Senior Fase Graad 8 • Fasiliteerdersgids
Afrikaans Huistaal IEB KABV Afrikaans Huistaal
home classroom college workplace
Fasiliteerdersgids
1908-A-AHT-FG01
8
Afrikaans Huistaal Fasiliteerdersgids
Aangepas vir KABV
I Kritzinger M Swanepoel
1908-A-AHT-FG01
Í3(È-A-AHT-FG017Î
Graad 8
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
Inhoudsopgawe LESELEMENTE............................................................................................................................................. 9 VOORWOORD............................................................................................................................................10 ROOSTER EN TYDSBESTUUR................................................................................................................10 ASSESSERINGSVEREISTES.....................................................................................................................11 STUDIEWENKE EN -METODES.............................................................................................................11 JAARPLAN...................................................................................................................................................13 EENHEID 1: Week 1 – 2...........................................................................................................................14 Les 1................................................................................................................................................................................... 14 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................14 Aktiwiteit 1: Groepbespreking.............................................................................................................14 Aktiwiteit 2: Luister met begrip en maak ’n opsomming.........................................................14 AFDELING 2: LEES EN KYK....................................................................................................................15 Aktiwiteit 3: Kortverhaal........................................................................................................................15 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED......................................................................................................16 Aktiwiteit 4: Skryf ’n verhalende opstel...........................................................................................19 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.....................................................................20 Aktiwiteit 5: Geïntegreerde taal...........................................................................................................20 EENHEID 1: Week 3 – 4...........................................................................................................................22 Les 2................................................................................................................................................................................... 22 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................22 Aktiwiteit 6: Voorbereide lees..............................................................................................................22 Aktiwiteit 7: Onvoorbereide mondeling...........................................................................................23 AFDELING 2: LEES EN KYK....................................................................................................................23 Aktiwiteit 8: Leesbegrip..........................................................................................................................24 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED......................................................................................................25 Aktiwiteit 9: Geskrewe mondelinge aanbieding – toespraak..................................................25 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.....................................................................26 Aktiwiteit 10: Geïntegreerde taal........................................................................................................26 EENHEID 1: Week 5 – 6...........................................................................................................................28 Les 3 ................................................................................................................................................................................ 28 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................28 Aktiwiteit 11: Luisteroefening..............................................................................................................28 Aktiwiteit 12: Bespreking.......................................................................................................................30 AFDELING : LEES EN KYK......................................................................................................................30 Aktiwiteit 13: ’n Volksverhaal...............................................................................................................30 Aktiwiteit 14: Poësie – “Biologie-liefde”.........................................................................................32 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED......................................................................................................33 Aktiwiteit 15: E-pos – Vriendskaplike brief....................................................................................33 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.....................................................................35 Aktiwiteit 16: Geïntegreerde taal........................................................................................................35 SECTION 1:
3
© Impaq
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
EENHEID 1: Week 7 – 8...........................................................................................................................36 Les 4.................................................................................................................................................................................. 36 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................36 Aktiwiteit 17: Onvoorbereide lees......................................................................................................36 Aktiwiteit 18: Toespraak.........................................................................................................................37 AFDELING 2: LEES EN KYK....................................................................................................................37 Aktiwiteit 19: ’n Koerantberig..............................................................................................................37 Aktiwiteit 20: Poësie – “Berg hier voor my”...................................................................................39 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED.....................................................................................................41 Aktiwiteit 21: Transaksionele skryfstuk – verslag.......................................................................41 Aktiwiteit 22: Verslag...............................................................................................................................41 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES....................................................................42 Aktiwiteit 23: Geïntegreerde taal........................................................................................................42 SECTION 1:
ON 3:
4:
EENHEID 1: Week 9 – 10........................................................................................................................43 Les 5................................................................................................................................................................................... 43 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................43 Aktiwiteit 24: Mondeling – Onderhoudvoering............................................................................45 Aktiwiteit 25: Luister met begrip – die uitvoer van instruksies............................................45 AFDELING 2: LEES EN KYK....................................................................................................................45 Aktiwiteit 26: Leesbegrip – speletjie-instruksies.........................................................................45 Aktiwiteit 27: Poësie – “As juffrou vir my staar”..........................................................................46 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED.....................................................................................................48 Aktiwiteit 28: Transaksionele teks – instruksies..........................................................................48 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.....................................................................49 Aktiwiteit 29: Geïntegreerde taal........................................................................................................49 SECTION 1:
SECTION 3:
EENHEID 2: Week 1 – 2...........................................................................................................................50 Les 6................................................................................................................................................................................... 50 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT .....................................................................................................50 Aktiwiteit 1: Luister na aanwysings...................................................................................................50 Aktiwiteit 2: Aanwysings na jou huis................................................................................................51 AFDELING 2: LEES EN KYK ...................................................................................................................51 Aktiwiteit 3: Leesbegrip oor besoedeling........................................................................................51 Aktiwiteit 4: Poësie – “Die geheime kamer”...................................................................................52 Aktiwiteit 5: Lees en kyk na visuele tekste.....................................................................................54 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ....................................................................................................55 Aktiwiteit 6: Skryf ’n teks met instruksies (resep)......................................................................55 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ...................................................................55 Aktiwiteit 7: Geïntegreerde taal...........................................................................................................56 EENHEID 2: Week 3 – 4...........................................................................................................................58 Les 7 .................................................................................................................................................................................. 58 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT .....................................................................................................58 Aktiwiteit 8: Bespreking..........................................................................................................................58 Aktiwiteit 9: Voorbereide toespraak..................................................................................................58 AFDELING 2: LEES EN KYK ...................................................................................................................59 Aktiwiteit 10: Dramateks: Dr. Aak.......................................................................................................59 © Impaq
4
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
Aktiwiteit 11: Poësie – “Augustuswind”...........................................................................................60 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ....................................................................................................62 Aktiwiteit 12: Skryf ’n dialoog..............................................................................................................62 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ...................................................................64 Aktiwiteit 13: Geïntegreerde taal........................................................................................................64
EENHEID 2: Week 5 – 6...........................................................................................................................65 Les 8 .................................................................................................................................................................................. 65 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT .....................................................................................................65 Aktiwiteit 14: Opsomming.....................................................................................................................65 Aktiwiteit 15: Onderhoud.......................................................................................................................67 AFDELING 2: LEES EN KYK ...................................................................................................................67 Aktiwiteit 16: Leesbegrip van ’n drama...........................................................................................67 Aktiwiteit 17: Poësie – “Vir Monja”....................................................................................................68 Aktiwiteit 18: Leesbegrip met ’n onderhoud.................................................................................70 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ....................................................................................................72 Aktiwiteit 19: Skryf ’n onderhoud......................................................................................................72 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ...................................................................72 Aktiwiteit 20: Geïntegreerde taal........................................................................................................72 EENHEID 2: Week 7 – 8...........................................................................................................................75 Les 9 .................................................................................................................................................................................. 75 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT .....................................................................................................75 Aktiwiteit 21: Luisteroefening oor ’n koerantberig.....................................................................75 Aktiwiteit 22: Groepbespreking...........................................................................................................76 AFDELING 2: LEES EN KYK ...................................................................................................................77 Aktiwiteit 23: Leesbegrip van ’n drama...........................................................................................77 Aktiwiteit 24: Poësie – “Die tandemuis”...........................................................................................78 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ....................................................................................................79 Aktiwiteit 25: Skryf ’n boekresensie..................................................................................................80 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ...................................................................80 Aktiwiteit 26: Geïntegreerde taal........................................................................................................80 EENHEID 3: Week 1 – 2...........................................................................................................................81 Les 10................................................................................................................................................................................ 81 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT .....................................................................................................81 Aktiwiteit 1: Luister met begrip...........................................................................................................81 Aktiwiteit 2: Groepbespreking.............................................................................................................82 AFDELING 2: LEES EN KYK ...................................................................................................................82 Aktiwiteit 3: Leesbegrip .........................................................................................................................82 Aktiwiteit 4: Poësie – “Huiswerkmonster”......................................................................................83 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ....................................................................................................85 Aktiwiteit 5: Skryf ’n dialoog.................................................................................................................86 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ...................................................................87 Aktiwiteit 6: Geïntegreerde taal...........................................................................................................87
5
© Impaq
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
EENHEID 3: Week 3 – 4...........................................................................................................................89 Les 11 ............................................................................................................................................................................... 89 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT .....................................................................................................89 Aktiwiteit 7: Luister na ’n brief aan die pers..................................................................................89 Aktiwiteit 8: Groepbespreking van ’n eie lewenservaring.......................................................90 AFDELING 2: LEES EN KYK ...................................................................................................................91 Aktiwiteit 9: Leesbegrip .........................................................................................................................91 Aktiwiteit 10: Poësie – “Spookmeisie”..............................................................................................92 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ....................................................................................................94 Aktiwiteit 11: Brief aan die pers..........................................................................................................95 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ...................................................................97 Aktiwiteit 12: Geïntegreerde taal........................................................................................................97
EENHEID 3: Week 5 – 6...........................................................................................................................99 Les 12 ............................................................................................................................................................................... 99 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT .....................................................................................................99 Aktiwiteit 13: Onvoorbereide toespraak.........................................................................................99 Aktiwiteit 14: Voorbereide toespraak...............................................................................................99 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................100 Aktiwiteit 15: Leesbegrip ...................................................................................................................100 Aktiwiteit 16: Poësie – “Timbavati en die onwaarskynlike sewe”.....................................101 Aktiwiteit 17: Lees ’n strokiesprent................................................................................................104 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................106 Aktiwiteit 18: Brief aan die pers.......................................................................................................106 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ................................................................106 Aktiwiteit 19: Geïntegreerde taal.....................................................................................................106 EENHEID 3: Week 7 – 8........................................................................................................................ 108 Les 13............................................................................................................................................................................. 108 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ..................................................................................................108 Aktiwiteit 20: Luister vir inligting...................................................................................................108 Aktiwiteit 21: Storievertelling...........................................................................................................109 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................109 Aktiwiteit 22: Snaakse stories ..........................................................................................................110 Aktiwiteit 23: Poësie – “Rooikappie”..............................................................................................111 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................113 Aktiwiteit 24: Skryf ’n kortverhaal..................................................................................................114 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES..................................................................115 Aktiwiteit 25: Geïntegreerde taal.....................................................................................................115 EENHEID 3: Week 9 – 10..................................................................................................................... 117 Les 14............................................................................................................................................................................. 117 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ..................................................................................................117 Aktiwiteit 26: Luister na ’n kortverhaal........................................................................................117 Aktiwiteit 27: Voorbereide lees .......................................................................................................118 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................118 Aktiwiteit 28: Lees ’n letterkundige teks .....................................................................................118 Aktiwiteit 29: Poësie – “BMX en Bende” (lirieke).....................................................................120 © Impaq
6
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
Aktiwiteit 30: Lees en kyk vir begrip – Spotprent....................................................................122 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................124 Aktiwiteit 31: Skryf ’n beskrywende opstel.................................................................................125 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ................................................................125
EENHEID 4: Week 1 – 2........................................................................................................................ 126 Les 15............................................................................................................................................................................. 126 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ..................................................................................................126 Aktiwiteit 1: Luister met begrip........................................................................................................126 Aktiwiteit 2: Groepbespreking..........................................................................................................127 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................127 Aktiwiteit 3: Lees ’n koerantkompetisie ......................................................................................127 Aktiwiteit 4: Poësie – “Bring-en-braai-taal”................................................................................128 Aktiwiteit 5: Lees en kyk vir inligting met ’n visuele teks.....................................................130 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................131 Aktiwiteit 6: Skryf ’n koerantberig..................................................................................................133 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ................................................................133 Aktiwiteit 7: Geïntegreerde taal........................................................................................................133 EENHEID 4: Week 3 – 4........................................................................................................................ 135 Les 16 ............................................................................................................................................................................ 135 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ..................................................................................................135 Aktiwiteit 8: Debat..................................................................................................................................135 Aktiwiteit 9: Groepbespreking van ’n eie lewenservaring....................................................135 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................136 Aktiwiteit 10: “Die leeu en die apie”: ’n Storie uit Nigerië ....................................................136 Aktiwiteit 11: Poësie – “Die werker”...............................................................................................138 Aktiwiteit 12: Skryf ’n opsomming in paragraafvorm.............................................................140 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................140 Aktiwiteit 13: ’n Dagboekinskrywing.............................................................................................141 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ................................................................141 Aktiwiteit 14: Geïntegreerde taal.....................................................................................................141 EENHEID 4: Week 5 – 6........................................................................................................................ 143 Les 17............................................................................................................................................................................. 143 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ..................................................................................................143 Aktiwiteit 15: Luister na ’n teks........................................................................................................143 Aktiwiteit 16: Dialoog gebaseer op “Lego het ’n Bugatti gebou”........................................144 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................144 Aktiwiteit 17: Die sewende dag: ’n Eenakter................................................................................144 Aktiwiteit 18: Poësie – “’n Suburbsong of dalk stadslied”.....................................................145 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................147 Aktiwiteit 19: Skryf ’n joernalistieke verslag..............................................................................148 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ................................................................148 Aktiwiteit 20: Geïntegreerde taal.....................................................................................................148
7
© Impaq
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
EENHEID 4: Week 7 – 8........................................................................................................................ 150 Les 18............................................................................................................................................................................. 150 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ..................................................................................................150 Aktiwiteit 21: Voorbereide lees........................................................................................................150 Aktiwiteit 22: Luister na instruksies..............................................................................................150 AFDELING 2: LEES EN KYK ................................................................................................................151 Aktiwiteit 23: Snaakse stories ..........................................................................................................151 Aktiwiteit 24: Opsomming..................................................................................................................152 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED .................................................................................................153 Aktiwiteit 25: Opstelle..........................................................................................................................153 Aktiwiteit 26: Langer transaksionele tekste................................................................................154 Aktiwiteit 27: Korter transaksionele tekste.................................................................................155 AFDELING 4 : TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ...............................................................155 Aktiwiteit 28: Geïntegreerde taal.....................................................................................................155
© Impaq
8
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
Jaarplan EENHEID WEEK
1
1–2
Aktiwiteit 1 – 5
5–6
Aktiwiteit 11 – 16
3–4 7–8
9 – 10 1–2 2
3–4 5–6 7–8
9 – 10 1–2 3
3–4 5–6 7–8
9 – 10 1–2 4
LES
3–4 5–6 7–8
9 – 10
DATUM BEGIN
DATUM VOLTOOI
Aktiwiteit 6 – 10
Aktiwiteit 17 – 23 Aktiwiteit 24 – 29 Aktiwiteit 1 – 7
Aktiwiteit 8 – 13
Aktiwiteit 14 – 20 Aktiwiteit 21 – 26 Junie-eksamen
Aktiwiteit 1 – 6
Aktiwiteit 7 – 12
Aktiwiteit 13 – 19 Aktiwiteit 20 – 25 Aktiwiteit 26 – 31 Aktiwiteit 1 – 7
Aktiwiteit 8 – 14
Aktiwiteit 15 – 20 (Hersiening) Aktiwiteit 21 – 28 (Hersiening) Novembereksamen
13
© Impaq
Eenheid
1
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
EENHEID 1: Week 1 – 2 Vaardighede
Aktiwiteit
Luister en praat Groepbespreking Luister met begrip en maak ’n opsomming Lees en kyk Kortverhaal Skryf en aanbied Skryf ’n verhalende opstel Taalstrukture en -konvensies Geïntegreerde taal
AFDELING 1
SECTION 1:
Les 1 Aktiwiteit 1 Aktiwiteit 2 Aktiwiteit 3 Aktiwiteit 4 Aktiwiteit 5
LUISTER EN PRAAT
Aktiwiteit 1: Groepbespreking
Hoe ver terug kan jy onthou? Dink aan jou vroegste herinnering as kind en vertel jou fasiliteerder wat hierdie herinnering is.
Nota aan fasiliteerder: Kyk veral dat die vertelling in die verlede tyd vertel word. Vra gepaste vrae om die gesprek te laat vloei, maar laat die leerder meeste van die praatwerk doen.
Aktiwiteit 2: Luister met begrip en maak ’n opsomming Jy het vroeër vir jou fasiliteerder vertel van jou vroegste herinnering as kind. Som nou hierdie herinnering op in ’n paar sinne. Nota aan fasiliteerder: Die opsomming moet mondelings gedoen word. Kyk of dit ’n sinvolle opsomming is. Die opsomming sal toets of die leerder opgelet het toe aktiwiteit 1 gedoen is.
© Impaq
14
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
AFDELING 2
Eenheid
SECTION 1:
1
LEES EN KYK
Aktiwiteit 3: Kortverhaal
Lees die verhaal “Crayola washables ook vir my seun” en beantwoord die vrae wat volg. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
10. 11. 12. 13. 14.
Wie gee vir die klas instruksies? Juffrou Erasmus Die kinders moet ’n monster teken. Wat maak hierdie monster anders as normale monsters? Die monster moet gemaak word uit verskillende dele van ander diere en enige iets anders waaraan die kinders kan dink. Die juffrou sê dat die kinders hulle verbeelding moet gebruik. Wat bedoel sy hiermee? Jy gebruik jou verbeelding as jy kreatief en buite die boksie dink. Wie se idee was hierdie monster-opdrag? Dit was Eugene se idee. Hoe het die juffrou hierdie idee in die hande gekry? Eugene het dit in die idees-boks gegooi. Beskryf Eugene se karakter in twee sinne. Eugene is ’n oulike, slim en eiewyse seunskind. Hy is lief vir teken. Is die volgende stelling waar of onwaar? Motiveer jou antwoord. Eugene se pa het bruin hare. Onwaar, Eugene het wilde swart hare nes sy pa. Wat het Eugene vir sy derde verjaarsdag by sy pa gekry? Vetkryte Wat het Eugene na sy derde verjaarsdag uitgevind? Eugene het uitgevind dat hy nie op die eetkamermuur mag teken nie. Eugene se pa het die “teken op die muur”-situasie baie goed hanteer. Hoe sou jou ouers die situasie hanteer het as dit jy was? Leerder se eie antwoord. Hoe weet jy dat Marelca ’n goeie vriendin van Eugene is? Hulle was saam in die kleuterskool gewees. Waarna dink jy verwys hulle as hulle praat van Eugene se “wêreldjie”? Hoe stem dit ooreen met juffrou Erasmus se instruksies aan die begin? Eugene se “wêreldjie” is sy eie verbeelding. Juffrou Erasmus het aan die begin gesê dat die kinders hul verbeelding moet gebruik vir hierdie opdrag. Wat presies is “Crayola washable markers”? Crayola washable markers is tekenkryte wat afgewas kan word, sou jy op enigiets anders as papier teken. Hoekom sou Eugene se ouers eerder vir hom Crayola washable-inkleurpenne koop? Gebruik ’n voorbeeld uit die storie om jou antwoord te staaf. Eugene se ouers het vir hom Crayola washable-inkleurpenne gekoop omdat hy op ander plekke geteken het as op sy papier. Met hierdie penne kon hulle darem die mure skoon was.
15
© Impaq
Eenheid
1
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
15. Die verteller gee ’n baie goeie beskrywing van hoe Eugene se monster lyk. Volg hierdie instruksies en teken die “monster” in die onderstaande spasie. Die leerder se eie tekening volgens die instruksies wat in die teks gegee is. 16. Watter belangrike les het Eugene se pa hom geleer oor monsters? Dat hy nie vir monsters hoef bang te wees nie; ’n mens moet net ’n manier kry om vir hulle te lag. 17. Wat noem Eugene die gedrog wat hy geteken het? Hansviswors 18. Watter twee belonings het Eugene gekry vir sy prentjie? Hy het ’n goue sterretjie gekry en sy kunswerk is ingeskryf vir die kunswedstryd. 19. Wat beteken dit as jy nie daarvan hou om in ’n boksie gedruk te word nie? Iemand hou nie daarvan om voorgesê te word nie. Die persoon is uniek. 20. Watter positiewe verskille het Eugene se karakter al in die klaskamer teweeg gebring? Chester wil nie meer soos Jimmy wees nie. Marelca het meer selfvertroue. 21. Wie is die verteller in die kortverhaal? Motiveer jou antwoord. Die verteller is Eugene wat nou ’n grootmens is. Die verhaal eindig waar sy monster in sy eie seun se kamer hang. 22. Noem twee ruimtes waar die verhaal afspeel. By die skool in die klaskamer en in Eugene se seun se kamer. 23. Waarom is die slotsin van die kortverhaal ironies? Dit is ironies omdat Eugene se seun seker ook op mure teken en daarom Crayola Washables nodig het.
AFDELING 3
SKRYF EN AANBIED
Nota aan fasiliteerder: Help die leerder om deur die skryfmetode te werk. Dit is van kardinale belang dat elke stap gevolg moet word om skryfwerk te kan verbeter. Skryfproses Voordat ’n mens enige skryfstuk begin skryf, MOET jy eers jou gedagtes agtermekaar kry oor WAT jy wil skryf. Wanneer ’n mens aan ’n onderwerp dink waaroor jy wil skryf, kom daar gewoonlik baie idees in jou kop, en dit is juis DIT wat jy moet neerskryf, sodat jy kan sien of dit wat jy gedink het jy wil skryf, wel iets om die lyf het. Wanneer jy ’n verhalende opstel skryf, is daar ’n spesifieke beplanningsmodel wat jy kan gebruik om jou te help om jou gedagtes beter te orden. Die spinnekopdiagram of breinstorm is maar een van baie metodes. Die FAIL-skryfmetode is baie meer suksesvol omdat dit ook die beplanning vir ’n vyf-paragraaf-opstel is. F.A.I.L. staan vir jou “First Attempt In Learning”. Sien jou beplanning en jou eerste poging as jou eerste probeerslag, en daarom mag jy maar foute maak. Onthou ook dat jou beplanning die geraamte is en dat jou eerste poging is waar jy meer vleis aan die geraamte sit.
© Impaq
16
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
Eenheid
1
Beplanningsmodel vir ’n verhalende opstel en sy stappe: 1. Teken die breinkaart op die helfte van jou beplanningsbladsy. 2. Titel van opstel: In hierdie spasie skryf jy kortliks waaroor jou onderwerp handel. 3. Die liggaam van die opstel word eerste beplan. Dis die gedeelte waar jou eintlike storie vertel gaan word. Enige storie het ’n begin (paragraaf 2), ’n middel (paragraaf 3) en ’n einde (paragraaf 4). Beantwoord die volgende vrae in elke blokkie met ’n kort antwoord: a)
b) c) 4.
5.
Liggaam blokkie 1: Wat het gebeur? Liggaam blokkie 2: Waarom het dit gebeur? Liggaam blokkie 3: Wat gebeur nou volgende?
3 Inleiding
2 Slot
Titel van opstel
Die slot (paragraaf 5) word direk na die liggaam beplan. Jou slot mag nie nuwe inligting bevat nie. Sien 1 Liggaam (3 paragrawe) jou slot as daardie laaste stukkie legkaart wat jy moet byvoeg sodat die hele prentjie sin maak. Daarom is die slot ook op die meeste net 2 – 3 sinne lank. Sien die slot as die plek waar jy skryf wat jy uit die hele gebeurtenis geleer het. Die inleiding (paragraaf 1) word heel laaste beplan. Die rede hiervoor is omdat mens altyd wonder hoe om ’n opstel kreatief en interessant te begin. Jou slot en jou inleiding moet met mekaar skakel. Jou inleiding is ook nie langer as 2 – 3 sinne nie.
FAIL-metode se eerste poging: Net soos jou beplanning, begin jou eerste poging by paragraaf 2. • • • • •
Deel 5: Paragraaf 1 is die inleiding, maar word laaste geskryf. Deel 1: Paragraaf 2 is die eerste deel van jou liggaam waar jy vertel “Wat het gebeur?” Deel 2: Paragraaf 3 is die tweede deel van jou liggaam waar jy vertel “Hoekom het dit gebeur?” Deel 3: Paragraaf 4 is die laaste deel van jou liggaam waar jy vertel “Wat het toe gebeur?” Deel 4: Paragraaf 5 is die slot wat direk na die liggaam geskryf moet word.
17
© Impaq
Eenheid
1
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
Kom ons kyk na die volgende voorbeeld om die FAIL-skryfmetode in aksie te sien: 3 Inleiding Ons familiehond is ’n baie nuuskierige brakkie wat altyd haar neus by plekke ingedruk het waar dit nie hoort nie.
Onderwerp: Ek los jou daar ...
My hond by veearts
2 Slot Ons was so hartseer gewees en moes sonder haar huis toe gaan.
1 Liggaam (3 paragrawe) Wat het gebeur? Ons familiehond (16 jaar oud) is deur ’n swerm bye gesteek.
Hoekom het dit gebeur? Die hond het gaan rondsnuffel agter die motorhuis en op die bynes afgekom.
Wat het toe gebeur? Ons het haar veearts toe gevat, maar haar hart was te swak.
Wenke by die skryf van kreatiewe opstelle: • • • • • • • © Impaq
Jou beplanning is 80% van jou werk. As jy reg beplan het, sal jou opstel homself kan skryf. Glans (highlight) enige woorde waarvan jy onseker is oor die spelling. Jy mag slegs ’n woordeboek gebruik wanneer jy met jou beplanning en jou eerste poging klaar is. Die idee is om die warboel in jou kop eers op papier te kry en dan die woordeboek te gebruik om jou werk te redigeer.
Jy moet net so baie tyd aan jou redigeringspoging (waar jy al jou foute regmaak) spandeer as aan jou eerste poging. Dis ’n goeie idee om jou geredigeerde opstel hardop vir jouself te lees sodat jy kan hoor of jy enige taal- of sinsfoute en inhoudsfoute gemaak het. Jy kry punte vir die inleiding-, liggaam- en slotgedeeltes van jou opstel. Jy word net teruggehou deur jou eie verbeelding. As jy nie hou van die onderwerp nie, is dit jou werk om dit vir jouself interessant te maak. Dit help as jy jou opstel skryf oor iets wat al gebeur het omdat feite jou opstel makliker maak om te glo. Jou woorde tel is deel van die beplanning en redigering – jy tel nadat jy jou eerste poging geskryf het, en verkort dan of maak langer. 18
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
Eenheid
1
Aktiwiteit 4: Skryf ’n verhalende opstel Kies EEN van die volgende drie onderwerpe en skryf ’n verhalende opstel van 200 – 250 woorde. Maak seker dat jou opstel uit vyf paragrawe bestaan. Toets jou verhaal aan die kontrolevorm hieronder – as jy op alles JA kan antwoord, MOET jy goeie punte kry! Onderwerp 1: ’n Storie wat soos volg eindig – “As ek tog maar na my ouers geluister het!” OF
Onderwerp 2: ’n Slapelose nag OF
Onderwerp 3: ’n Storie wat soos volg begin – “En die dag was ...” VERHALENDE OPSTEL: KONTROLEVORM
Ja
Nee
Struktuur 1.
Is daar ’n opskrif/titel?
•
Het die inleidingsparagraaf dadelik jou aandag getrek en gehou? Volg die gebeure logies op mekaar?
2. 3.
Is daar reëls oop tussen paragrawe?
Is daar vyf paragrawe (inleiding, drie liggaamsparagrawe en ’n slot)? Inhoud • • •
Taal
Is die storielyn oortuigend?
Is die slot ongewoon/onvoorspelbaar/interessant?
• Gee drie punte vir vyf of minder spelfoute • Gee twee punte vir ses tot agt spelfoute • Gee een punt vir nege tot twaalf spelfoute • Gee ’n nulpunt vir meer as twaalf spelfoute • Gee een punt vir vyf en minder taalstuktuurfoute • Gee ’n nulpunt vir ses en meer taalstruktuufoute TOTAAL uit 10
19
© Impaq
Eenheid
1
AFLEIDING 4
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES
Nota aan fasiliteerder: Die taalnotas in die handleiding moet saam met die leerder deurgewerk word. Die taalnotas is volledig en kan netso geleer word vir toetse.
Aktiwiteit 5: Geïntegreerde taal Werk die taalreëls deur en beantwoord die volgende taalvrae: 1.
Dui aan watter soort bywoorde die onderstreepte woorde is. a) Die winter kan ’n baie spesiale tyd wees om die buitelug in te vaar. baie - bywoord van graad/wyse b) Jy wil warm aangetrek wees wanneer jy onaktief is. onaktief - bywoord van wyse c) Jy gaan dalk nie so dors soos in die somer wees nie. in die somer - bywoord van plek 2.
3.
4.
Lees die volgende sinne versigtig. Onderstreep die onderwerp en omkring die voorwerp: a) Die winter kan ’n baie spesiale tyd wees om die buitelug in te vaar. b) Laastens het jy ’n lekker dik water- en windbestande baadjie nodig vir ekstra koue weer. c) Maak seker jou stapskoene is waterdig. Geen voorwerp d) Jy kan ’n flessie warmsjokolade in jou rugsak sit. Dui aan of die onderstreepte gedeelte ’n byvoeglike of ’n bywoordelike bysin is: a) Die man, wat die vuur aansteek, dra vuurbestande klere. Byvoeglike bysin b) Terwyl jy die tent opslaan, moet jy kyk waar die eerste strale met sonsopkoms sal val. Bywoordelike bysin c) Die vuur knetter asof dit in die hel gestook is. Bywoordelike bysin
Gee ’n sinoniem vir die volgende woorde (hierdie woorde sal jy in ’n woordeboek kan naslaan): a) afkraak beledig, verkleineer, spot b) balans ewewig, oorskot, saldo c) aanmoedig aanspoor, ondersteun d) akteur toneelspeler e) dagblad koerant f) afkoms oorsprong, herkoms g) blaps fout, verkeerdheid, flater h) delikaat sensitief, fyn, breekbaar i) fiemies nuk, geite j) jaloesie afguns, onvriendelikheid k) item artikel, voorwerp, objek
© Impaq
20
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
5.
6.
l) m) n) o)
resultaat noukeurig guitig tydsaam
Eenheid
1
afloop, einde, produk, uitkoms akkuraat, presies, juis stout, ondeund, spelerig stadig, langsaam, rustig
Gee ’n antoniem vir die volgende woorde: a) aanwesig afwesig b) bevestig iets kanselleer iets c) diep vlak d) dieselfde verskillend e) hartseer gelukkig f) gespanne kalm g) interessant vervelig h) liggaamlik geestelik i) mak wild j) maksimum minimum k) nader verder l) vergeet onthou m) verlies wins, profyt n) letterlik figuurlik o) opsetlik/aspris per ongeluk
Wat is die letterlike en figuurlike betekenis van die onderstreepte gedeelte? a) Die winter is ’n spesiale tyd om die buitelug in te vaar. Letterlik: ’n boot vaar oor die water met ’n seil Figuurlik: jy gaan in die buitelug in met entoesiasme b) Die koue seisoen is niemand se speelmaat nie. Letterlik: ’n persoon wat jou maatjie is waarmee jy speel Figuurlik: dis iets gevaarlik wat met respek behandel moet word c) As jy dit nie breed het nie, kan jy steeds lekker gaan kamp. Letterlik: Iets wat nie breed is nie, is nie wyd nie Figuurlik: as jy nie baie geld het nie d) Ek sal ’n duisend dode sterf as my baadjie aan die brand moet raak. Letterlik: dis nie regtig moontlik om meer as een keer dood te gaan nie Hy is so bang dat hy kan doodgaan e) Die vuurmaakplek is maar ’n hanetreetjie van die tent af. Letterlik: ’n Haan is ’n hoender wat met sy poot ’n tree neem Figuurlik: Die vuurmaakplek is nie te ver van die tent af nie
21
© Impaq
Eenheid
1
Fasiliteerdersgids G08 ~ Afrikaans Huistaal
EENHEID 1: Week 3 – 4
Vaardighede
Aktiwiteit
Luister en praat Voorbereide lees Onvoorbereide mondeling Lees en kyk Leesbegrip Skryf en aanbied Geskrewe mondelinge aanbieding – toespraak Taalstrukture en -konvensies Geïntegreerde taal
AFDELING 1
SECTION 1:
Les 2 Aktiwiteit 6 Aktiwiteit 7 Aktiwiteit 8 Aktiwiteit 9
Aktiwiteit 10
LUISTER EN PRAAT
Aktiwiteit 6: Voorbereide lees Jy moet die uittreksel uit “Manifestasie van ’n gewete” vir jou fasiliteerder voorlees. Dit maak nie saak as jy vashaak nie, sorg dat jy verstaan wat jy lees. Oorspronklik was ek ’n gewete, die gewete van ene Herman Terblanche, ’n veelsydige rykmanseun. Hoogmoed is algemeen by suksesvolle, bedorwe kinders te vinde, maar Herman het ’n ernstige probleem gehad. Hy het alles misbruik vir sy eie doeleindes, en diegene wat hom teëgestaan het, het deurgeloop. Of dit onder Herman self of Herman se ouers was, is irrelevant, want Herman kon sy ouers om sy pinkie draai. In hulle oë was Herman ’n engeltjie met vlerkies. So het hy hom ook rondom hulle gedra en die niksvermoedende ouers spring as Herman sê spring. Dis toe dat ék inspring en hom op sy foute begin wys, maar alles verniet, want Herman was gans te vol van homself om hom aan my vermanings te steur. Ek moes ’n ander plan kry. Ek het een voordeel en dit is dat ek van alles weet wat hy dink en doen, niemand kan dit beter teen hom gebruik as ek nie. Die vraag was net hoe ... Nota aan fasiliteerder: Voorbereide lees gaan oor meer as net gewone lees. Let op die volgende: • Inleiding: is dit treffend, gryp dit onmiddellik die gehoor se aandag vas? • Toon, styl en register: goeie natuurlike, vloeiende, vaardige leser. • Uitspraak, oogkontak, gesigsuitdrukkings, gebare en lyftaal: duidelik hoorbaar, © Impaq
22
