BEROTEGI-EFEKTUA ERAGITEN DUTEN GASEN EMISIOEN INBENTARIOA 2012

2012 Berotegi efektuko gas isurien inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoa

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

© Ihobe, Ihobe, Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa 2013 a rg i ta r at za i l e a Ingurumen eta Lurralde Politika Sailako Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa, Ihobe Eusko Jaurlaritza Urkixo Zumarkalea, 36 – 6. Solairua -48011 Bilbao www.ihobe.eus - www.ingurumena.eus Tel.: 900 15 08 64 di sen ua e ta m a k e ta z io a dualxj comunicación&diseño ed uk i a Tecnalia-LIMIA&MARTÍN UTEaren lankide­tzaz ida­tzita da agiri hau

Liburuaren edukiak, edizio honetan, Creative Commons Aitortu-EzKomer­tziala-LanEratorririkGabe 3.0 Unported lizen­tziapean argitara­tzen dira (informazio gehigarria http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.es_ES web gunean).

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012

AURRERAPENAK KLIMA ALDAKETAREN GAINEKO POLITIKETAN hazi egin dira lehen aldiz urte askoren ondoren: % 1 igo dira, izan ere, BPG % 1,7 erori arren. Hala ere, Europako batez bestekoaren azpitik gaude oraindik, aldera­ tzeparekotasunari dagokionez.

Berotegi-efektuko gasen isurketak (BEG isurketak), CO2 baliokidetan neurtuta, % 2 igo dira 2012an, aurreko urtearekin alderatuta. Balio absolututan, 20,8 milioi tona izan dira 2012an eta 2011n, aldiz, 20,4 milioi tona inbentariatu ziren.

Biztanle bakoi­tzeko isurketak ere igo egin dira apur bat eta, azkenaldian ohikoa den bezala, UE-15eko batez besteko isurketak baino zer­txobait gorago daude, 1990etik %

Hala, Kyotoko Protokolorako (KP) erreferen­ tzia-indizea, 2008-2012 aldian, % 4,39an kokatu da oinarri-urtearekiko1 eta bete egin

25 murriztu diren arren

da, beraz, Klima Aldaketaren aurkako Euskal Planaren helburua, hau da, % 14tik beherako isurketak izatea oinarri-urtearekiko.

Isurketa zehaztugabe / arautuen azterketak erakusten du hazi egin direla biak azkeneko urtean.

Bete da orobat, % 1ean finkatutako xurga­ tze-helburua, aldi honetan, % 1,52ko batez besteko xurga­tze-tasa lortu baita.

Sektore arautuen isurketak (isurketen Europako merkatua) handitu egin dira elektrizitate sektorearen eraginez, nahiz eta gainerako sektore guztietan jai­tsierak izan diren.

2005ari dagokionez, isurketak % 33,5 jai­tsi dira.

2005 urteari dagokionez, isurketak % 18 gu­txitu dira, % 20ko murrizketatik hurbil dagoen balioa, helburu hori baitauka 2020rako Garapen Jasangarrirako Euskal Ingurumen Estrategiak. Nolanahi ere, joera ez argia, azkeneko urtean igo egin baitira isurketak.

Isurketa zehaztugabeen kasuan ere (arautu gabeak, alegia, hondakinak, e­txebizi­tzakoak, zerbi­ tzuak, garraioa, arautu gabeko industria...) igo egin ziren azken urtean, garraiosektorea zela eta. 2005. urteari dagokionez, isurketak % 7,8 gu­txitu dira.

Aurreko urtearekin alderatuta izandako isurketa-igoera hori modu esangura­tsuan baldin­ tza­tzen dute elektrizitate eta garraio sekto­ reek. Isurketak handi­tzearen arrazoiak aurrerago azalduko dira, dagozkien sektoreetan.

Hona hemen isurketen zatirik handiena eragiten duten sektoreen egoeraren eta bilakaeraren laburpen bat2:

Isurketen inten­tsitatea, hau da, BPGaren unitate bat ekoizteko sortutako isurketak,

1

Kyotoko Protokoloari jarraiki, 1990 urteko CO2, N2O eta CH4 gasen isurketak eta 1995eko SF6, HFC eta PFC gasen isurketak hartzen dira oinarri-urtetzat.

2

xosten honetan isurpenak eragiten dituzten sektore nagusien ondorio nagusiak bakarrik laburbilduko ditugu. HeT rritarrek isurketen egoera eta bilakaera erraz ulertzeko moduko ikuspegia eman nahi dugu. Horregatik, azterketa sinpiflikatu egin dugu, eta, osatu nahi izanez gero, jarraian adierazitako sektore guztien datuak eta informazio xehatua ikusteko aukera dago txostenaren atal nagusian.

3

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

Energiaren sektorea Sektore honek Euskal Autonomia Erkidegoko isurketen % 40 eragiten du.

Azkeneko urtean isurketak % 4 igo dira eta horren arrazoia, batez ere, Euskadin ika­ tzarekin elektrizitate ekoizpen handiagoa izan delako gertatu da, Pasaiako zentralean, jarduna behin betiko eten aurretik. Inportatu den elektrizitatearen ekoizpenean ere ika­ tzaren erabilpen handiagoa izan da.

1990etik hona, sektore horren isurketak % 5 hazi dira.

1990etik hona elektrizitatea ekoizteko teknologiak hobera egin du eta ekoiztutako kwh-ko CO2 isurketa ia % 30 murriztu da,

1990. urtearekin alderatuta, salgaien garraioari lotutako isurketak eta bidaiarien garraioari loturikoak bikoiztu egin dira. Hazkunde handiena ibilgailu partikularrek eragindako isurketetan eta diesel-ibilgailu arinetan eginiko salgaien garraioan gertatu da.

azkeneko urtean kwh-ko isurketek gora egin duten arren.

Garraio sektorea Sektore honek Euskal Autonomia Erkidegoko isurketen % 25 eragiten du. Arlo honetan, isurketen % 96, gu­txi gorabeherara, errepideko garraioak eragiten du. Ibilgailuek % 60 inguru sor­tzen dute eta gainerako ia % 40a salgaien garraioak.

Garraioaren kasuan ere, aurrerapen teknologikoei esker gero eta erregai gu­txiago kon­ tsumi­tzen duten eta isurketa gu­txiago eragiten duten ibilgailuak ditugu, baina errepide bidezko garraioa igo egin da urtetik urtera (bereziki ibilgailu pribatuaren erabilerari loturikoa).

Isurketak % 5 hazi dira aurreko urtearekiko, lau urtez jarraian beheran­ tz egin ondoren.

Industria sektorea

Erregaien kon­ tsumoak Euskadin izandako gorakadan (isurketak salmenten arabera kalkula­tzen dira) eragin handia izan dezake mugako autonomia erkidegoetan t­ xikizkako salmenten gaineko zerga igo izanak. Errepide eta autobideetan egindako neurketak ez datoz bat baieztapen honekin, bide horietan korritutako kilometro kopurua % 3 jai­tsi baita 2012an.

Sektoreak Euskal Autonomia Erkidegoko isurketen % 21 sor­tzen du (zuzeneko isurketak), baina kon­ tsumi­ tzen duen energiari loturiko isurketak har­ tzen baditugu ain­ tzat (zeharkako isurketak), por­ tzentaje hori % 36ra igo­tzen da.

Zuzeneko isurketak % 5 jai­tsi dira aurreko urtearekiko.

4

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012

1990. urtearekin alderatuta, zuzeneko isurketak % 43 jai­tsi dira. Hori sektorean gertatu den eraldaketaren eta aldaketa teknologikoaren erakusle da.

Nekazari­tza, abeltzaintza eta arrantza sektorea

Industria sektorearen eraginkortasuna 63 puntutan hobetu da, BEG/BPG isurketari dagokionez, 1990 urtearekin alderatuta, izan ere, elektrizitate kon­ tsumotik eta kogenerazioko berotik eratorritako isurketak egozten bazaizkio, sektore honek % 36 murriztu ditu isurketak eta, aldiz, BPG industrialaren sorkun­tza % 63 hazi da.

Sektore honek Euskal Autonomia Erkidegoko isurketen % 3 eragiten du. Isuriek % 33 egin dute behera 1990. urtetik. Sektore honen jai­tsiera hainbat faktorek eragin dute, horien artean, azienda-erroldak behera egin izana, ongarri mineralen murrizketa, arran­ tza-jardueren beherakada eta nekazari­ tzan erregai gu­txiago erabil­tzea.

E­txebizi­tzen eta zerbitzuen sektorea E­txebizi­tzen sektoreak eta zerbi­tzuenak Euskal Autonomia Erkidegoko berotegi-efektuko gasen % 6 eragiten dute (zuzeneko isurketak). Kon­tsumi­tzen duen elektrizitateari loturiko isurketak ain­tzat hartuz gero (zeharkako isurketak), % 17raino igo­ tzen da ehuneko hori.

Hondakin sektorea Sektore horretakoak izan ziren EAEko isurketa guztien % 4; hau da, % 5 egin dute behera 1990. urtearekiko.

Oinarri-urtetik hona gertatu den isurketa murrizketaren a­tzean hainbat faktore daude, horien artean, isur­tze-tasa ­txikiagoa (e­txeko hondakinen sorkun­tza gu­txi­tzea, birzikla­tzeehunekoak handi­tzea, zabortegietako aurretratamenduak, errausketa...) eta isurketa zehaztugabeen murrizketa, hobekun­ tzak izan direlako zabortegietako estalduretan eta zabortegiko gasaren errekun­tzan.

Zuzeneko isurketak hazi egin dira 2011rekiko, gas naturala eta petroliotik eratorritako produktuak gehiago kon­ tsumi­ tzen baitira e­txebizi­tza sektorean.

E­txebizi­tza sektoreak % 27 areagotu ditu zuzeneko isuriak 1990etik; zerbi­tzu sektorearen isurketak, berriz, % 101 hazi dira.

5

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

S arrera Klima-aldaketa XXI. mendeko ingurumen erronka nagusietako bat da, Nazio Batuen Erakundeak behin eta berriz adierazi duen bezala. Klima Aldaketari Buruzko Gobernu Arteko Taldearen t­ xostenen arabera, Lurreko klima aldatu egin da, atmosferan berotegiefektuko gasak pilatu direlako. Ondorioz, Planetaren batez besteko tenperatura 0,74 ºC igo da azken mendean eta baliteke XXI. mende amaieran 1,8 ºC eta 6 ºC artean igo­tzea.

eta per­ tsonen, hiri-habitatetako kalitatearen eta sistema sozioekonomikoen gaineko arriskuak minimiza­tzea. Horretarako, plana 4 programatan banatu dugu (karbono gu­txiago sor­tzea, aurrea har­tzea, ezagu­tza eta herritarrak eta administrazioa), eta guztira, 120 ekin­tza bil­tzen dituzte programa horiek.

Gainera, 2020rako Garapen Jasangarrirako Euskal Ingurumen Estrategian isurketak 2005arekin alderatuz % 20 murrizteko helburua jaso dugu.

Kyotoko Protokoloak, Nazio Batuen Erakundeak berotegi-efektuko gasen isurketen zama eta eran­tzukizuna bana­tzeko babestutako tresnak, Europar Batasunari 2008 eta 2012 urteen artean isurketak oinarri-urtekoekin alderatuta % 8 murrizteko konpromisoa jarri zion3. Konpromiso hori ez da estatu-

Inbentario honetan, 1. eta 2. mailako irismeneko isurketak hartu ditugu kontuan, hau da, kon­ tsumitutako energia elektrikoaren isurketak, bai gure eremu geografikoan ekoi­ tzitakoarenak bai kanpoan ekoi­tzitakoarenak.

kideen artean berdin bana­ tzen. Espainiak, adibidez, denbora tarte horretan eta oinarri urtearekin alderatuta bere isurketak % 15 baino gehiago ez handi­ tzeko konpromisoa dauka.

Nazio Batuen Erakundeak isurketak kuanti­ fika­ tzeko finkatutako estandarren arabera isurketa-inbentarioetan erakunde aitorlearen lurralde-eremuan egindako isurketak barne

Autonomia-erkidegoek eta eskualdeek ez dugu berotegi-efektuko gasak murrizteko juridikoki loteslea den helbururik. Baina 20082012 aldirako Klima Aldaketaren Aurkako Euskal Planak adierazitako denbora-tartean Euskal Autonomia Erkidegoan isurketak murrizteko eta oinarri urtearekin alderatuta % 14 ez gaindi­ tzeko borondatezko helburua ezarri du.

“2020rako Garapen Jasangarrirako Euskal Ingurumen Estrategian isurketak 2005arekin alderatuz % 20 murrizteko helburua jaso dugu”

Plan horretan, 4 helburu estrategiko definitu ditugu: BEG isurketak % 14 murriztea, xurga­tzeko ahalmena % 1 handi­tzea, baliabide naturalen gaineko arriskuak minimiza­tzea

4

1990a hartu da oinarri-urte gisa, CO2, CH4 eta N2O gasetarako, eta 1995a, gas fluoratuetarako. Dena den, lehenengo taldearen pisua kontuan hartuta, 1990. urteari egiten zaio erreferentzia.

6

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012

hartu behar diren arren, Euskadiren kasuan, kon­ tsumitutako energia elektrikotik Euskal Autonomia Erkidegoan ekoi­tzita zegoenaren propor­tzioa asko aldatu da urteen poderioz; hain zuzen ere, 1990ean % 4koa izatetik 2012an % 61ekoa izatera pasatu da, hainbat gorabehera tarteko. Isurketak horrela zenbatuko balira, ezinezkoa izango li­ tzateke horiek muga­tzeko ahaleginak kuantifikatu ahal izateko konparazioak egitea. Hori dela-eta, adierazitakoa bezalako egoeretan, on­ tzat har­tzen da oinarri-urtean eta ondorengo aldietan energia elektrikoaren amaierako kon­

tsumoarekin loturiko isurketa guztiak zenba­ tzea. Horixe egin dugu Euskadin berotegiefektuko gasen inbentarioak egiteko.

Inbentarioak berotegi-efektuko sei gas hauek har­tzen ditu ain­tzat: karbono dioxidoa (CO2), metanoa (CH4), oxido nitrosoa (N2O), hidrofluorokarbonoen familia (HFC), perfluorokarbonoen familia (PFC) eta sufre hexafluoruroa (SF6). Oinarri-urteko isurketak kalkula­tzeko, 1990eko CO2, CH4 eta N2O isurketak eta 1995eko HFC, PFC eta SF6 isurketak ba­ tzen dira.

2 0 0 8 - 2 0 1 2 aldirako K lima A ldaketaren A urkako E uskal P laneko hel b urua lort z eko distan­t z ia Azken urteko gorakada hori nagusiki elektrizitate-sorkun­tza eta garraio sektoreen jarduera handi­tzeak eragin zuen.

2012an, Euskal Autonomia Erkidegoko jarduera sozioekonomikoei ego­tz dakiekeen berotegi-efektuko gasen isurketen kopuru osoa 20,8 milioi CO2 tona baliokidekoa izan zen; hau da, 2011ko isurketen aldean % 2 handiagoa, eta oinarri-urtearen aldean, berriz, % 1 ­txikiagoa (-% 1).

7

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

1 . i r u d i a . E u ska l Au tonom i a Er k i de g ok o ( 2 0 1 2 ) , E uropa r Bata s u n e k o ( 2 0 1 1 ) e ta E s pa i n i a k o ( 2 0 1 2 ) be r o t e g i - e f e k t u k o gasen isurketen bil akaera-indizea (oinarri-urtea=100) 160 150 140

indizea

130

119

120

115

110

114 99

100

92 90

82 80 oinarri-urtea 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Espainiako BEGen indizea* Kyotok Espainiari ezarritako helburua

Euskadiko BEGen guztien indizea Kyotoko Protokoloan Espainiari ezarritako helburuak betetzeko bidean

EBko BEGen indizea

EBren helburuak lortzeko bidean

Kyotoko Protokoloak EBri ezarritako helburua

EAEko Klima Aldaketaren Aurkako Planaren helburua

* I turria: Espainiako BEG indizea: 2012ko BEG isurketen inbentarioaren aurrerapena. Nekazaritza, Elikadura eta Ingurumen Ministerioa.

2 . i r u d i a . I s ur k e ta - i n d i z e a r en bi l a k a er a ( 2 0 0 8 - 2 0 1 2 ) %20

%17,52

%15

%10

%5,9

%4,39

%5

%2,26 %0

-%2,76

-%0,99

-%5

2008

2009

2010

2011

2012

2008-2012

Isurketa-indizea

2008-2012 aldiko isurketa-indizea % 4,39koa da, hau da, planeko helburuan aurreikusitakoa baino % 9,6 gehiago murriztu da.

8

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012

3 . i r u d i a . I s ur k e ta - i n d i z e a . K A A E P k o h el b ur u a r ek i k o d i s ta n t z i a ( 2 0 0 8 - 2 0 1 2 ) 4 15,00 10,00

3,5

5,00 0,00

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

-5,00

9,62

8,1

-10,00

2009

-15,00

11,7 2010

16,8

15,0

2011

-20,00

2012

EAEko Klima Aldaketaren Aurkako Planaren helburuarekiko distantzia 2008-2012 Batez bestekoa

2012an, EAEko berotegi-efektuko gasen isurketa-indizea KAAEPko helburua baino % 15 txikiagoa izan da.

4 . i r ud i a . Isurketen bil akaera, EcoEuskadi 2020 h e l b u r u a r e k i n a l d e r at u ta 120

100

-%20 80

-%18

60

40

20

0

2005

2006

2007

2008

Isurpenen guztizkoen indizea

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

EcoEuskadi 2020ren helburua

2012an, EAEko berotegi-efektuko gasen isurketa-indizea, 2005eko datuekin alderatuta, EcoEuskadi 2020n ezarritako helburuetatik gertu dago.

4

istantzia kalkulatzeko, helburuari (+% 14) urte bakoitzeko oinarri-urtearekiko isurketa-indizea kendu behar zaio D (2011n, -% 2,6).

9

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

5 . i r ud i a . BEGen isurketen kopuru osoaren bil akaeraindizea, Euskal Autonomia Erkidegoko BPGari dagokionez 200 180 171

160 150 120

99

100 80

58

60 40 20 0

oinarri-urtea 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Isurpenen guztizkoaren bilakaeraren indizea, barne produktu gordinaren arabera

BPGren bilakaera-indizea BEGen isurketa guztien bilakaera-indizea

6 . i r u d i a . C O 2 i s u r k e t e n r at i o a , E A E k o bi z ta n l e b a k oi t z e k o ( 2 0 1 1 e ta 2 0 1 2 ) e ta E B - 1 5 e k o e s tat u e ta k o bi z ta n l e bakoitzeko (2011)

25,00

15,00

Suedia

Portugal

Frantzia

Espainia

Italia

Erresuma Batua

27en EB

15en EB

EAE 2011

Austria

Grezia

Danimarka

Belgika

Alemania

Herbehereak

Finlandia

Irlanda

5,00

EAE 2012

9,48 9,35 9,10

10,00 Luxenburgo

Gg CO2 / biztanleko

20,00

0,00 Iturria: Eurostat eta Klima Aldaketari buruzko Nazio Batuen Esparru Hitzarmena, Espainiarako eta EB-15erako, eta Eustat EAErako. Biztanleen datuak, xede-urteko urtarrilaren 1ean (2012 EAErako eta 2011 EB-15erako). Europar Batasunean, asimetria handiak daude biztanleko isuritako berotegi-efektuko gas kopuruari dagokionez. Hainbat faktorek eragiten dituzte ezberdintasun horiek: ekoizpen-sistemaren egiturak, per capita errentaren mailak, kontsumitutako energia motak, urteko batez besteko tenperaturak... Europako informazioa 2011koa denez, EAEko balio eguneratuenaz gain (2012), 2011koa ere eman dugu, konparaketa espazial egokia egin ahal izateko.

2002. urteaz geroztik, CO2 isurketak biztanleko 3.000 Gg CO2 inguru murriztu dira, baina azken urtean zertxobait igo dira. EAEko biztanle bakoitzeko isurketak EB-15eko 2011ko batez bestekoak baino handixeagoak dira.

10

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012

7 . i r u d i a . Bi z ta n l e b a k oi t z ek o C O 2 i s ur k e t en bi l a k a er a 14

12,68

12

9,48

10 8 6 4 2 0

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

8 . i r ud i a . BPG-EAP-ren* araberako (erosteko ahalmenaren pa r ek o ta s un e a n ) C O 2 i n d i z e a , E A En e ta E B - 1 5 ek o h er r i a l d ee ta n ( E B - 1 5 = 1 0 0 ) . 2 0 1 1 . urt e a 180 160 140

100

100

87

Suedia

Frantzia

EAE 2011

Austria

Espainia

Erresuma Batua

Italia

Danimarka

15en EB

Portugal

27en EB

Belgika

Alemania

0

Irlanda

20

Grezia

40

Finlandia

60

Luxenburgo

80 Herbehereak

indizea

120

*B PG-EAP: barne produktu gordina (BPG), erosteko ahalmenaren parekotasunaren arabera (EAP) adierazita. Iturria: Eurostat.

EAEn, BPG unitateko isurketak, erosteko ahalmenaren parekotasunaren arabera zuzenduta, EB-15eko batez bestekoa baino gutxiago izan dira 2011n.

11

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

I surketen b ilakaera , sektorearen ara b era Energiaren sektorea

gu­txiago sortu ziren); eta hirugarren aroan, 2008tik 2010era, isurketa kopurua murriztu egin da. Beherakada horren arrazoietako bat mix elektrikoaren hobekun­tza izan daiteke, energia berriztagarri gehiago sortu baita eta ziklo konbinatuak gehiago baliatu baitira, ikatz bidezko ekoizpenaren kaltetan.

Isurketa kopuru osoari dagokionez5, 2012an, sektore honetako isurketa kopurua % 15 handitu da 2011rekin alderatuta. Energiaren sektoreko isurketa kopuru osoa (% 29 Euskal Autonomia Erkidegoko energia sektorearena eta % 11 inportatutako energia elektrikoarena) EAEko isurketa guztien % 40 izan zen. 1990arekin alderatuta, isurketen kopuru osoa % 5 besterik ez zen handitu.

Hurrengo grafikoan ikus daitekeen moduan, EAEko elektrizitate-sorkun­ tzako sektoreari dagozkion isurketa espezifikoek behera egin dute azken urteetan, sorkun­ tza-ereduetan egindako aldaketak direla-eta. Izan ere, energia berriztagarriak, baterako sorkun­ tza eta kon­ tsumo espezifiko ­ txikia duten zentraletako sorkun­tza (esaterako, gas bidezko ziklo konbinatua) bul­tzatu dira.

Azken urtean isurketak ugaritu izanaren arrazoi nagusietako bat da Euskal Autonomia Erkidegoan ika­tz bidezko energia gehiago ekoi­ tzi dela, Pasaiako zentralean. Zentral horrek, jarduera u­tzi aurretik, aurreko urtean isuritako kopurua ia bikoiztu egin du. Ziklo konbinatuek ere lan gehiago egin dute, eta hala, aurreko urteko kopurua baino % 25 gehiago isuri dute. Energia elektrikoaren ekoizpena handitu izanak energia elektrikoaren inportazioa % 25 jaistea eragin du. Hala ere, inportatutako energia elektrikoarekin lotutako isurketetan ez zen kon­tsumo murrizketaren pareko jai­ tsierarik izan, Estatu osoan ere ika­tz bidez ekoi­tzitako energia elektrikoaren isurketak handitu egin zirelako.

Isurketa espezifikoen beherakada horrek adierazten du ekoizpen-teknologiak karbono gu­txiago erabil­tzen duten beste ba­tzuengatik ordezkatu direla.

Hurrengo grafikoan (10. irudia), hainbat sektorek energia elektrikoaren kon­ tsumoan igoera handia izan dutela ikus daiteke, bereziki industria, e­txebizi­tza eta zerbi­tzu sektoreetakoa, nahiz eta azken urtean jai­ tsi egin den. Sektoreetako kon­tsumoa da energia sektoreko isurketen eragilea.

Sektore horretan hainbat aro izan dira: hasierakoan, 1990etik 2003ra, isurketak nabarmen ugaritu ziren; 2003 eta 2007 artean, isurketa kopurua egonkortu egin zen, energiaren kon­tsumoa asko handitu arren (horrek esan nahi du eraginkortasuna hobetu egin zela, ekoi­tzitako unitate bakoi­tzeko isurketa

5

Elektrizitate gehien kon­ tsumi­ tzen duen sektorea industria bada ere (% 57), 2004tik bere kon­ tsumoa ia egonkorra izan da, 2009an behera egin du –seguruenik, ekonomiaren a­ tzerakadak eraginda–, 2010ean

I surketa horietan, EAEn kokaturiko instalazioen isurketak eta inportaturiko elektrizitatetik eratorritakoak hartu dira aintzat.

12

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012

9 . i r u d i a . E A E n e l e k t r i z i t a t e a s o r ­t z e k o i s u r ­t z e n d e n C O 2 k opuru espezifik oaren bil akaera

700 600 500 400 300 200 100 0

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Kg CO 2/kWh

Iturria: Geuk egina, Energiaren Euskal Erakundeko datuetan oinarrituta6.

1 0 . i r u d i a . E l e k t r i z i tat e - k on t s u m o a r e n bi l a k a e r a , sektoreka (1990=100) 400 341

350 300

indizea

250

208

200 144

150

120

100

105

50 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Industria

Garraioa

Nekazaritza eta arrantza

Zerbitzuak

Etxebizitzak

Iturria: Geuk egina, Energiaren Euskal Erakundearen (EEE) datuetan oinarrituta.

6

alio horiek EAEn energia elektrikoa ekoizten duten instalazioek (zentral termoelektrikoak, baterako sorkuntzakoak, B hondakinen balioztatze energetikoa) egiten dituzten isurketen eta EAEn sortzen den energia elektrikoaren arteko zatidura dira.

13

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

berriz igo da eta azken urtean berriz ere jai­tsi egin da, % 12. E­txebizi­tzaren (% 17) eta zerbi­ tzuen (% 21) sektoreek ekarpen ­txikiagoa egiten duten arren, azken urteetan kon­ tsumoa gehien areagotu dutenak dira.

Hala ere, azken urtean jai­tsi egin da. Bestalde, nekazari­tza eta arran­tza sektorean ere nabarmena izan da hazkundea, guztizkoari egiten dioten ekarpena t­ xikia bada ere.

Erregaien kon­ tsumoak Euskadin izandako gorakadan (isurketak salmenten arabera kalkula­ tzen dira) eragin handia izan dezake autonomia-erkidego mugakideetan ­txikizkako salmenten gaineko zerga igo izanak. Errepide eta autobideetan egindako neurketak ez datoz bat baieztapen honekin, bide horietan korritutako kilometro kopurua % 3 jai­tsi baita 2012an.

Sektore horrek garran­tzi handia du berotegiefektuko gas gehien isur­tzen dutenetako bat delako, eta 1990etik gero eta isurketa gehiago egiten dituelako.

Garraioen sektorea Lau urtetan isurketa kopurua jai­tsi ondoren, 2012an, garraio sektoreko isurketak % 5 igo dira aurreko urtearekin alderatuta, eta Euskal Autonomia Erkidegko BEG isurketen % 25 (5,3 Mteq) izan dira.

Isurketek % 94 egin dute gora 1990. urtetik.

1 1 . i r u d i a . 2 0 1 2 k o z i r k ul a z i ok o i s ur k e ta k , garraiobideen arabera 6.000.000

5.000.000

4.000.000

3.000.000

2.000.000

1.000.000

0

1990

2012

Gasolina autoa

Diesel ibilgailu arina

Autobusak

Diesel autoa

Diesel kamioia

Motoak

Gasolina ibilgailu arina

Gasolina kamioia

14

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012

merkan­tzien garraioak (hala ibilgailu astunak nola arinak). Salgaien garraioak eta bidaiarienak ia bikoiztu egin dituzte beren isurketak 1990ari dagokionez. Hazkunde absolutu handiena ibilgailu partikularren isurketek izan dute eta horren a­tzetik, ibilgailu arinetan eginiko salgaien garraioak.

Hiriko garraioak guztizko isurketen % 55 eragin du. Eta 1990arekin alderatuta, horrek izan du hazkunde handiena.

Industriaren sektorea Industriaren sektoreko BEGen isurketak % 5 jai­tsi ziren 2011koekin alderatuta, eta Euskal Autonomia Erkidegoko isurketen % 21 (4,3 Mteq CO2) izan ziren.

Arlo honetan, isurketen % 96, gu­txi gorabeherara, errepideko garraioak eragiten du. isurketa horietatik % 60, gu­txi gorabehera, autoek sortu dituzte eta gainerako ia % 40a

1 2 . i r ud i a . 2012ko ekarpena, garraiobideen arabera %120

%100

%80

%60

%17

%15

%17

%17

%16

%20

%21

%21

%21

%22

%57

%60

%60

%58

%57

%58

1990

2008

2009

2010

2011

2012

%29 %10

%40

%20

%0

Gainerakoa

Ibilgailu astuna

Ibilgailu arina

Autoak

* Garraioak eragindako isurketen banaketa mugikortasun datuen arabera kalkula­tzen da.

15

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

Sektore horri elektrizitate-kon­tsumotik eratorritako isurketak ego­tzita ere (eta baterako sorkun­tzako beroa), isurketak % 36 murriztu dira; aldiz, sortutako BPG industriala % 63 hazi da. Beraz, sektore industrialaren eraginkortasuna % 63 hobetu da BEG isurketak/BPGari dagokionez.

1990arekin alderatuz, isurketak % 43 jai­tsi dira.

2012an gertatu den beherakada baldin­tzatu duen arrazoietako bat industria kimikoaren eta mea­tzari­tzako eta siderurgiako industriaprozesuetako isurketen gu­ txi­ tzea izan da.

Horrez gain, mineralen industrien isurketan beherakada bat izan zen.

Nekazari­tza, abeltzaintza eta arrantza sektoreak

2012an, sektore horri lotutako isurketen % 677 errekun­ tza prozesuek eragin zituzten.

Mineralen industrian gerta­tzen diren deskarbonatazio prozesuetan %17 isuri zen (CO2), industria kimikoaren eta metalurgikoaren azpiprozesuetan % 7 (HFC eta CO2 isur­tzen ditu), eta gainerakoa, industriaren hoztesistemen instalazioek, sua i­ tzal­ tzeko tresneriek, ibilgailuetako aire egokiturako kargek, disolba­tzaileek eta abarrek isuri zuten.

Nabarmen­tzekoa da azken urtean metalurgia-industrian beherakada handia izan dela (% 32, 2011rekin alderatuz), baita kimikaren industrian ere (g.g.b. % 23).

Nekazari­tza sektorean, berotegi-efektuko gas isurketak % 1,3 jai­tsi dira 2011. urtearekin alderatuta; batez ere, abel­tzain­tzako har­tzidura enterikoko isurketen jai­tsieragatik izan da.

Sektore horretakoak ziren Euskal Autonomia Erkidegoko isurketa guztien % 3; hau da, 0,7 Mt CO2 baliokide. 1990. urtearekin alderatuta, % 33 egin dute behera isurketek.

Oro har, EAEn har­tzidura enterikotik eta simaurra kudea­tzetik eratorritako CH4 isurke-

Isurketa gehien egiten dituzten azpisektoreak siderurgia, zementua, pasta eta papera dira, isurketa-eskubideen salerosketako datuen arabera.

tak murriztu egin ziren (2012an, oinarri-urtearekiko % 40ko jai­tsiera), nagusiki abereen errolda gu­txitu egin zelako. Batez ere, behiena eta t­xerriena (1990-2012 urteen artean, esnetarako behiak 72.796 izatetik 20.831 izatera pasatu ziren eta t­xerriak 56.271 izatetik 19.568 izatera).

Sektore honek kon­ tsumi­ tzen du energia elektriko gehien (2012an Euskal Autonomia Erkidegoan kon­tsumitutako elektrizitatearen % 57). Hala ere, 2012an, sektore horretako elektrizitate-kon­tsumoa % 12 jai­tsi zen aurreko urtearekin alderatuta. Sektoreari energia elektrikoaren ekoizpenean sortutako isurketak ere ego­tziz gero8, haren ekarpena Euskal

N2O-ari dagokionez, oinarri-urtearekin alderatuta % 33 murriztu da (simaur eta t­xizen kudeaketatik eta nekazari­ tzako lurzoruen kudeaketatik etorritako N2O-aren batuketa).

Murrizketa hori hainbat faktoreren emai­tza da, baina faktore nagusia ongarri nitrogenatu mineralen dosi gu­txiago aplikatu izana

Autonomia Erkidegoko isurketa guztien % 36koa izango li­tzateke.

7

aterako sorkuntzaren bidez egindako isurketak hortik kanpo gelditzen dira, energiaren sektorean kontuan hartzen B dira eta.

8

alkulua egiteko, sektore guztiei energiaren mix bera esleitzen zaie, kontsumo aldaketak kontuan hartu gabe (eguna/ K gaua eta puntako ordua/erabilera gutxiko ordua izateak eragindakoak).

16

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012

da. Murrizketa horren beste eragileetako bat nekazari­ tza eta arran­ tza sektoreetan energia-kon­ tsumoa jai­ tsi izana da (% 17 1990. urtetik).

E­ txebizi­ tza sektoreak % 27 areagotu ditu isurketak 1990etik; zerbi­ tzu sektorearen isurketak, berriz, % 101 hazi dira.

Horrez gain, soroetan erretako laboreen hondakinak murriztu egin dira inbentarioak ain­ tzat hartutako denbora tartean, hainbat erregelamendu ezarri baitira, gero eta murriztaileagoak.

Hondakinen sektorea Hondakinen sektoreko isurketak % 2 handitu dira 2011. urtearekin alderatuta; nagusiki, uren tratamenduaren sektoreko isurketak igo egin direlako, baita zabortegiko hondakinenak ere (sortutako biogasa gu­ txiago balioztatu delako). Sektore horretakoak izan dira Euskal Autonomia Erkidegoko isurketa guztien % 4 (0,9 Mteq CO2); hau da, % 5 egin dute behera 1990. urtearekin alderatuz.

E­txebizi­tzen eta zerbitzuen sektorea E­txebizi­tza eta zerbi­tzuen sektoreko isurketen kopuru osoa % 1,8 igo zen 2011rekin alderatuta, e­txeetan gas naturalaren eta petrolioaren eratorrien kon­ tsumoa handi­ tzearen ondorioz.

Oinarri-urtetik hona gertatu den isurketamurrizketaren a­tzean hainbat faktore daude, horien artean, isur­tze-tasa ­txikiagoa (e­txeko hondakinen sorkun­tza gu­txi­tzea, birzikla­tzeehunekoak handi­ tzea, zabortegietako aurretratamenduak, errausketa...) eta isurketa zehaztugabeen murrizketa, hobekun­tzak izan direlako zabortegietako estalduretan eta zabortegiko gasaren errekun­tzan.

Bi sektoreen artean, Euskal Autonomia Erkidegoko isurketen % 6 aireratu zuten.

2012an, bi sektore horiek Euskal Autonomia Erkidegoan kon­tsumitutako energia elektriko guztiaren % 42 erabili zuten. Sektore horri egozten badizkiogu energia elektrikoaren ekoizpenetik eratorritako isurketak % 17ko ekarpena legokioke, guztizkoaren gainean.

17

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

13. irudia. Sektore industrialeko isurketen i n t e n t s i tat e a 200 180 160

163

140 120 100 80 60

60

40

37

20 0

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Industriako isurien indizea Industriako CO2/BPG indizea Industriako BPGa

1 4 . i r ud i a . Hondakinen sektoreko adierazleen bil akaera 1.000.000

1.400.000

900.000

1.200.000

800.000 1.000.000

600.000

800.000

500.000 600.000

400.000 300.000

400.000

200.000 200.000

100.000 0

0

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Zabortegietako Mg CO2 parek.

Birziklatutako HHSak

Sortutako HHSak

Zabortegira botatako HHSak

Erretako HHSak

18

HHS tona

Mg CO2 parek.

700.000

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012

1 5 . i r u d i a . E A Ek o 2 0 1 2 k o BE G i s ur k e ta k , J E S N ( J a r d uer a Ekonomikoen Sailkapen Nazionala) sektoreka Zerbitzuak %2 (0,5 Mt) Etxebizitzak %4 (0,8 Mt)

Nekazaritza %3 (0,7 Mt) Hondakinak %4 (0,9 Mt)

Industria Garraioa Nekazaritza

Garraioa %25 (5,3 Mt)

Zerbitzuak Etxebizitzak Energiaren sektorea Hondakinak

Energiaren sektorea* %40 (8,4 Mt)

Industria %21 (4,3 Mt)

* Energiaren sektoreak barne-eskaera asebetetzeko barneko eta kanpoko elektrizitate ekoizpenetik eratorritako isurketak biltzen ditu, kokeari, finketari, zentral elektrikoen barne-kontsumoari eta garraioan galdutakoari dagozkienak barne.

2012an, isurketa handienak egin dituzten sektoreak energiarena, garraioarena eta industriarena izan dira.

1 6 . i r ud i a . Isurketen bil akaera-indizea, sektoreka (oinarri-urtea=100) 250 201 200

194

150

127 107

100

95 67

50

57

0 oinarri-urtea 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Energia sektorea + Inportatutako energia elektrikoa

Garraioa

Zerbitzuak

Etxebizitzak

Nekazaritza

Hondakinak

Industria

* Energiaren sektoreak barne-eskaera asebetetzeko barneko eta kanpoko elektrizitate ekoizpenetik eratorritako isurketak biltzen ditu, kokeari, finketari, zentral elektrikoen barne-kontsumoari eta garraioan galdutakoari dagozkienak barne.

1990etik isurketak gehien murriztu dituzten sektoreak industria eta nekazaritza dira, baita hondakinen sektorea ere.

19

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

1 7 . i r ud i a . EAEko isurketen bil akaera, sektoreka 14.000.000 12.000.000 10.000.000 8.000.000 6.000.000 4.000.000 2.000.000 0 oinarri-urtea 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Energiaren sektorea

Garraioa

Zerbitzuak

Etxebizitzak

Nekazaritza

Hondakinak

Industria

*E nergiaren sektoreak barne-eskaera asebetetzeko barneko eta kanpoko elektrizitate ekoizpenetik eratorritako isurketak biltzen ditu, kokeari, finketari, zentral elektrikoen barne-kontsumoari eta garraioan galdutakoari dagozkienak barne.

Zenbateko absolutuei begiratuta, energiaren eta garraioaren sektoreek areagotu zuten gehien isurketa kopurua. Aldiz, industriaren sektoreak izan zuen jaitsiera handiena.

18. irudia. Euskal Autonomia Erkidegoko isurketen s e k t or e k a k o bi l a k a e r a , s e k t or e b a k oi t z a r i e l e k t r i z i tat e e ta be r o a r e n k on t s u m o t i k e r at or r i ta k o i s u r k e ta e s l e i t u ta * 14.000.000 12.000.000 10.000.000 8.000.000 6.000.000 4.000.000 2.000.000 0 oinarri-urtea 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Energiaren transformazioa

Garraioa

Zerbitzuak

Etxebizitzak

Nekazaritza

Hondakinak

Industria

*E nergiaren eraldaketa sektorean koke- eta finketa-jarduerak sartu dira, bai eta zentral elektrikoen eta garraioko galeren barne-kontsumoak ere.

20

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012 1 9 i r u d i a . BE G i s ur k e ta k J E S Nk o sek t or een a r a ber a , s e k t or e b a k oi t z a r i e l e k t r i z i tat e - k on t s u m o a k e ta be r o a k er a g i n d a k o i s ur k e ta k e sl ei t u ta ( 2 0 1 2 . urt e a ) Nekazaritza %4

Zerbitzuak %8

Hondakinak %4

Industria

Etxebizitzak %9

Garraioa

Energiaren transformazioa %13

Nekazaritza Zerbitzuak Etxebizitzak Energiaren transformazioa

Garraioa %26

Hondakinak

Industria %36

Energiaren eraldaketa sektorean koke eta fintze jarduerak sartu dira, bai eta zentral elektrikoen eta garraioko galeren barne-kontsumoak ere.

1 . ta ul a . BEG isurketen k opuru osoa sektoreka, oi n a r r i - u rt e a r e k i n a l d e r at u ta ( m i l a k a t on a C O 2 b a l i ok i d e ta n ) Sektorea

Oinarri-urtea

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

1990-2012

Energiaren sektorea*

7.859,1

10.845,7

11.249,9

11.441,1

10.269,4

8.967,0

8.006,4

8.039,4

8.373,5

514,4

Industria

7.573,0

5.490,8

5.497,6

5.323,6

5.552,6

4.896,5

5.373,4

4.538,6

4.291,1

-3.281,9

Garraioa

2.716,7

5.480,6

5.685,9

6.074,4

5.706,9

5.281,6

5.098,5

5.027,2

5.280,4

2.563,7

627,6

938,5

773,2

775,0

875,1

865,4

879,9

766,5

794,9

167,3

Etxebizitzak Zerbitzuak

224,3

435,1

408,5

404,3

470,5

451,5

480,5

456,2

449,8

225,5

Nekazaritza

1.060,5

1.079,5

1.049,8

793,3

763,0

770,6

731,4

717,6

708,2

-352,3

Hondakinak Guztira

934,5

1.038,6

1.021,6

971,0

1.037,1

1.001,8

899,5

870,3

889,3

-45,2

20.995,7

25.308,8

25.686,5

25.782,6

24.674,4

22.234,5

21.469,7

20.415,7

20.787,2

-208,5

2 . ta ul a . Berotegi-efektuk o gasen isurketen bil akaera-indizea s e k t or e k a , e r r e f e r e n t z i a u rt e a oi n a r r i t z at h a rt u ta Sektorea

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Energiaren sektorea*

%38

%43

%46

%31

%14

%2

%2

%7

Industria

-%27

-%27

-%30

-%27

-%35

-%29

-%40

-%43

Garraioa

%102

%109

%124

%110

%94

%88

%85

%94

Etxebizitzak

%50

%23

%23

%39

%38

%40

%22

%27

Zerbitzuak

%94

%82

%80

%109

%103

%114

%103

%101

Nekazaritza

%2

-%1

-%25

-%28

-%27

-%31

-%32

-%35

Hondakinak

%11

%9

%4

%11

%7

-%4

-%7

-%5

EAE, Guztira

%21

%22

%23

%18

%6

%2

-%3

-%1

* Energiaren sektoreak barne-eskaera asebetetzeko barneko eta kanpoko elektrizitate ekoizpenetik eratorritako isurketak biltzen ditu, kokeari, finketari, zentral elektrikoen barne-kontsumoari eta garraioan galdutakoari dagozkienak barne.

Oharra: aurreko urteetako isurketen balioetan aldaketak egon daitezke, argitalpen zaharragoetakoekin alderatuta, isurketa-iturri berriak ere kontuan hartu direlako (disolbatzaileen erabilera, hiriko hondakin-uren tratamendua, anestesiaren erabilera eta abar) edo kalkuluak egiteko metodologia ere aldatu/eguneratu delako.

21

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

L urraren era b ilera eta lurraren era b ilera - aldaketa Lurraren erabilera eta lurraren erabileraaldaketaren sektorean (LELEA), oro har, aztertutako urte guztietan CO2-a finkatu edo deuseztatu egin da. Oinarri-urtearekin alderatuta (2.623 Gg C02-ko deusezta­tzea urteko-1), C02 finkapena batez beste % 3,4 handitu da, baina -% 10,6 eta % 20,8 tartekoa izan da (ikus 3. taula). Sektore honetako ziurgabetasunak eta gorabeherak kontuan hartuta, aldaketak aldaketa egoera hori nahiko egonkortu­tzat jo daiteke.

ondorioz gertatu zen (2009an, 483.821 m3 cc; aurreko bost urteetan, 2004-2008 aldian, batez beste 1.140.255 m3).

Baso-mozketari dagokionez, benetako mozketen datuak erabili ziren eskura zeuden kasu guztietan. Benetako mozketen datuak izan ezean, mozteko baimenei buruzko datuak erabili ziren (adibidez: Araban, 2010 eta 2011koak, eta Gipuzkoan, 2010ekoak).

Horiek ere eskura ez bazeuden, azken 5 urteetan eskura izandako benetako mozketen batez besteko datuak erabili ziren (2012aren kasuan).

BEGen LELEA sektoreko finkapenen laburpena, eta oinarri-urtearekiko aldaketa, EAEn, inbentarioan jasotako urteetan.

Basoek, larreek edo laboran­ tzarako lurrek hobi fun­tzioa bete­tzea bul­tza­tzeko neurrien ondorioz finkapenetan gertatu den hazkundea apenas nabari­tzen den inbentario hauetan.

Aztertutako bedera­tzi urteetan, nagusiki basolurretan gertatu zen finkapena; zehazki, finkapen guztien % 78 baino gehiago handik etorri ziren, gainerako lur erabilerekin alderatuta (larreak, nekazari­tzarako lurrak, kokalekuak, hezeguneak eta bestelako lurrak). 1971tik, baso-azalera handitu egin da, eta horrek CO2

Baso eta larreetako suteen ondoriozko isurketak aldatu egiten dira inbentarioan jasotako urteetan, erretako azaleraren arabera, baina oinarri-urtean erretako arboladi-azalera bereziki adierazgarria da (batez beste 2.293 ha 1989-1991 aldian) aztertutako gainerako urteekin alderatuta (batez beste 190 ha 2005-2012 aldian).

finkapena handi­ tzen lagundu du. Hala ere, azken urteetan, batez ere oinarri-urtearekin alderatuta mozketa bidez egur gu­txiago erauzi delako gertatu da hazkunde hori. Hain zuzen, 2009an CO2 finkapenak % 20,8 handitu izana nagusiki egur-erauzketak oso t­ xikiak izatearen

3 . ta ul a . BEGen LELEA sektorek o finkapenen l aburpena, e ta oi n a r r i - urt e a r ek i k o a l d a k e ta , E A En , i n ben ta r i o a n j a s ota k o urt ee ta n Gg CO2 baliokide urteko-1 CO2 ez diren gasak barne hartuta (+ zeinua, finkapenak; - zeinua, isurketak 1990

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2.623

2.661

2.674

2.614

2.698

3.169

2.344

2.792

2.746

Oinarri-urtearekiko aldakuntza, ehunekotan (+ zeinua, igoerak; - zeinua, murrizketak) –

1,5

1,9

-0,3

2,9

22

20,8

-10,6

6,5

4,7

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012 4 . ta u l a . K y o t ok o P r o t ok ol o a r e n a r a be r a x u r g at u ta k o kopuruak (CO2 tona baliokide) Mg CO2-baliok.

2008

2009

2010

2011

2012

SUMA

3.3. artikulua

134.072

19.640

30.344

61.851

81.211

327.118

3.4. artikulua

256.476

256.476

256.476

256.476

256.476

1.282.380

Guztira

390.548

276.116

286.820

318.327

337.687

1.609.498

%1,86

%1,24

%1,34

%1,56

%1,62

%1,529

Xurgatutakoaren %-a, oinarri-urtearekin alderatuta

Zenbaketa, Kyotoko Protokoloaren arabera

ahal izango dituzte, betiere jarduera horiek 1990etik egin baldin badituzte). Espainiako kasuan, 2008-2012 aldirako finkapenak, eta beraz, isurketa garbiak jakinaraziko ditu. Euskal Autonomia Erkidegoan, KAAEPen ezarritako xurgapen-helburua oinarri-urtearekin alderatuz % 1ekoa da.

LELEA sektorean an­tzemandako CO2 finkapen guztiak ez dira zenba­tzen Kyotoko Protokoloaren arabera. Hain zuzen ere, Estatuan, basoarekin lotutako lurren erabilera-aldaketetatik datozen finkapen/isurketak (3.3 artikuluko baso-sar­ tzea, basoberri­ tzea eta baso-soil­tzea) eta basoen eta laboran­tzaren kudeaketako erabilera-aldaketatik datozenak (3.4 artikulua) bakarrik zenbatu daitezke.

Kyotoko Protokoloaren arabera, berau berre­tsiz atmosferara berotegi-efektuko gas gu­txiago isur­tzeko konpromisoa hartu duten herrialdeek atmosferako karbono-xurgapena, hustulekuek eragindakoa, beren isurketen zati bat konpen­tsa­tzeko erabil dezakete.

I. eranskinean barne hartutako alde bakoi­ tzak Zien­ tzia eta Teknologiako Aholkulari­ tza Organo Subsidiarioari 1990ean zenbat karbono metatu zuen zehaztu ahal izateko datuak emango dizkio, aztertu eta hurrengo urteetan gertatutako aldaketak kalkulatu di­ tzan. Erabaki hori Kyotoko bigarren aroan eta hurrengoetan aplikatuko da (aldeek gizajarduera osagarri horien gaineko erabakia beren lehenengo konpromiso-aroan aplikatu

LELEA sektorean an­tzemandako CO2 finkapen guztiak ez dira zenba­tzen Kyotoko Protokoloaren arabera. Hain zuzen ere, Estatuan zenbatu daitezkeen bakarrak basoarekin lotutako lurren erabilera-aldaketetatik datozen finkapen/isurketak dira (3.3 artikuluko baso-sar­ tzea, basoberri­ tzea eta baso-soil­ tzea), hau da, nahitaezko jardueretatik eratorritakoak, eta basoen eta laboran­tzaren kudeaketako erabilera-aldaketetatik datozenak (3.4 artikulua), hau da, norbere borondatez aukeratutako jardueren ondoriozkoak.

Horregatik guztiagatik, baso-sar­tze/berri­tze/ soil­ tze jardueren eta basoen eta laboran­ tzaren kudeaketa-aldaketaren eraginez, 2008, 2009, 2010, 2011 eta 2012 urteen batuketa gisa, Kyotoko Protokoloaren arabera, 327.118 eta 1.282.380 t CO2 baliokide zenbatu daitezkeela kalkula­tzen da, hurrenez hurren.

% Deuseztatze-indizea

10

9 10

2008

2009

2010

2011

2012

2008-2012

%1,86

%1,24

%1,34

%1,56

%1,62

%1,52

Urteko batez besteko xurgapena, 2008-2011.

Deuseztatze-indizea (deuseztatzeen %-a, oinarri-urtearekin alderatuta).

23

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

G as mota b akoi­t z aren isurketa kopuru osoaren b ilakaera CO2 isurketen bilakaera

rriztu direla 1990eko balioekin alderatuta.

2012ko igoeran, uren tratamenduak eta zabortegietako isurketen hazkunde t­xiki batek eragina izan dute.

Isur­ tzen diren berotegi-efektuko gasen artean, karbono dioxidoa da nagusi; EAEko isurketen % 89a osa­ tzen du, hain zuzen.

2012an, % 2,5eko igoera izan da 2011ko isurketekin alderatuta, eta % 25eko igoera, berriz, 1990ekoekin alderatuta.

EAEn, metano-iturri nagusiak bi izan ziren: zabortegietako materia organikoaren deskonposizio anaerobikoaren prozesuak, batetik, eta animalia hausnarkarien har­tzidura enterikoa, bestetik.

Sorkun­tza elektrikoaren eta garraioaren sektoreetan, isurketa kopurua handitu egin da: 800.000 eta 250.000 tona, hurrenez hurren.

Beste alde batetik, industriaren sektorea izan da isurketak gehien murriztu dituena, 2011ko isurketa-mailekin alderatuta. Guztira, 247.000 tona gu­txiago isuri ditu.

Azken urtean zabortegietan isurketa gehiago izatearen arrazoia zabortegietan biogas kopuru ­txikiagoa erre izana da.

N2O isurketen bilakaera

CH4 isurketen bilakaera

2012an, oxido nitrosoaren isurketak aireratutako isurketa guztien % 1,9 izan ziren. Gas horren isurketa % 1 jai­tsi zen 2011rekin alderatuta, nekazari­ tza sektoreko isurketen murrizketa dela-eta. Horrek % 52ko beherakada esan nahi du, 1990arekin alderatuta.

Metano-isurketak Euskal Autonomia Erkidegoko isurketa guztien % 6 izan ziren.

Metano-isurketak % 1 ugaritu dira 2011rekin alderatuta. Horrek esan nahi du % 13 mu-

24

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012

EAEn azido nitrikoa ekoizteari u­tzi zaio (2006. urte erdialdera), eta horren ondorioz, askoz ere oxido nitroso gu­txiago isuri da.

ratuak ekoizteko instalazioak isurketa gu­ txiago egin dituelako.

Kontrolatutako gas fluoratuak (HFC, PFC eta SF6) gizakiok sortuak dira. Batik bat industria kimikoan erabil­tzen eta isur­tzen dira, tresna elektrikoen ekoizpenean eta beste aplikazio ba­tzuetan (hozgarrietan, sua i­tzal­tzeko produktuetan, aparren ekoizpenean, eta abar).

Gaur egun, EAEn N2O gehien isur­tzen duten elementuak laboran­ tzako lurren ongarriak dira (% 57), ondoren errekun­tza-prozesuak (% 18), hondakin-uren arazketa (% 16) eta anestesikoak (% 8).

Haien isurketa absolutua, masa unitateetan, gainerako berotegi-efektuko gasena baino txikiagoa da. Hala ere, alde batetik, bero­ ­ tze-poten­ tzial handia dutelako (PCG) eta, bestetik, azken urteotan gero eta gehiago erabil­ tzen direlako, berotegi-efektuko gas isurketen artean, zati handi bat dagokie.

Gas fluoratuen isurketen bilakaera 2012an, gas fluoratuen isurketak berotegiefektuko gasen % 3 izan ziren. 2011rekin alderatuta % 13 murriztu ziren isurketak eta beren oinarri-urtearekiko (1995) % 34.

Azken urteko beherakada horren arrazoia, fun­ tsean, industria kimikoaren isurketak murriztu izana da; nagusiki, Arkema taldeak Euskal Autonomia Erkidegoan duen gas fluo-

Euskal Autonomia Erkidegoko berotegi-efektuko gasen isurketa guztien bilakaera, gas motaren arabera.

2 0 . i r u d i a . E A Ek o ber o t e g i - efek t uk o g a sen i s ur k e ta g u z t i en bi l a k a er a , g a s m o ta r en a r a ber a 30

Isurketak (CO2ren milioi Tm baliokide)

25

20

15

10

5

0 oinarri-urtea 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

CO2

25

CH4

N 2O

fluordunak

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

5 . ta u l a . Ber o t e g i - efek t uk o g a sen i s ur k e ta g u z t i a k , g a s m o ta r en a r a b e r a , o i n a r r i - u r t e a r e k i n a l d e r at u ta ( m i l a k a t o n a C O 2- r e n baliokidea) Oinarriurtea

1990

1995

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Geh. 2012oinarrizkoa

geh. 2012oinarrizkoa

CO2

17.819

17.819

19.256

22.462

23.013

23.394

21.968

19.591

18.548

18.071

18.525

706

%4

Â

CH4

1.405

1.405

1.446

1.441

1.405

1.349

1.417

1.372

1.266

1.226

1.244

-162

-%11

N 2O

840

840

847

796

443

445

437

438

418

409

404

-436

-%52

HFC

929

490

929

599

806

574

928

813

1.217

688

593

-336

-%36

PFC

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

%1.152

SF6 GUZTIRA

3

0

3

10

20

21

24

21

21

22

22

20

%754

20.996

20.554

22.481

25.309

25.686

25.783

24.674

22.234

21.470

22.416

20.787

-209

-%1

6 . ta u l a . Ber o t e g i - efek t uk o g a sen i s ur k e ta g u z t i a k , C R F ep i g r a feen a r a be r a , oi n a r r i - u rt e a r e k i n a l d e r at u ta ( m i l a k a t on a C O 2 b a l i ok i d e ta n ) Urtea oinarria

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Gehikuntza 1990-2012

1. Energia

11.544

18.962

19.093

18.648

18.416

17.620

15.955

14.455

15.486

3.942

2. Prozesu industrialak

Sektorea

2.747

2.471

2.332

2.160

2.248

1.958

2.332

1.708

1.512

-1.235

3. D isolbatzaileen eta bestelako produktuen erabilera

93

135

145

146

139

138

134

122

121

28

4. Nekazaritza

739

547

528

522

512

511

493

484

468

-271 -35

5. Lurraren erabilerak eta basogintza

40

10

1

1

2

10

9

4

5

6. Hondakinak

934

1.039

1.022

971

1.037

1.002

900

870

889

-45

4.899

2.145

2.565

3.334

2.320

996

1.648

2.772

2.306

-2.593

20.996

25.309

25.686

25.783

24.674

22.234

21.07

20.416

20.787

-209

Kanpotik ekarritako elektrizitatea11 EAE, Guztira

CRF sailkapena (txostenetarako formulario komuna) nazioarteko erakundeei berotegi-efektuko gasen berri emateko gehien erabiltzen den sailkapena da. Instantzia horien artean, Europako Batzordea eta Klima Aldaketari buruzko Nazio Batuen Esparru Hitzarmenaren Idazkaritza Nagusia (SMCCC) bereziki aipatu behar dira, Kyotoko Protokoloa betetzearekin lotuta. Sailkapen horren arabera, errekuntzako isurketa guztiak 1. epigrafean bilduko dira, haien jatorrizko sektorea edozein dela ere.

2 1 . i r u d i a . 2 0 1 2 k o i s ur k e ta k , g a s m o ta r en e ta C R F ep i g r a fe a r en a r a ber a %100

8. Energia elektrikoaren merkataritza

%90

6. Hondakinak

%80

5. Lurraren erabilera

%70

4. Nekazaritza

%60

3. Disolbatzaileak erabiltzea

%50

2.F. Halokarbonoen eta SF6ren kontsumoa

%40

2.E. Halokarbonoen eta SF6ren ekoizpena

%30

2.C. Burdingintza eta metalurgia

%20

2.B. Industria kimikoa

%10

2.A. Produktu mineralak

%0

1.B. Transformazioko galerak

CO2

CH4

N2O

fluordunak

1.A. Errekuntza

(%89,1)+ (%6,0)+ (%2,0)+ (%3,0) = %100 11

Kanpotik ekarritako elektrizitatea aparteko epigrafe gisa sartu da, Klima Aldaketari Buruzko Gobernu Arteko Taldeak hala baimentzen baitu.

26

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012

I surketen salerosketa - araudian b arne hart z en diren sektoreen isurketen b ilakaera Europako Ba­ tzordeak berotegi-efektuko gasak murrizteko helburuak lor­ tzeko duen tresna nagusietako bat, Kyotoko Protokoloa sinatu zuenean bere egina, isurketa-eskubideak salerosteko sistema da (EB ETS: European Union Emissions Trading Scheme).

Isurketa-eskubideak salerosteko araudia 12/2010 Legeko (1/2005 Legea aldatu zuen) 1. eranskinean aipa­tzen diren jarduerak egiten dituzten instalazioek sortutako berotegi-efektuko gasen isurketei aplika­ tzen zaie, Lege horretan zehaztutako mugak gaindi­ tzen badituzte. Aipatutako legeko I. eranskinean, aplikazio-eremuan barne har­ tzen diren jarduera-kategoriak zehazten dira. Horien artean, isurketa-foku handiak barne har­tzen dira, honako sektoreekin lotutakoak: elektrizitatearen sorkun­tza, finketa, kokeak, burdinazko metalak ekoi­tzi eta transforma­ tzea, zementua, karea, beira, zeramika, paper-pasta eta papera eta kartoia. Energia-jardueren esparruan, aplikazioeremuan 20 MW-etik gorako poten­tzia ter-

miko nominala duten errekun­tzako instalazio guztiak sar­tzen dira, edozein motatako jarduerekin lotutako baterako sorkun­ tzakoak eta 20 MW-etik gorako bestelako errekun­ tza-instalazioak barne.

Isurketen bilakaera 2005ean aplika­tzen hasi zenetik, eragindako sektoreetan berotegi-efektuko gasen isurketa % 34 murriztea lortu da, hurrengo grafikoan ikus daitekeen bezala (22. irudia).

Ikusten denez, 2006. urtean isurketa kopurua pixka bat handitu zen, 1/2005 Legearen aplikazio-eremua zabaldu egin zelako.

2007tik aurrerako beherakadaren arrazoi nagusiak hauek dira: • Instalazioek isurketak murrizteko egindako ahalegina: energia-eraginkortasuna hobetu dute, isurketa gu­txiagoko erregaiak erabili, eta abar.

• Krisi ekonomikoa: honek ere fun­ tzio garran­tzi­tsua bete­tzen du, ekoizpenaren murrizketa berotegi-efektuko gasen isurketan ere isla­ tzen baita. Krisiaren eragina 2008ko laugarren hiruhilekotik aurrera nabari­tzen da.

2012an, isurketak ugaritu egin dira, sorkun­ tza elektrikoa handitu delako.

Hala lehenengo aldian nola bigarrenean, berotegi-efektuko gasen ehunekoari dagokionez, sektore nagusia elektrizitate-sorkun­ tzarena da, gero finketa eta zementuaren eta karearen ekoizpen-sektorea daude.

27

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

Gu­txi gorabehera, isurketen bi heren energia-jarduerak egiten dituzten instalazioek eragiten dituzte, eta heren bat industri jardueretatik datoz.

rurgia (% 49) eta zementu-sektorea (% 32) izan dira.

Isurketen esleipena

Isurketen murrizketa

Hala isurketen salerosketaren lehenengo aroan (2005-2007) nola bigarrenean (20082012) instalazioek indibidualki jaso dituzten esleipenak estatu-kide bakoi­ tzak emandakoak dira. Estatu-kideek daukate banaketa egiteko eskumena, eta Esleipen Plan Nazional bat egin behar zuten, esleipenerako oinarrizko arauak eta irizpideak (sektorekakoak eta indibidualak) jasota. Hurrengo irudian, Euskal Autonomia Erkidegoan kokatutako instalazioei urte bakoi­ tzean esleitutako doako eskubide kopurua ikus daiteke.

2005-2012 aldian, isurketak gehien murriztu dituen sektorea elektrizitate-sorkun­ tzarena izan da. % 50 murriztu ditu, nagusiki, zentral termoelektrikoak i­txi dituelako eta karbonointen­tsitate ­txikiagoko teknologiak erabili dituelako.

Industri sektorearen kasuan, hurrengo grafikoan ikusten den bezala, aldi osoan isurketak gehien murriztu dituzten atalak (24. irudia), 2005eko balioekin alderatuta, side-

22. irudia. EU ETSren eraginpean dauden Euskal A u t on o m i a Er k i d e g ok o i n s ta l a z i oe ta k o ber o t e g i - efek t uk o g a sen i s ur k e ta r en bi l a k a er a ( m i l i oi k a t on a C O 2 b a l i ok i d e ta n ) 12.000.000

11,18

11,35

10,87

10.000.000

10,30

9,90 8,25

106 tCO2

8.000.000

6,92

7,4

6.000.000

4.000.000

2.000.000

0

2005

2006

2007

2008

CO2 Isurketak

28

2009

2010

2011

2012

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012

2 3 . i r u d i a . C O 2 i s ur k e t en b a n a k e ta , sek t or ek a , E U E T Sr en bigarren aldian (2008-2012)

Beira %3

Pasta eta papera %6 Generazio elektrikoa%35

Zementua eta karea %15

Zementua eta karea Beira Pasta eta papera Generazio elektrikoa

Siderurgia %9

Siderurgia Fintzea Kogenerazioa eta errekuntza

Kogenerazioa eta errekuntza > 20 MW %7

Fintzea %25

24. irudia. Sektore bakoitzeko isurketen bil akaera, 2005-2012 6.000.000

5.000.000

4.000.000

3.000.000

2.000.000

1.000.000

0

Generazio elektrikoa 2005

Kogenerazioa eta errekuntza > 20 MW 2006

2007

29

2008

Fintzea eta kokea 2009

2010

Industria 2011

2012

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

Aipa­tzekoa da EU ETSren hirugarren aroko (2013-2020) esleipena aurreko bi aroekin alderatuta oso bestelakoa dela. Hirugarren aro honetan, enkantea izango da isurketaeskubideak eslei­tzeko erabiliko den oinarrizko metodoa. Hala ere, instalazio gehienek doako esleipena izaten jarraituko dute, baina doako esleipenerako irizpideak asko aldatuko dira, Europako Ba­tzordeak 2011ko apirilaren 27an hartutako Erabakian jaso­tzen den bezala. Erabaki horren bidez, isur­tzeko eskubideen doako esleipena harmoniza­ tzeko Europar Batasuneko arau iragankorrak zehazten dira, Europako Legebil­tzarraren eta Kon­tseiluaren 2003/87/EE Zuzentarauko 10 bis artikuluaren arabera.

isuritakoak baino gehiago direla. Baina bigarren aroaren hasieran, egoera aldatu egiten da; izan ere, 2008an eta 2009an isuritako tona kopurua doan esleitutakoa baino handiagoa da. 2010-2012an, hasierako egoerara i­tzul­tzen gara, baina behin-behinekoa da, batez ere krisi ekonomikoak eragindakoa, zeina 2011-2012an areagotu egin den.

Analisian jarduera mota kontuan hartuz gero, emai­tzak pixka bat ezberdinak dira.

Jarduera motaren arabera, energia-jardueretan isurketa-eskubideen defizita izan da bi aroetan; lehenengoan, % 1ekoa bakarrik, baina bigarrenean, ia % 20koa. Defizitaren igoera ika­ tz eta fuelaren bidezko energiasorkun­ tzako instalazioei doako esleipena murriztu izanarekin lotuta dago.

Aldaketa nagusietako bat da energia elektrikoak ez duela doako esleipenik izango.

Gainera, doako esleipena jaso­tzeko eskubidea duten instalazioek nolako esleipena izango duten zehazteko ez dira instalaziok

Industri jardueretan ari­tzen diren instalazioen kasuan, bi aroetan superabita izan dela ikusten da. Superabit hori ia konstantea da, izan ere, bigarren aroan esleipena murriztu egin den arren, isurketak ere murriztu egin dira.

produktu-unitateko karbono inten­ tsitateari dagokionez izandako datu historikoak kontuan hartuko, ekoizpenaren datu historikoak baizik, eta Europako instalazio eraginkorrenen datuak erabiliz kalkulatutako erreferen­ tziazko isurketa-balioak aplikatuko zaizkie (Benchmarking irizpidea). Beste alde batetik,

Datu horiek sektoreka bereizten baldin baditugu, 2005-2007an sektore defizitario bakarrak sorkun­tza elektrikokoak eta finketakoak izan direla ikusiko dugu, eta finketaren kasuan, 2008-2012an superabita izan du. Gainerako guztien kasuan, esleipenak isurketa estali du bi aroetan, eta adreilu eta teilen ekoizpenari dagokionez, superabit bereziki nabarmena izan du.

karbono-ihes arriskuaren eraginpean dauden kontuan hartuko da, beraz, arrisku horretatik kanpoko­tzat jo­tzen diren instalazioen doako esleipenak urtetik urtera murriztu egingo dira hasierako esleipen teorikoarekin alderatuta (2013an, % 80 jasoko dituzte; 2020an, berriz, % 30).

Estaldura maila Doako eskubideen esleipenak estal­tzen dituen isurketen ehunekoari dagokionez, EU ETSren lehenengo aroan superabita dagoela ikusten da, hau da, esleitutako doako tonak

30

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012

25. irudia. Isurketen eboluzioa 1.800.000 1.600.000 1.400.000 1.200.000 1.000.000 800.000 600.000 400.000 200.000 0

Siderurgia 2005

Zementua eta karea 2006

2007

Beira 2008

Zeramika eta teilak 2009

2010

2011

Pasta eta papera 2012

26. irudia. EU ETSren eraginpean dauden Euskal A u t on o m i a Er k i d e g ok o i n s ta l a z i oek lort u ta k o d o a k o esleipena, 2005-2012 12.000.0000

11,38

11,51 11,21

106 t CO2 / 106 EUAS

10.000.000

8,81

8,56

8,56

8,68

8,89

2008

2009

2010

2011

2012

8.000.000

6.000.000

4.000.000

2.000.000

0

2005

2006

2007

31

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

27. irudia. EU ETSren eraginpean dauden Euskal A u t on o m i a Er k i d e g ok o i n s ta l a z i oek i s ur i ta k o C O 2 t on en e ta o a n i s urt z ek o e sl ei p en en a rt ek o k on pa r a k e ta 12.000.0000 11,18 11,38

11,36 11,51

10,87

11,21 10,30

10.000.000

9,90

106 t CO2 / 106 EUA

8,81

8,56

8.000.000

8,25

8,9

8,68

8,56

7,4

6,92

6.000.000

4.000.000

2.000.000

0

2005

2006

Isurpena

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Esleipenak

2 8 . i r u d i a . E U E T Sr en l eh en bi a r oe ta k o i s ur k e ta - e s ta l d ur a , sek t or ek a 500 552%

400

300

200

100

0

%197 %111 %111

%99

%176

%172 %109

%96 %110

%109

%144

%116 %124

%128

%109

%128

%59

Generazio Kogenerazioa elektrikoa eta errekuntza >20 MW

Fintzea

Kokea

Siderurgia

Zementua eta karea

Beira

Adreiluak eta teilak 2005-2007

32

Pasta eta papera 2008-2012

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012

S ektore z eha z tuga b eetako isurketen b ilakaera 1 2 Europako Ba­ tzordeak klima-aldaketaren aurka borroka­ tzeko garatu duen planaren arabera, 2020rako BEG isurketen kopuru osoa % 20 murriztu behar da 1990arekin alderatuta, edo beste modu batera esateko, % 14 2005arekin alderatuta. Horretarako, EU ETSren eraginpeko sektoreetan isurketak % 21 murriztea aurreikusi du eta sektore zehaztugabeetan % 10 murriztea.

teko helburua Europakoarekin bat dator: % 10ekoa da.

Gaur egun, hurrengo grafikoan ager­tzen den bezala, sektore zehaztugabeetako isurketen murrizketa, 2005arekin alderatuta, % 7,8koa da; EU ETSren eraginpeko jardueretako isurketen murrizketa, berriz, % 33,5 ingurukoa.

Azken urtean, isurketa-eskubideen salerosketa-araudiaren mende dauden entitateetan isurketa kopurua handitu egin da (sorkun­tza elektrikoan, nagusiki), eta ondorioz, isurketa zehaztugabeek inbentarioko isurketen kopuru osoan daukaten pisua ­txikitu egin da.

Sektore zehaztugabeetako murrizketa hori modu loteslean bana­ tzen da estatuen artean, ahaleginak bana­ tzeko 406/2009/ EE erabakiaren bidez. Espainiako kasuan, sektore zehaztugabeetan isurketak murriz-

2 9 . i r u d i a . Sek t or e z eh a z t u g a bee ta k o e ta E U E T Sr en e r a g i n p e k o s e k t o r e e ta k o b i l a k a e r a - i n d i z e a ( 2 0 0 5 = 1 0 0 13) 110 100 90

%7,8

80 70

-%33,5

60 50 2005

2006 Barreiatuen indizea

2007

2008

2009

2010

EU-ETS indizea

12

ektore zehaztugabeetako isurketak isurketa-merkataritzako arauek arautzen ez dituztenak dira. Funtsean, garraioS sektoreak, etxebizitza-sektoreak eta zerbitzuen sektoreak eragiten dituzte isurketa horiek, baina hondakinen sektorea eta aipatutako arauen mende ez dauden industria- eta energia-instalazioak ere hartzen ditu barne.

13

2005a oinarri-urtetzat hartzen da, zuzentarauak (406/2009/EE) oinarri-urte hori erabiltzen duelako bere barruan sar­ tzen ez diren sektoreetan 2020rako berotegi-efektuko gasak (BEG) murrizteko ahalegina banatzeko; izan ere, 2005a isurketa-eskubideen salerosketa-araudia aplikatu den lehenengo urtea da.

33

2011

2012

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

3 0 . i r ud i a . Sektore zehaztugabeen pisua, BEG isurketen k op u r u o s o a r e k i n a l d e r at u ta %62 %60 %58 %56 %54

%61

%52

%60

%58

%50

%52

%48

%51

%52

2006

2007

%54

%53

2008

2009

%46 %44

2005

2010

2011

2012

% Barreiatuak/Guztizkoa

3 1 . i r ud i a . Isurketen bil akaera, sektore zehaztugabeen arabera 14.000

12.000

10.000

8.000

6.000

4.000

2.000

0

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Disolbatzaileen eta bestelako produktuen erabilera

Hondakinak

Zerbitzuak

EU ETS gabeko industria

Nekazaritza

Etxebizitzak

34

2011 Garraioa

2012

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

2012 7 . ta ul a . BEG isurketen bil akaera, sektore z eh a z t u g a been a r a ber a ( K t C O 2 b a l i ok i d e ta n ) Aldakun­tza 2005-2012 %

Sektoreak

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Garraioa

5.481

5.686

6.074

5.707

5.282

5.098

5.027

5.280

-%4

938

773

775

875

865

880

766

795

-%15

Etxebizitzak Zerbitzuak

435

409

404

470

452

481

456

450

%3

Nekazaritza

1.080

1.050

793

763

771

731

718

708

-%34

Hondakinak

1.039

1.022

971

1.037

1.002

900

870

889

-%14

EU ETStik kanpoko industria

2.679

2.464

2.178

2.804

2.556

3.059

2.470

2.507

-%6

332

361

381

400

413

419

420

420

%27

11.983

11.764

11.577

12.056

11.340

11.568

10.728

11.049

-%8

Disolbatzaileen eta bestelako produktuen erabilera Guztira

Grafikoa hobetu uler­ tzeko, sektore bakoi­ tzak zer barne har­tzen duen kontuan hartu behar da:

tzaileak erabil­ tzeagatik konposatu organiko hegazkorrak isur­tzeari dagozkionak.

Gainera, ekin­tza kirurgikoetan N2O erabil­

1. Garraioa: aire, errepide eta trenbide bidezko garraiorako erregai-kon­ tsumoak sortutako isurketak. Gainera, sektore horretan ibilgailuak hozteko erabil­tzen diren gas fluoratuen isurketak ere sar­tzen dira.

tzearekin eta bestelako jardueretan (aerosolak, su-i­tzal­tzea, eta abar) gas fluoratuak erabil­tzearekin lotutakoak ere sar­ tzen dira.

7. EU ETSren eraginpean ez dagoen industria: isurketa-eskubideen salerosketa-araudiaren mende ez dauden industrietan, galdaren, labeen eta motorren errekun­tzaren ondoriozko isurketak, baita aipatutako araudiaren mende ez dauden baterako sorkun­ tzako sistemetako isurketak ere. Jarduera horren barruan, azido nitrikoa eta gas fluoratuak ekoiztea barne har­ tzen da. Beste alde batetik, errekun­tza-sistemetako CH4 eta

2. E­txebizi­tzak: e­txebizi­tzetako galdaren kon­tsumoaren ondoriozko isurketak.

E­txeko hozte-sistemetan erabilitako gas fluoratuen isurketak ere barruan sar­tzen dira.

3. Zerbi­tzuak: zerbi­ tzuetako galdaren kon­tsu­­mo­aren ondoriozko isurketak. Zer­ bi­tzuen sektoreko hozte-sistemetan erabilitako gas fluoratuen isurketak ere barruan sar­tzen dira.

N2O isurketak barne hartu dira.

4. Nekazari­tza: nekazari­ tza eta arran­ tzako erregai-kon­ tsumoaren ondoriozko isurketak, sektoreko berezko jarduerak direla-eta (abel­tzain­tza, ongarriak, eta abar).

Hurrengo grafikoan ikusten den bezala, garraioak egiten dio ekarpen handiena zehaztugabeen sektoreari (% 48koa), eta ondoren, EU ETSren eraginpean ez dagoen industriak (% 23).

5. Hondakinak: hondakinak zabortegietan trata­ tzeko jarduerak eta uren tratamendua.

Hurrengo grafikoan, EU ETSren eraginpean ez dagoen industri sektoreko isurketen banaketa ikusten da.

6. Disolba­ tzaileen eta bestelako produktuen erabilera: disolba­

35

Berotegi-efektuko gasen inbentarioa

32. irudia. EU ETSren eraginpean ez dagoen industri sek t or ek o i s ur k e t en b a n a k e ta Nekazaritza Hondakinak %7 %8

Zerbitzuak%5

Disolbatzaileen eta bestelako produktuen erabilera %3 Etxebizitxa %7

Prozesu kimikoak

Errekuntza

EU ETS gabeko industria %27

Hondakinak erraustea Bestelako BEG

Garraioa %47

EAEn, biztanle bakoitzeko isurketa zehaztugabeak EB-15eko batezbestekotik behera daude.

3 3 . i r u d i a . E A E k o b i z t a n l e b a k o i ­t z e k o i s u r k e t a - r a t i o a k ( 2 0 1 2 ) e ta E B - 1 5 ek o a k ( 2 0 1 1 ) 25,00

15,00

Suedia

EAE

Espainia

Italia

Grezia

Erresuma Batua

15en EB

Alemania

Finlandia

Frantzia

Portugal

5,51

4,72 Austria

Danimarka

Herbehereak

0,00

Belgika

5,00

Irlanda

10,00 Luxenburgo

Gg CO2 / biztanleko

20,00

Iturria: Eurostat, Klima Aldaketari buruzko Nazio Batuen Esparru Hi­tzarmena eta http://ec.europa.eu/clima/documentation/ e­ts/registries_en.htm, Espainiarako eta EB-15erako, eta Eustat EAErako. Biztanleen datuak aztertutako urteko urtarrilaren 1ekoak dira (2012 EAErako eta 2011 EB-15erako).

36