Etkili Yorum 16 by İhlas Koleji

••

,/J' ,

......

f~-

•

IHIAS KOLEJI • • •

•

IÇINDEKILER

BIREYSEL GELIŞIM ve EGiTiM DERGiSi OCAK- 2012

güvenli internet kullanımı

RNEK ŞAHSIYET OLABiLMEK

BABALAR VE ÇOCUKLAR

ÇALlŞMAYI SEVMEK

YESIN Ml, YEMESIN Ml?

OYUN ÇOCUKLUGU

VEÇABALAMAK

IMTIYAZ SAHIBI Hami Koç lhlas Eğitim Kurumları Genel Müdürü GENELYÖNETMEN AzmiAksoy YAZI IŞLERI M0D0R0 Server Gürsoy DOYUMSUZ ÇOCUKLAR

SANAT YÖNETMENI Aytekin Karaca DANIŞMA

KURULU Harndi Özakay Sabahattin Kazaz Müge Kılıç REKLAM SORUMLUSU Ali Oğuz Çelikörs 0212 639 68 70 YAZilŞLERI A. Faruk Levent Kübra Harndioğlu Bahar Engin Hülya Derinoğlu Esra Çayırlı Meltem Karakaşlar Nazile Özgür EmreAygın

Nilüfer Tırpan Burcu Bahtiyar FOTO<lRAF EDITORO Levent Çelik lsmail Baş GRAFiK ve TASARlM Serdar Mert YAPI M DVC Iletişim o 212 452 24 90-452 77 68 BASKI lhlas Matbaacılık- O 212 454 35 08

SPORUN BEYIN GELIŞIMINE ETKISI

33 34

38 40 42 44 45 46 48

GÜVENLi iNTERNET GOVENLI KULLANIM

Mutluluk

Çocukluğum ve Ben Hatalarımızdan Değil Başarılarımızdan Öğreniyoruz Çocuğunuzun Okul Başarısını Nasıl Engelleriz? Tarihten Bir Kesit

Şiir Kaplumbağa Terbiyecisi Test Bulmaca ETKiLi YORUM - 1

ÇOCUKLARlN SORUMLULUK SAHiBi OLMASINI NASIL SAclLARIZ

•

••

EDITüRDEN

Kendini nas1l hissediyorsan öylesin .•. ••

Server CURSOY

içbir çocuk özellikleri aç1s1ndan diğer çocuklara benzemez. Her çocuk kendine özgü ve özeldir. •• Ozellikleri itibariyle de eşsiz ve değerlidir. Şayet, çocuklarin bireysel özellikleri takdir edilip, övülürse, kendini değerli ve önemli hisseder, güven duygusu artar. Kendine güvenmek ise dünyada var olman1n başlang1c1d1r. Çocuklarimizın öz güvenleri elbette sabahtan akşama oluş muyor. Öz güven duygusunun temelleri bebeklik s1ras1nda atlimaya başlan1yor. Çocuk, bebeklik esnas1nda çevresindeki insanlar1n, davran1şlar1 ve hareketlerine bakarak, ald1ğ1 ve algllad1ğ1 mesajiara göre kendine özgü duygular1n1 oluşturmaya başlar. Aile içindeki tutum ve davran1şlar, çocuğun kendini değerli veya değersiz hissetmesine katkı sağlar. Ailede kullanilan kelimeler, iletişim dili, verilen mesajlar, jest ve mimikler çocuğun özgüveninin oluşmas1na katk1da bulunur. Çocuk, büyüdükçe, aile d1ş1ndaki diğer etkenler ortaya ç1kar, ancakailenin önemi hep devam eder.

*** A§ağ1da konu ile ilgili güzel

bir hikayeyi paylaşmak isterim.

Fırtınalı bir günde, kartal yuvasındaki bir yumurta yerdeki

otlarm üstüne dü§er. Engebeli arazide yuvadanarak yakındaki bir köylünün bahçesine kadar ulaşır. Bahçede gezinen dört tavuk, bu kartal yumurtasını merak edip, kümese kadar ta§ırlar. Kümeste bulunan diğer tavukJar gördükleri bu yumurtayı etraflıca inceleri er, çok büyük bir tavuğa ait olduğu kararına vanp bir köşeye birakırlar. Zaman geçer, yumurta kümesegetirenlertarafından unutulur.

Anne tavuk, dersler vermeye başlar yavrusuna: "Bak yavru m, yerden bulduğun böcekleri böyle ye! Arpayı, buğdayı şöyle yel" Her geçen gün yeni bilgiler öğretir yavrusuna. Büyük tavuk, annesinin her söylediğini yapar. Tehlikeler kar§ısında nasıl davranılacağını da öğrenir. Annesi: "Bak yavrum, eğer kedi buradan gelirse sen aksi istikamete doğru kaç, şuradan gelirse de buraya kaç, tamam mı?" diye tembih ler. Gün geçtikçe siyah kanatlı, ilginç civcivimiz büyür, büyüdükçe de güzelle§ir. Oldukça uzun kanatları olu§mu~ur. Ara sıra açar kanatları nı, diğerleri onun kanatlarını yakından görmek için yanı na gelirler. Birgün anne tavuk, yavrusuna havadan gelen tehlikelere karşl kendini nasıl koruyacağım öğretirken, büyük tavuğun gözü, gökyüzünde süzülerek uçan, ihti§amla geçiş yapan başka bir kuşa ili§ir. -Anne bu ne? -Ha, o mu? O, kartal yavru m, ku~[arın padişahı sayılır. -Ne kadar güzel uçuyor, anne! -Evet, yavru m1 -Ben de onun gibi uçabilir miyim? -Sakın hal Ona özenme. Asla onun gibi olamazsıni Sen bir tavuksun. Senden önce baban, deden, arncan hepsi ona özendi ama hiçbiri onun gibi uçamadı. Sen bir tawksun ve

birtavuk gibi yaşamahs1n. O gü nden sonra büyük tavuk, ömrü boyu nca arka bahçede kartalın ihtişamlı geçi§ini izleyerek iç geçirdi ve her seferinde ''Keşke, ben de karta) olup uçabilseydim."dedi.Yıllar geçti, siyah kanatlı büyük tavuk ihtişamlı kartah izlerken ölüp gitti. Onu, birtavukgibi defnetti ler. Gerçekte ise ölen bir kartald ı.

***

Bir anne tavuk, bu yetim yumurtayı kendi yumurtalarının yanına alarak, kuluçkaya yatar. Zaman geçer, yumurtalar kırılmaya, içinden civcivler çıkmaya başlar. Derken, yetim yumurta da çatlar, içinden simsiyah kanatlı, ilginç gagalı tuhaf bir civciv çıkar. Herkes meraklıdır, böylesini ilk defa

Bir kartal gibi doğup, yaşad1ğ1 ortamdakilerin kendini tavuk gibi hissetmesini sağlayan yüz binlerce kartal yavru lar• var. En azından biz kendi kartallar1m1z1n uçuşunu engellemeyelim.

görmü~lerdir.

Kah n sağl1cakla .••

ETKiLi YORUM- 3

Emre Aygın - Rehber Öğretmen

• ' Çocuk Ne Söylediğimize Değil, Ne Yaptığımıza Bakar Çocuk babayı bir güven kaynağı olarak görür ve babanın yokluğu çocukta bazı korkula ra, endişelereve güvensizliğe neden olur.

ocukken kış aylarında, ders

Toplumumuzda "ünlü" diye tabir

çalışmakta epeyce zorlanır

edilen insanların hayatlarını bir

dım.

düşünelim.

Evimizdeki odaların

Televizyonda isim-

sadece birinde soba vard1. Soba-

lerinden çokça bahsedilen sözde

nın bulunduğu ve bizim "oturma

sanatçılar, film oyuncuları ya da

odası" diye adlandırdığımız oda,

futbolcular. Halkın önüne yıldız

aynı zamanda evde televizyonun

diye sunulan bu kişilerin hayat

bulunduğu yerdi. Televizyon ders

tarzlarını görerek büyüyen bir ço-

çalışırken

cuğun öğrenme meraklısı bir genç

dikkatimizi dağıttığın

dan -mecburen- soba bulunma-

olması

yan, soğuk odaların birinde ders

iyimserlikolmaz mı?

beklemek fazlaca bir

çahşırdım. Zaman zaman sıcak bir

ortamda ders çalışmak için soba-

Çocuğunuz

için yapacağınız

nın bulunduğu odaya gittiğimde

gerçek fedakarlık, onun önüne

televizyon açık olduğundan, bana

sayısız

diğer soğuk odaların yolu göste-

gerektiğinde bazı habilerinizden

rilirdi. Bir yandan ders çalıştığım

vazgeçmeyi göze alabilmektedir.

odanın soğukluğu, diğer yandan

Eğer vazgeçemiyorsanız, çocuğu

içerde tüm ev halkının dikkatle

muza yaptığımız nasihatlerde

imkanlar koymak değil;

takip ettiği televizyon programia-

Evdeki tüm zamanını televizyon

samimi olup olmadığınızı bir kez

rına olan merakım. Evdeki bu sı

seyrederek geçiren

bir aile

daha gözden geçi rm ek gerekir.

kıntılı ortamın derslere karşı dikka-

düşünün. Televizyon başında dizi,

Eskilerin bu konu ile ilgili çok gü-

timi olumsuz yönde etkilediğini

magazin veya spor programlarının

zel bir sözünü paylaşmak isterim:

hatı rlıyoru m.

izlendiği bir anda, ders çalışmak istemediği

Bu zorluklar, bundan yirmi yil önce

için çocuğa kızmak

ebeveynlerin gerçekiere gözlerini

Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz. Görünür kişinin rütbe-i aklı eserinde.

okuyan hemen her öğrenci içi n

kapatması

geçerliydi. Günümüz öğrencileri

benzer bir şekilde, çocuğunun

için ise, bu sıkıntıh şartlar ortadan

Değişmek, belirli bir yaştan sonra

yanında hiç kitap okumamış bir

kalkmış gibi gözükmekte. Hemen

zor değil mi? işte bu da herkesin

anne babanın çocuğuna bu işin

hemen her öğrencinin ders çalış

gıpta ettiği iyi bir evlat yetiştirme

öneminden bahsederek, ondan

mak için sıcak bir odası ve bir çahş

nin zorluğunu ortaya koyuyor.

kitap okumasını istemesi yersiz ve

ma masası mevcut. Ancak, çocuk-

faydasız olacaktır.

ların

anlamına gelir.

derslere karşı tutumunda

iyiye doğru bir gidiş gözlenememektedir. Çünkü evde en çok zamanın

geçirildiği

televizyonlu

mekanların da konforu arttı. Rahat

koltuklar, sayısız kanalın olduğu büyük ekran bir televizyon (ya da televizyonlar), elinden kumandayı bıraktığında eksiklik hissi duyan

anne babalar... Günümüz anne babaları, çocukları içi n tü m fedakarlı ki ara kadadıklarını

iddia ediyorlar. Ancak

görmezlikten gelinen bir gerçeklik var. Çocuk, nasihatlere değil, gördüklerine önem verir. ETKiLi YORUM - 5

Yine

içbir erkek, iyi bir baba olarak gelmez dünyaya; çünkü erkeklerde, kadınlarda ki anneliği destekleyen hormonlar gibi, babalığı destekleyen biyolojik faktörler yoktur. Bu yüzden babalık, eşin hamileliğiyle başlar. Hamilelik süresince baba adayı, bebeğin gelişimini eşiyle

birlikte izler, eşini rahatlatmaya çalışarak ona yardımcı olur. Böylece babalık başlar ve destekleyici bir eşin varhğı sayesinde anne, hamileliği de doğumu da sorunsuz atlatır. Ayrıca unutulmamalıdır ki destekleyici baba rolü, sıcak anneçocuk ilişkisinin de en önemli etkenlerindendir. Yeni doğan bir bebek için dünyanın tamamı annedir. ilk yıldaki anne-çocuk ilişkisinin yoğunluğu ve önemi, babayla çocuk ilişkisini biraz sekteye uğratır. ikinci yıldan itibaren ise, baba çocuğun yaşa mında ne kadar yer alırsa, babanın çocuk için önemi o kadar artar. Baba, çocuğun bütün yükümlülüğünü anneye bırakmak yerine

{

-kendi sorumluluğunu bilerek hareket etmeli, elinden geldiğince çocuğunun yanında olup onunla vakit geçirmelidir. Çünkü baba, çocuğun gelişimi açısından da oldukça önemlidir. Erkek çocuklann, kız çocuklarına oranla daha geç konuşması da bunun bir göstergesidir. Kız çocuk anneyi model alır ve daima onunla birlikte olduğu

için daha erken konuşma eğilimindedir. Erkek çocuk ise babayı model alır ve babasıyla değil de annesiyle daha çok vakit geçir-

diği

için daha geç konuşma eğili mindedir. Bunun önlenebilmesi için babanın elinden geldiğince çocuğuyla vakitgeçirmesi gerekir. Sağlıklı baba-çocuk ilişkisi, çocuğun bilişsel gelişimini, dolayısıyla

da okul başarısını olumlu yönde etkilemektedir. Erken gelişim yılla-

rından itibaren çocuklarına tensel

Ancak çocuk, kendini yetersiz bir

sürecinde ne kadar aktif olursa,

temasta bulunan, onlardan sevgisi-

babayla özdeşleştirirse, örnek al-

baba-çocuk ilişkisi o kadar sağlıklı

ni esirgemeyen, öpen, sürekli sa-

dığı modelin yetersizliklerini fark

olur, çocuk babaya o kadar bağ

rılarak kucağına alan babaların ço-

ettiğinde kendini endişeli ve gü-

lanır. Ayrıca destekleyici bir baba,

cuklarının,

ileri yıllardaki okul

vensiz hissedecektir. Bu yüzden

sağlam anne-çocuk ilişkisinin ku-

başarıları da olumlu etkilenir. Ba-

babalar çok dikkatli olmalı, çocuk-

rulmasına da yardımcı olur. Baba,

banın yokluğu, ilgisizliği çocuğun

larına güven ve sevgi aşılayan bir

gelişim

kişiliğini, ruh ve beden sağlığını et-

rol model olmaya özen göster-

örnek olmalı, erkek çocuğun rol

kileyerek bazı davranış bozukluk-

melidirler.

modeli olarak onunla yeteri kadar

ları sergilemesine neden olabilir.

sürecinde çocuğuna iyi

vakit geçirmelidir. Çocukla sineElde edilen tüm bulgular gösteriyor

maya, futbol maçlarına, tiyatroya,

Baba, çocuğun sosyal gelişim açı

ki; baba, eşinin hamileliğinden iti-

balık tutmaya gitmek gibi sosyal

sından da son derece önemlidir.

baren babahk rolünü aktif olarak

etkinliklerde bulunmak hem baba

Çocuk babayı bir güven kaynağı

üstlenmelidir. Hamilelik sü-

olarak görür ve babanın yokluğu

recinde, doğumda ve

çocukta bazı korkulara, endişelere

doğu m

ve güvensizliğe neden olur. Bu da

elinden geldiğince

birlikte geçirilen

sosyal gelişimini olumsuz yönde

eşini rahatlatmalı,

sürenin uzunlu-

etkiler. Güçlü kuwetli bir babayla

ona yardımcı ol-

ğu

özdeşim kuran çocuk kendini da-

malıdır.

Baba,

geçirildiğidir.

ha fazla güvende hissedecektir.

bebeğin büyüme

Unutulmamali

son rası nda

Çünkü çocuklar özdeşleşme

nemlidir.

aldıkları kişi oranında

kendilerini güçlü hissetmekted i rler. Özellikle erkek çocuklar babaya olan hayrankaynaklanan

taklit yoluyla kendilerini babalarıyla özdeş

gibi

değil,

nasıl

ilişkinin

reden çok daha ö-

güç aktarmakta, örnek

ları

da önemli olan

kalitesi, geçen sü-

modelden kendilerine

tutarlar.

dalı olacaktır. Bura-

dır ki;

yoluyla örnek ald ı klar ı

lı k ları ndan

hem de çocuk için fay-

Babaol-

mak, onlar gibi davranmak isterler.

ETKiLi YORUM - 8

Psikolog Bahar Boylu

,.J J ......

..-

....-... -·

.--.. ..

ETKiLi YORUM -10

~·

•

ocukları m ız okul çağına ge-

hareket edebilmeye olan güven

lene dek, ev hayatının et-

kazanılır. Çok engellenen, koru-

ilk öğrenme ve

macı yaklaşımlarla durdurulan ya

çabalama süreçleri nden geçerler.

da ayıpgünah gibi kavramlarla

Bebeklik döneminde, sadece ken-

utandırılan çocuklar ise kendi ça-

dilerine odaklı bir yaşam anlayışı

balarından, girişimlerinden utanç

mevcuttur. Acıktıysa hemen bes-

duyarlar. Bu da suçlu luk, kuşku ve

lenmelidir, ağladıysa hemen sakin-

korkuyu kişiliğe işler. Bu dönemde

leşmelidir. Bunları ona sağlayan

kazanılan sonuç, çocuğun ileriki

kişilerin kimlikleri pek de önemli

yıllarında da izlerini taşıdığı özel-

değildi. Önemli olan tatmindir.

likleridir.

kisiyle

21. ve 24. aylar arasında ise kendi bedenlerinin, duygularının ve isteklerinin, anne-babası üzerindeki etkilerini algılamaya başlarlar. ihtiyaçlarını karşılayan, bağımlı oldukları bu bakıcı ebeveynlerin tep-

arasında artık öz bakımını sağ

layan çocuk, zihinsel yetenekleri ile ön plana çıkmaktadır. Öğren meye ve bunları depolamaya açık

kileri bebeğin yaşama dair oluşan

tır. Önceki yaş döneminden özerk

bulunan çocuğa, işini bitirmesine

güvenlik algısını geliştirmesinde,

(tek başına) çabalarda bulunma

izin vermeden müdahale edil-

kazanmıştır,

memeli, d üzeitme yapılmamal ıdır.

almaya

Ancak çocuk kendine göre eser

kişiliğinin

ilk tuğlasını yerleştir

mesinde temel halini alır.

Ebe-

güvenini

çabalarının

sonuçlarını

sıra

gelmiştir. Bu yaş dönemi başarılı

olan çalışmayı

geçerse çocuk girişimciliğini

alarak ve oyunlaştırarak hatalarını

şekilde destek olmuşsa, bu dö-

kazanacak, olumsuz geçerse de

düzeltmeye teşvik edilmelidir.

nemin kişilikteki kazanımı, temel

kendini yaptıkları nedeniyle suçlu

Çoğu ebeveyn ve eğitimci çocuk

güven duygusunun gelişmesidir:

hissedecektir. Ya ileri atılıp de-

eğitirken aynı cümleyi tekrarlar:

'insanlar beni önemsiyor.

Ben

neyecek kadar cesur olacak ya da

'istese en iyisini yapabilir ama

seviliyorum. Ben annem-babam

risk almaktan korkup pes edecek,

yapmıyor!' Bu hatalı bir yargıdır.

için önemliyi m. Dünya kötü biryer

içe çekilecektir. Bu dönemde ço-

Çünkü her çocuk başarmak, takdir

cuğun evde ve okulda sergilediği

almak ister. Yapmıyorsa, bir nedeni

her davranış önemlidir. Çevre-

vardır. Bu neden ya organiktir; ya-

si ndeki yetiş ki n leri n davran ışa

ni, kaslarının ve zihin yetenekleri-

2,5-4 yaş arasında ise çocuk kendi

verdiği tepkiler en büyük belir-

nin yeterince olgunlaşmaması ile

başına hareket edebilme arzusu

leyicidir. Çabalayan ve girişimde

ilgilidir ya da duygusal ve moti-

bebeğin

veynler, anında

•

Okul öncesi dönemde, 4-6 yaş

her ihtiyaç

ona yardımcı

olacak

değil, kimse bana zarar vermiyor.' algısının huzuru yerleşir.

içindedir. Buna onu teşvik eden şey içgüdüsel

bir meraktır. Ya-

şamak, tatmak, dokunmak, hare-

ket ettiğini hissetmek ister. Bu aşamaya

ilk özerk çabalama

girişimleri diyebiliriz. Kendi başına

yemek yemek, oyuncakları ile oynamak, eşyaları incelemek, annebabasına

karşı

gelip tepkilerini

ölçmek ilk girişimleridir. Bu özerk çabalarına müdahale edilmezse, baskı altında tutulmazsa ve merak

güdüsünü uygun yollarla doyurmasına

izin verilirse,

kişilikteki

ikinci önemli tuğla olan özerk ETKiLi YORUM • 11

bitirince iznini

yapsa bile, korkmadan hataları ile

sahip biridir.

yüzleşmede

ona yard1m edil-

çalışma isteği yerini farklı alanlarda

melidir. Hatasını tanıyan çocuk,

kendini gösterme, sosyal ilişkile ri nde yaşadıkları ndan keyif al ma,

bunu düzeltme şansı olduğunu da bilmelidir. Bu şansı hangi yollarla kullanacağını çözümler üreterek

seçmeli ve bu çözümleri girişimci

provaları gibidir. Çocuktan hata

rışmamalıdlr. Bazı konularda es-

dır.

beklememek,

sab1rsız

olmak,

onun adına çözümler bulmak, aşırı korumak veya

üzdün,

mutsuzum, hayal kırıklığına uğ

Sebebi doğru analiz edip uygun

radım, güvenimi kaybettin' gibi

yöntemle onu yeniden harekete

duygusal yı kı cı sözler sarf etmek,

geçirmek yetişkinlerin işidir.

çocuğun kendini yetersiz ve kötü

siklere yer vermeden, başarıyla uygulamaya dökebilmesi söz

•

'Beni

vasyonel etkiler yüzündendir.

ise, öğrendiklerini ek-

konusudur.

birikimleri de çocuğun ergenlik dönemini nasıl geçireceğini belir-

Çabalayan, kendine inanan, so-

leyecektir.

nuçlarını sahiplenebilecek kadar

birikimleri ile artık ergenliğe girmiştir. Eskisi gibi annesi, babası veya öğretmenlerinin takdirini kazanmaktek hedefi değildir. Artık

Ilklarından

kaçar. Çocuğun

yaşlarda kazanması gereken kişilik

özelliği başardım duygusud ur.

yaş

civarında

çocuk, tüm

en mühim hedefi yaşıtları arasında beğenilmektir. Kendisine bir rol model seçer, bu genelde kendinde de göstermek istediği özelliklere

'Okulda arkadaşım var ve seviliyorum, öğretmenim beni ve yaptık larımı takdir ediyor, ben sınıf için

önemliyim, ailem benden umutlu ve onları hayal kırıklığina uğratmı yorum.' gibi

düşünceler

maklan n ı da sağ sal i m geçm işse,

tına uyum sağlayacaktır.

yaslar. Kendini eksiksiz ve beğenilir

başarısız

tüğü çocuk, önceki kişilik basa-

dönemin olumlu ya da olumsuz

daha çok yüklenir,

hoşgörü ve yeterli kontralle büyüt-

hissetmesine neden olacaktır. Bu

çocuk kendisini diğer yaş1tıyla kı

gerek, kuwetli olduğu alanlara

neklik tanımalı ama asla değişme yecek kurallarda da çocuğa açıkla ma yapıp onu ikna ederek uzlaş maya gitmelidirler. Ailesinin sevgi,

kendi kimliğini oluştururken ailesinden kopmayacak ve yeni haya-

Bu dönemde her

hissetmek ister. Bu nedenle olsa

engellerle mücadele etme ve hayal kurmaya bırakır. Ailesi ve öğret menleri önceliklerini dikkate ala-

Bunlar yetişkinlik hayatının

min en temel kazanel işte bunlar-

arasında

dönemlerde

rak çocuğa baskı kurmadan, onun yaşamını programlayabilmesinde yardımcı olmalıdır. Çocukluk dönemindeki kadar seçimlerine ka-

özelliğiyle denemelidir. Bu döne-

ilköğretimin ilk yılları olan 7-11 yaş

inançları tatmalıdır. Her insan hata

yapar, hatalara öğretmenlerinin ve ailesinin verdiği tepkiler ya çocuğa bir ders alma fırsatı olacaktır ya da kendini eksik olarak etiketlernesine ve yaptığı çalışmayı b1rakıp aşağılık duygusu yaşamasına ne-

den olacaktır. Hatalarını defalarca

ETKiLi YORUM· 12

cesur ve gerçekçi çocuklar yetiştirmek bizlerin elinde. Yeter ki

bu kişilik yolculuğunda onları anlayalım ve yol gösterebilecek kadar akiicı tutumlar sergileyelim. Yaşamlarının sorumluluğunun onların elinde olduğunu

onlara güvenerek....

bilerek ve

1. Pers

2.Ders

3.~ers

4.1>ers

s. Ders

6.1>ers

1.1>ers

B. Ders

Pazartesi saı. carsamaa • • Perşemse

cuma

o, Çok sakar Si' sÜPer kahraman! Hem komik hem çok sevimli. Kil>o, ÇOCUklar. Çok seviYor ve ihtiYaCı olan herkesin yaı1>ımına koşuyor. sakarlıkla Da olsa, onun ÇOCUklar iÇin çozemeyeceg; hiÇ Si' sorun yok!

KiDo'nun en yak.n artt~ar.nhn Biri. TeknolojiYe, ayun oynamaya ve yeni SAliler öğrenmeye merakı.. Maça ve sinemaya gitmekten Çok hoşlan.yor. En se\$iği şeylerı>en

Biri De P.nar KiDo iÇmek. özellikle kattaolu ve muzıu KiDo'yu Çok seviYor!

mey \le

rüre\i süt

Daki ve KiDo'nun en yak.n arkaDaş•• Hayvanlar. Çok sev;yor ve onlarla vakit geçirmeye aay.l.yor. PVYIUSal olDUğu kaDar maceraya ~ çok DÜşkün. Pınar Do iÇmeye aay.l.yor ama özellikle muzıu KiDo favorisi!

Dr. Şükrü Cido

- -- ' ... ...'

•

• •

...'

•

'•

...

•

·-. . . . j

;

)

,.•- t .- t..../ '1-, t:..

• •

-.. (

•

'•

...

•

• 1

... ..._ •

.' •

...~

"" •

• ...

• •

•

..- .,• .... - ..... •

•, .

...... 1

•

• 1

•

• \..

•

•- ·" •

• l. •

ı...

" •

•

...

•

"' ' ' -'

,. ...

.... • ,• •

• •

, "(

•

,.,......,,1 '

., ~ -1

ir çocuğun alışveriş merkezinde istediğini aldır mak için kendini yerden yere atması, bir kız çocuğunun bir dolap dolusu model bebeğin bir benzerini aldırmak için annesinin başının etini yemesi, bir gencin daha bir hafta önce aldığı ayakkabının farklı bir modeli için odasına kapanması, hepimizin yaşadığı veya şahit olduğu bir tablodur. Reklamlar, akran baskısı, anne-baba tutum lan gibi nedenlerle gittikçe artan oranlarda, alışverişe bağımlı, doyumsuz çocuklar yetiştirmeye başladık. Kendi değerini giydiği, sahip olduğu şeylerle, nasil göründüğüyle belirleyen çocuk, diğer insanları da kim olduklarıyla değil, sahip olduklarıyla yargılar. Bu tehlike, ergenliğe geçişle birlikte daha da büyür. Bu konuda size pratik tavsiyelerde bulunmak istiyorum.

rin gösterilmesi, çocuğun farkın

1. . .

dalığını artıracaktır.

Öncelik belirlemeyi öğretin. Çocuğunuzun isteklerini ve parasını kontrol etmeyi öğrenmesi için isteklerinin listesini yapmasını ve bu listeyi tercih sırasına göre düzenlemesini sağlayın. Çocuklar genelde ne kadar çok istediklerinin farkında değildirler. Önce farkın dalık kazandırmak, onların kendi davranışları üzerindeki kontrollerini de artıracaktır. Sekieyebilmesi için fırsat oluştu run. Çocuğunuzun istediği şeyi hemen almak yerine, ona biraz zaman tanıyın. Bu sürenin sonunda hevesi geçmiş, isteği tamamen değişmiş olabilir. Suçlu hissetmeden 11 hay•r.. deyin. Çocuğunuz her gördüğünü istiyorsa, isteklerinin ardı arkası kesilmiyorsa, bu iste-

Çocuğunuza

diklerine gerçekten ihtiyacı olmadığını düşünüyorsanız sadece 11 11 haytr demeniz yeterli. Her istediğini almanın ona faydadan çok zararı olacaktır. Bu yüzden tavrı nızdan dolayı kendinizi suçlu hissetmeyin. Hayatta kimsenin her istediğine kavuşamadığını unutmamak gerekir. Bu nedenle bu tavrınız, çocuğunuzun hayal kırık lığı ile baş edebilme mekanizmaları geliştirmesine yardımcı olacaktır. Çocuğunuza para yönetimini öğretin. Bu, hayat boyu kullanacağı çok değerli bir ödül olacaktır. Harçlık almak veya evde yaptığı küçük işler karşılığı para kazanmak, çocuğunuzun para kazanmayı ve harcamayı öğrenmesi için iyi bir başlangıç olacaktır. Kendi kazandığı parayla alacağı şeyler çocuğunuza daha anlamlı gelecektir. Televizyonda reklam

izlemeyi

sınırlandırın. Çocukların reklam-

larla karşılaşması n ı tamamen engellemek mümkün değildir. Reklamlar,

insanlara ihtiyaçları

ol-

mayan şeyleri aldırma amacını güderler.

Reklamların

temel

amacının çocuklara açıklanması,

özellikle çocukları etkilemek için reklamlarda kullanılan yöntemle-

örnek olun. Çocuklar

pek çok şeyi anne-babalarında gözlemleyerek öğrenirler. Çocuğunuzun nesneler dünyasıyla baş edebilmesi ve doyumsuzluk geliş tirmemesi için ona iyi bir "rol model" olabilirsiniz. Bozulan eşyaları hemen yenisiyle değiştirmek yerine tamir ettirmenin önemini çocuğunuza anlatabilir ve örneklerle gösterebilirsiniz. Bütün boş vaktinizi alışveriş merkezlerinde ve mağazalarda geçi rmeyi n. Alışverişi n

bir hobi veya zaman geçirme aracı olmadığını, gerçekten ihtiyaç duyulan zamanda, ihtiyaç duyulan şeyler için alışveriş yapıl dığını model olarak gösterin. Çocuğunuza verebileceğiniz en iyi hediyenin, ona ayıracağınız zaman olduğunu

hatırlayın.

Yoğun

şehir

hayatının

içinde, koşuşturmanın arasında, çocuklarımızla yeterince vakit geçiremediğimiz için yaşadı ğımız suçluluk duygusunu telafi etmek için çocuklarımızın isteklerine boyun eğmeye başlarız. Gerçek ihtiyacını ve duygusunu anlamaya çalışın. Bazen çocuklar, duygusal bir ihtiyacı tatmin için somut nesnelere yönelirler. Asıl ihtiyacı vitrindeki oyuncak olmadı-ğı için de, o oyuncağa olan ilgisi çok kısa bir sürede geçer ve çocuk yeni bir istekle karşımıza çıkabilir. Çocuğun isteklerinin altında çoğu zaman bir yakınlık ihtiyacı veya duygusal bir boşluk, hayal kırıklığı yer alır. Çocuğun gerçek ihtiyacı anlaşılır ve karşılanırsa, çocuğun nesnelere ihtiyacı kalmayacaktır.

Meltem Karaka§lar - Psikolojik Danışman

ETKiLi YORUM -16

eçenlerde arkadaşımla 1

bir AVM nin restoran katında oturmuş yemek

yiyorduk. Hafta sonu olduğu için özellikle çocuklarıyla gelmiş anne babalar çoğunluktaydı. Hemen solumda ki masada ağlamakir gözlerle lokmasını çiğneyen bir çocuk vardı ve annesinin BU önündekile1

ri biti rmezsen si nemayı da, o çok istediğin

oyuncağı

da unut.

dediğini duyuyordum. Yemeğimizi

bitirip masadan kalkarken hemen ilerde bir babanın oğluyla yaptığı pazariıkiara şahit oldum. Babası çocuğa

Bu menü ile iki adam

doyar oğlum, hepsini bitirmeyeceksin değil mi? Bak yarısını bıra kırsan seni bu akşam amcanlara 1

götürürüm. diyordu. Çevremize baktığımızda bunlara

yeme bozukluğuna bağlı problem-

değildir. Çocuklann hem fiziksel

ler olması kaçınılmazdır. Son yıl

hem

larda bu problemierin en belirgini

olumsuz etkileyen bu durumun

halk arasında bilinen adıyla şiş

oluşmasını engellemek için bes-

manhk, yani obezitedir. Obezite

lenme konusundaki tutum ve dav-

bir hastalıktır ve bu hastalığın

ranışları m ıza dikkat etmeliyiz.

önüne geçmek aslında h· de zor ~·

benzer birçok örnek olduğunu görebiliriz. Küçük yaşlarda oluş maya başlayan yeme alışkanlıkla rımızin

şekillenmesindeki

önemli faktör anne baba tutumlarıdır. Doğru tutum ve davranış

larla çocuklar sağlıklı besienmeyi öğrenirler.

Aksi

halde çocukta

ETKiLi YORUM· 17

kişiselsosyal

gelişimlerini

BUNLARI YAPlN Ona örnek olun. Yeme alışkanlıklan küçük yaşlarda belirlenir ve bu ahşkanhkların belirlenmesinde en büyük örnek anne ve babanın yeme ahşkanlıklarıdır. Siz ne kadar sağhklı besleniyorsanız, çocuğunuz da o kadar sağlıklı beslenir. Anne ve babası hiç pırasa yememiş bir çocuğun pırasa yemeğini

sevmesi çok zordur.

Ödüllerinizi, abşbrmalar•n•z• değiştirin. Olumlu bir davranış karşısında çoğu anne baba çocuğunu ödüllendirmek için bir gofret,

çikolata veya şekeri tercih eder. Çocuk açısından baktığımızda, iyi bir şeyler yaptıktan

sonra elde ettiği bir şey zararlı değildir ve bu kadar lezzetl i yiyecekler varken taze meyve sebzeyi neden tercih etmeyecektir. Bu sebeple çocuğunuzu bu şekilde ödüllendirmeye başladığınız zaman şeker, gofret, çikolata yerine

meyve, sebze, kuruyemiş gibi daha sağlıklı besinlerle tanıştırın. Çocuğun yemek öncesi

atıştırmalarını da bu şekilde

yapabilirsiniz.

ETKiLi YORUM -18

BUNLARI YAPMAYlN Yemek yemesi için zorlamayın. Bir yetişkinin nasıl ki zaman zaman iştahı fazla zaman zaman az oluyorsa çocuklarrnki de öyledir. Her zaman aynı miktarda yemesini beklemeyin, yemesi için zorlamayın. Çocukta "aldığım her şeyi bitirmeliyim, tabağımı silip süpürrnek zorundayım" düşüncesi oluşursa çocuk dayana kadar değil, tüketene kadar yiyecektir. ihtiyacından fazlasını yemeyi alışkanlık haline getiren çocuk risk altın dadır, sürekli kilo almaya yatkındır. Çocuğunuzun sağhğın1

kilosuyla

ilişkilendirmeyin.

Özellikle büyüklerimizin benim11 sediği Şişman çocuk sağlıklıdır... düşüncesinden vazgeçin. Sağlıklı olduğu halde sadece zayıf oluğu için çocuğunuza hastaymış gibi davranmayın. Özellikle sofrada ona özel ilgiye ihtiyacı varmış gibi davranmayın, deyim yerindeyse !akmalarını saymayın, yemeye devam ederken tabağını bitirmek zorunda olduğunu hatırlatmayın. Aşırı kilolu çocukların birçoğu daha küçük yaşlarda zayıf oldukları için bu şekilde özel ilgiyle bü-

an karşımıza çıktığı gibi tüketimini tamamen yasaklamak mümkün değildir. Onu tamamen yasakladığınızda sizden gizli tüketecektir, hatta bu konuda yalan bile söyleyebilir. Bu sebeple çocuğu nuzun fast-food tüketimi kontrolün üz altında olsun. Belirli aralıklar da yemesine izin verebilirsiniz. Çocuğun •

yemeği

ile aras1na

•

g1rmey1n. Çocuk besine ihtiyaç duyduğu için, karnı acıktığı için, büyürnek için, gelişmek için yemek yemelidir. Annesini üzmemek veya annesini mutlu etmek için yemek yememelidir. Bu duyguyu oluştur mamak için, •tabağını bitirirsen beni çok mutlu edersin•, •yemek yemediğinde üzülüyorum, gece gözüme uyku girmiyor• gibi cümleler kurmaktan kaçınmalısı n ız. Günlük hayatta anne babaların yapacağı küçük değişikliklerle

yütülmüş çocuklardır.

Sevgin izi ifade ederken çocuğu nuzun fiziksel özelliklerini ön plana Çikarmayın. •benim tonton kızım•, •tombiş yavru m•, •tosunum• gibi ifadeler çocuğun fazla kilolarının anne babası tarafından beğenildiği duygusunu oluşturur. Bu nedenle sadece anne baba değil çocuğun çevresindeki yetişkinlerin bu konuda dikkatli olması gerekir.

Fast-food tüketimini siz yöneti n. Çocuklar için vazgeçilmez besin olan fast-food, günlük hayatta her

; ETKiLi YORUM- 19

çocuklar daha sağhklı beslenebilir. Yapmamız gereken onlara beslenme konusunda biraz daha özenli ve bilinçli davranmak. Sizce de hayattaki en değerli varlıklarınız -çocuklarınız- bunu hak etmiyor mu?

yun çocukluğu dönemi

lardan itibaren dünyayla oyun va-

Çocuk, hayatı

insan yaşamının temel-

sıtasıyla bağ kurar. Renkler, sesler,

oyun dünyasında zengin bir düş

lerinin atıldığı, çocuğun

bakımını üstlenen yakınının te-

gücü ve i mgeleme yeteneği ne sa-

fiziksel, duyuşsal ve sosyal olarak

masları

dünyayla oyununda ilk

hiptir. Yaşadığı bu dünyanın tam

hayata hazırlandığı, nesnelere ve

sahneleridir. Yürümeye başladı

merkezinde kendisi vardır ve her

olaylara "çocuk oyunu" değil"ha

ğında; üstüne binilen, yürütülen,

şey onun etrafında dönmektedir.

yat oyunu" gözüyle baktığı bir sü-

ipinden çekilen oyuncaklar onun

Cansız nesnelere canlıymış gibi

reçtir. Oyun deyince hepimizin

için

Fiziksel

davranma, onlarla konuşma, ko-

aklına çocukluk anıları gelir. Kimisi

gelişimle gelen ayakta durabilme,

nuşturma en çok gözlenen davra-

tatlı, kimisi acı ama hep bir şeyler

yürüyebil me, nesneleri hareket et-

nışlardır. Çocuk etrafındaki nes-

öğrendiğimiz, hayata dair yeni tec-

tirebilme hayat oyunundaki ilk

nelerle (oyuncak, ev eşyaları vb.)

rübeler edindiğimiz oyun anılan.

adımlarıdır. On sekiz aydan sonra

gerçek ve çok derin duygusal ilişki

Zaman zaman bir konuyu hafife

farklı şekillerdeki objeleri bir araya

içindedir. Hasta olduğunu düşün

almak için kullandığımız "çocuk

getirerek zengin hayal gücünü

düğü pelüş köpeğine "hasta" gibi

oyunu" deyimi, çocuk dünyasın

somut objelere dönüştürmeye

davranmayan annesine kızan veya

dan baktığımız zaman hiç de öyle

başlar. Daha sonraları bu somut

yere düşen bir oyuncağının canı

görünmemektedir. Oyun çocuk

objeler hayali oyunlardaki kahra-

nın acıdığını söyleyen çocuklan

için, birkaç saatini geçirdiği, oya-

manları olacaktır.

görmüşüzdü r.

landığı bir süreç değildir. Oyun hayatın bizzat kendisidir.

Çocuk dünyaya geldiği ilk dakika-

vazgeçilmezdir.

iki yedi yaş arası

anlamiandırdığı

uzmanların

Oyun, çocuğun gerçeğidir. Tanım

"birinci oyun çocukluğu" olarak

ladığı bu gerçek dünyada egosan-

isimlendirdiği

triktir (benmerkezci).

bir dönemdir.

ETKiLi YORUM • 20

Her şeyi

fiziksel gelişimiyle birlikte "gerçek

likte yetişkinlerin algıladığı gerçek-

yaşam"

lik dünyasına adım atarlar. Yapılan

"oyu n dün yası"

ayrımını yaptığı döneme doğru yol

araştırmalar gösteriyor ki;

alacaktır.

çocukluğu

oyun

dönemini doyasıya

geçirmiş çocuklar, ergenlikle bera-

Yedi-on bir yaşlar arası ise uzman-

ber gerçek hayatla ilişkisini daha

ların

"ikinci oyun çocukluğu"

sağlıklı kurabiliyor, sorunlarla bel§

olarak isimlendirdiği önemli bir

edebilmede daha yetkin davrana-

dönemdir. Çocuğun hayali oyun-

biliyor. Birlikte çalışma, yardım

lar dünyas1ndan

çıkıp

taklit

laşma, kişisel rekabet, bağlı bulun-

oyunlan ve kurallı oyunlarla öne

duğu kümeyi başanya ulaştırma,

çıkan, gerçek ve oyun dünyasının

yarışma, yenme, yenilme, müca-

önemlilik s1rasına girdiği evredir.

dele etme, uzlaşma gibi yetiler

Bu dönem çocuğun gerçek hayata

çocuğu oyunlarla gerçek hayata

ilişkin algılarını oluşturduğu oyun-

hazırlıyor. Görülüyor ki çocuk ve

larla bir dizi fiziksel, duyuşsal ve

oyun ayrılmaz bir ikili, oyun

sosyal beceri edindiği bir dünyadır.

çocuğun hayata açıldığı pencere-

Çokça oynanan bedensel harekete

dir. Çocuğun oyunla ilgili geçirdiği tüm bu evrelerin farkında olan ebeveyninen büyük katkısı, çocuğun hayata açıldığı bu pencereyi

gen işletmek, ona özgürce aynayabileceği

güvenli ortami sağla

maktır.

Ne yazık ki günümüzde, bilgisayar oyunlan ve televizyon, çocukları mızın tek eğlencesi haline geldi.

Son derece cazip şekillerde sunulan ve çocukları hareketsizliğe iten bu oyunlar, gerçek oyunların kazanımlanndan onları mahrum

etmektedir. Özellikle, kentlerde kendi çıkarları açısından düşünür.

dayanan kurallı oyunlar; fiziksel

yaşayan çocuklar, oyun alanlarının

Yetişkinlerin gerçekleri ise çocuk

yetkinliklerini geliştirme,

kendi

azlığı, ebeveynlerin çocuklarıyla

açısından bakıldığında gerçekliği

yeteneklerini keşfetme, dikkatini

geçirdiği nitelikli zamaniann kısıth

ol mayan yaşantılardır. Çocu ki arda

yoğunlaştırma, algılama ve tepki

olması gibi nedenlerle, bilgisayar

gördüğümüz bu "merkezde olma"

verme hızı, zaman kavramı gibi

oyunlarına yönelmektedir. Yaşlt

duygusunu bencillik değil, evreni

alan larda çocuğun

gelişi m i ne

larıyla yaşayacaklan zengin dene-

algılama biçimi olarak değerlendir

önemli katkılarda bulunur. Taklit

yimler yerine sanal ortamlarda

memiz daha yerinde olur. Bu

ve rol edinme oyunları ise sosyal

fiziksel, zihinsel, duygusal gelişi

dönemde bebeğinin canının aCI-

beceri edinme, karar verme, prob-

mlerine pek de faydası olmayan

dığını söyleyerek ağlayan çocuğa

lem çözme gibi üst düzey düşün

uğraşlar içindedir. Çocuklarımızı

"ama onun canı acımaz ki" gibi bir

me yetilerin i çocuğa kazand ı ra rak

gerçek oyunlar oynamaya teşvik

yakla§ım çocuğun kendi dünya-

benmerkezcilikten sosyalleşmeye

etmek, yaşıtlanyla vakit geçirmeye

sına güven duygusunu zedeleye-

doğru

özendirmek ve zaman zaman da

cektir.

Anne

babaları

zaman

ad ı m

atmas1 nda hayati

önem taşır.

zaman endişelendiren bu durum; çocuğun

zihinsel,

duyuşsal

onların oyunlarına bizzat katılmak, gelişimlerine yapabileceğimiz en

Çocuklar ergenlik dönemiyle birETKiLi YORUM • 21

büyü k katkı olacaktır.

Dr. A. Faruk levent-. Uzm.Psk.Dan

eyin fonksiyonlanmız hakkında yapılan araştırmalar,

•

bilişsel süreçleri daha iyi •

anlamamızı sağlamıştır. Özellikle

beyin aktivitelerinin elektriksel olarak ölçülmesi (EEG yöntemi) ile bireyin algiiama, dikkat, hatıriama ve fiziksel aktivitede bulunma gibi farklı görevleri yerine getirirken,

beynin farklı bölgelerinin çahştığı tespit edilmi§tir. Bilişsel gelişimin doğası konusunda yapılan bu araş tırmalar, beyin gelişiminin sadece

genetik faktörlere bağlı olmadığı, çevresel etkenierin de etkili olduğunu

göstermiştir.

Bir çevresel faktör olan spor, insan bedenini fiziki yönüyle geliştirdiği gibi beyin gelişimi ve hafızaya da olumlu katkılar sağlar.

Bireyin doğumdan t~~

itiba-

ren gelişim ile ilgili en önemli den

deneyimlerin -

birçoğu

fiziksel

kontrolün sağlanması ile ilgilidir. Çocukluk döneminde nesneleri tutma, atma, emekleme, yürüme, koşma, zıplama, atlama gibi

hareketler yoluyla çocuklar fiziksel kontrollerini sağlar ve özgüven duygularını

geliştirir. Bununla bir-

açıklayarak,

Sporun beyin gelişiminde olumlu

oluşan bu hücrelerin eski

katkılarının olmasının altında ya-

beyin hücrelerinin bir-

tan temel sebep, beynin devamli

ilişki

kan desteğine ihtiyaç duymasıdır.

zanmalarını, sorumlu-

leri n i de kuwetlen-

Eğer, beyne kan yollayan kalp sağ

luk almayı öğrenme

dirdiğini belirtmiştir.

lıklı, beyne kan getiren damarlar

likte sportif hareket-

uyardığını

(erin, çocukların li-

birleriyle olan

derlik özellikleri ka-

da açık ise beyin görevini sağlıklı

lerini ve karakter geliÇalışanlar

şimini pekiştirdiği bir-

çok kaynakta yer almak-

arasında

bir şekilde yapabilir. Spor, vü-

yapılan bir araştırma

cuttaki kan dolaşımını düzenle-

•

ı se aşı rı

tadır.

stres ve

mesi açısından beynin işleyişini

zaman baskısı

rahatlamaktadır. Bu nedenledir ki,

altı nda

bu lu-

2003 yılında yapılan bir araştırma

nan çalışan lar

da akciğer kapasiteleri yüksek

Spor, sadece çocuklar için değil, tüm yetişkinler için de •

eşi bulunmaz bir etkinliktir. Bu ba-

için de spor yapan-

kımdan her yaşta öğrenilip, geliş

ların,

sadece özel hayatlannda

puanlarının daha yüksek olduğu

tirilebilir. Ayrıca birçok uzmana

değil, iş hayatlarında da çok başa

tespit edilmiştir. Buna göre, spor

göre sportif aktivitelerin yaşamın

rılı oldukları belirlenmiştir. Bu kişi

yapmanın

genel işleyişine de olumlu katkıları

leri n h iç hareket etmeyen ve spor

bulunmaktadır. Örneğin; hırstan

artırarak beyin oksijenlenmesi açı

yapmayan kişilere oranla şirket

sından

uzak yapilan spor sonrası vücudun

işlerinde daha başarılı olduğu gö-

olumlu etkileri olduğu söylenebilir.

salgıladığı

•endorfin• adı verilen

rülmüştür. Araştırmada bu durum,

hormon, insanın kendini daha zin-

fiziksel olarak aktif olan bireylerin

de ve mutlu hissetmesini sağlar.

beyinlerinde bilgi akışının daha

..Mutluluk hormon u.. olarak bilinen

hızlı sağlandığı, daha az stresli ol-

bu hormonun işlevi, vücudun ger-

dukları

ginfiğini almak, huzur ve enerji

göre zorluklarla daha kolay başa

vermektir.

çıkabildikleri şeklinde yorumlan-

akciğer

kapasitelerini

zeka gelişimi

üzerine

çok araştırma bulunmaktadır. Ör-

çözümler bulmamızı kolaylaştır

neğin; Avustralya•da yapılan bir

Beyin aktivitelerini artıran ve hafızayı güçlendiren spor, her yaşta insanın yaşam kalitesini artt1ran bir uğraştır. Spora başlama yaşı olmadığı gibi bitiş yaşı da yoktur. Bu konuda önemli olan, bir uzmandan tavsiye almak ve kendimize uygun sporu seçmektir. O halde, etkin bir beyne ve keskin bir hafızaya sahip olmak istiyorsak, her gün en az yarım saatimizi spora

dığı ifade edilmiştir.

ayırmalıyız.

ve masabaşı çalışanlara

mıştır. Aynı araştırmanın öneriler

•

öğrencilerin akranlarına göre

Sporun beyin gelişimine ve hafı

bölümünde spor yapmanın zih-

zaya olumlu etkilerini gösteren bir-

nimizi rahatlattığı, yeni fikirler ve

araştırmada, yaşıtlarına göre buna-

ma belirtileri gösteren 170 kişi, 6 ay süreyle ekstra 20 dakikalık bir egzersiz programına alınmıştır. Elde edilen bulgular sonucunda, bu kişilerin bilişsel fonksiyonlarında

düzelme tespit edilmiştir. Buna benzer bir araştı rm ada spor yapmanın, Alzheimer tedavisinde kullanılan Aricept' isimli ilaçtan bile 11

iki kat daha etkili olduğu, hatta egzersize son verdikten bir yıl sonra bile etkisinin devam ettiği belirlenmiştir.

Bu sonuçlara paralel

olarak Amerikan Yaşianma Enstitüsü, spor yapmanın beyinde yeni sinir hücreleri oluşturan faktörleri ETKiLi YORUM • 23

ünümüzün en önemli ve

sajla§mak, gezinmek, oyun oyna-

etkili aracı olan internet,

mak, bilgi edinmek, anında sohbet

kısaca dünya üzerindeki

etmek, resim, müzik veya metin

bilgisayar ağııı olarak tanımlan

belgeleri bulmak, indirmek veya değiş tokuş etmek için kullan-

maktadır. ingilizce•de uluslar11

maktadır.

arası ağıı anlamına gelen Ilinter-

Bu nlar

arası nda

national network sözcü kle-

internette gezinme, okul arka-

rinin birleştirilmesinden oluş

daşları ile anında veya elektro-

muştur. Bu iletişim ağında bil-

nik posta ile mesajlaşma gibi

gisayarlar birbirlerine fiziksel

kullanımlar ilk sırada yer almak-

tadır.

olarak (kablolar, uydu bağlantı

Arkadaşlıklarını

sürdür-

ları, vb.) bağlıdır. Bu bağlantılar

mek, arkadaşlar veya arkadaşlık

sayesinde herhangi bir yerden bil-

hakkında konuşmak, sosyal yaşan

gisayar, cep telefonu veya özel bir

tıları paylaşmak, gündelik olaylar

araç ile lnternet•e ulaşılabilinir.

hakkında

sohbet etmek sosyal

ilişkilerini

sürdürmelerini sağla

maktadır.

Mesajlaşma,

Bu yeni aracı kullanan yetişkinler

Bugün iki milyara yakın insan bilgilen me, haberleşme, eğitim, alış veriş ve eğlence amacıyla i nterneti kullanmaktadır. Artık internet, tüm insanların yaşamının vazgeçilmez öğelerinden biri haline gelmiştir. •

Internette sunulan

hizmetler

sahip oldukları bilgi, tecrübe ve sezgileri ile zaman zaman sorunlar yaşasalar da çözüm yollarını bula-

bilmektedirler. Fakat çocuklar bu yeni ortamında ortaya çıkan tuzaklara çok açıktırlar ve mutlaka bilgilendirilmeleri ve bilinçlendirilmeleri gerekmektedir. Ancak burada

sürekli gelişmiş ve özellikle son beş

temel sorun, ebeveynlerin de

yıl içindeki gelişmeler ile sadece

bu olası tehlikeleri ve bu teh-

sayfaları değil insanları da birbirine

likelerden nasıl korunulaca-

bağlamaya başlamıştır. Bu şekilde

ğı,

kullanıcılar sadece izleyen, tüke-

kullanacağı

ten değil, aynı zamanda bilgi

bilgisiz olmaları veya ger-

üreten, yayınlayan, paylaşan bi-

ekli bilgilere ulaşama

reyler haline gelmektedir. Günü-

malarıdır.

müzde çocuklar ve gençler nerede olurlarsa olsunlar, buldukları her imkan ve zamanda (okulda, evde, internet kafede; oyun konsolların dan, dizüstü bilgisayarlardan ve/ veya cep telefonlarından) internete erişmektedirler. Bu kadar yaygın şekilde kullanılan internet, doğal olarak kötü niyetli insanlar

için de önemli bir ortam haline gelmiştir. Bu yüzden internetİn gü-

venli bir şekilde kullanılması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Özellikle

internete daha kolay ve sürekli erişim için mobil teknolojilerinin kul-

lanımının

yaygınla§tırılmaya

ça-

lışılması, güvenliğin önemini bir

kat daha arttı rm aktad ır.

interneti nasıl bilinçli konusunda

•

Çocuklar ve Internet Kullan1m1 Çocuklar ve genç-

ler interneti me-

ergenlik

çağındaki çocuklar tarafından can sıkıntısından kurtulmanın bir yolu

olarak da görülmektedir. Kızlarla erkeklerin internet kullanımları arasında da bazı farklar

vardır. Genellikle kızlar mesajiaş

boş zamanlarını değerlendirmek

!aşılması ağır bir suçtur. Çocuk

mayı tercih etmekteyken, erkekler

için seçtiği video oyunlarının

pornografisi yayınları birçok ülke-

çoğunlukla internette gezinmek-

yaklaşık %80 ini şiddet içermekte-

de yasadışı olmasına rağmen bu

ten hoşlanırlar. Bazı çocuklar, yal-

dir.

bilgisayar

sektör büyük bir hızla gen işlemek

nızlık duygusundan kurtulmak için

oyunlan çocuklarda şiddet eğilim

tedir. Yılda 2 milyon çocuğun bu

internette tanımadıklan kişilerle

lerinin ortaya çıkmasına neden

amaçla kullanıldığı ve pazarın 20

de tanışıp iletişime geçerler. Dola-

olabilmektedir. Bu durum, ebe-

milyar dolara ulaştığı tahmin edil-

yısıyla, söz edilen internet kulla-

veynleri, video oyunlarının çocuk-

mektedir.

nımları, çocuğun sosyalleşme sü-

ların davranışlarını olumsuz etkile-

Şiddet

içerikli

kendini tanıması,

yebileceği ihtimali üzerinde dü-

Bu durumda sadece polisiye ön-

kendi doğru ve yanlışlarını, kural-

şünmeye sevk etmektedir. Oyun-

lemler yetersiz kalmaktadır. Her

larını, değerlerini ve normlarını sı

lar, çocuklar tarafından her geçen

ne kadar ülkemizde çocuk por-

naması içi n başka sosyal etki leş i m-

gün daha çok oynanmakta ve

nosu ile ilgili durum tam olarak

lere ek olarak kullandığı birer

tüketilmektedir. Oynanan bir oyun

araştırılamamış olsa da internette

araçtır.

nerede ise bir daha aynanmamak-

Google arama motorunda bu isim-

ta ve yeni oyunlar aranmaya

le yapılan aramalarda Türkiyelden

başlanmaktadır.

dörtşehrin dünya sıralamasında ilk

reci

içinde,

•

Çocukların Internet

Ku Ilanı rken Karşllaşabilecekleri Olumsuzluklar Bilgisayar oyunları da doğal olarak çocuklara çok çekici ve eğ-lenceli gelmektedir. Gelişen teknolojiler ve

ortamlar

görselliği

sayesinde

artan oyunlar,

Bu şekilde ço-

girmiş olması bizi endişelen

cuklar da tüketim toplumunun bir

10 a

parçası haline gelmektedir.

dirmektedir.

Çocuk istismarcdarı

Bu sektör için çalışanlar çocuklara

Çocuk pornografisi, kız ve er-

tuzak kurup kendilerini çocuk gibi

kek çocuklarının cinsel

tanıtıp önce güvenlerini kazan-

içeren

maktadır. Zaman içinde çocuklan

hem yetişkinlerin hem de

filmler ve resimler-

cinsel ve uygunsuz hareketler yap-

çocukların

ilgisini

den oluşan, uluslar-

maya teşvik etmekte kimi zaman

çekmektedir.

Birçok

arası olarak da yasak-

da tehdit ederek amaçlarına ulaş

lan m ış olan zararlı

maktadırlar.

istismarını

gen cı n ve çocugu n

pornografi türüdür. Bu tür filmierin çekilmesi, üretilmesi, indirilmesi, dağıtılması,

pay-

Çocuklar en çok akşam ve gece saatlerinde tehdit altındadırlar. Kötü niyetli kişiler gündüz çoğunlukla işte olduklarından, eve döndük-

lerinde akşamlarını, istismar edebilecekleri bir çocuk aramakla geçirirler. Pornografik resimler, tacizci ler tarafı ndan baştan çı karmanın bir aracı olarak kullanılır. Bu

resimler çocuk pornosu içerikli de olabilir. Bunun amacı, yetişkinler ile çocukların cinsel ilişkide bulunmalarının normal olduğunu gös-

terme isteğidir. Aileler, çocuklarının bu resimleri sadece bilgi-

gençleri bekleyen en büyük teh-

facebook@

like, kimliklerini açığa çıkaracak kişisel bilgileri vermeleri ve fotoğ raflarını ekleyerek tamamen tanınır,

ulaşılabilir

bir hale gel-

meleridir.

Sohbet Odalar•

flickrlM

t& reddit

•

Internette "sohbet" (chat) ve 11 anınnetvibes

da karşılıklı mesajlaşma" (lnstant Messaging-IM) internet üzerinden

Google

del.icio.us

You Tu be

olarak karşılıklı iki veya daha fazla kişi arasında yazışarak kurulan ile-

BETA

tişimdir. Windows Live Messenger,

Yahoo, Messenger, Skype vb .

•

kullanıcıları

hizmetlerden

ücretsiz olarak yararlanmaktadır.

sayarda değil, CD veya hafıza kart-

bağımlılık geçmişi ya da yatkınlığı

Günümüz teknolojileri, çevrimiçi

larında

olan bireyler olduğu

olarak sohbet etmeyi, birbirini

da saklayabileceklerini

unutmamalıdırlar.

üzerinde

durulmaktadır.

Çocuk tacizcileri amaçlarına eriş

görerek (bilgisayar kameralan aracılığı

Sosyal Ağlar

interneti

Sanal ortamda sosyal iletişim kur-

kullansalar da bir süre sonra

maya yarayan ağiara "sosyal ağlar"

telefonla da arayabilirler. Bunun

(Social Networks) denilmektedir.

amacı, çocuğu telefonda da istis-

Genellikle ortak özelliklerden

mar etmek veya dışarıda bir gö-

(bölge, meslek, okul, hobi, vb.) ha-

rüşme ayarlayabilmektir. Çocuklar

reketle yola çıkan, çoksayıda üyesi

telefon n u marası vermeye isteksiz

bulunan ve üyelerin birbirleri ile il-

de olsa cinsel tacizciler kolaylıkla

gili daha fazla bilgi edinebildikleri

kendi numaralarını verirler. Çocuk

ortamlar olan sosyal ağlar günü-

bu numarayı aradığında, telefonla-

müzde çok popüler olmuştur.

rın

gösterme

Bugün artık tüm dünyada milyon-

özelliği sayesi nde çocuğu n telefon

larca üyeye sahip olan Facebook,

numarasını kolaylıkla öğrenebilir

FriendFeed, Twitter, Myspace gibi

ler.

sosyal ağiara Türkiye den de yüz

mek için

arayan

ilk başta

numarayı

binlerce •

Internet Bağtmhhğt

kişi

üye olmaktadır.

Bunun yanında, forumlarda birtür

Psikolojik sorunların görünen yüzü

sosyal ağ olarak tanımlanabilmek

olarak da değerlendirilebilecek in-

tedir. Forum lar, içerisinde yüzlerce

ternet ve sohbet bağımlılığı, aslın

kişinin

da bağımlı kişilik hakkında ipuçları

başlı k altı nda e-postalarla tartışma

belirlenen herhangi bir

sunabilmektedir. O nedenle soh-

yapabildiği, kişilerin görüşlerini ve

bet başından ayrılmayan çocuğun

bilgilerini kolaylıkla paylaşabildiği

kişilik özelliklerinin

sanal ortamlardır.

önemlidir.

incelenmesi

internette çok fazla

vakit geçiren bireylerin çok daha

Dolayısıyla,

forumların da yukarıda bahsedilen

sosyal ağlar ile bu yönüyle ortak

hassas, yalnız, çabuk sıkılan,

özelliklere sahip olduğu söylene-

içedön ük, kendine güveni az olan,

bilir. Bu tür ağiarda çocuklan ve ETKiLi YORUM • 27

ile) ve üstelik bedava

olması nedeni ile daha da çekici

hale getirmektedir. Bu hizmetlerden yararlanan kullanıcılar arkadaş listelerine ekledikleri kullanı cıların çevrimiçi (online) olup ol-

madıklarını, çevrimiçi iseler meş

gul olup olmadıklarını görebilmekte, sohbet etmek veya karşılıkli mesajlaşmak istemedikleri kişileri

engelleyebilmektedirler. Çocuklar ve gençler anında karşılıklı mesajlaşma sırasında birbirlerinin arkadaşları ile de mesajlaşırlar. Bu yüz-

den arkadaşlannın arkadaşının da güvenecekleri

kişiler

olduğunu

düşünürler. Oysa anında karşılıklı

mesajlaşma özel bir iletişim şek

lidirve özen gösterilmelidir. Sohbet odalarında istenmeyen davranışlarda

bulunanlar,

bazı

sitelerde gönüllü kişiler tarafından gözlemlenir ve uygunsuz yazı ve davranışlarda bulunanların o or-

tama tekrar girişleri engellenir. Böyle bir denetimin olmadığı ortamlarda ise yine çocuklar açı-

sı ndan tehlikeler doğabilmektedir.

Sonuç Fiyatları ucuzlayan, özellikleri ar-

tan internet erişimi için geliştirilen ADSL teknolojisi

ile evlerde,

okullarda internet rahatlıkla kullanılabilir olmuştur. Tüm bu geliş

meler sonucunda doğal olarak çocukların internet kullanımı artmıştır. Bu artış ile olumlu gelişme

ler yaşandığı gibi yavaş yavaş bazı olumsuzluklar da ortaya çıkmaya başlamıştır.

Ortaya çıkan sorunlara bakıldığın 11

da interneıı' sorunların nedeni gibi görünmektedir. Oysa sadece bir araç olan internet, kullanıcısına istediği şekilde hizmet etmektedir. Dolayısı

ile sorununun gerçek

kaynağı internet değil

kullanıcı

bilinçsizliği

genelde kullanıcılardan elde edi-

sorunun yanına ek olarak artık

len bilgilere göre, kullanıcıya özel

internet de gelmi§tir. Ortaya çıkan

reklamlar olarak hazırlanıp yayın

internet kaynaklı sorunlar bazı

lanmaktadır.

farklıirklar gösterse de hem lV kullanımında hem de internet kul-

Günümüzde artık reklamların

lanımında

bilinçlen-

internette ve cep telefonlannda

bilinçlenme hem

yayınlanması için projeler ve tek-

ebeveynlerde hem de çocuklarda

nolojiler geliştirilmektedir. Çok ya-

olmalıdır. Yeni ileti§im teknolojileri

kında cep telefonlarında reklamlar

çok hızlı geliştiği, deği§tiği ve

ile karşılaşılacak ve çocuklar bu

yaygınlaştığı için kullanıcı kitlesi

reklamların

ortaya çıkan olumsuzlukların far-

luklarına maruz kalacaktır. Bu tür

kına geç varmaktadır. Yeni tekno-

olumsuzluklar için en önemli ön-

me11dir.

çözüm,

muhtemel olumsuz-

lojiler her ne kadar basitçe ve ko-

lem

laylıkla kullanılması için tasarlan-

kullanıcı ll olmaktır.

mış olsalar da ebeveynlerin, bu

bilinçlenme

11 ,

bilinçli

ve olası zararları hakkında bilgi

Yrd.Doç.Dr. AhmetAGlR istanbul Üniversitesi istanbul Eğitim ve Kültür Dergisi,

edinmeleri gerekmektedir.

MEB, Eylül201 O

yeni araçların kullanımı, özellikleri

dır. Kullanıcının yanlışları, yetersizliği,

ve halen de ya§amaktadırlar. Bu

onun olumsuz-

luklar yaşamasına, zarar görmesine neden olmaktadır. Benzer sorunlar aslında uzunca bir süre önce ortaya çıkan ve halen

Son olarak, televizyonda olduğu gibi, internet araçlarında da reklamlardan gelir elde etme işlemi

yaygınlaşmıştır. kullanılan

Ücretsiz olarak

birçok internet uy-

gulaması, gelirlerini reklamlardan

sağlamaktadır. internet reklamları

devam eden televizyon kullanı mında da görülmüştür. Çocuklar gereğinden uzun süre ve yaşiarına

uygun olmayan programları izleyerek olumsuzluklar yaşamışlardır

•

ETKiLi YORUM • 28

Böylece, bazı istenmedik durumların daha ortaya çıkmadan

önüne geçilebilir. internetin olumsuzlukları ve internette çocukların karşılaşabile ceği istenmedik durumlarda neler yapabileceği hakkında çocuklar bilgilendiri lmelidir. Örneğin, çocuğun rahatsız eden iletişim leri son lan d ı ra bileceği n i

•

••

•

• •

•

uven 1 1r 1n erne 1 1n •• • e eve n ere oner1 er

hatta gerekirse internetten çıka bileceğinin söylenınesi bile çocuğun kendine güvenınesini ve kontrolün kendisinde olduğu inancının gelişmesini sağlar.

ku Ilan ı m ı

internet

çocukları n

Öncelikle, çocukla karşılıklı gü-

Ebeveynlerden en az biri, çocuk-

vene dayalı ve iletişime açık bir

lar kadar i nterneti tan ı malı ve

ilişki kurulmalıdır. Böylece, ço-

kullanabiliyor olmalıdır. Böyle-

cuklar internet ortamlannda ra-

ce, çocuğun internette neler

hatsız edici kişi veya kurumlarla

yaptığı hakkında bilgi sahibi olu-

kaçınma aracı halini almadan,

karşılaştığı nda ebeveynden yar-

nabilir ve onun neyle uğraştığı

internet kullanımı makul ölçü-

dım alabileceği güvenine sahip

hakkında bilgi edinilebilir.

lerde sınırlandınlmalıdır. Var olan alışkanlığı yasakla

olur.

ders çalışmasına, sosyal ilişkile rine, ebeveynleri ile olan iletişi mine engel olacak ölçüde artmadan ve internetetkinlikleri bir

soniandırmaya çalışmak, Çocukların

internet kullanımını hem

internette

şiddete, pornografiye veya

daha çekici hale getirir, hem de ergenlikte çocuğun özel yaşamına müdahale olarak algılanacağı için

benzer olumsuz uyaranlara maruz kalmaması için öncelikle, internet erişimi için ge-

işe

rekli filtreleme programları nın

bilgisayarda olması sağ

lanmalidır.

Çocukla birlikte internette zaman geçirmeli ve ona interneti kullanma biçimleri

yaramayabilir. Her zaman belli zaman di-

limlerinde ve belli bir süre için internet kullanımı alışkanlığı getirilmelidir.

Aileler bilgisayar ve video oyun-

konusunda model olunmalıdır.

larının çocuklar üzerinde zararlı

Birlikte bilgi aramak,

etkileri olabileceğini göz önüne

i nternet sayfası hazırlamak veya

internet kullanımı çocuğun gün-

alarak onların ekran başında çok

resim dosyaları bulup indirmek,

delik yaşamını sekteye uğratacak

uzun süre kalmalarına izin ver-

çocukla kaliteli zaman geçiril-

bir düzeye geldiyse, okuldaki

memelidirler. aynadıkları oyun-

mesini sağlar.

rehber öğretmene veya bir

Evdeki kişisel bilgisayar herkesin

uzmana başvurarak durumla ba-

kişisel

ların içeriğine de mutlaka sınır

landırmalar getirmeli ve onları

denetlemelidirler.

gözü önünde ortak bir yaşam

şa çıkabilmek için profesyonel

alanında

yardım alınmalıdır.

bulundurulmalıdır.

ETKiLi YORUM • 29

Uzm. Psk. Dan. Neylan ÖZDEMiR 1

-ETKiLi YORUM • 30

n ne baba olarakçocukları

eelerini

m ız ı

yaşamda kendi yollarını bulacakla-

beraber, çocuğun sorumluluk alma ve bunları yerine getirme becerisi geliştikçe anne babaların da

rı şekilde yetiştirmektir. Bunlardan

anne-babalık görevleri kolaylaşa

en önemlisi de çocuklarımıza so-

caktır. Küçük yaşlardan itibaren

rumluluk kazandırmaktır.

kendi

yetiştirirken

nemli amacımız, onları

Erken

geliştirecektir.

kararlarını

Bununla

aldıklarından

gençlik yıllarında da kendileri için doğru kararlar alma ihtimali yükselecektir.

yaşta sorumluluk geliştirmeyi öğ

renen çocuklar yetişkinliklerinde de kendine yeterli, işlerini bağım sız yapabilen, sorumluluk sahibi

Sorumluluk Verildikçe Kazandir

bireyler olur.

Çocuk ve genç kendi hakkında bilgi edindikçe ve kendisi ile ilgili

Sorumluluk otomatik olarak belli bir yaşta

kendiliğinden

kararları kendi vermeye başladıkça

elde

sorumluluk hissi artar. Hangi so-

edilmez, zorla da oluşturulmaz. Sorumluluk öğrenilen bir beceridir

yapma becerisini engeller. Aşırı

ve bir müzik aleti çalmayı öğ

kontrol edici ailelerde olduğu gibi

renmek gibi uzun sürede ve yavaş

aşırı hoşgörülü ailelerde de sorum-

yavaş öğrenilir. Çocuklarda sorum-

luluk verme fırsatı yoktur. Böyle

luluk gelişimi aileler ve öğretmen

durumlarda çocuklar önce aileleri-

ler tarafından şekillendirilir. Bu

nin daha ileri yaşlarda da arkadaş

nedenle, anne-babaların çocuk-

larının kontrolünü arayacaktır. Bu

larına erken yaştan itibaren bu be-

sebeple, kendi

kararlarını

rumlulukların ne zaman verilmesi

gerektiği ise; çocuğun olgunluğu, davranışları ve bunlara bağlı olarak yaşı ile uygun olmalıdır. Aşağıdaki soruların cevabına göre

hareket etmek bu

konudaki

kararları kolaylaştırabilir.

alan

sorumluluk sahibi ve bağımsız ki-

Bu sorumluluğu alırsa yaşamsal bir

şiler olmaları zorlaşacaktır. Bağımlı

tehlikesi var mı? Yaşamı, sağlığı,

büyüyen çocuk yetişkinlik yılların

ahlaki değerleri etkilenir mi? Be-

Genelde çocuklarım ız birbirleriyle

da da kolayca yönlendirilir ve tüm

ceri ve yeteneklerine uygun mu?

kavga ettiklerinde, eşyalarını tut-

çabası çevresinden onay ve beğeni

Fiziksel açıdan yapılabilirliği müm-

madıklarında,

söz verdikleri işi

almak olur. Bunu bulamadığı za-

kün mü? Kendisini sorumluluk al-

tamamlamadıklarında ya sürekli

man da zorluklar ve olumsuz

ma konusunda geliştirecek, ba-

sorumlu davranmalarını hatırlatırız

duygular yaşayabil ir.

şarılı hissettirecek bir davranış mı?

ceriyi

kazandırmak

için çaba

göstermeleri önemlidir.

ya da onları uyarırız; ne yapmaları

Anne ve

gerektiğini yumuşak ya da sert bi-

Erişkin

çimde söyleriz. Ama çoğu zaman

uzun süre kendisi için nasıl düşü neceğini keşfetmeye çalışır. Çünkü yetişkinlerin ne düşündüğü konu-

ne onları memnun edebiliriz, ne de o davranışın düzelmesini sağ layabiliriz. Söylediklerimizin

işe

yaramaclığını görsek bile başka ne yapacağımızı

bilmediğimiz

için

aynı davranışları sürdürür dururuz.

Bir taraftan çocuklarımızın düşü nerek iyi kararlar vermesini isteriz, diğer yandan onların zarar göreceği olumsuz duygular yaşayacağı endişesiyle

ve onları

korumak

adına birçok kararı onların yerine

biz veririz. Bu, onların seçimler

olmaya başlayan genç,

sunda bilgisi gelişmiştir, ama nasıl düşüneceği konusunda fikri yoktur. Bu durumda sorumluluk sahibi olmanın kaynağı nedir? Sorum-

luluk evde ve çevrede yerleşmiş değerlerle beslenir.

Çocuk Yaşadığın• Öğrenir Sorumluluk verilmeye ne kadar

baba olarak hangi

sorumluluk alanları mutlaka bizde kalmalı?

Hangi sorumluluklarını

onun yapmasını isteye biliriz?

Örneğin; Üç yaşındaki çocuğa "ne giyeceksin?" diye sormak onun bu yaşta vereceği bir karar değildir. "Kırmızı'yı mı?

Mavi'yi mi? giye-

ceksin" diye sormak bu yaştaki çocuk için daha uygundur. Bu soruların cevaplarını netleştir

erken başlanırsa o kadar çabuk ve emin adımlarla yol ahnır. Örneğin;

dikten sonra çocuğun o alanda so-

evde sorumluluk vermek onların kendileri hakkında olumlu düşün-

rumluluk kazanmasını geliştirecek

ETKiLi YORUM • 31

rumluluk almasını isteyebil i riz. Sobazı yolları şöyle sıralayabiliriz:

yaptığı zaman ne hissettiğini anlaması n ı sağlamak.

- Beklentilerde açık ve adil olunması.

- Duygularını ifade etmesine izin verilmesi. Yanlış giden bir durumda ne gibi şeyler yaşadığını, neler hissettiğinin konuşulması.

-Gelecek için planlar yapiiması. - Kısa vadeli ve uzun vadeli kazançların tartışılması.

Anne-baba ve çocuğun çevresin-

başa çıkmaları, bizim yaşamı nasıl

ilginç ve cazip görevler almasının

deki diğer yakın yetişkinler olarak

gördüğümüze bağlıdır.

sağlanması.

cak fırsatlar verilmesi (Sorumluluk

-Görev ve çalışma değerlerini be-

Bütün bu önerileri yeri ve zamanı

kazanmayıöğretmeninen iyi yolu

nimsetilmesi. Evde herkesin görevi

geldikçe kullanarak, çocuklarımı

sorumluluk almasını, kararlar ver-

olmalı görev almak alışkanlık ha-

zın kendi kararlarını alabilen so-

mesini ve kararlarının sonucunu

line gelmeli.

rumluluk sahibi bireyler olmalarını

kendisi için düşünmesini sağlaya

desteklemek için sabırla beklemek

görmesini sağlamaktır).

-Olumlu davranışların güçlendiril-

Yaşı büyüdükçe karar verme ve

mesi. Olumlu sonuçlar getiren ka-

alanlarının

rarlarını, ufak da olsa aldığı sorum-

sorumluluk alma

lulukları göz ardı etmemek ve bun-

arttırılması.

ları da konuşmak. Doğru seçimler Nasıl düşüneceğini öğretmek için

çaba

harcanması.

Örneğin;

"Neden bu notu aldın?" demek yerine aldığı not hakkında konuş mak daha yerinde olur. düşünüyor?

Nasıl

yorumluyor?

Neler planhyor? Nasıl bir çaba sarfetti? vb. konularda sohbet et-

' j

mek anne-baba-çocuk arasındaki ilişkileri de geliştirir.

Problem çözme becerilerini kazandırılması.

Sohbetler alterna-

tiflerin sıralanması, seçimleri ve sonuçların değerlendirilmesi.

-Anne babanın model olması. Genelde anne babaların olaylara ve problem durumlarına tepkileri, çocuklann

bir sonraki

benzer

durum karşındaki tutumunu belirleyici olur. Çocukların yaşamla

ETKiLi YORUM • 32

gerekiyor.

AiLELERiN GERÇEK GÜCÜ ÇOCUKLARlNI GÜÇLENDiRMEDEKi YETENEKLERiNDEDiR.

alih öğretmen her zamanki gibi okul

öğretmen arkada§ların bazılarının elle-

Klasik söylemlerden de sıkılmı§tı artık

dağıldıktan sonra evine doğru yürü-

rinde, bazılarının masasının üzerinde de

"öğretmenlik kutsal meslek, öğretmenlik

mekteydi.

çiçekler gördü.

para kazanılacak meslek değil" türünden söylemlerin farklı bir şekilde kullanıl

Eve gitmeden önce yol üzerinde bulunan

Arkada§larının "Öğretmenler gününüz kutlu olsun Salih Hocam" sözleriyle gü-

masındada ...

nün anlam ve önemini de kavramış oldu.

Düşündü ki; her şeyden önce, öğret

çocukların cıvıl cıvıl oyun oynadıkları,

Gün boyunca birkaç çiçek de kendisine

menlik vasıflarının da yanında öğret

ko§up eğlendikleri, güvenli; ama §imdi ise boş bir alan kalmayacak §ekilde araç-

geldi. Bugün de bitmi§ evine doğru yürümekteydi, aynı zamanda iç dünyasında

ların park edildiği, kokuşmuş çöplerle

düşü nmekteydi.

menin kafası rahat olmalıydı. Öğretmen lik mutluluğu, huzuru hak eden en nadide kutsallıkta bir meslekti. Hermes-

markete girip bazı ihtiyaçlarını aldı. Fı rına uğrayıp ekmek alıp bir zamanlar

lek erbabı onun elinden geçmekteydi

dolu, izbe sokaklardan ilerleyerek evine ula§tı.

Evet, bugün kendisinin de unuttuğu 24 Kasım öğretmenler günüydü. Bu gün o

çünkü. O özgüveni tam, dik duran, dürüst ve her şeyden önemlisi milli ma-

Binanın dış kapısından içeri girdi ve

gündü, hatırlandıkları, kutladıkları, gülü-

nevi değerlerine bağlı, kendisiyle, çev-

hemen sağ tarafta binanın

reklam broşürlerinin, faturaların konulması için

cüklerin dağıtıldığı 365'te "bir" bugündü. Milli, manevi, kültürel anlamda

resiyle barışık mutlu bireyler yetiştirmek için çalışmaktaydı.

yapılmış camekanma baktı. Doğalgaz,

elektrik, su faturalarının geldiğini gördü,

misyon ve vizyon yüklenen; geleceğin mimarları, devlet adamlarını yetiştiren;

Bütün bu karmaşık düşünceler içerisinde

tedirginlikle bir iç çekerek dairesine ait

ülkeyi yetiştiren öğretmenler için ne

elinde çiçeklerle selam verip mahalle fı

faturaları aldı, her birine baktıkça yü-

zündeki kırışıklıklar daha da arttı. Faturaları ceketinin iç cebine koydu, asan-

güzel bir gündü bugün. Mutluluğu hak eden ama mutlu olamayan öğretmenler hiç olmazsa bugün mutlu olmak, mutlu

söre binip dairesinin bulunduğu kata

görünmekzorundaydılar sanki.

rınına girdi. İçeriden selamma karşılık verdiler. Ba§ka müşteriler de vardı. içlerinden biri "Hocam" diye seslendi. Döndü baktı eski öğrencilerinden biri karşısındaydı, sarıldılar, öğrenci ''Hocam öğretmenler günün üz kutlu olsun" dedi. Salih öğretmen teşekkür etti ve halini, hatırını, ne işle meşgul olduğunu sordu. Öğrencisi Anadolu'da bir kasahada savcı olduğunu söylerken gözlerinin içi gülüyordu, mutluydu. i§te o an Salih öğret men mutluluğu hissetti. Öğrencisiyle vedalaşan Salih eve doğru giderken içi huzurla doluydu. Eve geldi, her zamanki gibi eşi kapıyı açtı. Mutlu bir §ekilde selam verip içeri girdi, çocuklarına sarıldı, oynadılar biraz.

çıkarken sırtını asansörün aynalı tarafına dayadı. Günlerden 23 Kasım' dı, ay sonu yaklaşmaktaydı, maaşı hemen hemen

bitmek üzereydi, okulda yorgun geçen günün ardından faturaları da görünce morali dahada bozulmuştu.

Her sezon başı eğitim seminerleri düzenlenirdi; Öğretmen fedakar olmalı, adil olmalı, sabırlı olmalı, sevecen olmalı, dakik olmalı, hızlı olmalı, empati kurmalıydı. Bu seminerlerde öğrencisiyle, arkadaşlarıyla, idaresiyle, velisiyle iletişi

Asansör dairenin katına geldiğinde durdu, Salih Bey asansörün kapısını açıp

minin nasıl olması gerektiği anlatılırdı.

dairesinin zilini çaldı; eşi kapıyı açtı, oğulları da hemen arkasında heyecanla

Öğretmen şunu yapmalı bunu yapmamalı ve benzeri özellikler sanki sadece öğretmene ait hasJetler gibi aniatılıp durulurdu, halbuki bütün bunlar insanlık vasıflarıydı zaten.

babalarına bakmaktayd ı.

Selam verip içeri giren Salih mutlu görünmeye çalışıyordu. Yemekler yendi, her akşam olduğu gibi eşiyle sohbet etti ve biraz da çocuklarıyla ilgilendi. Daha sonra bir sonraki gün için derste öğren cilerine anlatacağı konu için hazırlık

Acaba öğretmen neydi? Duyguları yok muydu? Derdi olabilir miydi? Bir takım maddi ihtiyaçlarını, eşinin ve çocukları nın isteklerini rahat bir şekilde karşılaya

yaptı.

biliyor muydu? Öğretmen ağlar mıydı?

Sabah erkenden okuluna giden Salih

Onun da bazen sığınacak bir limana ihtiyacı olabilir miydi?

oku 1 bahçesi nde i lerierken bazı çocukların ellerinde bu ket çiçekler, bazılarında

Acaba öğretmen içi n neler yapılabilir, öğ

tek karanfiller olduğunu gördü, buna pek

retmen e nasıl yakla§ılmalı, öğretmene ne yapmalı konusunda bir düşünü§, bir

anlam veremedi. Daha sonra öğretmen ler odasına girdi. içeride bulunan

anlayış, bir dertvar mıydı?

ETKiLi YORUM • 33

Yemekten sonra, oturma odasında oturuyorlardı, eşi içeri gitti, elinde evde yapılmış bir yaş pasta ve elde örülmüş

kazakla geldi. "Öğretmenler günün kutlu olsun Salih Bey" dedi. Çocukların "Oiey" nidalarıyla ne§eli bir §ekilde gülü§tüler. Evet, mutluluk buydu, huzur buydu, akşam başını yastığa mutlu bir şekilde koymuş, yetiştireceği öğrencile

rini düşünerek uyudu. Çünkü "O" da bir insandı.

Burcu Bahtiyar Akgök- Rehber Öğretmen

ocuk deyince hangimizin

yapmasını

bugününü

çevresini tanımaya başlar. Onlar,

yüzünde

bir tebessüm

doyarak yaşamasına yardım etmek

hangi davranışların kabul edilebi-

belirmiyor ki? Hepimizin

büyük bir mutluluktur. Artık, anne

lir, hangilerinin kabul edilemez

en tartışmasız tek ortak yanı; bir

baba için hiçbir şey eskisi gibi

olduğunu

zamanlar çocuk oluşumuz ve bu

olmayacaktır. istekleriniz, hedef-

Bizlerin 11 model alman diye tabir

dönemi unutmuşuzdur. Bize de

leriniz, hayalleriniz değişmeye

ettiği şekilde -sizlerin ve çevre-

"Yapma, ders çalış, aman ter-

başlamıştır. ilk emeklemelerinde,

sindekilerin davranışlarını,

leme!" diyen bir anne-babamızın

onun önündeki engelleri kenara

dilerine ve diğer kişilere karşı

olduğunu

olmamızdır

çeker ya da aşması içi n çocuğu

tutumlarını izleyerek öğrenirler.

belki de. Kabul etmeliyiz ki bunun

nuza yol gösterirsiniz. Bir yandan

unutmuş

sağlamak,

sebebi, çocukken onların yap-

da ilk adımlarında adım

tıklarına anlam veremeyişimizdir.

düşe

adım,

kalka büyümeleri sizleri

olgunlaştırır.

Ortak tek yanımız çocukluktur,

bilerek doğmazlar.

ilköğretimin

ken-

ikinci kadernesiyle

birlikte, çocuğunuz erinlik dönemine adım atar. Erinlik dönemi, hızla büyüdükleri sırada kısa süren

çünkü çocukların birbiriyle an-

Bir ömür boyu sürer anne -babalık.

fizyolojik değişiklikler evresidir. Bu

laşması için aynı dili konuşmasına,

Bazen şaşırtıcı ödüllerle dolu

dönem, ergenlik döneminin bir

aynı

yerde yaşamasına gerek

bazen de kazanılması olanaksız

bölümünü oluşturur ve ergenlik

yoktur; onlar bir araya gelir ve

gibi görünen uğraşlarla geçen bir

evresinin temelidir. Kızlarda 12-

iletişim o anda başlar. Oysaki diğer

seferdir. Çocuklar, oyun dönem-

13, erkeklerde 13-14

yaşam

dönemlerimizde, birbiri-

lerini yaşarlar. Bildiğiniz gibi öğren

Bu dönemin özellikleri: kimsenin

mizi anlayabilmemiz için ortak

melerinin çoğunu oyun aracılığıyla

onu anlayamadığını düşünme, zıt

zevklere, dile, değer ve inançlara

gerçekleştirir çocuklar. Bazen siz

fikirleri savunma, anne-babayı

ihtiyaç duyarız. Çocuğumuzla

de eşlik edersiniz oyunlarına. Bir

eleştirme, gündüz rüyaları görme

gerçek iletişim kurabilmek için

bakmışsınız, çocuğunuz ilköğreti

(hayaller), aşırı çekingenlik, ken-

onlara sevgiyle odaklanmak her

me başlamış. Yokluğumu hisseder

dine güvensizlik, duygusallığın art-

şeyin ön koşuludur.

mi,nelerden etkilenecek, kimleri

ması, karşı cinse yönelmiş zıtlık,

sevecek diye düşünürsünüz, me-

otoriteye karşı direniş, toplumsal

Bir çocuk sahibi olduğunuzda, bir insan hayatının sorumluluğunu almış ve kendine yetinceye kadar

çocuğun gelişimine ortak olmuş

sunuz

demektir. Çocuk

büyüt-

mek, onun gelecek hazırlığını

rak edersiniz. Acaba ihtiyaçları siz olma-

dan da giderile-

yaşı kapsar.

zıtlık, huzursuzluk, can sıkıntısı, çalışma isteksizliği, yalnızlık

isteği, baş ve sırt ağrıları,

bilecek mi? Son-

iştah

dalgalanmaları,

ra kendini ve

yorgunluktur. Ve siz bazen kaygıyla bazen

şaşırarak

değişikliklerini

iziersi n iz. Ardından

ergenlik dönemine

girmiştir artık çocuğunuz ve bu

dönem, çocukluk dönemini yetiş kinlikten ayıran her şeyin gözden geçirildiği bir çağdır. Bu dönem, bazı

bilim adamları

tarafından

"fırtına-gerginlik" dönemi olarak tanımlanırken

Françoise Dolto:

"Ergeni, kabuk değiştiren yengeç-

yoldan vazgeçmemek en önemli

destek; sevildiklerini, olduğu gibi

özelliklerindendir.

Geleneksel

kabul edildiklerini, özel ve biricik

olarak tabir edilirse "delikanlılık"

olduklarını, saygı gördüklerini ve

çağıdır ergenlik. Sevgi ve coşku

sorumluluk verilebileceklerini his-

ları n ı yoğun yaşarlar. Karamsari ı k,

settirebilmektir. Anne-baba ile ço-

huzursuzluk ve iç sıkıntısı gibi hoşa

cuk arası nda zaman zaman yaşa

gitmeyen duygulardan bunaldık

nılan birtakım çatışmaların uzun

larında kendisine güven vererek ve

dönem önce de olduğunu biliyor

duygusal durumlarındaki deği

muydunuz?

şimin, bu çağa özgü ve zamanla olgunlaşacak olduğunu anlatacak

bir ebeveyne ihtiyaç duyarlar.

ler, kabuk değiştirdikleri dönemde

Çocuklarım ız, yaşantıları süresince

zayıf ve savunmasızdırlar. Eğer bu

yapabildikleri ve yapamadıkları

dönemde yaralanırlarsa bu yara-

doğrultusunda, aldıkları geri bil-

nın izini tüm yaşamları boyunca

dirimlerle yüklenirler. Yani sosyal

taşırlar." şeklinde ifade eder bunu.

standartiara anne-babaya uyum

Evet, çocuğunuzun o güne kadar

saği ad ı ğı

biriktirdiği ne varsa ortaya koyup

onlardan sevgi görürler. Bu durum

düşünme

da ergenin benlik saygısını zayıfla

gelmiştir.

Sorgulamalar, isyanlar başlar.

ölçüde övgü

fiziksel ve psikolojik

olarak yetişkin gibi değerlendirme yapma kapasitesi vardır. Duyguların

çok yoğun

yaşandığı

dönemde, her şey daha renkli ve daha canlı hissedilmeye başlanır. Dürüst

alır ve

tabilmektedir. Bu dönemde çocuklarınıza

Çocuğun,

olmak, doğruyu savun-

mak, zarar göreceği n i bile bile bu

ve çocukluğunuzu hatırlayın, sevgiyle kalın.

lerin durumuna benzetir. Yengeç-

zamanı

Çocuğunuza bakarken, kendinizi

yapılacak

en etkili

ari ••

rçekten hata yaptlğt mlzda neler oluyor?

yetiştirme ve eğitiminde hata nasıl

Bu araştırma, beynin deneyime

karşılanıyor?

Yapttğtmtz

yanl1~/an

öğretmenler neden hata odaklı bir

yönelik tepkileri değiştirme yetisine ışık tutuyor. Ayrıca, nasıl öğ

tekrar yap1yor muyuz? Hata yapanlara kar~1 toplum ve kültürümüzün tutumu ne şekilde ortaya ç1k1yor? Çocuk yetiştirme ve eğitiminde hata nastl kar~tlan1yor? Anne-babalar ve öğretmenler neden hata odakli bir baktş açıst geliştiriyor? Bütün bu soru/ann cevab1 elbette karm~ık psikolojik, antropolojik, sosyolojik, nörolojik açıklamalar gerektiriyor.

bakış açısı geliştiriyor? Bütün bu

rendiğimizi anlamak, öğrenme bo-

soruların cevabı elbette karmaşık

zu ki u kları n 1 tan 1mak ve tedavi et-

psikolojik, antropolojik, sosyolojik, nörolojik açıklamalar gerek-

rnek konusunda da yardımcı oluyor.

tiriyor. Neuron adlı derginin 30

şöyle özetlenebilir:

Günlük hayatta hatalar ve öğren meye ilişkin çeşitli yargılar ve genellemelerle sık sık karşılaşıyoruz. 11 Bu bana ders olsun... 11Tecrübe hayatta yapılan hatalardan oluşur." 11 Hata yapacak ki öğrensin" türünde ifadeler bunlara örnek olarak gösterilebilir. Mehmet Akif Ersoy'un bir şiirinde ifade ettiği;

Anne-babalar ve

MiT Picower Enstitüsü'nden Nöroloji Profesörü Earl K. Miller ve

Maymunlardan bilgisayar ekra-

çalişma arkadaşları hata ve öğ

renme süreci açısından son derece

isteniyor. Resimlerden birinde maymun, bakışını sağa doğru kay-

ilginç bir araştırmaya imza at-

dırdığında ödüllendiriliyor. Diğer

mışlar. (Why W e Learn More From

Our Successes Than Our Failures).

resimde ise sola baktığında ödüllendiriliyor. Maymunlar deneme

Bu çalışmada beyin hücrelerinin

yanılma yoluyla hangi hareketlerin

yapılan

hangi resimler için gerekli olduğu

en son davranışların

başarılı olup olmadığını takip ettiği

ortaya konulmuş. Maymunlar üzerinde yapılan bu araştırmada, bir davranış başarılı olduğunda beyin

şeylere göre i nce ayar yaptığı gözlenmiş. Yapılan bir hata sonrası ise

beyinde

herhangi bir gelişme

Tarihi tekerrür, diye tarif ediyorlar; Hiç ibret ahnsayd•, tekerrür mü ederdi?

olmamakta veya çokaz birdeğişim

dörtlüğü yine bu konuda örnek

görülmektedir. Yani maymun herhangi bir öğrenme deneyi-

olarak gösterilebilir. Gerçekten hata yaptığımızda neler oluyor?

minde hata yaptığında ilgili hüc-

Yaptığımız yanlışları tekrar yapıyor

olumlu bir değişim ve gelişim olmazken başarılı bir deneyim ge-

muyuz?

Hata yapanlara

arşı

toplum ve kültürümüzün tutumu ne şekilde ortaya çıkıyor? Çocuk

kısaca

Temmuz 2009 tarihli sayısında,

hücrelerinin hayvanın öğrendiği

Geçmişten adam hisse koparm1ş .•• Ne masal şey! Beş h in senelik k1ssa yar1m hisse mi verdil

Deneyi n aşamaları

relerde dikkate değer oranda

çirildiğinde

beyin

hücrelerinde

ciddi gelişmeler kaydedilmektedir. ETKiLi YORUM • 38

n ı nda değişen i ki resme bakmaları

nu buluyor. Doğru bir cevaptan ve buna gelen

ödülden sonra oluşan sinirsel aktivite, maymunların birkaç saniye sonra gelen diğer testlerde daha başarılı olmalarına yardımcı olu-

yor. Maymun doğru cevabı bulduğunda beyninde doğru olanı yaptığını belirten bir sinyal meydana

geliyor. Doğru bir cevaptan hemen sonra, sinirler bilgileri daha keskin ve etkili bir biçimde işliyor. Maymun bir sonraki seferde doğru cevabı daha kolay buluyor. Fakat bir

hatadan sonra herhangi bir geliş me görülmüyor. Başka bir deyişle,

sadece ba§arılardan sonra beyin

daha yakın olmasına yardımcı ol-

i§lem yapmaya devam ediyor ve maymunun davranışı gelişme gös-

du. Bu durum, neden hatalanınız dan değil de başarılarımızdan

teriyor. ilginç olan bir diğer bul-

öğrendiğimizin

guya göre ise, maymun herhangi bir öğrenme yaşantısına gireceği

açıklamaktadır.

zaman ilgili hücreler konuyla ilgili

özetinden nasıl bir değerlendirme

önceki ya§antılarının ba§arıh olup olmadığını sorguluyor. Miller'e

ye ulaşılabilir? Öğretmenler, yöneticiler, anne-babalar için ne tür fi-

göre ön lob karteksi ve bazal

kirler geli§tirilebilir? HATALARlMlZDAN DEGiL BAŞARilARI-

ganglion geni§ ölçüde birbirleriyle bağlantılidır.

Bununla beraber1 beynin geri kalan kısmının, bir

sinirsel anlamda Aslında

daha

kapsamlı olan bu ara§tırmanın kısa

.. "' . MIZDAN OGRENIYORUZ. •

olabilir? Anne-babalar çocuklarını

tepkinin doğru ve yanlı§ olduğun

Işte

da ürettiği kısa, sinirsel sinyaller ile

öğrenme süreçleri için anahtar bir

soyut çağrı§ımları öğrenmemizde yardımcı olduğu dü§ünülmektedir.

anlam taşıyor. Eğer başarılarımiz

bu cümle tüm eğitim ve

Fakat araştırmacılar, bir saniyeden

dan öğreniyorsak neden öğrenci lerin hatalarını bulmaya ve bu

bile kısa süren bu geçici aktivitenin

hataların

daha sonra gerçekle§en aksiyonları nasıl etkilediğini bir türlü anlaya-

sıralamaya dayanan bir ölçme-

sayısına

göre onları

değerlendirme

mamışlardır. Araştırmacılara göre,

sistemimiz var. Neden okul yöneticileri genel

ııödüllendirilen

olarak çalışanlarının başarıların

bir denemeden

dan

tepki seçiciliği daha güçlü iken hata yapılan bir denemede ise

kodlanmı§lar? Niçin başarısıziara

daha zayıftı. Bu durum, hayvanın

çoğunlukla daha fazla olur?

yapmayı

öğrendiği

yoksa bu işte zaten iyi mi olduğu sorusu n u ortaya çıkard ı.

çok

hatalarını

sonra yapılan yeni bir denemede

çağrışım

ba§arısızlığa

bu lmaya

ayrı lan

vakit

Eğer beyin bir başarısızlık yaşan tısından sonra öğrenme ve geli§-

Araştırmacılara göre doğru bir tep-

meye yönelik etkinlik göstermiyorsa öğrencilerin geçirdiği ba§arısız

kiden sonra, beynin bu iki bölge-

lık

sindeki sinirlerden gelen elektriksel tepkimeler daha sağlamdı ve

nasıl bir etki oluşturuyor olabilir?

Orneğin bir öğrencinin hatasını

daha çok bilgi naklediyordu. Ba-

bulduğumuzda

§arılı

onun başansızlığının bir gerekçesi

tepkiler, maymunların bir

sonraki denemede doğru cevaba

deneyimleri onlar üzerinde

••

bu davranı§ımız

oluyorsa ba§arısızlığın

kaynağı

kimdir? Ya da bir öğrencinin sınav kağıdı ndaki

yanlışları

ortaya

çıkarmak ona nasıl bir katkı sağ

lıyor olabilir?

meniere başarısız oldukları alanları hatırlatıyor

acaba? Okul

müdürleri daha çok bir problem olduğunda

öğretmenlerle

etki-

leşime girerse bu yaklaşımın öğ

retmen

bunun i§levsel bir sonucu doğuyor 11

mu acaba? Neden Kırk kere söyledim hala aynı §eyi yapıyorsun? 11 sorusu evlerde ve okullarda çok sık ku Ilan ı lıyor. Yukanda yer alan tüm sorular biz eğitimcilerin çocuk yetiştirme öğ

retmen eğitimi, yönetici yetiştir me, ölçme-değerlendirme, müfredat, tefti§ sistemi gibi konuları yeni baştan sorgulamasını gerektiriyor kanımca.

Günümüzde eğitim araştırmaları nın tıbbi teknolojilerle desteklen-

mesi, gelenek gören ek, tecrübe ve sınırlı

kuramsal

bilgiye dayalı

eğitim anlayışımızı farklı pencere-

lerden sorgulamamızı

zorunlu

kılıyor. Artık MR cihazlarıyla her yıl yapılan öğrenme araştırmalarının

sayısı binleri buluyor. Bu durum, eğitim

ara§tırmaları

konusunda

disiplinler arası perspektifi daha fazla önemsememiz gerektiğinin de bir işareti. Eğitim araştırmaların da beyi n odaklı ve yü ksek teknoloji destekli bakış açısının önü-

Tefti§ sistemi öğretmenin eksikliklerine rehberlik ettiğinde öğret mı

hatalan konusunda uyardıklannda

gelişimine

ne katkısı

ETKiLi YORUM - 39

müzdeki yıllarda eğitim sistemini daha fazla etki leyeceği n i söyleyebiliriz. Prof. Dr. Ziya SELÇUK Gazi Üniversitesi • Istanbul Eğitim ve Kültür Dergisi, MEB, Eylül2010

Nilüfer Tırpan - Rehber Öğretmen

. /..

~"'--. •

)fM

---""'" =

·-------

kul hayatında elde edi-

çalişma alışkanlıkları ve sorumlu-

inmek gerekir. Bu da çocukla sağ

len her türlü deneyim,

luk duygusu başarıda ne kadar

lam bir iletişim kurup

aslında

önemliyse ailenin bu etkileşime

çözümü didaktik bir

katılımı da bir o kadar önemlidir.

şekilde

bireyin gelecek

hayatının mini bir provasıdır. Okul hayatında

------

kendini keşfedip öğren

tan çok, ona bu-

meyi öğrenen, sosyal ilişkilerini

Öğrenciyi

güçlendiren çocuk, daha sonra bu

olarak nitelendirirken genel

farkındaliğı kullanıp yaşam boyu

algımız;

geliştirmeye devam eder.

melerinden çok, derslerden alınan

Çocuğunuza

notlara dayalıdır. Pek çok anne

yapması

Okul başarısı, öğrencinin eğitim ve

babanın çocuklarından beklentisi;

tiğini

öğretime

onların

devam ettiği sınıf sevi-

başarı lı ve başarısız

aktarmak-

davranış

ldurarak sağlana bilir.

değerlendir

çok çalışması, yüksek

gerek-

söylemek,

yapması

ge-

yesine göre kendisinde görülmesi

notlar alması ve başarıh olmaları

rektiğini

istenen bilgi, beceri ve davranışları

yönündedir. Beklenti böyle olunca

sına yardımcı

doğru

başarısızlığın

maktan daha ko-

bir şekilde kazanabil-

sıralanan

"yeterli çalışmama" görülmekte-

laydır;

bu ölçütlerden birka-

dir. Yeterli çalışınama bir başarısız

geçici bir çözüm-

lık nedenidir; ancak tek başına

dür. Her yıl, özel-

değil! Çocuğun hayatında ileriki

likle karne döne-

yıllara

minde pek çok

çının kazanılamaması

başarı

öğrenci

ol-

ise

mesidir. Okul

başansızlığı

tek nedeni olarak

bulma-

durumudur.

sadece öğretmen

etkileşimi

sonucunda

gerçekleşmemektedir.

Zeka,

da taşınabilecek, istikrar

fakat bu

sağlayacak bir değişiklik yapmak

yayın

için önce sorunun kaynağına

"Okul başarısını

ETKiLi YORUM • 40

organı:

sağlamada ailenin

rolü", "Okul

başarısı nasıl sağlanır?" gibi pek

çok yazı yayınlamaktadır. Burada unutulan husus, karnenin sadece

reviniz onlara öğretmenlikyapmak değil; anne ve baba olmaktır! Ço-

cuğun uzun neyi ne kadar öğren

Okul başar1sm1 ve bunun sonu-cunda da çocukların öz güvenini

bir sonuç olduğudur. Ailenin yap-

diğini, öğrendiklerini nasıl yorum-

zedeleyen konuşmalar, sadece

ması gereken en önemli şey sonuç

ladığını, hangi konuda geri kal-

belli bir dönemi değil; çocuğun

dığını, yaşına uygun fiziksel, sosyal

tüm yaşamını etkilemektedir.

üzerine konuşmak değil,

çocuk-

larının süreç içindeki değişim ve gelişimlerini

takip ederek hem

ve ruhsal gelişimini takip etmektir

çocuk hem de okuila iletişim

sizin sorumluluğunuz. Her bildiği

halinde olmasıdır.

nizi çocukla paylaşmak, çözüm

Başarıyı

yap ıl ması

adına onun sizden uzaklaşmasına

gerekenleri pek çok anne baba

sebep olmak ya da okuldaki duru-

sağlamada

bilmektedir. Ancak modern çocuk yetiştirme usulleri, anne-babanın

pek çok uzman tarafı ndan bilgi

bihaber olmak doğru

mundan

değildir. Özellikle okul başarısında

gibi

aile, okuila birlikte hareket etmeli-

daha pek çok etken, ailelerin

dir. Okul ve aile çocuğun tüm ge-

bombardımanına

tutulması

tutumlarının fazlasıyla şekilci ve

yüksek düzeyde olmasına sebep olmaktadır.

Çocuklara yardım

etmek ve yanında olmak uğruna

lişiminden

birbirlerini haberdar

etmeli ve ortak bir dil kullanarak başanya ulaşmalıdır.

yapılan iyi niyetli girişimler, bazen

çocuk ve aile arasında uçurumların açiimasına neden olmaktadır. Çoğu zaman çocuğunuzun okul başarısızlığına

üzüldüğünüz için

yaptığınız bu konuşmalar, zamanla çocuğunuzia

olan tüm

Bilmek, yanında "anlama" olmadan yetersizdir. Çocuğunuzun durumunu anlamaya çalıştıkça onunla şifa verici, örselemeyen, tüm yaşamına taşınacak bir bağ kurarsınız. Bu durum sadece çocuğu nuzun okul başarısına değil, aile olarak hepinizin hayatına yansır.

birlikte bakahm:

• Biz, senin için her türlü fedakarlığı yapıyoruz;

ama senin umurunda

değil!

• Bu notları baban görmesin! Hiç ders çalışmıyorsun, bu gidişle sınıfta kalacaksıni

• Komşunun çocuğu günde ... soru çözüyormuş, aferin ona!

• Oyun oynama, yeter; hemen ders çalış!

• Şimdi böyle yaparsan ileride çok pişman olursun!

• ... tembel bir çocuk onunla arkadaşlık

etme, daha çalışkan

arkadaşlar bul

kendine!

• Ben senin annenim/babanım, söylediklerim hep senin iyiliğin için! • Seni bu kadar çok zorladığım ve çalıştırdığım

için ileride bana

teşekkür edeceksin!

• Ben, senin yaşındayken dersler-

iletişiminizi koparacak ve paylaşımlarınızı

Peki, bunlar nedir~ Gelin hep

den hep iyi not alırdım!

azalta-

• Nesi ni anlamıyorsun bu dersin?

caktır. Bu da sizi, onların

• Öğretmeninle konuştun mu? Sen

dertlerini ve sevinçlerini

şimdi

anlatamazsın

paylaştığı yegane insanlar

okula geleyim ben.

derdini,

• Çokzekisin ama çalışmıyorsun.

olmaktan çıkarıp sürekli

• Sen daha bebeksin.

performans takibi yapan,

• Televizyon izlerken

kimseyi

duymuyorsun, dünyayla ilişkisini

okul dışında bir şey dü-

kesiyorsun.

şünmeyen, ev içinde her

• Zamanla düzelir, merak etme!

an yaptıklarını gözlemle-

• Gel, sana bir çalışma programı yapalım!

yen insanlara dönüştüre

• Diğer sınıf arkadaşların bu yazılı-

cektir.

dan kaç aldı? • Neden benimle konuşmuyorsun?

Unutmayın, sizin asıl göETKiLi YORUM· 41

•

TARIHTEN BIR KESIT

r:.:~i

•

r1.

•

rJ.•

t;ı~ fi:.

.ı

ır

•

ır

• r

~ rı:.

...

ıf

u• ... ()

•

TARIHTEN BIR KESIT

•

rı

•

"'.l.'rlf

()

ır

Muammer Erkul

• şyasız odanın duvarları ma-

vi çini ve islam harfleriyle yazı döşeli. Arkasını dönmüş sakallı adamın üstünde kır mızı ve uzun bir giysi var, beli kemerli. Başına, etrafına gelişi güzel bir yemeni sarılmış arakiye takmış. Ayaklan dibindeki kaplumbağalar yere atılmış olan yaprakları yerken, tablonun tek ışık kaynağı alçak pencereden içeriye ışık dökülmekte... Arkasına kavuş turduğu ellerinde bir ney tutmakta olan adamın sırtındaysa bir nakkare (veya eskiden derviş ve dilenci-

nenleriniz olabilir... Şundan emin olun ki; sizler, kaplumbağaları terbiye etmekten çokdaha önemli bir iş yapıyorsunuz: Ressam Osman Hamdi, belki sırtında mum taşı mak için eğitilen birkaç kaplumbağanın resmini çizdi sadece ... Sizlerse ömür boyu beyninde ışık ve kalbinde nur gezdirecek evlatları n ı yetiştiriyorsun uz, bu

•

memleketin! Ve yarın lar, işte onları bekliyor, sizin öğrencilerinizi. .. Kaplumbağa Terbiyecisi'nin fiyatı bulunduğu

için böylesine meş hur... Sizinse, "hayatınızla çizdiği niz resme" paha biçilemediği, henüz fiyatı bulunamadığı için yeterince kıymetiniz bilinemiyarı • Işin gerçeği budur...

lerin kullandığı, Hindistan cevizi ya da abanozdan yapılma "Keşkül ü Fukara" denen çanak) asılıdır, diye tasvir edilebilen tabioyu bilmeyen kaç kişi var? Osman Harndi Bey'in 1907'de 222x120 cm tuval üzerine çizdiği bu yağlı boyası "dünya piyasaların da satılan en değerli Türk sanat eseri" rekorunu kazanmış, Aralık 2004 gazeteleri "Osman Harndi'ye 5 trilyon" diye başlık atm ışiard ı ... Şimdi siz "Kaplumbağa Terbiye-

cisi" isimli esere bakınca ne görüyorsunuz? Onu böyle "en değerli" kılan nedir? Renklerin canlılığı mı, ışığın kullanılışı mı?

Peki, bu eser acaba sizin de kulağınıza; "kaplumbağaların bile terbiye edilebilir olduğunu" fısıl damıyor mu hiç, yani eğitimin önemini? Sevgili öğretmenlerimiz! Hepinizin yaşayan birer "canlı tablo" olduğunuzu bilsek de aranızda

-...

"kıymetinizin bilinmediğini" düşüETKiLi YORUM • 45

•

TEST

• •

Yaşamda

her şeyi kafasına takan endişeli bir yapınız mı var? Yoksa hayatı fazla ciddiye almadan rahat ve sakin yaşayan biri misiniz? Aşağıdaki soruları

cevap vererek hangi gruba

girdiğinizi öğrenebilirsiniz.

1) Tırnaklarınızı yer misiniz? a) Evet b) Bazen c) Hayır

oldu mu?

a) Evet, ağrılarrm geçene kadar endişe ederim. b) Bazen c) Pek değil ama eğer ağnlar devam ederse kontrol için bir doktora gidebilirim.

Hayır,

çok i§im var.

Uyuduğum

saatler ve kaç

saat uyuduğum duruma göre değişiyor b) Özen göstermeye çalişıyorum ama her zaman mümkün olmuyor c) Evet, her ak§am belli saat uykumu almaya önem veririm ve ertesi gün dinlenmiş olarak kalkanm. 9) Gürültü sizi ne kadar rahatsız eder?

3) Hiç yaptığınız bir şey için suçluluk hissettiğiniz oldu mu?

a) Çok fazla, hatta bazen sinirlerimi tepeme çıkarır b) Bazen beni gerçekten rahatsız edebilir. c) Arada bir rahatsız eder ama genelde büyük bir

a) Sıkhkla b) Bazen c) Hayır

sorun olmaz.

4) Sorunları kafanız1n içinde biriktirir misiniz?

a) Evet sür.ekli c)

ciddi bir şey olmasından endişe eder misinizl

a) Evet sürekli b) Bazen c) Hayır

sızı hissettiğinizde

8) Günde belli miktarda uyku almaya özen gösterir misiniz?

2) Hiç kafanızdaki düşünceler yüzünden uyuyamadığınız

7) Daha önce hiç yaşamadığın ız bir ağrı ya da

1 O) Hiç kendinizi normalden daha fazla koştururken bulur musunuz? a) Evet, her zaman

b) Bazen

Hayı

c) Hayır

' S) Hiç endişe ile uyandığıniz oldu mul : .::::;..;ı a) EVet :t

b) Bazen c) Hayır

P-:

-4. ~~,·v J

11) iş ortamıniz stres li mi? a) Evet b) Bazen yoğunluğumuz olur ama ~er c) Hayır 12) Normal bir insana ··

gülüyor ve kah a) Ço

ma değil

kendinizi koparıp bir iki günlüğüne dinlenmektir. Mesela amaçsızca yürüyüş yapmak, çiçeklerle ilgilenmek ya da müzik dinlemek gibi. Bu dinlenme sürecinden sonra hemen normal yaşantanıza ya da işe dönmeyin, aksine yapmaktan hoşland1ğınız bir işi yapmak için biraz zaman harcayın, mesela alışveriş yapmak ya da deniz kenarında oturup kitap okumak gibi. Bu şekilde sorunların biraz demlenmesine izin vermiş olursunuz ve farklı bir bakış açısı ile bakabilirsiniz. Böylece tekrar günlük yaşamınıza döndüğünüzde sorunlara daha sakin yaklaşabilirsiniz.

13) Ne s1klllda sabit bir fikir gün boyunca

kafan1z1 meşgul ediyorl a) Çok fazla b) Arada bir d) Oldukça az

14) Geleeelden umutlu musunuzl a) Pek değil çünkü gelecek hakkında çok endişelenirim

b) Ne pozitif ne de negatif yaklaşırım. c) Evet oldukça 1

A lAR ÇOGUNLUKTAYSA Testiniz, sorunları kafasında biriktiren, aşırı derecede endişeli bir yapınız olduğunu gösteriyor. Bu muhtemelen baskı altında iken ve sorunlara karşı geliştirdiğiniz bir savunma mekanizması. Dolayısıyla ''rahatla, sorunlar üzerinde bu kadar düşünme" desek bile bunu uygulamanız oldukça zor olabilir.

..,

8 LER ÇOGUNLUKTAYSA Arada bir endişeleriniz olsa da genelde sakin bir yapınız var. Ne zaman çok zorlandığınızı biliyorsunuz ve kendinizi dinlenıneye çekebiliyorsunuz. Siz tam anlamı ile kendine özen gösteren birisiniz. w

Yaln1z hatiriatmaida fayda var:

endişe

strese yol

açar ve stres pek çok sağlık problemini doğurur. Dolayısıyla arada bir sakinleşmeye ve biraz / umursamamaya çalışın. Unutmayın dünya sizin / çevrenizde dönmüyor, arada bir durup bir adım gerHeyerek yaşamın yanı başınızdan kayıp gitmesine izin vermek kendinizle ve dünya ile barış yapmanızı sağlayacaktır. Ayrıca yaşamın çok daha keyifli olacağını da fark edebilirsiniz. Yapmanız gereken arada bir çevrenizdeki dünyadan

karşı yaklaşımınız "Yaşamda endişe ettiğimiz

olayların

büyük bir kısmı hiç gerçekleşmez dolayısıyla hiç bir şey için üzülmeye değmez." Tek uyarımız: aşırı sakinliğin umursamazlığa dönüşmesine

izin vermeyin. ~ı "~()

1 Kaynak: www.hatunca.net

\ \

c•LER ÇOGUNLUKTAYSA Siz y, şamdaki şanslı insanlardan birisiniz, çünkü dünyaya gayet rahat bir tavır ile yaklaşıyorsun uz. Elbette ki herkes gibi arada bir endişeleriniz olur ama bunlar hem kısa süreli hem de azdır. Dünyaya

)

ETKiLi YORUM • 47

Araba

Yeryüzü

lambası

Yanlış, yanlışlık

Saha

Resimdeki saray

istanbul'un bir ilçesi

Öge, unsur

Tarihte bir

Ek olarak, ek yoluyla

Sözleşme

uygarlık

Önder .inen, .

Şehzade eğ itmen i

ı nmış

(eskı)

Elçilik

Klakson

Bir renk ._ Temel kanun

uzmanı

Yiğit,

iri taneli bezelye

kahraman

Bir renk Kurnaz, cin fıkirli

Tahlil Radyumun sembolü 1~ . e>r nne>nın

-ı

eşya

kek kardeşi

Ayak direrne Bir g~z

Yüksek okul iri ve tombul k

---

rengı

1---.!..:~~r--l ~

Atılmış, atılan

Bir çiçek

Yalan, uydurma sbz (argo)

Küçük odtun baltası

Yanda olan, yana

Anlam islamın

beş şartından biri

Başı boş ,

erkin, serbest

Bir renk )ııııı- lnce perde veya örtü

Başıboş, ı~

Kral Çabuk davranan, çevik

' ~~ğa_

Bir organı m ız Kalın

ve kaba bir

gureşı

alanı Acıklı

Sayı l arın işareti

ITro1oikal

Bir sayı

kumaş

olay Istek dışı hareket ı-.izmir'in bir ilçesi

Hava

Bal yapan Az bbcek pişirilmiş yumurta

birimi

Rütbesiz asker ilgi

Baston Bir ilimiz

Yansıma

Uygun bulma, tasvip

basınc ı

Cilve kiye ayrı 1- ı~ m olma Kazanma, iktisap

Anlatım

Dalkavuk Nikelin sembolü

Bir zeka oyunu

iki şeyi ayıran

açıklık

- --

-----

...

•

••

MARMARA EVLERI KAMPUSU

•• www.ihlaskoleji.com

BAHÇELiEVLER KAMPÜSÜ