%53+!, !54/./-)! %2+)$%'/+/ ,52:/25!. %4! ")/-!3!. $!'/%. +!2"/./ /2'!.)+/!2%. )."%.4!2)/! +ARBONOAREN HUSTUBIDEAK +YOTOKO 0ROTOKOLOAREN ESPARRUAN
'
'AS BAT EDO BATZUK ATMOSFERATIK ATERA ETA METATZEN D IT U Z TEN SISTEMA EDO PROZESU GUZTIAK DIRA HUSTUBIDEAK +YOTOKO 0ROTOKOLOAK nBEROTEGI EFEKTUA ERAGITEN DUTEN GASEN #/ . / #( (&# 0&# 3& EMISIOEN KARGA ETA ERANTZUKIZUNAK PARTEKATZEKO .AZIO "ATUEK BULTZATUTAKO TRESNAn BIOMASAK ETA LURZORUAK KARBONOAREN HUSTUBIDE GISA DU TEN FUNTZIOA ONARTZEN DU (ALA JARDUERA OSAGARRIEN BIDEZ LURRA ERABILTZEKO JARDUERAK LURZORUAREN ERABILERA ALDATZEA ETA BASOGINTZA BEROTEGI EFEKTUA ERAGITEN DUTEN GASAK lNKATZEA EMISIOETATIK DESKONTATZEKO AUKERA EMATEN DIE PROTOKOLOA SINATU DUTEN HE RRIALDEEI "ERAZ NEKAZARITZAKO LARREETAKO ETA BASOETAKO JARDUEREN ONDORIOZ ATMOSFE RAKO #/ A BIOMASAN ETA LURZORUAN lNKATZEAK HERRIALDE BAKOITZARENTZAT GASAK MURRIZ TEKO HITZARTUTAKO KONPROMISOAK BETETZEN LAGUNDUKO DU
,URZORUEN ETA BIOMASAREN ERAGINA KARBONOAREN ZIKLOAN A +ARBONOAREN EKOSISTEMA MAILAKO ZIKLOA
,
,ANDAREEK #/ AREN HUSTUBIDE GISA JARDUTEN DUTE IZAN ERE ATMOSFERATIK GASA ATERATZEN DUTE FOTOSINTESIAREN BIDEZ ETA lNKATUTAKO KARBONOA EHUNETAN METATZEN DUTE "IOMASA BEGETALEAN DAGOEN KARBONOAREN PROPORTZIO BAT ATMOSFERARA ASKATZEN DA BERRIRO ARNAS KETA PROZESUEN LANDAREAREN BIZI ZIKLOAN ZEHAR ETA DESKONPOSIZIO PROZESUEN LANDARE EHUNAK ZIKLOAREN AMAIERARA IRITSITAKOAN BIDEZ BAINA GAINERAKO KARBONOA EGURREAN BEHIN BEHINEKO HUSTUBIDEA ETA LURZORUKO MATERIA ORGANIKOAN HUSTUBIDE NAHIKO IRAUNKORRA METATZEN DA ,URREKO EKOSISTEMA NATURALETAN DENBORAREKIN KARBONOA ME TATZEKO PROZESU HORREK KARBONO ORGANIKOAREN STOCKAREN BALIO EGONKORRA EDO OREKATUA LORTZEN DU BESTEAK BESTE LANDARE ESPEZIEAREN KLIMAREN TOPOGRAlAREN LITOLOGIAREN ETA LURZORU MOTAREN ARABERAKOA %RAGITEN DIREN ALDAKETA BORTITZEK LABORANTZA ZUHAITZ MOZTE MASIBOAK SUTEAK HIGADURA ETAB LURREKO EKOSISTEMEN KARBONOAREN DINAMIKARI ERAGITEN DIOTE ASKOTAN KARBONO ITURRI GISA ERE JARDUN IZAN DUTE .EKAZARITZA LARREAK ETA BASOAK ONGI KUDEATUZ GERO LURZORUAK KARBONO ORGANIKOA GALTZEA ERAGOTZ DAITEKE ETA HORREZ GAIN LURZORUETAKO KARBONO ORGANIKOAREN STOCK HANDIAGOA META DAITEKE (ALABER BASOAK ONGI KUDEATZEN BADIRA KARBONOA ERRAZAGO META DAITEKE BIOMASAN n BASO MASA BERRIAK KARBONOA lNKATZEN SEGITZEN BAITU INTENTSITATE HANDIAGOAREKIN GAINERA n BATEZ ERE BIZITZA ZIKLO LUZEKO EGUR PRODUKTUAK LORTZEA BULTZATZEN BADA
# $ #
Ó
"# " % #!"# # ! !" " # $ # !
#
# $ # $ ! # $ # "
B +ARBONOAREN ZIKLO OROKORRA "ATEZ BESTE LANDAREETAN 'T KARBONO ORGANIKO DAGOELA KALKULATU DA ETA LURZO RUAN BERRIZ 'T KARBONO ORGANIKO ETA 'T KARBONO EZ ORGANIKO DAGOELA 3ISTEMA EDAlKOETAN KARBONO EZ ORGANIKO ASKO DAGO KARBONATOAK BAINA ORAINGOZ +YOTOKO 0ROTOKOLOAK EZ DITU KONTUAN HARTU HORIEN mUXUAK KAREZTATZE TEKNIKEN BIDEZ LURZORU AZIDOETARA KARBONATOAK SARTZEAREN ONDORIOZ GERTATZEN DIRENAK IZAN EZIK )NDUSTRIA IRAULTZA BAINO LEHEN ATMOSFERAKO #/ KONTZENTRAZIOAK NAHIKO EGONKORRAK ZIREN IZAN ERE KARBONOAREN BI mUXU NAGUSIAK LEHORREKO EKOSISTEMEN ETA ATMOSFERAREN ARTEKOA ETA OZEANOEN ETA ATMOSFERAREN ARTEKOA NORMALEAN OREKAN OREKA DINAMIKOA ZEUDEN 'EROZTIK ORDEA ERREGAI FOSILAK ERRETZEAK DEFORESTAZIOAK ETA LABORANTZA INTEN TSIBOAK BESTE mUXU BAT ERAGIN DUTE KARBONOAREN ZIKLOAN *ARDUERA HORIEN ONDORIOZ 'T # URTE INGURU EMITITZEN DIRA ATMOSFERARA HORIEN LURZORUAREN ERABILERA ALDA TZEAGATIK GERTATZEN DIRA ADIBIDEZ DEFORESTAZIO TROPIKALA %MISIO HORIEN BAINO GEHIAGO OZEANOEK ETA LEHORREKO EKOSISTEMEK XURGATZEN DUTE PROPORTZIO BERTSUETAN
# " ! #
# $!#
! #
" # " ! % # % #
$!& !$ # #
& ! " & ! " %$! #& ! & "$ #$! & #!$ #&
#" " # #
Î
+ARBONO ORGANIKOAREN EGUNGO STOCKA %USKAL !UTONOMIA %RKIDEGOAN A ,URZORUAK
% %53+!, !54/./-)! %2+)$%'/+/ ,52:/25!. %4! ")/-!3!. $!'/%. +!2"/./ /2'!.)+/!2%. )."%.4!2)/!
%USKAL !UTONOMIA %RKIDEGOKO LURZORUAREN LEHENENGO CM ETAKO KARBONO ORGA NIKOAREN EGUNGO STOCKA -T # INGURUKOA DELA KALKULATU DA -T T HORIETATIK !RABAN DAGO "IZKAIAN ETA 'IPUZKOAN /RDENA HORI KONTRAKOA DA KARBONO ORGANIKOAREN ZENBATEKOA AZALERA UNITATEKO ADIERAZTEN DENEAN ETA T # HA !RABAN "IZKAIAN ETA 'IPUZKOAN HURRENEZ HURREN
{
! " ! " " !"
#
#
#
!" " ! % $%
$! $ ! !! " ! "# %
,URRALDE (ISTORIKO BAKOITZEAN LURZORUAREN KARBONO ORGANIKOAREN EDUKI HANDIENETIK TXIKIENERAKO GRADIENTEA DAGO AZALERA UNITATEKO LURZORUAREN ERABILERAREN ORDENA HO NEN ARABERA BASOAK LARREAK NEKAZARITZA "ERAZ %USKAL !UTONOMIA %RKIDEGOKO LURZORUEN KARBONO ORGANIKOAREN EDUKIAN ERAGIN HANDIA DUTE LURZORUAREN ERABILERAK ETA LURZORUA KUDEATZEKO MODUAK HORREK AGERIAN UZTEN DU GIZAKIEN JARDUERAREN ONDORIOZ ASKO ALDATZEN DELA LURZORUAREN KARBONO OR GANIKOAREN BANAKETA "ESTALDE KLIMAK LITOLOGIAK TOPOGRAlAK LURZORU MOTAK ETA LUR SAILAREN ERABILERAREN HISTORIAK ERE ERAGIN HANDIA DUTE LURZORUEN KARBONO ORGANIKOAREN EDUKIAN
ÕÀÀi Ê i i i } ÊÎäÊV iÌ> ®Ê >ÀL Ê À}> >Ài ÊÃÌ V >Ê Õà > Ê ÕÌ >Ê À `i} >
ÊÎxÊÌÊ Ê > £ ÎxÊ Ê{xÊÌÊ Ê > £ {xÊ ÊxxÊÌÊ Ê > £ xxÊ ÊÈxÊÌÊ Ê > £ ÈxÊ ÊÇxÊÌÊ Ê > £ ÇxÊ ÊnxÊÌÊ Ê > £ nxÊ Ê xÊÌÊ Ê > £ xÊ Ê£äxÊÌÊ Ê > £ Ê£äxÊÌÊ Ê > £ 1ÀÌi} > À iÀi Õ> âÊ`>}
B "ASOETAKO BIOMASA %USKAL !UTONOMIA %RKIDEGOKO ZUHAITZ BASOETAKO BIOMASAN DAGOEN KARBONO ORGA NIKOAREN EGUNGO STOCKA -T # DELA KALKULATU DA SUSTRAIAK BARNE !RABAN DAGO "IZKAIAN ETA 'IPUZKOAN INFORMAZIOA AN EGINDAKO ,EHEN "ASO )NBENTARIOKO DATUETATIK ATERA DA
! " " !"
!" " ! ! !
!
x
%USKAL !UTONOMIA %RKIDEGOKO BASOETAKO BIOMASAN DAGOEN KARBONO ORGANIKOAREN STOCKAREN INGURU INTSINIS PINUZ OSATUTAKO BASOETAN DAGO 0AGADIETAN BERRIZ INGURU DAGO "ASOETAKO GAINERAKO ESPEZIEEN BIOMASAN DAGOEN KARBONO ORGA NIKOAREN STOCKA %USKAL !UTONOMIA %RKIDEGOKO BIOMASAREN GUZTIZKO STOCKAREN BAI NO GUTXIAGOKOA DA KASU GUZTIETAN
# # # $" ! # $" "& % # $ ! $" ! $! # #! $" "& % "#! " "# ' # " ' $'# !
# #
%USKAL !UTONOMIA %RKIDEGOKO LURZORUAN ETA BIOMASAN KARBONO ORGANIKO GEHIAGO METARAZTEKO
, È
,EHORREKO EKOSISTEMETAN DAUDEN KARBONOAREN HUSTUBIDE NAGUSIETATIK LURZORUAREN MATERIA ORGANIKOA DA KARBONOAREN STOCK EGONKORRENA "IOMASAN DAGOENAK BAINO EGO TE DENBORA HANDIAGOA DU .OLANAHI ERE BIOMASAKO KARBONOAREN METAKETA ERE OSO GARRANTZITSUA DA OSO AZKAR METATZEN DELAKO ETA BIZITZA ZIKLO LUZEKO EGUR PRODUKTUAK BULTZATUZ EGOTE DENBORA AREAGOTZEKO AUKERA EMATEN DUELAKO (ALA ERE LURZORUAN ETA BIOMASAN KARBONOA METATZEKO AUKERAK MUGATUAK DIRA BALDIN ETA BIOMASA ERREGAI FOSIL EZ BERRIZTAGARRIEN ORDEZKO ENERGIA EKOIZTEKO ERABILTZEN EZ BADA LABORANTZA ENERGE TIKOAK .EKAZARITZAKO LURSAILAK LARREAK ETA BASOAK ERABILTZEKO ETA KUDEATZEKO TEKNIKEN BIDEZ URTEKO EPEAN KARBONOA lNKATZEKO MAILA GORENAK LORTUKO DIRELA USTE DA ETA DENBORA TARTE HORRETAN ENERGIA EKOIZTEKO SISTEMETAN BEHAR ADINA DOIKUNTZA EGIN BE HARKO DIRA ATMOSFERARA ASKATZEN DIREN #/ MAILAK EGONKORTU AHAL IZATEKO %RA BEREAN LURZORUAN ETA BIOMASAN KARBONOAREN STOCKAK AREAGOTZEKO NEURRIAK EZARTZEN BADIRA ONURA HANDIA EGINGO ZAIO INGURUMENARI NEKAZARITZAREN LARREEN ETA BASOEN KUDEAKETA IRAUNKORRA ALEGIA URAREN ETA LURZORUAREN KALITATEA HOBETUKO DA ETA ORO HAR NATURA RENA ,EHORREKO EKOSISTEMETAN KARBONO ORGANIKOA METATZEN LAGUNDUKO DUTEN HAINBAT JARDUERA DESKRIBATUKO DITUGU
%53+!, !54/./-)! %2+)$%'/+/ ,52:/25!. %4! ")/-!3!. $!'/%. +!2"/./ /2'!.)+/!2%. )."%.4!2)/!
s :UHAITZIK GABEKO LURSAILETAN LABORANTZA EREMU MARJINALETAN ETA EREMU DEGRA DATUETAN BASO SARTZEA BASO BERRITZEA DIRA HUSTUBIDEETAKO KARBONOA HANDITZEKO JARDUERA NAGUSIAK T # HA URTE LURZORUETAN T # HA URTE BIOMASAN !LABAINA %USKAL !UTONOMIA %RKIDEGOKO SAIL HANDIETAN BASO BERRITZEA EGITEKO AUKERAK MUGATUAK DIRA BATEZ ERE ISURIALDE ATLANTIKOAN IZAN ERE EGUNGO BASO AZALERA HANDIA DA LEHEN SEKTOREKO HAINBAT BETEKIZUN SOZIOEKONOMIKO KON TUAN HARTUTA s -ENDIAK BERRANTOLATZEN BADIRA KARBONOA ETENGABE META DAITEKE DENBORAN ZEHAR ETA BASOAK KUDEATZEKO HAINBAT PRAKTIKA EGOKI ERABILITA LURZORUAREN KARBONO OR GANIKOAREN GALERA ERAGOZTEAZ GAIN OSO MAIZ GERTATZEN DA HORI BASOETAN LURZORUE TAKO KARBONO ORGANIKOAREN STOCKEN METAKETARI LAGUNDU EDOTA AREAGOTU ERE EGIN DAITEKE T # HA URTE "ASOAK KUDEATZEKO PRAKTIKA HAUEK PROPOSATZEN DIRA BESTEAK BESTE n ,URZORUA PRESTATZEKO LAN AGRESIBOAK EZ EGITEA LURZORUA HIGADURATIK BABESTEKO ETA HUMUS KANTITATEA AREAGOTZEKO TEKNIKAK ERABILTZEA n %LIKAGAI GEHIAGO BEHAR DUTEN BASO SAILAK ONGI ONGARRITZEA n %GURRAREN PRODUKTIBITATEA ETA KALITATEA KONTUAN HARTUTA HAUTATZEA BASOKO ES PEZIEAK n "IZITZA ZIKLO LUZEKO BASO PRODUKTUAK UGARITZEA n 3UTEAK PREBENITZEA #/ ITURRI GARRANTZITSUA BAITIRA s %GURRAREN ERABILERA BULTZATZEN BADA hORDEZKAPEN BIKOITZAv EFEKTUA LORTZEN DA FA BRIKAZIO PROZESUAN EMISIOAK GUTXITZEA ETA LORTUTAKO PRODUKTUAK ETA AZPIPRODUK TUAK ENERGETIKOKI BALORIZATZEA s ,ARREAK HOBETO KUDEATZEA GOMENDATZEN DA KLIMAK TOPOGRAlAK FAKTORE EDAlKOEK ETA HIDROLOGIKOEK LAGUNTZEN BALDIN BADUTE (ORI GUZTIA KONTUAN HARTUTA LURZORUAN URTEKO T # HA # GEHIAGO IZANGO DELA ZENBATETSI DA s (IGADURAGATIK HERRITARREK ALDE EGIN DUTELAKO ETAB LURZORUA DEGRADATZEKO ARRIS KUAN DAGOEN LARRE EREMUETAN BASO SARTZEA KOMENI DA /RO HAR KLIMA MALDA HI GATZEKO ARRISKUA LURZORU MOTA UR GORDAILU HANDIAK BABESTEKO BEHARRA ETAB KON TUAN HARTUTA BASOAK LARREAK ETA NEKAZARITZAKO SAILAK APROBETXATZEKO MOSAIKOAK BULTZATZEA GOMENDATZEN DA
Ç
s .EKAZARITZAKO KUDEAKETA BERRIZ BIDERATU BEHAR DA HOTS AZKEN URTEOTAKO EGOERA ALDERANTZIKATU IZAN ERE NEKAZARITZAKO LURZORUAK #/ AREN ITURRI IZAN DIRA AZKEN URTEOTAN +ONDIZIO EDAFOKLIMATIKOEKIN LABORANTZAREN BEHARREKIN ETA BALDINTZA SO ZIOEKONOMIKOEKIN BAT DATOZEN TEKNIKA HAUEK GOMENDATZEN DITUGU n +ONTSERBAZIO LABORANTZA T # HA URTE n 5ZTEN HONDAKINAK KUDEATZEA T LASTOKO T # HA URTE n !ZALEKO LABORANTZA T # HA URTE n +ALITATEZKO MATERIA ORGANIKO EXOGENOA GEHITZEA T HA URTE n ,ABORANTZA ENERGETIKOAK ERABILTZEA T # HA URTE KONTUAN HARTUTA ERREGAI FOSILAK ERRETZEAN EMITITZEN DEN #/ AREN KONPENTSATZEN DELA LABORANTZA HORIEK ERRETZEAN n 'AINERA LABORANTZA INTENTSIBOKO SISTEMAK GUTXIXEAGO ERABILTZEA PROPOSATZEN DA ONGARRI NITROGENATU GUTXIAGO ERABILIZ . / REN EMISIOAK GUTXITZEKO ETA ENERGIA KONTSUMOA TXIKITUZ s +ARBONO ORGANIKOA ATXIKITZEKO AHALMEN HANDIA DUTEN LURZORUAK ZOHIKAZTEGIAK PADURAK LURZORU HIDROMORFOAK MATERIAL BOLKANIKOETAN OINARRITUTAKO LURZORUAK BABESTEKO ARAUAK EZARRI BEHAR DIRA "ESTALDE LURZORUAK KONTSERBATZEAZ GAIN KARBO NO METATUAREN EDUKIA ETA LODIERA HANDITZEN LAGUNDUKO DUTEN KUDEAKETA POLITIKAK GAUZATU BEHAR DIRA ADIBIDEZ LURZORUA HIGADURATIK BABESTEA ETA LODIERA GUTXIKO LURZORUA NAGUSI DEN EREMUETAN EREMU DEGRADATUETAN EDO EREMU POLUITUETAN LUR ZORUAREN SORRERA AZKARTUKO DUTEN NEURRIAK HARTZEA s +ARBONO ORGANIKOAREN STOCKAK AREAGOTZEKO GAUZATZEN DIREN PRAKTIKAK DENBORALDI BATERAKO BERTAN BEHERA UTZI EDO ETETEN BADIRA ASKOTAN KARBONO UGARI GALTZEN DA LURZORUAN .EURRIAK ERAGINKORRAK IZAN DAITEZEN PRAKTIKA BAT MARTXAN JARRIZ GERO EPE LUZEAN PRAKTIKARI EUSTEKO KONPROMISOA HARTU BEHAR DA ,EHORREKO HAINBAT HUSTUBIDETAN KARBONOAREN STOCKAK AREAGOTU ARREN BEROTEGI EFEKTUA ERAGITEN DUTEN GASEN EMISIOEN BALANTZEAN EZ DA ZUZENEKO DESKONTURIK APLIKATUKO n +YOTOKO 0ROTOKOLOAN ETA -ARRAKEXEKO (ITZARMENETAN EZARRITAKO KALKULU METODOLOGIAREN ARABERAn 'AINERA KONPROMISOAREN LEHENBIZIKO URTEETAN KONTUAN IZANGO DIRA BOST URTE HORIETAN IZAN DIREN KARBONOAREN STOCKEN ALDAKETA NETO ETA ZIURTAGA RRIAK n ETIK AURRERA GIZAKIAK EGINDAKO BASO SARTZEAGATIK BASO BERRITZEAGATIK NA HITAEZKOA ETA NEKAZARITZA BASOAK ETA LARREAK KUDEATZEKO JARDUERENGATIK SORTUTAKOAK BAITA LANDAREDIA LEHENERATZEAGATIK HAUTAZKOA SORTUTAKOAK EREn "ESTALDE KONPROMI SOAREN LEHENBIZIKO DENBORALDIRAKO BASOAK KUDEATZEKO MUGA BALIOA EZARRI DA %SPAINIA REN KASUAN BALIO HORI -T # URTE DA "ALIO HORI ESTATUKO DATUETAN EDO &!/REN DATUETAN OINARRITUTA DAGO EKO DESKONTUA APLIKATU ZAIE ETA MUGA OINARRI GISA HARTUTAKO URTEKO EMISIOEN DA KALKULU HORI EZ DA INONDIK INORA DATOZEN KONPRO MISO ALDIETARAKO AURREKARIA
n