Wijzer
Leer voor je leven
Wijzer is een uitgave van IJsselgroep en verschijnt 4 keer per jaar | jaargang 6 | nummer 1
Onderwijsontwikkelingen en innovaties
Pagina 4
Thinking Skills
Pagina 6
De ondernemende school Pagina 12
Hoogbegaafdheid
Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 2
Inhoud
2 Hoe innoveert IJsselgroep? 3 Uw reactie 3 Lectoraat multimediale didactiek
IJsselgroep
Hoe innoveert IJ
4 Thinking Skills een verdiepte
kennismaking met effect
“IJsselgroep helpt uw onderwijspraktijk te innoveren en …” luidt het begin van
6 De ondernemende school
het positioneringstatement van IJsselgroep. Om deze belofte naar u als klant
8 Column Een plek om te wonen
waar te maken houden we maatschappelijke ontwikkelingen en de kansen
en te leren, een plek om elkaar
te ontmoeten
8 Activiteiten IJsselgroep 9 Agenda IJsselgroep 9 Agenda SONedutraining 10 Duurzaam innoveren
die hierin voor het onderwijs liggen nauwlettend in de gaten. Iedere dag is er wel een nieuwe trend of een nieuw onderzoek dat richting geeft aan wat een school of leerkracht allemaal zou moeten doen. IJsselgroep maakt hierin keuzes:
school (pagina 6) en de column op
niet alles verdient dezelfde aandacht.
pagina 8 beschrijven hoe IJsselgroep
Sterrenschool, mediadidactiek en
vanuit de sterrenschoolideeën
11 School is niet een voorbereiding
Thinking Skills zijn op dit ogenblik
antwoord geeft op vragen uit de
op het leven, maar is het leven
belangrijke speerpunten waar vanuit
praktijk.
zelf
we samen met scholen innovaties in
12 Hoogbegaafdheid 14 De klas uit, de wijk in
Colofon
het onderwijs neerzetten.
Multimediale didactiek is meer dan het aanschaffen van een digitaal
Als we vandaag met een schone lei
schoolbord. Mediadidactiek komt in
mochten beginnen, hoe zouden we
het onderwijs bij verschillende
het primair onderwijs er dan laten
vakken terug en vraagt van de
uitzien? Een denktank, bestaande uit
leerkracht nieuwe vaardigheden.
mensen die werkzaam zijn in en voor
Scholen mogen zelf bepalen hoe ze
het onderwijs, ontwikkelde als
de kerndoelen vanuit het ministerie
antwoord op deze vraag een
vertalen in onderwijsprogramma’s.
Wijzer is het magazine voor klanten en
moderne school, een school die
Het volgende nummer van onze
relaties van IJsselgroep. Wijzer bevat
wil aansluiten bij de kinderen,
Wijzer is geheel gewijd aan multi-
nieuws over onze dienstverlening en
de ouders en de ontwikkelingen in
mediale didactiek. In dit nummer
de maatschappij: de Sterrenschool.
geeft het artikel De klas uit, de wijk in
IJsselgroep participeerde in deze
(pagina 14) alvast een voorproefje.
de samenwerking met onze klanten. Met de Wijzer willen we onze klanten informeren én inspireren. Wijzer verschijnt 4 keer per jaar. Redactie: Marijke van Kampen, Patricia Hofs, Ellen te Winkel, Lisette Sellink Redactieadres IJsselgroep, Bachlaan 11 7002 MZ Doetinchem redactie@ijsselgroep.nl Aan dit nummer werkten mee: Liesbeth Clavaux, Willem Rosier, Jan Verwey, Hettie Lichtenberg, Danny Kempers Opmaak: TOTdrukwerk Apeldoorn
denktank. Het artikel De ondernemende
Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 3
Iselinge Hogeschool
Jsselgroep? In Groot-Brittannië is al 15 jaar een
Dat wij extra (innoverende) aandacht
curriculum ontwikkeld van denkvaar-
en energie steken in bovengenoemde
digheden, genaamd Thinking Skills.
speerpunten wil niet zeggen dat er
In oktober 2009 zijn twee deskundigen
binnen ons overige aanbod geen
uit Newcastle een week overgekomen
sprake is van innovatie. De artikelen
om hun kennis met ons te delen.
over hoogbegaafdheid op pagina 12,
Meer hierover leest u in het artikel
onderzoekend leren op pagina 7 en
Thinking Skills (pagina 4).
duurzaam innoveren op pagina 6 illustreren dit.
Lectoraat multimediale didactiek Afgelopen november werd de aanvraag voor een tweede lectoraat, met als inhoud multimediale didactiek, gehonoreerd. Naar verwachting wordt deze tweede lector op Iselinge Hogeschool in februari geïnstalleerd. Lector Niels Brouwer gaat een voorstel maken voor de samenwerking tussen de lectoren. Met de installatie van een tweede lector voor multimediale didactiek zal het lectoraat steeds meer als een kennismotor voor IJsselgroep kunnen functioneren. Het volgende nummer van de Wijzer heeft als thema multimediale didactiek. Hierin hopen we u onze nieuwe lector voor te stellen.
IJsselgroep
We starten hier een nieuwe rubriek! Uw reactie U kunt reageren op onze artikelen. Wij zijn benieuwd naar uw reacties. Onze spelregels: • Geef duidelijk aan op welk artikel, welk thema u reageert.
• Formuleer uw reactie kort en bondig in maximaal 250 woorden. • De redactie kan reacties redigeren,
• Als uw reactie wordt geplaatst vermelden we onderaan uw naam en woonplaats.
bekorten of niet plaatsen. • Anonieme reacties nemen wij niet in behandeling, dus vermeld in uw mail uw naam en adres.
Stuur uw reactie naar: redactie@ijsselgroep.nl
Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 4
IJsselgroep
Thinking Skills een verdiepte ken “Think of a few words you might use to discribe a well educated young person. What do you hope to see in your pupils by the time they leave school?” vraagt Ian Patience ons aan het begin van zijn voordracht over Thinking Skills. Deze vraag levert een waslijst aan woorden op die we kennen, bijvoorbeeld: zelfvertrouwen, sociale vaardigheden, toont initiatief, is integer, nieuwsgierigheid, leert van fouten, creatief, zelfdenkend en zo voorts. “Niets is nieuw”, zegt Patience later die middag bij aanvang van de eerste workshop, “we brengen de dingen alleen op een nieuwe manier of in een nieuwe samenstelling”.
Het nieuwe van Thinking Skills is
2005) verricht met opbrengsten die
dat er een leerlijn denkvaardigheden
verbluffend zijn:
door het gehele primaire en
• Betere leerresultaten: tot één jaar
voortgezet onderwijs loopt met als doel leerlingen meer mee te geven dan leervaardigheden. En nu 15 jaar later zijn in Groot-Brittannië tientallen onderzoeken (Baumfield,
versnelling. • Metacognitie levert belangrijke bijdrage. • Transfer van geleerde vaardigheden in andere situaties.
• Effect op affectieve en sociale ontwikkeling. • Zwakke leerlingen scoren beter. • Leerplezier en betrokkenheid leerlingen groter. • Belangrijke rol van de docent in het leerproces. • Afname schooluitval. Binnen IJsselgroep werken onderwijsprofessionals die het beste willen halen uit leraren, leerlingen en de school. Daarom is een vast onderdeel van hun taak klantvragen beluisteren en op zoek gaan naar ontwikkelingen binnen het onderwijs en de maatschappij die mogelijkheden bieden uw onderwijspraktijk te innoveren en te verbeteren. Niet alle ontwikkelingen, vragen, impulsen, berichten en vondsten verwerkt IJsselgroep in haar aanbod. We vragen ons altijd af: Beantwoordt dit vragen die we vanuit onze klanten hebben beluisterd? Biedt dit voordelen voor onze klanten? Versterkt dit het aanbod dat we al
Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 5
nnismaking met effect hebben? Past dit bij de uitgangs-
Werkvormen die ook op de scholen
opdracht voor de firma Haribo die
punten van IJsselgroep? Positieve
te zien waren.
luidde: “Haribo needs idees for
antwoorden hierop kunnen ertoe
merchandise related to their
leiden dat een onderwerp nader
In de week van 26 tot en met
Marsmallows related products.”
onderzocht gaat worden.
30 oktober 2009 organiseerde
Bij het uitvoeren van deze opdracht
IJsselgroep een aantal workshops
maakten we kennis met diverse
Studenten en leerkrachten van
die allen in het teken stonden van
formulieren en andere hulpmiddelen
Iselinge Hogeschool maakten een
het onderwijsconcept Thinking Skills.
die speciaal voor Thinking Skills zijn
aantal jaren geleden kennis met
Ian Patience en Anne de A’Echevaria
ontwikkeld.
Thinking Skills. Hun enthousiaste
van de universiteit van Newcastle
verhalen gaven aanleiding dit
waren een viertal dagen bij
Op dit moment, januari 2010, heeft
concept nader te onderzoeken.
IJssselgroep op bezoek en
Iselinge Hogeschool een aanvraag
Vervolgens nam een van de
verzorgden deze workshops.
ingediend voor een lectoraat
adviseurs van IJsselgroep deel aan
Zo maakten medewerkers en
Thinking Skills. Daarnaast onder-
een studiereis naar Engeland.
klanten van IJsselgroep kennis met
zoekt IJsselgroep hoe dit concept
Hij bezocht scholen die met het
dit onderwijsconcept. Op deze
ingezet kan worden bij klanten.
concept werken en maakte kennis
praktische manier onderzocht
We zijn het erover eens dat er een
met Ian Patience. Patience werkt op
IJsselgroep of dit concept mogelijk-
prachtig potentieel huist in het
de universiteit van Newcastle en is
heden biedt voor de Nederlandse
concept Thinking Skills. Tevens wordt
daarnaast werkzaam als onderwijs-
onderwijsmarkt.
er in het voortgezet onderwijs met
adviseur om scholen te helpen bij de
een groep scholen gewerkt om het
implementatie van ‘thinking for
Tijdens de workshops lieten Ian en
concept in 2010-2011 schoolbreed te
learning‘. Onderdeel van de
Anne ons ervaren wat ‘thinking for
implementeren: minder schooluitval,
studiereis was een workshop over
learning’ inhoudt. Aan de hand van
hogere leerrendementen voor alle
Thinking Skills waarin allerlei
een opdracht liet Patience ons
leerlingen, met name de zwakkere
werkvormen aan bod komen om
ervaren welke vijf stappen de
en een hogere motivatie, dat wil
creatief denken en onderzoekend
leerling tijdens een ‘thinking lesson’
toch iedereen!
leren te bevorderen bij kinderen.
doorloopt. Later werkten we aan een
Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 6
IJsselgroep
De ondernemende “Ik spreek ook namens openbare school de Vlieger” zegt Geert Wieland, directeur van katholieke basisschool St. Joris in Terborg aan het begin van het interview “en ik neem mij de vrijheid ook te spreken namens katholieke basisschool de Rietborg. Dit zijn de scholen waarmee we gaan fuseren” vult hij aan. Twee jaar geleden werd Wieland directeur van de St. Joris, met daarbij de opdracht de fusie tussen de twee katholieke scholen in Terborg te leiden. Gaandeweg werd de noodzaak duidelijk ook de derde basisschool van Terborg in deze fusie mee te nemen. Dit was het moment waarop ondersteuning van IJsselgroep werd gevraagd.
Geert Wieland
Waarom een fusie?
Kwaliteiten en kansen
Eerste en belangrijkste aanleiding
Vanuit IJsselgroep ondersteunen
voor de fusie van de twee katholieke
Liesbeth Clavaux, op het gebied van
basisscholen in Terborg was dat de
de organisatieontwikkeling, en
scholen aan een nieuw gebouw toe
Femie Raben, op het gebied van de
waren. De gebouwen beantwoordden
onderwijsinhoud, het fusietraject.
niet meer aan de wensen en eisen
Zij startten met een interne analyse
van deze tijd. Een tweede aanleiding
waarin ze de kwaliteiten van elk van
voor een fusie was het krimpende
de drie scholen in kaart brachten en
aantal leerlingen, waar beide
zochten naar overeenkomsten en
scholen mee te maken hadden.
kansen. Daarnaast werd gekeken
Gaandeweg het traject kwam men er
wat een fusie zou betekenen voor de
achter, vooral vanuit een integratie-
omgeving. Zo ontstond het profiel
gedachte, dat het veel beter zou zijn
van de ondernemende school,
ook de derde (openbare) school mee
dat als leidraad gebruikt werd voor
te nemen in de fusieplannen, zodat
het ontwikkelproces.
er één basisschool voor Terborg zou komen.
Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 7
school De ondernemende school?
”Wat fantastisch op welke wijze de
ook een onderwerp dat binnen de
“Nee, we gaan geen dingen
mensen met elkaar kennis hebben
clusters aandacht krijgt.
verkopen” zegt Wieland. “Het is de
gemaakt, op welke wijze men elkaar
bedoeling dat er op onderwijskundig
ruimte geeft en op welke wijze men
De Terborgse gemeenschap
gebied een grote ruimte ontstaat
toch in één richting denkt”.
Wieland zegt hierover: ”Onze school
voor kinderen om zichzelf te
is er voor alle kinderen uit Terborg.
bekwamen op gebieden waarin ze
Kijkwijzer
Juist daarom willen we in de school
verder willen leren. Dit betekent dat
Daarnaast kijken de leerkrachten uit
ook ruimte bieden aan partijen die
leerkrachten ruimte krijgen om hun
de drie teams met enige regelmaat
met het culturele, sportieve en het
onderwijs zo in te richten dat dit
bij elkaar. Doel hiervan is naar elkaar
verenigingsleven van Terborg te
vormgegeven kan worden en dat er
toe te groeien, van elkaar te leren en
maken hebben. School kan een link
voor de leerlingen ruimte en tijd is
aan elkaar te wennen. Hiervoor is
leggen tussen wat er op school en
om hieraan te werken.”
een kijkwijzer ontwikkeld. Deze kijk-
wat er na school gebeurt. Denk
wijzer geeft aan waarom je bij elkaar
hierbij niet alleen aan sport, muziek
gaat kijken en waarnaar je kijkt.
en kunst, maar ook aan de inzet van
Coöperatieve werkvormen In een ondernemende school wordt
computers. Leerlingen van de
niet klassikaal lesgegeven en de
Clusters
hoogste klassen kunnen lessen
verantwoordelijkheid komt voor een
In de nieuwe school wordt de
maken, bijvoorbeeld voor bejaarden.
groot deel vanuit de leerling.
huidige populatie van de drie
Door coöperatieve werkvormen in te
scholen gemixt. Zo ontstaan er
Over 5 jaar
zetten brengt de leerkracht het
4 kleutergroepen en van de klassen
Wieland beschrijft de ondernemende
leerproces en de leerverantwoorde-
3 t/m 8 elk twee groepen. De groeps-
school in Terborg over vijf jaar als de
lijkheid dichter bij het kind. Hierbij stelt
grootte kan variëren. Het leraren-
enige school voor basisonderwijs in
de leerling de leervraag en waarborgt
team denkt in clusters, zo ontstaan
Terborg. Een school, waarin kinderen
de leerkracht de lijn van groep 1 tot 8.
drie teams. Elk team is opgebouwd
binnen een continurooster les
De teams van de fuserende scholen
uit leerkrachten, zorgleerkrachten en
krijgen. De kinderen voelen zich
hebben verschillende werkvormen
stagiaires. Team 1 is voor de
thuis op school en de school is
gekozen die in de nieuwe onder-
kleuterklassen, team 2 voor de
verbonden met alles wat er reilt en
nemende school worden ingezet.
groepen 3, 4 en 5 en team 3 voor de
zeilt in de Terborgse gemeenschap.
groepen 6, 7 en 8. Het werken in
Kinderen hebben invloed op wat en
Onderlegger
deze (kleine) teams waarborgt
hoe ze leren en er is een hoge
Vervolgens is voor deze werkvormen,
kleinschaligheid en intimiteit.
ouderbetrokkenheid. De school is als
als houvast voor de leerkrachten,
Voordelen van zo’n klein team zijn
ondernemende school steeds in
een onderlegger gemaakt. Deze
onder andere specialisme en zorg op
beweging en kijkt naar kansen.
onderlegger geeft zicht op gedrag.
maat. Bovendien maakt het werken
Welk gedrag willen we zien aan
in deze clusters het werken op
leerlingen, aan ouders, aan leer-
niveau mogelijk. Zo is in de boven-
krachten? De drie teams werken hier
bouw het niveauverschil erg groot.
Op de volgende pagina
nu al mee. Wieland: “Dat we vorig
In deze nieuwe werkwijze kan je
leest u meer over de onder-
schooljaar aan het einde heel blij
klassenoverstijgend met leerlingen
nemende school in Terborg.
tegen elkaar hebben gezegd:
werken. Hoogbegaafdheid is dan
Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 8
Column
Een plek om te wonen en te leren, een plek om elkaar te ontmoeten
Educatieve Dienstverlening
Activiteiten Rekenen op resultaten: een realistisch
Een gebouw met voorzieningen voor de hele gemeenschap; onderwijs, zorg, sport en cultuur, alles op één plek. Het lijkt een droom, maar aan deze droom wordt door IJsselgroep op verschillende plekken gebouwd. Soms letterlijk, omdat er op een lege plek een prachtig nieuw schoolgebouw oprijst. Maar vooral omdat directies, teams en ouders nadenken over de school van de toekomst in het gebied waar zij wonen en werken. Hoe gaat de school(omgeving) er straks uitzien en hoe anticiperen we op maatschappelijke ontwikkelingen? Dit was de vraag die de besturen KOS Oost Gelre en Reflexis zich stelden toen er sprake was van een fusie tussen drie scholen in Terborg. Het concept van de Sterrenschool was nog niet geboren, maar de maatschappelijke opdracht was er wel. Hoe houden we in de Terborgse gemeenschap eigentijdse en goede voorzieningen in stand? Werken aan een andere schoolleefomgeving leidt tot een omslag in denken en dit roept naast veel enthousiasme ook weerstand op. Waar ooit de kleine school, als ‘het hart van het dorp’, veiligheid waarborgde, moet nu de grotere (brede) school vormen van veiligheid inbouwen. Gelukkig weten onderwijsmensen als geen ander hoe je binnen een grote school kleinschaligheid kan waarborgen. De buurtbrief die ik deze week ontving had als titel: ’Een plek om te wonen en te leren, te ontmoeten.’ Alle scholen, kinderopvang en sport- en recreatieverenigingen komen onder één dak in een multifunctionele accommodatie, met als doel één ontmoetingscentrum in Terborg. De nieuwe school voor Terborg is hard bezig om handen en voeten te geven aan wat ze belooft, een ondernemende school worden waar alle kinderen en ouders tot hun recht komen. Zonder het zo te noemen geeft de school en haar partners hiermee invulling aan de uitgangspunten van de Sterrenschool. Liesbeth Clavaux Senior adviseur Mens & Organisatie
symposium over rekenen/wiskunde In het symposium ‘Rekenen op resultaten’ laat IJsselgroep zien dat iedereen kan rekenen en rekenen kan leren. Het rekenonderwijs is de afgelopen jaren sterk ontwikkeld van technisch naar meer op begrip. Het cijferen (o.a. staartdelen) en oefenen heeft plaats gemaakt voor begrip, inzicht en probleemoplossend denken. Een gezamenlijk inzicht van leerkrachten en ontwikkelaars levert nu op dat het oefenen wellicht wat erg in het gedrang is geraakt. En dus is er een zoektocht naar een evenwichtige inrichting van het rekenonderwijs. Niet terug naar het oude, maar ‘onderzoek alle dingen en behoud het goede’. Kom op 10 februari 2010 en vindt evenwicht in uw rekenles! Regionale Dag Jonge Kinderen Iedereen tèlt Centraal Nederland, Expertis, Gereformeerde Hogeschool en IJsselgroep organiseren in februari en maart 2010 in Enschede, Zwolle en Lelystad de Regionale Dag Jonge Kinderen. Dit jaar is het thema ‘Iedereen tèlt’. Micha de Winter opent de dag met een lezing over democratisch burgerschap en hoe je kinderen daartoe opvoedt. De Winter is hoogleraar opvoedkunde aan de Universiteit Utrecht en bekleedt sinds 2004 de facultaire Langeveldleerstoel op het gebied van Maatschappelijke Opvoedings-
Op de vorige pagina’s leest u meer over de
vraagstukken. Na de centrale inleiding
ondernemende school in Terborg.
volgen drie workshoprondes. De workshops zijn praktisch van
Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 9
Agenda
IJsselgroep aard en op die manier makkelijk toe te passen op de eigen werksituatie. Symposium Kanjertraining Effectief bevorderen van sociaal gedrag van jongeren in het onderwijs, de jeugdzorg en in de sport. IJsselgroep organiseert op 10 maart 2010 in samenwerking met het Instituut voor Kanjertrainingen een symposium over de Kanjertraining. Het belangrijkste doel van de Kanjertraining is dat kinderen leren op een respectvolle, veilige en plezierige manier met elkaar om te gaan. De Kanjertraining wordt toegepast op scholen, bij tussen- en buitenschoolse opvang, bij sportverenigingen en op psychologische praktijken waar de ouders worden meegetraind. Hierdoor wordt samen gewerkt aan een gezonde ontwikkeling van kinderen. Vragen als ‘Hoe verbeter ik het zelfvertrouwen van kinderen?’ en ‘Hoe verminder ik het pestgedrag, agressie en meeloopgedrag?’ worden beantwoord tijdens dit symposium.
IJsselgroep
SONedutraining
18 januari 2010
13 januari 2010 Utrecht
Cursus Kanjertraining
Kinderen met werkhoudingsproblemen
21 januari 2010 Workshop actieplan Leerkracht
14 januari 2010 Utrecht
in de praktijk
In gesprek met ouders
10 februari 2010
21 januari 2010 Utrecht
Rekenen op resultaten: een
Beter begrijpen van een tekst
realistisch symposium over
bovenbouw
rekenen/wiskunde 21 januari 2010 Utrecht 10 februari 2010
In gesprek met zorgkinderen
Regionale Dag Jonge Kinderen Iedereen tèlt - Enschede
28 januari 2010 Utrecht Omgaan met rekenverschillen
10 maart 2010
in de bovenbouw
Symposium Kanjertraining 30 januari 2010 Utrecht 17 maart 2010
Autisme begeleiden
Regionale Dag Jonge Kinderen Iedereen tèlt - Zwolle
9 februari 2010 Utrecht Coachen van leraren
31 maart 2010 Regionale Dag Jonge Kinderen
10 februari 2010 Utrecht
Iedereen tèlt - Lelystad
BrainGym in het basisonderwijs
20 april 2010
18 februari 2010 Zwolle
Hercertificering Kanjertraining
Herfstkinderen en de overgang naar groep 3
30 mei 2010 Studiereis Stockholm
3 maart 2010 Utrecht Nieuwetijdskinderen
Kijk voor meer informatie op www.ijsselgroep.nl/agenda.
3 maart 2010 Apeldoorn Omgaan met een moeilijke groep
Kijk voor meer informatie op www.sonedutraining.nl.
Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 10
IJsselgroep
Duurzaam innoveren Bij toeval kwam ik enkele weken
gekomen en denkt na over de
wordt gestimuleerd. Daarnaast is het
geleden een redactioneel commentaar
opdracht voor de toekomst.
ontwikkelen van sociale vaardigheden
uit 1946 tegen, in de krant “Het
De Engelse professor Sir Michael
van vitaal belang. Een samenleving
Nieuws”. De redactie geeft hierin een
Barber heeft een, op het oog
is zeer gebaat bij mensen die in staat
kritische beschouwing op de
simpele, formule ontwikkeld die het
zijn om met elkaar samen te leven,
vernieuwing die net na de oorlog
onderwijs houvast geeft bij het
te produceren en daarbij leiding te
gaande was in het onderwijs.
duurzaam vormgeven van innovaties.
nemen. Bedoelt Barber hier dat de
Citerend staat er: “We noemen maar
De formule geeft de ontwikkeltaken
leerling meer zelfstandig werkzaam
een paar voorbeelden: de leerling
van een school aan. (Barber,
moet zijn, zoals de hoofdredacteur in
moet meer zelfstandig werkzaam zijn
IFO conferentie, 2009)
1946 al beschreef?
en er moet meer voor karaktervorming
De E staat voor ethiek (ethics).
gezorgd worden.”
E(K+T+L)
Barber geeft hiermee aan dat voor
Dit thema staat anno 2010 nog
De wiskundige formule vertelt ons
onderwijs een belangrijke taak is
steeds op het programma, terwijl
dat een optelsom van kennis
weggelegd om leerlingen ethisch
er buiten het onderwijs juist veel is
(K=knowledge), denkvermogen
handelen bij te brengen. Bedoelt
veranderd. Denk bijvoorbeeld aan
(T=thinking) en leiderschap
Barber hier hetzelfde als de hoofd-
de bevolkingsgroei, de explosie van
(L=leadership) vermenigvuldigd met
redacteur in 1946 die schreef dat er
kennis en de globalisering. Het
ethiek (ethics) goed onderwijs
meer voor karaktervorming gezorgd
onderwijs is door deze en andere
oplevert. Een school leert basisvaardig-
moest worden?
grote samenlevingsvraagstukken
heden aan als lezen, schrijven en
in een stroomversnelling terecht
rekenen. Het denken (thinking)
Jan Vermeij, onderwijsadviseur
Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 11
IJsselgroep
School is niet een voorbereiding op het leven, maar is het leven zelf “School is niet een voorbereiding op het leven, maar is het leven zelf” is een uitspraak van de Amerikaanse filosoof en sociaal pedagoog John Dewey. De uitspraak geeft weer waar het in het onderwijs om zou moeten gaan: kinderen deel laten nemen aan maatschappelijke praktijken, waarbij ze samen met de leerkracht de regie voeren. Een prachtig uitgangspunt voor onderzoekend leren.
Onderzoekend leren vergt een
vormt zo een startpunt voor
samen met kinderen activiteiten
andere aanpak dan werken volgens
gezamenlijk onderzoek. In het
ondernemen die anders zijn dan
(wereldoriënterende) methodes.
onderzoek hebben de kinderen
anders. Juist dan brengen ze leren
In methodes wordt kennis gepresen-
elkaar nodig. Ze leren van en met
teweeg!
teerd. Maar ‘het weten’ is niet de
elkaar door onder andere te
uitdaging, juist het doen en het
informeren, beargumenteren,
handelen waarbinnen het weten tot
experimenteren en beoordelen.
stand moet komen. Laten we
Ze bedenken wat nuttig is en wat
leerlingen zelf onderzoek doen,
hen helpt een zo echt mogelijk
dan gaan ze zinvol om met wat zij
product te maken. Zo zien we
leren en worden nieuwe kennis en
groepen die een echte snoepjes- of
vaardigheden belangrijk voor ze.
groentewinkel runnen (zelf geteeld!), de directie adviseren aangaande een
Het werken met een vragenwand is
duurzaam en energiezuinig school-
een manier om onderzoekend te
klimaat, een actie op touw zetten
leren. Een vragenwand ontstaat in
(red de ijsbeer!), een voorstelling
een startfase, waarin kinderen zich
geven of een sportdag organiseren
oriënteren op een thema.
voor andere groepen.
De leerkracht ontwerpt hiervoor doelgerichte startactiviteiten: een
Onderzoekend leren komt niet in
probleemstelling, een verhaal, een
hapklare brokken. Het vraagt een
uitstapje, een experiment of het
ontwikkelingsgerichte visie en
snuffelen in methodes/boeken.
creativiteit. Naast vertrouwen en
Deze startactiviteiten hebben als
steun van de directie is samenwerking
doel de leerlingen te betrekken op
met collega’s nodig. Samen bepaal
de inhoud. De leerlingen krijgen
je (thema)inhouden en koppel je
zicht op eigen ervaringen en kennis
doelen aan activiteiten. In de groep
en er ontstaan ideeën en vragen.
is de leerkracht afwisselend coach,
Met een zo echt mogelijk eindproduct
trainer/onderwijzer, maar ook
in beeld wordt datgene wat kinderen
medespeler of aanvoerder. Daarbij
al weten en nog willen weten
past de ene rol soms makkelijker
zichtbaar geordend op een vragen-
dan de andere. Een belangrijke
wand in de klas. De vragenwand
drijfveer voor leerkrachten is het
Hettie Lichtenberg, onderwijsadviseur
Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 12
SONedutraining
Hoogbegaafdheid Als het te makkelijk is haken kinderen ook af Als Wim Wobbes ruim twee en een half jaar geleden directeur van de
hij dat de vraag naar onderwijs op maat voor deze groep groter is dan het
Leerlingen aan het woord
aanbod. Met hulp van SONedutraining gaat hij hiermee aan de slag.
“Wij doen gewoon dezelfde
Gerenhof wordt, is er al aanbod voor meerbegaafde kinderen. Al snel ontdekt
dingen als de andere kinderen en als we klaar zijn
We moeten wat met deze kinderen
Studiedag hoogbegaafdheid
“Vroeger ging men uit van de
Wobbes ontdekte al rap dat er een
vooronderstelling dat meerbegaafde
groter aantal leerlingen op school
kinderen zichzelf wel konden redden,
was die A en A+ scoorden in de
maar dat blijkt niet zo te zijn. Als het
Cito-toetsen. Tegelijkertijd stelde een
te moeilijk is haken kinderen af,
ouder, van wie het kind middels een
maar als het te makkelijk is haken
test hoogbegaafd bleek, de vraag:
kinderen ook af.” zegt Wobbes “Alles
Wat doen jullie hieraan? In eerste
valt of staat bij betrokkenheid van
instantie schoolde één leerkracht
directeur. Aan de hand van de
kinderen.” Op de Gerenhof in Zwolle
zich bij op hoogbegaafdheid. Toen
richtlijnen van SONedutraining werd
willen ze zoveel mogelijk zorg op
zij vervolgens hiervan uitgebreid
hun belangrijkste taak het opstellen
maat bieden en daar past speciale
verslag deed in het team, wilde het
van een protocol specifiek voor de
aandacht voor hoogbegaafdheid bij.
hele team zich op dit onderwerp
Gerenhof.
mogen we in dit boek werken. Iedereen doet verschillende dingen.” Waarom is dat fijn? “Je kunt er meer van leren.”
bijscholen. Zo kwam het dat het team op een van haar studiedagen,
Signalering
onder leiding van een docent van
Signalering is voor de werkgroep
SONedutraining, aan het werk ging
een belangrijk onderdeel van het
met hoogbegaafdheid.
protocol. Op de Gerenhof wordt binnenkort een aantal signalerings-
Meerwaarde SONedutraining
instrumenten ingezet. Dit begint al
Als grote voordelen van de samen-
bij de instroom. De ouders krijgen
werking met SONedutraining noemt
bij aanmelding een vragenlijst en
Wobbes: “Je haalt een stuk ervaring
een van de vragen is of hoog-
in huis, je hebt een vraagbaak, je
begaafdheid in de familie voorkomt.
krijgt advies, het proces versnelt, het
Vervolgens laat de leerkracht een
proces verloopt zorgvuldiger en de
leerling de eerste weken op school
uiteindelijke kwaliteit is beter.”
een kindtekening maken. Uit een
Werkgroep Als vervolg op deze training formeerde het team een werkgroep, waarin een leerkracht, de IB’er en de
“ Wij willen zoveel mogelijk leerstof op maat aanbieden”
Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 13
compacten en verrijken. Deze routeboekjes zijn ontwikkeld door de
Wim Wobbes
SON op locatie
SLO. Daarna krijgen de kinderen
SONedutraining verzorgt
uitdagender en moeilijker leerstof
cursussen en opleidingen op
aangeboden. Deze aanpak wordt
locatie én op maat. Directies,
binnenkort ook voor taal ingevoerd.
schoolbesturen en samen-
Daarnaast geeft zelfstandig werken
werkingsverbanden vragen
en het werken met weektaken
hier steeds meer om. En dat is
genoeg mogelijkheden voor
goed te begrijpen: het is
differentiatie en voor zorg op maat.”
immers dichtbij, voordelig en
aldus Wobbes.
precies afgestemd op de eigen situatie. Bij cursussen en
kindtekening kun je bepaalde zaken halen. Aangevuld met de observaties van de leerkracht geeft dit goede aanwijzingen. Tot slot test de school binnen het leerlingvolgsysteem haar leerlingen met enige regelmaat en per vak. Eigen tempo Op de Gerenhof blijven de hoogbegaafde leerlingen in de groep, terwijl ze in hun eigen tempo verder werken. De instructie wordt gegeven volgens het model van de effectieve instructie, hierbij worden drie instructiegroepen onderscheiden. Een eerste groep krijgt korte instructie. Vervolgens is er een groep leerlingen die na normale instructie aan het werk gaat. Een derde groep krijgt verlengde instructie. Toetsing en wat leerlingen zelf aangeven bepalen welke leerlingen aan welke instructie voldoende hebben. Dit kan per onderwerp verschillen. Ook wat betreft het aanbod wordt er onderscheid gemaakt. Bij de methode gebonden toetsen van rekenen bijvoorbeeld, toetst de Gerenhof bij begaafde kinderen door. Als er 90% score is, volgen de kinderen in het komende blok een routeboekje volgens het principe
Elke dag les op maat
opleidingen op locatie
De komende jaren zal het team van
stemmen we de inhoud af op
de Gerenhof het aanbod op maat
de vragen van de school.
uitbreiden. Uiteraard is er ook de
De kern van de opleiding of
mogelijkheid van een speciale school
cursus blijft hetzelfde, maar de
voor hoogbegaafde kinderen, de
vertaalslag naar uw eigen
Leonardoschool, maar het bestuur
situatie maakt de cursus of
van de Gerenhof gaat niet uit van
opleiding concreter en direct
scheiding, maar van passend aanbod.
in de praktijk toepasbaar.
“Wij gaan echt voor integratie.”
Voordeel voor u is dat uw
benadrukt Wobbes. En hij vult aan:
teamleden geen reistijd
“Op alle niveaus, denk aan actief
hebben, de docent komt
burgerschap, openbaar onderwijs
immers naar u toe. Door de
en ontmoeting. Hier hoort ook bij
competentie en praktijk-
rekening houden met kinderen met
gerichte opzet zijn onze
verschillende begaafdheid, zonder
trajecten van grote waarde
de leerlingen uit elkaar te halen.
voor de professionalisering in
Het is talent ontwikkelen. Vanuit het
de praktijk.
ministerie is aangegeven dat we niet
Meer over de inhoud van de
goed genoeg met onze talenten
cursussen en opleidingen leest
omgaan. Je wilt er toch uithalen wat
u in onze nascholingsbrochure
er in zit. Dit geldt natuurlijk ook voor
en op onze website
de meerbegaafde leerlingen.”
www.sonedutraining.nl. Voor overleg over de specifieke vraag van uw school kunt u contact met ons opnemen via telefoon 0314 37 41 37 of via info@sonedutraining.nl.
Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 14
Iselinge Hogeschool
De klas uit, de wijk in Mobiel leren met GPS en de PDA In 1998 was er in het basisonderwijs per 27 kinderen slechts één computer beschikbaar. Tegenwoordig delen 4 tot 6 kinderen een computer. De laatste jaren is deze ratio nauwelijks veranderd. Scholen investeren in digitale borden en internetverbindingen. Daarnaast zijn er innovatieve mobiele toepassingen voor het onderwijs beschikbaar. “Pak je jas, we gaan vandaag de wijk in!”
Naar buiten
klaslokaal te verzorgen met
op een specifiek punt op de route.
In 2006 verscheen het boek “Generatie
educatieve leerroutes. Kinderen
Loop langs het stadshuis en de
Einstein, slimmer sneller en socialer”.
werken in groepjes met de PDA met
vraag over het stadshuis verschijnt
Generatie Einstein, geboren na 1988,
GPS-verbinding. De PDA is een klein
op de PDA. De kinderen antwoorden
is opgegroeid in de zogenaamde
draagbaar toestel met computer-,
de vragen door tekst in te spreken
digitale informatiemaatschappij.
telefoon- en netwerkfuncties.
via de microfoon, een foto te maken,
Ja, de kinderen van vandaag zijn
In andere projecten rond mobiel
een vakje aan te vinken, een
geïnteresseerd in ICT, kinderen zijn
leren wordt de PDA ook wel
tekening te maken of door het
nieuwsgierig en onderzoekend.
verkenner genoemd.
antwoord met behulp van het
Zorg van veel ouders en leerkrachten
pennetje of eenvoudige satéprikker
is dat kinderen te veel achter de pc
Zo werkt het
op het schermpje te tekenen.
zitten. “Komen de kinderen nog wel
NovoMentor heeft gebruiksvriendelijke
buiten?” vragen ze zich af. Met
software ontwikkeld waarmee
Vernieuwend en inspirerend
Mobiel Leren gaan we het klaslokaal
leerroutes op de computer uitgezet
Loop over straat en op bijna elke
uit… met ICT.
kunnen worden. Denk niet dat er
meter is er een interessante vraag te
alleen standaardvragen opgesteld
bedenken. Bekijk de parkeermeter en
GPS Learning
kunnen worden. Er is van alles
reken uit hoeveel je moet betalen als
GPS Learning biedt leerkrachten de
mogelijk: foto’s, informatie aanbieden,
je hier 120 minuten geparkeerd
mogelijkheid om lessen buiten het
video’s weergegeven en dat allemaal
staat. Bekijk een filmpje over de
Wijzer | jaargang 6 | nummer 1 | pagina 15
Kort
Themamiddag ICT 10 februari 2010 Iselinge Hogeschool, Kennisnet en BIC-TA nodigen u van harte uit voor een bijeenkomst op woensdag 10 februari 2010. Tijdens deze actieve workshopmiddag staat de praktijk centraal en wordt u ge誰nformeerd over de nieuwste ict-ontwikkelingen in het onderwijs. Het programma ziet er als volgt uit: 13.00 - 14.00 uur inloop en lunch 14.00 - 14.45 uur opening 14.50 - 15.40 uur workshopronde 1 15.40 - 16.00 uur pauze 16.00 - 16.50 uur workshopronde 2 oude stadsmuur terwijl je erbij staat.
Danny Kempers is vierdejaars
Teken het stadswapen na. Spreek
student aan Iselinge Hogeschool.
alles in wat je om je heen ziet.
Hij volgt momenteel de minor
Toegang en inschrijving
De kinderen verzamelen een berg
Onderwijs & ICT. Hierin houdt hij
De bijeenkomst vindt plaats op
aan informatie tijdens de route.
zich onder andere bezig met mobiel
Iselinge Hogeschool. Aan deze
Terug in de klas kan de leerkracht
leren met behulp van een PDA. Wilt
bijeenkomst zijn geen kosten
deze informatie op verschillende
u zelf ervaren hoe het werkt? Kom
verbonden. U kunt zich op
manieren laten terugkomen.
op 10 februari naar de themamiddag
www.iselingehogeschool.nl
ICT waarvoor Iselinge Hogeschool,
aanmelden en aangeven aan welke
Kennisnet en BIC-TA u van harte
workshops u wilt deelnemen en of u
uitnodigen. Danny Kempers geeft op
gebruik wilt maken van de lunch.
Danny Kempers
16.50 - 17.30 uur afsluiting en borrel
deze middag een workshop lopend leren.
Tot ziens op 10 februari!
Leer voor je leven
IJsselgroep Almere
IJsselgroep Apeldoorn
IJsselgroep Doetinchem
info@ijsselgroep.nl
Louis Armstrongweg 120
2e Wormenseweg 80
Bachlaan 11
www.ijsselgroep.nl
1311 RL Almere
7331 VG Apeldoorn
7002 MZ Doetinchem
Telefoon 036 707 48 10
Telefoon 055 599 44 55
Telefoon 0314 37 41 41
Fax 036 707 48 19
Fax 055 599 44 60
Fax 0314 33 39 90
IJsselgroep Gramsbergen
IJsselgroep Lelystad
IJsselgroep Steenwijk
De Esch 1a
Meentweg 14
Tukseweg 128a
7783 CG Gramsbergen
8224 BP Lelystad
8331 LH Steenwijk
Telefoon 0524 56 36 22
Telefoon 0320 22 50 60
Telefoon 0521 53 74 00
Fax 0320 22 50 69 IJsselgroep Zwolle Dr. Klinkertweg 8b 8025 BS Zwolle Telefoon 038 453 99 43 Fax 038 453 24 45
Iselinge Hogeschool
SONedutraining
Bachlaan 11
Bachlaan 11
7002 MZ Doetinchem
7002 MZ Doetinchem
Telefoon 0314 37 41 41
Telefoon 0314 37 41 37 / 63 93 62
Fax 0314 33 39 90
Fax 0314 33 39 90
info@iselinge.nl
info@sonedutraining.nl
www.iselingehogeschool.nl
www.sonedutraining.nl
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.