Wijzer
Leer voor je leven
Wijzer is een uitgave van IJsselgroep en verschijnt 4 keer per jaar | 2010 | jaargang 6 | nummer 3
Taal
Pagina 4
Dyslexiebehandeling
Pagina 12
Taal in de bovenbouw
Pagina 14
Taal is de schakel
Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 2
Inhoud
2 Taal 3 Uw reactie 4 Dyslexiebehandeling
IJsselgroep
Taal
6 Praktijkboek spelling groep 4 8 Column Leeskilometers maken op
Iselinge Hogeschool
8 Activiteiten IJsselgroep 9 Agenda IJsselgroep 9 Agenda SONedutraining 10 Taleon 12 Taal in de bovenbouw 14 Taal is de schakel
• We starten dit nummer op pagina 4 met een artikel over dyslexiebehandeling door onze afdeling Psychologische Dienstverlening IJsselgroep (PDIJ).
Kerndoelen
• Het veel gevraagde Praktijkboek
In de kerndoelen voor het basis-
spelling voor groep 4 dat Janna de
onderwijs (1998) staat Nederlandse
Haan onlangs schreef, is op een
taal verdeeld over vier domeinen:
pilotschool getest. Het artikel op
• mondelinge taalvaardigheid
pagina 6 laat de praktijk spreken
• leesvaardigheid
over hoe effectief dit product blijkt
• schrijfvaardigheid
te zijn.
• taalbeschouwing
• Vragen uit het veld zijn directe
Taalvaardigheden zijn essentieel. Het
aanleiding geweest voor de
begint al heel vroeg met het spreken
onderwijsadviseurs van IJsselgroep
van de taal. Vervolgens komt hier het
om een integrale aanpak voor
lezen en schrijven van taal bij. Taal
kwaliteitsverbetering voor het
verbindt mensen en is een essentieel
taal- en leesonderwijs te ontwik-
onderdeel van basisvaardigheden die
kelen: Taleon. Op planmatige wijze
wij kinderen meegeven op weg naar
worden er verbluffende resultaten
een plek als volwassene in de
bereikt, ook op de door de
maatschappij.
inspectie beoordeelde (zeer) zwakke scholen. Op pagina 10 een
Succesvolle taaltrajecten Bij het samenstellen van deze Wijzer
artikel over Taleon. • SONedutraining, onderdeel van
ontdekten we hoe belangrijk het
IJsselgroep, biedt een breed scala
thema taal is. Hierdoor is het aanbod
aan nascholingscursussen binnen
van IJsselgroep voor taal zo groot dat
het thema taal. Zowel voor
we wel tien Wijzers hadden kunnen
spelling, woordenschat en lezen
vullen. In deze Wijzer zijn we dus
heeft SONedutraining een aanbod
verre van volledig, maar belichten
voor elke groep, in een door-
de samenwerking met onze klanten.
we slechts een aantal succesvolle
lopende leerlijn tot en met de
Met de Wijzer willen we onze klanten
taaltrajecten die vanuit diverse
bovenbouw. Het artikel Taal in de
informeren én inspireren. Wijzer
onderdelen van IJsselgroep
bovenbouw op pagina 12 laat een
verschijnt 4 keer per jaar.
uitgevoerd worden:
cursist aan het woord.
Colofon
Wijzer is het magazine voor klanten en relaties van IJsselgroep. Wijzer bevat nieuws over onze dienstverlening en
Redactie: Marijke van Kampen, Patricia Hofs, Ellen te Winkel, Lisette Sellink. Redactieadres IJsselgroep, Bachlaan 11 7002 MZ Doetinchem redactie@ijsselgroep.nl Aan dit nummer werkten mee: Willem Rosier, Janna de Haan, Ellen Spikker, Mariëlle Dortant, Anna-Maria Murtas, Janneke Nieborg-Bor en Karin Tiemes. Opmaak: totdrukwerk Apeldoorn
Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 3
Iselinge Hogeschool
• Binnen Iselinge Hogeschool,
Voor alle thema’s die aansluiten bij
onderdeel van IJsselgroep, gebeurt
de visie van IJsselgroep op taal-
veel op taalgebied. Een kijkje in de
gebied geldt: pak de zaken op
keuken van onze opleiding krijgt u
verantwoorde, snelle en effectieve
in het artikel Weinig woorden
wijze aan en maak gebruik van de
maken wereldse zaken voor jonge
kracht binnen het onderwijs.
kinderen bespreekbaar, geschreven
Dit themanummer bewijst dat
door een student. Toegelicht in de
IJsselgroep, ook wat betreft het
column Leeskilometers maken op
vakgebied taal, met beide benen in
Iselinge Hogeschool op pagina 8,
het onderwijs staat.
geschreven door een opleidings-
Veel leesplezier!
docent.
Mediamovies voor SchoolTV Weekjournaal Zoals vermeld in ons vorige nummer, zijn de mediamovies voor SchoolTV Weekjournaal, waaraan studenten van Iselinge Hogeschool
Uw reactie
meewerkten, inmiddels uitgezonden. Kijk op www.iselingehogeschool.nl,
Compliment
alle mogelijkheden, die nieuwe
achter de button Media-
Ik wil jullie een compliment geven
media het onderwijs in deze tijd te
didactiek & wijsheid vindt u
voor het artikel in Wijzer van de
bieden hebben. Ik reageer niet op
de inmiddels uitgezonden
IJsselgroep; “Met video interactie in
één specifiek artikel maar eigenlijk
filmpjes uit het SchoolTV-
beeld”. Al een aantal jaren loop ik
op het geheel. “Met Wijzer willen we
weekjournaal.
met het idee rond om filmfragmen-
klanten informeren en inspireren”,
ten van good-practice of andere
zo lees ik. De kinderen, waar al die
waardevolle beelden te gaan
nieuwe mogelijkheden voor bedoeld
Uw reactie
bundelen. Ik werk namelijk al een
zijn behoren natuurlijk niet tot de
U kunt reageren op onze artikelen.
jaar of 4 als SVIB’er voor alle scholen
klanten, die Wijzer bedient. Toch
Wij zijn benieuwd naar uw reacties.
in de gemeente Lochem en heb in de
draait het wel allemaal om hen.
Onze spelregels:
loop van de jaren prachtige momen-
Geen kinderen, geen onderwijs,
• Geef duidelijk aan op welk artikel,
ten kunnen filmen. Met deze
geen mediadidactiek op een
didactiek kan je daadwerkelijk
opleiding en dus geen opleiding.
leerkrachten ondersteunen en ze
Die kinderen zie ik wel terug in de
laten werken aan o.a. hun instructie-
afbeeldingen bij de artikelen. Ze zijn
kwaliteiten met behulp van kijkwijzers
dus niet vergeten. Toch ben ik reuze
die op hun persoonlijke situatie zijn
benieuwd naar de artikelen, die nog
• Anonieme reacties nemen wij niet
gebaseerd. Het is fantastisch om te
gaan komen. Hoe reageren kinderen
in behandeling, dus vermeld in uw
lezen dat jullie een soortgelijk idee
op de onderwerpen van media-
mail uw naam en adres.
uitvoeren met jullie studenten!!
movies, wat vinden kinderen in groep
welk thema u reageert. • Formuleer uw reactie kort en bondig in maximaal 250 woorden. • De redactie kan reacties redigeren, bekorten of niet plaatsen.
• Als uw reactie wordt geplaatst
7/8 van het maken en presenteren
vermelden we onderaan uw naam
Met vriendelijke groet,
van een digitaal prentenboek en hoe
en woonplaats.
Tiny Muller, ib’er en gedragsspecialist/
gaan jonge kinderen om met zo’n
schoolvideointeractiebegeleider voor
prentenboekpresentatie? Als dat
Stuur uw reactie naar:
OPO Lochem.
inzichtelijk wordt weten de mensen
redactie@ijsselgroep.nl
achter die mooie programma’s ook
Mediadidactiek
hoe groot de dienst is, die ze het
Met veel interesse heb ik jaargang 6
onderwijs bewijzen. Dus evalueer en
nummer 2 van Wijzer gelezen. Als
beschrijf de ervaringen.
oud pedagoog/onderwijskundige aan Iselinge Hogeschool geniet ik van
Hanneke Buisman
Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 4
IJsselgroep
Dyslexiebehandeling “Voor das mijn beste vriend” schrijft Thomas aan zijn beste vriend Bas. Bas reageert boos “Ik ben een van je beste vrienden en nou schrijf je mijn naam als das!?”. Thuis vraagt Thomas aan zijn moeder ”Ik heb er toch Bas op geschreven?”. Kinderen met dyslexie blijven vaak hardnekkig de b en de d verwisselen. In september 2009 wordt, na onderzoek door een gz-psycholoog van Psychologische Dienstverlening IJsselgroep (PDIJ), bij Thomas ernstige, enkelvoudige dyslexie vastgesteld. Aansluitend start de dyslexiebehandeling.
Diagnose
Aansluiting school
houden. Hier was al wel het
Eigenlijk was het Thomas zelf die
Binnen de PDIJ dyslexiebehandeling
vermoeden voor dyslexie. Klassieke
doorhad dat er iets niet klopte, dat
wordt onder andere gewerkt met
dyslexiefouten maakte hij al vanaf
hij anders was. Waarom ben ik
een speciale, zeer gestructureerde
groep drie. Moeder zegt: “Het is
anders? Ik doe toch zo mijn best?
spellingmethodiek. Deze sloot
lastig als een kind zo zijn best doet
Waarom lukt het niet? Vroeg hij zich
aanvankelijk niet precies aan bij het
en toch onvoldoende scoort.”
keer op keer af. Al in groep drie
taalonderwijs van de school. Thomas
Ze vervolgt “Bij het rapport zei de juf
vermoedde de leerkracht van
kreeg dus taalhuiswerk van school
dat hij de handjes wel erg los had
Thomas dat er mogelijk sprake was
en taalhuiswerk van PDIJ. Dit was te
zitten. Op het plein had Thomas een
van dyslexie. Op dat moment was er
veel. De behandelaar zocht contact
kort lontje, was hij een vechtertje.
echter nog geen duidelijke achter-
met de leerkracht van Thomas en ze
Dat is inmiddels verdwenen, hij
stand. Thomas zit nu in groep 5 en in
maakten afspraken over hoe ze het
hoeft zich niet meer te bewijzen.
september 2009 is hij bij IJsselgroep
beste konden samenwerken. Nu
Achteraf gezien was het best pittig,
onderzocht en werd dyslexie
oefent Thomas voor school en voor
ook voor hem, zijn zelfvertrouwen
vastgesteld.
PDIJ op dezelfde wijze. De huiswerk-
ging behoorlijk naar beneden.”
map reist mee tussen school, thuis Ik heb dyslexie
en PDIJ.
Via de school kwam Thomas bij
Progressie Ellen Spikker werkt als dyslexiebe-
IJsselgroep terecht, eerst voor het
Ouders
handelaar bij PDIJ met Thomas. Over
onderzoek en aansluitend voor de
Omdat veel herhalen en oefenen een
zijn vooruitgang zegt ze:”Thomas is
behandeling. Zijn eerste reactie was:
belangrijke voorwaarde is voor
eind oktober bij mij in behandeling
Ik ben anders. Ik schaam me ervoor.
slagen van de behandeling heeft
gekomen. Aan het begin van elke
Nu moet ik naar een speciale school.
Thomas huiswerk waar hij thuis
behandelperiode neem ik een aantal
De leerkracht heeft hem uitgelegd
aandacht aan moet besteden. Beide
testjes af om de actuele achterstand
wat dyslexie is en dat er iets aan te
ouders helpen hem dagelijks bij
vast te stellen. Bij aanvang van de
doen is en dat hij niet naar een
dictee, bij schrijven en bij lezen.
behandelingen liet hij op gebied van
andere school hoeft. Nu weet
spelling 10 maanden achterstand
Thomas dat hij dyslexie heeft. In een
Eerder oppakken
zien, op gebied van lezen respectie-
spreekbeurt vertelde hij aan de klas
Achteraf had moeder dit eerder
velijk 10 maanden achterstand op
wat dyslexie is, dat hij het heeft,
willen oppakken. “Het is drie jaar
woordniveau en 12 maanden
waarom hij dyslexiebehandeling
later en nu gebeurt er dan eindelijk
achterstand op tekstniveau. Na 11
krijgt bij PDIJ en wat hij hier zoal
iets” zegt ze. Thomas bleef zitten in
behandelingen was zijn achterstand
doet.
groep 3, maar bleef problemen
op spelling nog ongeveer 7 maanden.
Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 5
Op leesgebied is hij op woordniveau 2 maanden vooruit gegaan en op tekstniveau 5 maanden. Hij heeft dus goed geprofiteerd van de eerste 11 behandelingen. In overleg met de ouders is besloten de behandeling te verlengen met nog eens 11 behandelingen.”
Ellen Spikker: ”Kinderen met dyslexie hebben gemiddeld 50-60 behandelingen nodig om hun achterstand blijvend te verkleinen.”
Hoe werkt ze? “Ik oefen met Thomas de spellingregels volgens een speciale, zeer gestructureerde spellingmethodiek” zegt Spikker. Ze vervolgt: “Deze methodiek betreft korte, concrete spellingregels die aangeboden worden middels een regeltje en een bijbehorend visueel blad ter ondersteuning. Deze regels worden geoefend met dictees en werkbladen die als huiswerk meegegeven worden. De regels worden continue herhaald.” Zelfvertrouwen Naast bovenstaande inhoudelijke aspecten van de dyslexiebehandeling, is met Thomas ook gesproken over wat dyslexie is, hoe dit er bij hem uitziet en hoe hij er het beste mee om kan gaan. Dit heeft er toe geleid dat Thomas beter in zijn vel zit, meer zelfvertrouwen heeft en zich minder schaamt voor zijn probleem.
Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 6
Educatieve Dienstverlening
Praktijkboek spelling gr “Een van de belangrijkste opdrachten van de basisschool is kinderen te leren lezen, spellen en taalvaardig te maken.” zegt Jose Bonekamp, ib’er op basisschool Gerardus Majella in Vaassen. Vervolgens legt ze uit dat het gaat om de vraag: Op welke manier bereik je dit met kinderen? Hierbij zijn een aantal componenten belangrijk: de leerkracht, het thuisfront, de stof en de materialen die je gebruikt en natuurlijk het kind dat je centraal stelt. Vervolgens moet je kijken welke manier het beste werkt om taal bij kinderen belangrijk te maken. Hoe maak je lezen leuk? Waarmee bereik je je doelen? Hoe bereik je dat het kind en de leerkracht er plezier in hebben? Hoe maak je het taal-/leesonderwijs ook voor ouders leuk? Zodat de ouder denkt: ”Hé, dat is leuk, dat ga ik vanavond nog even oefenen”. “Dat is de opdracht van taal: je doelen bereiken op een zo prettig mogelijke manier” vat ze uiteindelijk samen.
ander woord uit het dictee als
Leesmethode Op de Gerardus Majella werken de leerkrachten in groep 3 met de aanvankelijke leesmethode Veilig leren lezen. Naast deze methode werkt het team, voor spelling, met de methodiek Zo leer je kinderen lezen en spellen.
“ Het gaat pas werken als de leerkracht de oefenstof iedere dag gewoon klaar heeft. Als het lekker voor je klaar ligt dan gebeurt het ook.” zegt Jose Bonekamp.
bonuswoord worden aangeboden, afhankelijk van de groep en het inzicht van de leerkracht. Naar eigen inzicht maakt de leerkracht een opzet waarin hij de leerlingen uit de groep indeelt in drie niveaus: de sterke spellers, de gemiddelde spellers en de zwakke spellers. De sterke speller
Dagelijkse oefenstof
kan dan bijvoorbeeld 1 keer per week
In groep 4 tot en met 8 wordt deze
meedoen met de instructie en het
spellinglijn voortgezet, naast de
Alle leerlingen
oefendictee, terwijl de gemiddelde
taalmethode. De methodiek is
De hele klas werkt elke dag met de
speller drie keer per week meedoet en
echter niet uitgewerkt in dagelijkse
spellingsoefeningen. Dit is belangrijk,
de zwakke speller vijf keer profiteert
oefeningen. Dit leverde een
ook de goede leerling kan zich in
van het aanbod (convergente differ-
probleem op, want de leerkracht is
spelling verbeteren. In principe biedt
entiatie). Een uitwerking hiervan
te druk om dit te doen. Ook bij
de school dit klassikaal aan. Janna
wordt tijdens de cursussen en
vervanging bleek dit lastig, je kon
de Haan schrijft over differentiatie in
implementatietrajecten van
niet zeggen hier zijn we gebleven,
haar voorwoord:
IJsselgroep behandeld. Afspraken
dit moet je nu doen. Toch wil de
“De differentiatie kan volgens eigen
op teamniveau zijn zeer aan te
leerkracht elke dag oefenen met
inzicht aangebracht worden. In de
bevelen in verband met de
spelling. Het Praktijkboek spelling
dictees is altijd een bonuswoord
doorgaande lijn.”
groep 4 van Janna de Haan is
(het woord met het sterretje*)
hiervoor de oplossing. Voor elke
aangegeven. Dit is een extra
schooldag biedt het boek oefeningen.
uitdaging, maar er kan ook een
Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 7
roep 4
Op zichzelf staand Het is niet per se noodzakelijk vanuit de methodiek Zo Leer je Kinderen Lezen en Spellen met het Praktijkboek spelling groep 4 te werken. Zelf zegt Janna de Haan hierover: “Het praktijkboek is goed te gebruiken om uw eigen methode effectiever te maken en de factoren die spelling tot
IJsselgroep
een succes maken consequent toe te passen. Als u met de methodiek
De Gerardus Majella heeft een lange
‘Zo leer je kinderen lezen en spellen’ werkt, is dit praktijkboek een
traditie met IJsselgroep. In 2006
goede aanvulling door de uitgewerkte instructie en kant en klare korte
werd de eerste aanzet gegeven op
dictees. Ook remedial teachers die werken met leerlingen met een
de school met de cursus Zo Leer je
spellingachterstand, kunnen het praktijkboek goed inzetten.”
Kinderen Lezen en Spellen. Logisch
(Bron: uit de gebruikershandleiding van Praktijkboek spellen groep 4 Janna de
gevolg hiervan is dat de school nu
Haan)
als pilot met de oefeningen van Janna de Haan heeft gewerkt. Aanvankelijk schreef het team zelf de oefeningen uit en kwam de vraag bij IJsselgroep: Willen jullie met ons meekijken hoe we dit kunnen implementeren? Leerkrachten die met de oefeningen beginnen hebben een klankbord nodig. Ze lopen tegen moeilijkheden aan waarbij ze advies en hulp kunnen gebruiken. Zodoende kwam de school in contact met Janna de Haan die ze hierin ging begeleiden en bezig was met het schrijven van de praktijkboeken. Opbrengst? Jose Bonekamp laat de Cito-scores zien voor spelling van de verschillende groepen. De school heeft taalzwakke kinderen en toch ligt het niveau van spelling hoog. De groep die in groep 3 al begon met spellen en nu dus in groep 5 zit heeft uitslagen die een duidelijke stijgende lijn laten zien. Vanaf begin juni is Praktijkboek spelling groep 4 te koop in onze webwinkel op www.ijsselgroep.nl. In het schooljaar 2010-2011 verschijnen ook praktijkboeken voor groep 5, 6 en 7.
Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 8
Column
Educatieve Dienstverlening
Leeskilometers maken op Iselinge Hogeschool
Activiteiten Opleiding Video Interactie
In het curriculum van Iselinge Hogeschool besteden we aandacht aan alle
Begeleiding op School
fasen in het leesproces: ontluikende en beginnende geletterdheid, aanvankelijk
Onderwijs geven is een uitdagende
lezen, technisch en voortgezet technisch lezen, begrijpend en studerend lezen.
en complexe taak. Om die beter af te
Studenten realiseren zich in de loop van hun pabojaren steeds duidelijker dat
stemmen op leerlingen en vernieu-
goed leren lezen de basis is voor een succesvolle schoolcarrière en voor
wingen, bieden we de opleiding
maatschappelijk succes.
Video Interactie Begeleiding op
Goed leren lezen en het onderhouden van het leesniveau is onlosmakelijk
School aan. Aanboren van aanwezige
verbonden met ‘het maken van leeskilometers’. Dat wordt studenten duidelijk,
kwaliteiten in mensen en onderwijs-
wanneer zij kennis maken met het Protocol Leesproblemen en dyslexie.
situaties is het uitgangspunt van
Voor ‘het maken van leeskilometers’ is leesplezier, leesmotivatie een absolute
onze opleiding. U leert om leer- en
voorwaarde. En dit betekent weer dat leerkrachten op de hoogte moeten zijn
opvoedingssituaties te analyseren,
van recent verschenen kinder-/jeugdboeken en de ‘klassiekers’ om leerlingen
en er is veel aandacht voor
enthousiast te maken voor lezen.
observatievaardigheden. Ook werkt
Studenten kennen vaak alleen jeugdboekenschrijvers als Jacques Vriens,
u nadrukkelijk aan uw filmische
Carry Slee, Thea Beckman, Francine Oomen, Paul van Loon en Roald Dahl:
kwaliteiten, want hoogwaardig
auteurs van wie zij zelf tijdens hun basisschoolperiode boeken hebben gelezen.
beeldmateriaal is de basis van de
Om in deze situatie verandering te brengen werd het afgelopen studiejaar
methodiek. De opleiding start in
voor de eerste maal de minor Jeugdliteratuur aangeboden.
september 2010.
In het kader van deze minor deden 13 vierdejaarsstudenten onderzoek naar de rol van jeugdliteratuur op de basisschool. Vervolgens ontwikkelden ze, als
Cursus Kanjertraining
leraar in opleiding (lio) vanuit de onderzoeksresultaten lesactiviteiten voor hun
Als een kind positiever denkt, heeft
lio-school. Samenwerking met de Stichting Lezen (www.lezen.nl) heeft geleid
het minder last van sociale stress.
tot deelname aan een landelijk onderzoek naar de leesvoorkeuren van
In de Kanjertraining leert een kind
kinderen van groep 1 t/m 8 en de voorleesvoorkeuren van de leerkrachten.
hoe het positief over zichzelf en
Op basis van de resultaten van dit landelijk onderzoek wil de Stichting Lezen
anderen kan denken. IJsselgroep
een doorgaande leeslijn ontwikkelen voor het primair onderwijs.
leidt individuele leraren en schoolteams op om in hun eigen school
De studenten hebben allen een artikel geschreven, waarin zij de belangrijkste
te werken als Kanjertrainer.
conclusies uit hun onderzoek schetsen en deze koppelen aan de praktijk.
In september 2010 starten nieuwe
Op pagina 14 is een ingekorte, versie te lezen van het artikel van Karin Tiemes.
cursussen in Apeldoorn, Doetinchem,
Karin vindt het een gemiste kans dat in de groepen 1, 2 en 3 op basis van de
Steenwijk en Zwolle.
tussendoelen Beginnende Geletterdheid wél veel aandacht wordt besteed aan taalbewustzijn (rijmen, spelen met klanken), maar dat de inhoud van de
Cursus Met Sprongen Vooruit
versjes nauwelijks onderwerp van gesprek is. Karin heeft onderzoek gedaan
Zwakke rekenaars, ze zitten vast
naar de mogelijkheden om met jonge kinderen te filosoferen aan de hand van
ook in uw groep. Ze hebben meer
gedichten. Een uitgelezen kans om ook de denkvaardigheden van kinderen
instructie en oefening nodig om de
te stimuleren. Het door Karin geschreven artikel heeft landelijk waardering
basisvaardigheden onder de knie te
geoogst van deskundigen en is geplaatst op de website van het Centrum
krijgen. Met Sprongen Vooruit biedt
Kinderfilosofie Nederland (www.kinderfilosofie.nl).
uitkomst. Hoe implementeert u het
Kortom: laat u verwonderen en verwonder uw leerlingen door op basis van
in uw school en hoe past u het in uw
de tips van Karin met hen in gesprek te gaan!
rekenonderwijs toe? De IJsselgroep
Mariëlle Dortant, docent taal/lezen Iselinge Hogeschool
Lees ook het artikel van Karin Tiemes, student van Iselinge Hogeschool, op pagina 14.
Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 9
Agenda
IJsselgroep
IJsselgroep
SONedutraining
september 2010
10 september Utrecht
Opleiding Video Interactie
Leergang coach bij gedrags-
Begeleiding op School
problemen
vragen een antwoord krijgt. De
13 september 2010
13 september Doetinchem
cursus start 22 september 2010.
Cursus Kanjertraining
Bevoegdheid bewegings-
Cursus Startblokken
22 september 2010
Kinderen willen graag groot zijn,
Cursus Met Sprongen Vooruit
biedt u een cursus waarin u op al uw
onderwijs, blok 1
bij de ‘grote-mensen-wereld’ horen. Dat is hun motief om te leren. Met de tweejarige cursus Startblokken kunnen leid(st)ers en leerkrachten peuters en jonge kleuters stimuleren in hun ontwikkeling, met spel als
14 september Utrecht Coachen van leraren
27 september 2010 Cursus Startblokken
15 september Utrecht Didactiek voor onderwijs-
6 oktober 2010
ondersteuners, Blok 1: lezen
Instroomcursus SCL De Basis 15 september Zwolle
belangrijkste ontwikkelings-
12 oktober 2010
instrument. IJsselgroep leidt
Zo leer je kinderen lezen en
Training Coöperatief Vergaderen
spellen
om in hun eigen instelling te werken
8 november 2010
15 september Zwolle
met een doorgaande lijn door
Hercertificering Kanjertraining
Opleiding tot startbekwaam
individuele leidsters én teams op
middel van Startblokken. Interesse? Meldt u dan nu aan voor de cursus die start op 27 september 2010.
schoolleider in het primair Kijk voor meer informatie op www.ijsselgroep.nl/agenda.
onderwijs 15 september Utrecht Opleiding tot intern begeleider 15 september Utrecht Middenmanagement in het primair onderwijs 18 september Utrecht Groep onder de loep, groep 1 20 september Utrecht Begeleiden van sociaalemotionele ontwikkeling 21 september Utrecht Dyslexiebeleid voor groep 1 t/m 4 21 september Utrecht Bewegingstussendoortjes 21 september Zwolle Opleiding tot intern begeleider
Kijk voor meer informatie op www.sonedutraining.nl.
Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 10
IJsselgroep
Taleon Kwaliteitsverbetering voor het taal- en leesonderwijs De onderwijsinspectie geeft aan dat er nog steeds scholen onder de maat presteren wat betreft het taal- en leesonderwijs. Veel scholen vragen IJsselgroep advies bij het verbeteren van het taal- en leesonderwijs. Deze vragen uit het veld zijn directe aanleiding geweest voor de onderwijsadviseurs van IJsselgroep om een integrale aanpak voor kwaliteitsverbetering voor het taal- en leesonderwijs te ontwikkelen, het Taleontraject. Taleon is erop gericht het taal- en leesonderwijs en hiermee de resultaten van de school te verbeteren.
Onderdelen Taleon werkt met de onderdelen woordenschat, begrijpend lezen, vlot technisch lezen en motivatie. Alle vier onderdelen hangen met elkaar samen. Het is aan de school om te bepalen welk taalonderdeel de meeste aandacht en verbetering nodig heeft. Dit onderdeel is vervolgens het uitgangspunt, maar de andere onderdelen zijn veelal onlosmakelijk met elkaar verbonden en worden waar mogelijk meegenomen in de ontwikkeling. Het onderdeel motivatie speelt gedurende het hele traject een belangrijke rol. Vliegers De integrale aanpak van Taleon is gevisualiseerd als een vlieger die opgebouwd is uit vier aparte vliegers. Iedere vlieger staat voor een aanbod van IJsselgroep waarmee u uw resultaten kunt verbeteren. Iedere vlieger kent een aantal vaste onderdelen die altijd aandacht krijgen:
Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 11
Kennis en vaardigheden van de leerkracht Klassenmanagement en
de korte en lange termijn betrokken.
aanpak gaat de school aan de slag.
Met het hele team wordt op basis
Op elke school is de invulling van de
van de uitslag een verbeterplan
vlieger anders en daar heeft de
coĂśperatief leren
geschreven. Taleon is een aanpak
school ook een duidelijke stem in.
Leerlingenzorg
voor de hele school, de betrokken-
Hoeveel nadruk een component
Visie van de school
heid en inspiratie van het hele team
krijgt in een traject bepaalt u. Door
is noodzakelijk voor het verbeteren
middel van scholingsbijeenkomsten,
van het taal- en leesonderwijs. Elk
stuurgroepbijeenkomsten, monito-
doel wordt zo concreet, haalbaar en
ring van de resultaten en het
Maatwerk
meetbaar mogelijk geformuleerd.
coachen van de leerkrachten op de
Voor elke school verloopt het
Aan het einde van het traject is groei
werkvloer wordt het proces
Taleontraject anders, want elke
dus duidelijk zichtbaar te maken.
gestuurd. De vlieger wordt dus met
school heeft haar eigen visie, cultuur,
Na het formuleren van het plan van
het gehele team opgelaten.
Management (bijvoorbeeld monitoring)
achtergrond, team, leerlingen, methodes enzovoort. Om maatwerk te kunnen bieden wordt elk Taleontraject gestart met een Taleonscan. Deze scan geeft inzicht in de stand Begrijpend lezen
van zaken. Elke school heeft haar eigen problematiek, die breng je eerst in beeld. Elke school reageert anders. Daarbij komt dat iedereen belangrijk is, iedereen een radertje is in het geheel. Taleon =
Tijdsduur
Goede resultaten
Een driejarig traject geeft doorgaans goede, meetbare resultaten. Elk jaar kan een ander speerpunt gekozen worden. De speerpunten van een
Woordenschat
Motivatie
eerder jaar worden in de daarop volgende jaren verder geĂŻmplementeerd. Waar mogelijk en noodzakelijk worden de leerlijnen met elkaar verbonden. Hoe werkt Taleon? Een Taleontraject begint dus met een scan. Elke leerkracht en de directie vullen de scan in. De uitslag van de scan geeft een beeld van de huidige stand van zaken t.a.v. het effectief taal- en leesonderwijs. Hierbij worden ook de leerlingresultaten op
Vlot Technisch lezen
Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 12
SONedutraining
Taal in de bovenbouw “Ik heb geleerd dat leesdoelen ook in de bovenbouw nog belangrijk zijn, ook al is AVI 9 bereikt. Ik gaf al wel actief leesinstructie in de bovenbouw, aan die kinderen die het nodig hadden, alleen nu doe ik het beter, effectiever. Ik heb oudere technieken en werkbladen opgeruimd en nieuwe vormen daarvoor in de plaats gezet. Ik weet door de cursus bij SONedutraining beter wat zin heeft om te doen en wat niet.” zegt cursist Maarten Voesenek.
Maarten Voesenek is al 19 jaar als
• Beter begrijpen van een tekst en
niveau en een, logischerwijs hierbij
leerkracht werkzaam in het onder-
informatieverwerking in de
aansluitende, lage leesmotivatie.
wijs. Eerder werkte hij in de groepen
bovenbouw.
Hierbij was extra hulp nodig.
3, 5, 6 en 7. Nu werkt hij al enkele jaren als groepsleerkracht van groep
• Goede resultaten in technisch
Hij vroeg zich af hoe je leerlingen in
lezen, juist in de bovenbouw.
de bovenbouw effectiever kunt
8 op basisschool De Lage Weijkens
Hij is heel tevreden over de wijze
begeleiden ten aanzien van het
in Loon op Zand. Vanaf het komende
waarop deze twee cursussen op
begrijpend en studerend lezen.
schooljaar neemt hij de taak van
elkaar aansloten.
Zodoende ging hij in de nascholings-
coördinator voor de bovenbouw op
gids van SONedutraining op zoek
zich. Hij volgde dit schooljaar bij
Kan het effectiever?
naar een cursus die hem verder kon
SONedutraining twee taalcursussen
Maarten kwam in de bovenbouw
brengen op gebied van (begrijpend)
voor de bovenbouw:
leerlingen tegen met een te laag lees-
lezen.
Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 13
Interactie
en die nuttig is voor het onder-
Tijdens de cursus was zijn praktijk
wijs aan onze kinderen.
uitgangspunt, aansluitend hierop
Na de cursusdagen over
werd nieuwe informatie gegeven en
het technisch lezen
zo werden nieuwe inzichten verkregen.
heb ik mijn
“Ten aanzien van extra begeleiding
collega’s in de
op het gebied van begrijpend en
bovenbouw
studerend lezen bleven we op mijn
geïnformeerd
school veel hangen in het opzetten en
over die zaken
uitvoeren van individuele handelings-
die ik relevant
plannetjes. Ik ben me meer bewust
vind voor onze
geworden van de invloed die
schoolontwikke-
interactie heeft tussen leerlingen
ling. Hieruit
in het proces van beter studerend
worden speer-
leren lezen, waardoor inzet van een
punten gehaald die
individueel handelingsplan eigenlijk
een vervolg krijgen.”
tot het verleden behoort.” zegt
aldus Voesenek.
Voesenek. Competentie De praktijk
Bij de cursussen binnen het thema
“Vandaag geleerd morgen in de
taal van SONedutraining ligt de
meer interactief bezig zijn, wat goed
klas toegepast” luidt het motto van
nadruk op de (vakinhoudelijk)
aansluit bij het motto van de school,
SONedutraining. Maarten geeft een
didactische competentie van de
‘ontwikkelen doe je samen’.
groepje kinderen pre-teaching op het
leerkracht. Deze betreft een krachtige
gebied van begrijpend lezen. In de
leeromgeving: de leerlijnen en
Alle groepen
cursus over begrijpend en studerend
leerinhouden, de didactiek, de
SONedutraining heeft een breed
lezen werd het nut van visualiseren
vakdidactiek, vorderingen van
scala aan nascholingscursussen met
van informatie onder de aandacht
kinderen en leerproblemen.
het thema taal. In deze cursussen
gebracht en de rol die mindmaps
Maarten is zich meer bewust
krijgt u kennis en handvatten
hierbij kunnen vervullen. Deze kennis
geworden van hoe hij effectiever kan
aangereikt voor zinvolle interventies
heeft hij meteen de volgende dag
handelen bij leesinstructie aan groep
en worden uw praktijkproblemen
bij de instructie toegepast. Het
8 kinderen. Bijvoorbeeld door inzet
onder de loep genomen. Zowel voor
betreffende groepje kinderen vond
van het zogenaamde RALFII lezen.
spelling, woordenschat en lezen heeft
het leuk om te doen en bleek de
Ook zijn eigen houding op het
SONedutraining een aanbod voor
gelezen informatie inderdaad beter
moment van stillezen is veranderd.
elke groep, in een doorlopende
op te pakken. Voor deze cursus geldt
Voorheen ging hij corrigeren of
leerlijn tot en met de bovenbouw.
het motto dus zeker.
administratie bijwerken. Nu pakt hij
Zo kunt u als leerkracht, op elk
zijn eigen leesboek en gaat hij bij de
moment dat nodig is, extra zorg voor
Collega’s
kinderen zitten lezen. Het stillezen is
taal geven.
Ook het team van De Lage Weijkens
nu echt een activiteit met een begin,
profiteerde van de cursus: “We
een middenstuk en een eind. Bij het
hebben op mijn school een goed
begrijpend lezen werkt hij nu meer
functionerend bovenbouwoverleg,
met modellen en schema’s, waardoor
waarin we elkaar proberen te helpen
de informatie bij kinderen beter blijft
en waar we elkaar voorzien van die
hangen. Bovendien mogen kinderen
informatie die bruikbaar is voor ons
bij het begrijpend en studerend leren
Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 14
Iselinge Hogeschool
Taal is de schakel Wat is de meerwaarde van een gesprek voor de taalontwikkeling van
Taal de schakel praten over denken gericht luisteren naar woorden onmisbaar
kinderen? Kinderen verwonderen zich over wereldse zaken en stellen verrassende vragen om hun omgeving te leren begrijpen. In een filosofisch gesprek proberen de kinderen hun gedachten onder woorden te brengen, ze luisteren naar elkaar en ze gaan met elkaar in gesprek met de leerkracht als gespreksleider. Gedichten zijn hiervoor prachtige uitgangspunten!
Wanneer is een gesprek filosofisch?
2. Filosofische gesprekken vinden
Waarom filosoferen met kinderen?
Het programma Filosoferen doe je
plaats in een dialoog. Het
Door te filosoferen ontwikkelen
zo! - leidraad voor de basisschool
gezamenlijk denken staat hierbij
kinderen hun persoonlijkheid. In de
noemt drie kenmerken van filoso-
centraal.
filosofische dialoog ervaren zij dat
fische gesprekken: 1. Filosofische vragen zijn hogere-
3. Om te kunnen filosoferen is
iedereen verschillend kan denken
verdieping essentieel. Belangrijke
over hetzelfde onderwerp. Het is van
orde-vragen: het zijn vragen die
aspecten om verdieping te
belang dat kinderen open staan voor
aanzetten tot nadenken, zonder
realiseren zijn redeneren en
andermans mening en zelfstandig
dat je op zoek gaat naar feiten.
begripsvorming.
keuzes leren maken. Tijdens een filosofisch gesprek bestaat er de mogelijkheid om vaardigheden, zoals luisteren naar elkaar, het durven
“ Regen kan de bloemen geluk geven omdat ze dan bloeien!� (= tekst leerling)
praten in een groep en misschien al wel een mening beargumenteren, aan de orde te stellen. Juist deze vaardigheden zijn voor jonge kinderen belangrijk om te oefenen. Gebruik spontane belangstelling Jonge kinderen hebben vaak een spontane belangstelling voor klanken en rijm. Maak een voorgelezen gedicht bespreekbaar voor de
Wijzer | 2010 | jaargang 6 | nummer 3 | pagina 15
kinderen. Zo oefen je bovengenoemde aspecten op taalgebied.
Literatuur
Er zijn zoveel soorten gedichten met
• Anthone, R., Janssens, E., Vervoort, S., Knops, J. (red.) (2006).
prachtige invalshoeken, die geschikt zijn om als aanzet te gebruiken voor een filosofisch gesprek. Gedichten zijn kort en krachtig, uitstekend om te gebruiken in de onderbouw-
Peinzen 49 filosofische vragen voor kinderen. Leuven: Uitgeverij Acco. • Anthone, R., Moors, S. (2002). Van boeken ga je denken. Leuven: Uitgeverij Acco. • Bartels, R., Rossum M. van (2009). Filosoferen doe je zo Leidraad voor de basisschool band 1 voor groep 1 t/m 4. Budel: Uitgeverij DAMON.
groepen!
“ Een geheim zit in mijn hoofd, en die kun je niet zien” (= tekst leerling)
Laat je verrassen
twijfelen, laat kinderen met elkaar in
Heb geen al te hoge verwachtingen
gesprek gaan en sta versteld van de
als je voor het eerst gaat filosoferen.
verrassende antwoorden die je te
Jonge kinderen die niet gewend zijn
horen krijgt.
om met elkaar in gesprek te gaan, zullen in het begin vooral tegen de
Karin Tiemes, vierdejaars pabo-
leerkracht praten.
studente, Iselinge Hogeschool.
De leerkracht moet de rol van Een goede voorbereiding is het
gespreksleider aannemen: probeer
halve werk
kinderen te stimuleren om op
Wil je met kinderen een filosofisch
elkaars reacties in te gaan. Dit heeft
gesprek voeren, dan is een goede
tijd nodig en het enige wat helpt is
voorbereiding belangrijk.
om het gewoon te doen!
Een filosofisch gesprek bouw je op,
Tijdens een filosofisch gesprek gaat
dit is de taak van de gespreksleider.
het erom dat kinderen hun gedachten
Bartels en Van Rossum (2009)
en ideeën verwoorden en met
onderscheiden vier fasen:
elkaar de antwoorden op de
1. Het openingsscenario: het
gestelde vragen gaan onderzoeken.
voorlezen van een gedicht.
Definitieve antwoorden worden
De eerste ideeën over het thema
meestal niet gevonden. Alles draait
worden losgemaakt.
om het redeneren en de begrips-
2. De vervolgfase: de dialoog komt
vorming van de kinderen.
tot stand. De eerste ideeën worden verkend. Het gesprek kan
Taal is de schakel
nog alle kanten op gaan.
Taal is de schakel om met elkaar te
3. De verdiepingsfase: het gesprek
praten en elkaar te begrijpen,
focust zich op één aspect van het
filosoferen is een uitdagende
thema. Er vindt filosofische
activiteit voor kinderen om bezig te
verdieping plaats.
zijn met taal.
4. De afronding: de kinderen kijken
Verwonder de
Lees ook de column van Mariëlle Dortant,
terug op het gesprek, wat is
kinderen, breng
docent taal/lezen Iselinge Hogeschool op pagina 8.
waardevol om vast te houden?
ze aan het
Leer voor je leven
IJsselgroep Almere
IJsselgroep Apeldoorn
IJsselgroep Doetinchem
info@ijsselgroep.nl
Louis Armstrongweg 120
2e Wormenseweg 80
Bachlaan 11
www.ijsselgroep.nl
1311 RL Almere
7331 VG Apeldoorn
7002 MZ Doetinchem
Telefoon 036 707 48 10
Telefoon 055 599 44 55
Telefoon 0314 37 41 41
Fax 036 707 48 19
Fax 055 599 44 60
Fax 0314 33 39 90
IJsselgroep Gramsbergen
IJsselgroep Lelystad
IJsselgroep Steenwijk
De Esch 1a
Meentweg 14
Tukseweg 128a
7783 CG Gramsbergen
8224 BP Lelystad
8331 LH Steenwijk
Telefoon 0524 56 36 22
Telefoon 0320 22 50 60
Telefoon 0521 53 74 00
Fax 0320 22 50 69 IJsselgroep Zwolle Dr. Klinkertweg 8b 8025 BS Zwolle Telefoon 038 453 99 43 Fax 038 453 24 45
Iselinge Hogeschool
SONedutraining
Bachlaan 11
Bachlaan 11
7002 MZ Doetinchem
7002 MZ Doetinchem
Telefoon 0314 37 41 41
Telefoon 0314 37 41 37 / 63 93 62
Fax 0314 33 39 90
Fax 0314 33 39 90
info@iselinge.nl
info@sonedutraining.nl
www.iselingehogeschool.nl
www.sonedutraining.nl
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.