Modern bouwen in Kapellen 1920 - 2000

1976 - architect Jo Crepain - Papenboslaan

MODERN D BOUWEN IN KAPELLEN

Wij brachten de architectuurpareltjes tussen 1920 en 2000 in kaart. it najaar komt de Open Monumentendag er weer aan, op 9 september. Naar aanleiding daarvan maakten architecten Jo Van Bouwel, Nel Lernout en Rudy De Graef en kunsthistoricus Georges Goffin het boek – of zeg maar naslagwerkje – Modern bouwen in Kapellen. Daarin staat een overzicht van gebouwen en panden die in onze gemeente werden opgetrokken tussen 1920 en 2000. Wij gingen ons licht opsteken bij Jo Van Bouwel, één van de vier trekkers van het project. Ook mee aan tafel: cultuurfunctionaris Hilde Seuntjens en stagiaire Samantha Brant (foto).

#INFOKAPELLEN

Jo Van Bouwel studeerde architectuur aan Campus Sint-Lukas Brussel van 1962 tot 1967. Nadien was hij een vijftiental jaar actief als architect. Dat bouwde hij af toen hij de kans kreeg om directeur te worden van de toenmalige tekenacademie Sint-Michiel in Brasschaat.

#INFOKAPELLEN ZOMER 2018 • 4

Jo Van Bouwel: In Sint-Lukas hadden wij destijds nog zes dagen les, ook op zaterdag. Daarvan waren er vijf dagen atelier, maar ik heb meer tijd doorgebracht in de bibliotheek dan in het atelier. Ik heb heel veel architectuur gezien: in het echt, maar nog veel meer in boeken. Ik was al van jongsaf geïnteresseerd in kunst. De kans om directeur te worden van Sint-Michiel heb ik met beide handen gegrepen, omdat het perspectieven bood naar de toekomst.

Kapellen is niet de eerste gemeente waar jullie werkgroep Modern Bouwen neerstrijkt?

Jo Van Bouwel: Dat klopt. In ’93 zijn we begonnen in Brasschaat. Als directeur van de academie zat ik daar mee in de cultuurraad. Toevallig waren daar nog enkele mensen die geïnteresseerd waren in architectuur, waaronder Georges Goffin en Nel Lernout. Het interbellum, de periode tussen de twee wereldoorlogen, was toen ‘in de mode’. Er zijn nogal wat gebouwen uit die periode in Brasschaat. Nadien werden we gevraagd in Deurne en hebben we daar hetzelfde gedaan. Daarna volgde Mortsel en voor het Van Dyckmuseum in Schilde maakten we een publicatie over kunstenaarswoningen in de provincie Antwerpen.

Palmaro was mee het uitgangpunt en de start van het project.

Ze komt in het boek voor. Hoewel de focus ligt op bestaande woningen, hebben we ook een hoofdstuk gewijd aan een tiental inmiddels afgebroken gebouwen die mee bepalend geweest zijn voor het architectuurbeeld van Kapellen.

Heel Kapellen uitpluizen op zoek naar interessante woningen: dat moet een titanenwerk geweest zijn. Hoe zijn jullie te werk gegaan?

Jo Van Bouwel: We hebben een tweetal jaar aan het project gewerkt, inclusief heel wat opzoekingswerk. We zijn met vier, dus we hebben Kapellen in vier gedeeld en elk heeft een kwart voor z’n rekening genomen, te voet of met de fiets. “Wat vinden wij modern?” was het uitgangspunt. Het resultaat: een lijst van 900 woningen. Enkel op het zicht geselecteerd en een aantal was uiteraard al gekend.

Vervolgens hebben we met z’n vieren enkele weekends met de fiets rondgetrokken om de 900 projecten samen te bezoeken. Zo zijn we tot een lijst van 300 gekomen.

Hilde Seuntjens: En dat allemaal voor een vrijwilligersvergoeding …

Jo Van Bouwel: Hier krijgen we tenminste nog een vergoeding (lacht). Maar daar doe je het niet voor. Je blijft bijleren en het is gewoon plezant. Na elk project zeggen we: dit is het laatste.

En toch begint het telkens opnieuw te kriebelen.

Hilde Seuntjens: In Kapellen werd op onze vraag de periode verruimd en werd niet alleen naar het interbellum gekeken. Het is dit jaar tien jaar geleden dat architect Jo Crepain overleed.

Zo konden ook gebouwen in het boek worden opgenomen die hij in onze gemeente heeft gerealiseerd.

Jo Van Bouwel: Voor Kapellen hebben we contact opgenomen met Rudy De Graef, een oudleerling uit de tekenacademie die hier ook al een en ander heeft uitgespookt. (Het kunstwerk Musca voor de speeltuin in het gemeentepark is van zijn hand, nvdr). Rudy was meteen heel enthousiast en heeft de zaak mee op gang getrokken.

Vanwaar het idee iets rond Kapellen te doen?

Jo Van Bouwel: We wisten dat Kapellen nog een heel groot potentieel had. Op het einde van de Philippe Spethstraat stond tot ’89 een uitzonderlijke villa: villa Palmaro. Mijn vrouw is van Kapellen afkomstig. Toen we hier gingen wandelen, ontdekten we de ruïnes van de villa. Dat moet een ongelofelijk knap gebouw geweest zijn. Via een Kapelse aannemer kon ik het volledige bouwdossier van dit gebouw verwerven. We hebben ook úren bij de bouwdienst van de gemeente in de kelder gezeten en schoon dingen ontdekt.

Heel plezant! Ook bij heemkringen Hoghescote en Hobonia werden we trouwens altijd snel verder geholpen. De villa

In tussentijd overlegde het gemeentebestuur met Thom Pelckmans van uitgeverij Van Halewyck voor de realisatie en werd het formaat van het boek bepaald. Zo komt het dat we een maximum van 130 projecten hebben vooropgesteld.

Wilden de bewoners of eigenaars van de geselecteerde huizen allemaal meewerken?

Jo Van Bouwel: We hebben via het Cultuurcentrum 130 adressen aangeschreven. Tot onze grote verbazing waren er zo'n twintig eigenaars die niet wilden meewerken.

Waaronder zelfs een collega-architect, over het algemeen toch ijdele mensen (lacht). Dat hadden we bij eerdere projecten nog niet meegemaakt: meestal reageren mensen erg enthousiast.

Momenteel zitten we aan 111 projecten en daar zal het bij blijven. Jammer, want een architectuurkenner uit de streek die het boek openslaat, zal merken dat het niet helemaal volledig is. Daar heb ik het wel moeilijk mee, want we hadden in se kandidaten genoeg om tot 130 te komen.

#INFOKAPELLEN ZOMER 2018 • 5

We hebben bij de bouwdienst trouwens úren in de kelder gezeten en schoon dingen ontdekt.

Heel plezant!

Jo Van Bouwel

Mensen hadden nochtans zelf inbreng in welke mate we hun interieur in beeld zouden brengen. Er zijn ook enkele eigenaars die liever hadden dat we hun huisnummer niet vermelden, die wens respecteren we uiteraard. Een andere evidente reden om te weigeren zijn wellicht bouwovertredingen (lacht).

Het boek telt 190 pagina’s, maar heeft een bescheiden formaat. Het is geen ‘salonboek’, het kan ook dienen als wandel- en fietsgids,

Veel huizen, dat betekent wellicht ook: veel foto’s?

Jo Van Bouwel: Een vijftal jaar geleden was een gezin op zoek naar een woning van Jo Crepain. Ze vonden die niet onmiddellijk en kochten dan maar een bouwgrond in de Hoevensebaan om zelf te bouwen. Maar net op dat moment kwam de woning van Crepain in de Oblatenlaan vrij. De mensen in kwestie hebben niet getwijfeld: ze hebben hun bouwgrond verkocht om alsnog in de woning van Crepain te trekken.

Jo Van Bouwel: Voor een tachtigtal huizen hebben we fotograaf Robert Biesemans op pad gestuurd. Niet van de minste: die man wint overal ter wereld prijzen en woont en werkt in Kapellen. Maar we werken ook met bestaand fotomateriaal, bijvoorbeeld van het werk van Jo Crepain. Er komt in het boek een tiental projecten van hem aan bod. Dat fotografisch materiaal hebben we kunnen krijgen van architectenbureau Crepain-Binst.

Het boek wordt voorgesteld op 7 september n.a.v. Open Monumentendag. Daar hoort ook een expo in ’t Oud-Gemeentehuis bij. Wat zal daar te zien zijn?

1963-65 - architect Emiel Verschueren, interieurarchitect Frits Verschueren - Sint-Jozefkliniek, Kerkstraat afgebroken in 2006

Jo Van Bouwel: Er worden 28 huizen uitgelicht, maar van elk huis dat in het boek voorkomt, zal er iets te zien zijn, al is het door middel van projectie.

Tot slot: wat is het mooiste verhaal dat je bij de samenstelling van het boek bent tegengekomen?

PRAKTISCH Expo Modern bouwen in Kapellen Architecturaal erfgoed 1920-2000 Open: 8, 14, 15, 16, 21, 22 en 23 september van 13.30 tot 17.30 uur 9 september tijdens Open Monumentendag van 11.00 tot 17.30 uur.  EXPOG, Antwerpsesteenweg 2  gratis

1964 - architect Leo Verschueren - Christiaan Pallemansstraat

#INFOKAPELLEN ZOMER 2018 • 6