Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 1

Wijzer

Leer voor je leven

Wijzer is een uitgave van IJsselgroep en verschijnt 4 keer per jaar | jaargang 6 | nummer 1

Onderwijsontwikkelingen en innovaties

Pagina 4

Thinking Skills

Pagina 6

De ondernemende school Pagina 12

Hoogbegaafdheid

Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 2

Inhoud

2 Hoe innoveert IJsselgroep?

3 Uw reactie 3 Lectoraat multimediale didactiek

IJsselgroep

Hoe innoveert IJ

4 Thinking Skills een verdiepte

kennismaking met effect

“IJsselgroep helpt uw onderwijspraktijk te innoveren en …” luidt het begin van

6 De ondernemende school

het positioneringstatement van IJsselgroep. Om deze belofte naar u als klant

8 Column Een plek om te wonen

waar te maken houden we maatschappelijke ontwikkelingen en de kansen

en te leren, een plek om elkaar

te ontmoeten

8 Activiteiten IJsselgroep 9 Agenda IJsselgroep 9 Agenda SONedutraining 10 Duurzaam innoveren

die hierin voor het onderwijs liggen nauwlettend in de gaten. Iedere dag is er wel een nieuwe trend of een nieuw onderzoek dat richting geeft aan wat een school of leerkracht allemaal zou moeten doen.

IJsselgroep maakt hierin keuzes:

school (pagina 6) en de column op

niet alles verdient dezelfde aandacht.

pagina 8 beschrijven hoe IJsselgroep

Sterrenschool, mediadidactiek en

vanuit de sterrenschoolideeën

11 School is niet een voorbereiding

Thinking Skills zijn op dit ogenblik

antwoord geeft op vragen uit de

op het leven, maar is het leven

belangrijke speerpunten waar vanuit

praktijk.

zelf

we samen met scholen innovaties in

12 Hoogbegaafdheid 14 De klas uit, de wijk in

Colofon

het onderwijs neerzetten.

Multimediale didactiek is meer dan het aanschaffen van een digitaal

Als we vandaag met een schone lei

schoolbord. Mediadidactiek komt in

mochten beginnen, hoe zouden we

het onderwijs bij verschillende

het primair onderwijs er dan laten

vakken terug en vraagt van de

uitzien? Een denktank, bestaande uit

leerkracht nieuwe vaardigheden.

mensen die werkzaam zijn in en voor

Scholen mogen zelf bepalen hoe ze

het onderwijs, ontwikkelde als

de kerndoelen vanuit het ministerie

antwoord op deze vraag een

vertalen in onderwijsprogramma’s.

Wijzer is het magazine voor klanten en

moderne school, een school die

Het volgende nummer van onze

relaties van IJsselgroep. Wijzer bevat

wil aansluiten bij de kinderen,

Wijzer is geheel gewijd aan multi-

nieuws over onze dienstverlening en

de ouders en de ontwikkelingen in

mediale didactiek. In dit nummer

de maatschappij: de Sterrenschool.

geeft het artikel De klas uit, de wijk in

IJsselgroep participeerde in deze

(pagina 14) alvast een voorproefje.

de samenwerking met onze klanten.

Met de Wijzer willen we onze klanten informeren én inspireren. Wijzer verschijnt 4 keer per jaar.

Redactie: Marijke van Kampen, Patricia Hofs, Ellen te Winkel, Lisette Sellink Redactieadres IJsselgroep, Bachlaan 11 7002 MZ Doetinchem redactie@ijsselgroep.nl Aan dit nummer werkten mee: Liesbeth Clavaux, Willem Rosier, Jan Verwey, Hettie Lichtenberg, Danny Kempers Opmaak: TOTdrukwerk Apeldoorn

denktank. Het artikel De ondernemende

Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 3

Iselinge Hogeschool

Jsselgroep?

In Groot-Brittannië is al 15 jaar een

Dat wij extra (innoverende) aandacht

curriculum ontwikkeld van denkvaar-

en energie steken in bovengenoemde

digheden, genaamd Thinking Skills.

speerpunten wil niet zeggen dat er

In oktober 2009 zijn twee deskundigen

binnen ons overige aanbod geen

uit Newcastle een week overgekomen

sprake is van innovatie. De artikelen

om hun kennis met ons te delen.

over hoogbegaafdheid op pagina 12,

Meer hierover leest u in het artikel

onderzoekend leren op pagina 7 en

Thinking Skills (pagina 4).

duurzaam innoveren op pagina 6 illustreren dit.

Lectoraat multimediale didactiek Afgelopen november werd de aanvraag voor een tweede lectoraat, met als inhoud multimediale didactiek, gehonoreerd. Naar verwachting wordt deze tweede lector op Iselinge Hogeschool in februari geïnstalleerd.

Lector Niels Brouwer gaat een voorstel maken voor de samenwerking tussen de lectoren. Met de installatie van een tweede lector voor multimediale didactiek zal het lectoraat steeds meer als een kennismotor voor IJsselgroep kunnen functioneren. Het volgende nummer van de Wijzer heeft als thema multimediale didactiek. Hierin hopen we u onze nieuwe lector voor te stellen.

IJsselgroep

We starten hier een nieuwe rubriek!

Uw reactie U kunt reageren op onze artikelen.

Wij zijn benieuwd naar uw reacties.

Onze spelregels: • Geef duidelijk aan op welk artikel, welk thema u reageert.

• Formuleer uw reactie kort en bondig in maximaal 250 woorden.

• De redactie kan reacties redigeren,

• Als uw reactie wordt geplaatst vermelden we onderaan uw naam en woonplaats.

bekorten of niet plaatsen.

• Anonieme reacties nemen wij niet in behandeling, dus vermeld in uw mail uw naam en adres.

Stuur uw reactie naar: redactie@ijsselgroep.nl

Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 4

IJsselgroep

Thinking Skills een verdiepte ken “Think of a few words you might use to discribe a well educated young person. What do you hope to see in your pupils by the time they leave school?” vraagt Ian Patience ons aan het begin van zijn voordracht over Thinking Skills.

Deze vraag levert een waslijst aan woorden op die we kennen, bijvoorbeeld: zelfvertrouwen, sociale vaardigheden, toont initiatief, is integer, nieuwsgierigheid, leert van fouten, creatief, zelfdenkend en zo voorts. “Niets is nieuw”, zegt Patience later die middag bij aanvang van de eerste workshop, “we brengen de dingen alleen op een nieuwe manier of in een nieuwe samenstelling”.

Het nieuwe van Thinking Skills is

2005) verricht met opbrengsten die

dat er een leerlijn denkvaardigheden

verbluffend zijn:

door het gehele primaire en

• Betere leerresultaten: tot één jaar

voortgezet onderwijs loopt met als doel leerlingen meer mee te geven dan leervaardigheden. En nu 15 jaar later zijn in Groot-Brittannië tientallen onderzoeken (Baumfield,

versnelling.

• Metacognitie levert belangrijke bijdrage.

• Transfer van geleerde vaardigheden in andere situaties.

• Effect op affectieve en sociale ontwikkeling.

• Zwakke leerlingen scoren beter.

• Leerplezier en betrokkenheid leerlingen groter.

• Belangrijke rol van de docent in het leerproces.

• Afname schooluitval.

Binnen IJsselgroep werken onderwijsprofessionals die het beste willen halen uit leraren, leerlingen en de school. Daarom is een vast onderdeel van hun taak klantvragen beluisteren en op zoek gaan naar ontwikkelingen binnen het onderwijs en de maatschappij die mogelijkheden bieden uw onderwijspraktijk te innoveren en te verbeteren. Niet alle ontwikkelingen, vragen, impulsen, berichten en vondsten verwerkt IJsselgroep in haar aanbod.

We vragen ons altijd af: Beantwoordt dit vragen die we vanuit onze klanten hebben beluisterd? Biedt dit voordelen voor onze klanten?

Versterkt dit het aanbod dat we al

Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 5

nnismaking met effect hebben? Past dit bij de uitgangs-

Werkvormen die ook op de scholen

opdracht voor de firma Haribo die

punten van IJsselgroep? Positieve

te zien waren.

luidde: “Haribo needs idees for

antwoorden hierop kunnen ertoe

merchandise related to their

leiden dat een onderwerp nader

In de week van 26 tot en met

Marsmallows related products.”

onderzocht gaat worden.

30 oktober 2009 organiseerde

Bij het uitvoeren van deze opdracht

IJsselgroep een aantal workshops

maakten we kennis met diverse

Studenten en leerkrachten van

die allen in het teken stonden van

formulieren en andere hulpmiddelen

Iselinge Hogeschool maakten een

het onderwijsconcept Thinking Skills.

die speciaal voor Thinking Skills zijn

aantal jaren geleden kennis met

Ian Patience en Anne de A’Echevaria

ontwikkeld.

Thinking Skills. Hun enthousiaste

van de universiteit van Newcastle

verhalen gaven aanleiding dit

waren een viertal dagen bij

Op dit moment, januari 2010, heeft

concept nader te onderzoeken.

IJssselgroep op bezoek en

Iselinge Hogeschool een aanvraag

Vervolgens nam een van de

verzorgden deze workshops.

ingediend voor een lectoraat

adviseurs van IJsselgroep deel aan

Zo maakten medewerkers en

Thinking Skills. Daarnaast onder-

een studiereis naar Engeland.

klanten van IJsselgroep kennis met

zoekt IJsselgroep hoe dit concept

Hij bezocht scholen die met het

dit onderwijsconcept. Op deze

ingezet kan worden bij klanten.

concept werken en maakte kennis

praktische manier onderzocht

We zijn het erover eens dat er een

met Ian Patience. Patience werkt op

IJsselgroep of dit concept mogelijk-

prachtig potentieel huist in het

de universiteit van Newcastle en is

heden biedt voor de Nederlandse

concept Thinking Skills. Tevens wordt

daarnaast werkzaam als onderwijs-

onderwijsmarkt.

er in het voortgezet onderwijs met

adviseur om scholen te helpen bij de

een groep scholen gewerkt om het

implementatie van ‘thinking for

Tijdens de workshops lieten Ian en

concept in 2010-2011 schoolbreed te

learning‘. Onderdeel van de

Anne ons ervaren wat ‘thinking for

implementeren: minder schooluitval,

studiereis was een workshop over

learning’ inhoudt. Aan de hand van

hogere leerrendementen voor alle

Thinking Skills waarin allerlei

een opdracht liet Patience ons

leerlingen, met name de zwakkere

werkvormen aan bod komen om

ervaren welke vijf stappen de

en een hogere motivatie, dat wil

creatief denken en onderzoekend

leerling tijdens een ‘thinking lesson’

toch iedereen!

leren te bevorderen bij kinderen.

doorloopt. Later werkten we aan een

Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 6

IJsselgroep

De ondernemende “Ik spreek ook namens openbare school de Vlieger” zegt Geert Wieland, directeur van katholieke basisschool St. Joris in Terborg aan het begin van het interview “en ik neem mij de vrijheid ook te spreken namens katholieke basisschool de Rietborg. Dit zijn de scholen waarmee we gaan fuseren” vult hij aan. Twee jaar geleden werd Wieland directeur van de St. Joris, met daarbij de opdracht de fusie tussen de twee katholieke scholen in Terborg te leiden. Gaandeweg werd de noodzaak duidelijk ook de derde basisschool van Terborg in deze fusie mee te nemen. Dit was het moment waarop ondersteuning van IJsselgroep werd gevraagd.

Geert Wieland

Waarom een fusie?

Kwaliteiten en kansen

Eerste en belangrijkste aanleiding

Vanuit IJsselgroep ondersteunen

voor de fusie van de twee katholieke

Liesbeth Clavaux, op het gebied van

basisscholen in Terborg was dat de

de organisatieontwikkeling, en

scholen aan een nieuw gebouw toe

Femie Raben, op het gebied van de

waren. De gebouwen beantwoordden

onderwijsinhoud, het fusietraject.

niet meer aan de wensen en eisen

Zij startten met een interne analyse

van deze tijd. Een tweede aanleiding

waarin ze de kwaliteiten van elk van

voor een fusie was het krimpende

de drie scholen in kaart brachten en

aantal leerlingen, waar beide

zochten naar overeenkomsten en

scholen mee te maken hadden.

kansen. Daarnaast werd gekeken

Gaandeweg het traject kwam men er

wat een fusie zou betekenen voor de

achter, vooral vanuit een integratie-

omgeving. Zo ontstond het profiel

gedachte, dat het veel beter zou zijn

van de ondernemende school,

ook de derde (openbare) school mee

dat als leidraad gebruikt werd voor

te nemen in de fusieplannen, zodat

het ontwikkelproces.

er één basisschool voor Terborg zou komen.

Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 7

school De ondernemende school?

”Wat fantastisch op welke wijze de

ook een onderwerp dat binnen de

“Nee, we gaan geen dingen

mensen met elkaar kennis hebben

clusters aandacht krijgt.

verkopen” zegt Wieland. “Het is de

gemaakt, op welke wijze men elkaar

bedoeling dat er op onderwijskundig

ruimte geeft en op welke wijze men

De Terborgse gemeenschap

gebied een grote ruimte ontstaat

toch in één richting denkt”.

Wieland zegt hierover: ”Onze school

voor kinderen om zichzelf te

is er voor alle kinderen uit Terborg.

bekwamen op gebieden waarin ze

Kijkwijzer

Juist daarom willen we in de school

verder willen leren. Dit betekent dat

Daarnaast kijken de leerkrachten uit

ook ruimte bieden aan partijen die

leerkrachten ruimte krijgen om hun

de drie teams met enige regelmaat

met het culturele, sportieve en het

onderwijs zo in te richten dat dit

bij elkaar. Doel hiervan is naar elkaar

verenigingsleven van Terborg te

vormgegeven kan worden en dat er

toe te groeien, van elkaar te leren en

maken hebben. School kan een link

voor de leerlingen ruimte en tijd is

aan elkaar te wennen. Hiervoor is

leggen tussen wat er op school en

om hieraan te werken.”

een kijkwijzer ontwikkeld. Deze kijk-

wat er na school gebeurt. Denk

wijzer geeft aan waarom je bij elkaar

hierbij niet alleen aan sport, muziek

gaat kijken en waarnaar je kijkt.

en kunst, maar ook aan de inzet van

Coöperatieve werkvormen In een ondernemende school wordt

computers. Leerlingen van de

niet klassikaal lesgegeven en de

Clusters

hoogste klassen kunnen lessen

verantwoordelijkheid komt voor een

In de nieuwe school wordt de

maken, bijvoorbeeld voor bejaarden.

groot deel vanuit de leerling.

huidige populatie van de drie

Door coöperatieve werkvormen in te

scholen gemixt. Zo ontstaan er

Over 5 jaar

zetten brengt de leerkracht het

4 kleutergroepen en van de klassen

Wieland beschrijft de ondernemende

leerproces en de leerverantwoorde-

3 t/m 8 elk twee groepen. De groeps-

school in Terborg over vijf jaar als de

lijkheid dichter bij het kind. Hierbij stelt

grootte kan variëren. Het leraren-

enige school voor basisonderwijs in

de leerling de leervraag en waarborgt

team denkt in clusters, zo ontstaan

Terborg. Een school, waarin kinderen

de leerkracht de lijn van groep 1 tot 8.

drie teams. Elk team is opgebouwd

binnen een continurooster les

De teams van de fuserende scholen

uit leerkrachten, zorgleerkrachten en

krijgen. De kinderen voelen zich

hebben verschillende werkvormen

stagiaires. Team 1 is voor de

thuis op school en de school is

gekozen die in de nieuwe onder-

kleuterklassen, team 2 voor de

verbonden met alles wat er reilt en

nemende school worden ingezet.

groepen 3, 4 en 5 en team 3 voor de

zeilt in de Terborgse gemeenschap.

groepen 6, 7 en 8. Het werken in

Kinderen hebben invloed op wat en

Onderlegger

deze (kleine) teams waarborgt

hoe ze leren en er is een hoge

Vervolgens is voor deze werkvormen,

kleinschaligheid en intimiteit.

ouderbetrokkenheid. De school is als

als houvast voor de leerkrachten,

Voordelen van zo’n klein team zijn

ondernemende school steeds in

een onderlegger gemaakt. Deze

onder andere specialisme en zorg op

beweging en kijkt naar kansen.

onderlegger geeft zicht op gedrag.

maat. Bovendien maakt het werken

Welk gedrag willen we zien aan

in deze clusters het werken op

leerlingen, aan ouders, aan leer-

niveau mogelijk. Zo is in de boven-

krachten? De drie teams werken hier

bouw het niveauverschil erg groot.

Op de volgende pagina

nu al mee. Wieland: “Dat we vorig

In deze nieuwe werkwijze kan je

leest u meer over de onder-

schooljaar aan het einde heel blij

klassenoverstijgend met leerlingen

nemende school in Terborg.

tegen elkaar hebben gezegd:

werken. Hoogbegaafdheid is dan

Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 8

Column

Een plek om te wonen en te leren, een plek om elkaar te ontmoeten

Educatieve Dienstverlening

Activiteiten Rekenen op resultaten: een realistisch

Een gebouw met voorzieningen voor de hele gemeenschap; onderwijs, zorg, sport en cultuur, alles op één plek. Het lijkt een droom, maar aan deze droom wordt door IJsselgroep op verschillende plekken gebouwd. Soms letterlijk, omdat er op een lege plek een prachtig nieuw schoolgebouw oprijst. Maar vooral omdat directies, teams en ouders nadenken over de school van de toekomst in het gebied waar zij wonen en werken. Hoe gaat de school(omgeving) er straks uitzien en hoe anticiperen we op maatschappelijke ontwikkelingen?

Dit was de vraag die de besturen KOS Oost Gelre en Reflexis zich stelden toen er sprake was van een fusie tussen drie scholen in Terborg. Het concept van de Sterrenschool was nog niet geboren, maar de maatschappelijke opdracht was er wel. Hoe houden we in de Terborgse gemeenschap eigentijdse en goede voorzieningen in stand?

Werken aan een andere schoolleefomgeving leidt tot een omslag in denken en dit roept naast veel enthousiasme ook weerstand op. Waar ooit de kleine school, als ‘het hart van het dorp’, veiligheid waarborgde, moet nu de grotere (brede) school vormen van veiligheid inbouwen. Gelukkig weten onderwijsmensen als geen ander hoe je binnen een grote school kleinschaligheid kan waarborgen.

De buurtbrief die ik deze week ontving had als titel: ’Een plek om te wonen en te leren, te ontmoeten.’ Alle scholen, kinderopvang en sport- en recreatieverenigingen komen onder één dak in een multifunctionele accommodatie, met als doel één ontmoetingscentrum in Terborg.

De nieuwe school voor Terborg is hard bezig om handen en voeten te geven aan wat ze belooft, een ondernemende school worden waar alle kinderen en ouders tot hun recht komen. Zonder het zo te noemen geeft de school en haar partners hiermee invulling aan de uitgangspunten van de Sterrenschool.

Liesbeth Clavaux Senior adviseur Mens & Organisatie

symposium over rekenen/wiskunde In het symposium ‘Rekenen op resultaten’ laat IJsselgroep zien dat iedereen kan rekenen en rekenen kan leren. Het rekenonderwijs is de afgelopen jaren sterk ontwikkeld van technisch naar meer op begrip.

Het cijferen (o.a. staartdelen) en oefenen heeft plaats gemaakt voor begrip, inzicht en probleemoplossend denken. Een gezamenlijk inzicht van leerkrachten en ontwikkelaars levert nu op dat het oefenen wellicht wat erg in het gedrang is geraakt.

En dus is er een zoektocht naar een evenwichtige inrichting van het rekenonderwijs. Niet terug naar het oude, maar ‘onderzoek alle dingen en behoud het goede’. Kom op 10 februari 2010 en vindt evenwicht in uw rekenles!

Regionale Dag Jonge Kinderen Iedereen tèlt Centraal Nederland, Expertis, Gereformeerde Hogeschool en IJsselgroep organiseren in februari en maart 2010 in Enschede, Zwolle en Lelystad de Regionale Dag Jonge Kinderen. Dit jaar is het thema ‘Iedereen tèlt’. Micha de Winter opent de dag met een lezing over democratisch burgerschap en hoe je kinderen daartoe opvoedt. De Winter is hoogleraar opvoedkunde aan de Universiteit Utrecht en bekleedt sinds 2004 de facultaire Langeveldleerstoel op het gebied van Maatschappelijke Opvoedings-

Op de vorige pagina’s leest u meer over de

vraagstukken. Na de centrale inleiding

ondernemende school in Terborg.

volgen drie workshoprondes.

De workshops zijn praktisch van

Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 9

Agenda

IJsselgroep aard en op die manier makkelijk toe te passen op de eigen werksituatie.

Symposium Kanjertraining Effectief bevorderen van sociaal gedrag van jongeren in het onderwijs, de jeugdzorg en in de sport. IJsselgroep organiseert op 10 maart 2010 in samenwerking met het Instituut voor Kanjertrainingen een symposium over de Kanjertraining. Het belangrijkste doel van de Kanjertraining is dat kinderen leren op een respectvolle, veilige en plezierige manier met elkaar om te gaan. De Kanjertraining wordt toegepast op scholen, bij tussen- en buitenschoolse opvang, bij sportverenigingen en op psychologische praktijken waar de ouders worden meegetraind. Hierdoor wordt samen gewerkt aan een gezonde ontwikkeling van kinderen. Vragen als ‘Hoe verbeter ik het zelfvertrouwen van kinderen?’ en ‘Hoe verminder ik het pestgedrag, agressie en meeloopgedrag?’ worden beantwoord tijdens dit symposium.

IJsselgroep

SONedutraining

18 januari 2010

13 januari 2010 Utrecht

Cursus Kanjertraining

Kinderen met werkhoudingsproblemen

21 januari 2010 Workshop actieplan Leerkracht

14 januari 2010 Utrecht

in de praktijk

In gesprek met ouders

10 februari 2010

21 januari 2010 Utrecht

Rekenen op resultaten: een

Beter begrijpen van een tekst

realistisch symposium over

bovenbouw

rekenen/wiskunde 21 januari 2010 Utrecht 10 februari 2010

In gesprek met zorgkinderen

Regionale Dag Jonge Kinderen Iedereen tèlt - Enschede

28 januari 2010 Utrecht Omgaan met rekenverschillen

10 maart 2010

in de bovenbouw

Symposium Kanjertraining 30 januari 2010 Utrecht 17 maart 2010

Autisme begeleiden

Regionale Dag Jonge Kinderen Iedereen tèlt - Zwolle

9 februari 2010 Utrecht Coachen van leraren

31 maart 2010 Regionale Dag Jonge Kinderen

10 februari 2010 Utrecht

Iedereen tèlt - Lelystad

BrainGym in het basisonderwijs

20 april 2010

18 februari 2010 Zwolle

Hercertificering Kanjertraining

Herfstkinderen en de overgang naar groep 3

30 mei 2010 Studiereis Stockholm

3 maart 2010 Utrecht Nieuwetijdskinderen

Kijk voor meer informatie op www.ijsselgroep.nl/agenda.

3 maart 2010 Apeldoorn Omgaan met een moeilijke groep

Kijk voor meer informatie op www.sonedutraining.nl.

Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 10

IJsselgroep

Duurzaam innoveren Bij toeval kwam ik enkele weken

gekomen en denkt na over de

wordt gestimuleerd. Daarnaast is het

geleden een redactioneel commentaar

opdracht voor de toekomst.

ontwikkelen van sociale vaardigheden

uit 1946 tegen, in de krant “Het

De Engelse professor Sir Michael

van vitaal belang. Een samenleving

Nieuws”. De redactie geeft hierin een

Barber heeft een, op het oog

is zeer gebaat bij mensen die in staat

kritische beschouwing op de

simpele, formule ontwikkeld die het

zijn om met elkaar samen te leven,

vernieuwing die net na de oorlog

onderwijs houvast geeft bij het

te produceren en daarbij leiding te

gaande was in het onderwijs.

duurzaam vormgeven van innovaties.

nemen. Bedoelt Barber hier dat de

Citerend staat er: “We noemen maar

De formule geeft de ontwikkeltaken

leerling meer zelfstandig werkzaam

een paar voorbeelden: de leerling

van een school aan. (Barber,

moet zijn, zoals de hoofdredacteur in

moet meer zelfstandig werkzaam zijn

IFO conferentie, 2009)

1946 al beschreef?

en er moet meer voor karaktervorming

De E staat voor ethiek (ethics).

gezorgd worden.”

E(K+T+L)

Barber geeft hiermee aan dat voor

Dit thema staat anno 2010 nog

De wiskundige formule vertelt ons

onderwijs een belangrijke taak is

steeds op het programma, terwijl

dat een optelsom van kennis

weggelegd om leerlingen ethisch

er buiten het onderwijs juist veel is

(K=knowledge), denkvermogen

handelen bij te brengen. Bedoelt

veranderd. Denk bijvoorbeeld aan

(T=thinking) en leiderschap

Barber hier hetzelfde als de hoofd-

de bevolkingsgroei, de explosie van

(L=leadership) vermenigvuldigd met

redacteur in 1946 die schreef dat er

kennis en de globalisering. Het

ethiek (ethics) goed onderwijs

meer voor karaktervorming gezorgd

onderwijs is door deze en andere

oplevert. Een school leert basisvaardig-

moest worden?

grote samenlevingsvraagstukken

heden aan als lezen, schrijven en

in een stroomversnelling terecht

rekenen. Het denken (thinking)

Jan Vermeij, onderwijsadviseur

Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 11

IJsselgroep

School is niet een voorbereiding op het leven, maar is het leven zelf “School is niet een voorbereiding op het leven, maar is het leven zelf” is een uitspraak van de Amerikaanse filosoof en sociaal pedagoog John Dewey. De uitspraak geeft weer waar het in het onderwijs om zou moeten gaan: kinderen deel laten nemen aan maatschappelijke praktijken, waarbij ze samen met de leerkracht de regie voeren. Een prachtig uitgangspunt voor onderzoekend leren.

Onderzoekend leren vergt een

vormt zo een startpunt voor

samen met kinderen activiteiten

andere aanpak dan werken volgens

gezamenlijk onderzoek. In het

ondernemen die anders zijn dan

(wereldoriënterende) methodes.

onderzoek hebben de kinderen

anders. Juist dan brengen ze leren

In methodes wordt kennis gepresen-

elkaar nodig. Ze leren van en met

teweeg!

teerd. Maar ‘het weten’ is niet de

elkaar door onder andere te

uitdaging, juist het doen en het

informeren, beargumenteren,

handelen waarbinnen het weten tot

experimenteren en beoordelen.

stand moet komen. Laten we

Ze bedenken wat nuttig is en wat

leerlingen zelf onderzoek doen,

hen helpt een zo echt mogelijk

dan gaan ze zinvol om met wat zij

product te maken. Zo zien we

leren en worden nieuwe kennis en

groepen die een echte snoepjes- of

vaardigheden belangrijk voor ze.

groentewinkel runnen (zelf geteeld!), de directie adviseren aangaande een

Het werken met een vragenwand is

duurzaam en energiezuinig school-

een manier om onderzoekend te

klimaat, een actie op touw zetten

leren. Een vragenwand ontstaat in

(red de ijsbeer!), een voorstelling

een startfase, waarin kinderen zich

geven of een sportdag organiseren

oriënteren op een thema.

voor andere groepen.

De leerkracht ontwerpt hiervoor doelgerichte startactiviteiten: een

Onderzoekend leren komt niet in

probleemstelling, een verhaal, een

hapklare brokken. Het vraagt een

uitstapje, een experiment of het

ontwikkelingsgerichte visie en

snuffelen in methodes/boeken.

creativiteit. Naast vertrouwen en

Deze startactiviteiten hebben als

steun van de directie is samenwerking

doel de leerlingen te betrekken op

met collega’s nodig. Samen bepaal

de inhoud. De leerlingen krijgen

je (thema)inhouden en koppel je

zicht op eigen ervaringen en kennis

doelen aan activiteiten. In de groep

en er ontstaan ideeën en vragen.

is de leerkracht afwisselend coach,

Met een zo echt mogelijk eindproduct

trainer/onderwijzer, maar ook

in beeld wordt datgene wat kinderen

medespeler of aanvoerder. Daarbij

al weten en nog willen weten

past de ene rol soms makkelijker

zichtbaar geordend op een vragen-

dan de andere. Een belangrijke

wand in de klas. De vragenwand

drijfveer voor leerkrachten is het

Hettie Lichtenberg, onderwijsadviseur

Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 12

SONedutraining

Hoogbegaafdheid Als het te makkelijk is haken kinderen ook af Als Wim Wobbes ruim twee en een half jaar geleden directeur van de

hij dat de vraag naar onderwijs op maat voor deze groep groter is dan het

Leerlingen aan het woord

aanbod. Met hulp van SONedutraining gaat hij hiermee aan de slag.

“Wij doen gewoon dezelfde

Gerenhof wordt, is er al aanbod voor meerbegaafde kinderen. Al snel ontdekt

dingen als de andere kinderen en als we klaar zijn

We moeten wat met deze kinderen

Studiedag hoogbegaafdheid

“Vroeger ging men uit van de

Wobbes ontdekte al rap dat er een

vooronderstelling dat meerbegaafde

groter aantal leerlingen op school

kinderen zichzelf wel konden redden,

was die A en A+ scoorden in de

maar dat blijkt niet zo te zijn. Als het

Cito-toetsen. Tegelijkertijd stelde een

te moeilijk is haken kinderen af,

ouder, van wie het kind middels een

maar als het te makkelijk is haken

test hoogbegaafd bleek, de vraag:

kinderen ook af.” zegt Wobbes “Alles

Wat doen jullie hieraan? In eerste

valt of staat bij betrokkenheid van

instantie schoolde één leerkracht

directeur. Aan de hand van de

kinderen.” Op de Gerenhof in Zwolle

zich bij op hoogbegaafdheid. Toen

richtlijnen van SONedutraining werd

willen ze zoveel mogelijk zorg op

zij vervolgens hiervan uitgebreid

hun belangrijkste taak het opstellen

maat bieden en daar past speciale

verslag deed in het team, wilde het

van een protocol specifiek voor de

aandacht voor hoogbegaafdheid bij.

hele team zich op dit onderwerp

Gerenhof.

mogen we in dit boek werken. Iedereen doet verschillende dingen.”

Waarom is dat fijn?

“Je kunt er meer van leren.”

bijscholen. Zo kwam het dat het team op een van haar studiedagen,

Signalering

onder leiding van een docent van

Signalering is voor de werkgroep

SONedutraining, aan het werk ging

een belangrijk onderdeel van het

met hoogbegaafdheid.

protocol. Op de Gerenhof wordt binnenkort een aantal signalerings-

Meerwaarde SONedutraining

instrumenten ingezet. Dit begint al

Als grote voordelen van de samen-

bij de instroom. De ouders krijgen

werking met SONedutraining noemt

bij aanmelding een vragenlijst en

Wobbes: “Je haalt een stuk ervaring

een van de vragen is of hoog-

in huis, je hebt een vraagbaak, je

begaafdheid in de familie voorkomt.

krijgt advies, het proces versnelt, het

Vervolgens laat de leerkracht een

proces verloopt zorgvuldiger en de

leerling de eerste weken op school

uiteindelijke kwaliteit is beter.”

een kindtekening maken. Uit een

Werkgroep Als vervolg op deze training formeerde het team een werkgroep, waarin een leerkracht, de IB’er en de

“ Wij willen zoveel mogelijk leerstof op maat aanbieden”

Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 13

compacten en verrijken. Deze routeboekjes zijn ontwikkeld door de

Wim Wobbes

SON op locatie

SLO. Daarna krijgen de kinderen

SONedutraining verzorgt

uitdagender en moeilijker leerstof

cursussen en opleidingen op

aangeboden. Deze aanpak wordt

locatie én op maat. Directies,

binnenkort ook voor taal ingevoerd.

schoolbesturen en samen-

Daarnaast geeft zelfstandig werken

werkingsverbanden vragen

en het werken met weektaken

hier steeds meer om. En dat is

genoeg mogelijkheden voor

goed te begrijpen: het is

differentiatie en voor zorg op maat.”

immers dichtbij, voordelig en

aldus Wobbes.

precies afgestemd op de eigen situatie. Bij cursussen en

kindtekening kun je bepaalde zaken halen. Aangevuld met de observaties van de leerkracht geeft dit goede aanwijzingen. Tot slot test de school binnen het leerlingvolgsysteem haar leerlingen met enige regelmaat en per vak.

Eigen tempo Op de Gerenhof blijven de hoogbegaafde leerlingen in de groep, terwijl ze in hun eigen tempo verder werken. De instructie wordt gegeven volgens het model van de effectieve instructie, hierbij worden drie instructiegroepen onderscheiden.

Een eerste groep krijgt korte instructie. Vervolgens is er een groep leerlingen die na normale instructie aan het werk gaat. Een derde groep krijgt verlengde instructie. Toetsing en wat leerlingen zelf aangeven bepalen welke leerlingen aan welke instructie voldoende hebben.

Dit kan per onderwerp verschillen.

Ook wat betreft het aanbod wordt er onderscheid gemaakt. Bij de methode gebonden toetsen van rekenen bijvoorbeeld, toetst de Gerenhof bij begaafde kinderen door.

Als er 90% score is, volgen de kinderen in het komende blok een routeboekje volgens het principe

Elke dag les op maat

opleidingen op locatie

De komende jaren zal het team van

stemmen we de inhoud af op

de Gerenhof het aanbod op maat

de vragen van de school.

uitbreiden. Uiteraard is er ook de

De kern van de opleiding of

mogelijkheid van een speciale school

cursus blijft hetzelfde, maar de

voor hoogbegaafde kinderen, de

vertaalslag naar uw eigen

Leonardoschool, maar het bestuur

situatie maakt de cursus of

van de Gerenhof gaat niet uit van

opleiding concreter en direct

scheiding, maar van passend aanbod.

in de praktijk toepasbaar.

“Wij gaan echt voor integratie.”

Voordeel voor u is dat uw

benadrukt Wobbes. En hij vult aan:

teamleden geen reistijd

“Op alle niveaus, denk aan actief

hebben, de docent komt

burgerschap, openbaar onderwijs

immers naar u toe. Door de

en ontmoeting. Hier hoort ook bij

competentie en praktijk-

rekening houden met kinderen met

gerichte opzet zijn onze

verschillende begaafdheid, zonder

trajecten van grote waarde

de leerlingen uit elkaar te halen.

voor de professionalisering in

Het is talent ontwikkelen. Vanuit het

de praktijk.

ministerie is aangegeven dat we niet

Meer over de inhoud van de

goed genoeg met onze talenten

cursussen en opleidingen leest

omgaan. Je wilt er toch uithalen wat

u in onze nascholingsbrochure

er in zit. Dit geldt natuurlijk ook voor

en op onze website

de meerbegaafde leerlingen.”

www.sonedutraining.nl.

Voor overleg over de specifieke vraag van uw school kunt u contact met ons opnemen via telefoon 0314 37 41 37 of via info@sonedutraining.nl.

Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 14

Iselinge Hogeschool

De klas uit, de wijk in Mobiel leren met GPS en de PDA In 1998 was er in het basisonderwijs per 27 kinderen slechts één computer beschikbaar. Tegenwoordig delen 4 tot 6 kinderen een computer. De laatste jaren is deze ratio nauwelijks veranderd. Scholen investeren in digitale borden en internetverbindingen. Daarnaast zijn er innovatieve mobiele toepassingen voor het onderwijs beschikbaar. “Pak je jas, we gaan vandaag de wijk in!”

Naar buiten

klaslokaal te verzorgen met

op een specifiek punt op de route.

In 2006 verscheen het boek “Generatie

educatieve leerroutes. Kinderen

Loop langs het stadshuis en de

Einstein, slimmer sneller en socialer”.

werken in groepjes met de PDA met

vraag over het stadshuis verschijnt

Generatie Einstein, geboren na 1988,

GPS-verbinding. De PDA is een klein

op de PDA. De kinderen antwoorden

is opgegroeid in de zogenaamde

draagbaar toestel met computer-,

de vragen door tekst in te spreken

digitale informatiemaatschappij.

telefoon- en netwerkfuncties.

via de microfoon, een foto te maken,

Ja, de kinderen van vandaag zijn

In andere projecten rond mobiel

een vakje aan te vinken, een

geïnteresseerd in ICT, kinderen zijn

leren wordt de PDA ook wel

tekening te maken of door het

nieuwsgierig en onderzoekend.

verkenner genoemd.

antwoord met behulp van het

Zorg van veel ouders en leerkrachten

pennetje of eenvoudige satéprikker

is dat kinderen te veel achter de pc

Zo werkt het

op het schermpje te tekenen.

zitten. “Komen de kinderen nog wel

NovoMentor heeft gebruiksvriendelijke

buiten?” vragen ze zich af. Met

software ontwikkeld waarmee

Vernieuwend en inspirerend

Mobiel Leren gaan we het klaslokaal

leerroutes op de computer uitgezet

Loop over straat en op bijna elke

uit… met ICT.

kunnen worden. Denk niet dat er

meter is er een interessante vraag te

alleen standaardvragen opgesteld

bedenken. Bekijk de parkeermeter en

GPS Learning

kunnen worden. Er is van alles

reken uit hoeveel je moet betalen als

GPS Learning biedt leerkrachten de

mogelijk: foto’s, informatie aanbieden,

je hier 120 minuten geparkeerd

mogelijkheid om lessen buiten het

video’s weergegeven en dat allemaal

staat. Bekijk een filmpje over de

Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 15

Kort

Themamiddag ICT 10 februari 2010 Iselinge Hogeschool, Kennisnet en BIC-TA nodigen u van harte uit voor een bijeenkomst op woensdag 10 februari 2010. Tijdens deze actieve workshopmiddag staat de praktijk centraal en wordt u ge誰nformeerd over de nieuwste ict-ontwikkelingen in het onderwijs.

Het programma ziet er als volgt uit: 13.00 - 14.00 uur inloop en lunch 14.00 - 14.45 uur opening 14.50 - 15.40 uur workshopronde 1 15.40 - 16.00 uur pauze 16.00 - 16.50 uur workshopronde 2 oude stadsmuur terwijl je erbij staat.

Danny Kempers is vierdejaars

Teken het stadswapen na. Spreek

student aan Iselinge Hogeschool.

alles in wat je om je heen ziet.

Hij volgt momenteel de minor

Toegang en inschrijving

De kinderen verzamelen een berg

Onderwijs & ICT. Hierin houdt hij

De bijeenkomst vindt plaats op

aan informatie tijdens de route.

zich onder andere bezig met mobiel

Iselinge Hogeschool. Aan deze

Terug in de klas kan de leerkracht

leren met behulp van een PDA. Wilt

bijeenkomst zijn geen kosten

deze informatie op verschillende

u zelf ervaren hoe het werkt? Kom

verbonden. U kunt zich op

manieren laten terugkomen.

op 10 februari naar de themamiddag

www.iselingehogeschool.nl

ICT waarvoor Iselinge Hogeschool,

aanmelden en aangeven aan welke

Kennisnet en BIC-TA u van harte

workshops u wilt deelnemen en of u

uitnodigen. Danny Kempers geeft op

gebruik wilt maken van de lunch.

Danny Kempers

16.50 - 17.30 uur afsluiting en borrel

deze middag een workshop lopend leren.

Tot ziens op 10 februari!

Leer voor je leven

IJsselgroep Almere

IJsselgroep Apeldoorn

IJsselgroep Doetinchem

info@ijsselgroep.nl

Louis Armstrongweg 120

2e Wormenseweg 80

Bachlaan 11

www.ijsselgroep.nl

1311 RL Almere

7331 VG Apeldoorn

7002 MZ Doetinchem

Telefoon 036 707 48 10

Telefoon 055 599 44 55

Telefoon 0314 37 41 41

Fax 036 707 48 19

Fax 055 599 44 60

Fax 0314 33 39 90

IJsselgroep Gramsbergen

IJsselgroep Lelystad

IJsselgroep Steenwijk

De Esch 1a

Meentweg 14

Tukseweg 128a

7783 CG Gramsbergen

8224 BP Lelystad

8331 LH Steenwijk

Telefoon 0524 56 36 22

Telefoon 0320 22 50 60

Telefoon 0521 53 74 00

Fax 0320 22 50 69 IJsselgroep Zwolle Dr. Klinkertweg 8b 8025 BS Zwolle Telefoon 038 453 99 43 Fax 038 453 24 45

Iselinge Hogeschool

SONedutraining

Bachlaan 11

Bachlaan 11

7002 MZ Doetinchem

7002 MZ Doetinchem

Telefoon 0314 37 41 41

Telefoon 0314 37 41 37 / 63 93 62

Fax 0314 33 39 90

Fax 0314 33 39 90

info@iselinge.nl

info@sonedutraining.nl

www.iselingehogeschool.nl

www.sonedutraining.nl

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.