori dela eta parasitoak dira. Birusak non nahi haurki daitezke. Birusak forma askotakoak dira, baina forma guztietan oso zaila. Kaltegaarria da. Prebenitzeko: Amorruaren kasu gehienak garapen bidean dauden herrialdeetan gertatzen dira, hots, Afrikan, Asian eta Hego Amerikan. Amorruaren ondorioz mundu osoan 45.000 lagun inguru urtero hiltzen direla kalkulatzen da. Tratatu ezean amorrua hilgarria da beti. Birusaren aurkako tratamendu bakarra immunizazioan datza. Animalia amorratuaren haginkadaren ondoren immunizazio bikoitza duen tratamendua aplikatzen da.
Mikel Martinez
MALARIA (Plasmodium malarie)
1. Izen arrunta:
- Malaria
2. Izen zientifikoa:
- Plasmodium malarie
3. Monero, protisto ala birus? - Protisto
4. Ezaugarriak - Forma biribila dute - Ez dira mugitzen - Microskopikoak dira
5. Kaltegarria ala onuragarria
Kaltegarria da: Malaria gaixotasun hilgarria da. Datuen arabera, urtean 300 milioi lagun larri gaixotzen dira eta gutxienez milioi bat hiltzen dira malariaren erruz. Munduko populazioaren % 40k, batez ere herrialde pobreenetan bizi direnek, malaria jasateko arriskua dute.
6. Kaltegarria bada prebentzio neurriak
− Medikamentuak ( Malarona, Klorokina, Meflokina) − Krema insektu nardagarriak − Eltxoaren (Anopheles) kontrako intsektizida − Bakuna (Oraindik frogatzen daude) Gorka Aguirre Port 11K
GRIPEA Gripea gaixotasun kutsakorra da, jatorri birikoa duena, batez ere arnas aparatuari eragiten diona, baina gaixoaren egoera orokorra ere kaltetzen duena. Gripearen birusak gizakia ez ezik, hegaztiak eta beste ugaztunak ere infektatzen ditu. Txerriek, zaldiek, ahateek, oiloek eta indioilarrek ere gripea harrapa dezakete, gizakiak dituen antzeko sintomak aurkeztuz EZAUGARRIAK: -Birus bat da. -Ori parasitoan biurtzen du. -GRIPEA oso txikia da eta bakarrik mikroskopioarekin ikus daiteke. -Ezin dira beste izaki bizidun bat gabe bizi. -Zelula biziak infektatzeko gai dira. ERAGILEA: Gripearen eragilea Ortomixobirusen taldeko birusa da. Birus hauek RNA dute material genetiko gisa, kapside helikoidal batek babesten duena. TRATAMENDUA: Tratamendu sintomatikoan parazetamolak emaitza onak ematen ditu. Antibiotikoak berriz ez dute ezer egiten birusa da berriz. GRIPEA Orthomyxoviridae familiar en birus bat da. Guretzat txarra edo kaltegarria da.
Unai Iba単ez
TRIPANOSOMA(0’001 mm)
IZEN ZIENTIFIKOA: Trypanosoma cruzi. IZEN ARRUNTA: Tripanosoma. PROTISTO, MONERO EDO BIRUSA?: Protistoa da. EZAUGARRIAK:
-
Zelulabakarrak edo zelulaniztunak.
-
Zelula eukariotoak dituzte.
-
Ez dute ehunik ez organorik.
-
Autotrofoak edo heterotrofoak.
-
Gehienak txikiak eta askok mikroskopikoak.
-
Urtarrak dira, leku hezeetan.
-
Protozooak eta algak.
PROTOZOOAK DIRA:
-
Zelula bakarrak.
-
Heterotrofoak: hondarorganikoak eta beste izaki mikroskopikoak.
-
Ingurune lehorrean bizi da.
-
ZOOPLAKTON: Ur azalean bizi diren protozooak. Itsasoko animalien elikagaia.
ONURAGARRIAK EDO KALTEGARRIAK?: Tripanosoma KALTEGARRIAK dira. Zelula hauek odolean daude, obulo gorrietan sartzen dira eta logurearen gaixotasuna eragiten du. PREBENTZIO NEURRIAK: Ez egon intsektu infektzatuen lekuetan, kolore argia eraman arropetan material naturalekin adibidez kotoia, ez da komeni prebentzio edozein droga hartu…
Irati Pagola
SALMONELLOSIA IZEN ZIENTIFIKOA: Salmonella typhimurium IZEN ARRUNTA: Salmonellosia MONERO ERREINUA KALTEGARRIA DA GURENTZAKO PREBENTZIO NEURRIAK: Iraungitze datarekin kontuz izan, eskuak garbitu janaria ukitu baino lehen eta ez utzi janaria temperatura ingurumenean. Janaria deskongelatzen ba da hobe da egin pixkanaka – pixkanaka. Ez jan arrautzak egoera txarrean. Etxetik kanpo ez jan elikagaiak Birusen ezaugarriak: Txikiak dira, mikroskopio elektronikoz ikus daitezke, ez dira izaki bizidunak, beraiek bakarrik ez baitira gai bizi - funtzioak egiteko, nahitaezko parasitoak dira, non nahi aurkitu daitezke, ez dira gai bere kabuz mugitzeko eta gai dira ugaltzeko zelulak infektatuz
Aaron Bandres
STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE -Izen arrunta: Pneumokoko -Izen zientifikoa: Streptococcus Pneumoniae -Bakterioa -Ezaugarriak: zelulabakarra, zelula heterotrofoak, zelula prokariotoak, borobil formakoa da (Kokoa). Populazioaren %40 bakterio honen eramalea da, gaixorik izan gabe. Nasofaringean kokatzen da. Pneumokokoaren aurka penizilina da antibiotiko erabiliena. Zoritxarrez, azken urteetan andui erresistenteak agertu dira, kloranfenikol ala bankomizinarekin tratatu behar direnak. Ez du jaioberrietan eragiten. -Kaltegarria da eta pneumonia, sinusitisa, perontositisa, meningitisa, sepsisa, otitisa … -Prebentzio neurriak: • Streptococcus Pneumoniaearen aurkako txertoa ipintzea. • Pneumonia kasuak osasun-etxean, ospitalean edo komunitatean kontrolatzea. • Biziaren lehen sei hilabetetan amarren bularra edoskitzea. • Etxe barruko airearen kutsadura kontrolatzea eta ingurune osasuntsu bat lortzea.
Streptococcus Pneumoniaea leukozitoetatiktik ihes egiten.
Noel Blanco
AMORRUA Izen zientifikoa: Lissavirus Rabia birus bat da. Ugaztunek izan al dute. Salibatik transmititzen da. Europan animali auek dira gehienak izaten dutenak: azeriak, saguak, arratoiak eta saguzarrak. Rabia oso kaltegarria da hil ahal zaituelako baina sendagarria da. PREBENTZIOAK: Ez ukitu txertatuta ez dauden ugaztunik eta ukitzen badituzu, eskuak garbitu. Begiak ukitzen badituzu oso erraza da transmititzea.
Txomin Baztan
EBOLA BIRUSA Izen arrunta: Ebola Birusa Izen zientifikoa: Usamriid 1- Birusa bat da. Honek, gaixotasun bat eragiten du. 2- EZAUGARRIAK:
•
Izena Ebola ibaitik dator (Kongoko Errepublikan), han lehenengo aldiz aurkitu zelako birusa.
•
Filoviridae familiakoa da, Filavirus generokoa.
•
Ebola sukar hemorragikoa gaixotasun kutsakorra da.
•
Jatorri birikoa du.
•
Beste primate batzuei eragiten die.
•
Oso kutxakorra da.
3- Mikroorganismo kaltegarria da. Gaitzak ez du tratamendurik. Infektatutako pertsonak berrogeialdian isolatu behar dira, gaixotasuna kutsa ez dezaten. Tratamendu bakarra gaixoaren sintoma larriak kontrolpean edukitzeko ahaleginean datza, heriotza ekiditeko: arnasketa artifiziala, odoljarioen kontrola, likido eta elektrolitoen ekarpena... zainketa intentsiboen unitateetan burutzen direnak. Birusaren aurkako txertorik ez dago, ikerketa franko egiten ari diren arren. 4- Prebentzio neurriak.
• • • • •
Basetxe batean birusa aurkitzen bada lekua itxi edo beharrezkoa bada animaliak hil behar dira. Birusa duten animaliekin pertsonak ez dira egon behar. Pertsona batek birusa baldin badu koarentena garaia pasatu beharko du beste batekin kontakturik izan gabe. Ospitaletan, hartuko diren prebentzio neurriak higienearekin erlazionatuak egongo dira: eskuak garbitu, eskularruak erabili, moxorroak erabili, jantzi bereziak ere,.. Birusagatik hiltzen diren pertsonak neurri bereziak erabiliz lurperatu behar dira.
YAIZA SANZ CALVO 11L
FIEBRE AMARILLA (Flavivirus amaril) BIRUSAK EZAUGARRIAK:
•
Txiki-txikiak dira.
•
Ez dira izaki bizidunak, beraiek bakarrik ez direlako gai bizi-funtzioak egiteko.
•
Nahitaezko parasitoak dira.
•
Ez dira gai haien kabuz mugitzeko.
•
Ugaldu daitezke zelulak infektatuz
EGITURAK:
•
Oso egitura sinplea dute, besteen kontura bizi dira.
BIZIMODUA:
•
Ugaldu egin daitezke.
•
Ez dira izaki biziduntzat hartzen.
MIKROORGANISMO KALTEGARRIAK
•
Fiebre amarillaren birusa, mikroorganismo kaltegarria da, gaixotasunak sortzeko gai delako.
•
Gaixotasuna, hiru eltxo mota sortzen dute: Haemagogus (Amerikaren hegoaldean), Aedes africanus (Afrikan), Aedes aegypti (hiriko aldeetan)
Ane Plaza
IZAKI MIKROSKOPIOAK: Izen arrunta:ameba Izen zientifikoa:amoeba Ameba:protisto-erreinukoa Ezaugarriak: -Zelulabakarrak dira.Organismo hauen zelula bakarra bizi-funtzio guztiak egiteko gai da. -Heterotrofoak dira.bakterioz,hondar organikoz eta beste organismo mikroskopiko batzuez elikatzen dira. -Ingurune urtarrean bizi dira,bai ur gezatan, bai ur gazitan.
-Zergatik onuragarriak ala kaltegarriak: ameba orunagarria da bakterio txarrak jaten dituelako gure gorputzean, ere bai jaten ditu landare eta animali miroskopikoak Prebentzio neurririk:ez dugu izan behar. Ameba orunagarria da guretzako eta ez du kutxatzen.
JON REZUSTA OTEIZA
KOLERA
IZEN ARRUNTA: KOLERA IZEN ZIENTIFIKOA: VIBRIO CHOLERAE KOLERAREN ERREINUA PROTISTO ERREINUA DA EZAUGARRIAK: Vibrio Cholerae uretan bizi da, gehienetan ur geza kutsatuetan eta hondakin uretan. Mikrobio honen gordailua gizakia da. Horrek esan nahi du kutsapena gaixoen gorotzen bitartez gauzatzen dela, hauek milioka bakterio patogeno baitituzte, uretara iristean ur horiek kutsatzen dituztenak. Kolera endemikoa da garapen bidean dauden zenbait lurraldeetan. Bertan higiene baldintzak eskasak dira. Edateko ura, adibidez, ez da behar bezala arazten, ezta hondakin urak ere. Baldintza horietan edateko ura bakterioz kutsatuta egotea posible da, eta Ă frika zein Asiako toki askotan hori da gaixotasunen sorburua. ONURAGARRIA ALA KALTEGARRIA DA? Kolera kaltegarria da izaki bizidunentzat. KOLERAREN INFEKZIOAK Vibrio Cholerae gorozki-aho bidetik sartzen da gorputzean, ur kutsatuta edaterakoan. Infekzioa uretatik transmititzen denean izurri handiak gertatzen dira. Janarien bitartez transmititzen denean (esnea, arrainak edo itsaskiak jaterakoan) noizbehinkako kasuak agertzen dira. ERASOBIDEA Urdailera iristerakoan bibrioi asko hiltzen dira urdaileko azidotasunak jota. Bizirik irauten dutenak heste meharra ailegatu eta bertako mukosara atxikitzen dira. Vibrio cholerae sortzen duen enterotoxina indartsuak bakterioaren birulentzia areagotzen du: toxina hauek hesteetatik ura eta elektrolitoak kanporatzen ditu, beherako bortitzak eraginez.
AIMAR ARANGUREN ORTIZ
Izen arrunta: Salmonella. Izen zientifikoa: Typhimurium.
MONERO-ERREINUA Ezaugarri orokorrak : 1.Zelula bakarrak dira. 2.Zelula prokariotoak dituzte. 3.Ez dute nukleo bereizirik, materia genetikoa zitoplasman. Salmonella kaltegarria da: Salmonella lehen mailako patogenoa da. Hirugarren Munduko herrialdeetan asko dago. Salmonella ur eta janari kutsatuen bidez transmititzen da.
Prebentzio neurriak: Salmonellaren prebentzioa eskuak garbituak izatea eta higiene arauak betetzearekin ez duzu hartzen.
I単igo Punzano Vesperinas
PLASMODIUMEN LANA Izen arrunta:Plasmodium Izen zientifikoa: Plasmodium Protistoa da. -Zelulabakarrak edo zelulaniztunak -Zelula eukariotoak -Ez dute ehunik ez organorik. Oso Kaltegarria da jende asko hiltzen da.Oso frekuentea da Afrikan. Malaria sortzen du. Uste da historiaurretik datorrela. Txertoa hartu behar, baino hartzen baduzu antibiotikoak hartu behar dira. Oso kaltegarria da umeentzat.
Julen Pinillos
(Mycobacterium tuberculosis edo bazilo de koch) ERREINUA: Monero erreinukoa da. EZAUGARRIAK: -Zelulabakarrak dira. -Zelula prokariotoa. -Material genetikoa zitoplasman banatua. KALTEGARRIA ALA ONURAGARRIA? Tuberkulosia oso kaltegarria da, heriotza sortu arte. HISTORIA Duela urte asko, urtero ia 2 milioi pertsona hiltzen ziren haren ondorioz. Munduko osasun arazo handienetakoa zen, bereziki herrialde pobreetan. Tuberkulosia airetik transmititzen da, gaixoak eztula edo doministiku egiterakoan . Gaixoaren txistu tantek milioika bakterio ditu. Bakterio hauek erresistentzia handia diote ingurugiroari, gai izanik 8 hilabete irauteko lurrean. Kutsatutako txistu tantak irentsi eta gero bakterioa arnas bidetik iristen da biriketara. Hala ere, kutsatutako pertsonen %90-ak ez du gaixotasuna garatuko. PREBENTZIO NEURRIAK: Neurri orokorrak: Kutsatzeko arriskuan egonez gero hartu beharrekoak Txertoa: Tuberkulosiaren aurkako txertoa dago, andui moteldu batekin egindakoa. Txertoak ematen duen babesa ez da erabatekoa.
birika tuberkulosi gabe
birika tuberkulosiaren infekziorekin AINARA JIMENEZ LATORRE 11K
KOLERA Vibrio cholerae Kolera protistoa da. Kolera kutsatutako ura edaten izaten da. Kolera endemikoa da garapen bidean dauden zenbait lurraldeetan. Bertan, higiene baldintzak eskasak dira. Edateko ura, adibidez, ez da behar bezala izaten, ezta hondakin urak ere. Baldintza horietan edateko ura bakterioz kutsatuta egotea posible da, eta Afrika zein Asiako toki askotan hori da gaixotasunaren sorburua. Prebentzio neurriak: Koleraren aurkako txertoa dago, baina ez du betiko immunitatea ematen eta babesa kasuen erdian bakarrik ematen du. Txertoa jarri ohi da kolera endemikoa duten herrialdeetara abiatu aurretik. Prebentziorik onena neurri higienikoak hartzean datza, batez ere edateko uraren arazketan. Eremu endemikoetara joaten diren turistek botilako ura besterik ez dute edan behar, eta janari gordinak ez dituzte jango. Sintomak: Gaitz honen inkubazio epea 1 eta 5 egun artekoa da. Sintoma nagusiak okadak, beherakoak eta sabeleko mina dira. Ez dago sukarrik, gaitza toxina batek eragiten duelako. Beherakoak ugari dira (40-50 egun batean), eta oso urtsuak. Kolerak deshidratazio bortitza sortzen du, eta tratatu gabeko gaixoak horren ondorioz hiltzen dira 3-4 egunetan Tratamendua: Bikoitza da: alde batetik, deshidratazioari aurre egiteko likido asko eman behar zaio gaixoari (aho bidetik eta zain bidetik) bestetik, bakterioaren aurkako tratamendu antibiotikoa ezarri behar da. Tetraziklinak eta erabilgarrienak. Koleraren argazki bat
kilonoak dira
Kolerak epidemia asko eragin ditu.Indian, Europan eta Amerikan da kolera gehien eragin duen lekuetan izan da. Haritz Sagastizabal 1.k