Euskal Autonomia Erkidegoko
Berotegi-efek t uk o g asen i nbenta r ioa
2011
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
© Ihobe, Ihobe, Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa 2012 a rg i ta r at za i l e a Ingurumen eta Lurralde Politika Sailako Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa, Ihobe Eusko Jaurlaritza Urkixo Zumarkalea, 36 – 6. Solairua -48011 Bilbao www.ihobe.eus - www.ingurumena.eus Tel.: 900 15 08 64 di sen ua e ta m a k e ta z io a dualxj comunicación&diseño ed uk i a Tecnalia-LIMIA&MARTÍN UTEaren lankidetzaz idatzita da agiri hau
Liburuaren edukiak, edizio honetan, Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-LanEratorririkGabe 3.0 Unported lizentziapean argitaratzen dira (informazio gehigarria http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.es_ES web gunean).
Comunidad Autónoma del País Vasco
2011
A U R R E R A P E N A K K L I M A A L D A K E TA R E N G A I N E K O P O L I T I K E TA N Berotegi-efektuko gasen (BEG) isurpenek CO2-baliokide terminoetan neurtuak, %5 beherakada izan dute 2011 urtean aurreko urtekoekin alderatuz, balio absolutuetan 20,5 milioi tonetan jarri direlarik 2010 urtean inbentariatutako 21,5 milioien aurrean.
dasun eta zerbitzu ekoizpen unitate bakoi tzeko gutxiago isurtzen dugularik.
Horrela bada, Kiotoko Protokoloaren tzat (KP) erabilitako erreferen tziazko indizeak -%2,6 egin du behera oinarrizko1 urteari dagokionez, Klima Aldaketaren Aurkako 20082012 Euskal Planaren +%18 xedearen aurrean.
Sektore energetikoa
Ondoren, isur tzen duten sektore nagusien egoera eta bilakaera laburbilduko dugu2:
Euskal Autonomia Erkidegoko isurketen %40 eragiten ditu sektore horrek (EAEko instalakun tzetakoak zein sistema elektrikoaren beste instalakuntza batzuetatik datorren zati proportzionala).
Energia elektrikoaren ekoizpenean izandako beherakadak nabarmen baldin tzatu du 2011n izandako isurpenak gutxitu izana aurreko urtearekiko, eta halaber, industrian jasandako murrizketak eta Bizitegi eta Zerbi tzuen sektoreetan eman den kontsumoaren beherakadak ere.
Sektorearen isurpen zuzenak gu txitu egin dira aurreko urtean izandakoekin alderatuz (%17), energia elektrikoan izandako beherakadak eraginda batez ere. Euskal Autonomia Erkidegoan dauden instalakuntzak zein inportatutako elektrizitatetik ondorioztatutakoa kontuan hartuz, azken urtean %1 igo dira isurpenak inportatutako energia gehi tzearen eraginez eta ekoiztutako Kwo bakoi tzeko CO2 ratioaren ondorioz.
Isurpenok gutxitzeak eta BPGaren igoerak (-%5, +%0,6aren aurrean, hurrenez hurren) 2002ean ekindako joerak bere horretan dirauela adierazten digute, hau da, isurketen intentsitatea gutxitu egin dela Euskadin, on-
1
iotoko protokoloaren arabera, 1990 urteko CO2, N2O eta CH4 isurpenak eta 1995eko SF6, HFC eta PFC isurpenak K jotzen dira oinarrizko urtetza.
2
xosten betearazle honetan isurtzen duten sektore nagusien ondorio nagusiak bakarrik laburbiltzen dira. Isurketen T bilakaeraren eta egoeraren gaineko ikuspuntu erreza eta ulergarria eskaini nahi dio herritarrari. Hortaz, azterketa sinplifikatu du, eta sektore guztien datu eta informazioarekin osatu daiteke aipatu azterketa, jarraian, txosten honen gorputzean islatzen dena hain zuzen ere.
3
zken urtean, ekoiztutako Kwo bakoitzeko CO2 ratioak okerrera egin du Espainian, energetikoki intentsiboagoak A diren teknologiak erabiltzen direlako (ikatza).
3
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
nak kasik bikoiztu egin dituzte euren isurpenak, turismoen erabileran eta diesel ibilgailu arinen salgaien garraioan eman direlarik gehikuntza handienak.
1990az geroztik, ekoizteko teknologia hobetuz joan da, gutxitu egin delarik kwo bakoi tzeko CO2aren isurpena, ai tzitik, biztanle bakoitzeko kontsumoa proportzio handiagoan handitu da (199otik 2007ra -7. irudiaigo egin baita, eta 2010ean zehar ere, eta berriro gutxitu da 2011n). Kontsumoan izandako gehikuntza hori zerbitzu, bizitegi eta industria sektoreen eraginez eman da nagusiki (azken horren kasuan, 1990 eta 2004 artean kontsumoaren gehikuntza nabarmendu zen arren, 2004az geroztik, egonkor mantendu da eta 2009an bortizki egin zuen behera, 2010ean berriro igo zelarik eta 2011n beherakadari ekin zion berriro).
Era berean, garraioaren kasuan, geroz eta erregai gutxiago erretzen duten eta isurpen gutxiago ekoizten duten ibilgailuetan aurrerapen teknologikoak ematen dira, hala ere, errepide-garraioak gora egiten du urterik urte (ibilgailu pribatuaren erabilerari lotutakoa batez ere).
Industria Sektorea Sektore horrek Euskal Autonomia Erkidegoko isurketen %22 eragiten du (isurpen zuzenak), hala ere, kontsumitzen duen elektrizitateari lotutako isurpenak kontuan hartzen baldin baditugu por tzentaje hori %38raino igotzen da.
Garraioaren Sektorea Euskal Autonomia Erkidegokoaren isurketen %25 eragiten ditu sektore horrek. Sektorearen isurketen %96 gutxi gora behera errepidez egindako garraioarekin lotzen dira. Turismoek sortutakoak dira %60 inguru eta gainerako %40 salgaien garraioak eragiten du.
Isurpen zuzenak %16 gutxitu dira aurreko urtearekin konparatuz.
Laugarren urtez jarraian gutxitu dira isurpenak aurreko urtearekiko.
%41 gutxitu dira isurpenak 1990arekiko, sektorean emandako eraldaketa eta aldaketa teknologikoaren adierazle.
1990ari dagokionez, salgaien garraioarekin zein bidaiarien garraioarekin lotutako isurpe-
Isurpen gehien eragiten dituzten azpi-sektoreak siderurgia, zementua, pasta eta papera
4
EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
2011
dira, isurpen-eskubideen salerosketa datuen arabera.
bilakatu da eta bidaia-orri estrategiko-politiko izango dugu, Europan ezarritako ildoari jarraituz isurpen murrizketa xedeak bere eginez. Estrategia hori jasotzen duen agiriak, 2011ko Uztailaren 5eko Gobernu Kontseiluak onartutakoak, honako xedeak ezar tzen ditu, besteak beste: energia eraginkortasunaren hobekuntza eta energia kontsumoaren murrizketa, sorkun tza susta tzea eta energia berriztagarriak erabiltzea, eta klima aldaketa arintzeko, eta, halaber, egokitzeko jarduerak garatzea Klima aldaketa arintzeari dagokionez, 2005arekiko isurpenak %20 murriztea ezartzen du.
Bizitegien eta Zerbitzuen Sektorea Bizitegien eta Zerbitzuen sektoreek berotegi-efektuko gasen %7 isurtzen dute Euskal Autonomia Erkidegoan (isurpen zuzenak). Kon tsumi tzen duen elektrizitateari lotutako isurpenak kontuan hartzen baldin baditugu, %16raino igotzen da portzentaje hori. Isurpen zuzenak gutxitu egin dira 2010arekin alderatuz, gas naturalaren eta petrolioaren deribatuaren kon tsumoak beherazko joera izan baitu.
EcoEuskadi 2020ren arda tzetariko baten ondorioaren eraginez, Klima Aldaketaren Aurkako Euskal Legea hain zuzen ere, 2011ko Maia tzaren 24ko Gobernu Kon tseiluak onartutako proiektua, berotze globalari aurre egiteko zuzendutako planifikazioa oinarrituko den aterki legez konfiguratu da. Klima aldaketa kontuan Eusko Jaurlari tzaren politika berriak karbonoan baxuagoa izango den gizarte batengana eraldatzearen alde egin du, Administraziotik bertatik eredu izanez. Halaber, ezagutzaren hobekuntza eta bulkada teknologikoa dira isurpen murrizketa eraginkorrak lortzeko bideak. Haatik, ondo txo dakigu arautzeko tresna horrek Euskadi gizarte osoaren parte hartzea eskatuko duela gai horretan planteatutako azken xedeak lortze aldera. Arduradunen eta gizarte osoaren gaikuntza, eta nazioarteko lankidetzaren mantenua, izango dira Eusko Jaurlaritzaren ardatzak klima aldaketari aurre egiteko.
Bizitegien sektoreak %22 igo ditu isurpen zuzenak 1990az geroztik, zerbitzuen sektoreak % 111 igo ditu. OHARRA: Nekazaritza, abeltzaintza eta arrantza eta hondakinen sektoreen gaineko informazioa honako agiri honetako 3. puntuan eskainiko da.
Aurrerapenak Klima Aldaketaren gaineko politiketan Politika publiko guztiek klima aldaketa kontuetan eman beharreko lehen urratsa berotegi-efektuko gasak kuantifikatzea da. Horretaz jabetuta, Euskadik ibilbide luzea du horri dagokionez, 2000az geroztik kontabilizatzen baitu urtero. Hortaz, erronka horri aurre egiteko abian jarritako politika ezberdinen isla dugu inbentarioa. Klima aldaketaren zeharkakotasunak Eusko Jaurlaritzaren politika gehienak erabil tzera behar tzen du, jomuga komunaren alde jokatuz: urteroko isurketen inbentarioan agertuko den berotegi-efektuko gasen murrizketa.
Horrela bada, gure iritziz, Administrazio Publikoen hastapeneko jardunbideak funtsezko rola jokatuko du karbonoan baxua eta klima aldaketari egokitutako gizartea lortzeko, Europa mailan erdietsi nahi den bezala. Dagoeneko, azken urteotan sustatutako politiketan izan du isla. Energia kontuetan zein berotegi-efektuko gasen isurpenekin lotura duten gainerako esparruetan islatu ere. Ildo
Ildo horretan, Euskadiren garapen jasangarriaren aldeko estrategia, EcoEuskadi 2020 delakoa, etorkizunerako erreferente globala
5
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
jokatuko du, eraginkortasun energetikoa eta jasangarritasuna egiaztatuko duen egiaztagiria sortuz. Beste erronka handia, sektoreak eragiten dituen berotegi-efektuko gasei dagokienez, eta kontu horretan garatutako planifikazio espezifikoen laguntzaz, etxebizitza parkea birgai tzearen aldeko apustua argia izango da.
horretan, Euskadiren estrategia energetikoa, 2020an jomuga duelarik halaber, berotegiefektuko gasen isurpenen mailan planteatutako murrizketa xedeak babesten ditu. Eraginkortasun energetiko orokor baten aldeko apustua, eta sorkun tza elektriko garbiago baten aldekoa, garraioaren sektorearen elektrifikaziorekin batera, izango dira xede nagusietariko batzuk.
Hori guztia lehiakortasuna hobe tzeko politikekin osatuko da, hala nola, Teknologia Garbien gaineko Euskal Zerrenda gaurko tzeko burutzen ari den ahalegina eta ingurumen araudiaz haratago begiratuko duten proiektuetarako inbertitzeko diru-laguntzak.
Garraio kontuan ere, mugikortasun jasangarriago bat susta tzen ari da. E txebizi tza, Herri Lan eta Garraio Sailak garatze bidean duen Mugikortasun jasangarriaren gaineko etorkizuneko legeak ingurumen jasangarritasunaren alde eta klima aldaketaren kontra egingo du, pertsonen eta salgaien mugikortasunari lotutako isurpen murrizketa lortzea izango delarik oinarrizko arda tz. Legearen ondoriozko Planak garraioaren eta bere azpiegituren eraginkortasunaren optimizazioa eta hobekuntza bilatuko ditu, eta aldi berean, oinezkoaren figura eta intermodalitatea sustatuko ditu, sektorean menpekotasun energetiko txikiagoa eta gizarte kohesio hobeagoa lortzeko.
Honez gain, Euskal Autonomia Erkidegoaren Lurralde Antolamendu Zuzentarauen berrikusketak klima aldaketari dagozkion alderdiak barneratu ditu, lurralde kohesioaren bulkada eta hiri trinkoaren kontzeptuaren bidez, besteak beste. Hau guztia dela eta, energia fosilen iturrietatik menpekotasun gu txiago izango duen garapen baten alde Euskadiko gizarte osoak bat egiteak duen garrantziaz jabetzen gara. Hori guztia gauzatu dadin, sektore lehiakorragoak behar izango ditugu garapen teknologikoaz eta berrikun tzaz ondoriozta tzen diren aukerak profitatzen dituztenak. Denon artean jarraituko dugu lanean Euskadin berotegi-efektuko gasen murrizteka orokorra ahalbidetuko duten politikak garatuz.
Horri guztiari eran tsi behar zaio Eusko Jaurlaritzak argi eta garbi egin duela abiadura handiko trenbide sarearen alde eta trenbidea orokorrean sustatzearen alde, eta itsas eta tren salgaientzako ibilbide alternatiboak garatzearen alde baita ere. Etxebizitzaren arloan sustatutako politika nabarmendu behar da. Etorkizuneko Etxebizi tzaren Legeak eraikuntza jasangarriaren alde
Quitarla
6
EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
2011
SARRERA artikula tzen ditu planak (karbono gu txiago, aurre-har tzea, ezaguera eta herritarrak eta administrazioa).
Klima Aldaketa dugu XXI. Mendeko ingurumen erronka nagusietako bat, Nazio Batuek behin eta berriro esan duten gisa. Klima Aldaketarako Gobernuen Arteko Panelaren txostenen arabera, atmosferan bildu diren berotegi-efektuko gasen eraginez Lurraren klima aldatu egin da honezkero. Horren ondorioz, planetaren batezbesteko tenperatura 0,74 ºC gehitu da azken mendean eta 1,8 ºC eta 6 ºC tartean igo daiteke XXI. mendearen amaieran.
Plan horri egindako jarraipenaren arabera, 2011ko amaieran ekintzon %75 baino gehiago abian dira edo amaitutzat eman dira. Planean aurreikusitako esku-hartze lau programotatik, 1 (karbonoa) eta 2 (aurre-har tzea) Programek lortu dute aurrerakuntzarik gehien bere neurriei dagokienez, neurrien %78 abian edo amaituta direlarik jada. Bestalde, 4 Programaren neurriak (herritarrak eta administrazioa) %76 amaitu dira edo martxan jarri, eta azkenik, 3 Programak (ezaguera) izan du aurrerakuntza gutxien, neurrien %50 jarri dira abian edo amaitu dira.
Kiotoko Protokoloak, berotegi-efektuko gasen isurpenen zama eta eran tzukizuna partekatzeko xedez Nazio Batuek sustatutako protokoloa, %8 isurpenen murrizketa egozten dio Europar Batasunari 2008 eta 2012 artean oinarri-urtearekiko4. Modu ezberdinean banatzen da konpromiso hori estatu kideen artean, Espainiari dagokionez, ezin izango du %15 baino gehiago handitu isurpenak epe berean oinarri-urtearekiko.
Nazio Batuen isurpen-kuantifikazio estandarrek ezartzen dutenaren arabera, entitate deklara tzailearen lurralde-esparruan sortutako isurpenak jaso behar dituzte isurpenen gaineko inbentarioek.
Erkidego Autonomoek eta eskualdeek ez ditugu juridikoki lotesleak izan daitezkeen beretogi-efektuko gasak murrizteko helbururik. Hala ere, Klima Aldaketaren Aurkako 2008-2012 Euskal Planak Euskal Atunomia Erkidegoak isurpenak muga tzeko borondatea ezarri du, aipatu epearen barruan, horrela bada, ezin izango dute %14 gainditu oinarriurtearekiko.
“Klima Aldaketa dugu XXI. Mendeko ingurumen erronka nagusietako bat, Nazio Batuek behin eta berriro esan duten gisa”
Plan horrek lortu beharreko 4 xede estrategiko zehazten ditu: BEG isurpena murriztea, %1eraino handi tzea xurga tzeko gaitasuna, baliabide naturalenganako arriskuak gu txi tzea, eta pertsona, hiriko habitat eta sistema sozioekonomikoengan eragin daitezkeen arriskuak gutxitzea. Xede horrekin, osotara 120 ekin tza jaso tzen dituzten 4 programa
4
inarrizko urtea 1990 ezarri da CO2, CH4 eta N2O, gasentzat eta 1995 fluoratutako gasentzat, lehen aipatutakoek O duten garrantziagatik 1990 urtea hartu arren erreferentzia gisa.
7
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
Horren arabera, isurpenen inbentarioaren kontabilitatetik kanpo utziko lituzke entitate deklaratzailean kontsumitu baina ekoizten ez den energiari lotutako isurpenak. Euskadiren kasuan, Euskal Autonomia Erkidegoaren lurraldean ekoiztutako energia elektrikoaren por tzentajea, energia elektrikoaren azken kon tsumoari dagokionez, nabarmen aldatu da urteak igaro ahala: 1990eko %4etik 2011ko %48 igaro delarik.
tzat jo tzen da energia elektrikoaren azken kon tsumoarekin lotutako isurpen guztiak kontabilizatzea erreferentziazko epealdian eta epealdi jarraituetan. Euskadin praktika hori bete da berotegi-efektuko gasen inbentarioak lantzerakoan. Inbentarioan kontuan hartutako berotegi-efektuko sei gasak honako hauek dira: anhidrido karbonikoa (CO2), metanoa (CH4), oxido nitrosoa (N2O), hidrofluorokarbonoen perfluorokarbonoen (PFC) eta sufre hexafluoruroa (SF6). Oinarrizko urteko isurpenak 1990ko CO2, CH4 eta N2O isurpenei dagozkio eta 1995koak HFC´s, PFC´s eta SF6 gasei dagozkie.
Horren eraginez, ezinezkoa da eszenatoki alderagarriak ezar tzea isurpenak muga tzeko egindako ahaleginak kuantifikatu ahal izateko. Hori dela eta, arestian deskribatutakoaren moduko egoeretan, praktika on
K L I M A A L D A K E TA R E N A U R K A K O 2008-2012 EUSKAL PLANAREN XEDEAREKIKO D I S TA N T Z I A Sorkun tza elektrikoaren sektorean eta industrialean izandako jardunaren beherakadak eragin du nagusiki murrizketa hori, eta halaber, bizitegi eta zerbitzuen sektoreetan nabarmendutakoaren eraginez ere, eta azkenik, CO2/BPG ratioa gutxitu delako ere.
Euskadiko 2011ko jarduera sozioekonomikoei egotz dakiekeen berotegi-efektuko gasen isurpena osotara 20,5 milioi tonatako CO2 izan zen, 2010 urteari dagokionez %5 beherakada eta ia %3 murrizketa (-%2,6) oinarrizko urteko isurpenei dagokienez, indarreko planaren xedetik (+%14) 16,6 puntu beherago uzten gaituelarik.
8
EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
2011
1. Irudia. Berotegi-efektuko gasen eboluzioa Euskadin ( 2 0 1 1 ) , E u r opa r Bata s u n e a n ( 2 0 1 0 ) e ta E s pa i n i a n ( 2 0 1 1 ) (oinarri-urtea =100) 160 150 140
Indizeak
130
123 120
115
110
114
100
92
90
97
85
80
Oinarri-urtea 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
BEG-en Indizea Espainia* Kioto xedea Espainiarentzat
BEG-en Indizea guztira Euskadin
BEG-en Indizea EBean
Xedearen bidea EBarentzat
Kioto xedea EBarentzat
Klima Aldaketaren Aurkako Euskal Planaren KAAEP Xedea
Kioto xedearen bidea Espainiarentzat
*E spainiako BEGen Indizearen iturria: Nekazaritza, Elikadura eta Ingurumen Ministerioaren 2011ko BEGen Isurpenen inbentarioaren Aurrerapena.
2. Irudia. Isurpen Indizea. KAAEP-aren 2008-2012 x e d e a r e k i k o d i s t a nt z i a 5 15,00 10,00
+3,6
5,00 0,00
2009 2002
2003
2004
2005
2006
2007
2010
2011
2008
-5,00 -10,00 -15,00
-16,6
-20,00 KAAEP-aren Xedearekiko Distantzia
2011n Euskal Autonomia Erkidegoko berotegi-efektuko gasen isurpen indizea KAAEP-aren xedearekiko 16 puntu beherago aurkitzen da. Xedeari (%+14) urte bakoitzeko isurpen indizea, oinarrizko urteari dagokionez (%2,6 2011n) , kenduz kalkulatzen da aipatu distantzia.
5
9
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
3. Irudia. BEG guztien isurpenen eboluzioaren indizea, Euskadiren BPGari dagokionez 190
174
180 170 160 150 140 130 120 110
97
100 90 80 70
56
60 50
Oinarri-urtea 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
BPGaren Eboluzioaren Indizea BEG guztien Eboluzioaren Indizea Barne Produktu Gordineko isurpen guztien eboluzioaren Indizea
4 . I r u d i a . E A E k o bi z ta n l e k o C O 2 i s u r p e n r at i o a k
( 2 0 1 0 e ta 2 0 1 1 ) e ta E B - 1 5 k o h e r r i a l d e e n r at i o a k ( 2 0 1 0 )
30,00
20,00 15,00
9,88
10,00
9,55
9,37
5,00
a
en ed Sw
e
ini pa Es
nc Fra
ly Ita
1
7
01
-2
E2
EB
EA
5 -1 EB
0 Kin Un gd ited om
01
a tri
EA E2
Au s
ce ee Gr
y
ma rk De n
um
ds
an rm Ge
lgi Be
d
an erl
lan
d lan Fin
Ire
Ne th
xe
mb
ou
rg
0,00
Lu
Gg CO2/biztanleko
25,00
Iturria: Eurostat eta UNFCCC, Espainia eta EB 15, eta Eustat EAErentzat. Oinarri-urteko Urtarrilaren 1eko populazio datuak (2011 EAErako eta 2010 EB-15rako). Europar Batasunean bertan asimetria garrantzitsuak ematen dira BEGen biztanleko isurpenen mailei dagokienez. Eragile oso ezberdinek eragiten dituzte aipatu diferentziok: produkzio sistemaren egiturak, per capita errentaren maila, kontsumitutako energia mota, urteko batez besteko tenperatura etab. Europa mailako informazioa 2010ekoa denez, EAEko balio gaurkotuena adierazteaz gain (2011), 2010eko balioa ere erakutsi da alderaketa espazial egokia izateko.
10
EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
2011
2002 urteaz geroztik, biztanleko CO2 isurpenak gu足txitu egin dira urterik urte, biztanleko 3 Gg CO2 gu足txitu da osotara gu足txi gora behera. Euskal Autonomia Erkidegoko biztanleko isurpenak 2010eko EB-15 bataz besteko baino pixka bat altuagoak dira.
5 . I r u d i a . Bi z ta n l ek o C O 2 i s ur p en en eb olu z i o a 14
12,68
12 10
9,37
8 6 4 2 0
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
6 . I r u d i a . BP G - E A P * ( er o s t ek o pa r ek o ta s un e a n ) a r a ber a k o C O 2 In d i z e a E A Er a k o e ta E B - 1 5 h er r i a l d eei d a g ok i en a (EB-15 =100). 2010 Urtea 120
100
100
Indizea
80
70
60 40 20
0
en ed Sw
01
e nc
EA E2
Fra
a
ia
ly
ini pa Es
str Au
Ita
l ga rtu Po
Kin Un gd ited om
rg ou
mb
Lu
xe
nm
ark
7 De
EU -2
ds an
y
erl
rm
um
5
an
Ne th
Ge
lgi Be
-1 EB
d
ce
lan Ire
ee Gr
Fin
lan
d
0
* BPG EAP: Erosteko Ahalmenaren Parekotasunaren (EAP) arabera adierazitako barne produktu gordina, iturria Eurostat.
Erosteko Parekotasunaren arabera egokitutako BPG unitatearen araberako EAEren isurpenak EB-15eko bataz bestekoa baino gu足txiago dira 2010 urtean.
11
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
ISURPENEN EBOLUZIOA SEKTOREKA Energiaren sektorea
Azken urte honetan zentral termoelektrikoetan izandako ekoizpen elektrikoaren beherakadaren eraginez, 1.100.000 tona CO2 baliok. gutxiago isuri dira. Euskal Autonomia Erkidegoan izandako elektrizitate sorkuntza gu txi tze horrek EAEtik kanpo ekoiztutako elektrizitatearen kontsumoa handitzea eragin du (% 25 gehiago).
2011n Euskadiko energiaren sektoreak eragindako isurpenak %17 jaitsi ziren 2010arekiko eta BEG isurpen guztien %40 eragin zituzten (8,1 Mtb). 1990arekin alderatuz, sektore horretako isurpenak %78 igo ziren. Isurpenok gu txitu egin dira aurreko urtearekiko, Euskadiko elektrizitate sorkun tzan diharduten sektoreen isurpenak gutxitu direlako nagusiki.
Hurrengo irudian ikusi daitekeenez (7. irudia), Euskal Autonomia Erkidegoko sorkun tza elektrikoaren sektorearen eraginezko isurpen espezifikoak gutxitu egin dira azken urteotan, sorkuntza moduetan izandako aldaketei esker, berriztagarriak, kogenerazioa eta gasaren ziklo konbinatuaren gisako kon tsumo espezifiko baxuak dituzten zentral termikoetako generazioa sustatu baitira.
Sektore horretako 2011ko isurpen guztiak6 kontuan hartuz, %1 igo dira 2010rekiko, azken urtean CO2/kwo ratioa handitu egin bai tzen estatuko elektrizitate mix-ean ika tzaren bidezko gehiago sortzearen eraginez7. Isurpen energetikoak osotara Euskadiko %40 izan ziren (%26 Euskadiko energiaren sektorea+ %14 inportatutako elektrizitatea). 1990ari dagokionez, %3 igo ziren isurpen guztiak.
Isurpen espezifikoetan eman den beherakada horrek karbonoan ez hain intentsiboagoak diren beste ekoizpen teknologia ba tzuen alde aldatu egin direla adierazten digu.
Energiaren sektorearen isurpenen beherako joera sendotu da. Sektore horrek epe ezberdinak igaro ditu, hastapenean, 1990tik 2003ra, nabarmen igo zituen isurpenak, hurrengoan, 2003tik 2007ra, egonkor mantendu zituen isurpenak energia kontsumoa nabarmen handitu zen arren (eraginkortasunean hobetu egin zela adierazten du datu horrek –ekoiztutako unitate bakoitzeko isurpen gu txiago-), eta 2008-2010 hirugarren epean eman da isurpenen gutxitze hori. Mix elektrikoaren hobekuntzari esker, beste arrazoi batzuen artean, eman da aipatu beherakada hori, eta baita ziklo konbinatuak gehiago erabili direlako ikatzaren erabileraren kaltetan.
Hurrengo irudian (8. irudia) sektore ezberdinetako energia elektrikoaren kontsumoaren hazkunde nabarmenaz jabetu gaitezke, bereziki industria, bizitegi eta zerbitzuen sektoreetan, azken urtean gutxitu diren arren. Sektore ezberdinen kontsumo horrek eragiten ditu isurpenak energiaren sektorean. Elektrizitate gehien kon tsumi tzen duen sektorea industriala izan arren (%60), iaia egonkor mantendu du bere kon tsumoa 2004az geroztik eta 2009an jaitsiera nabarmendu zuen, beharbada kontrakzio ekonomikoaren eraginez, 2010ean hazi egin zen, eta azken urtean berriro egin zuen behera
6 Isurpen horiek zenbatzerakoan, EAE kokatutako instalakuntzen isurpenak zein inportatutako elektrizitatearen ondoriozkoak hartzen dira kontuan. 7
spainian osotasunean ekoiztutako CO2/Kwo ratioa handitu delako eman da nagusiki gorakada hori, horren parte E handi bat EAEn kontsumitzen baita.
12
EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
2011
7 . I r u d i a . E u s k a d i k o e l e k t r i z i tat e - g e n e r a z i o a k eragindako CO2 isurpen espezifikoen eboluzioa 700 600 500 400 300 200 100 0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Kg CO 2/MWo
Iturria: Energiaren Euskal Erakundearen datuen arabera guk geuk landutakoa8.
8. Irudia. Kont  sumo elektrikoaren eboluzioa sektoreka (1990=100) 400
341,34
350 300 250
219,51
200
144,18
150
126,50 119,27
100 50 0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Industria
Garraioa
Nekazaritza eta Arrantza
Zerbitzuak
Bizitegiak
Iturria: Energiaren Euskal Erakundearen (EEE) datuen arabera guk geuk landutakoa.
8
uskadi barruko ekoizpen elektrikoen instalakuntzen (zentral termoelektrikoak, kogenerazioa, hondakinen balioztapen E energetikoa) eta EAEn ekoiztutako elektrizitatearen arteko zatidura gisa kalkulatzen dira balio horiek.
13
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
%5 bat. Bizitegi (%17) eta zerbitzuen (%21) sektoreek gu txiago eragiten duten arren, neurri handiagoan gehitu dute bere kon tsumoa azken urteotan, azken urtean gu txitu egin delarik. Halaber, “nekazaritza eta arran tza” sektorearen gehikun tza handia nabarmentzen da, nahiz eta guztiarekiko eragina baxua izan.
baita eta 1900az geroztik isurpen gehikuntza nabaria izan duelako. 1990rekiko, %85 gehitu dira bere isurpenak. Sektore horren isurpenen %96, gutxi gora behera, errepidez egindako garraioari dagozkio. Isurpen horietatik %60ren bat turismoek eragiten dute eta gainerako ia 40% salgaien garraioak eragin du (ibilgailu astunak zein arinak). Salgaien zein bidaiarien garraioak ia bikoiztu egin dituzte bere isurpenak 1990arekiko, turismoen isurpenak izan dituztelarik gehikun tza absolutu handienak, eta jarraian ibilgailu arinen salgaien garraioak eragindakoak.
Garraioaren sektorea 1990az geroztik, garraioak eragindako isurpenek behera egin dute laugarren urtez jarraian, aurreko urteari dagokionez %1,4; Euskal Autonomia Erkidegoko BEG isurpenen %25 (5,0 Mtb).
Hirian gidatzeak isurpen guztien %55 eragiten ditu. Eta 1990ari dagokionez gehikuntza gehien izan duena.
Sektoreak garran tzi handia du, berotegiefektuko gas gehien isurtzen duenetarikoa
9 . Ir ud i a . Garraio moten araberako trafiko-isurpenak 2011n 6.000.000
5.000.000
%17 %15 4.000.000
%20
%21
%17 %21
%21
%58
%57
2010
2011
3.000.000
2.000.000
%29 %10
1.000.000
%17
%60
%60
2008
2009
%57
0
1990 Gainerakoa
Merkantzia arinak
Merkantzia astunak
Turismoa
* Mugikortasun datuen arabera zenbatzen da garraioaren isurpenen banaketa.
14
EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
2011
Industriaren Sektorea
tsumo elektrikoak %5 egin zuen behera aurreko urteari dagokionez10. Energia elektrikoaren ekoizpenaren ondoriozko isurpenak sektoreari egotziz gero, isurpen guztien %38 sortzen ditu.
Sektore industrialaren BEGen isurpenak %16 beherakada izan zuten 2010ri dagokionez eta Euskal Autonomia Erkidegoko isurpenen %22 eragin zituzten, (4,5 Mteq CO2).
Nekazaritza, Abeltzaintza eta Arrantza Sektorea
1990ari dagokionez, %41 gutxitu dira isurpenok. Industria kimikoaren eta industria mineral zein siderurgiako prozesu industrialen isurpenaren gutxitzeak baldintzatu dute 2011n izandako beherakada hori.
Nekazaritzaren sektorean BEG isurpenen %2 beherakada izan da 2010arekiko, arrantzaren sektorean erregai (petrolioaren deribatuak) gutxiago kontsumitu direlako batez ere, eta baita aziendaren har tzidura enterikoak eragindako isurpenek behera egin dutelako.
2011n sektore horri lotutako isurpenen 66%9 errekuntza prozesuen eraginez sortu ziren. Mineralaren industrian burutzen den deskarbonatazio prozesuen isuri zen %12 (CO2), beste %11 industria kimikoan eta siderurgian egiten diren azpi-prozesuetan (HFCak erta CO2 isurtzen dira) eta gainerakoa hozteindustrialaren instalakun tzek, suteak i tzal tzeko ekipoek, ibilgailuen aire egokiturako kargak, disolbatzaileen erabilerak etab. eragiten dute. Industria kimikoaren isurpenek azken urtean izan duten beherakada nabarmendu beharra dago (2010 balioei dagokienez %62 bat gutxi gora behera), Euskadin dagoen Arkema taldearen instalakuntza batean gas-fluoratuak ekoizteko instalakuntza batek sortutakoak nagusiki.
Sektore horren isurpenak Euskal Autonomia Erkidegoko isurpen guztien %3 izan dira, 0,7 Mt CO2 baliokiderekin, eta %32 gutxitu dira 1990ari dagokionez. Oro har, EAEn, har tzidura enterikoaren simaurren kudeaketaren ondoriozko CH4 isurpenen beherakada (%36 egun zuen behera 2011 urtean oinarri-urteari dagokionez) abere-aziendaren erroldak behera egitearen eraginezkoa da, behi-azienda eta txerri-azienda bereziki, horrela bada, esnerako behiazienda 72.796tik 22.644era igaro zen eta txerri-azienda 56.271etik 17.445 buruetara, 1990-2011 epealdian.
Isurpen gehien sortzen duten azpisektoreak siderurgia, zementua eta pasta eta papera dira, isurpenak salerosteko eskubideen gaineko datuen arabera.
N2Oari dagokionez, % 31 murriztu da oinarri-urtearekiko (simaur eta minda-kudeaketa eta nekazaritzarako lurzoruen kudeaketaren ondoriozkoak). Eragile ezberdinen ondorioz eman da murrizketa hori, baina nagusiki, ongarri nitrogenatu mineralezko dosien murriz ketak eragindakoa nabarmendu da.
Sektore horrek kon tsumi tzen du energia elektriko gehien (2011n Euskal Autonomia Erkidegoan kontsumitutako elektrizitatearen %60). Hala ere, 2011n sektorearen kon
9
Kanpo geratzen dira kogenerazioaren ondoriozko isurpenak, energiaren sektorean sartzen baitira.
10
ektore guztiei Mix energetiko berbera asignatuz burutzen da kalkulua, egunez/gauez eta ordu punta/behe kontsuS moaren araberako aldakuntzak kontuan izan gabe.
15
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
Bi sektoreok eragin zituzten Euskal Autonomia Erkidegoko isurpenen %7. Bi sektoreok batera Euskal Autonomia Erkidegoko energia elektrikoaren %39 kon tsumitu zuten azkenean 2011n. Energia elektrikoaren ekoizpenaren ondoriozko isurpenak sektore horri egotziz gero10, isurpen guztien %17 sortzen ditu. Bizitegien sektoreak %22 gehitu ditu bere isurpenak 1990az geroztik, zerbi tzuen sektoreak bere aldetik %111 gehitu ditu.
Honez gain, erretako nekazal laboran tzen hondakinek behera egin dute inbentarioan sartutako epealdian zehar araudi ezberdinen eraginez, geroz eta zorrotzagoak direlarik.
Hondakinen sektorea Hondakinen sektorean azken urteotako beheranzko joerarekin jarraitu da, %5 gutxitu dira bere isurpenak 2010rekiko, batez ere hondakin gutxiago sortu direlako11, eta urak tratatzeko sektoreak isurpen gutxiago eragin dituelako ere. Sektoreak sortutako isurpenak Euskal Autonomia Erkidegoko isurpen guztien 4% (0,9 Mtb CO2) dira eta %8 gu txitu dira 1990ari dagokionez.
Bizitegien eta zerbitzuen sektorea Bizitegien eta zerbi tzuen sektoreak, bere osotasunean, %10 beherakada aurkeztu zuen isurpenen guztietan 2010ari dagokionez, gas natural eta petrolioaren deribatuak gutxiago kontsumitzearen eraginez.
11
roiektuaren taldeak zenbatetsitako datuak, Inbentarioa egiterakoan ez baitzegoen eskuragarri Hondakinen gaineko P Inbentarioa.
16
EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
2011
10. Irudia. BEG isurpenak JESN sektoreka EAEn 2011n
Bizitegiak %4 (0,8 Mt)
Zerbitzuak %3 (0,5 Mt)
Nekazaritza 3% (0,7 Mt)
Hondakinak %4 (0,9 Mt) Industria Garraioa Nekazaritza
Garraioa %25 (5,0 Mt)
Zerbitzuak Bizitegiak Energiaren sektorea Hondakinak
Energiaren sektorea* %40 (8,1 Mt)
Industria %22 (4,5 Mt)
*E nergiaren sektorean sartzen dira barne eskaera betetzeko kanpoko eta barneko ekoizpen elektronikoaren ondoriozko isurpenak: kokea, fintzea, zentral elektrikoen barne kontsumoak eta garraio-galerak barne.
2011n isurpen gehien eragin dituzten sektoreak energetikoa, garraioarena eta industriala dira.
11. Irudia. Isurpenen eboluzioaren indizea sektoreka (oinarri-urtea=100) 250 211
Indizea
200
185
150
122 103 92 68
100 50
59
0 Oinarri-urtea 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Energiaren sektorea + inportatutako energia elektrikoa
Garraioa
Zerbitzuak
Bizitegiak
Nekazaritza
Hondakinak
Industria
*E nergiaren sektorean sartzen dira barne eskaera betetzeko kanpoko eta barneko ekoizpen elektronikoaren ondoriozko isurpenak: kokea, fintzea, zentral elektrikoen barne kontsumoak eta garraio-galerak barne.
1990tik hona, bere isurpenak gehien gutxitu dituzten sektoreak industria, nekazaritza eta hondakinen sektoreak dira
17
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
MT C02 baliok.
12. Irudia. EAEko isurpenen eboluzio sektoriala 13.000.000 12.000.000 11.000.000 10.000.000 9.000.000 8.000.000 7.000.000 6.000.000 5.000.000 4.000.000 3.000.000 2.000.000 1.000.000 0
Oinarri-urtea 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Energiaren sektorea
Garraioa
Zerbitzuak
Bizitegiak
Nekazaritza
Hondakinak
Industria
* Energiaren sektorean sartzen dira barne eskaera betetzeko kanpoko eta barneko ekoizpen elektronikoaren ondoriozko isurpenak: kokea, fintzea, zentral elektrikoen barne kontsumoak eta garraio-galerak barne.
Termino absolutuetan energiaren eta garraioaren sektoreak handitu dira gehien. Industriaren sektorea da gehien gutxitu dena.
13. Irudia. Isurpenen sektorekako eboluzioa Euskadin, e l e k t r i z i t a t e e t a b e r o a r e n k o n t s u m o a r e n o n d o r i o z k o i s u r p e n a e m a n e z s e k t o r e b a k o i t z a r i * 13.000.000 12.000.000 11.000.000 10.000.000
MTB CO2
9.000.000 8.000.000 7.000.000 6.000.000 5.000.000 4.000.000 3.000.000 2.000.000 1.000.000 0 Oinarri-urtea 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Energiaren Transformazioa
Garraioa
Zerbitzuak
Bizitegiak
Nekazaritza
Hondakinak
Industria
* Energiaren Transformazioaren sektorean kokea eta fintze jarduerak sartzen dira eta zentral elektrikoen barne kontsumoak eta garraio-galerak ere.
18
EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
2011 14. Irudia. JESN sektorerako BEG isurpenak EAEn, e l e k t r i z i tat e e ta be r o a r e n k on t sumoaren ondoriozko i s u r p e n a e m a n e z s e k t o r e b a k o i t z a r i ( 2 0 1 1 U r t e a ) Zerbitzuak %8
Bizitegiak %8
Nekazaritza %4 Hondakinak %4
Industria Garraioa
Garraioa %25
Nekazaritza Zerbitzuak
Energiaren Transformazioa %14
Bizitegiak Energiaren Transformazioa Hondakinak
Industria %38 Energiaren Transformazioaren sektorean kokea eta fintze jarduerak sartzen dira eta zentral elektrikoen barne kontsumoak eta garraio-galerak ere.
1 . Ta u l a . B E G e n i s u r p e n a k g u z t i r a oi n a r r i - u rt e a r i dagokionez (mila tona CO2 baliokideak) Sektorea
Oinarri-urtea
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Energiaren sektorea*
7.859
10.846
11.249
11.440
10.268
8.966
8.004
8.091
1990-2011 232
Industria
7.573
5.469
5.498
5.324
5.553
4.894
5.371
4.488
-3.085 2.311
Garraioa
2.717
5.481
5.686
6.074
5.707
5.282
5.098
5.028
Bizitegiak
628
938
773
775
875
865
880
768
140
Zerbitzuak
244
477
449
446
510
496
541
516
272
Nekazaritza
1.061
1.075
1.050
793
763
769
728
716
-345
Hondakinak
934
1.038
1.021
970
1.040
1.012
910
863
-72
21.016
25.325
25.725
25.822
24.716
22.283
21.532
20.470
-546
2010
2011
Guztira
2 . Ta u l a . B E G i s u r p e n e n e b ol u z i o a s e k t or e k a oinarri-urteari dagokionez Sektorea
2005
2006
2007
2008
2009
Energiaren sektorea*
%38
%43
%46
%31
%14
%2
%3
Industria
-%28
-%27
-%30
-%27
-%35
-%29
-%41
Garraioa
%102
%109
%124
%110
%94
%88
%85
Bizitegiak
%50
%23
%23
%39
%38
%40
%22
Zerbitzuak
%95
%84
%83
%109
%103
%122
%111
Nekazaritza
%1
-%1
-%25
-%28
-%28
-%31
-%32
Hondakinak
%11
%9
%4
%11
%8
-%3
-%8
EAE Guztira
%21
%22
%23
%18
%6
%2
-%3
* Energiaren sektorean sartzen dira barne eskaera betetzeko kanpoko eta barneko ekoizpen elektronikoaren ondoriozko isurpenak: kokea, fintzea, zentral elektrikoen barne kontsumoak eta garraio-galerak barne. Oharra: aurretiko urteen isurpen balioek aldakuntzak izan ditzakete aurrez argitaratutako argitalpenei dagokienez, isurpen iturri berriak sartu baitira (disolbatzaileen erabilera, hiri hondakin-uren tratamendua, anestesiaren erabilera etab.) edo kalkulatzeko metodologia aldatu/gaurkotu delako.
19
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
LURRAREN ERABILERA ETA LURRAREN ERABILERAREN ALDAKETA rreko bost urteetan bataz beste erauzitako 1.129.198 m3 aurrean)12.
LELEA sektorean CO2ren finkatzea edo xurgapena eman da ikertutako urte guztietan. Oinarri-urteari gagozkiolarik (urtero 2.549 Gg CO2/urtea), CO2-aren finka tzea %2,9 gehitu zen bataz beste, -%6,9 eta %28,4 artean ibili zen arren (ikus. 3 Taula). Sektorean zalantzak eta gorabeherak kontuan izanda, egoera nahiko egonkor baten isla gisa jo daitezke aipatu aldakuntzok.
Baso eta larreen suteen eraginezko isurpenak aldatu egiten dira inbentariatutako urteetan zehar, kaltetutako azaleraren arabera, oinarri-urtean erretako zuhai tz-baso azalera bereziki nabarmena den arren (2.293 ha 1989-1991 epealdian), ikertutako gainerako urteekin alderatuz (191 ha bataz beste media 2005-2011 epealdian).
Ikertutako zor tzi urteetan baso landetan eman zen finkapena nagusiki, finkapenon %80 baino gehiago eragin bai tzituzten lurraren erabilera gainerako kategoriekiko (larreak, nekazal lurrak, asentamenduak, hezeguneak eta beste lur batzuk). 1971az geroztik, baso landen azalera handituz joan da eta horri esker CO2-aren finkapena lortu da. Hala ere, azken urteotan, oinarri-urtearekin alderatuz, mozketa bidezko zur gutxiago erauzi izanaren ondorioz eman da gehikuntza hori; izan ere, 2009 urteko CO2 finkapenen % 28,4 gehikun tza, nagusiki, zur erauzketak oso baxuen ondorio da (2009 urteko 483.821 m3 c.c., 2004-2008 epealdiko au-
Zenbaketa Kiotoko Protokoloari dagokionez LELEA sektorean nabarmendutako CO2 finkapenak eman ziren arren, guztiak ez dira zenba tzen Kiotoko Protokoloaren xedeetarako. Izan ere, estatu mailan basoekin lotura duten (3.3 Artikuluaren baso-sar tzea, baso-berri tzea eta baso-soil tzea) lurraren erabilera aldaketaren eraginezko finkapen/ isurpenak zenbatzen dira bakarrik, eta bai-
3 . Ta u l a . B E G f i n k a p e n e n l a b u r p e n a L E L E A s e k t or e a n e ta oi n a r r i - urt e a r ek i k o a l d a k un t za, EAErako, i n be n ta r i at u ta k o u rt e e ta n Gg CO2-baliokidea/urtea (zeinua +, finkapenak; zeinua -, isurpenak) 1990
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2.549
2.616
2.404
2.432
2.608
3.274
2.374
2.653
Oinarri-urtearekiko aldakuntza portzentajea (zeinua +, gehikuntzak; zeinua-, murrizketak) –
2,6
12
-5,7
-4,6
2,3
28,4
-6,9
*4,1
010 urtearen kasuan, mozketa errealen gaineko daturik ez zegoenez, 2010eko mozketa baimenak eman ziren 2 baliagarritzat (1193000 m3), 2011 urterako berriz, azken bost urteetako baimendutako batez beste mozketak erabili ziren.
20
EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
2011
4 . Ta u l a . K i o t ok o P r o t ok ol o a r i d a g ok i on e z x u r g at u ta k o k o p u r u a k ( t o n a C O 2- b a l i o k i d e a ) Mg CO2-baliok 2008
2009
2010
2011
SUMA
3.3 Artikulua
133.819
19.383
30.085
40.786
224.073
3.4 Artikulua
256.476
256.476
256.476
256.476
1.025.904
Guztira
390.295
275.859
286.561
297.262
1.249.977
%1,9
%1,3
% ,4
%1,4
%1,513
Xurgatutako% oinarri-urtearekiko
2008-2012 epealdirako. Euskal Autonomia Erkidegoan, KAAEP-ean ezarritako xurgapen xedea %1 da oinarri-urteko isurpenei dagokienez.
ta baso eta laborantza kudeaketa aldaketen eraginezkoak ere (3.4 Artikulua). Kiotoko Protokoloari esker, berre tsi duten herrialdeek, eta berotegi-efektuko gasen isurpenak murrizteko konpromisoa beregain hartu dutenek, hustulekuen eraginezko atmosferako karbonoaren xurgapena erabili dezakete bere isurpenen parte bat orekatu ahal izateko. 1. Eranskinean dagoen Alde bakoitzak 1990ari dagokion bildutako karbonoaren maila ezar tzea eta hurrengo urteetan maila horrek izan zituen aldakuntzak balioztatzea ahalbidetuko duten datuak aurkeztuko dizkio, Aholkulari tza Zientifiko eta Teknologikorako Organo Subsidiarioari, horrek aztertu di tzan, horrela bada, Kiotoren bigarren epealdian eta hurrengoetan ezarriko da indarrean erabaki hori (giza jarduera gehigarri horienganako erabaki hori konpromisoa hartu duen lehen epean ezartzea aukeratzea izango du Alde batek, beti ere, jarduerok 1990tik aurrera burututakoak izanez gero). Espainiaren kasuan, bere finkapenen berri emango du, hortaz, bere isurpen netoak jakinaraziko ditu
Hau guztia dela eta, 2008, 2009, 2010 eta 2011 urteen batuketa gisa zenbatu daitezke Kiotoko Protokoloari begira, baso-sar tze/ baso-sailtze jarduerak eta baso eta laboran tza aldaketengatik: 224.073 eta 1.025.904 tona CO2-baliokide, hurrenez hurren. 2010 urterako KAAEParen xedeetariko bat, (2.008-2.012 epealdiaren bataz besteko gisa), karbono-hustulekuek 1990 urteko isurpenen %1 lortzea zen. Egun, 2011 urtean, 2008-2012 epealdiko xurgapen horien batezbestekoa %1,5 balioan aurki tzen da oinarri-urteko isurpenekiko. Kiotoko Protokoloaren araberako Xurgapen Unitateen zenbaketa erabilita Isurpen-xurgapen balan tzea eginez gero, oinarri-urtearekiko indize globala horrela geratuko litzateke:
% Isurpen indizea14 Xurgapen indizea15 Oinarri-urtearekiko indize netoa
13 14
16
2008
2009
2010
2011
2008-2011
%17,6
%6,0
%2,5
-%2,6
%5,9
%1,9
%1,3
%1,4
%1,4
%1,5
%15,6
%4,0
%1,1
-%4,0
%4,4
Urteko xurgapen batezbestekoa 2008-2011. Isurpen indizea (% isurpen oinarri-urtearekiko).
15
Xurgapen indizea (% xurgapen oinarri-urtearekiko).
16
Indize netoa (% isurpenen eboluzioa oinarri-urteko isurpenekiko, isurpenak eta xurgapenak kontuan hartuz).
21
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
GAS EZBERDINEN ISURPEN GUZTIEN EBOLUZIOA CO2 isurpenen eboluzioa
Karbono-dioxidoaren isurpenak legez, metanoaren isurpenak %5 gu txitu egin dira 2010arekin alderatuz, hau da, %13 beherakada 1990ko balioekiko. Zabortegietan, nekazaritza-abeltzaintzaren sektorean, uren tratamenduan, eta neurri txikiagoan prozesu energetikoetan izandako isurketaren murrizketak eragin du beherakada.
Karbono-dioxido gasak du eragin handiena berotegi-efektuko gasen isurpenak sor tzerakoan, Euskadiko isurpenen %88 hain zuzen ere. 2011an %9 beherakada izan du 2010 urtearekiko, eta %18 gorakada izan du 1990 urtearekiko.
Euskadiko metano isurpen iturri nagusiak zabortegietako materia organikoaren deskonposizio anaerobikoaren prozesuak eta abere hausnarkarien hartzidura enterikoa dira.
Generazio-elektrikoaren sektoreak 1.000.000 tonatan beheratu ditu bere isurpenak, aitzitik, elektrizitatearen inportazioak eragindakoak kontuan hartuz gero, energiaren sektoreak 86.000 tonatan gehitu ditu bere isurpenak 1990ari dagokionez. Beste alde batetik, industriaren sektorean egin dute behera gehien isurpenok 2010eko isurpen mailekin alderatuz, 882.000 tona gutxiago isuri baititu.
Zabortegiek isurpen gutxiago sortu dituzte bertan kudeatutako hondakinak gutxitu direlako eta biogas gehiago jaso delako.
N2O isurpenen eboluzioa
CH4 isurpenen eboluzioa
2011n oxido nitrosoaren isurpenak %2,3 izan ziren isurpen guztien artean. Gas horren isurpenak %2 egin zuen behera 2010karekin alderatuz, energiaren sektorean izandako isurpenen beherakadaren eraginez. Hau da,
Metanoak Euskal Autonomia Erkidegoko isurpenen %6 eragin zuen.
22
EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
2011
%45 egin du behera 1990 urteari dagokionez. 2006ko erdialdean Euskadin utzi egin zioten azido nitrikoa ekoizteari, horren eraginez, oxido nitrosoaren isurpenek nabarmen egin dute behera.
zor zaio, Euskadin dagoen Arkema taldearen instalakun tza batean gas-fluoratuak ekoizteko instalakuntza batek gutxiago isuri duelako.
Egun, laborantza soroen ongarria da Euskal Autonomia Erkidegoko isurpen iturri nagusia (%50), anestesia eragile gisa erabilpena (%21), eta jarraian errekun tza prozesuak (%15) eta hondakin-uren tratamendua (%13).
Fluoratutako gas kontrolatuek (HFC, PFC eta SF6) jatorri antropogenikoa dute eta industria kimikoan erabiltzen eta isurtzen dira nagusiki, ekipo elektrikoak ekoizteko eta beste aplikazio batzuetan (hozgarriak, itzal tze-eragileak, aparren fabrikazioa etab.).
Fluoratutako gas isurpenen eboluzioa
Masa unitateetan isur tzen duen isurpena osotara gainerako berotegi-efektuko gasak baino baxuagoa da, hala ere, berotzeko dituen ahalmen altuen eraginez (PCG), eta azken urteotako erabilera gehitzearen ondorioz, nahiko nabarmena da berotegi-efektuko gasak gehitzeko duen joera.
2011n, berotegi-efektuko gas guztien %3 fluoratutako gas isurpenak izan ziren, %48 egin zuten behera 2010ari dagokionez, %31 beherakada bere oinarri-urteko (1995) isurpen mailekiko. Azken urteko beherakada hori, industria kimikoak gu txiago isur tzeari
1 5 . I r u d i a . G a s m ota r en a r a ber a k o BE G i s ur p en g u z t i en eboluzioa EAEn
Isurpenak (CO2 milioi tona baliokideak)
30,0
25,0
20,0
15,0
10,0
5,0
0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
CO2
23
CH4
N 2O
Fluoratuak
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
5 . Ta u l a . G a s m o ta r e n a r a be r a k o B E G i s u r p e n a k g u z t i r a oinarri-urtearekiko (CO2 mil a tona baliokide) Oinarriurtea
1990
1995
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Gehikuntza 2011-oinarria
Gehikuntza 2011-oinarria
CO2
17.819
17.819
19.256
22.440
23.013
23.394
21.869
19.590
18.550
18.135
316
%2
CH4
1.405
1.405
1.446
1.441
1.407
1.351
1.423
1.383
1.277
1.220
-185
-%13
N2O
859
859
882
835
481
485
475
481
476
467
-393
-%46
HFCs
929
490
929
598
805
573
927
809
1.210
628
-301
-%32
PFCs
0,02
0,00
0,02
0,17
0,16
0,18
0,19
0,20
0,20
0,20
0,18
%1018
3
0
3
10
19
20
22
19
19
20
17
%659
21.016
20.574
22.515
25.325
25.725
25.822
24.716
22.283
21.532
20.470
-546
-%3
SF6 GUZTIRA
6 . Ta u l a . B E G i s u r p e n a k g u z t i r a oi n a r r i - u rt e a r e k i k o C R F epigrafeen arabera (CO2 mil a tona baliokide) Gehikuntza 1990-2011
Oinarriurtea
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
1. Energia
11.544
18.962
19.093
18.648
18.416
17.620
15.955
14.453
2.909
2. Prozesu industrialak
2.747
2.448
2.330
2.158
2.246
1.953
2.323
1.646
-1.101
3. Disolbatzaileen eta beste produktu batzuen erabilera
113
178
186
188
180
184
198
193
81
Sektorea
4. Nekazaritza
739
547
528
522
512
511
493
484
-255
5. Lurraren erabilera eta basogintza
40
6
1
1
1
8
6
3
-37
6. Hondakinak
934
1.038
1.021
970
1.040
1.012
910
863
-72
4.899
2.145
2.565
3.335
2.320
996
1.647
2.828
-2.071
21.016
25.325
25.725
25.822
24.716
22.283
21.532
20.470
-546
Kanpotik datorren elektrizitatea17 EAE guztira
CRF sailkapena (Txostenetarako Formulario Komuna) erabiltzen da berotegi-efektuko gasen berri emateko nazioarteko erakunde ezberdinei. Erakundeon artean, Europar Batasuneko Batzordea, eta Klima Aldaketaren gaineko Nazio Batuen Hitzarmen Esparruaren Idazkaritza Nagusia aipatzen dira bereziki, Kiotoko Protokoloa betetzeko esparruan. Sailkapen horren arabera, “1.epigrafea”ren barruan sartzen dira errekuntza-isurpen guztiak, jatorri-sektorea edozein dela.
1 6 . I r u d i a . G a s m o ta r en e ta C R F ep i g r a fe a r en a r a ber a k o i s u r p e n a k C R F, 2 0 1 1 %100
8. Energia elektrikoaren salerosketa
90
6. Hondakinak
%%80
4. Nekazaritza
%70
3. Disolbatzaileen erabilera
%60 %50
2.F. Halogenatuen eta SF6-en produkzioa
%40
2.E. Halogenatuen eta SF6-en kontsumoa
%30
2.C. Siderurgia eta metalurgia
%20
2.A. Produktu mineralak
%10
1.B. Transformazioaren galerak
%0
CO2
CH4
N2O
fluoratuak
1.A. Errekuntza
(%88,6)+ (%6,0)+ (%2,3)+ (%3,1) = %100 17
Kanpotik datorren elektrizitatea epigrafe independente gisa sartzen da, IPCC-ak baimentzen duen modura.
24
EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
2011
I S U RT Z E S A L E R O S K E TA A R A U D I A K J A S OTA K O S E K T O R E E N I S U R P E N E N EBOLUZIOA Isurpenen eboluzioa
Europar Ba tzordeak berotegi-efektuko gasen isurpenak murrizteko xedeak betetzeko duen tresnetariko bat, Kiotoko Protokoloa berresterakoan bere egin zuena, isurpen eskubideak salerosteko sistema da (EU ETS: European Union Emissions Trading Scheme). 13/2010 Legearen I Eranskinean, 1/2005 Legea aldatzen duena, adierazitako jarduerak garatzen dituzten instalakuntzetatik sortutako berotegi-efektuko gasen isurpenei eta bertan ezarritako atalase-gaitasunak gaindituz gero aplika tzen da isur tzeko eskubideen salerosketa erregimen hori. Horien artean, zenbait sektoretako isurketa gune handiak sar tzen dira, hala nola, elektrizitatearen sorkun tza, fin tzea, koke instalakun tzak, burdinazko metalen ekoizpena eta transformazioa, zementua, beira, zeramika, paper-pasta eta papera eta kartoia. Energiajardueren arloan, 20MW baino gehiagoko poten tzia termiko nominala duten errekun tza-instalakun tzetara muga tzen da ezarpen esparrua, edozein jarduera motara lotutako kogeneraziozkoak eta 20 MW baino gehiagoko beste errekuntza-instalakuntza batzuk barne.
2005ean ezarri zenetik, berotegi-efektuko gasen isurpenak %38 murriztea lortu da eraginpeko sektoreetan, hurrengo irudian ikusi daitekeenez (17. irudia). 2006 urtean isurpenen gehikuntza txiki bat nabarmentzen da, urte horretan 1/2005 legearen ezarpen esparrua zabaldu zelako. 2007tik aurrerako beherakadaren arrazoiak honako hauek dira, nagusiki: • Isurpenak gutxitzeko instalakuntzek egiten duten ahalegina, eraginkortasun energetikoaren gisako neurriak gauzatuz, isurpen gutxiago eragiten dituzten erregaien erabilera etab. • Krisi ekonomikoak ere rol garrantzitsua joka tzen du, produkzioa gu txi tzea berotegi-efektuko gasen isurpenetan isla tzen baita. Krisiaren eragina 2008ko laugarren hiruhilekotik aurrera nabarmentzen da. Lehen zein bigarren epealdian, berotegiefektuko gasen isurpenen portzentajeari da-
25
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
17. Irudia. Berotegi-efektuko gasen isurpenen eboluzioa Euskadiko Autonomia Erkidegoko EU ETS-aren eraginpeko i n s t a l a k u n Ât z e t a n ( m i l i o i t o n a C O 2 - b a l i o k ) 12.000.0000
11,18
11,35
10,87 10,30
10.000.000
9,90 8,25
106 t CO2
8.000.000
6,92
6.000.000
4.000.000
2.000.000
0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
1 8 . I r u d i a . C O 2 I s ur p en b a n a k e ta sek t or ek a E U E T S - a r en bigarren epealdian (2008-2011) Beira %3
Pasta eta papera %6
Zementua eta karea %15
Generazio elektrikoa %35
Zementua eta karea Beira Pasta eta papera
Siderurgia %9
Generazio elektrikoa Siderurgia Fintzea Kogenerazioa eta errekuntza
Fintzea %25 Kogenerazioa eta errekuntza > 20MW %7
26
EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
2011
gokionez generazio elektrikoaren sektorea da sektore nagusia, fintzea eta zementu eta karearen ekoizpena ditu atzetik (18. irudia).
esleituko dira nagusiki isurtzeko eskubideak. Hala ere, doaneko esleipena mantendu egin zen instalakuntzen parte handi batean, doaneko esleipen irizpideak funtsezko eran alda tzen diren arren, 2011ko apirilaren 27ko Ba tzordearen Erabakiak jasotzen duen gisara, Europar Legebil tzarraren eta Kon tseiluaren 2003/87/ CE Zuzentarauaren 10 bis artikuluaren arabera zehaztuko dira Batasunaren aldi baterako arauak isurtze eskubideen doaneko esleipena egokitzeko.
Isurpen guztien ia bi heren jarduera energetikoak dituzten instalakuntzetan ematen dira, eta heren bat jarduera industrialen eraginez sortzen dira.
Isurpenen murrizketa 2005-2011 epealdian zehar, generazio elektrikoaren sektoreak murriztu ditu gehien bere isurpenak, %67 murrizketarekin, zentral termoelektrikoen itxierek eraginda nagusiki, eta baita karbono terminoetan intentsibitate gu txiagoko teknologiak erabil tzearren ere (19.irudia).
Horrela bada, elektrizitatearen produkzioak ez du doaneko esleipenik jasoko, aldakun tza nagusietako bat nabarmentzearren. Honez gain, doaneko esleipenerako eskubidea duten instalakuntzak zehazteko ez dira kontuan hartuko instalakun tzaren produktu unitateko karbonoaren intentsitatearen gaineko datu historikoak, baizik eta ekoizpenaren gaineko datu historikoak eta Europako instalakun tzarik eraginkorrenekin kalkulatutako isurtzeko erreferentzia balioak ezarriko zaizkie (Benchmarking-eko irizpidea). Beste alde batetik, karbonoak ihes egiteko duen arriskupeko kon tzeptua gehitu zen, horrela bada, arrisku horretatik kanpo jotzen diren instalakun tzetan urtero gu txituko dute doaneko esleipena hastapeneko esleipen teorikoari dagokionez (2013an %80 jasoko dute, 2020an %30 jasoko duten arte).
Sektore industrialaren kasuan, hurrengo irudian nabarmen tzen denez, epealdi guztian zehar murrizketa gehien izan duten sektoreen artean zementuaren sektorea, % 38, eta siderurgiaren sektorea, %31 batekin 2005 urtearekiko, daude (20. irudia).
Isurpenen esleipena Isurpenak salerosteko lehen epealdian (2005-2007) zein bigarrenean (2008-2012), instalakuntzen esleipena Estatu kide bakoi tzaren eskutik jasotzen dute, haiek baitute banaketa egiteko eskuduntza eta Esleitzeko Plan Nazionala egin beharra zuten, non eslei tzeko oinarrizko arauak eta esleipen irizpide sektorialak eta indibidualak ezar tzen ziren. 18. Irudian Euskal Autonomia Erkidegoan lekututako instalakun tzetarako urte bakoi tzean doan esleitutako eskubideen kopurua ikusi daiteke.
Estaldura maila Doan jasotako eskubideen esleipenak barne hartzen duen isurpenen portzentajeari dagokionez, superabita nabarmendu zen EU ETSen lehen epealdian, hau da, doan esleitutako tonak isuritakoak baino gehiago ziren. Ai tzitik, bigarren epealdiaren hasieran egoera aldatu egin zen, 2008 eta 2009 isuritako tonak doan esleitutakoak baino gehiago bai tziren. Berriz, 2010ean eta 2011n hasierako egoera itzuli zen, baina nagusiki krisi ekonomikoak eragindako egoeraren arabera, larriagoa suertatu zelarik 2011n (22. irudia).
EU ETS-ren hirugarren epealdian (20132020) zehar emandako esleipena nabarmen desberdintzen da aurreko epealdietatik. Hirugarren epe horretan, enkantearen bidez
27
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
bil dago bigarrenean. Ikatzaren eta fuelaren bidez elektrizitatea sor tzeko instalakun tzei doaneko esleipena murriztu izanak eragina du defizit horretan. Jarduera industrialak buru tzen dituzten instalakun tzei dagokienez, superabita nabarmen tzen da bi epealdiotan, eta ia etengabe mantentzen da, izan ere, bigarren epealdian esleipena gutxitu arren isurpenek ere berdin egin dute behera (23. irudia). Datuok sektore mailan bereizten badira zera nabarmentzen da: 2005-2007 epealdian zehar generazio elektrikoaren eta fin tzearen sektoreak bakarrik dira defizitarioak; berriz, 2008-2011 epean fin tzeak superabita du, eta gainerako guztientzat esleipenak isurpen guztiak estali ditu bereziki nabarmendu beharreko superabita ematen delarik adreilu eta teilen fabrikazioan.
Azterketa hori jarduera motaren arabera eginez gero, lortutako emaitzak pixka bat ezberdinak dira. Jarduera motaren arabera, jarduera energetikoetan isur tzeko eskubideen defizita nabarmentzen da bi epealdietan zehar, %1 besterik ez lehenengoan baina %20tik hur-
1 9 . I r u d i a . Sek t or e e z ber d i n e ta k o i s ur p en en eb olu z i o a 2005-2011epealdirako 6.000.000
5.000.000
4.000.000
3.000.000
2.000.000
1.000.000
0
Generazioa
Galdarak eta kog. 2005
2006
2007
Fintzea eta kokea 2008
28
2009
2010
Industria 2011
EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
2011
20. Irudia. Isurpenen eboluzioa 1.600.000 1.400.000 1.200.000 1.000.000 800.000 600.000 400.000 200.000 0
Karea
Siderurgia 2005
2006
Zementua 2007
Beira eta fritatuak 2008
2009
Zeramika 2010
Pasta eta papera
2011
2 1 . I r u d i a . E U E T S - a r en er a g i n p ek o i n s ta l a k un t z ek lort u ta k o d o a n ek o e sl ei p en a E u sk a l A u t on o m i a Erkidegoan 2005tik 2012ra 12.000.0000
11,38
11,51 11,21
106 t CO2 / 106 EUAS
10.000.000
8,81
8,56
8,56
6,68
6,89
2008
2009
2010
2011
2012
8.000.000
6.000.000
4.000.000
2.000.000
0
2005
2006
2007
29
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
2 2 . I r u d i a . I s ur i ta k o C O 2 t on en e ta E u sk a l A u t on o m i a E r k i d e g o a n E U E T S - a r e n e r a g i n p e k o i n s t a l a k u n Ât z e k d o a n j a s ota k oen a rt ek o k on pa r a z i o a 12.000.0000
11,18 11,38
11,36 11,51
10,87
11,21 10,30
10.000.000
9,90
106 t CO2 / 106 EUAS
8,81
8,56
8,25
8.000.000
8,68
8,56 6,92
6.000.000
4.000.000
2.000.000
0
2005 Isurpena
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Esleipenak
2 3 . I r u d i a . I s ur p en en e s ta l d ur a sek t or ek a E U E T S - a r en l eh en bi ep e a l d i e ta n 500
%461
400
300
%197
200
100
%166 %111 %107
%99
%157 %109
%96 %105
%137 %109
%116 %125
%128
%126 %109
%59
0 Generazio elektrikoa
Kogenerazioa eta erekuntza >20 MW
Fintzea
Kokea
Siderurgia
Zementua eta karea
Beira
Adreiluak eta teilak 2005-2007
30
Pasta eta papera 2008-2011
EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
2011
SEKTORE LAUSOEN ISURPENEN E B O L U Z I O A 18 Egun, eta ondorengo irudian erakusten denez (24. irudia), sektore lausoen isurpenen murrizketa 2005arekiko %10,6 iristen da, EU ETS-aren eraginpeko jardueren isurpenen murrizketa, berriz, %38,1 heltzen da.
Europar Batzordeak klima aldaketaren aurka garatutako planaren arabera, %20 gu txitu behar dira BEG isurpen guztiak 2020rako 1990arekiko, edo beste modu batera esateko, %14 murriztea isurpenak 2005arekiko. Horretarako, EU ETS-aren eraginpeko sektoreen isurpenak %21 murriztea aurreikusi du eta %10 murrizketa sektore lausoetan.
Isurtzeko eskubideen erregimenaren eraginpean diren entitateen isurpenek azken urtean nabaritutako beherakadaren eraginez, isurpen lausoek handitu egin dute Inbentarioaren isurpen guztiengan duten pisua (25. irudia).
Sektore lausoei dagokien murrizketa hori modu loteslean banatzen da estatu ezberdinen artean, 406/2009/CE ahaleginen banaketaren bidez egin ere. Espainiaren kasuan, sektore lausoetan isurpenak murrizteko xedea Europak duen xede berbera da: %10.
2 4 . I r u d i a . Sek t or e l a u s oen e ta E U E T S - a r en er a g i n p ek o j a r d u e r e n e b o l u z i o a ( 2 0 0 5 = 1 0 0 19) 120
100
%10,6 80
%38,1 60 2005
2006 Lausoen indizea
2007
2008
2009
2010
EU ETS-aren eraginpekoen indizea
18
I surtze salerosketaren araupean ez diren isurpenak jotzen dira sektore lausoen isurpentzat. Aipatu araudiak barne hartzen ez dituen garraio, bizitegi, zerbitzu, instalakuntza industrial eta energetikoen hondakinen sektoreek eragiten dituzte nagusiki.
19
005 hartzen da oinarri-urtetzat, berotegi-efektuko gasak (BEG) arintzeko ahaleginaren banaketarako 2020ra begira 2 (406/2009/CE) Zuzentarauak erabiltzen duen oinarri-urtea delako, 2005 urtea baita isurtzeko Eskubideen Salerosketaren araudia abian jarri zen lehen urtea.
31
2011
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
25. Irudia. BEG isurpen guztiekiko sektore lausoen pisua %62
%61
%60
%58
%58 %56 %54 %52
%52
%51
%54
%53
2008
2009
%52
%50 %48 %46
2005
2006
2007
2010
2011
% Lausoak/Guztira
2 6 . Ir ud i a . Sektore l ausoen araberako isurpenen eboluzioa 14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Disolbatzaileen eta beste produktu batzuen erabilera
Hondakinak
Zerbitzuak
Industria Ez EU ETS
Nekazaritza
Bizitegiak
32
2011 Garraioa
EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA
2011
7 . Ta u l a . i s u r p e n e n e b ol u z i o a s e k t or e d i f u s oe n arabera (Kt CO2 baliokideak) Sektoreak
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Aldakuntza 2005-2011 %
Garraioa
5.481
5.686
6.074
5.707
5.282
5.098
5.028
-%8
Bizitegiak
938
773
775
875
865
880
768
-%18
Zerbitzuak
477
449
446
510
496
541
516
-%8
Nekazaritza
1.075
1.050
793
763
769
728
716
-%33
Hondakinak
1.038
1.021
970
1.040
1.012
910
863
-%17
Industria ez EU ETS
2.711
2.525
2.249
2.894
2.651
3.143
2.509
-%7
Disolbatzaileen eta beste produktu batzuen erabilera
278
299
309
309
314
331
326
%17
11.999
11.803
11.616
12.097
11.388
11.630
10.726
-%11
Guztira
kionak. Honez gain, saio kirurgikoetan erabilitako N2Oaren erabilerari dagozkion isurpenak eta beste jarduera batzuei (aerosolak, sute-itzalketak etab.) dagozkien gas fluoratuen erabilerari dagozkionak gehitzen dira.
Irudia hobeto ulertu ahal izateko sektore bakoitzari dagokiona hartu behar da kontuan: 1. Garraioa: aire, errepide eta trenbide bidezko garraioaren erregaien kon tsumoaren eraginezko isurpenak. Honez gain, sektore horretan ibilgailuak hozteko erabilitako gas fluoratuak gehitu dira.
7. Industria ez EU ETS: errekuntza isurpenak isur tzeko eskubideen erregimenaren eraginpean ez diren industrietako galdara, labe, motorretan eta eraginpean ez diren kogenerazio sistemetan ere. Jarduera horretan gehitzen dira azido nitrikoaren eta gas fluoratuen ekoizpena. Bestalde, errekun tza sistemetako CH4 eta N2O-en isurpenak gehitu dira.
2. Bizitegiak: etxe-galdaren kontsumoek eragindako isurpenak. Etxeko hozte-sistemetan erabilitako gas fluoratuak gehitu dira. 3. Zerbitzuak: zerbitzu sektorearen galdaren kontsumoek eragindako isurpenak. Zerbi tzu sektorearen hozte-sistemetan erabilitako gas fluoratuak gehitu dira.
Hurrengo irudian ikusten denez (27. irudia), lausoen sektorean isurpen gehien eragiten dituena garraioaren sektorea da, % 47 batekin, Industria ez EU ETS doakio a tzetik %27arekin.
4. Nekazaritza: nekazaritza eta arrantza sektorean kontsumitutako erregaiek eragindako isurpenak sektoreari dagozkion jarduerengatik: abeltzaintza, ongarriak, etab. 5. Hondakinak: hondakinen tratamendua zabortegietan eta uren tratamendua.
Hurrengo irudian Industria ez EU ETS sektorearen isurpenen banaketa ikusten da.
6. Disolbatzaileen eta beste pro duktu batzuen erabilera: disol batzaileen erabileragatik konposatu lurrunkor organikoen isurpenari dagoz-
Euskal Autonomia Erkidegoan isurtzen diren isurpen lausoak EB15-aren batezbestekoa baino gutxiago dira (28. irudia).
33
Berotegi-efektuko gasen inbentarioa
27. irudia. Industria ez EU ETS sektorearen isurpenen b a n a k e ta Nekazaritza Hondakinak %7 %8
Zerbitzuak %5
Disolbatzaileen eta beste produktu batzuen erabilera %3
Bizitegiak %7
Prozesu kimikoak
Errekuntza
Industria no EU ETS 28%
Hondakinen errausketa Beste BEG batzuk
Garraioa %47
2 8 . I r u d i a . I s u r p e n l a u s o e n i s u r Ât z e - r a t i o a b i z t a n l e k o E A En ( 2 0 1 1 ) e ta E B 1 5 e a n ( 2 0 1 0 ) 25,00
15,00
10,00
5,85
4,91 5,00
ga rtu Po
Sw ed
en
l
a EA E
ini pa Es
ly Ita
5
Kin Un gd ited om Gr ee ce
-1 EU
rm an
y
d Ge
e
lan Fin
nc Fra
ia str Au
ma rk
ds an erl th
De n
um lgi
Ne
d lan Ire
Be
xe
mb o
ur
g
0,00
Lu
Gg/ CO2/biztanleko
20,00
Iturria: Eurostat, UNFCCC eta http://ec.europa.eu/clima/documentation/eÂts/registries_en.htm, Espainia eta EB15rako, eta Eustat EAErako. Populazioaren gaineko datuak aztertutako Urtarrilaren 1ean (2010 EAErako eta 2009 EU-15rako).
34