www.euskadi.net/aztertu
AZTERKOSTA 2003 LURRALDE ANTOLAMENDU ETA INGURUMEN SAILA
DEPARTAMENTO DE ORDENACIÓN DEL TERRITORIO Y MEDIO AMBIENTE
Partaideak
Participantes
Eusko Jaurlaritzaren Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailak datozen urteetarako duen helburuetako bat da Euskal Autonomia Erkidegoan Garapen Iraunkorraren eredu berria lortzea. Horretarako, Garapen Iraunkorraren Euskal Ingurumen Estrategia diseinatu du. Etorkizuneko belaunaldien ongizatea arriskuan jarri gabe, euskal gizarteak, oro har, bizi-kalitate bikaina bermatzeko iritsi behar dituen helmugak zehaztu dira Estrategia horretan, baita herritarrentzat, ekoizpen-agenteentzat eta administrazioarentzat jarduketa-ildo komunak finkatu ere. Testuinguru horretan egiten da AZTERKOSTA programa; udazken honetan 12. edizioa bete du, 1992an jarri baitzen martxan CEIDA/IIHIIek (Ingurumenarekiko Irakasbideen Hezkuntza eta Ikerketarako Ikastegiek) lagundurik. Urtero bezala, AZTERKOSTAk gure kostaldearen egoera hainbat ikuspegitatik ezagutzen laguntzen digu, inkesta errazen bidez informazioa bilduz. Taldeka antolaturik, boluntario-sarea osatzen duten lagun askoren lanari esker hainbat lekutan bil daiteke informazioa eta, horrela, egoera orokorrari buruzko ikuspegia eskaintzen da. AZTERKOSTA programa kostaldea zaintzeko COASTWATCH programa europarrean integraturik dagoela azpimarratu behar da; COASTWATCH programa Europako kostaldeko hainbat herrialdetan garatzen da. Izena emandako taldeen kopurua Porcentaje de participantes iniciales
Gipuzkoa 40%
60%
Bizkaia
Uno de los objetivos planteados por el Departamento de Ordenación del Territorio y Medio Ambiente del Gobierno Vasco para los próximos años es conseguir un nuevo modelo de Desarrollo Sostenible en la Comunidad Autónoma del País Vasco. Para ello, ha diseñado la Estrategia Ambiental Vasca de Desarrollo Sostenible. En esta estrategia se fijan las metas que tiene que alcanzar la sociedad vasca en su conjunto para garantizar una calidad de vida óptima, sin poner en peligro el bienestar de las generaciones futuras, estableciendo una pautas de actuación comunes para la ciudadanía, los agentes productivos y la administración. En este contexto se lleva a cabo el programa AZTERKOSTA, que en el otoño de este año ha cumplido su 12.a edición desde que se pusiera en marcha en 1992 con la colaboración de los CEIDA. Como cada año, AZTERKOSTA nos ayuda a conocer la situación de nuestra costa desde diferentes puntos de vista, recogiendo información por medio de sencillas encuestas. Gracias al trabajo de muchas personas, organizadas en grupos que conforman la red de voluntariado, es posible conseguir datos de distintas zonas, dando una idea de la situación global. TALDEEN KOPURUA (%) PORCENTAJE DE GRUPOS BIZKAIA Lehen Hezkuntzako ikasle-taldeak 17 Escolares Primaria Bigarren Hezkuntzako ikasle-taldeak 11 Escolares Secundaria Kultur taldeak 4 Culturales Ingurumen eta natur arloko taldeak 3 Ambientales y Naturaleza Bakarkakoak 2 Individuales Bestelakoak 5 Otros Guztira 42 Totales
GIPUZKOA
GUZTIRA TOTAL
7
24
11
22
3
7
2
5
4
6
0
5
27
69
AZTERKOSTA
1
a
B 25 Gorliz-Astondo
B 24 Plentzia 22 B trón u lB B 23 Ría del Butrón
B 37
B 17 Algorta
Mur
B 11 Zorroza
B 13 Deusto B 12 Bilbao
Azpimarratuta dauden blokeak aztertutakoak dira. Los bloques analizados se presentan subrayados.
■ ■ ■ ■
2
AZTERKOSTA
itio
eke
5L
B4
dexa Men B 46 túa a erria B r ro 7 B4 nda 8O B4
B 49 Saturraran
Resultados de la campaña
UNITATEA UNIDAD
BLOKEA BLOQUE
UNITATEA UNIDAD
B01 B01 B02 B02 B14 B15 B16 B16 B16 B16 B17 B17 B17 B17 B17 B17 B35 B36 B36 B36
3 9 4 8 6 2 3 4 5 6 5 1 2 4 6 3 1 4 3 9
G52 G53 G53 G53 G53 G57 G57 G57 G62 G62 G62 G62 G62 G62 G62 G62 G64 G67 G67 G70 G70 G67
10 5 2 6 1 8 4 3 5 8 6 2 4 1 3 7 10 2 3 3 6 2
GIPUZKOA
BLOKEA BLOQUE
Hildako hegaztiak ageri dira / Aparecen aves muertas. Hildako arrainak ageri dira / Aparecen peces muertos. Arratoiak ageri dira (bizirik nahiz hilda) / Aparecen ratas (vivas o muertas). Aparra edo isurketa likidoak dituzten ur korronteak ikusi diren lekuak / Puntos en los que se han observado corrientes con espumas o con vertidos líquidos.
er
Ispast
Cabe destacar que este programa se encuentra enmarcado dentro del programa europeo de vigilancia de la costa COASTWATCH, que se desarrolla en varios países costeros de Europa. En esta campaña de 2003, en concreto, han participado un total de 69 grupos pertenecientes a los dos territorios costeros de la Comunidad Autónoma del País Vasco: Gipuzkoa y Bizkaia. En la gráfica de la página 1 se observan los porcentajes de participación inicial (es decir, grupos que se han inscrito en la campaña) según el territorio. Los grupos que finalmente han enviado sus resultados se clasifican en la tabla de la página 1 atendiendo al tipo de actividades que desarrollan. Como cada año, los grupos mayoritarios pertenecen al ámbito escolar, tanto a Educación Primaria como a Secundaria.
KOKAPENA / LOCALIZACIÓN
KOKAPENA / LOCALIZACIÓN
BIZKAIA
Kanpainaren emaitzak
B 44
B 38 Kortezubi
1. Zona. Cobarón-Zorroza 2. Zona. Zorroza-Barrika 3. Zona. Barrika-Bakio 4. Zona. Bakio-Ogoño 5. Zona. Ogoño-Mutriku
B 14 Erandio
2003ko kanpaina honetan, zehazki, Euskal Autonomia Erkidegoko itsasertzeko bi lurraldeetako (Gipuzkoa eta Bizkaia) 69 taldek hartu dute parte. Lehen orrialdeko grafikoan hasierako parte-hartzeari buruzko portzentajeak (hau da, kanpainan izena eman duten taldeenak) eskaintzen dira, lurraldearen arabera. Azkenik euren emaitzak bidali dituzten taldeak, berriz, lehen orrialdeko taulan daude, beren jarduera-moten arabera sailkaturik. Urtero bezala, talde gehienak ikastetxeetakoak izan dira, Lehen nahiz Bigarren Hezkuntzakoak.
a
ron
eda
3B
B4
Bizkaia
B 15 Leioa
B 10 Barakaldo
B 42 Ea
ueta
B 16 Las Arenas
B 9 Portugalete
be
txo
lan
1E
B4
B 39 Laida
B 35 Mundaka B 36 Sukarrieta
B 18 La Galea
B4 0L aga
B 34
B
Mun
33
32
Be rm eo dak a
B 31 Gaztelugatxe
e B 30 Bakio
B 29 Portumald
B 28 Le moiz
B 27 Armintza
B 26 Cabo Villano
B 21 Izartegi
B 20 Barrika
B 19 Azkorri
B 6 Superpuerto
Abra exterior B4
B 5 Abanto y Ciérvana
B3 Playa de La Arena
B1 Muskiz
B2 Ría del Barbadún
B7 Superpuerto B 8 Santurtzi
Rí
de
B
ko
xa
xit
at
M
■ ■ ■
Parte hartu duten taldeen arabera, hondakin uren isurketak (gorozki urenak nahiz industri urenak) eta olio edo petrolio isurketak eragindako kutsaduraren arriskua duten lekuak / Lugares que los grupos participantes consideran amenazados por contaminación del agua debida a vertidos de aguas residuales (fecales o industriales) y por vertidos de aceites o petróleo. Itsasertzera iristen diren ur korronteen guneak, analisietan gida balioak gainditzen dituztenak / Relación de puntos con corrientes que acceden a la costa, cuya analítica supera los valores guía. Zikinkeriagatik nabarmentzen diren unitateak dituzten zonak / Zonas con unidades que destacan por su grado de suciedad.
iger
6H
G 66 Igeldo
G 72 Pasai Doniban
G 69 Ulia
Zurrio la G 68
h onc aC 7L G6
otz dizorr Men G 65
otz dizorr Men
Ge biri
G6 0U
59 G
G 57 Zumaia
G 64
tar ia
tar Izu s
i
58 G
en
55 G
G 56 Zumaia
G 61 Zarautz
G 53 Deba
Aiz tgo rr
ta M
rila
54
Ar
G 62 Orio
G 52 Mutriku-Deba
51
G
G
n ba
Pu n
G
50
M
ut
da ta
rik
ri
u
a
e
G7
G 70 Pasai San Pedro
G 63 Orio
G 75 Jaizkibel G 74 Jaizkibel
G
77
a
iag
tur
As
G 78 Hondarribia G 79 Jaizubia G 73 Jaizkibel G 80 Irun G 71 Lezo
Gipuzkoa
5. Zona. Ogoño-Mutriku 6. Zona. Mutriku-Zarautz 7. Zona. Zarautz-Pasaia 8. Zona. Pasaia-Txingudi
Datu guztiak bildu ondoren, horiek interpretatu eta azterketaren ondorioak ateratzen dira; gero, AZTERTU izeneko proiektuaren web orrian (www.euskadi.net/aztertu) argitaratzen dira, baita aldizkari honetan ere, laburturik. Kanpaina honetan Euskal Herriko kostaldeko 36 gune aztertu dira; guztira 180 kilometro inguru. Lurraldekako portzentajeari dagokionez, Bizkaiko kostaldearen %34,7 eta Gipuzkoakoaren %61,3 aztertu da. Gune horietako bakoitzean hainbat laginketa egin dira (gehienez 10 horietako bakoitzean). Bigarren orrialdeko taulan negatiboak diren 3 parametro edo gehiago dituzten guneak eta laginketak ikus daitezke. Azpimarragarria da kanpaina honetan aztertutako guneek gehienez ere 4 parametro negatibo edukitzea; izan ere, gainerako kanpainetan beti izan da guneren bat ingurumen kalitate eskaseko parametro kopuru handia edukitzeagatik nabarmentzen zena. Azterketa honetan aintzat hartzen diren 7 parametroetatik 2ri buruzko datuak aipatu dira gehien: batetik, aparrak edo isurketa likidoak dituzten ur-lasterrak aipatu dira maiz; bestetik, parte-hartzaileen iritziz, hainbat gune leudeke arriskuan, ur hondakinak eta olioa edo petrolioa bertara isurtzearen ondorioz ura kutsaturik baitute. Gutxien aurkitutako adierazleen artean dago hildako hegaztien eta arratoien presentzia. Bi kasu zehatz horietan jaitsiera nabarmena ikusten da, aurreko kanpainekin alderatuz gero.
Ondorioak Urtez urte aztertutako zazpi adierazleen bilakaera kontuan hartuta, adierazle horiek ez dira oraingoan aurreko kanpainetan adina aipatu; hori 2. orrialdeko taula aztertuz ikusten da, gune guztietan 3 edo 4 parametro aurkitu baitira; aurreko kanpainetan, berriz, hainbat gunetan adierazle guztiak agertzen ziren. Segur aski, hondakin-urak garbitzeko sarean egiten ari diren hobekuntzek zerikusi handia dute horrekin
Una vez recibidos todos los datos, se procede a su interpretación y se elaboran las conclusiones del estudio, que posteriormente se editan en la página web del proyecto AZTERTU (www.euskadi.net/aztertu) y en formato resumido en esta publicación. En la presente campaña se han analizado un total de 36 zonas del litoral vasco, que suman alrededor de 180 kilómetros de costa analizados. En porcentaje por territorios, se ha estudiado el 34,7 % de la costa vizcaína y el 61,3 % de la guipuzcoana. Cada una de estas zonas se ha sometido a distintos muestreos (un máximo de 10 en cada una de ellas). En la tabla de la página 2 se pueden observar las zonas y los diferentes muestreos que presentan 3 o más parámetros considerados negativos. Es reseñable que en esta campaña todas las zonas estudiadas tengan como máximo 4 parámetros negativos, puesto que en otras campañas siempre ha habido alguna zona que destacaba por el elevado número de parámetros considerados de baja calidad ambiental. De entre los siete parámetros que se consideran en el estudio, cabe destacar dos, por haber sido, en general, los más observados: por un lado, puntos en los que se han observado corrientes con espumas o con vertidos líquidos; y por otro, lugares que los grupos participantes consideran amenazados por contaminación del agua debida a vertidos de aguas residuales y por vertidos de aceites o de petróleo. Entre los indicadores menos observados se encuentran la presencia de aves muertas y de ratas. En estos dos casos concretos, se observa una bajada importante si se compara con campañas anteriores.
Conclusiones Atendiendo a la evolución de los siete indicadores estudiados año tras año, se observa que estos indicadores no se presentan o mencionan con tanta frecuencia como en campañas anteriores; esto se constata tras el análisis de la tabla de la página 2, puesto que en todos los puntos se han observado 3 o 4 parámetros, y, en cambio, en pasadas campañas, algunas zonas presentaban la totalidad de los indicadores. AZTERKOSTA
3
guztiarekin —araztegien eraikuntzak eta hondakin-urak araztegietara garraiatzeko ubideen egokitzeak, besteak beste—. Bestalde, ezin dugu ahaztu sistema guztiak elkarri loturik daudela; beraz, alboko ekosistemen egoera hobetzeko edozein aurrerapenek —ibai-arroei dagozkienak, esaterako— itsasertzeko ingurumen kalitatea ere hobetu dezakete. Bestalde, Azterkostako laginketa-garaian petrolio-orbanak aurkitu dira gure itsasertzean urteko hilabete gehienetan: Prestige petrolio-ontziak isuritako fuel-olioaren aztarnak dira. Gure itsasertzeko petrolioa murriztuz joaten den heinean, isurketak uretan, sedimentuetan eta organismo-komunitateetan zenbaterainoko kaltea egin duen zehazteko ikerketak egin beharko dira, baita horrek guztiak arrantzan izango duen eragina aurreikusteko azterketak ere.
Probablemente, las mejoras que se están llevando a cabo en la red de saneamiento de las aguas residuales, con la construcción de diversas depuradoras y la adecuación de los canales que transportan esas aguas hasta dichas depuradoras, tienen mucho que ver en todo ello. Por otro lado, no debemos olvidar que todos los sistemas están interrelacionados; por tanto, cualquier avance en la situación de ecosistemas adyacentes, como pueden ser las cuencas fluviales, puede producir un aumento en la calidad ambiental de la costa. Cabe destacar la presencia de manchas de petróleo en nuestro litoral durante la época de muestreos de Azterkosta, hecho que se ha ido repitiendo durante la mayor parte de los meses del año; son vestigios del vertido producido a raíz del accidente del petrolero Prestige. A medida que la presencia de petróleo en nuestra costa vaya disminuyendo, será necesario realizar estudios para determinar el alcance de la afección del vertido de fuel en el agua, sedimentos y comunidades de organismos, y para valorar, asimismo, la repercusión que todo ello tendrá en la pesca.
Informazio gehiago:/ Más información:
www.euskadi.net/aztertu
Ale kopurua: Tirada: ©
Argitaratzailea: Edita: Inprimaketa: Impresión:
4
AZTERKOSTA
AZTERKOSTA ale ejemplares Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioa Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Saila Administración de la Comunidad Autónoma del País Vasco Departamento de Ordenación del Territorio y Medio Ambiente Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco
2003 CEIDA
BILBAO: DONOSTIA: GASTEIZ: LEGAZPI: GERNIKA:
944 114 999 943 321 859 945 179 030 943 731 697 946 257 125