www.euskadi.net/aztertu
ibaialde 2012 aldizkaria
Ujue Galarza. La Salle Eibar 4. kat. accesit 2010
Ibaialde 2011 kanpaina: 2011 gero eta lagindutako puntu gehiago Campaña Ibaialde 2011: cada vez más puntos muestreados Ibaialde 2011 kanpainan zehar, 129 52 ibai partehartzaileek, 344 laginketa egin dituzte lagindu EAEko ibaietan. Laginketak 216 ibai sareen dira guztira hainbat puntutan eginda daude, eta haiei esker, ibaietako egoera azter ditzakegu. Banandutako materiala erabiliz, boluntarioek 3 azterketa mota egiteko aukera izan dute: uraren analitika, biodibertsitatea eta gizakiaren eragina (non gizakiok egindako jarduera zuzenak hartu dute kontuan).
Un total de 52 ríos analizados
A lo largo de la campaña Ibaialde 2011, los 129 grupos participantes, han llevado a cabo un total de 344 muestreos en los ríos de la CAPV. De éstos, 216 se han realizado en puntos diferentes de la red fluvial y gracias a ellos, podemos analizar su situación.
Utilizando los materiales suministrados, las personas voluntarias han tenido la opción de realizar 3 tipos de muestreo en cada punto: analítica de las aguas, biodiversidad encontrada e intervención humana (fijándose en las diferentes actuaciones del ser humano).
Lagindutako 71 puntu balio negatibo aipagarriak izan dituzte uraren analitikan; 52 puntutan biodibertsitate murriztua edo espezie 67 laginketa inbaditzaileak ikusi dira. Azkenengoz, balorapen aurkitutako hondakinen kopurugatik, guztiekin positibo lagindutako 99 puntutan, gizakiaren eragina balorapen negatiboa izan dute. 67 muestreos
con todas las valoraciones positivas
216 puntuetako balorapen positibo eta negatiboak Valoraciones positivas y negativas de los 216 puntos
De esta manera, 71 de los puntos analizados han obtenido valores negativos destacables en la analítica de sus aguas; en 52 de los puntos se ha visto una baja diversidad de especies o se han encontrado especies invasoras y 99 de los diferentes puntos muestreados se han clasificado como negativos en influencia humana por los residuos encontrados.
Aurkitutako balorapen negatiboak puntu bakoitzeko Valoraciones negativas encontradas por punto
Balio negatibo guztiak batuz ondorengo grafikoa lortzen dugu Uniendo todos los valores negativos obtenemos el siguiente gráfico
2 ibaialde 2012
Kantauriar Isurialdea / Vertiente Cantábrica
B alorapen negatiborik gabe/sin valoraciones negativas B alorapen negatibo 1/1 valoración negativa 2 balorapen negatibo/2 valoraciones negativas
Mediterranear Isurialdea / Vertiente Mediterranea
3 balorpen negativo/3 valoraciones negativas
Analitika, biodibertsitatea eta gizakiaren eragina Hay 11 puntos donde la analítica, la biodiversidad txarra izan den 11 puntuetatik, 2 Araban y la influencia humana han sido negativos, Aurreko kokatzen dira (Mediterranear Isurialdean), 2 se encuentran en Álava (vertiente urteotan 4 Gipuzkoan daude eta beste 5 Bizkaiako mediterránea), 4 en Gipuzkoa y otros 5 ríos ibaietan (Kantauriar Isurialdea). lagindutako puntuen en Bizkaia(vertiente cantábrica). Por el Bestalde, badira 6 ibai balorazio guztiak contrario, encontramos 6 ríos con todas %74,5ak bere egoera positiboak dituztenak: Urko, Castaños sus valoraciones positivas: Urko, Castaños ekologikoa hobetu edo eta Lea Bizkaian; Arditurri eta Olaran y Lea en Bizkaia; Arditurri y Olaran en mantenDU du Gipuzkoan; eta Undabe Araban. Gipuzkoa; y Undabe en Álava. Lagindutako 216 puntuen artean, De 216 puntos diferentes El 74,5% de los puntos 189 kantauriar isurialdean burutu muestreados, 189 se han llevado a cabo analizados en años dira, eta 27 mediterranear isurialdean, en la vertiente cantábrica y 27 de la anteriores mejora o ondorengoak laginketa gehien izan vertiente mediterránea, siendo los siguientes mantiene su estado dituzten ibaiak direlarik: Oria (Gipuzkoa) 23 ríos los más analizados por Territorios Históricos: ecológico puntu; Barbadun (Bizkaia) 13 puntu; Zadorra Oria (Gipuzkoa) 23 puntos; Barbadun (Bizkaia) 13 (Araba) 12 puntu. puntos; Zadorra (Álava) 12 puntos.
ibaialde 2012 3
ditugu zuzenean, esate baterako, hondakin eta zaramen isuriekin. 2 balorapen negatibokin aurkitutako puntuak/ nº de puntos con 2 valores negativos
Aurten 39 talde berrien laguntza izan dugu EAEko ibaien azterketa egiteko, eta %70ak esperientzia errepikatzen du. Ea datorren urtean gehiago garen! En la mitad de los puntos donde dos de las valoraciones han sido negativas, se observa una mala calidad en la analítica de las aguas y gran cantidad de residuos. Así, teniendo en cuenta todos los datos, en la gran mayoría de los casos, los resultados negativos obtenidos en los puntos de muestreo vienen dados por las intervenciones directas del ser humano como vertidos de basuras y desechos.
2 balorapen negatibo dituzten puntu kopuru erdietan analitikaren kalitate txarra eta hondakin kantitate handia topatu da. Datu guztiak kontuan harturik, kasu gehienetan, lagindutako puntuen emaitza txarrak gizakiok sortu
Este año hemos contado con la ayuda de 39 nuevos grupos participantes para analiza ríos de la CAPV, mientas que el 70% repiten la experiencia. ¡A ver si el año que viene lo superamos!
Partehartzaileak / Participantes AITOR HERNANDEZ VITORIA-GASTEIZ AITZOL KORTAJARENA GURIDI AZPEITIA CEIP ALONSOTEGI HLHI ALONSOTEGI CEIP AMOROTO HLHI AMOROTO CEIP ARROA HLHI ZESTOA CEIP BEKOBENTA HLHI MARKINA-XEMEIN CEIP DULANTZI HLHI ALEGRIA-DULANTZI CEIP EGAPE IKASTOLA HLHI URNIETA CEIP ETORKIZUNA IKASTOLA HLHI ABANTO Y CIÉRVANA- ABANTO ZIERBENA CEIP GURUTZETA HLHI BARAKALDO CEIP LARDIZABAL HLHI ZALDIBIA CEIP LARRAÑAZUBI HLHI GETXO CEIP LEGARDA ALDE HLHI MUNGIA CEIP LEZO HLHI LEZO CEIP LUCAS REY-MATIAS LANDABURU HLHI AMURRIO CEIP MIMETIZ HLHI ZALLA CEIP MUNITIBAR HLHI MUNITIBAR CEIP ONDARRETA HERRI HLHI ANDOAIN CEIP PELLO ERROTA HLHI ASTEASU CEIP SAN MARTÍN HLHI ERREZIL CEIP SASOETA-ZUMABURU HLHI LASARTE-ORIA CEIP URRETA HLHI GALDAKAO CEIP ZALDUPE HLHI ONDARROA CEIP ZELAIETAKO HLHI ABADIÑO CEIP ZUMADI HLHI AMEZKETA CEP ISPASTER HLHI ISPASTER CIH-HEZ UGAO MIRABALLES UGAO-MIRABALLES CPEIPS AITA LARRAMENDI IKASTOLA HLBHIP ANDOAIN CPEIPS ARANZADI IKASTOLA HLBHIP + BAIGORRI BERGARA CPEIPS ASKARTZA CLARET HLBHIP LEIOA CPEIPS ASSA IKASTOLA HLBHIP LA PUEBLA DE LABARCA CPEIPS BERA-KRUZ IKASTOLA HLBHIP MARKINA-XEMEIN CPEIPS BIHOTZ GAZTEA IKASTOLA HLBHIP SANTURTZI CPEIPS EGUZKIBEGI IKASTOLA HLBHIP GALDAKAO CPEIPS EL AVE MARIA HLBHIP BILBAO CPEIPS ELKAR HEZI HLBHIP OÑATI CPEIPS FRANCISCANAS DE MONTPELLIER HLBHIP VALLE DE TRÁPAGA-TRAPAGARÁN CPEIPS GAZTELUETA HLBHIP LEIOA CPEIPS JAKINTZA IKASTOLA HLBHIP ORDIZIA CPEIPS KARMENGO AMA HLBHIP AMOREBIETA-ETXANO CPEIPS LA ANUNCIATA HLBHIP DONOSTIA-SAN SEBASTIAN CPEIPS LA SALLE-BERROZPE HLBHIP ANDOAIN CPEIPS LAUAXETA IKASTOLA HLBHIP (EUBA) AMOREBIETA-ETXANO CPEIPS LAUTADA IKASTOLA HLBHIP SALVATIERRA/AGURAIN CPEIPS MARIAREN BIHOTZA IKASTOLA HLBHIP DONOSTIA-SAN SEBASTIÁN CPEIPS NTRA. SRA. DEL CARMEN HLBHIP BILBAO CPEIPS ORIO IKASTOLA HLBHIP ORIO CPEIPS PADRE ANDRÉS URDANETA HLBHIP LOIU CPEIPS RESURRECCIÓN M. DE AZKUE IKASTOLA HLBHIP LEKEITIO CPEIPS SAN ANTONIO-STA. RITA HLBHIP DURANGO CPEIPS SAN BENITO IKASTOLA HLBHIP LAZKAO CPEIPS SAN FIDEL IKASTOLA HLBHIP GERNIKA-LUMO CPEIPS SAN FRANTSIZKO XABIER HLBHIP (ARIZMENDI IKASTOLA) ARRASATE/MONDRAGÓN
4 ibaialde 2012
CPEIPS SAN JOSE DE FLOREAGA HLBHIP AZKOITIA CPEIPS SAN JOSE-JESUITAK HLBHIP DURANGO CPEIPS SANTA MARIA HLBHIP VITORIA-GASTEIZ CPEIPS SANTISIMA TRINIDAD HLBHIP GETXO CPEIPS STA. MARIA DEL SOCORRO HLBHIP GERNIKA LUMO CPEIPS USABALGO LASKORAIN IKASTOLA HLBHIP TOLOSA CPEIPS VIZCAYA HLBHIP ZAMUDIO CPEPS MUNABE LBHIP LOIU CPEPS SAN VIATOR LBHIP SOPUERTA CPES APOSTOLICO SAN JOSE BHIP IRUÑA OKA/IRUÑA DE OCA CPES HIRUKIDE ESKOLAPIOAK BHIP TOLOSA CPES JESUS OBRERO BHIP VITORIA-GASTEIZ CPES SAN JOSE-MARISTAK BHIP DURANGO CPI VELAZQUEZ-CERVANTES IPI BASAURI EDUARDO MAZARRASA OCÓN BERANGO ELIAS HERRERO BILBAO EMAUS FUNDACION SOCIAL DONOSTIA-SAN SEBASTIÁN ERREKALDE TALDEA MARKINA-XEMEIN ERREKAREN LAGUNAK VITORIA-GASTEIZ IEFPS REPELEGA GLHBI PORTUGALETE IES ABADINO BHI ABADIÑO IES AIXERROTA BHI GETXO IES ARALAR BHI ALEGIA IES ARRASATE BHI ARRASATE/MONDRAGÓN IES BARRUTIALDE BHI ARRATZU IES BEASAIN BHI BEASAIN IES CARRANZA BHI KARRANTZA HARANA/VALLDE DE CARRANZA IES DUNBOA BHI IRUN IES ELGOIBAR-ARREITURRE BHI ELGOIBAR IES GÜEÑES BHI (SODUPE) GÜEÑES IES ITZIO BHI EIBAR IES JUAN OROBIOGOITIA BHI IURRETA IES LEIZARAN BHI ANDOAIN IES LEZO BHI LEZO IES MUNICIPAL LLODIO BHI LAUDIO/LLODIO IES OLAZABAL BHI LEGAZPI IES ORIXE BHI TOLOSA IES R.M. ZUAZOLA-LARRAÑA BHI OÑATI IES SATURNINO DE LA PEÑA BHI SESTAO IES SORALUZE BHI SORALUZE-PLACENCIA DE LAS ARMAS IES TXINGUDI BHI IRUN IES URBI BHI BASAURI IES UROLA IKASTOLA AZKOITIA-AZPEITIA BHI AZPEITIA IES ZALLA BHI ZALLA IES ZUMAIA BHI ZUMAIA JAVIER GARAIZAR GETXO LANDARLAN INGURUMEN ELKARTEA BEASAIN LEGARDA ALDE HERRI IKASTETXEA (SOLLBEPE TXIKI ELKARTEA) MUNGIA LEGAZPIKO UDALA LEGAZPI MAGISTERITZA ESKOLA VITORIA-GASTEIZ NAIARA ETXEBARRIA MOJAS AREATZA NEREA ETXEBARRIA MOJAS AREATZA SANDRA OROBIO ALONSOTEGI TECNO-CLUB ELBURGO ELBURGO
Ikusten ez diren ibaiak
LURPEKO URAK Argi dago gure ibaiak, errekak, lakuak eta zingirak zaindu behar ditugula, baina ezin dugu ahaztu oso garrantzitsu diren beste ur masa ikaragarri handiak badirela, eta ez gara itsasoaz ari. Kontinenteetako lur azpian, ibaietan edo lakuetan dagoen baino ur bolumen gehiago topa dezakegu. Askotan ur masak izaten dira, lakuen antzerakoak, baina beste kasu batzuetan lur sedimentuen artean dauden milioika eta milioika ur tanta txiki dira, belaki baten antzera. Sedimentuen eta geologi egituren arabera, arrakoren iragazkortasuna aldatzen da. Kareharriak eta hareharriak, adibidez, oso iragazkorrak dira, eta ura erraz sartu daiteke goitik behera, grabitatearen menpe. Buztinak eta limoak berriz oso poro estuak dituzte, eta uraren beheranzko bidea bertan geldiarazten dute. Horrexegatik, modu ezberdinetan gorde eta irteten da ura lur-azpitik.
Hareharriak zulotxo eta poro txikiagoak ditu. Ura pikorren artean sartzen da oso geldo mugituz, gelditzeraino askotan. Arrokak ur gehiago jasaten ez duenean, hau azalarazten da. Argazkian ikusten den moduan paretatik jaria daiteke ura, inolako iturburu konkreturik gabe. Mota askotako kalteak pairatzen dituzte ur masa hauek. Gehiegizko ustiapena adibidez arazo larria bihurtu da leku askotan, ur gabe geratzen ari baitira. Bestetik, nekazaritzan erabilitako sustantziek, abereen purinek edo hondakinen lixibatuek lurrean iragazten direnean, ikaragarrizko kalteak sortzen dituzte lurpeko urak larri kutsatuz.
Inguru karstikoetan ura erraz sartzen da zulo eta simetatik, lurrazpiko aintzirak sortuz. Urak bere bidea jarraituko du irtengune bat topatu arte, haran baten ondoan ibai batera gehituz adibidez, edota iturburu batetik irtenez. Geure lurraldeetan oso estruktura desberdinak daudenez, EAEn mota ezberdinetako lurpeko urak daude, baina batez ere kareharriko lurpekoak topatzen dira hemen. Ur masa hauek, ureztatzeko eta etxeko erabilerarako ateratzen dira.
LURPEKO UREN KUTSADURA Askotan, lurpeko urak ibaiak baino egoera hobeagoan daude, birkarga kota altuetan gertatzen baita. Hau da, lurpeko uren berrizketa gizakiaren eraginetik kanpo dauden leku altuetan gertatzen da. Hala ere, berriztapena oso astiro ematen denez, urak kutsatzen badira, poluzioa ez da erraz desagertuko.
Zabortegiak kudeatzen dituen legediak lurzorua babesteko arauak ditu, horregatik material iragazgaitzekin estali behar dira ur kutsatuak lur-azpira sar ez daitezen. Lur azpian dauden ur masak zaindu behar dugun altxorra da. ibaialde 2012 5
LA EXPERIENCIA DE...
JAVIER GARAIZAR Profesor Titular de Microbiología - UPV/EHU Facultad de Farmacia de Vitoria-Gasteiz
No recuerdo muy bien como fue mi primer contacto con el programa Aztertu. Si no me equivoco, fue a través de un email que llego a mi correo electrónico de la Universidad, informando sobre la posibilidad de participar en un proyecto científico-educativo aportando datos reales en un estudio sobre la calidad del agua. Ofrecían además créditos de libre elección para alumnado universitario, interesante para gente que estudia en la facultad. Atraído por el programa, entré en la web para informarme y me apunte para asistir a una jornada de la
“En la siguiente campaña, Ibaialde, me animé enseguida a tomar parte en la salida.” campaña Azterkosta dirigida a profesorado. También le comente a mi hija Olatz, de 17 años, para acudir juntos y participar en la experiencia. Un poco a regañadientes (¡adolescentes!), decidió acompañarme a pesar de que, por lo visto, había realizado la practica con anterioridad en su Ikastola .
En esta primera visita nos desplazamos a Txingudi, en Gipuzkoa, y allí nos explicaron in situ el uso del kit de análisis rápido, e hicimos una visita guiada al humedal del parque ecológico Plaiaundi. Lo pasamos estupendamente. Yo más que mi hija, para ser precisos. Tras la formación recibida hablé con mis amigos del Puerto Deportivo de Getxo y aprovechamos nuestro velero Marmotinha para tomar las muestras en la bocana de la Ría. En la siguiente campaña, Ibaialde, me animé enseguida a tomar parte en la salida. No dudé en apuntarme, aunque esta vez mi hija no me acompañó. Visitamos el parque natural de Urkiola, donde realizamos un bonito paseo viendo diferentes tipos y formaciones de bosque, que alterados en mayor o menor medida, siguen poblando las laderas de nuestros montes. Tras una pausa para descansar las piernas nos acercamos hasta un pequeño regato, afluente del arroyo Urkiola, comenzando con la toma de muestras y la explicación de los procedimientos a realizar.
“Aprendí mucho siguiendo las guías dicotomicas y lo pasé estupendamente”. Con mi mochila de Ibaialde, me acerqué hasta el embalse del Bolue, en Getxo, aprovechando que lo tengo cerca de casa. Allí los resultados no fueron tan buenos como los obtenidos en Urkiola, aunque bastante mejores de lo que yo esperaba. Valores como los de oxígeno disuelto, turbidez, nitratos o bacterias coliformes fueron peores que en el riachuelo del monte. Lógico por otra parte, ya que me encontraba en un humedal, donde las aguas son más tranquilas y reposadas. Aprendí mucho siguiendo las guías dicotómicas y lo pase estupendamente. Me despido con un saludo para todas las personas participantes que ayudan a recopilar todos estos datos. Hasta pronto y ¡a seguir aprendiendo!
6 ibaialde 2012
GANADORES Y GANADORAS CONCURSO ibaialde 2011 LEHIAKETAREN IRABAZLEAK Marrazkiak, ipuinak, komikiak, argazkiak… 1.800 obra baino gehiagok hartu dute parte ibaialde 2011 lehiaketan, eskerrik asko parte hartzaile guztiei! Eta BEJONDEIZUELA honako hauek irabazleei!
Dibujos, cuentos, comics, fotografías… más de 1800 obras han tomado parte en el concurso Ibaialde 2011. ¡Muchas gracias a todos y todas por participar y ENHORABUENA a estos y estas ganadores y ganadoras!
Hurrengo kanpainetan, zuen lanen zain egongo gara!
En las próximas campañas, ¡esperamos vuestras obras!
1. KATEGORIA: H.H. eta L.H.ko 1. zikloa / E.I. y 1er ciclo de E.P.
2. KATEGORIA:L.H.ko 2. eta 3. zikloak / 2o y 3er ciclo de E.P.
Irabazlea/Ganadora: Irene Egiazu La Salle Isasi
Irabazlea/Ganadora: Julene Elenarro Alonsotegiko Eskola
marrazkiak / dibujos 3. KATEGORIA: D.B.H./ E.S.O.
Irabazlea/Ganadora: Alba Hernandez La Anunciata
ipuinak / cuentos 2. KATEGORIA:L.H.ko 2. eta 3. zikloak / 2o y 3er ciclo de E.P.
3. KATEGORIA: D.B.H./ E.S.O.
komikiak / comics 2. KATEGORIA:L.H.ko 2. eta 3. zikloak / 2o y 3er ciclo de E.P.
3. KATEGORIA: D.B.H./ E.S.O.
Irabazlea/Ganadora: Judith Borja Izquierdo Amor Misericordioso Irabazlea/Ganadora: Janire Aristondo Maria eta Jose Ikastetxea Zumaia
Irabazlea/Ganadora: Cristina Perez La Anunciata
Irabazlea/Ganadora: Irati Muradas Eskolabarri Ikastetxea
marrazkiak / dibujos 2. KATEGORIA:L.H.ko 2. eta 3. zikloak / 2o y 3er ciclo de E.P.
Irabazlea/Ganador: Iñigo Carmona La Salle Isasi
3. KATEGORIA: D.B.H./ E.S.O.
Irabazlea/Ganadora: Oihane Camaron Floreaga Salestar Ikastetxea
4. KATEGORIA: Beste guztiak / Todos los demás participantes
Irabazlea/Ganadora: Ujue Galarza La Salle Isasi
ibaialde 2012 7
ibaialde2012 Parte hartu!
¡Participa!
Izena emateko edo informazio gehiagorako Para apuntarse o para más información:
902 160 138
aztertu@ej-gv.es
Laginketa/ Muestreo Erakusketa Exposicione (jarduera berriekin) s (con nuev as activida / Lehiaketa des) /Concurso Txotxongilo ak/Títere s Ibaialde T xiki Prestakunt za Salida for ko irteera/ mativa
María Iriondo. La Salle Isasi
otsaila
febrero
martxoa
a/l a/m a/m o/j o/v l/s i/d
1
2
3
4
6
7
8
9 10 11 12
marzo
apirila
a/l a/m a/m o/j o/v l/s i/d
a/l a/m a/m o/j o/v l/s i/d
5
abril
1
2
4
1
2
5
8
9 10 11
6
7
8
9 10 11 12
6
7
3
3
4
5
13 14 15 16 17 18 19
12 13 14 15 16 17 18
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
19 20 21 22 23 24 25
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29
26 27 28 29 30 31
27 28 29
maiatza
mayo
ekaina
a/l a/m a/m o/j o/v l/s i/d
1 2 3
5 6
7
8 9 10 11
4
IBAIALDE 2012 kanpainaren hasiera eta amaiera / Comienzo y final de la campaña IBAIALDE 2012
junio
a/l a/m a/m o/j o/v l/s i/d
4
5
6
1
2
7
8
9 10
“Erreka Mari” eskatzeko datak / Fechas para solicitar “Erreka Mari”
3
12 13 14 15 16 17 18
11 12 13 14 15 16 17
19 20 21 22 23 24 25
18 19 20 21 22 23 24
26 27 28 29 30 31
25 26 27 28 29 30
AZTERTU sari banaketa / Entrega de premios AZTERTU IBAIALDE TXIKI materialak eskatzeko datak / Fechas para solicitar los materiales de IBAIALDE TXIKI Prestakuntzako irteera tematikoak / Salidas temáticas y formativas Lehiaketan parte hartzeko azken eguna / Último día para participar en el concurso. Erakusketa eskatzeko datak / Fechas para solicitar la exposición
2012
ibaialde Ingurugela BILBAO:
944 114 999
DONOSTIA-SAN SEBASTIÁN:
943 321 859
VITORIA-GASTEIZ:
945 179 030
LEGAZPI:
943 731 697
Ale kopurua: Tirada: ©
Argitaratzailea: Edita: Inprimaketa: Impresión: L.G./D.L.:
Informazio gehiago / Más información:
www.euskadi.net/aztertu 1.000 Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioa Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Saila Administración de la Comunidad Autónoma del País Vasco Departamentode MedioAmbientey Ordenacióndel Territorio Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco mccgraphics