Wijzer | 2010 | jaargang 6 | 3

Wijzer

Leer voor je leven

Wijzer is een uitgave van IJsselgroep en verschijnt 4 keer per jaar | 2010 | jaargang 6 | nummer 3

Taal

Pagina 4

Dyslexiebehandeling

Pagina 12

Taal in de bovenbouw

Pagina 14

Taal is de schakel

Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 2

Inhoud

2 Taal 3 Uw reactie 4 Dyslexiebehandeling

IJsselgroep

Taal

6 Praktijkboek spelling groep 4 8 Column Leeskilometers maken op

Iselinge Hogeschool

8 Activiteiten IJsselgroep 9 Agenda IJsselgroep 9 Agenda SONedutraining 10 Taleon 12 Taal in de bovenbouw 14 Taal is de schakel

• We starten dit nummer op pagina 4 met een artikel over dyslexiebehandeling door onze afdeling Psychologische Dienstverlening IJsselgroep (PDIJ).

Kerndoelen

• Het veel gevraagde Praktijkboek

In de kerndoelen voor het basis-

spelling voor groep 4 dat Janna de

onderwijs (1998) staat Nederlandse

Haan onlangs schreef, is op een

taal verdeeld over vier domeinen:

pilotschool getest. Het artikel op

• mondelinge taalvaardigheid

pagina 6 laat de praktijk spreken

• leesvaardigheid

over hoe effectief dit product blijkt

• schrijfvaardigheid

te zijn.

• taalbeschouwing

• Vragen uit het veld zijn directe

Taalvaardigheden zijn essentieel. Het

aanleiding geweest voor de

begint al heel vroeg met het spreken

onderwijsadviseurs van IJsselgroep

van de taal. Vervolgens komt hier het

om een integrale aanpak voor

lezen en schrijven van taal bij. Taal

kwaliteitsverbetering voor het

verbindt mensen en is een essentieel

taal- en leesonderwijs te ontwik-

onderdeel van basisvaardigheden die

kelen: Taleon. Op planmatige wijze

wij kinderen meegeven op weg naar

worden er verbluffende resultaten

een plek als volwassene in de

bereikt, ook op de door de

maatschappij.

inspectie beoordeelde (zeer) zwakke scholen. Op pagina 10 een

Succesvolle taaltrajecten Bij het samenstellen van deze Wijzer

artikel over Taleon.

• SONedutraining, onderdeel van

ontdekten we hoe belangrijk het

IJsselgroep, biedt een breed scala

thema taal is. Hierdoor is het aanbod

aan nascholingscursussen binnen

van IJsselgroep voor taal zo groot dat

het thema taal. Zowel voor

we wel tien Wijzers hadden kunnen

spelling, woordenschat en lezen

vullen. In deze Wijzer zijn we dus

heeft SONedutraining een aanbod

verre van volledig, maar belichten

voor elke groep, in een door-

de samenwerking met onze klanten.

we slechts een aantal succesvolle

lopende leerlijn tot en met de

Met de Wijzer willen we onze klanten

taaltrajecten die vanuit diverse

bovenbouw. Het artikel Taal in de

informeren én inspireren. Wijzer

onderdelen van IJsselgroep

bovenbouw op pagina 12 laat een

verschijnt 4 keer per jaar.

uitgevoerd worden:

cursist aan het woord.

Colofon

Wijzer is het magazine voor klanten en relaties van IJsselgroep. Wijzer bevat nieuws over onze dienstverlening en

Redactie: Marijke van Kampen, Patricia Hofs, Ellen te Winkel, Lisette Sellink.

Redactieadres IJsselgroep, Bachlaan 11 7002 MZ Doetinchem redactie@ijsselgroep.nl Aan dit nummer werkten mee: Willem Rosier, Janna de Haan, Ellen Spikker, Mariëlle Dortant, Anna-Maria Murtas, Janneke Nieborg-Bor en Karin Tiemes.

Opmaak: totdrukwerk Apeldoorn

Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 3

Iselinge Hogeschool

• Binnen Iselinge Hogeschool,

Voor alle thema’s die aansluiten bij

onderdeel van IJsselgroep, gebeurt

de visie van IJsselgroep op taal-

veel op taalgebied. Een kijkje in de

gebied geldt: pak de zaken op

keuken van onze opleiding krijgt u

verantwoorde, snelle en effectieve

in het artikel Weinig woorden

wijze aan en maak gebruik van de

maken wereldse zaken voor jonge

kracht binnen het onderwijs.

kinderen bespreekbaar, geschreven

Dit themanummer bewijst dat

door een student. Toegelicht in de

IJsselgroep, ook wat betreft het

column Leeskilometers maken op

vakgebied taal, met beide benen in

Iselinge Hogeschool op pagina 8,

het onderwijs staat.

geschreven door een opleidings-

Veel leesplezier!

docent.

Mediamovies voor SchoolTV Weekjournaal Zoals vermeld in ons vorige nummer, zijn de mediamovies voor SchoolTV Weekjournaal, waaraan studenten van Iselinge Hogeschool

Uw reactie

meewerkten, inmiddels uitgezonden. Kijk op www.iselingehogeschool.nl,

Compliment

alle mogelijkheden, die nieuwe

achter de button Media-

Ik wil jullie een compliment geven

media het onderwijs in deze tijd te

didactiek & wijsheid vindt u

voor het artikel in Wijzer van de

bieden hebben. Ik reageer niet op

de inmiddels uitgezonden

IJsselgroep; “Met video interactie in

één specifiek artikel maar eigenlijk

filmpjes uit het SchoolTV-

beeld”. Al een aantal jaren loop ik

op het geheel. “Met Wijzer willen we

weekjournaal.

met het idee rond om filmfragmen-

klanten informeren en inspireren”,

ten van good-practice of andere

zo lees ik. De kinderen, waar al die

waardevolle beelden te gaan

nieuwe mogelijkheden voor bedoeld

Uw reactie

bundelen. Ik werk namelijk al een

zijn behoren natuurlijk niet tot de

U kunt reageren op onze artikelen.

jaar of 4 als SVIB’er voor alle scholen

klanten, die Wijzer bedient. Toch

Wij zijn benieuwd naar uw reacties.

in de gemeente Lochem en heb in de

draait het wel allemaal om hen.

Onze spelregels:

loop van de jaren prachtige momen-

Geen kinderen, geen onderwijs,

• Geef duidelijk aan op welk artikel,

ten kunnen filmen. Met deze

geen mediadidactiek op een

didactiek kan je daadwerkelijk

opleiding en dus geen opleiding.

leerkrachten ondersteunen en ze

Die kinderen zie ik wel terug in de

laten werken aan o.a. hun instructie-

afbeeldingen bij de artikelen. Ze zijn

kwaliteiten met behulp van kijkwijzers

dus niet vergeten. Toch ben ik reuze

die op hun persoonlijke situatie zijn

benieuwd naar de artikelen, die nog

• Anonieme reacties nemen wij niet

gebaseerd. Het is fantastisch om te

gaan komen. Hoe reageren kinderen

in behandeling, dus vermeld in uw

lezen dat jullie een soortgelijk idee

op de onderwerpen van media-

mail uw naam en adres.

uitvoeren met jullie studenten!!

movies, wat vinden kinderen in groep

welk thema u reageert.

• Formuleer uw reactie kort en bondig in maximaal 250 woorden.

• De redactie kan reacties redigeren, bekorten of niet plaatsen.

• Als uw reactie wordt geplaatst

7/8 van het maken en presenteren

vermelden we onderaan uw naam

Met vriendelijke groet,

van een digitaal prentenboek en hoe

en woonplaats.

Tiny Muller, ib’er en gedragsspecialist/

gaan jonge kinderen om met zo’n

schoolvideointeractiebegeleider voor

prentenboekpresentatie? Als dat

Stuur uw reactie naar:

OPO Lochem.

inzichtelijk wordt weten de mensen

redactie@ijsselgroep.nl

achter die mooie programma’s ook

Mediadidactiek

hoe groot de dienst is, die ze het

Met veel interesse heb ik jaargang 6

onderwijs bewijzen. Dus evalueer en

nummer 2 van Wijzer gelezen. Als

beschrijf de ervaringen.

oud pedagoog/onderwijskundige aan Iselinge Hogeschool geniet ik van

Hanneke Buisman

Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 4

IJsselgroep

Dyslexiebehandeling “Voor das mijn beste vriend” schrijft Thomas aan zijn beste vriend Bas. Bas reageert boos “Ik ben een van je beste vrienden en nou schrijf je mijn naam als das!?”. Thuis vraagt Thomas aan zijn moeder ”Ik heb er toch Bas op geschreven?”.

Kinderen met dyslexie blijven vaak hardnekkig de b en de d verwisselen. In september 2009 wordt, na onderzoek door een gz-psycholoog van Psychologische Dienstverlening IJsselgroep (PDIJ), bij Thomas ernstige, enkelvoudige dyslexie vastgesteld. Aansluitend start de dyslexiebehandeling.

Diagnose

Aansluiting school

houden. Hier was al wel het

Eigenlijk was het Thomas zelf die

Binnen de PDIJ dyslexiebehandeling

vermoeden voor dyslexie. Klassieke

doorhad dat er iets niet klopte, dat

wordt onder andere gewerkt met

dyslexiefouten maakte hij al vanaf

hij anders was. Waarom ben ik

een speciale, zeer gestructureerde

groep drie. Moeder zegt: “Het is

anders? Ik doe toch zo mijn best?

spellingmethodiek. Deze sloot

lastig als een kind zo zijn best doet

Waarom lukt het niet? Vroeg hij zich

aanvankelijk niet precies aan bij het

en toch onvoldoende scoort.”

keer op keer af. Al in groep drie

taalonderwijs van de school. Thomas

Ze vervolgt “Bij het rapport zei de juf

vermoedde de leerkracht van

kreeg dus taalhuiswerk van school

dat hij de handjes wel erg los had

Thomas dat er mogelijk sprake was

en taalhuiswerk van PDIJ. Dit was te

zitten. Op het plein had Thomas een

van dyslexie. Op dat moment was er

veel. De behandelaar zocht contact

kort lontje, was hij een vechtertje.

echter nog geen duidelijke achter-

met de leerkracht van Thomas en ze

Dat is inmiddels verdwenen, hij

stand. Thomas zit nu in groep 5 en in

maakten afspraken over hoe ze het

hoeft zich niet meer te bewijzen.

september 2009 is hij bij IJsselgroep

beste konden samenwerken. Nu

Achteraf gezien was het best pittig,

onderzocht en werd dyslexie

oefent Thomas voor school en voor

ook voor hem, zijn zelfvertrouwen

vastgesteld.

PDIJ op dezelfde wijze. De huiswerk-

ging behoorlijk naar beneden.”

map reist mee tussen school, thuis Ik heb dyslexie

en PDIJ.

Via de school kwam Thomas bij

Progressie Ellen Spikker werkt als dyslexiebe-

IJsselgroep terecht, eerst voor het

Ouders

handelaar bij PDIJ met Thomas. Over

onderzoek en aansluitend voor de

Omdat veel herhalen en oefenen een

zijn vooruitgang zegt ze:”Thomas is

behandeling. Zijn eerste reactie was:

belangrijke voorwaarde is voor

eind oktober bij mij in behandeling

Ik ben anders. Ik schaam me ervoor.

slagen van de behandeling heeft

gekomen. Aan het begin van elke

Nu moet ik naar een speciale school.

Thomas huiswerk waar hij thuis

behandelperiode neem ik een aantal

De leerkracht heeft hem uitgelegd

aandacht aan moet besteden. Beide

testjes af om de actuele achterstand

wat dyslexie is en dat er iets aan te

ouders helpen hem dagelijks bij

vast te stellen. Bij aanvang van de

doen is en dat hij niet naar een

dictee, bij schrijven en bij lezen.

behandelingen liet hij op gebied van

andere school hoeft. Nu weet

spelling 10 maanden achterstand

Thomas dat hij dyslexie heeft. In een

Eerder oppakken

zien, op gebied van lezen respectie-

spreekbeurt vertelde hij aan de klas

Achteraf had moeder dit eerder

velijk 10 maanden achterstand op

wat dyslexie is, dat hij het heeft,

willen oppakken. “Het is drie jaar

woordniveau en 12 maanden

waarom hij dyslexiebehandeling

later en nu gebeurt er dan eindelijk

achterstand op tekstniveau. Na 11

krijgt bij PDIJ en wat hij hier zoal

iets” zegt ze. Thomas bleef zitten in

behandelingen was zijn achterstand

doet.

groep 3, maar bleef problemen

op spelling nog ongeveer 7 maanden.

Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 5

Op leesgebied is hij op woordniveau 2 maanden vooruit gegaan en op tekstniveau 5 maanden. Hij heeft dus goed geprofiteerd van de eerste 11 behandelingen. In overleg met de ouders is besloten de behandeling te verlengen met nog eens 11 behandelingen.”

Ellen Spikker: ”Kinderen met dyslexie hebben gemiddeld 50-60 behandelingen nodig om hun achterstand blijvend te verkleinen.”

Hoe werkt ze?

“Ik oefen met Thomas de spellingregels volgens een speciale, zeer gestructureerde spellingmethodiek” zegt Spikker. Ze vervolgt: “Deze methodiek betreft korte, concrete spellingregels die aangeboden worden middels een regeltje en een bijbehorend visueel blad ter ondersteuning. Deze regels worden geoefend met dictees en werkbladen die als huiswerk meegegeven worden.

De regels worden continue herhaald.”

Zelfvertrouwen Naast bovenstaande inhoudelijke aspecten van de dyslexiebehandeling, is met Thomas ook gesproken over wat dyslexie is, hoe dit er bij hem uitziet en hoe hij er het beste mee om kan gaan. Dit heeft er toe geleid dat Thomas beter in zijn vel zit, meer zelfvertrouwen heeft en zich minder schaamt voor zijn probleem.

Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 6

Educatieve Dienstverlening

Praktijkboek spelling gr “Een van de belangrijkste opdrachten van de basisschool is kinderen te leren lezen, spellen en taalvaardig te maken.” zegt Jose Bonekamp, ib’er op basisschool Gerardus Majella in Vaassen. Vervolgens legt ze uit dat het gaat om de vraag: Op welke manier bereik je dit met kinderen? Hierbij zijn een aantal componenten belangrijk: de leerkracht, het thuisfront, de stof en de materialen die je gebruikt en natuurlijk het kind dat je centraal stelt. Vervolgens moet je kijken welke manier het beste werkt om taal bij kinderen belangrijk te maken. Hoe maak je lezen leuk? Waarmee bereik je je doelen?

Hoe bereik je dat het kind en de leerkracht er plezier in hebben? Hoe maak je het taal-/leesonderwijs ook voor ouders leuk? Zodat de ouder denkt: ”Hé, dat is leuk, dat ga ik vanavond nog even oefenen”. “Dat is de opdracht van taal: je doelen bereiken op een zo prettig mogelijke manier” vat ze uiteindelijk samen.

ander woord uit het dictee als

Leesmethode Op de Gerardus Majella werken de leerkrachten in groep 3 met de aanvankelijke leesmethode Veilig leren lezen. Naast deze methode werkt het team, voor spelling, met de methodiek Zo leer je kinderen lezen en spellen.

“ Het gaat pas werken als de leerkracht de oefenstof iedere dag gewoon klaar heeft.

Als het lekker voor je klaar ligt dan gebeurt het ook.” zegt Jose Bonekamp.

bonuswoord worden aangeboden, afhankelijk van de groep en het inzicht van de leerkracht. Naar eigen inzicht maakt de leerkracht een opzet waarin hij de leerlingen uit de groep indeelt in drie niveaus: de sterke spellers, de gemiddelde spellers en de zwakke spellers. De sterke speller

Dagelijkse oefenstof

kan dan bijvoorbeeld 1 keer per week

In groep 4 tot en met 8 wordt deze

meedoen met de instructie en het

spellinglijn voortgezet, naast de

Alle leerlingen

oefendictee, terwijl de gemiddelde

taalmethode. De methodiek is

De hele klas werkt elke dag met de

speller drie keer per week meedoet en

echter niet uitgewerkt in dagelijkse

spellingsoefeningen. Dit is belangrijk,

de zwakke speller vijf keer profiteert

oefeningen. Dit leverde een

ook de goede leerling kan zich in

van het aanbod (convergente differ-

probleem op, want de leerkracht is

spelling verbeteren. In principe biedt

entiatie). Een uitwerking hiervan

te druk om dit te doen. Ook bij

de school dit klassikaal aan. Janna

wordt tijdens de cursussen en

vervanging bleek dit lastig, je kon

de Haan schrijft over differentiatie in

implementatietrajecten van

niet zeggen hier zijn we gebleven,

haar voorwoord:

IJsselgroep behandeld. Afspraken

dit moet je nu doen. Toch wil de

“De differentiatie kan volgens eigen

op teamniveau zijn zeer aan te

leerkracht elke dag oefenen met

inzicht aangebracht worden. In de

bevelen in verband met de

spelling. Het Praktijkboek spelling

dictees is altijd een bonuswoord

doorgaande lijn.”

groep 4 van Janna de Haan is

(het woord met het sterretje*)

hiervoor de oplossing. Voor elke

aangegeven. Dit is een extra

schooldag biedt het boek oefeningen.

uitdaging, maar er kan ook een

Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 7

roep 4

Op zichzelf staand Het is niet per se noodzakelijk vanuit de methodiek Zo Leer je Kinderen Lezen en Spellen met het Praktijkboek spelling groep 4 te werken. Zelf zegt Janna de Haan hierover: “Het praktijkboek is goed te gebruiken om uw eigen methode effectiever te maken en de factoren die spelling tot

IJsselgroep

een succes maken consequent toe te passen. Als u met de methodiek

De Gerardus Majella heeft een lange

‘Zo leer je kinderen lezen en spellen’ werkt, is dit praktijkboek een

traditie met IJsselgroep. In 2006

goede aanvulling door de uitgewerkte instructie en kant en klare korte

werd de eerste aanzet gegeven op

dictees. Ook remedial teachers die werken met leerlingen met een

de school met de cursus Zo Leer je

spellingachterstand, kunnen het praktijkboek goed inzetten.”

Kinderen Lezen en Spellen. Logisch

(Bron: uit de gebruikershandleiding van Praktijkboek spellen groep 4 Janna de

gevolg hiervan is dat de school nu

Haan)

als pilot met de oefeningen van Janna de Haan heeft gewerkt.

Aanvankelijk schreef het team zelf de oefeningen uit en kwam de vraag bij IJsselgroep: Willen jullie met ons meekijken hoe we dit kunnen implementeren? Leerkrachten die met de oefeningen beginnen hebben een klankbord nodig. Ze lopen tegen moeilijkheden aan waarbij ze advies en hulp kunnen gebruiken. Zodoende kwam de school in contact met Janna de Haan die ze hierin ging begeleiden en bezig was met het schrijven van de praktijkboeken.

Opbrengst?

Jose Bonekamp laat de Cito-scores zien voor spelling van de verschillende groepen. De school heeft taalzwakke kinderen en toch ligt het niveau van spelling hoog. De groep die in groep 3 al begon met spellen en nu dus in groep 5 zit heeft uitslagen die een duidelijke stijgende lijn laten zien.

Vanaf begin juni is Praktijkboek spelling groep 4 te koop in onze webwinkel op www.ijsselgroep.nl.

In het schooljaar 2010-2011 verschijnen ook praktijkboeken voor groep 5, 6 en 7.

Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 8

Column

Educatieve Dienstverlening

Leeskilometers maken op Iselinge Hogeschool

Activiteiten Opleiding Video Interactie

In het curriculum van Iselinge Hogeschool besteden we aandacht aan alle

Begeleiding op School

fasen in het leesproces: ontluikende en beginnende geletterdheid, aanvankelijk

Onderwijs geven is een uitdagende

lezen, technisch en voortgezet technisch lezen, begrijpend en studerend lezen.

en complexe taak. Om die beter af te

Studenten realiseren zich in de loop van hun pabojaren steeds duidelijker dat

stemmen op leerlingen en vernieu-

goed leren lezen de basis is voor een succesvolle schoolcarrière en voor

wingen, bieden we de opleiding

maatschappelijk succes.

Video Interactie Begeleiding op

Goed leren lezen en het onderhouden van het leesniveau is onlosmakelijk

School aan. Aanboren van aanwezige

verbonden met ‘het maken van leeskilometers’. Dat wordt studenten duidelijk,

kwaliteiten in mensen en onderwijs-

wanneer zij kennis maken met het Protocol Leesproblemen en dyslexie.

situaties is het uitgangspunt van

Voor ‘het maken van leeskilometers’ is leesplezier, leesmotivatie een absolute

onze opleiding. U leert om leer- en

voorwaarde. En dit betekent weer dat leerkrachten op de hoogte moeten zijn

opvoedingssituaties te analyseren,

van recent verschenen kinder-/jeugdboeken en de ‘klassiekers’ om leerlingen

en er is veel aandacht voor

enthousiast te maken voor lezen.

observatievaardigheden. Ook werkt

Studenten kennen vaak alleen jeugdboekenschrijvers als Jacques Vriens,

u nadrukkelijk aan uw filmische

Carry Slee, Thea Beckman, Francine Oomen, Paul van Loon en Roald Dahl:

kwaliteiten, want hoogwaardig

auteurs van wie zij zelf tijdens hun basisschoolperiode boeken hebben gelezen.

beeldmateriaal is de basis van de

Om in deze situatie verandering te brengen werd het afgelopen studiejaar

methodiek. De opleiding start in

voor de eerste maal de minor Jeugdliteratuur aangeboden.

september 2010.

In het kader van deze minor deden 13 vierdejaarsstudenten onderzoek naar de rol van jeugdliteratuur op de basisschool. Vervolgens ontwikkelden ze, als

Cursus Kanjertraining

leraar in opleiding (lio) vanuit de onderzoeksresultaten lesactiviteiten voor hun

Als een kind positiever denkt, heeft

lio-school. Samenwerking met de Stichting Lezen (www.lezen.nl) heeft geleid

het minder last van sociale stress.

tot deelname aan een landelijk onderzoek naar de leesvoorkeuren van

In de Kanjertraining leert een kind

kinderen van groep 1 t/m 8 en de voorleesvoorkeuren van de leerkrachten.

hoe het positief over zichzelf en

Op basis van de resultaten van dit landelijk onderzoek wil de Stichting Lezen

anderen kan denken. IJsselgroep

een doorgaande leeslijn ontwikkelen voor het primair onderwijs.

leidt individuele leraren en schoolteams op om in hun eigen school

De studenten hebben allen een artikel geschreven, waarin zij de belangrijkste

te werken als Kanjertrainer.

conclusies uit hun onderzoek schetsen en deze koppelen aan de praktijk.

In september 2010 starten nieuwe

Op pagina 14 is een ingekorte, versie te lezen van het artikel van Karin Tiemes.

cursussen in Apeldoorn, Doetinchem,

Karin vindt het een gemiste kans dat in de groepen 1, 2 en 3 op basis van de

Steenwijk en Zwolle.

tussendoelen Beginnende Geletterdheid wél veel aandacht wordt besteed aan taalbewustzijn (rijmen, spelen met klanken), maar dat de inhoud van de

Cursus Met Sprongen Vooruit

versjes nauwelijks onderwerp van gesprek is. Karin heeft onderzoek gedaan

Zwakke rekenaars, ze zitten vast

naar de mogelijkheden om met jonge kinderen te filosoferen aan de hand van

ook in uw groep. Ze hebben meer

gedichten. Een uitgelezen kans om ook de denkvaardigheden van kinderen

instructie en oefening nodig om de

te stimuleren. Het door Karin geschreven artikel heeft landelijk waardering

basisvaardigheden onder de knie te

geoogst van deskundigen en is geplaatst op de website van het Centrum

krijgen. Met Sprongen Vooruit biedt

Kinderfilosofie Nederland (www.kinderfilosofie.nl).

uitkomst. Hoe implementeert u het

Kortom: laat u verwonderen en verwonder uw leerlingen door op basis van

in uw school en hoe past u het in uw

de tips van Karin met hen in gesprek te gaan!

rekenonderwijs toe? De IJsselgroep

Mariëlle Dortant, docent taal/lezen Iselinge Hogeschool

Lees ook het artikel van Karin Tiemes, student van Iselinge Hogeschool, op pagina 14.

Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 9

Agenda

IJsselgroep

IJsselgroep

SONedutraining

september 2010

10 september Utrecht

Opleiding Video Interactie

Leergang coach bij gedrags-

Begeleiding op School

problemen

vragen een antwoord krijgt. De

13 september 2010

13 september Doetinchem

cursus start 22 september 2010.

Cursus Kanjertraining

Bevoegdheid bewegings-

Cursus Startblokken

22 september 2010

Kinderen willen graag groot zijn,

Cursus Met Sprongen Vooruit

biedt u een cursus waarin u op al uw

onderwijs, blok 1

bij de ‘grote-mensen-wereld’ horen.

Dat is hun motief om te leren. Met de tweejarige cursus Startblokken kunnen leid(st)ers en leerkrachten peuters en jonge kleuters stimuleren in hun ontwikkeling, met spel als

14 september Utrecht Coachen van leraren

27 september 2010 Cursus Startblokken

15 september Utrecht Didactiek voor onderwijs-

6 oktober 2010

ondersteuners, Blok 1: lezen

Instroomcursus SCL De Basis 15 september Zwolle

belangrijkste ontwikkelings-

12 oktober 2010

instrument. IJsselgroep leidt

Zo leer je kinderen lezen en

Training Coöperatief Vergaderen

spellen

om in hun eigen instelling te werken

8 november 2010

15 september Zwolle

met een doorgaande lijn door

Hercertificering Kanjertraining

Opleiding tot startbekwaam

individuele leidsters én teams op

middel van Startblokken. Interesse?

Meldt u dan nu aan voor de cursus die start op 27 september 2010.

schoolleider in het primair Kijk voor meer informatie op www.ijsselgroep.nl/agenda.

onderwijs 15 september Utrecht Opleiding tot intern begeleider 15 september Utrecht Middenmanagement in het primair onderwijs 18 september Utrecht Groep onder de loep, groep 1 20 september Utrecht Begeleiden van sociaalemotionele ontwikkeling 21 september Utrecht Dyslexiebeleid voor groep 1 t/m 4 21 september Utrecht Bewegingstussendoortjes 21 september Zwolle Opleiding tot intern begeleider

Kijk voor meer informatie op www.sonedutraining.nl.

Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 10

IJsselgroep

Taleon Kwaliteitsverbetering voor het taal- en leesonderwijs De onderwijsinspectie geeft aan dat er nog steeds scholen onder de maat presteren wat betreft het taal- en leesonderwijs.

Veel scholen vragen IJsselgroep advies bij het verbeteren van het taal- en leesonderwijs. Deze vragen uit het veld zijn directe aanleiding geweest voor de onderwijsadviseurs van IJsselgroep om een integrale aanpak voor kwaliteitsverbetering voor het taal- en leesonderwijs te ontwikkelen, het Taleontraject. Taleon is erop gericht het taal- en leesonderwijs en hiermee de resultaten van de school te verbeteren.

Onderdelen Taleon werkt met de onderdelen woordenschat, begrijpend lezen, vlot technisch lezen en motivatie.

Alle vier onderdelen hangen met elkaar samen. Het is aan de school om te bepalen welk taalonderdeel de meeste aandacht en verbetering nodig heeft. Dit onderdeel is vervolgens het uitgangspunt, maar de andere onderdelen zijn veelal onlosmakelijk met elkaar verbonden en worden waar mogelijk meegenomen in de ontwikkeling.

Het onderdeel motivatie speelt gedurende het hele traject een belangrijke rol.

Vliegers De integrale aanpak van Taleon is gevisualiseerd als een vlieger die opgebouwd is uit vier aparte vliegers. Iedere vlieger staat voor een aanbod van IJsselgroep waarmee u uw resultaten kunt verbeteren. Iedere vlieger kent een aantal vaste onderdelen die altijd aandacht krijgen:

Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 11

Kennis en vaardigheden van de leerkracht Klassenmanagement en

de korte en lange termijn betrokken.

aanpak gaat de school aan de slag.

Met het hele team wordt op basis

Op elke school is de invulling van de

van de uitslag een verbeterplan

vlieger anders en daar heeft de

coĂśperatief leren

geschreven. Taleon is een aanpak

school ook een duidelijke stem in.

Leerlingenzorg

voor de hele school, de betrokken-

Hoeveel nadruk een component

Visie van de school

heid en inspiratie van het hele team

krijgt in een traject bepaalt u. Door

is noodzakelijk voor het verbeteren

middel van scholingsbijeenkomsten,

van het taal- en leesonderwijs. Elk

stuurgroepbijeenkomsten, monito-

doel wordt zo concreet, haalbaar en

ring van de resultaten en het

Maatwerk

meetbaar mogelijk geformuleerd.

coachen van de leerkrachten op de

Voor elke school verloopt het

Aan het einde van het traject is groei

werkvloer wordt het proces

Taleontraject anders, want elke

dus duidelijk zichtbaar te maken.

gestuurd. De vlieger wordt dus met

school heeft haar eigen visie, cultuur,

Na het formuleren van het plan van

het gehele team opgelaten.

Management (bijvoorbeeld monitoring)

achtergrond, team, leerlingen, methodes enzovoort. Om maatwerk te kunnen bieden wordt elk Taleontraject gestart met een Taleonscan.

Deze scan geeft inzicht in de stand Begrijpend lezen

van zaken. Elke school heeft haar eigen problematiek, die breng je eerst in beeld. Elke school reageert anders. Daarbij komt dat iedereen belangrijk is, iedereen een radertje is in het geheel.

Taleon =

Tijdsduur

Goede resultaten

Een driejarig traject geeft doorgaans goede, meetbare resultaten. Elk jaar kan een ander speerpunt gekozen worden. De speerpunten van een

Woordenschat

Motivatie

eerder jaar worden in de daarop volgende jaren verder geĂŻmplementeerd. Waar mogelijk en noodzakelijk worden de leerlijnen met elkaar verbonden.

Hoe werkt Taleon?

Een Taleontraject begint dus met een scan. Elke leerkracht en de directie vullen de scan in. De uitslag van de scan geeft een beeld van de huidige stand van zaken t.a.v. het effectief taal- en leesonderwijs. Hierbij worden ook de leerlingresultaten op

Vlot Technisch lezen

Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 12

SONedutraining

Taal in de bovenbouw “Ik heb geleerd dat leesdoelen ook in de bovenbouw nog belangrijk zijn, ook al is AVI 9 bereikt. Ik gaf al wel actief leesinstructie in de bovenbouw, aan die kinderen die het nodig hadden, alleen nu doe ik het beter, effectiever. Ik heb oudere technieken en werkbladen opgeruimd en nieuwe vormen daarvoor in de plaats gezet. Ik weet door de cursus bij SONedutraining beter wat zin heeft om te doen en wat niet.” zegt cursist Maarten Voesenek.

Maarten Voesenek is al 19 jaar als

• Beter begrijpen van een tekst en

niveau en een, logischerwijs hierbij

leerkracht werkzaam in het onder-

informatieverwerking in de

aansluitende, lage leesmotivatie.

wijs. Eerder werkte hij in de groepen

bovenbouw.

Hierbij was extra hulp nodig.

3, 5, 6 en 7. Nu werkt hij al enkele jaren als groepsleerkracht van groep

• Goede resultaten in technisch

Hij vroeg zich af hoe je leerlingen in

lezen, juist in de bovenbouw.

de bovenbouw effectiever kunt

8 op basisschool De Lage Weijkens

Hij is heel tevreden over de wijze

begeleiden ten aanzien van het

in Loon op Zand. Vanaf het komende

waarop deze twee cursussen op

begrijpend en studerend lezen.

schooljaar neemt hij de taak van

elkaar aansloten.

Zodoende ging hij in de nascholings-

coördinator voor de bovenbouw op

gids van SONedutraining op zoek

zich. Hij volgde dit schooljaar bij

Kan het effectiever?

naar een cursus die hem verder kon

SONedutraining twee taalcursussen

Maarten kwam in de bovenbouw

brengen op gebied van (begrijpend)

voor de bovenbouw:

leerlingen tegen met een te laag lees-

lezen.

Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 13

Interactie

en die nuttig is voor het onder-

Tijdens de cursus was zijn praktijk

wijs aan onze kinderen.

uitgangspunt, aansluitend hierop

Na de cursusdagen over

werd nieuwe informatie gegeven en

het technisch lezen

zo werden nieuwe inzichten verkregen.

heb ik mijn

“Ten aanzien van extra begeleiding

collega’s in de

op het gebied van begrijpend en

bovenbouw

studerend lezen bleven we op mijn

geïnformeerd

school veel hangen in het opzetten en

over die zaken

uitvoeren van individuele handelings-

die ik relevant

plannetjes. Ik ben me meer bewust

vind voor onze

geworden van de invloed die

schoolontwikke-

interactie heeft tussen leerlingen

ling. Hieruit

in het proces van beter studerend

worden speer-

leren lezen, waardoor inzet van een

punten gehaald die

individueel handelingsplan eigenlijk

een vervolg krijgen.”

tot het verleden behoort.” zegt

aldus Voesenek.

Voesenek.

Competentie De praktijk

Bij de cursussen binnen het thema

“Vandaag geleerd morgen in de

taal van SONedutraining ligt de

meer interactief bezig zijn, wat goed

klas toegepast” luidt het motto van

nadruk op de (vakinhoudelijk)

aansluit bij het motto van de school,

SONedutraining. Maarten geeft een

didactische competentie van de

‘ontwikkelen doe je samen’.

groepje kinderen pre-teaching op het

leerkracht. Deze betreft een krachtige

gebied van begrijpend lezen. In de

leeromgeving: de leerlijnen en

Alle groepen

cursus over begrijpend en studerend

leerinhouden, de didactiek, de

SONedutraining heeft een breed

lezen werd het nut van visualiseren

vakdidactiek, vorderingen van

scala aan nascholingscursussen met

van informatie onder de aandacht

kinderen en leerproblemen.

het thema taal. In deze cursussen

gebracht en de rol die mindmaps

Maarten is zich meer bewust

krijgt u kennis en handvatten

hierbij kunnen vervullen. Deze kennis

geworden van hoe hij effectiever kan

aangereikt voor zinvolle interventies

heeft hij meteen de volgende dag

handelen bij leesinstructie aan groep

en worden uw praktijkproblemen

bij de instructie toegepast. Het

8 kinderen. Bijvoorbeeld door inzet

onder de loep genomen. Zowel voor

betreffende groepje kinderen vond

van het zogenaamde RALFII lezen.

spelling, woordenschat en lezen heeft

het leuk om te doen en bleek de

Ook zijn eigen houding op het

SONedutraining een aanbod voor

gelezen informatie inderdaad beter

moment van stillezen is veranderd.

elke groep, in een doorlopende

op te pakken. Voor deze cursus geldt

Voorheen ging hij corrigeren of

leerlijn tot en met de bovenbouw.

het motto dus zeker.

administratie bijwerken. Nu pakt hij

Zo kunt u als leerkracht, op elk

zijn eigen leesboek en gaat hij bij de

moment dat nodig is, extra zorg voor

Collega’s

kinderen zitten lezen. Het stillezen is

taal geven.

Ook het team van De Lage Weijkens

nu echt een activiteit met een begin,

profiteerde van de cursus: “We

een middenstuk en een eind. Bij het

hebben op mijn school een goed

begrijpend lezen werkt hij nu meer

functionerend bovenbouwoverleg,

met modellen en schema’s, waardoor

waarin we elkaar proberen te helpen

de informatie bij kinderen beter blijft

en waar we elkaar voorzien van die

hangen. Bovendien mogen kinderen

informatie die bruikbaar is voor ons

bij het begrijpend en studerend leren

Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 14

Iselinge Hogeschool

Taal is de schakel Wat is de meerwaarde van een gesprek voor de taalontwikkeling van

Taal de schakel praten over denken gericht luisteren naar woorden onmisbaar

kinderen? Kinderen verwonderen zich over wereldse zaken en stellen verrassende vragen om hun omgeving te leren begrijpen. In een filosofisch gesprek proberen de kinderen hun gedachten onder woorden te brengen, ze luisteren naar elkaar en ze gaan met elkaar in gesprek met de leerkracht als gespreksleider. Gedichten zijn hiervoor prachtige uitgangspunten!

Wanneer is een gesprek filosofisch?

2. Filosofische gesprekken vinden

Waarom filosoferen met kinderen?

Het programma Filosoferen doe je

plaats in een dialoog. Het

Door te filosoferen ontwikkelen

zo! - leidraad voor de basisschool

gezamenlijk denken staat hierbij

kinderen hun persoonlijkheid. In de

noemt drie kenmerken van filoso-

centraal.

filosofische dialoog ervaren zij dat

fische gesprekken: 1. Filosofische vragen zijn hogere-

3. Om te kunnen filosoferen is

iedereen verschillend kan denken

verdieping essentieel. Belangrijke

over hetzelfde onderwerp. Het is van

orde-vragen: het zijn vragen die

aspecten om verdieping te

belang dat kinderen open staan voor

aanzetten tot nadenken, zonder

realiseren zijn redeneren en

andermans mening en zelfstandig

dat je op zoek gaat naar feiten.

begripsvorming.

keuzes leren maken. Tijdens een filosofisch gesprek bestaat er de mogelijkheid om vaardigheden, zoals luisteren naar elkaar, het durven

“ Regen kan de bloemen geluk geven omdat ze dan bloeien!� (= tekst leerling)

praten in een groep en misschien al wel een mening beargumenteren, aan de orde te stellen. Juist deze vaardigheden zijn voor jonge kinderen belangrijk om te oefenen.

Gebruik spontane belangstelling Jonge kinderen hebben vaak een spontane belangstelling voor klanken en rijm. Maak een voorgelezen gedicht bespreekbaar voor de

Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 15

kinderen. Zo oefen je bovengenoemde aspecten op taalgebied.

Literatuur

Er zijn zoveel soorten gedichten met

• Anthone, R., Janssens, E., Vervoort, S., Knops, J. (red.) (2006).

prachtige invalshoeken, die geschikt zijn om als aanzet te gebruiken voor een filosofisch gesprek. Gedichten zijn kort en krachtig, uitstekend om te gebruiken in de onderbouw-

Peinzen 49 filosofische vragen voor kinderen. Leuven: Uitgeverij Acco.

• Anthone, R., Moors, S. (2002). Van boeken ga je denken. Leuven: Uitgeverij Acco.

• Bartels, R., Rossum M. van (2009). Filosoferen doe je zo Leidraad voor de basisschool band 1 voor groep 1 t/m 4. Budel: Uitgeverij DAMON.

groepen!

“ Een geheim zit in mijn hoofd, en die kun je niet zien” (= tekst leerling)

Laat je verrassen

twijfelen, laat kinderen met elkaar in

Heb geen al te hoge verwachtingen

gesprek gaan en sta versteld van de

als je voor het eerst gaat filosoferen.

verrassende antwoorden die je te

Jonge kinderen die niet gewend zijn

horen krijgt.

om met elkaar in gesprek te gaan, zullen in het begin vooral tegen de

Karin Tiemes, vierdejaars pabo-

leerkracht praten.

studente, Iselinge Hogeschool.

De leerkracht moet de rol van Een goede voorbereiding is het

gespreksleider aannemen: probeer

halve werk

kinderen te stimuleren om op

Wil je met kinderen een filosofisch

elkaars reacties in te gaan. Dit heeft

gesprek voeren, dan is een goede

tijd nodig en het enige wat helpt is

voorbereiding belangrijk.

om het gewoon te doen!

Een filosofisch gesprek bouw je op,

Tijdens een filosofisch gesprek gaat

dit is de taak van de gespreksleider.

het erom dat kinderen hun gedachten

Bartels en Van Rossum (2009)

en ideeën verwoorden en met

onderscheiden vier fasen:

elkaar de antwoorden op de

1. Het openingsscenario: het

gestelde vragen gaan onderzoeken.

voorlezen van een gedicht.

Definitieve antwoorden worden

De eerste ideeën over het thema

meestal niet gevonden. Alles draait

worden losgemaakt.

om het redeneren en de begrips-

2. De vervolgfase: de dialoog komt

vorming van de kinderen.

tot stand. De eerste ideeën worden verkend. Het gesprek kan

Taal is de schakel

nog alle kanten op gaan.

Taal is de schakel om met elkaar te

3. De verdiepingsfase: het gesprek

praten en elkaar te begrijpen,

focust zich op één aspect van het

filosoferen is een uitdagende

thema. Er vindt filosofische

activiteit voor kinderen om bezig te

verdieping plaats.

zijn met taal.

4. De afronding: de kinderen kijken

Verwonder de

Lees ook de column van Mariëlle Dortant,

terug op het gesprek, wat is

kinderen, breng

docent taal/lezen Iselinge Hogeschool op pagina 8.

waardevol om vast te houden?

ze aan het

Leer voor je leven

IJsselgroep Almere

IJsselgroep Apeldoorn

IJsselgroep Doetinchem

info@ijsselgroep.nl

Louis Armstrongweg 120

2e Wormenseweg 80

Bachlaan 11

www.ijsselgroep.nl

1311 RL Almere

7331 VG Apeldoorn

7002 MZ Doetinchem

Telefoon 036 707 48 10

Telefoon 055 599 44 55

Telefoon 0314 37 41 41

Fax 036 707 48 19

Fax 055 599 44 60

Fax 0314 33 39 90

IJsselgroep Gramsbergen

IJsselgroep Lelystad

IJsselgroep Steenwijk

De Esch 1a

Meentweg 14

Tukseweg 128a

7783 CG Gramsbergen

8224 BP Lelystad

8331 LH Steenwijk

Telefoon 0524 56 36 22

Telefoon 0320 22 50 60

Telefoon 0521 53 74 00

Fax 0320 22 50 69 IJsselgroep Zwolle Dr. Klinkertweg 8b 8025 BS Zwolle Telefoon 038 453 99 43 Fax 038 453 24 45

Iselinge Hogeschool

SONedutraining

Bachlaan 11

Bachlaan 11

7002 MZ Doetinchem

7002 MZ Doetinchem

Telefoon 0314 37 41 41

Telefoon 0314 37 41 37 / 63 93 62

Fax 0314 33 39 90

Fax 0314 33 39 90

info@iselinge.nl

info@sonedutraining.nl

www.iselingehogeschool.nl

www.sonedutraining.nl

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.