HABITAT
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA ETA KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
HABITAT © Ihobe, S.A. – 2009
Argitaratzailea: Ihobe, Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Saila Eusko Jaurlaritza Urkixo zumarkalea, 36 – 6. 48011 Bilbo Tel.: 900 15 08 64
Edukia: Dokumentu hau Ihobek egin du, EHUko Landare Biologia eta Ekologia Saileko lantaldea
Bibliografia xedeetarako honako hau aipatu beharra dago: Ihobe, Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Sailaren sozietate publikoa, “Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 habitaten metodologia eta kontserbazio-egoeraren ebaluaketa”, Bilbo, 2009, 36 orr.
diseinua: dual comunicación & diseño
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA ETA KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
Aurkibidea 1 – Aurrekariak
4
2 – 2010-erako lan-xedea
6
3–E torkizunerako (Proiektuaren jarraipena, 2011-2012)
6
4 – Lan-esparrua
6
5–P roiektuaren fase eta zereginen zehaztapena
7
I. FASEA: 17 habitaten kontserbazio-egoeraren lehendabiziko ebaluazioa
7
II.FASEA: Beste eremu-geografikoetako habitat mehatxatuen ebaluazio-metodologien inguruko ezagutza eta berrikuspen bibliografikoa
9
III.FASEA: Ebaluaziorako metodologia zehazteko irizpideen hautatze-lana
9
6 - Habitaten fitxak
10
2.A – Azalera txikia eta/edo eraldaketa gutxi pairatzeko probabilitatea duten habitatak
10
2.B – Azalera handia eta/edo eraldaketa asko pairatzeko probabilitatea duten habitatak
21
7 – Eranskinak
32
8 – Bibliografia
35
1 – Aurrekariak Habitat naturalen eta fauna eta flora basatiaren kontserbazioaren inguruko 92/43/CEE Direktibak ezartzen duenez, Europar Batasuneko kideak, espezieen, habitat naturalen eta fauna eta flora basatiaren zaintzaz arduratuko dira. Horretarako, lehentasunezko habitat natural motak eta espezieak aintzat hartuko dira bereziki. Gure kasuan, Estatu Espainolak egindako transferentzien ondorioz, Eusko Jaurlaritzarena da Euskal Autonomi Erkidegoan honakoa betearaztearen erantzukizuna. Aipaturiko Direktibak, 17.artikuluan zehazten duenaren arabera, sei urtean behin, Batasuneko kideek Direktibaren xedapenen aplikazioan hartutako neurrien inguruko t xostena landu beharko dute. Txosten honetan, hartu beharreko kontserbazio-neurrien inguruko informazioa (Direktibaren 6.artikuluaren 1.paragrafoari dagokiona) eta harturiko neurriek I Eranskineko habitat moten eta II Eranskineko espezieen kontserbazio-egoeran izan dezaketen ondorioen ebaluazioa sartuko dira. 1.artikuluaren e) atalean habitat natural baten kontserbazio-egoera horrela definitzen da: “Habitat natural zehatz baten eta bere baitan finkatuta dauden espezie tipikoen gainean aritzen den eragile multzoa da”. Hauek, habitat honen banaketa naturalean, egituran eta funtzioetan eragin dezakete epe luzera, eta bertako espezie tipikoen biziraupenean ere. Hori dela eta, habitaten eta lekuko espezieen gainean jarduten duten eragileak (airea, ura, lurzorua, lurraldea, etabar) aintzat hartu behar dira. Bestetik, Direktibak habitat natural baten kontserbazio-egoera faboragarria dela dio: • Bere banaketa-area naturala eta honen baitan dauden azalerak egonkorrak direnean edota handiagotzen direnean. • Epe luzera mantentzeko beharrezko egitura eta funtzio espezifikoak existitzen direnean eta etorkizun aurreikusgarri batean existitu daitezkeenean. • Bere baitan dauden espezie tipikoen kontserbazio-egoera faboragarria denean.
EAEko larre eta sastrakadiak, EUNIS 2009.
4
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
Direktibaren I Eranskinean EAEn dauden larretako eta sastrakaditako 17 habitatak ageri dira. Honako hauek dira (* lehentasunezko habitata): Habitat Direktibaren kodea
Habitataren izen ofiziala
Azalera (Ha), EUNIS 2009
1410
Larre/ihitoki halofilo mediterraneoak (Juncetalia maritimae)
1,2
1430
Sastrakadi halonitrofiloak (Pegano-Salsoletea)
7,0
*1510
Estepa gazi mediterraneoak (Limonietalia)
2330
Barnealdeko dunak, Corynephorus eta Agrostis-dun zelai irekiekin
4030
Txilardi lehor europarrak
4060
Txilardi alpetar eta borealak
4090
Txilardi oromediterraneo endemikoak, elorri-triskarekin
5110
Malda arrokatsuetako Buxus sempervirens-eko formazio egonkor xerotermofiloak (Berberidion p.p.)
5210
Juniperus ssp.-aren sastraka zuhaizkarak
6170
Larre alpetar eta subalpetar karedunak
7.399,0
6210
Belardi lehor erdinaturalak eta kare-substratuetako sastrakafaziesak (Festuco-Brometalia)(**orkidea ugaridun parajeak)
9.481,5
*6220
Gramineodun eta urteroko Thero-Brachypodietea-dun zona subestepikoak
6.466,0
*6230
Nardus-dun formazio belarkarak, espezie ugarirekin, zona menditarreko (eta Europa kontinentaleko zona azpimenditarreko) silize-substratuetan
8.418,5
6410
Molinia caerulea-dun larreak, kare-, zohikatz- edo buztin/limosubstratuetan (Molinion caeruleae)
6420
Molinion-Holoschoenion-eko belar altuko belardi heze mediterraneoak
41,7
6430
Ordoki bazterreko eta estai menditar eta alpetarreko megaforbio eutrofo higrofiloak
16,7
6510
Altitude baxuetako sega-belardi txiroak (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)
12,4 7,1 20.213,6 36,5 23.292,7 1.868,0 60,8
315,5
49.363,9
Europar Batasuneko herrialde bakoitzak 2013an Direktibaren xedapenen aplikazioaren inguruko hurrengo txostena bidali behar du. Eta horretarako, aldez aurretik, Autonomi Erkidego bakoitzak bere lurraldeari dagokiona bidali beharko dio Estatuari. EAEn ez da habitaten kontserbazio-egoeraren ebaluaziorik egin orain arte, horren ondorioz, beharrezkoa den kasuetarako ezin izan da kontserbaziorako neurririk zehaztu. Prozedura honi hasiera emateko, 2010eko lan honek EAEko larreen eta sastrakadien habitaten kontserbazio-egoeraren lehendabiziko ebaluazioa egitea du helburu. Horretaz gain, kon tserbazio-egoera faboragarria zer den definitu beharko da, eta kasuan kasurako kontserbazioegoera faboragarri hori finkatzeko beharrezko neurriak eta metodologia zehaztu beharko dira. Era honetara, 2011-2012 bitartean, aldez aurretik proposatutako neurriek suposa dezaketen gastuen kalkulua egin, eta lehentasunak zehaztuko dira. Azkenik, bidalketa-epea amaitu aurretik, finkaturiko neurrien ondorioen ebaluazioa egitea espero da.
5
2 – 2010-erako lan xedea I.-EAEko larreen eta sastrakadien habitaten kontserbazio-egoeraren lehendabiziko ebaluazioa egitea.
3 – Etorkizunerako (Proiektuaren jarraipena, 2011-2012) II.-EAEko larreen eta sastrakadien habitaten kontserbazio-egoera finkatzeko beharrezko metodologia eta prozedurak zehaztea. III.-EAEko larreen eta sastrakadien habitatek faboragarri kontserbazio-egoera lortu edota mantendu dezaten beharrezko neurriak proposatzea. IV.-Habitat bakoi tzaren kon tserbazio-egoeraren jarraipen eta monitorizaziorako parametroak definitzea.
4 – Lan-esparrua Azterketa honek Euskal Autonomi Erkidegoko interes europarreko larreen eta sastrakadien habitatak biltzen dituen azalerak barne hartuko du.
6
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
5 – Proiektuaren fase eta zereginen zehaztapena Lehen t xosten honetan I. Fasea burutu da:
I. fasea – 17 habitaten kontserbazio-egoeraren lehendabiziko ebaluazioa Lehen urratsa, 17 habitat hauek Habitat Direktibaren arabera eta EUNIS kodearen arabera duten izendapenaren baliokidetza argi izatea izan da. Kontsultarako erabili izan diren iturriek kode desberdinak erabiltzen baitituzte zenbait kasutan. Habitatak izendatzerako orduan aldiz, izen ofiziala erabiltzea erabaki da, EAE-ko izena ere kortxete artean adierazi den arren. 17 habitat hauen aurrekarien inguruko berrikuspena egin da, horretarako, Eusko Jaurlari tzak 2007an egindako, Manual de interpretación y gestión de los hábitats de interés comunitario de la CAPV (http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.net/r49-bio/eu), erabili izan da. Honakoa irizpide izanik, EAEn orain arte habitat hauen inguruan egina zegoena isladatzen saiatu gara. Goian aipatu bezala, habitat natural jakin baten kontserbazio-egoera faboragarria denentz ondorioztatzeko erizpideetako bat, banaketa naturalaren azalerak gutxienez egonkorra izan behar duela da. Gure aztergai diren habitat hauetan ordea, “banaketa naturala” definitzea ezinezkoa da, komunitate seminaturalak baitira gehienak, eta honek gogoeta egitea eska tzen du: “erreferentzia” gisa zein azalera kontsideratu giza eraginez sortuak eta mantenduak diren habitat hauetan? Hortaz, hauxe erabaki dugu I.fase honetan: 1) Dagoen kartografia digital eguneratuenaren informazioan oinarrituz egungo datua ezagutzea.
, azaleren
[1] [4]
2) Habitat hauen azaleraren arabera, habitatak bi multzotan banatzea:
2.A – Komunitate Autonomoan azalera txikia duten habitatak: • 1410. Larre/ihitoki halofilo mediterraneoak (Juncetalia maritimae) – 1,2 Ha • 1430. Sastrakadi halonitrofiloak (Pegano-Salsoletea) – 7,0 Ha • 1510*. Estepa gazi mediterraneoak (Limonietalia) – 12,4 Ha • 2330. Barnealdeko dunak, Corynephorus eta Agrostis-dun zelai irekiekin – 7,1 Ha • 4060. Txilardi alpetar eta borealak – 36,5 Ha • 5210. Juniperus ssp.-aren sastraka zuhaizkarak – 60,8 Ha • 6410. Molinia caerulea-dun larreak, kare-, zohikatz- edo buztin/limo-substratuetan (Molinion caeruleae) – 315,5 Ha • 6420. Molinion-Holoschoenion-eko belar altuko belardi heze mediterraneoak – 41,7 Ha • 6430. Ordoki bazterreko eta estai menditar eta alpetarreko megaforbio eutrofo higrofiloak – 16,7 Ha Habitat hauen kasuan, azalerak eguneratu eta urtean behineko prospekzioa egitea proposa tzen da. Horretarako, monitorizazio-fitxak bete beharko dira (ikus I.Eranskina), eta hauetan, habitataren karakterizazioa egiteaz gain, arrisku faktoreak identifikatu eta eguneratuko dira.
7
5 P roiektuaren fase eta zereginen zehaztapena
2.B – Komunitate Autonomoan azalera handia duten habitatak: • 4030. Txilardi lehor europarrak – 20.213,6 Ha • 4090. Txilardi oromediterraneo endemikoak, elorri-triskarekin – 23.292,7 Ha • 5110. Malda arrokatsuetako Buxus sempervirens-eko formazio egonkor xerotermofiloak (Berberidion p.p.) – 1.868,0 Ha • 6170. Larre alpetar eta subalpetar karedunak – 7.399,0 Ha • 6210. Belardi lehor erdinaturalak eta kare-substratuetako sastraka-faziesak (FestucoBrometalia)(**orkidea ugaridun parajeak) – 9.481,5 Ha • 6220*. Gramineodun eta urteroko Thero-Brachypodietea-dun zona subestepikoak – 6.466,0 Ha • 6230*. Nardus-dun formazio belarkarak, espezie ugarirekin, zona menditarreko (eta Europa kontinentaleko zona azpimenditarreko) silize-substratuetan – 8.418,5 Ha • 6510. Altitude baxuetako sega-belardi t xiroak (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis) – 49.363,9 Ha Habitat hauen kasuan aldiz, gure iritziz, landaredi potentzialaren serieak ez dira erreferen tzia egokia gizakiaren kudeaketaren ondorioz zabaldu edota mantendutako habitatak baitira hauetariko asko. Egon daitezkeen aukera guztien artetik, 1992.an Eusko Jaurlaritzak argitaraturiko EAEko Landaredi Mapa [5] erabiltzea erabaki da. Argitu beharra dago, mapa hau egiterako orduan “Interministerial (1977-78)” deituriko hegaldiko argazkiak oinarritzat hartu zirela, eta beraz, 80.hamarkadako kartografiaz ari garela. Kartografia honekin, 80.hamarkadan habitat hauek zuten azalera eta gaur egun (2009) dutena konparatu nahi izan dugun arren, esan beharra dago, 80.hamarkadako kartografia honetatik lorturiko azaleren datuak “orientatiboak” direla honako arrazoi hauengatik: 1- Alde batetik, erabilitako kartografiaren erresoluzioa ez da berdina: 80.hamarkadakoa 1:25.000 eskalan egina dago eta gaur egungoak aldiz, 1:10.000 eta 1:5.000 eskaletan. Horrek, garai bateko azalera-datu zehatzik ez izatera garamatza. 2- Habitat hauek gaur egun duten izendapena eta 80.hamarkadan eman zitzaiena ez dira berdinak. Hori dela eta, gaur egun Habitat Direktiban bildu diren komunitateak eta 80.hamarkadan izendatu zirenak guztiz berdinak izatea zaila dela uste dugu. 3- 80. hamarkadako kartografian, ez zen habitataren estaldura aintzat hartu. Eta hori dela eta, garai hartako datuek habitat batek hartzen zuen azalerak %100eko estaldura zuela adierazten dute, ez zen habitat honek mosaikoan zuen estaldura kontuan hartu (hots, ez zen habitat nagusia habitat sekundarioekin elkarreraginean egon zitekeela aintzat hartu). Arrazoi guzti hauengatik, azalera handia eta/edo eraldaketa asko pairatzeko probabilitatea duten habitaten kasuan adierazten diren bi azalerak (80.hamarkadakoa eta 2009koa) konparatzea ez zaigu egokia iruditzen. Gauzak horrela, 2009ko kartografia zehatza eta fidagarria izanik, hemendik aurrera habitat hauen kontserbazio-egoera ebaluatzeko metodologia bat proposatzearen beharra ikusten dugu.
8
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
Bestetik, proiektuaren jarraipenerako hurrengo faseak zehaztuko dira:
II. fasea – Beste eremu-geografikoetako habitat mehatxatuen ebaluazio-metodologien inguruko ezagutza eta berrikuspen bibliografikoa Fase honetako zereginak:
Berrikuspen bibliografikoa: • Hasteko Emily Nicholsonen lana hartuko dugu oinarri gisa. Emily Nicholson Londresko Imperial Collegeko ikertzaile postdoktorala da, eta ingurumen-kudeaketarako eta kon tserbaziorako erabakien teoriaren aplikazioan dihardu. Bere ikerketa-ildoen artean, kon tserbazio-estrategien antolaketa, kontserbazio-jardueren jarraipena, monitarizazioa eta baliabide naturalen kuadeaketan osagai ekologiko eta sozio-ekonomikoen integrazioa daude. Bere Ikerketaren parte handi batean David Keith-ekin (NSW Dept. of Environment and Climate Change, NSW, Australia) eta David Wilcove-ekin (Princeton University) aritu da. Emily Nicholsonen lanaren inguruko informazio gehiago nahi izatekotan, web orrialde honetara jo: http://www.iccs.org.uk/emilynicholson.htm • Alor honetan edota antzeko habitaten ebaluaketan aritu diren persona/teknikari/ikerlariekin aholkularitza-bilerak antolatu: CIFA (Centro de Investigación y Formación Agraria de Cantabria), IPE (Instituto Pirenaico de Ecología), SEEP (Sociedad Española para el Estudio de los Pastos), AEET (Asociación Española de Ecología Terrestre) etabar. • Larreen kudeaketaren inguruko informazioa Antonio Gómez Sal-en (Alcalá-ko Uniber tsitateko Ekologia katedraduna) lanen eskutik jasoko da. Berak zuzenduriko hainbat txosten mendikolarreak.net web orrialdean daude eskuragarri. • Eusko Jaurlaritzako Ingurumena Saileko EAEko habitaten inguruko informazioa kontuan hartuko da: http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.net/r49-bio/eu/ • Estatu espainolaren Ministeritzaren web orrialde ofizialean eskuragarri dauden larreen eta sastrakadien habitaten “Bases ecológicas de Ministerio”* eta habitat bakoitzaren fitxak** aintzat hartuko dira: * http://www.mma.es/portal/secciones/biodiversidad/rednatura2000/documentos_ rednatura/bases_ecologicas_habitats/index.htm ** http://www.mma.es/portal/secciones/biodiversidad/rednatura2000/documentos_ rednatura/bases_ecologicas_habitats/acceso_fichas.htm • INRAn (Agronomie et Environnement Nancy-Colmar, UMR Nancy-Universitè) sortu duten e-FLORA izeneko datu basea ere erabiliko da. Bertatik, larre-mota desberdinetako espezieen, konposizio floristikoaren, kudeaketa-moten, lurzoruaren, klimaren eta landareelkarteen inguruko informazioa jaso eta guk 2011-2012 bitartean in situ lortutako emai tzak sarean eskuragarri jartzea da gure helburua.
III. fase – Ebaluaziorako metologia zehazteko irizpideen hautatze-lana Fase honetako zereginak: • Estudio pilotu gisa aldez aurretik zehazturiko metodologia, Aralarko Parke Naturalean aplikatuko da eta bertatik lortutako emaitzen arabera, EAEn abian jarriko den monitorizazio-sarearen baitan berau landu eta garatuko da.
9
6 – Habitaten fitxak 2.A – Azalera txikia eta/edo eraldaketa gutxi pairatzeko probabilitatea duten habitatak 1410 – Zelai gazi mediterraneoak (Juncetalia maritimae) [EAEn: Larre/ihitoki halofilo mediterraneoak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
Azalera (Ha) EUNIS 2009
1410
D 6.21 + E 6.1
1,2
Aurrekariak Oro har, habitat hau kontserbazio-egoera onean zegoela kontsideratu izan da: berau osatu izan duten komunitateek zuten interes ekonomiko urria zela medio, eta kokatu izan direneko guneek beste edozein erabilera izateko zuten aukera eskasagatik. Banaketa-area mugatua izan duen arren garai bateko banaketa-potentziala hartu izan du. Hala ere, azalera txikiak eta linearrak osatzeagatik eta beste habitat mota batzuekin nahastu izanagatik nahiko zaila izan da duen banaketa kartografiatzea. Habitat honek egitura egokia du, hezetasun- eta gazitasun- gradiente horizontalaren araberako landaredi-antolaketa ematen denean. Katalogatutako espezieen presentziak (Juncus acutus* eta Sonchus maritimus*), bere mantentzearen eta kontserbazioaren garrantzia indar tzen du. Gehiegizko larratzeak, zanpatzeak eta jarduera hidrikoen asaldurak (drainatze- eta laboran tza-lanak) eragin zuzena izan dezakete habitat honengan.
1410 – Zelai gazi mediterraneoak (Juncetalia maritimae), EUNIS 2009.
10
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
Gaur egungo egoera Puntualki, abeltzantza estentsiboa burutu izan da eta Añanako Gatzagen kasuan, gatzaren erausketa mantendu da helburu didaktiko eta turistikoarekin. Habitat honen gehiengoa lurzoru publikoa izatea bere kontserbaziorako faktore oso garrantzitsua da.
Etorkizunera begira Posible da Errioxa inguruan (El Ciego…) habitat hau desagertu izatea. Urtean behineko prospekzioa egitea proposatzen da. Horretarako, monitorizazio-fitxak bete beharko dira (ikus I.Eranskina), eta hauetan, habitataren karakterizazioa egiteaz gain, arrisku faktoreak identifikatu eta eguneratuko dira.
1430 – Sastrakadi halonitrofiloak (Pegano-Salsoletea) [EAEn: Espartzudiak eta ontina-sastrakadiak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
Azalera (Ha) EUNIS 2009
1430
E 1.42
7,0
Aurrekariak Oso banaketa mugatua izan duen habitata da. Bere banaketaren iparmendebaldeko mugan puntualki agertu izan da (malda handiko eremu eguzkitsuetan). Kontserbazio-egoera oneko adibide kontsideratu izan da; banaketa zabala, espezie adierazgarrien presentzia (Lygeum spartum, Artemisia herba-alba, Camphorosma monspeliaca, Salsola vermiculata, Thymus loscosii) eta eragile antropiko (baso landaketak, zabortegiak…) eza izan duten komunitateek osatu izan baitute.
1430 – Sastrakadi halonitrofiloak (Pegano-Salsoletea), EUNIS 2009.
11
6 Habitaten fitxak
Zanpaketaren aurrean zaurkortasun altua ageri duen habitata da, leku maldatsuetako lurzoru hauskorretan topatzen baita. Gainera, lurzoruaren higadura saihesteko asmoz, Pinus halepensis-en birlandaketak eman izan dira eremu hauetan.
Gaur egungo egoera Habitat honetan ardi- eta ahuntz-abeltzantza estentsiboa burutu izan da, espartzua (Lygeum spartum) bezalako espezie liserigaitzez osatua egon arren.
Etorkizunera begira Habitat honentzat gaur egungoa baino banaketa-area zabalagoa bermatu beharko litzateke Natura 2000 Sarean. Urtean behineko prospekzioa egitea proposatzen da. Horretarako, monitorizazio-fitxak bete beharko dira (ikus I.Eranskina), eta hauetan, habitataren karakterizazioa egiteaz gain, arrisku faktoreak identifikatu eta eguneratuko dira.
1510* – Estepa gazi mediterraneoak (Limonietalia) [EAEn: Barnealdeko gune gazietako komunitateak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
Azalera (Ha) EUNIS 2009
1510*
E 6.11 + E 6.13(Y)
12,4
Aurrekariak Bi azpitipo bereizten dituen habitat honek gutxienez katalogatutako espezie bat (Frankenia pulverulenta*) eta EAEn oso arraroa den Limonium hibericum-a barne hartzen ditu. Horretaz gain, EAEn “arraro”tzat hartzen diren espezie ugari biltzen dira azpitipo bakoitzean: a) Urteroko halofikoak. Frankenia pulverulenta*, Hordeum marinum, Hymenolobus procumbens subsp. procumbens, Parapholis incurva, Salicornia patula, Spergularia diandra, Sphenopus divaricatus. b) Limonium-en estepak. Artemisia herba-alba, Limonium hibericum, Plantago albicans. Azken urteotan habitat honek jasandako eraldaketa azkarrak, zenbait espezie desargetzera (Aeluropus littoralis) edota desagertzeko zorian egotera (Sphenopus divaricatus) eraman ditu. Testigantza hutsezko banaketa izan duen habitata da, hiru arrazoirengatik: aparteko geologia bati loturiko kokapena izateagatik, bere banaketaren iparmendebaldeko mugan ager tzeagatik (Limonium-aren kasuan) eta nekazaritzarako egokiak diren eremu lauetan egoteagatik. Habitat honek dituen berezkotasunek eta arrarotasunek, oso hauskor izatera daramate. Horretaz gain, Arabar Errioxako nekazal-jarduerek mehatxu egoeran jarri dute. Zanpaketak, jarduera hidrikoen asaldurak, hondakinen isurketak, suteek… zuzenki eragiten diote.
12
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
1510* – Estepa gazi mediterraneoak (Limonietalia), EUNIS 2009.
Gaur egungo egoera Noizean behingo ardi- eta ahuntz-abeltzantza estentsiboa sartu izan den arren, nekazaljardueren hedapenak (mahastiak) habitat hau dagokion banaketa potentzialetik ia guztiz aldentzera eraman dute.
Etorkizunera begira Mahastien hedapenak habitat honen banaketa asko murriztu du, beraz hobetu beharreko kontserbazio-egoeran dagoela esan daiteke. Urtean behineko prospekzioa egitea proposatzen da. Horretarako, monitorizazio-fitxak bete beharko dira (ikus I.Eranskina), eta hauetan, habitataren karakterizazioa egiteaz gain, arrisku faktoreak identifikatu eta eguneratuko dira.
2330 – Barnealdeko dunak, Corynephorus eta Agrostis-dun Zelai irekiekin [EAEn: Barnealdeko hareatzak larre silizeodunak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
Azalera (Ha) EUNIS 2009
2330
E 1.91 + E 1.A
7,1
Aurrekariak Espezie Mehatxatuen Zerrendako Halimium lasianthum subsp. alyssoides* eta EAEn oso arraro tzat jotzen diren espezieak biltzen ditu: Agrostis castellana, Aira caryophyllea, Airopsis tenella, Arnoseris minima, Briza maxima, Carex liparocarpos, Corynephorus canescens, Corynephorus fasciculatus, Crassula tillaea, Evax carpetana, Filago pyramidata, Halimium lasianthum subsp. alyssoides,
13
6 Habitaten fitxak
2330 – Barnealdeko dunak, Corynephorus eta Agrostis-dun zelai irekiekin, EUNIS 2009.
Logfia gallica, Moenchia erecta, Ornithopus perpusillus, Phleum arenarium, Potentilla argentea, Rumex bucephalophorus, Scleranthus annuus, Teesdalia nudicaulis, Tolpis barbata, Trifolium arvense, Tuberaria guttata, Vulpia bromoides, Vulpia myuros. Nahiz eta habitat honek berezko zaurkortasun altua izan (estaldura txikia izateagatik, bere egitura eta funtzioak sinplifikatu egin dira), beste edozein kudeaketa-motarako izan duen aukera eskasagatik oro har, hainbesteko kontserbazio-egoera mantendu da. Bestetik, zanpa tze- eta larratze-maila baxuek honen iraupena bermatu dute.
Gaur egungo egoera Habitat honen estaldura txikiak, nohizbehinkako eta intentsitate txikiko larratzea besterik ez du baimentzen. Nekazal arloan, puntualki zekale landaketarako erabili izan da.
Etorkizunera begira Urtean behineko prospekzioa egitea proposatzen da. Horretarako, monitorizazio-fitxak bete beharko dira (ikus I.Eranskina), eta hauetan, habitataren karakterizazioa egiteaz gain, arrisku faktoreak identifikatu eta eguneratuko dira.
14
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
4060 – Txilardi alpetar eta borealak [EAEn: Mendi garaietako ipurudi herrestariak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
Azalera (Ha) EUNIS 2005[3]
Azalera (Ha) EUNIS 2009
4060
F2.23
6
36,5
Aurrekariak Espezie Mehatxatuen Zerrendako Aster alpinus*, Aster willkommii*, Arenaria erinacea*, Erodium daucoides*, Erodium glandulosum*, Genista eliassennenii*, Gentiana ciliata*, Geranium cinereum*, Viola bubanii* eta Taxus baccata* topa daitezke habitat honen baitan. Bestetik, katalogatuta egon ez arren EAEn oso arrarotzat jotzen diren Juniperus communis subsp. alpina eta honekin batera hazten diren errosazeoak (Cotoneaster integerrimus eta Rosa pendulina) edota Festuca gauteri subsp. scoparia bezalakoak biltzen ditu. Adierazgarritasun txikiko eta ekologia bereziko sastrakadiek osatu dute habitat hau: baldin tza ekologiko hotz eta haizetsuetara moldatutako, naturaltasun handiko komunitate egonkor eta iraunkorrek hain zuzen ere. Komunitate oso zatikatuak eta dibertsitate floristiko altukoak dira, eta beraien kokapen geografikoari esker gizakiaren eraginetatik urrun mantendu izan dira, mehatxu gabeko habitata kontsideratu delarik. Hala ere, azken urteotako kartografian erabili izan den eskala dela eta, habitat honen azpiestima bat egin dela onartu beharra dago. Zihurrenik, beste mota bateko landarediarekin elkartu izan da (harkaizti karstikoen kasuan adibidez).
Gaur egungo egoera Habitat honi ez zaio erabilera zehatzik eman.
1430 – Txilardi alpetar eta borealak, EUNIS 2009.
15
6 Habitaten fitxak
Etorkizunera begira 4060. habitataren fitxan ikusi daitekeen moduan, aztertu eta konparatu diren EUNIS habitaten azalerak (2005ekoa eta 2009koa) ez datoz bat habitat honen kasuan, hala ere, 2009ko kartografia 2005koaren zuzenketa eguneratuena dela jakinik, 2009ko azalera datua da ain tzakotzat hartuko duguna etorkizuneko ebaluazio-metolodogia proposatzerako orduan. Horrela bada, habitat honen kasuan ere, urtean behineko prospekzioa egitea proposatzen da. Horretarako, monitorizazio-fitxak bete beharko dira (ikus I.Eranskina), eta hauetan, habitataren karakterizazioa egiteaz gain, arrisku faktoreak identifikatu eta eguneratuko dira.
5210 – Juniperus ssp.-aren sastraka zuhaiskarak [EAEn: Juniperus phoenicea-ko ipurudi iraunkorrak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
Azalera (Ha) EUNIS 2009
5210
F5.132
60,8
Aurrekariak Miter formazio iraunkorra (Juniperus phoenicea) osa tzen duten espezieen artetik Espezie Mehatxatuen Zerrendan honakoak daude: Aster willkommii*, Lomelosia graminifolia* eta Satureja montana*. Katalogatuta egon ez arren EAEn oso arraroa den beste espezie bat ageri da: Fraile-burua (Globularia alypum). Adierazgarritasun txikiko eta ekologia bereziko sastrakadiek osatu izan dute habitat hau. Esan beharra dago, kartografiatzerako orduan erabili izan den eskala dela eta, habitat-mota honen azpiestima egin izan dela eta beraz, harkaiztiekin edota ezpeldiekin batera ager daitekeela.
5210 – Juniperus ssp.-eko sastraka zuhaizkarak, EUNIS 2009.
16
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
Miter formazioak espeziazio altuko eremuak dira. Duten ekologia berezia dela eta, zatikatze altua eta dibertsitate floristiko garrantzitsua dituzte. Miter formazioetara gerturatzea normalean zaila izaten da, eta hau euren kontserbaziorako faktore garrantzitsua izan arren, beste aldagai batzuek ere habitat honen egonkortasuna kolokan jartzen dute: kokatzen direneko labar arrokatsuen higadura eta harrobiak egiteko proiektu posibleak adibidez.
Gaur egungo egoera Miter formazio iraunkorrak ez dira erabilera zehatz batera bideratu, kokatzen direneko eremuetara heltzea zaila baita. Nohizbehinkako ahuntzen larratzea eman izan da bertan.
Etorkizunera begira Urtean behineko prospekzioa egitea proposatzen da, banaketa eta azalerak zehaztuz. Horretarako, monitorizazio-fitxak bete beharko dira (ikus I.Eranskina), eta hauetan, habitataren karakterizazioa egiteaz gain, arrisku faktoreak identifikatu eta eguneratuko dira.
6410 – Molinia caerulea-dun Larreak, kare-, zohikatzedo buztin/limo-substratuetan (Molinion caeruleae) [EAEn: Molinea caerulea-ko belardi hezeak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
Azalera (Ha) EUNIS 2009
6410
E3.1(X)+E3.51
315,5
Aurrekariak Jatorrizko banaketa potentziala mantendu izan duen adierazgarritasun t xikiko habitata da. Oro har, komunitateek kontserbazio-egoera ona izan dute, batzuetan inpaktu iraunkorra (gehiegizko zanpaketa) jasaten duten eremuak egon arren. Bi azpitipo bereiz daitezke: a) substratu kalkareo eta pilaketa trabertinikoen gainean; eta b) substratu silizeoen gainean. Eta EAEko Espezie Mehatxatuen Zerrendan ageri diren zenbait espezie ere biltzen ditu: Dryopteris carthusiana*, Epipactis palustris*, Galium boreale*, Geum rivale*, Ophioglossum vulgatum*, Senecio carpetanus* eta Spiranthes aestivalis*. Molinia caerulea nagusitzen deneko hezeguneen azalera txikiak eta maiz argazki aereoetan beste habitat batzuek berau estaltzeak, habitat honen banaketa azpiestimatzera garamatza. Dirudienez, potentzialki Arabako hegoaldetik (Peñacerrada, Izki…) kostalderarte (Jaizkibel) iritsiko litzateke. Habitat honen eragile nagusienetarikoa maila freatikoaren aldaketa da. Molinia populazioak beraz, drainatzearen eta lurzoruaren hezetasun-mailaren menpe daude. Maila freatikoa jeistekotan, Molinia populazioak dentsifikatu eta gainontzeko espezieen gainetik gailenduko lirateke. Materia organikoaren gehiegizko metaketak (ganaduaren gorotzak, ongarriak, sega hondarrak…), eutrofizazio ekar lezake, floraren txirotzearekin batera. Habitat honen lurzorua ere,
17
6 Habitaten fitxak
6410 – Molinia caerulea-dun larreak, kare-, zohikatz- edo buztin/limosubstratuetan (Molinion caeruleae), EUNIS 2009.
zanpaketarekiko (makina nahiz animaliena) eta nekazal-eremuen lehorketarekiko sentikorra da.
Gaur egungo egoera Orokorrean, abere larrien abeltzantza estentsiborako erabili izan da.
Etorkizunera begira Urtean behineko prospekzioa egitea proposatzen da. Horretarako, monitorizazio-fitxak bete beharko dira (ikus I.Eranskina), eta hauetan, habitataren karakterizazioa egiteaz gain, arrisku faktoreak identifikatu eta eguneratuko dira.
6420 – Molinion-Holoschoenion-eko belar altuko belardi heze mediterraneoak [EAEn: Ihitza mediterraneoak Scirpus holoschoenusdunak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
Azalera (Ha) EUNIS 2009
6420
E3.1
41,7
Aurrekariak Orokorrean, ekologia berezia duela eta, adierazgarritasun t xikiko habitata da. Kontserbazioegoera onekoa izan arren, batzuetan inpaktu iraunkorra (gehiegizko zanpaketa) jasaten duten eremuak ageri dira.
18
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
Habitat honen baitan hauek dira katalogatuta dauden espezieak: Epipactis palustris*, Galium boreale*, Narcissus bulbocodium*, Ophioglossum vulgatum* eta Senecio carpetanus*. Scirpus holochoenus espezieak osaturiko ihidiek azalera t xikia dute, eta ondorioz, hauetariko asko ezin izan dira kartografiatu, horrela bada, azpiestimatu egin dira euren azalerak. Gainera, 6410 habitatarekin eta interesekotzat sailkatu ez diren ihidi-mota desberdinekin mosaikoak eratu ditzaketela kontuan hartu beharko litzateke. Habitat-mota hau eskualde mediterraneoko jarduera-hidrikoarekin zuzenki erlazionatua dago, eta beraz, maila freatikoaren lehorketak edota gehiegizko hezetasunak (gutxien moldaturiko espezieen desagerpena ekarriko lukeena) eragin larria izan dezakete honengan. Beste alde batetik, gehiegizko zanpaketak (animaliena edota makinena) estaldura belarkararen desagerpena eta ondorioz, habitat honen desegituratzea ekar lezake.
Gaur egungo egoera Oro har, abeltzantza estentsiborako erabili izan da.
Etorkizunera begira Urtean behineko prospekzioa egitea proposatzen da. Horretarako, monitorizazio-fitxak bete beharko dira (ikus I.Eranskina), eta hauetan, habitataren karakterizazioa egiteaz gain, arrisku faktoreak identifikatu eta eguneratuko dira.
6420 – Molinion-Holoschoenioneko belar altuko belardi heze mediterraneoak, EUNIS 2009.
19
6 Habitaten fitxak
6430 – Ordoki bazterreko eta estai menditar eta alpetarreko belardi eutrofo higrofiloak [EAEn: Mendialdeko eta ibai eurosiberiarren ertzetako megaforbioak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
Azalera (Ha) EUNIS 2005[3]
Azalera (Ha) EUNIS 2009
6430
E5.43+E5.53
2
16,7
Aurrekariak Habitat honetan bi azpitipo bereiz daitezke: a) Erriberako megaforbioak eta b) Megaforbio menditarrak. Aipatu beharra dago, megaforbio menditarren azpitipoa banaketa mugatua duten espezie gehien dituenetarikoa dela, eta hauek gainera euren “arrarotasuna” dela eta EAEko Espezie Mehatxatuen Zerrendan daudela: Aconitum variegatum subsp. pyrenaicum*, Aconitum anthora*, Allium victorialis*, Bartsia alpina*, Cicerbita plumieri*, Cirsium heterophyllum*, Crepis pirenaica*, Epilobium angustifolium*, Gentiana lutea*, Geum rivale*, Hugueninia tanacetifolia*, Lathyrus vivantii*, Luzula nutans*, Paris quadrifolia*, Pedicularis foliosa*, Pedicularis tuberosa*, Tozzia alpina*, Trollius europaeus*, Veratrum album* eta Viola biflora*. Megaforbio menditarren kontserbazio-egoera euren potentzialitatetik gertu dago, eta erriberako megamorbioena aldiz txikiagoa da eragin antropikoen ondorioz. Interpretazio kartografikoari dagokionez, habitat honen azalera t xikia dela eta, ezin izan ziren kartografiatu eta beste habitat-mota batzuen baitan adierazi izan dira komunitate hauek: harkaiztietan, pagadi eta baso mixto menditarretan edota erriberako habitatetan.
6430 – Ordoki bazterreko eta estai menditar eta alpetarreko megaforbio eutrofo higrofiloak, EUNIS 2009.
20
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
Komunitate hauek ur-ingurunean egotekotan, eutrofizazioa eta jarduera-hidrikoaren asaldura dira hauen orekan eragin zuzenena izango dutenak. Erribera inguruetan ematen diren jarduerek (larraketa, sega, makalen landaketa…) aldiz, bertako konposizio floristikoa eraldatu dezakete.
Gaur egungo egoera Ahuntza kenduta, megaforbio menditarretara ganadua heltzea nahiko zaila da. Erriberako megaforbioak aldiz, abeltzantza-jardueretarako erabili izan dira.
Etorkizunera begira 6430. habitataren fitxan ikusi daitekeen moduan, aztertu eta konparatu diren EUNIS habitaten azalerak (2005ekoa eta 2009koa) ez datoz bat habitat honen kasuan, hala ere, 2009ko kartografia 2005koaren zuzenketa eguneratuena dela jakinik, 2009ko azalera datua da ain tzakotzat hartuko duguna etorkizuneko ebaluazio-metolodogia proposatzerako orduan. Horrela bada, habitat honen kasuan ere, urtean behineko prospekzioa egitea proposatzen da. Horretarako, monitorizazio-fitxak bete beharko dira (ikus I.Eranskina), eta hauetan, habitataren karakterizazioa egiteaz gain, arrisku faktoreak identifikatu eta eguneratuko dira, banaketa eta azalera zehaztuz.
2.B – Azalera handia eta/edo eraldaketa asko pairatzeko probabilitatea duten habitatak 4030 – Txilardi lehor europarrak [EAEn: Txilardi lehor azidofiloak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
EAE 1977-78 Azalera (Ha)
Azalera (Ha) EUNIS 2009
4330
F4.21(X)+F4.21(Y)+ F4.22+F4.23(X)+F4.237
47.617,5
20.213,6
Aurrekariak Habitat honek duen banaketa zabalak eta bere baitan bereiz daitezkeen azpitipo desberdinek, EAEko Espezie Mehatxatuen Zerrendan katalogatutako hainbat espezieren bizirautea bermatzea posible egin dute: Cistus crispus*, Daphne cneorum*, Diphasiastrum alpinum*, Genista micrantha*, Gentiana lutea*, Huperzia selago*, Lycopodium clavatum* eta Thymelaea coridifolia*. Banaketa zabala eta dibertsitate floristiko garrantzitsua duten sastrakadiez osatu izan da. Hauen presentzia ganaduaren erabilerarekin zuzenki erlazionatuta dago. Ulex-a edota Pteridium aquilinum-a gailentzen ez direnean, sastraka-garbiketarik ez dagoenean, sute eta higadura arrastorik ez dagoeneko kasuetan, habitat honen hedapena bermatzen da. Komunitate iraunkorren kasuan, dibertsitatea esponentzialki areagotu daiteke eta kontrara, espezie gutxi batzuen biomasaren gehipenak komunitate honen txirotzea ekar dezake, otadien hedakun tzaren kasuan gertatu izan den moduan (ganadu erabilera ezagatik). Orokorrean, habitat onen kontserbazio-egoera ona izan dela kontsideratu da.
21
6 Habitaten fitxak
Habitat-mota hau erabilera tradizionalei loturik dago, beraz edozein nekazal-edota abeltzan tza-jarduerak eragin diezaioke. Era berean, habitat honek beste batzuekin mosaiko bat era tzea (goi-mendietako larreak, harkaiztietako larreak etabar.) edota beraien arteko gradiente bat sortzea ohikoa da (txilardi itxietatik larre irekietara). Oro har, esan daiteke, habitat-mota honen mehatxu handienetarikoa “larrearen hobekuntza eta hedapena” dela: sastraka-garbitzea, ganadu-kargaren emendioa, nitratoen gehipena… Berez, txilardiek azidofilo izateko joera dute (substratuagatik edo lixibiazioagatik) hori dela eta eutrofizazioa erraz eman daiteke egoera hauetan. Zanpaketak biodibertsitatea faboratzen duela dakigun arren, argi dago, gehiegizko zanpaketak, lurzoruaren higadura bultzatzen duela. Horrela bada, mendigailur inguruetan ohikoa da, komunitate hauek mendigoizaleek edota ibilgailuek (4x4) erraztutako bidexkez ordeztuak edota banatuak izatea. Basoekin kontaktuan dauden komunitateen kasuan (pagadiak batez ere), txilardiak basoa ordeztu dezake (ganadu-karga neurriz kanpo igotzen denean).
Gaur egungo egoera Oro har, abere larrien (behi, zaldi) abeltzantza estentsibora bideratu da habitat honen erabilera, eta honi jarraiki, eztiaren ekoizpena ere burutu izan da. Azken erabilera honek, ustiategi transterminanteen sorrera ekarri izan du landarediaren loratze-garaia aprobetxatzeko.
Etorkizunera begira 2009ko kartografia ain tzat harturik, aurreran tzean habitat hauen kon tserbazio-egoera ebaluatzeko metodologia bat proposatuko da.
4030 – Txilardi lehor europarrak, EUNIS 2009.
22
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
4090 –Txilardi oromediterraneo endemikoak, elorri-triskarekin [EAEn: Txilar kaltzikola genistadunak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
EAE 1977-78 Azalera (Ha)
Azalera (Ha) EUNIS 2009
4090
F7.44(X)+F7.44(X1)+ F7.44(X2)+F7.44(Y)+ F7.44(Y2)+F7.44(Z)
27.763,1
23.292,7
Aurrekariak Banaketa zabaleko sastrakadiek osatzen dute eta hiru azpitipo bereiz daitezke: a) Txilardi kaltzikola atlantikoak b) Tuparrietako txilardiak eta d) Harkaiztietako txilardi azpiatlantikoak. Espezie Mehatxatuen Zerrendan ageri diren hainbat espezie biltzen dira: Hegoaldean; Arenaria erinacea*, Erinacea anthyllis* eta Genista eliassennenii*; Bizkaiko alde mendebaldarrenean soilik, Genista legionensis* eta EAE erdimendebaldeko mendietan Sideritis ovata*. Komunitate hauen naturaltasuna anitza izan da, abeltzantzan izandako kudeaketa-motaren araberakoa. Hala ere, orokorrean, ganaduak ura eskuratzeko arazoak izan ohi ditueneko lurzoru lehorrekin erlazionatu izan da, horrelakoetan, sute arriskuak eta higadura arazoak maiz ematen dira. Eremu hauen gainustiaketaren (sastraka-garbiketa, suteak, higadura…) murrizketa eman denean gailendu izan dira. Dibertsitate floristiko garrantzitsua dute eta komunitate iraunkorren kasuan, dibertsitatea esponentzialki areagotu daiteke.
Gaur egungo egoera Abere larrien abeltzantza estentsiboa burutu da batez ere, eta neurri t xikiagoan ardiena.
4090 – Txilardi oromediterraneo endemikoak, elorri-triskarekin, EUNIS 2009.
23
6 Habitaten fitxak
Etorkizunera begira 2009ko kartografia ain tzat harturik, aurreran tzean habitat hauen kon tserbazio-egoera ebaluatzeko metodologia bat proposatzearen beharra ikusten dugu.
5110 – Malda arrokatsuetako Buxus sempervirens-eko formazio egonkor xerotermofiloak (Berberidion p.p.) [EAEn: Ezpeldiak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
EAE 1977-78 Azalera (Ha)
Azalera (Ha) EUNIS 2009
5110
F3.21(X)+F3.12(Y)
1.931,9
1.868,0
Aurrekariak Banaketa txikikoak eta beharrezkoak dituzten baldintza ekologikoetara mugatutako sastrakadiak dira. Iparraldeko zenbait ezpel populazio (Buxus sempervirens*) “interes berezikoak” bezala katalogatu izan dira, eta era berean, Satureja montana* labiatu aromatikoa ere (Kantabriako Mendizerrako zenbait ezpeldi iraunkorretan). Arenaria erinacea* eta oso lokalitate gutxitan Sideritis ovata* eta Himantoglossum hircinum* ere ager daitezke. Ezpeldi iraunkorraren naturaltasuna eta dibertsitate floristikoa altuak dira. Hala ere, ezpel-muluak ezpeldi sekundarioen gainetik gailentzen dira eta honek belarkaren agerpena oztopatzen du. Horrela bada, sastraken artean soilune txikiak mantentzen dituzten komunitateak, hots, dibertsitate espezifiko handiagoa dutenak, kontserbazio-egoera hobean daudela uste izan da.
5110 – Malda arrokatsuetako Buxus sempervirens-eko formazio egonkor xerotermofiloak (Berberidion p.p.), EUNIS 2009.
24
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
Oro har, beste habitat batzuen kolonizaziorako joera erakutsi duen eta baldintza gogorretara (lurzoru gogorra, ingurune lehorra…) moldatu izan den habitat egonkorraz ari gara. Formazio sekundarioak ganadu-karga txikiari loturik daude eta hau desagertzekotan baso kaltzikoletara eboluzionatu lezakete (pagadiak, artadiak, erkameztiak).
Gaur egungo egoera Ezpeldi iraunkorrak ez daude erabilera zehatz bati lotuak kokatzen direneko eremuetara hel tzea zaila baita. Basoruntz bideratzen diren ezpeldi sekundarioak aldiz, abere larrien abel tzantza estentsiboarekin erlazionatuta daude.
Etorkizunera begira 2009ko kartografia ain tzat harturik, aurreran tzean habitat hauen kon tserbazio-egoera ebaluatzeko metodologia bat proposatzearen beharra ikusten dugu.
6170 – Larre alpetar eta subalpetar karedunak [EAEn: Larre harritar kaltzikolak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
Azalera (Ha) EUNIS 2009
6170
E1.27+E1.53+E1.53(X)
7.399,0
Aurrekariak Jatorrizko banaketa potentziala mantendu izan duen adierazgarritasun ertain-handiko habitata da eta lau azpitipo bereiz daitezke bere baitan: a) Thymus mastogophorus-ez osaturiko larre lehor desbabestuak, b) Arenaria vitoriana-z osaturiko larre heze desbabestuak, d) Harkaiztietako larre kalkareoak eta e) Festuca gauteri subsp. scoparia-z osaturiko harkaiztietako larre goimenditar-azpialpinoak. Katalogaturiko hainbat espezie komunitate hauen baitan ager daitezke: Antennaria dioica*, Arenaria erinacea*, Arenaria vitoriana*, Armeria arenaria subsp. burgalensis*, Armeria pubinervis subsp. orissonensis*, Aster alpinus*, Aster willkommii*, Botrychium lunaria*, Erinacea anthyllis*, Erodium daucoides*, Erodium glandulosum*, Genista eliassennenii*, Gentiana ciliata*, Geranium cinereum subsp. cinereum*, Gypsophila repens*, Huperzia selago*, Iris latifolia*, Narcissus asturiensis*, Nepela tuberosa*, Nigritella gabasiana*, Pedicularis tuberosa*, Viola bubanii*. Beharrezkoak dituzten baldintza ekologikoen ondorioz, nahiko zatikatuta egon izan dira komunitate hauek, hala ere, gune zehatzetan azalera esangarriak hartu izan dute, Arabako mendietako gailur lautadatsuetan adibidez. Habitat sentikorra eta hauskorra da, garai begetatibo motza, baldintza klimatiko zailak (izozteak, haizearen higadura etab.) eta birsortze-gaitasun motela baititu. Landaredi-estaldurari dagokionez, eremu dentso eta irekien arteko trantsizio eremuan kokatzen da, hori dela eta, higadura arazoak pairatzen ditu eta zanpaketarekiko sentikorra da (landare sustraien azaleratzea kasu). Oro har, habitat honen mantenimendua larratzaileen erabilerarekin erlazionatuta dago, baina aldi berean, erabilera-mota honek aurretik aipatu den gehiegizko zanpaketak sorturiko
25
6 Habitaten fitxak
6170 –Larre alpetar eta subalpetar karedunak, EUNIS 2009.
soiluneen sorrera dakar eta loratze eta fruitu-emate garaiaren aurretiko larraketak ere, beste espezie batzuen hazkuntza faboratu eta biodibertsitate floristikoa aldatuko luke. Ganadukargaren jeitsierak kontrara, zurezko landareen agerpena ekarriko luke.
Gaur egungo egoera Orokorrean, ardi abeltzantza estentsiboa burutu izan da eremu hauetan aspalditik.
Etorkizunera begira Urtean behineko prospekzioa egitea proposatzen da. Horretarako, monitorizazio-fitxak bete beharko dira (ikus I.Eranskina), eta hauetan, habitataren karakterizazioa egiteaz gain, arrisku faktoreak identifikatu eta eguneratuko dira.
6210 – Belardi lehor erdinaturalak eta kare-substratuetako sastrakafaziesak (Festuco-Brometalia) [EAEn: Larre mesofiloak Brachypodium pinnatum-dunak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
EAE 1977-78 Azalera (Ha)
Azalera (Ha) EUNIS 2009
6210
E1.26
16.130,1
9.481,5
Aurrekariak Jatorrizko banaketa mantendu izan duen adierazgarritasun ertain-handiko habitata da, hala ere, nahiko zatikatua dago. Katalogatutako espezie hauek daude bere baitan: Narcissus asturiensis* eta Carlina acaulis subsp. simplex*. Kontserbazio-egoera anitza izan du: ondoen
26
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
kontserbaturiko komunitateak azalera handienekoak, gune natural edota seminaturaletan kokatu izan dira, ustiaketa eza eta espezie aberastasun altuarekin (orkideak bereziki). Kartografia interpretatzerako orduan, gerta liteke sastraka baxuekin (4090) edota beste larremota batzuekin nahastea eta beraz, bere banaketa azpiestimatzea. Habitat-mota honen mantentzea larratzaileen jarduerarekin guztiz erlazionatuta dago. Aktibitate honek behera egitekotan beste habitat-mota batzuekin (txilardi kaltzikolak batez ere) eratutako mosaikoak eratu edota puntualki inguruko basoetako zuhaitz espezieak (arteak, erkametzak…) gailenduko lirateke. Larre hauek laborantza intentsiboak eta sega-belardiak dauden eremuetan kokatuak egoteagatik, gehiegizko nekazal-eta abeltzantza-jarduerekiko sentikorrak dira (ongarriztapenak, ganadu-karga altua, laboran tza, abere-bazkarako espezieen ereinketa…). Beste kasu ba tzuetan, habitat hauen sorrera, utzitako laborantza-soro txiroetatik ematen da.
Gaur egungo egoera Abere larri eta ardi abeltzantza estentsiborako erabili izan dira eremu hauek, eta gizakiaren eskuhartzea eman denean, sega-belardi bilakatu izan dira.
Etorkizunera begira Habitat-mota honen bereizgarritasun nagusia orkideotan aberatsa izatea da. Hala ere, habitat honen baitan badira orkideorik ez duten eta gramineotan aberatsak diren eremu ugari. Beraz, etorkizunean orkideotan aberatsak diren azalerak zehazki zeintzuk diren jakitea da helburu nagusia. 2009ko kartografia ain tzat harturik, aurreran tzean habitat hauen kon tserbazio-egoera ebaluatzeko metodologia bat proposatzearen beharra ikusten dugu.
6210 – Belardi lehor erdinaturalak eta kare-substratuetako sastraka-faziesak (Festuco-Brometalia), EUNIS 2009.
27
6 Habitaten fitxak
6220* – Gramineodun eta urteroko Thero-Brachypodietea-dun zona subestepikoak [EAEn: Brachypodium retusum-eko larre xerofiloak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
EAE 1977-78 Azalera (Ha)
Azalera (Ha) EUNIS 2009
6220
E1.31
7.485,3
6.466,0
Aurrekariak Jatorrizko banaketa potentzialari dagokionez, adierazgarritasun ertaineko habitata izan da, hala ere, optimo ekologikoa duen eremua (Arabar Errioxa) asko zatikatu da bertan izandako nekazal-jardueraren ondorioz. Oso zaila da habitat honen azalera jarraiak topatzea. Oro har, nekazal-jardueraren eraginik izan ez duten malda-handiko eta lurzoru urriko mendialdeetara mugatu dira. Bi azpitipo bereiz daitezke: a) Ezkaidun eta elorri-triskadun albitz-belardiak; eta b) Urteko Thero-Brachypodietea. Eta horien artean katalogatutako espezie bat aurki daiteke: Loscos-en ezkaia (Thymus loscosii*), larre xerofitoetako erromero artean ageri dena (mosaikoan). Interpretazio kartografikoa egiterako orduan, ez da zalantzarik izaten: argi antzematen dira albitz-belar-muluak Arabar Errioxa inguruan batez ere. Zenbait kasutan, berriki utzitako soroetan (landaredia oraindik egonkortu gabe dagoenean) estrepa zuria (Cistus albidus), elorritriska (Genista scorpius) eta Dorycnium pentaphillum bezalako espezie kolonizatzaileak gailen tzen dira. Kontserbazio-egoera anitza izan dute: ondoen kontserbaturiko komunitateak azalera handienekoak, seminaturalak, eragin antropiko urrikoak eta espezie aberastasun altukoak dira.
6220* – Gramineodun eta urteroko Thero-Brachypodietea-dun zona subestepikoak, EUNIS 2009.
28
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
Eta aldiz, kontserbazio-egoera txarrean daudenak, nekazal-eremuen eta azpiegituren er tzetan, eragin antropikopean, lurzoru higatuetan eta azalera txikitan agertzen direnak dira. Habitat honen sorrera eta mantenimendua larraitzaileen eraginaren eta suteen menpe egon da: gehiegizko larraketak lurzoruaren hondaketa eta higadura ekarri du eta ganadu-karga altuarekin erlazionaturiko espezie nitrofiloen agerrera. Abeltzantza-jardueren beherakadak aldiz, zurezko espezie potentzialen birkolonizazioa ekarri du. Behin eta berriz errepikaturiko suteek Brachypodium retusum espeziearen garapena sustatu izan dute, eta honek ondorioz, dibertsitate floristikoaren beherakada (larraketarako interesa duten espezieen beherakada). Eremu hauetan izan ohi diren higadura arazoak konpotzeko asmoz, Pinus halepensis-en birlandaketak burutu izan diren arren, azken urteotako eragin antropiko larrienak, Arabar Errioxan martxan jarritako proiektu urbanistikoak izan dira.
Gaur egungo egoera Azken hamarkadetan erabilera honen beherakada eman den arren, ardi abeltzantza esten tsiboa burutu izan da. Larratutako eremu zabalagoak Kantabriako mendizerraren mendimagaletan aurki daitezke, eta eskualde mediterraneoan aldiz, mahasti-ertzetan, eremu t xiki eta zatikatuak batez ere.
Etorkizunera begira 2009ko kartografia ain tzat harturik, aurreran tzean habitat hauen kon tserbazio-egoera ebaluatzeko metodologia bat proposatzearen beharra ikusten dugu.
6230* – Nardus-dun formazio belarkarak, espezie ugarirekin, zona menditarreko (eta Europa kontinentaleko zona azpimenditarreko) silize-substratuetan [EAEn: Mendialdeko larreak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
EAE 1977-78 Azalera (Ha)
Azalera (Ha) EUNIS 2009
6230
E1.71+E1.72+ E1.72(X)+E1.73
6.400,1
8.418,5
Aurrekariak EAEko mendigailur gehienetan aurki dezakegula kontuan hartuz, eta jatorrizko banaketa potentzialari dagokionez, adierazgarritasun handiko habitata izan da. Hiru azpitipo bereiz daitezke bere baitan: a) Larre menditar xeheak; b) Nardus stricta-z osaturiko larreak eta d) Agrostis curtisii-z osaturiko larre silizikolak eta Cynodon dactylon-en belardiak. Eta hauek dira habitat honek biltzen dituen katalogatutako espezieak: Arnica montana*, Botrychium lunaria*, Coeloglossum viride*, Daphne cneorum*, Diphasiastrum alpinum*, Huperzia selago*, Lycopodium clavatum*, Ranunculus amplexicaulis* eta Viola biflora*. Esan beharra dago, oro har, kontserbazio-egoera ona izan duela. Adibide onenak goi-mendietan aurki daitezke, bertan, abeltzantza-jarduera tradizionala mantendu eta dibertsitate floristikoa garrantzitsua ageri da.
29
6 Habitaten fitxak
6230* – Nardus-dun formazio belarkarak, espezie ugarirekin, zona menditarreko (eta Europa kontinentaleko zona azpimenditarreko) silizesubstratuetan, EUNIS 2009.
Habitat honek txilardi edota harkaiztietako larreekin batera mosaiko bat eratu ohi du. Izatez, joera azidofiloa edo neutrofiloa izan dezake, lurzoru-motaren edo lixibiazioaren araberakoa, eta ondorioz kartografiatzeko zailak diren trantsizio-eremuak eratu izan dira. Oro har, izaera oligotrofikoa duen habitata da beraz, ongarriztapenak berehalako eragin negatiboa izan dezake iturburu edota gainazaleko maila freatikoen kasuan. Gehiegizko larraketa eta zanpaketak, higadura-prozesuak aktibatu eta espezie sentikorrenen desagertzea ekar dezakete eremu hezeetan. Eta heltzeko zailak diren zonaldeetan zurezko espezie potentzialen sarrera bermatu daiteke.
Gaur egungo egoera Neurri handi batean ardi “latxa”-ren abeltzantza-estentsiboa burutzen da, eta zaldi eta behiena ere. Garai bateko trashumantzia lokala (transtermitantzia) mantendu egin da: ar tzainak, euren bizileku diren beheko haranetatik (udazken-negua) goi-mendietako saroietara (udaberri-udazkena bitartean) mugitzen dira urtean zehar (eta alderantziz). Gaur egun oraindik ere, borda hauetariko askotan ardi-gazta egiten jarraitzen dute.
Etorkizunera begira 2009ko kartografia ain tzat harturik, aurreran tzean habitat hauen kon tserbazio-egoera ebaluatzeko metodologia bat proposatzearen beharra ikusten dugu.
30
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
6510 – Altitude baxuetako sega-belardi txiroak (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis) [EAEn: Sega-belardi atlantikoak] [2] Kontserbazioa-egoera Habitat Direktiba kodea
EUNIS kodea
EAE 1977-78 Azalera (Ha)
Azalera (Ha) EUNIS 2009
6510
E2.21
110.313,4
49.363,9
Aurrekariak EAEko banaketa zabalena izan duen habitata da, adierazgarritasun oso handikoa. Dena den, kontuan izan beharra dago azken urteotan larre-mota honen kudeaketa asko aldatu dela, eta abelburu-kopurua esangarriki murriztu dela (12 urtetan 60.000tik 30.000ra). Ez da Euskal Autonomia Erkidegoko Espezie Mehatxatuen Zerrendan katalogaturiko espezierik agertzen habitat honetan. Kontserbazio-egoera aldakorra du eta hein handi batean komunitate hauek duten kudeaketa-motaren menpekoa: ongarriztapenak, larreetako espezieen ereinketa, ganadu-kargak… Adierazpen kartografikoan oso zaila da sega-belardi hauek segaz mozten ez diren belardietatik bereiztea, eta ondorioz, mosaiko moduan adierazi izan dira, hori dela eta azalera datuak hurbilketa bat besterik ez dira.
31
6 Habitaten fitxak
6510 – Altitude baxuetako sega-belardi txiroak (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis), EUNIS 2009.
Gaur egungo egoera Geroz eta ohikoagoa da, larraketa zuzenak sega ordeztea, eta horrela, zanpaketa eta larratzedesberdindua dela medio, larreek morfologia “zespitosoagoa” bereganatu dute. Azkenik, azpimarratu beharra dago habitat-mota honen bizirautea, honek luzaroan izan duen kudeaketa modu tradizionalaren menpe dagoela (belaunaldi berriek baserriko bizimodu tradizionala mantentzearen menpe hain zuzen). Beraz, garai batean hain ugaria eta banaketa zabalekoa izan den habitata, gaur egungo bizimodu “hiritarraren” ondorioz galzorian dagoela esan liteke.
Etorkizunera begira 2009ko kartografia ain tzat harturik, aurreran tzean habitat hauen kon tserbazio-egoera ebaluatzeko metodologia bat proposatzearen beharra ikusten dugu.
32
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
7 – Eranskinak: “monitorizazio-fitxak” Habitataren karakterizazioa Data Zenbakia GPS bidezko AZALERA Altitudea Orientazioa Substratu-mota
Habitat nagusiaren izena: DIREKTIBA_kodea EUNIS_kodea EUNIS_azpitipoa
Espezie-zerrenda:
Habitat sekundarioaren izena: DIREKTIBA_kodea EUNIS_kodea EUNIS_azpitipoa
Espezie-zerrenda:
33
7 Eranskinak
Arriskuak Arriskuak Habitat kodea: EUNIS azpitipoa: Arrisku-mota GARAPENA • Urbanizazioa • Komunikazio-bide berrien irekiera (oinezkoentzat, ibiligailuentzat) • Ur-ibilguaren eraldaketa • Urperatzea (urtegien ondorioz) • Meategi/harrobien ustiapena • Heze guneen lehortzea/betetzea • Maila-freatikoaren jeitsiera edo drainatzea
GIZA JARDUERAK • Gehiegizko zanpaketa (ganadua, oinezkoak, makinak) • Laborantza lurren uztea • Lur-lantze aldaketa • Herbizidak • Ongarriztapena • Baso-ustiaketa • Sastraka-garbiketa edo sega lanak • Sastraka-garbiketa eza • Baso-berritzea • Baso-soiltzea • Bilketa tradizionala
ARRISKU BIOTIKOAK • Lehiakidetza naturala • Espezie exotikoen presentzia • Predazioa (haziak, fruituak, loreak eta hostoak) • Hibridazioa • Plastizitate ekologiko urria • Gaixotasunak (mikosia…)
KUTSADURAK • Uraren poluzioa (itsasokoa ala kontinentala) • Lurzoru-kutsadura • Airearen kutsadura
ARRISKU POTENTZIALAK • Suteak • Klimatikoak • Lubiziak • Higadura • Lehorteak • Uholdeak
34
Gaur egungoa
Potentziala
Oharrak
10
Europar Batasunean garrantzizko diren Euskal Autonomia Erkidegoko larre eta sastrakadien 17 HABITATEN METODOLOGIA eta KONTSERBAZIO-EGOERAREN EBALUAKETA
8 – Bibliografía [1] Eusko Jaurlaritza (2010). EAEko udalerritako mugen kartografia. Eusko Jaurlaritzaren FTPGEOEUSKADI aplikazioan (1:5.000 eskalan), 2010ko urriaren 19tik eskuragarri: ftp://ftp.geo.euskadi.net/cartografia/Limites/ [2] Eusko Jaurlaritza (2010). EAEko larre eta sastrakaditako 17 habitaten inguruko informazioa (pdf formatuan). Eusko Jaurlaritzaren Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Sailaren, Biodibertsitatea ataletik (Ingurumenari dagokiona) eskuratutako informazioa, 2010eko abenduaren 21ean: http://www.ingurumena.ejgv.euskadi. net/r49u95/eu/u95aWar/habitatsJSP/ U95aEntradaFiltroHabitatsNombre. do?flnMenu=true
[4] Eusko Jaurlaritza (2010). EAEan EUNIS kodearen arabera izendatutako larre eta sastrakaditako habitaten kartografia orokorraren bertsio eguneratua (2005koaren zuzenketa, 1:10.000 eskalan), EUNIS 2009. Eusko Jaurlaritzako FTP aplikazioan 2010eko abenduaren 12an eguneratua: http://212.142.249.33/Public/irc/ejie/gis/home [5] Eusko Jaurlaritza (1992). Euskal Autonomi Erkidegoko Landarediaren Mapa (1:25.000 eskalan). Eusko Jaurlaritzaren FTP-GEOEUSKADI aplikazioan 2010ko urriaren 19tik eskuragarri: ftp://ftp.geo.euskadi.net/cartografia/Biota/ Vegetacion/
[3] Eusko Jaurlaritza. EAEan EUNIS kodearen arabera izendatutako larre eta sastrakaditako habitaten kartografia orokorra, EUNIS 2005 (1:10.000). Eusko Jaurlaritzako FTP aplikazioan.
35
10
HABITAT