DAILY TIGER
TURN FOR ENGLISH EDITION
39TH INTERNATIONAL FILM FESTIVAL ROTTERDAM #7 WOENSdag 3 februarI 2010
Astrid Bussink & Jesse de Jong
foto Ruud Jonkers
Wel een ego, geen Peter R. de Vries Twee jonge Nederlandse documentaire makers, wiens eerdere werk bekroond werd, zijn nu in Rotterdam met een egodocument. Mijn Enschede en Het Hemelse Leven op Aarde zijn egodocumentaires, maar niet in de klassieke zin van het woord. Jesse de Jong beschrijft zijn film als een ‘Imovie’ en Astrid Bussink verlegde haar invalshoek gaandeweg het filmproces van zichzelf naar haar getrau matiseerde stadsgenoten.
Is Het Hemelse Leven op Aarde eigenlijk een egodocumentaire? Jesse de Jong plugt liever zijn eigen termen: ‘egomentaire, of ‘Imovie’. ‘Ik documenteer niet alleen een persoonlijk onderwerp,
ik plaats mezelf echt op de sofa. Wie ben ik? Wat houdt me bezig? Hoe beschouw ik de wereld om me heen? Ik wilde mezelf confronteren met die filosofische, spirituele vragen.’ De fysieke reis die De Jong de afgelopen drie jaar aflegde – van Rotterdam naar de Surinaamse jungle en vandaar weer naar het Brabantse platteland – is tevens een zoektocht naar zijn identiteit. Of zoals hij het zelf formuleert: een poging een nieuwe relatie met zichzelf aan te gaan. Bij de bosnegers in het Surinaamse binnenland voelde hij zich de spil in een hecht collectief, in tegenstelling tot de afstandelijkheid van het leven in het drukke Rotterdamse stadsleven. ‘Mijn hart opende zich, er kwam een stroom van liefde vrij door de vrien-
delijkheid waarmee ik ontvangen werd. Voor het eerst vloeide ik samen met mijn omgeving.’ Een ervaring die hij terug in Nederland opnieuw hoopte te creëren in een woongroep. Dat pakte helaas anders uit.’ Er waren daar bewoners die me irriteerden, die groepsprocessen boycotten, die ik niet mocht. Er was geen uitweg. In eerste instantie een pijnlijke ervaring. Gaandeweg begon ik het te waarderen. Ik ontdekte dat de eenheid in verscheidenheid schuilt, niet zozeer in het collectief. En in de interactie met mensen die verschillend zijn, ontdek je wie jezelf bent.’ De Jong woont nog steeds in dezelfde woongroep, maar sluit een verhuizing niet uit. Lees verder op pagina 13
Perzische katten pagina 8 • Griekse honden pagina 11
filmfestivalrotterdam.com
tussenstand
Publieksprijs
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Yo, tambien Fantastic Mr. Fox Tetro Russian Lessons The Trotsky A Single Man Un prophète Alamar My Queen Karo Eyes Wide Open
4,72 4,48 4,41 4,41 4,40 4,40 4,35 4,33 4,31 4,31
jong geleerd
column
foto Daniëlle van Ark
I OF THE TIGER
foto Ramon Mangold
Het is een overvolle week voor de jongste jury van het festival: de MovieSquad. Ze hebben twintig films op hun ‘te kijken’-lijstje, ze schrijven een blog over hun belevenissen, ze discussiëren over hun filmsmaak en tussendoor zijn er ook nog ontmoetingen met regisseurs. Zoals hier met Pedro González-Rubio. Zijn advies aan Mathijs Koster (17), Max de Wolf (17), Uriël Matahelumual (16), Roos Meijer (15) en Aideen Hearn (17) is om hun filmdromen na te jagen en zich niet te laten
belemmeren door geldzaken. Tegenwoordig heeft niemand meer een excuus om geen film te maken! De vijf middelbare scholieren hebben vandaag hun juryberaad. De winnaar wordt op donderdag 4 februari om 19:30 uur in Pathé 4 bekend gemaakt – en na uitreiking direct vertoond. Koop dus vooral tickets voor die avond, want de jongerenjury bewees in het verleden een uitstekende neus te hebben voor publieksfavorieten: vorige jaren
hadden ze de verder totaal uitverkochte Slumdog Millionaire en Persepolis in de aanbieding. Dit jaar wordt het óf Alamar, óf J’ai tue ma mère óf R. Aan de MovieSquad Award is een geldbedrag verbonden van €2000 ter promotie van de film onder de doelgroep. Bovendien maakt de film kans om te worden opgenomen in één van de landelijke educatieve filmprogramma’s van het Nederlands Instituut voor Filmeducatie. Bekijk de festivalverslagen van de juryleden op moviezone.nl. (MN)
Aziatische popcorn
foto Nadine Maas
De Break Even Store draait niet om winst, maar om cinema. In die geest heeft programmeur Chinlin Hsieg een mandje met snoepgoed op de toonbank neergezet. Het zijn dezelfde snoepjes als uit haar filmjeugd. U mag gratis en vrijblijvend uitproberen of ze net zo lekker irritant kraken en ruiken als onze vertrouwde popcorn.
prof wagenaar, zingende tovenaar Een van de gasten in de Salon Indien vanavond is professor Willem Albert Wagenaar. Wagenaar is bekend als emeritus hoogleraar psychologie en getuigedeskundige, gespecialiseerd in de werking van het menselijk geheugen. Minder bekend is
Een gelijkwaardig verhaal valt te vertellen over Kim’s Video Store, decennia lang het heiligdom voor de New Yorkse cinefiel. En zo heeft allicht elke rechtgeaarde cultuurconsument wel een verhaal over een dierbare plek, een huis van vertrouwen, dat onlangs van de landkaart verdween. De kredietcrisis zorgde voor het fatale duwtje. Het tijdelijke winkel-project Break Even kan dan ook begrepen worden als een soort van Regained-programma, een hommage aan een vorm van filmcultuur die in de vergetelheid dreigt te geraken. Maar zo nostalgisch zijn we nu ook weer niet. De bezoeker vindt in de winkel hopelijk juist een rijkdom aan vitamines en ingrediënten van vitaliteit van de cinema waardoor hij juist nieuwe smaken te proeven kan krijgen
And the Oscar goes to… Hollywood en Rotterdam liggen vaak mijlenver uit elkaar. Maar niet altijd. Gisteren werden de Oscar-nominaties bekend gemaakt. Daaronder ook een paar films die op het festival draaien. Natuurlijk Audiards Un prophète, die zich in maart misschien wel beste buitenlandse film mag noemen. Wellicht bedankt Colin Firth dan zijn agent, ouders en vrouw als beste mannelijke hoofdrol in Tom Fords A Single Man. Wes Anderson maakt met zijn Fantastic Mr. Fox zelfs twee keer kans op Oscargoud: als beste animatie en voor beste muziek. Het aborginaldrama Samson and Delilah schopte het – evenals ‘onze’ Oorlogswinter – net niet tot de nominatieronde.
Er was eens een winkel, die heette Le Bonheur (Het Geluk). Gedurende meer dan vijftien jaar was het dé Brusselse delicatessen-zaak voor al wie hongerde naar avontuurlijke muziek- en filmproducten. De eigenaar zelf beschouwde zijn handeltje als een épicerie audio-visuelle: als een kleine kruidenier onderhield hij een oase van goede smaak en verrassende combinaties. Ook verkocht hij net zo graag curieuze T-shirts, grafisch drukwerk, alternatief kinderspeelgoed, tot zelfs zijn favoriete chocolade. Anderhalf jaar geleden gingen de rolluiken plots dicht, voorgoed. Onlineshops hadden hem de nek omgedaan.
dat Wagenaar al jaren een verwoed verzamelaar is van toverlantaarns, de historische voorlopers van de cinema. Vanavond organiseert hij in de Salon Indien - vernoemd naar de plek waar de gebroeders Lumière in 1895 de allereerste bioscoopvoorstelling hielden - de negentiende-eeuwse, muzikale toverlantaarnvoorstelling Daddy. Wagenaar: ‘Je ziet in zo’n toverlantaarnserie al de hele filmtaal voorbijkomen. De opbouw volgt dezelfde logica als cinema. Voeg een paar beelden toe, en je hebt een film.’ Daddy is gebaseerd op foto’s. ‘Vanaf 1850 konden foto’s op glas worden gedrukt en dat werd direct gebruikt voor toverlantaarns. Dat leidde tot de opkomst van reusachtige toverlantaarnstudio’s op, waaruit later de filmstudio’s voortkwamen.’ De geloofwaardigheid van de voorstelling werd bijzonder
serieus genomen. ‘Dit verhaal gaat over een vader en zijn dochtertje. Dat meisje is later over deze toverlantaarnserie geïnterviewd. Ze vertelde dat het echt haar vader was, bij wie ze op schoot zat. Omdat die er moe uit moest zien, werd gewacht met fotograferen totdat hij klaar was met zijn werk als smid.’ De stijl van Daddy ingetogen. ‘Het is heel gewaagd eigenlijk. Er lijkt niet veel te gebeuren, totdat je het lied erbij hoort. Dan valt alles op zijn plek.’ Om dat te demonstreren, zal Wagenaar vanavond zélf het bijbehorende lied aanheffen. (KD) Salon Indien, Zaal de Unie. Thema ‘Ode aan kijken en verwondering’. Met naast professor Wagenaar ook filosoof en essayist Maarten Doorman, en IFFRprogrammeur Edwin Carels. Wo 3, 20:30 uur, gratis toegankelijk.
DE AANKOMST Vandaag arriveren o.a. op het festival: Suzanna Amaral (Brazilië) • Pepe Diokno (Filipijnen) Wolfgang Fischer (Duitsland) • Vadim Jendreyko (Zwitserland) • Sara Dalena Lluch (Filippijnen) • Korbett Matthews (Canada) • Noel Munyurangabo (Rwanda) • Clara Picasso (Argentinië) • Deborah Stratman (Verenigde Staten) • Momar Thiam (Senegal).
filmfestivalrotterdam.com
Break Even hoort daarom – net als Kino Climates en Back to the Future? - thuis in de uitgebreide sectie RE:Reloaded, waarmee het IFFR dit jaar de aandacht wil vestigen op de enorme klimaatwisselingen op het gebied van filmproductie en -presentatie. Internet 2.0 biedt een weelde aan nieuwe mogelijkheden, maar stelt zowel filmmakers, als -distributeurs als –consumenten voor enorme uitdagingen. En in essentie is het natuurlijk een kwestie van economisch denken. Hoe laten we eigenzinnigheid en persoonlijke smaak prevaleren in een keiharde, cijfermatige wereld? Als een typische pop-up shop zit Break Even uiteraard in de luxe-positie dat de zaak amper tien dagen hoeft te overleven. Maar winstmaken is niet ons oogmerk. De essentie van deze ‘concept store is het opwerpen van vraagstukken.’ Het signaal is er vooral een van generositeit. Het IFFR trakteert zichzelf op een tijdelijke festivallocatie, die al onze typerende kenmerken manifesteert: liefde voor de kwetsbare film, vergezochte aroma’s die speciaal worden geïmporteerd, projecten waarbij cinema als een zeer ruim begrip wordt gehanteerd, met crossovers naar de beeldende kunst, live performance etc. Een vertoningsplek die de nieuwsgierigheid prikkelt en de blik wil verruimen. Maar vooral ook een ontmoetingsplaats. Daarom wordt er dagelijks ook koffie geschonken. Speciaal voor ons meegebracht door Tsai-Ming-liang. Edwin Carels
3
VPRO tiger award-kandidaten
foto Ruud Jonkers
foto Ruud Jonkers
Yang Heng over Sun Spots
Levan Koguashvili over Street Days
‘IK DOE HET TEGENOVER GESTELDE VAN HOLLYWOOD’
‘Georgië verschilt niet veel van New York’
Yang Heng heeft in het minimalistische Sun Spots niet meer dan 31 statische shots. In een fraai landschap speelt zich een originele variant op het typische gangstermelodrama af.
ELEVATOR PITCH
‘Het verhaal is simpel. Het gaat over drie personen: een getatoeëerde jongen, een vrouw en haar vriend, op wie ze kwaad is omdat hij vreemdgaat. De jongen, die voor een woekeraar mensen aftuigt die hun lening niet op tijd afbetalen, wordt verliefd op de vrouw.’
Chinese maatschappij wordt alles steeds sneller en drukker. Vroeger ging alles geleidelijker en trager. Dat wilde ik in deze film terugbrengen: de tijd waarin het tempo rustig was en alles op zijn elfendertigste ging.’ CHINA
‘De film is opgenomen in Hunan, een Chinese provincie die nogal achtergesteld is. Ik ben daar zelf geboren en getogen. Ik wil de kijkers de typische sfeer van Hunan laten proeven. Beijing is ver weg. Het is een omgeving met bergen, een rivier, de zee. Ook dat was een belangrijke reden om daar te filmen.’
‘Ik heb nog geen problemen gehad met de censuur. Bij het maken van deze film heb ik er niet bewust bij stilgestaan, maar net als de meeste regisseurs ken ik de regels en houd ik die tijdens het filmen wel in mijn achterhoofd. Voor mijn eerste film heb ik zelf geld bij elkaar gezocht. Om de tweede film te financieren, werkte ik met anderen samen. Dat vond ik lastig, omdat anderen zich dan bemoeien met je film. Het is wel iets gemakkelijker geworden om geld bij elkaar te krijgen, omdat ik nu een klein beetje bekend begin te worden. Ik hoef er geen ander werk naast te doen. Ik heb niet zo veel geld nodig om van te leven, voornamelijk voor sigaretten en alcohol.’
LANGE SHOTS
BRIGHT FUTURE
‘Ik heb gekozen voor die stijl met lange shots en geen camerabewegingen, omdat ik dat het meest natuurlijk vind. Als je naar twee mensen kijkt, sta je ook stil en zie je het geheel, maar richt je je aandacht op die twee personen. De gebeurtenissen kunnen net wat harder overkomen als het beeld stil staat, omdat je je concentreert op wat de personages doen. Ik zet me met deze stijl af tegen Hollywood. In die films zie je korte shots met veel beweging. Ik doe met opzet juist het tegenovergestelde. In de
‘Het scenario voor mijn volgende film heb ik al klaar. Het wordt opnieuw een verhaal over liefde, maar anders dan Sun Spots. Het wordt wel weer een film met een kleine cast, die zich weer in mijn geboortestreek afspeelt. De stijl wordt heel anders. Ik hoop er volgend jaar mee naar Rotterdam te komen. Eerst moet ik de financiering nog rond zien te krijgen.’ (SM)
LOCATIE
Sun Spots (TG) - Yang Heng
Do 04 16:00 PA4, vr 05 13:00 PA1, za 06 15:45 PA4
Met Street Days, over het dagelijks leven van een junkie in Tbilisi, dingt de onafhankelijke republiek Georgië voor de eerste keer mee naar een VPRO Tiger Award. Het is ook de eerste speelfilm van Levan Koguashvili (1973), die voor dit project na zeven jaar New York terugkeerde naar zijn vaderland.
ELEVATOR PITCH
‘Het verhaal van een verloren Georgische generatie dertigers. Mensen die opgroeiden in de SovjetUnie en vervolgens hun draai niet kunnen vinden in de huidige situatie. Het vorige systeem is ingestort, maar het nieuwe systeem moet nog helemaal opgebouwd worden. Moeilijk om in te leven, maar boeiend om te filmen. Ze vinden troost in drank en drugs, maar ondanks hun wrede sociale lot behouden ze een zekere humaniteit.’ REALISME
‘Om de protagonist een zo realistisch mogelijk karakter te geven, werkte ik met niet-professionele acteurs. Echte mensen hebben geloofwaardiger koppen dan acteurs, die gewend zijn een masker te dragen. Voor de casting kreeg ik hulp van de politie, met wie ik enkele dagen meeliep. Verder heb ik gekozen voor een klassieke benadering: spaarzame montage in de lang aangehouden shots. En geen schokkerige handcamera.’ EERSTE KEER
‘In New York had ik al enkele documentaires en korte films gemaakt, dus ik voelde me helemaal klaar voor deze stap. Mijn ervaring met documen-
Hier is Afrika!
Video halls
In Kampala, de hoofdstad van Oeganda, zijn handelsgeest en creativiteit de motor van een ware entertainmentindustrie. In de Schouwburg geven twee zogenaamde video halls een goede indruk van hoe men in delen van Afrika films ziet, maakt en beleeft.
Men neme: een rip van een gelikte Hollywoodfilm, een beamer in een goedkope loods en een vj, die rap van tong dialogen vertaalt voor het publiek, dat voor een luttel bedrag naar de voorstelling kan. Of er nu een illegale versie van een actiefilm uit Hong Kong op het
programma staat, of een Nollywoodproductie – Nigeriaanse lowbudget tv-productie –, de vj vertaalt, geeft achtergrondinformatie, verzorgt extra sound effects en bekritiseert de vertoning terwijl u kijkt. Sommige vj’s doen dat zo goed, dat ze een grote schare fans hebben opgebouwd. Slimmeriken filmen hun optreden en verhuren of verkopen hun ‘voorstelling’ via video libraries; een videotheek bestaande uit piratenversies van dure filmproducties, met of zonder ‘vertaling’. Wat in Kampala een puur commercieel fenomeen is, wordt in Rotterdam vertaald naar de artistieke Afrikaanse film. In in de hal van de Schouwburg is een minivertoningsruimte gebouwd, waar 9 personen
taires heb ik niet overboord gegooid. Integendeel. Ik werk zonder storyboard en houd ervan om snel ergens op in te springen. Daarbij geef ik m’n ploeg de ruimte voor improvisaties.’ GEORGIË
‘Omdat ik zeven jaar ben weggeweest, moest ik de snel veranderende samenleving opnieuw leren kennen. Toch is mijn binding met Georgië altijd gebleven. Mijn New Yorkse documentaires gingen over Georgische immigranten daar. Het film klimaat in Georgië is moeilijk, maar dat is in New York niet anders. Over de hele wereld bevindt de film zich in zwaar weer. De Georgische fondsen zijn beperkt; meer dan drie films per jaar zitten er niet in het vat.’ BRIGHT FUTURE
‘Mijn volgende film wordt een tragikomedie. Ik beraad me op twee projecten. De ene gaat over een man die wil trouwen maar dat niet voor elkaar krijgt, waarmee ik een dwarsdoorsnede geef van de moderne Georgische samenleving. De andere gaat over de avonturen van illegale immigranten in Brooklyn, waarmee ik New York vanuit hun perspectief belicht. Meer dan een kapstok zijn die verhalen overigens niet. Mijn films gaan over grotere thema’s, over liefde of gebrek aan liefde. De plot is wel belangrijk, want we doen het per slot van rekening voor het publiek.’ (PvdG) Street Days (TG) - Levan Koguashvili
Wo 3 13:00 PA1, vr 5 10:15 PA4, za 6 19:00 PA4
tegelijkertijd kunnen plaatsnemen. Hier kan een keur aan oldschool pulpfilms bekeken worden, uit Zambia, Kameroen en van Nigeriaanse origine. Echte Nollywoodfilms, met titels als Snake Girl, Highway to the Grave worden vertoond op een televisie van zo’n 15 jaar oud. Wie kennis wil nemen van recente kunstzinnige Afrikaanse producties, kan terecht op de eerste verdieping van de Schouwburg. Daar worden films vertoond op een state of the art plasmascherm. Het programma staat, naar goed Afrikaans gebruik, dagelijks op het krijtbord vermeld. Beide schermvoorstellingen zijn tot 6 februari gratis en doorlopend, vanaf 10:00 uur ’s ochtends te bezichtigen.
Onze telefoon staat roodgloeiend van de sms’jes (zie pag 13). We beginnen met dagwinnaar: The film with the most flamingos ever! Eagles in drag. No animals were harmed so i guess kinski wasn’t there..... ( 3162348263** over My Son, My Son, What Have Ye Done?) • Aangename maar te lome strandfilm ontbeert voldoende deining om te blijven boeien. ( 3162267071** over El calambre) • prima misdaadfilm, goed verhaal, goed geacteerd ( 3164606590** over Un prophète) • Beklemmende zoektocht van een joch naar medemenselijkheid. Hij probeert de getormenteerde ziel te spelen, maar dat lukt niet helemaal. ( 3162267071** over Where Are You?) • indringend portret van studente, mooi geacteerd ( 3165067750**
filmfestivalrotterdam.com
5
Link Dierenleed
Kamervragen, Partij voor de Dieren...?
Peter von Bagh, wandelende filmencyclopedie
De analyse was beter dan de film
Dogtooth
Een vader heeft zijn inmiddels volwassen kroost dermate geïsoleerd opgevoed, dat ze mentaal nog kinderen zijn - en doodsbang voor de boze buitenwereld. Ze komen het terrein rond huis niet af en denken dat katten de gevaarlijkste dieren ter wereld zijn. Wanneer een onfortuinlijke poes hun tuin insluipt, wordt deze door de jongen gespietst met een heggenschaar terwijl zijn zussen bibberend toekijken. Een moedig man, en dat is hij.
Devil’s Town
Naarstig op zoek naar werk arriveert een Servische bouwvakker op een konijnenslachterij. De eigenaar toont trots een klein, wit konijnenhummeltje, dat in luttele weken uit kan groeien tot verkoopbare waar. En hoewel het mes en de hamer nét buiten beeld gebruikt worden, werkt ook hier het ‘Psychoeffect’ weer maximaal.
Bad Lieutenant: Port of Call – New Orleans
Rondom de zompige moerassen van New Orleans zijn zelfs de politiemannen crimineel. En waar gehandeld en gehakt wordt vallen doden. Ook andere levensvormen hebben moeite met de gevaarlijke omgeving: een enorme krokodil eindigt als smurrie, geplet op de snelweg. Geen hond die ervan opkijkt; shit happens.
At the End of Daybreak
De 23-jarige hoofdpersoon uit de film, baalt van de rattenplaag in zijn huis. Hoewel hij niet per se sadistisch is, heeft hij toch een gruwelijke manier gevonden om van de ongewenste knaagdieren af te komen. Hij vangt ze in een kooitje en giet, terwijl de rat rent en springt voor zijn leven, kokend water over hem heen, totdat hij sterft. Vol in beeld, dus voor de filmmaker toch lastig om te faken...
De Finse supercinefiel Peter von Bagh schoof aan bij het Back to the Future?-debat. Zelfs een expert van de cinema kan nog nieuwe dingen leren. De autoriteit was namelijk voor het eerst op Rotterdamse festivalgrond.
Peter von Bagh is een wandelende filmencyclopedie. Hij schreef tientallen boeken over film, was jarenlang directeur van het Fins Filmarchief en is daarnaast programmeur van twee filmfestivals: Il Cinema Ritrovato in Bologna en het Midnight Sun Film Festival. Het eerste is gewijd aan de herontdekking van zeldzame speelfilms uit voornamelijk het zwijgende tijdperk. Het tweede, opgericht door de Kaurismäki–broers, wordt gehouden in Finse Lapland, 120 kilometer boven de poolcirkel. Een plek waar ’s zomers de zon niet ondergaat. De afgelopen vijfentwintig jaar hield Von Bagh daar iedere festivalochtend uitgebreide interviews met uiteenlopende regisseurs als Sam Fuller, Francis Ford Coppola, Milos Forman, Krzysztof Kieslowski, maar ook Samira Makhmalbaf en Val Guest. Deze zomer hoopt hij de
documentaire Sodankylä Forever af te ronden, een collage van die gesprekken. Dat belooft een interessante stoomcursus in de filmkunst te worden. Zo wordt hij nog regelmatig aangesproken naar aanleiding van zijn serie over film die hij ruim twintig jaar geleden maakte voor de Finse radio. ‘Radio bleek een fantastisch medium om uit te vinden waarom bepaalde klassiekers nu precies zo’n eeuwigheidswaarde hebben. Per uitzending besprak ik één film. Ik begon met King Kong en Casablanca, maar later besprak ik ook Europese films, als Ladri di Biciclette. In totaal zijn het ruim honderd afleveringen geworden. Ik besprak alle aspecten: van de verhaallijnen tot de soundtrack, tot de camerastandpunten en de montage. Mijn persoonlijke mening vulde ik aan met citaten van de beste filmcritici van Europa. Ik hoorde nog al eens dat luisteraars mijn analyse meer waardeerden dan de film zelf. Nieuwsgierig geworden gingen ze dan een besproken titel bekijken en waren dan vaak stiekem een beetje teleurgesteld.’ Dat komt volgens hem ook doordat de films niet worden bekeken in het formaat
No One Knows about Persian Cats
De titel verwijst naar een Iraanse wet die honden en katten verbiedt om buiten te komen. Dat het jonge stel in de film een schoothondje in hun auto vervoert, komt ze duur te staan. Een agent, die ze bars wijst op voorgenoemde wetgeving, grijpt het schattige huisdier door het geopende raam. Het meisje gilt. En Fido zien we nooit meer terug. (MN)
waarin ze bedoeld zijn. ‘Sinds de jaren ‘80, met de komst van de videorecorder, zien mensen films zelden nog in de bioscoop. Bij sommige formaten, zoals in het verleden Cinemascope of 3D, is het een paar jaar na de vertoning al niet meer mogelijk om de film te zien zoals hij is bedoeld.’ Daarom heeft hij hier in Rotterdam de kans om Dial M for Murder in 3D te zien met beide handen aangegrepen. ‘Hitchcock heeft er magnifieke artistieke ideeën in gestopt. De kunst van het regisseren beheerst hij zo enorm goed, de film is echt betoverend. Bij Avatar had ik dat absoluut niet, die liet me koud. Op zich heeft James Cameron een volwassen visie op de maatschappij, maar helaas verzandt hij in effectbejag. Ik heb niet veel respect voor de pers die klakkeloos overneemt dat Avatar de filmindustrie een nieuwe richting geeft. Het zijn opmerkelijke momenten in de geschiedenis wanneer nieuwe technische mogelijkheden worden geïntroduceerd. Later blijken ze vaak overgewaardeerd. Er moet immers wél een nieuwe dimensie aan de cinema worden gegeven, een esthetische en theoretische.’ (WK)
rrrrreloaded!
We’ve got (1) mail We weten het: mail is zóóó 2009. Terwijl de stroom tweets niet bij te houden is, blijft de redactiemailbox (dailytiger@hotmail.com) angstvallend leeg. Via dat prehistorische communicatiemiddel bereikte ons slechts één mail, met volgens de header een ‘belangrijke vraag’. Nou, beste Edwin Muller, noem het gerust een existentialistische vraag: ‘waar is het Tijger-bier?’ Tja, dat schittert dit jaar helaas door afwezigheid, omdat we een andere leverancier op de tap hebben. Voorafgaande jaren importeerden we het speciaal voor het IFFR. Festivalgangers die ècht dorsten naar een slok Tijgerbier, moeten naar Azië afreizen, want daar is het nog gewoon te koop.
foto Corinne de Korver
Dankzij cinemareloaded.com kan elke consument zich ontpoppen tot co-producer. Ze zijn ons allemaal even lief, maar we kunnen ze echt niet alle 418 plaatsen. We beperken ons tot de laatste vijf filmliefhebbers die zijn toegetreden tot de wondere wereld van Cinema Reloaded.
Zalihe Cetin Carolien Dieleman
6 coins
7 coins
Simeon Steenbergen
6 coins
Suzy Gillett
Michel Spijkers
5 coins
5 coins
over Slovenian Girl) • hoe opgejaagd kun wezen de onbetrouwbaarheid is indringend in beeld gebracht waarschijnlijk onbedoeld een 3 janbas ( 3165043576** over The Ape) • goed zo neem de tijd om een verhaal te ontwikkelen een 5 janbas ( 3165043576** over J’ai tué ma mère) • Poging tot David Lynch in de polder bevat gestileerde beelden, maar acteerwerk blijft helaas wat achter. ( 3162813701** over Vlees) • Prachtig gefilmde queeste met de vloek van een groot gezin als levensvervulling een 5 janbas ( 3165043576** over Los viajes del viento) • Tot nu toe t hoogtepunt van t festival. Colin Firth en de meeslepende muziek ontroeren en laten je niet meer los. ( 3162813701** over A Single Man) • prachtige film!
filmfestivalrotterdam.com
7
De undergroundscene van Teheran
geen katten maar koeien Dogs zit in de USA. Een van de componisten in de film is naar Parijs gegaan.’ Net als de bands zijn ook de filmlocaties allemaal echt. De kelders, de op de platte daken geconstrueerde aanbouwtjes, de koeienschuur op het platteland waar een hardrock band repeteert. ‘Ik heb er wel op gelet dat je niet kunt zien waar die zich exact bevinden. Anders zou het veel vervelende gevolgen kunnen hebben.’
De undergroundscene in Teheran bloeit, tegen de verdrukking van het fundamentalistische Iraanse regime in. De Koerdisch-Iraanse regisseur Bahman Ghobadi maakte No One Knows about Persian Cats, nadat hij jarenlang vergeefs toestemming probeerde te krijgen voor de verfilming van een ander scenario. Zonder vergunning en met een minimaal budget realiseerde hij dit onthullende inkijkje in de alternatieve Iraanse muziekwereld.
Drugshandel
Het verhaal in No One Knows about Persian Cats (de titel verwijst naar een wet die verbiedt dat katten en honden zich buitenshuis begeven) gaat over de jonge muzikanten Negar en Ashkan die naar het buitenland willen om een concert te geven. Daarvoor moeten ze op zoek naar vervalste officiële documenten. En naar bandleden. Ze ontmoeten Nader, die er een ongelofelijk netwerk aan kunstenaars en sjoemelaars op na houdt. Hij introduceert ze tot de zeer diverse undergroundscene van Teheran. ‘Nader is iemand als ik’, vertelt regisseur Bahman Ghobadi. ‘Ik geef mensen hoop, bijvoorbeeld door deze film te maken. Maar als ik ‘s avonds in de spiegel kijk, vind ik mezelf soms een leugenaar, omdat er zo weinig verandert. In Iran heb je leugens nodig om hoop te houden. Je moet tegen jezelf blijven herhalen dat het je zal lukken een film te maken, een band te vormen, of een visum te krijgen. Anders houd je het niet vol. Er zijn veel jonge mensen die zelfmoord plegen, of naar het buitenland vluchten.’
Koeienschuur
In Iran bestaat een zeer levendige alternatieve muziekwereld. Ondanks het strenge regime en de zware lijf- en gevangenisstraffen die staan op het luisteren naar, of het maken van westerse muziek. ‘In Iran zijn ongeveer drieduizend undergroundbandjes. Wegens tijdgebrek zagen we er daar zo’n dertig of veertig van voor de film. Sommigen durfden absoluut niet aan de opnames mee te
De film bevat ook documentairebeelden van het Teheraanse straatleven. ‘Die zijn opgenomen met een speciale digitale camera, een SJ2K’, vertelt Ghobadi. ‘Je kunt de body ervan in je rugzak doen en de lens in je hand verbergen. Ik wilde de stress laten zien waaronder de bevolking leeft.’ Bijzonder is ook de scène waarin een paspoortvervalser wordt gearresteerd. ‘Om die scène op straat te kunnen filmen hebben we een vergunning aangevraagd voor een ander scenario.’ Na de vertoning van No One Knows about Persian Cats op internationale festivals foto Jan de Groen kreeg Ghobadi te verstaan dat hij niet meer welkom is in Iran. Maar hij heeft hoop dat doen, maar uiteindelijk waren er genoeg over. Ik de politieke situatie over een paar jaar veranderd heb een zo breed mogelijke selectie van genres zal zijn. ‘Ik gebruik de tijd dat ik gedwongen in proberen te laten zien: rock, jazz, hiphop, traditio- het westen verblijf voor allerlei projecten. Ik werk neel. Iedereen in de film speelt zichzelf. Dat brengt aan een muziekalbum, schrijf een boek en een een risico mee voor de betrokkenen, maar we scenario en probeer daarnaast een filmfestival op hebben er op gelet dat niemand in de film de rege- te zetten in Noord-Irak.’ (NS) ring bekritiseert. Veel van de mensen die je ziet, hebben inmiddels Iran verlaten. De twee hoofd- No One Knows about Persian Cats – Bahman Ghobadi. rolspelers wonen nu in Londen en de band Yellow Wo 3 15:445 PA1, za 6 09:30 VE2
filmfestivalrotterdam.com
8
profiel schets
Q&A
Frank Cole (Canada, 1954 – 2000) trok
in zijn eentje op een kameel door de Sahara. van de Atlantische Oceaan naar de Rode Zee. Het leverde de fascinerende documentaire Life Without Death op. Plus een plek in het Guiness Book of World Records. Een tweede trip verliep desastreus: bij Mali liep hij een paar bandieten tegen het lijf, die hem vermoordden. Naast zijn film A Life, The Mountenays en A Documentary vertoont het festival The Men Who Crossed the Sahara. Frank Cole 1 (RG)
Wo 3 14:45 LA2, do 4 17:00 VE2 Frank Cole 2
Wo 3 17:15 LA2, do 4 20:00 VE2
IFFR-programmeur Erwin Houtenbrink interviewde de Vietnamese regisseur Bui Thac Chuyen over zijn bloedmooie Adrift. ‘Is het een film is over vrouwenemancipatie?’ ‘Nee, eerder over seksuele behoeften en het onbehagen om dat te tonen’. Daarop gingen twee meiden in het publiek met Houtenbrink in discussie. Vietnamese vrouwen in die tijd waren al bevrijd. Een dagboek van een nogal promiscue, inmiddels hoogbejaarde dame, uit die tijd bewijst dat volgens hen. Een dame van Vietnamese afkomst in het publiek reageert dat de film over menselijke gevoelens en relaties juist tegen de heersende moraal ingaat. Dat bestrijdt de regisseur: ‘Vietnam is een liberale maatschappij die tolerant is. De film is daar dan ook heel goed ontvangen.’ (WK) foto Jan de Groen
De Uitloop
Ann Hui (Mantsjoerije, 1947) wordt
foto’s Tobias Davidson
Mother van Bong Joon-Ho, Schouwburg Grote Zaal 18:39 uur
Marie-Anne (Gouda) en Riet (Nieuwerkerk a/d IJssel), gepensioneerd
Joost (Utrecht) en Jan-Paul (Zwolle), eeuwige studenten
‘De rol van de moeder is zeer aangrijpend. Zoals ze die zielepoot van haar mentaal achtergebleven zoon in de gevangenis opzoekt. Daarvoor heb je in ‘t leven ouders gekregen! De film zit boordevol plotwendingen en verrassingen, en balanceert tussen thriller en drama. Sommige scènes waren van B-niveau. Maar de vraag naar het wie en hoe bleef boeien. De dramatische effecten zitten vooral in het acteren van de protagonisten.’
‘Je denkt constant dat de film afgelopen is, en dan komt er wéér een wending. Herhaalde malen verzuchtten we: Wat nu weer? Het is een zwaar aangezette tragedie over schuld, schuld en diepe schuld. Bijna westers van opbouw. Je verwacht toch wat anders van een Koreaanse film. Het camerawerk was wel van topklasse. Knap zoals het perspectief van de moeder wordt gevolgd. Misschien had ze ‘n tikkie gekker moeten zijn. Er viel bar weinig te lachen.’
Ondertussen op YouTube IFFR is op YouTube te vinden op YouTube.com/ IFFRotterdam. Voor wie meer cinema zoekt op YouTube, een dagelijkse tip in de Daily Tiger.
Het compilatieprogramma A Trailer Park, waarin diverse festivaltrailers werden verzameld, is morgenavond nog op groot doek te zien in Pathé 2. Wie daar niet bij kan zijn kan zich troosten met de gedachte dat een aantal van de trailers en korte festivalfilms (gemaakt door wereldberoemde regis-
sinds haar debuut, de thriller The Secret (1979), gezien als een belangrijke vertegenwoordiger van de Hong Kong New Wave. Thematisch en stilistisch verschilt haar werk toch van dat van John Woo of Tsui Hark. Terwijl zij heroïsche actiefilms maken, richt Hui zich meer op gevoelige en politieke sociale issues. Het geweld in haar films is altijd verbonden aan sociaal of politiek machtsmisbruik. Zoals in Night & Fog, waarin ze onderzoekt hoe een man ertoe kwam zijn gezin te vermoorden. Night & Fog (SP)
Wo 3 22:00 PA3, do 4 21:45 PA7, vr 5 17:00 CI6, za 6 22:15 CI4
Jay (Rotterdam), consultmanager
‘Toevallig had ik hiervoor een film gezien over een lichamelijk gehandicapt meisje: Elbow Room, ook van Koreaanse makelij. En nu dus een intrige rond een geestelijk gehandicapte jongen. Ik ben een enorme liefhebber van Koreaanse films; ik verzamel ze per strekkende meter. Vaak hebben ze gekke twisten, die tot nadenken stemmen. Sterk hoe Bong de sympathie wekt voor alle verschillende standpunten. Verrassend hoe er gespeeld wordt met de conventies van de Koreaanse detective.’ (PvdG)
seurs als Jean-Luc Godard, Lisandro Alonso en David Cronenberg) ook online terug te vinden zijn. Net als vele even interessante festivaltrailers die níet werden geselecteerd voor A Trailer Park. Bijvoorbeeld deze productie van de Amerikaanse schrijver, regisseur en muzikant Cory McAbee, gemaakt voor de 19e editie van het Leeds International Film Festival in 2005. McAbee begeleidt de teruggevonden en gerestaureerde, aller-allereerste filmbeelden – door Augustin Le Prince gemaakt in Leeds in 1888 – met een liedje van zijn eigen band. Zij maken er van dat ook alles wat in het filmpje te zien is, toen zogenaamd voor het eerst is gebeurd – tot en met de man die zijn neus afveegt aan zijn mouw, en de vrouw die het gelaten aanziet. (http://bit.ly/9RuvOb) (JB)
Nick Whitfield (Groot-Brittanië, 1968) begon als acteur, maar legde zich langzaam steeds meer toe op schrijven. Eerst voor toneel, later voor televisie. Uiteindelijk maakte hij de overstap naar de regiestoel. Zijn debuutspeelfilm Skeletons (2009) is gebaseerd op zijn gelijknamige korte film uit 2006, met dezelfde twee acteurs in de hoofdrollen. Ondanks een miniem budget wist Whitfield voor deze originele zwarte komedie naast Paprika Steen ook Jason Isaacs (uit Harry Potter) te strikken. Cinematografisch, inhoudelijk en tekstueel zeer origineel! (WK) Skeletons (BF)
Wo 3 10:30 PA5, za 6 16:00 PA5.
Precies zoals omschreven in de recencie, verrassend en ontroerend! ( 3164437544** over Yo, tambien) • Een hele mooie film! Een soort nieuwe Amelie. Ik hoop dat hij ooit uitgegeven wordt! ( 3161532706** over 10 to 11) • heerlijke film, rauw en uitstekend gespeeld met prima verhaal. ( 3165067750** over Crying with Laughter) • goede film met verfrissend weinig opsmuk jammer van het einde had wat meer open gekund een 5 janbas ( 3165043576** over Zarte Parasiten) • filmer heeft weing begrepen van Jemen en zoals hij over filmen van de ervaren werkelijkheid algemeen wat een prut Jemen verdient beter een 1 janbas ( 3165043576** over Yemen Travelogue - Days at Shibam and Seiyun) • iedereen staat weer monter op
filmfestivalrotterdam.com
9
Alleskunner Sai Yoichi
Big in Rotterdam Het is voor de eerste keer dat aan het oeuvre van de Japanse regisseur Sai Yoichi internationaal een retrospectief wordt gewijd. Begrijpelijk. Sai laat zich moeilijk in een hokje stoppen. Hij heeft een Koreaans paspoort, zweeft tussen kunst en commercie en hopt van genre naar genre. Niet voor niets kiest hij als hoofdpersonen telkens mensen die er nèt niet bijhoren. door Kees Driessen Zijn speelfilmdebuut maakte Sai Yoichi (1949) ruim een kwart eeuw geleden, 1983. Toch is hij buiten Japan nauwelijks bekend. Het retrospectief dat het filmfestival nu aan zijn werk wijdt, met één korte en twaalf lange films, is het eerste buiten zijn geboorteland Japan. De vraag hoe bekend hij daar eigenlijk is, doet Sai Yoichi lachen. ‘Ik denk dat ik na vijfentwintig jaar wel beroemd ben, ja. Overigens werd ik met mijn eerste films ook op internationale filmfestivals uitgenodigd. Dat veranderde toen mijn producties groter en toegankelijker werden.’ Geheel onbekend is Sai buiten de landsgrenzen dus ook weer niet. Zijn debuut Mosquito on the Tenth Floor (1983), over een bikkelharde politieagent, draaide op het festival van Venetië en de merkwaardige tragikomedie The Pig’s Retribution (1999) werd gelauwerd op het festival van Locarno. ruzie op de set
Sai Yoichi behoort tot de Koreaanse minderheid in Japan, die zo’n 600 duizend zielen telt. Vanaf zijn doorbraak All Under the Moon (1993), over een Koreaanse taxichauffeur en een Filipijns barmeisje in Japan, richt Sai zich geregeld op de relatief marginale positie van Koreanen in de Japanse maatschappij. Met als uitschieter Blood and Bones (2004), dat de recente geschiedenis van Koreaanse Japanners verbeeldt rondom het angstaanjagende middelpunt Kitano Takeshi, die de plaatselijke minipotentaat van een Koreaanse wijk speelt. Toch reageert Sai afhoudend op vragen naar zijn Koreaanse afkomst. ‘Persoonlijke ervaringen werken altijd door, dat zal elke filmmaker beamen. Maar mijn verhalen omvatten meer. Neem All Under the Moon. Die gaat inderdaad over Koreanen in Japan, maar ook over hoe snel de veranderingen in Azië gaan en de effecten daarvan op de positie van de familie.’ Ook het feit dat Sai in 2007 een film in Korea maakte, de hard-boiled wraakfilm Soo, heeft volgens hem niets met zijn Koreaanse identiteit te maken. ‘Ik heb een dan wel Koreaans paspoort, maar het is niet mijn identiteit, noch mijn moederland. Ik ben in Japan geboren. Een paar jonge Koreaanse producenten vroegen me een film te maken. Voor mij was het interessant om die filmwereld te leren kennen.’ Om er lachend aan toe te voegen: ‘Maar laten we het niet mooier maken dan het is. De opnames waren een hel, we hadden elke dag slaande ruzie op de set en van die producenten heb ik nooit meer iets gehoord.’ zenuwachtig
Mensen die niet echt bij de maatschappij horen – dat is het belangrijkste thema van Sai’s werk. ‘Voor al mijn films geldt, dat de hoofdpersonen aan de zelfkant van de maatschappij leven. Niet helemaal erbinnen, niet helemaal erbuiten.’ Tel maar mee: naast Koreaanse Japanners bestaan Sai’s hoofdpersonen onder meer uit hoeren (The Pig’s Retribution), bajesklanten (Doing Time, 2002) en afvallige ninja’s (Kamui, 2009). Maar ook uit blinden (Quill, 2004) en de bewoners van het cultureel aparte Japanse eiland Okinawa (Via Okinawa, 1989; The Pig’s Retribution). Toch zegt Sai dat hij nooit een vooropgezet plan had om dergelijke buitenbeentjes te portretteren. ‘Maar als ik terugkijk, blijkt het zo te zijn gegaan. Daar ligt dan kennelijk mijn interesse. De gewone Japanner zal niet snel het onderwerp worden van mijn films.’ Het blijft verleidelijk om die voortdurende interesse in gemarginaliseerde Japanners te verbinden aan Sai’s etnische afkomst. Voor zijn oeuvre geldt eigenlijk hetzelfde: ‘niet helemaal erbinnen, niet helemaal erbuiten’. Zo
foto Corinne de Korver
heeft hij zich altijd tussen entertainment en arthouse in begeven. De huidige neiging om jonge makers te dwingen voor een van beide werelden te kiezen, verafschuwt hij. Zelf wisselt hij bijna per film van genre, van een kleinschalig familie portret als Contemporary Dining Table (2008) tot de softseksproductie Sex Crime (1983), van het zoetsappige kassucces Quill tot de grootschalige ninjafilm Kamui, zijn meest recente productie. Worden producenten daar niet nerveus van? Sai lacht: ‘Ja, ik denk dat iedereen wel zenuwachtig is waar ik nu weer mee aan kom zetten. Andere regisseurs benijden me dat ik zo mijn eigen lijn kan blijven volgen. Volgens Japanse critici zijn er in Japan maar drie zulke regisseurs: Kitano Takeshi, Sakamoto Junji en ik.’ Romantische porno
Kitano Takeshi is een terugkerende naam in Sai’s carrière. Hij speelde niet alleen in Blood and Bones, maar ook samen met Sai in Oshima Nagisa’s Gohatto (1999). Als eerbetoon aan Kitano kijken de gevangenen in Sai’s Doing Time enthousiast naar diens Kids Return (1996). Oshima is de andere grote naam op Sai’s cv. Sai assisteerde de meester bij diens taboedoorbrekende L’empire des sens (1976), waarvan met name de expliciete seksscènes schandaal veroorzaakten. Voor zijn tweede film maakte Sai vervolgens zelf een seksfilm, maar van een geheel andere orde. Sai’s Sex Crime behoort tot het zogenoemde roman porno-genre. ‘Tegenwoordig wordt in Japan veel
hardcore porno geproduceerd. Het verhaaltje speelt daarin wel een heel ondergeschikte rol. Dat is niet zo bij de roman porno-films, en bovendien is het softcore. Alle seks is afgeplakt en er wordt op de set niet geneukt. Een Nederlands publiek moet er waarschijnlijk alleen maar om lachen.’ Dergelijke cultuurverschillen kunnen het publiek ook parten spelen bij Doing Time, een verrassende gevangenisfilm over gedetineerden die het strenge regime eigenlijk wel prettig vinden en in eenzame opsluiting hun grootste tevredenheid vinden. Voor een Nederlands publiek lijken de strenge regels van de gevangenis absurde overdrijvingen. Maar dat ontkent een geamuseerde Sai. ‘Het is allemaal gebaseerd op de werkelijkheid. Ik heb het nauwelijks uitvergroot.’ Het controleren van de lengte van de bakkebaarden na het scheren? ‘Dat is echt.’ De bewaker bellen om beleefd te vragen of je naar de wc mag, ook al staat die in dezelfde cel? ‘Ook echt. Ik ontmoette een keer een Amerikaanse gevangenisbewaker, die heel boos werd. Dit soort dingen, dat die gebeuren, dat kan niet!, riep hij. Maar toch is het zo.’ Blinde gehoorzaamheid
In Doing Time speelt het thema hiërarchie een bepalende rol. Net als in de politiefilm MARKS en in de ninjafilm Kamui. En zelfs, op een bepaalde manier, in het lievige Quills, waarin op een speciale school een blindegeleidehond en zijn eigenaar worden gedrild om elkaar voortaan blind te gehoorzamen. Sai beaamt dat het thema vaker voorkomt, maar
heeft opnieuw geen diepere verklaring. ‘Waarschijnlijk heb ik op mijn sterfbed dat antwoord nog steeds niet. Als ik met een film bezig ben, sluipt dat thema er gewoon vaak in.’ Net als even later in het gesprek. Sai zegt zich zorgen te maken over het Japanse publiek. ‘Vroeger keek men ook naar buitenlandse films. Maar tegenwoordig zien ze bijna alleen nog nationaal product.’ Hoe komt dat volgens hem? ‘Ik denk dat het te maken heeft met het onderwijs. Er is een soort neonationalisme ontstaan in Japan. Bovendien is het welvaartspeil enorm gestegen. Veel mensen zijn het steeds prettiger gaan vinden om geleid te worden. Dat is de laatste dertig jaar steeds erger geworden.’ Het is een sociaal conformisme waar Sai zichtbaar van gruwt. Donderdag kunt u aanwezig zijn bij een speciale Lunchtalk. Azië-kenner Tony Rayns spreekt dan met Sai Yoichi. 13:00 uur, De Doelen, gratis toegankelijk
Nog te zien All Under the Moon (1993) •
Blood and Bones (2004) • Contemporary Dining Table (2008) • Doing Time (2002) • Gohatto (Oshima Nagisa, 1999) • Let Him Rest in Peace (1985) • MARKS (1995) • The Pig’s Retribution (1999) • Quill (2004) • Soo (2007) • Via Okinawa (1989)
na de zoveelste geweldscene behalve 1 die blijft uiteindelijk liggen een 4 janbas ( 3165043576** over Running Turtle) • verfrissende film over een desolate situatie goed gedaan een 4 janbas ( 3165043576** over Norteado) • zo kan het ook een onmogelijk personage laat je nieuwsgierig achter een 5 janbas ( 3165043576** over Miyoko) • een hele tijd veelbelovend maar lost de belofte niet in een 3 janbas ( 3165043576** over Lost Persons Area) • heerlijj Iraans personages op zoek naar een film of is het omgekeerd? Een 5 janbas ( 3165043576** over Green Days) • je ziet de avangarde van destijds maar er sinds zoveel dergelijke gemaakt. Toch wel goed een 4 janbas ( 3165043576** over Eros + Massacre) • prachtig maar wat
10
filmfestivalrotterdam.com
Met andere ogen
foto Tobias Davidson
ROOM #5024
Op uitnodiging van het festival zijn vijf jonge filmcritici uit verschillende landen actief in Rotterdam. Beurtelings schrijven zij over hun festivalervaringen. Vandaag Ola Salwa uit Polen. Paul Agusta verwerkte zijn manisch-depressieve periodes in het zeer persoonlijke At the Very Bottom of Everything. De regisseur staat op het punt de chaos van zijn hotelkamer te verruilen voor een frisse neus. foto Corinne de Korver
Yorgos Lanthimos over Dogtooth
‘Is het gezin nog nodig?’ In Dogtooth hebben ouders een eigen universum gecreëerd met absurde regels en wetten. Alleen in een auto mag je buiten de poort. En buiten de poort mag je pas wanneer je hoektand er spontaan is uitgevallen. Auto leren rijden kan pas wanneer die hoektand weer is aangegroeid. Ook woorden die verwijzen naar de buitenwereld krijgen nieuwe betekenissen: ‘telefoon’ betekent zoutvaatje, en ‘zee’ is een fauteuil. Lanthimos: ‘Het allereerste idee was science fictionachtig: een samenleving waarin gezinsverbanden niet meer bestonden. Daaruit kwam het verhaal voort van een man die zijn gezin gescheiden houdt van de boze buitenwereld. Er zitten elementen in van de typisch Griekse familie. Griekse ouders houden hun kinderen graag thuis en afhankelijk. Ook typisch is de positie van jongens. Vaders zijn er trots op dat hun zonen seks hebben. Maar het idee dat hun dochters met iemand naar bed gaan is echter ondenkbaar. Dat is anders dan mijn eigen achtergrond. Ik groeide op bij mijn moeder, die toen ik zeventien was stierf. Ik ken die traditionele gezinnen alleen van buitenaf geobserveerd en me er van alles bij afgevraagd. Zoals uiteindelijk: is het gezin nog nodig?’ De film wordt, behalve door het absurde verhaal en de strakke vormgeving, gedragen door bijzonder acteerwerk. De drie kinderen, inmiddels fysiek volwassen maar mentaal nog pre-adolescent, praten met elkaar op monotone, bijna emotieloze toon. ‘Voor mij moet cinema simpel zijn. Publiek raakt meer betrokken als je ze het drama en de emotie niet in het gezicht duwt. En die rare toon past ook bij de absurditeit van de film.’ Omdat Lanthimos per se op 35mm wilde draaien, kon hij niet eindeloos filmen. Er werd er van tevoren en tussen het draaien door dan ook uitputtend gerepeteerd. ‘Zonder analyse van de situaties en personages. Ik wilde dat de acteurs alleen maar reageerden op de situatie in elke scène die we deden. Er werd ook geïmproviseerd, bijvoorbeeld in de eerste scène. De acteurs hebben ter plekke een spel bedacht.’ De film heeft een kalm ritme en een gestileerde, bijna klinische look, waardoor schokkende scènes een nog grotere impact krijgen. ‘Dat was de bedoe-
foto Ruud Jonkers
Wat gebeurt er wanneer je een gezin isoleert van de buitenwereld? De Griekse regisseur Yorgos Lanthimos beantwoordt die vraag in een beklemmende film.
ling. Maar ik geef het publiek de ruimte zich de vraag te stellen welke impact het heeft om onder die omstandigheden op te groeien. Wat doet dat met je lichaam en vooral met je geest? Ik vind het fascinerend dat je mensen van alles wijs kunt maken. Niet alleen kinderen. Ook hele volkeren, of zelfs een hele wereld. Want wat weten wij nu eigenlijk bijvoorbeeld van het universum? Alleen maar wat ons is verteld. We kunnen het niet checken.’ Lanthimos wil met zijn film geen visie op de wereld of familieverhoudingen openbaren ‘Die heb ik nog niet. Daarom maak ik films. Ik hoop dingen te leren. Ik weet wel dat mensen tot extreme daden in
Back to the Future?
1991
Het is de vooravond van het digitale tijdperk, zoals de onderstaande greep uit de historische gebeurtenissen van 1991 toont. De eerste versie van het wereld wijde web wordt gelanceerd maar
staat zijn. Dat is het waard onderzocht te worden.’ De film betekent een enorme boost voor de Griekse cinema. ‘Ik denk dat Theo Angelopoulos de laatste Griekse regisseur was die een prijs won in Cannes’, overpeinst Lanthimos. ‘Dogtooth kreeg veel internationale aandacht en zelfs in Griekenland waren de recensies enthousiast. De film was daar dan ook een hit, relatief gezien. Een standaard komedie trekt een half miljoen bezoekers, wij veertigduizend!’ (NS) Dogtooth – Yorgos Lanthimos.
Za 6 21:45 PA7
de aanval op Rodney King wordt nog gewoon op analoge video vastgelegd. Jõrg Buttgereits vunzige necro-porno-horror van Nekromantik 1 leidde nadat hij uit de bioscopen werd gebannen (terwijl de trailer toch al waarschuwde dat delen van de film ‘smerig aanstootgevend’ waren) dan ook een tweede cultleven op VHS. VERDER IN 1991: De eerste Golfoorlog vangt aan met Operation Desert Storm. • JeanBertrand Aristide wordt de eerste democratisch gekozen president van Haiti, en enkele maanden later alweer afgezet • Rodney King wordt in Los Angeles in elkaar geslagen door politieagenten • Zanger Serge Gainsbourg overlijdt • De SovietUnie valt uit elkaar.
Zes letters. CINEMA. Het object van lust, liefde, obsessie, frustratie. En soms gewoon dagelijks werk voor velen van ons die het IFFR bezoeken. Wat mij tot nu toe vooral is bevallen aan Rotterdam is niet het krankzinnige aantal screenings dat ik sinds donderdag bezocht. Maar vooral de complexe en interessante ontmoetingen naar aanleiding van films die me écht wat doen.Cinema is voor mij niet alleen het consumeren van filmbeelden, maar ook het er de hele dag (en nacht) over praten op één van de Rotterdamse locaties. Ver van behaagzieke blockbusters, actiefilms en de geur van versgebrande popcorn. Gesprekken en interviews vinden haastig plaats, terwijl ik balanceer op de grens van een caffeïneoverdosis, opnameapparaatje in de aanslag. ‘Hoe minder kijkers mijn film heeft, hoe intiemer mijn relatie tot hen’, vertelde Tsai Ming-liang me op een zonnige middag. De gerenomeerde regisseur, wiens Visage op het festival te zien is, sprak over hoe film levens kan veranderen. Hij stelde dat zelfs als een film slechts op één van de honderd kijkers effect heeft, het de moeite van het vertonen waard is. ‘Misschien krijgt die persoon later wel een Nobelprijs’, grapte Liang. Zijn films zijn gemaakt voor hen die zijn liefde, passie en begrip voor de cinema delen. Dit soort kansen om met filmmakers en mede-cinefielen van gedachten en emoties te wisselen zijn voor mij de meest dierbare momenten van het festival. ‘I don’t want to watch alone’, om een titel van een andere Liang-film te parafraseren, is een perfect motto voor Rotterdam. Een van de meest intense gesprekken die ik tijdens het festival had, vond plaats na afloop van een vertoning van Lebanon. Ik waardeerde de film, maar bleef op een bepaalde manier tegelijkertijd op een afstand van de karakters en het verhaal. De bezoeker in de stoel naast mij in Cinerama ervoer daarentegen een soort openbaring. Hij ging maar door over hoe gewéldig de film was, en hoeveel betekenis de regisseur in de laatste twee scènes had weten te leggen. Het was eigenlijk niet echt een gesprek; ik luisterde naar zijn monoloog. Op dat moment begreep ik opeens waar Liang het eerder over had gehad. Ik weet natuurlijk niet zeker of deze Israëlische film het leven van mijn buurman zal veranderen, maar ik geloof van wel. Met nog een kleine week en vele films te gaan, wacht ik op míjn Lebanon. Hoe naïef het ook mag klinken: ik wacht op die ene scène, dat ene shot, die ene frame die mijn leven zal veranderen. In een film zou dat moment een ‘keerpunt’ worden genomen.
staat er toch vaak een onzin in het programma en de catalogus een 5 janbas ( 3165043576** over Autumn Adagio) • wel verdienstelijk gefimd maar het blijft moeilijk dat blagenwereldbeeld te verwerken een 3 janbas ( 3165043576** over R) • een veelbelovend talent jammer dat de engelse titels zo vluchtig zijn een 5 janbas ( 3165043576** over Let’s Fall in Love) • bar en dor de jaren zeventig herbezocht een 1 ( 3165043576** over Street Days) • de page toiletpapier reclame was beter. ( 3164136772** over Quill) • Worst. Tourist. Film. Ever. ( 3162510822** over Ruhr) • Prachtige beelden maar veel te traag. reis naar rendiernomaden in Mongolie. Iets te verstild misschien. Een 3. ( 3162096657** over La terra habitada) • Aangrij-
filmfestivalrotterdam.com
11
Uw mening geven over een film? Dat kan dit jaar voor het eerst met de mobiele telefoon. Sms iffr [spatie] smsfilmnummer [spatie] uw beknopte recensie naar 2211. U ontvangt dan maximaal een 1 bericht terug. De kosten zijn €0,25 p.o.b. plus het gebruik van uw mobiele telefoon. Door te sms-en maakt u elke dag weer kans op een nieuwe prijs: van dvd’s en speciale (film)tickets tot Tiger Friend-passen, festivalmerchandise en collector’s items. De filmnummers van elke film vindt u in het overzicht hieronder; om het overzichtelijk te houden is de selectie ‘beperkt’ tot alle lange speelfilms die tijdens het festival draaien. Uw sms-recensie verschijnt automatisch op de filmfestivalwebsite, en misschien wel in de dagkrant Daily Tiger! Daar verschijnt ook de top 5 van meest gerecenseerde voorstellingen, en natuurlijk de prijswinnaar van de dag. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18
19
20 21 22 23
24 25 26
27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39
40 41 42 43 44 45 46
47 48
49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
61 62 63 64
65 66 67 68 69 70 71 72
73 74
75 76 77 78 79 80 81 82
83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97
98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123
0 to 11 1 15 Malaysia Adieu Philippine Adrift The Affair at Akitsu Agua fría de mar Air Doll Alamar All That I Love All Under the Moon Amer The Annunciation Another Girl, Another Planet Ante The Ape Araromire Aspettando Godard At the End of Daybreak At the Very Bottom of Everything Atletu Aurora Autumn Adagio Avenida Brasilia formosa Avoir vingt ans dans les Aurès B-Side Bad Lieutenant: Port of Call - New Orleans Les barons Beaufort Belair Between Two Worlds Blood and Bones Bonded Parallels The Border The Boston Strangler A Brighter Summer Day C’est déjà l’été Café noir El calambre El camino entre dos puntos Chaque jour est une fête Una cierta verdad City of Life and Death Los condenados Content Coup d’état The Creators of Shopping Worlds Crying with Laughter Dangerous Encounters: 1st Kind Dansa als esperits Dead of Night Devil’s Town Dial M for Murder Do It Again Dogs in Space Dogtooth Doing Time Donkey Down Terrace Eighteen The Eighteen Who Stirred up a Storm Elbowroom En construcción L’ ennemi intime Entrenamiento elemental para actores Erie Eros + Massacre Europa, East El ex-boxeador Eyes Wide Open Fantan Fanga Fantastic Mr. Fox Flooding in the Time of Drought Foxes Die Frau mit den 5 Elefanten Gloria mundi God No Say So Gohatto Good for Nothing Green Days Gugu & Andile Hadewijch Het Hemelse Leven op Aarde Hiroshima Honeymoons Hotel Atlantico Hunting & Zn. I Am Not Your Friend Ich bin Enric Marco In the Woods Independencia Inferno J’ai tué ma mère Japanese Devils Kamui Kun1 Action Lebanon Let Each One Go Where He May Let Him Rest In Peace Let’s Fall in Love A Life Life During Wartime Like Water Through Stone Lost Paradise in Tokyo Lost Persons Area Lourdes Malaysian Gods Mama Manila Skies Manuel De Ribera Mark MARKS Mi vida con Carlos Mijn Enschede Miyoko Moscou Moscow Mosquito on the Tenth Floor Mother La mujer sin piano Mundane History My Daughter My Queen Karo My Son, My Son, What Have
Ye Done? 124 M y Tehran for Sale 125 Nachrichten aus der ideologischen Antike Marx - Eisenstein - Das Kapital 126 Nadar 127 Ne change rien 128 Nekromantik 1 129 Night & Fog 130 Nobody Knows About Persian Cats 131 Norteado 132 Nuit bleue 133 Numéro deux 134 Nymph 135 The Old School of Capitalism 136 Once Upon a Time Proletarian 137 Ordinary People 138 Oxhide II 139 Paju 140 Paradise 141 El pasante 142 Le pèlerin de Camp Nou 143 Pepperminta 144 The Pig’s Retribution 145 Piggies 146 Police, Adjective 148 The Portuguese Nun 149 Possessed 150 Un prophète 151 Quill 152 R 153 Rabia 154 Ramata 155 Rapt 156 The Raven 157 Reading Book of Blockade 158 Red White & Blue 159 Refrains Happen Like Revolutions in a Song 160 Le refuge 161 Reincarnate 162 Resisim 163 Reykjavik - Rotterdam 164 Ruhr 165 Running Turtle 166 Russian Lessons 167 Sailor of Hearts 168 Samson & Delilah 169 The Sentimental Engine Slayer 170 Separations 171 Sex Crime 172 Shirley Adams 173 Shocking Blue 174 Les signes vitaux 175 A Single Man 176 Skeletons 177 Slice 178 Slovenian Girl 179 El sol 180 Sonny 181 Soo 182 Soul Boys & Girls 183 Spring Fever 184 Stone is the Earth 185 A Story Written on Water 186 Street Days 187 A Summer Family 188 Sun Spots 189 Susa 190 Symbol 191 Tales from Kars 192 Tales from the Golden Age 193 The Telephone Book 194 The Temptation of St. Tony 195 La terra habitada 196 La terre de la folie 197 Tetro 198 Third Person Singular Number 199 Time Code 200 The Time That Remains 201 To Walk Beside You 202 Toad’s Oil 203 Todo, en fin, el silencio lo ocupaba 204 Totó 205 Trash Humpers 206 Triangular Trap 207 The Trotsky 208 True Noon 209 Twisted Roots 210 Two in the Wave 211 Vaho 212 Valhalla Rising 213 Vapor Trail (Clark) 214 Vedozero 215 Via Okinawa 216 Los viajes del viento 217 Videodrome 218 La vie au Ranch 219 Visage 220 Vlees 221 De vliegenierster van Kazbek 222 The Vulture 223 A Walk Worthwhile 224 Was du nicht siehst 225 The Well 226 Wheat Harvest 227 Where Are You? 228 White Material 229 The White Stripes: Under Great White Northern Lights 230 Win/Win 231 Woman on Fire Looks for Water 232 The Women in the Mirror 233 Women Without Men 234 Yasukuni 235 Yellow Kid 236 Yemen Travelogue - Days at Shibam and Seiyun 237 Yo, tambien 238 Zarte Parasiten 239 Zero
Staat genoteerd! Onder de uitgebreide filmbeschrijvingen kunt u dit jaar voor het eerst een digitale kattenbel van een festivalprogrammeur aantreffen. In elke Daily Tiger een selectie. Gertjan Zuilhof over 15 Malaysia
‘Al tijdens mijn eerste bezoek aan Maleisië heb ik Pete Teo ontmoet. Filmmaker Ho Yuhang vond dat als ik naar Kuala Lumpur kwam om filmmensen te ontmoeten ik toch zeker ook zijn vriend Pete zou moeten treffen. Pete bleek onderhoudend gezelschap. Bij hem hoef je het gesprek niet gaande te houden. Ik zou Pete in verschillende hoedanigheden nog vele malen ontmoeten. Pete is namelijk een man die alles kan. Dat is een zegen, maar ook een plaag, want het schept verplichtingen. Pete Teo is in de eerste plaats bekend als singer/songwriter. Ik heb hem de zaal zien platspelen in zijn vaste club ‘No Black Tie’ in Kuala Lumpur, maar ook in een kleine bar even buiten het centrum van Tokio. Als muzikant is Pete ook betrokken bij de score van menige film. Zo ook bij At The End of Daybreak van zijn vriend Ho Yuhang die dit jaar op het festival draait. En Pete Teo is niet in de laatste plaats acteur. De eerste rol van hem die ik zag was in de korte film A Tree in Tanjung Malim (2004) van Tan Chui Mui en daarna leek het of hij in om de andere Maleisische film een rol speelde. Pete Teo kan ook organiseren, projecten van de grond krijgen. Daarom voelt hij zich ook verplicht om dat te doen, zoals met dit project 15 Malaysia. Hierbij werden niet alleen in korte tijd 15 korte films gemaakt, maar werden vooral ook de nodige gevoelige snaren geraakt in het religieus-sociaal-politiek o zo gevoelige Maleisië. De snaren trilden succesvol en Pete zal zich verplicht voelen Vervolg pagina 1
De insteek van Astrid Bussink was ook psychologisch van aard. Zij ging voor het oog van de camera zelfs letterlijk op de sofa liggen, om te onderzoeken of de vuurwerkramp in Enschede haar een trauma had bezorgd. Stomtoevallig was ze uitgerekend die rampdag aan het verhuizen van Enschede naar Amsterdam. In de twee jaar dat Bussink aan haar film werkte, verlegde ze de focus van haar eigen verwerking naar die van haar stadsgenoten. Het beeld- en geluidsmateriaal van haar persoonlijke connectie sneuvelde in de montagefase. ‘Meer dan een egodocumentaire is het een zoektocht geworden naar pogingen van nabestaanden om de ramp
Mijn Enschede
een volgend project op te zetten, ook al zou hij liever terug gan naar zijn ‘No Black Tie’-club, of zelfs naar die kleine bar in Tokio.’ Ludmilla Cvikova over Reading Book of Blockade
‘Het beleg van Leningrad is een thema dat nog steeds regelmatig opduikt in de Russische kunst. In 2006 heeft het IFFR de zeer indrukwekkende film Blockade van Sergej Loznitsa vertoond, die materiaal bevatte dat in Moskouse archieven was teruggevonden. De grote meester Aleksander Sokoerov koos bij dit project voor een unieke benadering van het onderwerp: hij verbindt de gebeurtenis uit het verleden met de mensen die nu in de stad wonen. Aleksander Sokoerov: ‘Deze film heb ik al mijn hele leven willen maken. Elke inwoner van Sint Petersburg (voorheen Leningrad) heeft minstens één keer Book of Blockade van Daniil Granin en Ales Adamovitsj gelezen. Dat boek is een documentair verslag dat is gebaseerd op de ware verhalen van mensen die het beleg van Leningrad in de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt en overleefd. Ik wilde de tijdelijke indruk vastleggen die deze echte verhalen over het enorme leed, koude, honger en dood hebben op onze tijdgenoten, op mensen die in een veilige, comfortabele wereld leven en die dit boek wellicht nooit gelezen hebben en niet het flauwste benul hebben hoe wreed de wereld kan zijn.’
een plaats te geven. De een zingt een liedje, de ander blijft de toedracht onderzoeken, een derde stort zich op complottheorieën. En Astrid maakt een film.’ Tien jaar na dato stuit Bussink op een gebroken gemeenschap. ‘De verwoeste arbeiderswoningen zijn vervangen door een glanzende nieuwbouwwijk, maar de inwoners zijn hun bestaan nog steeds opnieuw aan het vormgeven. Dat de oorzaak van de ramp nooit duidelijk is geworden, zorgt voor een hoop spanning en onrust.’ Even dacht Bussink dat zij het web van mysteries – waarom bijvoorbeeld werd André S. ondanks gebrek aan bewijs veroordeeld? – kon ontrafelen. ‘Maar ik ben geen Peter R. de Vries. Het blijft bij
Het Hemelse Leven op Aarde
kroegpraat. Eigenlijk interesseren de feiten me ook niet bijzonder. Ik leg liever de verschillende versies van de waarheid die mensen erop nahouden op tafel.’ Het maken van Mijn Enschede was een kwestie van voortschrijdend inzicht. De definitieve versie verschilt hemelsbreed van de ruwe cut van drie maanden geleden. Drie maanden later zou er waarschijnlijk weer een geheel andere film liggen. Bussink: ‘Ik sta er voortdurend anders in, dat is de makke van een persoonlijk onderwerp. Daarnaast ben ik een enorme twijfelaar. Zo weet ik niet of het moreel juist is mensen te filmen. Hun kwetsbaarheid voor de camera vervult me vaak met schaamte. Omdat ik zelf nu ook in die positie gezeten en dat was bepaald niet makkelijk. Terwijl ík zelf kan bepalen hoe de beelden gemonteerd worden!’ Niels Bakker Het Hemelse Leven op Aarde – Jesse de Jong Wo 3 9:30 uur CI6 vr 5 20:15 uur CI4 Mijn Enschede – Astrid Bussink Wo 3 19:30 uur PA2 do 4 14:45 uur CI7 za 6 12:15 uur LA2
illustratie: dailydanai.com
SMS-FILMNUMMERS
pende film over vergeten en niet kunnen vergeten. Give this man a f@ckin\’ Oscar! ( 3161443852** over Crying with Laughter) • spaanse op zoek naar zichzelf in mongolie kan beter thuisblijven ( 3165119389** over La terra habitada) • mijn nooit gemaakte vakantiefilmpjes zijn beter ( 3165119389** over Yemen Travelogue - Days at Shibam and Seiyun) • prachtig Iraans 4 ( 3165043576** over Nobody Knows About Persian Cats) • Vermakelijke, maniakale mozaiekfilm mist net dat beetje nuance en subtiliteit. ( 3162267071** over Devil’s Town) • heftige herinnering van vroeger heeft op een ieder een ander effect. Briljant plot en fantastisch vormgegeven en geacteerd must see! ( 3164626744** over Crying with Laughter)
filmfestivalrotterdam.com
13