BEROTEGI-EFEKTUA ERAGITEN DUTEN GASEN EMISIOEN INBENTARIOA 1990-2000

Ingurumen Estrategiaren Agiria Saila 11zk Azaroak 2002

Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa Sociedad Pública Gestión Ambiental

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan [1990 •

LURRALDE ANTOLAMENDU ETA INGURUMEN SAILA

2000]

DEPARTAMENTO DE ORDENACION DEL TERRITORIO Y MEDIO AMBIENTE

Ingurumen Estrategiaren Agiria Saila • 1.zk. Azaroak 2000. “Ingurugiroan Euskal Autonomia Erkidegoko HerriAdministrazioak Egindako Gastu eta Inbertsioen Inpaktu Ekonomikoa” • 2.zk. Maiatzak 2001. “2001 Ekobarometro Soziala” • 3.zk. Urriak 2001. “Ingurumena Euskal Autonomia Erkidegoan: Laburpena” • 4.zk. Urtarrilak 2002. “Garapen jasangarrirako Europako Batasunaren estrategia” • 5.zk. Otsailak 2002. “Euskal Autonomia Erkidegoko Hondakin Arriskutsuen Inbentarioa” (Laburpena) • 6.zk. Apirilak 2002. “Bizikletan, kerik gabeko hirietarantz” • 7.zk. Maiatzak 2002. “Euskal Autonomia Erkidegoko Beharrezko Material Guztia.

BMG 2002” • 8.zk. Uztailak 2002. “Garraioa eta Ingurumena Euskal Autonomia Erkidegoan.

GI 2002 Adierazleak” • 9.zk. Abuztuak 2002. “Sustainable Development in the Basque Country” • 10.zk. Urriak 2002. “Ingurumen Adierazleak” 2002 • 11.zk. Azaroak 2002. “Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan (1990 • 2000)”

www. Ingurumena.net Gure herriko Garapen Jasangarriaren inguruko Eusko Jaurlaritzaren orria.

Argitaratzaialea: Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa - IHOBE Nurk Egina: LABEIN Fundazioak IHOBErentzat Diseinua: Imprenta Berekintza Itzulpena: Elhuyar © IHOBE 2002 Lege Gordailua: BI-2489-02 % 100 paper birziklatuan inprimatua

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan [1990 •

2000]

Aurkibidea

Aurkibidea ......................................................................................................................................................................................................

1. Sarrrera

.............................................................................................................................................................................................

9

.......................................................................................

11

..............................................................................................

12

..................................................................................................................................................................................

15

...........................................................................................................................................................................................

17

1.1. Klima Aldaketa. Fenomenoaren Deskribapena 1.2. Klima Aldaketa. Nazioarteko Hitzarmenak

2. Metodologia 3. Emaitzak

7

3.1. Berotegi Efektuko Gasen emisioen bilakaera Euskal Autonomia Erkidegoan

.................

18

3.1.1. Berotegi Efektuko Gasen emisio-iturri nagusiak Euskal Autonomia Erkidegoan ........................................................................................................................................................ 18 3.1.2. CO2-aren emisioen bilakaera

..............................................................................................................

20

3.1.3. CH4-aren emisioen bilakaera

..............................................................................................................

22

3.1.4. N2O-aren emisioen bilakaera

.............................................................................................................

23

3.2. Berotegi Efektuko Gasen bilakaera oinarri-urtearen arabera

......................................................

24

3.3. Berotegi Efektuko Gasen emisioen bilakaera barne-produktu gordinari dagokionez ........................................................................................................................................................................ 26 3.4. Euskal autonomia erkidegoaren eta beste herrialde batzuen arteko konparaketa

.....

27

3.5. Berotegi Efektuko Gasen emisioen bilakaera, inportatutako Energia Elektrikoa barne hartuta .................................................................................................................................................................... 29 3.5.1. Zuzeneko eta zeharkako emisioak jarduera-sektoreetan

4. Ondorioak

...............................................

31

......................................................................................................................................................................................

35

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

Aurkezpena

Aurkezpena

Aurkezpena

Sabin Intxaurraga Eusko Jaurlaritzako Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailburua

Nazioarteko komunitateak 1992an heldu zion arazoari Nazio Batuek zuzendutako Klima Aldaketari buruzko Hitzarmenaren bidez. Orduan hasitako prozesuaren ondorioz, 1997an Kyotoko Protokoloa onartu zen. Bertan emisioak murrizteko helburuak jarri ziren lehen aldiz. Protokoloan, berotegi-efektua eragiten duten sei gasen emisioak murriztu behar zituztela eskatzen zitzaien herrialde industrializatuei; hain zuzen, 20082012 denboraldian 1990eko emisioak, gutxienez, % 5 murriztu behar zituztela.

Euskal Autonomia Erkidegoan, 2002-2020ko Garapen Jasangarriaren EAEko Ingurumen Estrategiaren lehentasunezko helburu bat, hain zuzen, atmosferari kalte egiten dioten gasen emisioak mugatzea da eta, beraz, Kyotoko helburuak lortzen laguntzea.

Ingurumen-jarduerarako esparru horretan txertatzen da Berotegi Efektuko Gasen Inbentarioa, eta

arazoari aurre egiteko estrategiak zehazten lagunduko duten datu baliagarriak eta alderagarriak lortzea da haren helburua.

Nazio Batuek proposatutako metodologiari jarraituz, berotegi-efektuaren eragile diren gas nagusien emisio antropogenikoen hamarkada bateko (1990-2000) bilakaera aztertzen da bertan; baita horiek sortzen dituzten prozesu eta jarduera ekonomikoak eta kontsumokoak ere. Azterketak erakusten duenez, emisio horiek % 25 areagotu ziren denboraldi horretan.

Txostenaren arabera, gainera, emisioak garraioeta zerbitzu-sektorean, elektrizitate-sorkuntzan eta hiri-hondakin solidoetan sortu dira batez ere, alegia, ekoizpenarekin eta kontsumoarekin zuzeneko lotura duten jardueretan. Horregatik, emisioak murriztea ez da agintari publikoen zeregina bakarrik, erakundeen, enpresen eta hiritarren, hiruren, erantzukizuna da.

Erregai fosilen alternatiba diren energien aldeko apustua eta energia-kontsumoa arrazionalizatzea; garraio publikoa gehiago erabiltzea edo eragile ekonomikoek eta gizarteak, oro har, hondakin gutxiago sortzea, giro-aldaketaren arazoari aurre egiteko behar-beharrezkoak diren neurriak dira. Gainera, neurriak hartu ezean, horren eragin negatiboak gero eta handiagoak izango dira.

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

A

tmosferako berotegi-efektua sortzen duten gasen emisioaren arazoa eta horiek giro-aldaketan duten eragina kezkatzeko modukoak dira mundu-mailan. Lurraren globoa pixkanaka berotzen ari da gas horien kontzentrazioaren ondorioz, eta, jakina, klima zenbat eta azkarrago aldatu, ingurumenarentzako arriskua ere are eta larriagoa izango da.

7

Sarrera

1

Sarrera

Mundu mailan bat datoz honako gai honetan: berotegi-efektua eragiten duten gasen (horrela deitzen zaie planetaren berotze globalean duten eraginagatik) kontzentrazioa ingurunean igo egin da eta horrek klima-aldaketa globalean eragin egiten du.

Ondorengo taulan, berotegi-efektua eragiten duten hainbat gasen adibideak erakusten dira.

Batetik, gas horien kontzentrazioa 1750. eta 1998. urteetan adierazten da laburbildurik, eta, bestetik, 90eko hamarkadan izan duen hazkundea eta atmosferan zenbat denbora irauten duen ere adierazten da.

9

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

Industria-aroaren aurretik, berotegi-efektua eragiten duten gasen kontzentrazio atmosferikoak gutxi gorabehera konstante mantendu ziren milaka urtetan. 1750. urteaz geroztik, berotegiefektua eragiten duten hainbat gasen kontzentrazioak handitzen doaz, zuzenean edo zeharka, giza jardueren ondorioz.

1. taula Berotegi-efektua eragiten duten gas nagusiak BEROTEGI-EFEKTUA ERAGITEN DUTEN GASAK

Formula kimikoa

Karbono dioxidoa

CO2

Industrializazio aurreko kontzentrazioa

278.000 ppbv

Atmosferan zenbat denbora irauten duen

90eko hamarkadako hazkundea

Kontzentrazioa 1998an

365.000 ppbv 1.500 ppbv/urte

Berotze globaleko ahalmena (GWP)*

Iturri antropogenikoak

Aldakorra

- Erregai fosilen errekuntza

(5 eta 200

- Lurraren erabileraren aldaketa

urte bitartean)

- Zementu, kare, etab. ekoiztea

1

- Producción de cemento, cal, etc.

- Erregai fosilak Metanoa

CH4

700 ppbv

1745 ppbv

7,0 ppbv/ urte

12

- Arroz-soroak

21**

- Hondakindegiak - Abere-ustiategiak N2O

Oxido nitrosoa CFC-11

270 ppbv 0

CClF3

316 ppbv

0,8 ppbv/urte

0,268 ppbv

114

-1,4 pptv/urte

45

- Ongarriak

310

- Likido hoztaileak

6.200-7.100***

- Aparrak HFC-23

CFCl3

0

Perfluorometanoa

CF4

0,040

SF6

0

Sufre hexafluoruroa

0,014 ppbv

0,55 pptv/urte

260

0,080 ppbv

1 pptv/urte

50.000

0,0042 ppbv

0,24 pptv/urte

3.200

- Likido hoztaileak

1.300-1.400***

- Aluminioaren ekoizpena

6.500

- Fluido dielektrikoak

23.900

Oharra: pptv: trilioiko bolumenean; ppbv: bilioiko bolumenean. ppmv: milioiko bolumenean. * 100 urteko batez besteko bizitzarako GWP iraupenarentzat. ** ozono troposferikoa eta ur-lurrun estratosferikoa sortzeko zeharkako eraginak barne. *** berotzeko ahalmen netoa (ozono-geruza suntsitzearen ondoriozko zeharkako eraginak barne).

Iturriak: UNEP/GRID-Arendal eta Climate Change 2001: “The Scientific Basis”

10

IPCCren hirugarren ebaluazio-txostenaren arabera (Klima Aldaketaren Gobernu arteko Panela), CO2-aren kontzentrazio atmosferikoa %31 igo da 1750. urteaz geroztik. CO2-aren kontzentrazioa, segur aski, ez da inoiz gaur

egungoa bezain altua izan azken 420.000 urteetan, ezta azken 20 milioi urteetan ere.

Sekula ez da CO2-aren horrelako hazkunderik ezagutu, ez behintzat azken 20.000 urteetan.

360 400

350 340 330

Giza eragina

350

320 310 1960

1970

1980

1990

2000

300

250

200

Atmosferako CO 2 (ppmV)

Atmosferako CO 2 Kontzentrazioa (milioikotan)

1. grafikoa CO2-aren kontzentrazio atmosferikoaren hazkunde globala industria-iraultzaren hasieratik ppm-tan1

150 -450

-400

-350

-300

-250

-200

-150

-100

-50

0

50

Mila urte

Sarrera

Iturria: UNEP-GRID-Arendal 1

ppm: milioikoa (edo ppb: bilioikoa: 1000 milioi). Berotegi-efektua eragiten duten gas-molekulen edo CO2-aren kontzentrazioa, kasu honetan, aire lehorrean guztira dauden molekulekiko. Beraz, 300 ppm CO2 adierazpenak honako hau esan nahi du: 300 molekula CO2 daudela aire lehorreko milioi molekulako.

CH4–aren kontzentrazio atmosferikoa %151 igo da 1750. urteaz geroztik, eta oraindik hazten ari da. 420.000 urtean gainditu ez den kontzentraziora iritsi da.

N2O-aren kontzentrazio atmosferikoa %17 igo da 1750etik, eta hazten ari da. Ez da horrelako kontzentraziorik ezagutu azkeneko milaka urteetan.

Bestalde, 1995az geroztik, gas halokarbo-

1.1. Klima Aldaketa. Fenomenoaren Deskribapena Lurrak Eguzkiaren erradiazioa batik bat lurrazalean xurgatzen du. Energia hori korronte atmosferikoetan eta itsaslasterretan banatzen da berriro, eta atzera espaziora irradiatzen da erradiazio infragorri gisa. Lurrean, eguzkienergia erasotzailea espaziora itzultzen den energiarekin orekatzen da. Beraz, Eguzkitik jasotako edo espaziora itzulitako erradiazioan eragiten duten faktoreek kliman eragiten dute,

natuen kontzentrazio atmosferikoak hazten ari dira baina maila txikiagoan, eta gutxitzen ari direla dirudi, Montrealeko Protokoloaren neurri arautzaileei esker. Gas halokarbonatuak berotegi-efektua eragiten duten gasak zein ozono-geruza suntsitzen dutenak dira (CFCl3 eta CF2Cl2). Hala ere, substantzia horiek ordeztu dituzten substantzien maila atmosferan igotzen ari da. Halaber, berotegiefektua eragiten duten gasak dira.(CHF2Cl eta CF3CH2F).

baita energiaren banaketa atmosferan edo atmosferaren, lurraren eta ozeanoen artean aldatzen dutenek ere.

Ondorioz, atmosferan berotegi-efektua eragiten duten gasen maila igotzeak klima-aldaketan eragiten du. Berotegi-efektua eragiten duten gasen kontzentrazioa handitzen bada, gutxitu egiten da lurrazalak energia espaziora irradiatzeko duen eraginkortasuna. Horren ondorioz, behe-atmosfera eta lurrazala berotuko egingo dira.

2. grafikoa Berotegi-efektua

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

11

Halaber, litekeena da klima-aldaketak munduko ingurumenari modu adierazgarrian eragitea. Oro har, zenbat eta azkarrago aldatu klima, orduan eta arrisku handiagoa egongo da ingurumenean kalteak eragiteko. Hona hemen mundu mailan une honetan agertzen ari diren berotze globalaren ezaugarrietako batzuk:

- Behe-atmosferan tenperatura altuagoak - Laino, euri eta ur-lurrun kantitatea handitzea.

- Artikoko glaziarretako izotz-geruzaren hedadura eta lodiera txikitzea.

- Ozeanoak berotzea eta horien maila igotzea.

3. grafikoa Klima-aldaketaren ondorio nagusiak

12

Iturria: EPA (AEbtako ingurumena babesteko agentzia.

Sarrera

1.2. Klima Aldaketa. Nazioarteko Hitzarmenak Berotegi-efektua eragiten duten gasen kontzentrazioa egonkortzeko lan handia egin beharko da. Nazioarteko komunitatea erronka hori bideratzen ari da Nazio Batuek zuzendutako Klima Aldaketari buruzko Hitzarmenaren

bidez. Hitzarmen hori 1992an onartu zen eta 170 herrialde baino gehiago daude inskribatuta. Helburua atmosferan berotegi-efektua eragiten duten gasen kontzentrazioak egonkortzea da, horrela, ez baita klima-sisteman interferentzia antropogeniko arriskutsurik egongo. Horretarako, herrialde garatuek ondorengo konpromisoa

Prozesu horrek bultzaturik, 1997ko abenduaren 11n Nazio Batuen Esparru Hitzarmenaren

Kyotoko Protokoloa onartu zen. Bertan, Hitzarmeneko Alderdiek aho batez onartu zuten herrialde industrializatuek %5ean murriztu behar zutela gutxienez berotegi-efektua eragiten duten sei gas. Horrek, Europako Batasunaren kasuan, %8ko jaitsiera suposatzen du 2008-2012 eperako, 1990eko mailei dagokienez (estatu espainiarrean %15eko igoera onartzen da).

EAEk honako hau zehaztu du Garapen Jasangarriaren EAEko Ingurumen Estrategian (2002-2020): bere xede nagusia berotegiefektua eragiten duten gasen emisioa murriztea dela, horrela Kyotoko protokoloa betetzeko.

13

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

hartu zuten Montrealeko Protokoloaren bidez: 1990ean erabakitako karbono dioxidoaren eta berotegi-efektua eragiten duten kontrolatu gabeko gasen emisio-mailak berrezartzea, bakarka edo denen artean, 2000. urtean. Hitzarmeneko Alderdien Konferentziako saioen lehen fasean ondorio honetara iritsi ziren: herrialde garatuek hartutako konpromisoa ez zela egokia epe luzera Klima-sisteman interferentzia antropogeniko arriskutsurik ez gertatzeko. Gainera, Konferentzia horretan erabaki zen 2000. urtetik aurrera neurri egokiak hartzeko prozesua abiaraztea, horrela, protokolo edo tresna juridiko egokia edukitzeko.

Metodologia

2

Metodologia

Emisio antropogenikoak kalkulatzeko (emisiogile eurek) eta berotegi-efektua eragiten duten gas guztien hustubideen xurgapen-kalkulua egiteko erabili beharreko metodologiak honako hauek izango dira: Klima Aldaketari buruzko Gobernu arteko Aditu-taldeak eta Alderdien Konferentziak saioen hirugarren fasean onartutakoak.

Euskal Autonomia Erkidegoak IPCCk proposatutako metodologia onartu du Berotegi-efektua Eragiten duten Gasen emisioaren Inbentarioa egiteko. Une oro, baliozko datu konparagarriak lortzen saiatu dira. Datu horiek etorkizuneko eguneratzeetarako trazabilitatea eta oinarria lortzea ahalbidetuko dute, baita emisioak gutxitzeko plan eta ekintza-estrategiak ezartzeko ere.

Ondorengo sei gasen inbentarioa egin behar da: - Karbono dioxidoa (CO2) - Metanoa (CH4) - Oxido nitrosoa (N2O) - Hidrofluorokarbonoak (HFC) - Perfluorokarbonoak (PFC) - Sufre hexafluoruroa (SF6)

Bestetik, ondorengo prozesu-iturri edo hustubideen inbentarioa ere egin behar da: 1. Energia: garraio, transformazio eta energia-kontsumoarekin loturik dauden ekintzenmultzoa sartzen da hemen.

2. Prozesu industrialak: prozesu-ezaugarrien ondorioz gas-mota horien emisio-iturri diren jarduera guztiak (industriako errekuntza-prozesuak “Energiaren� barnean daude).

3. Disolbatzaile eta beste produktu batzuen erabilera: batez ere, disolbagarrien erabileratik eratorritako NMVOC-en (metanoa ez diren konposatu organiko lurrunkorrak) emisioekin lotutako taldea.

4. Nekazaritza: lurra lantzetik, abeltzaintzatik, eta abarretik eratorritako emisioak, errekuntza-prozesuak eta hondakin-uren tratamendua izan ezik.

5. Lurraren erabileraren eta basoen aldaketak: lurraren erabileraren eta basoen aldaketak sortutako emisioen eta hustubideen xurgapen-aldaketak.

6. Hondakinak: hondakindegiak eta hondakin-tratamendua 7. Bestelakoak: hemen aipatu ez den beste iturriren bat.

Kalkuluak egiten hasi aurretik, EAEn erabilgarri dauden datuak aztertu dira, baita Europako Batasunean eta estatu kide batzuetan (Espainia, Frantzia, Austria, etab.) erabili diren ikerketa eta ratioak ere. Europako Batasunean eta espainiar estatuan, gehien bat, berotegi-efektua eragiten duten honako gasak isuri dira: CO2, CH4 eta N2O, lau jarduera-sektoretan.

15

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

Lehen konpromiso-denboraldia hasi baino urtebete lehenago, gehienez ere, sistema nazionala ezarri beharko dute Kyotoko Protokoloa berretsi duten herrialdeek. Sistema horrek honako hau ahalbidetuko du: emisio antropogenoak zenbatestea (emisiogileek eurek) eta Montrealeko Protokoloaren kontrolpean ez dauden berotegi-efektua eragiten duten gas guztien hustubideen xurgapen-zenbatespena egitea.

4. grafikoa Berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioen batez besteko portzentajea Europako Erkidegoan eta espainiar estatuan 1990. eta 2000. urte-bitartean.

EUROPA

N2O % 9,1

HFC % 0,9

ESPAINIA PFC % 0,2

CH4 % 9,3

SF6 % 0,2

CH4 % 10,5

N2O % 8,3

CO2 % 80,3

HFC % 1,5

PFC % 0,2 SF6 % 0,0 CO2 79,5 %

5. grafikoa IPCCko sektoreko berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioen batez besteko portzentajea Europako Erkidegoan eta espainiar estatuan 1990. eta 2000. urtebitartean (hustubideen xurgapena kontuan hartu gabe).

EUROPA

Nekazaritza % 9,6

16

Lurraren erabileraren aldaketak eta basogintza % 0,2

ESPAINIA

Hondakinak % 3,3

Disolbatzaileen erabilera % 0,5

Disolbatzailen erabilera % 0,2

Prozesu industrialak % 7,8

Prozesu industrialak % 7,0 Energia % 79,7

Metodologia

Nekazaritza % 11,8

Beraz, EAEren Inbentarioaren helburua (emaitzak dokumentu honetan erakusten dira) ondorengo taldeek egindako CO2, CH4 eta N2O gasen emisio antropogenikoa kalkulatzea izan da: 1 “Energia”, 2 “Prozesu industrialak”, 4 “Nekazaritza” eta 6 “Hondakinak”.

Talde horiek 2000. urtean berotegi-efektua eragiten duten gasen %96,8 isuri zuten espaniar estatuan eta %98,2 Europako Batasunean. Hau da, lehen fasean berotegi-efektua eragiten duten gas nagusien emisioei buruzko inbentarioa egin nahi izan da EAEn isurpen gehien egiten dituzten sektore/jarduera nagusietan. Inbentarioa aurrerago eguneratzen denean, beste gas eta prozesu/jarduera batzuk gehituko dira. Horiek ez dute aipatutako beste prozesuak bezain besteko garrantzirik.

Lurraren erabileraren aldaketak eta basogintza % 0,0

Hondakinak % 3,7

Energia % 76,2

Inbentarioak neurrietan oinarriturik egin daitezkeen arren, emisioak kalkulatzeko IPCCren (Klima-aldaketari buruzko Gobernu arteko Taldea) Jarraibide Berrikusien metodologiari jarraitu zaio. Metodologia hori honetan datza: jarduera-datuak (erretako erregai-kantitatea, ekoizpen-datuak, ongarrien erabilera, etab.) ratio orokorrekin biderkatzen dira. Ratio horiek jarduera-datuak prozesu horietan egiten diren emisioekin erlazionatzen dituzte. Horrela, gertatzen ari denaren hurbilketa orokorra dela esan daiteke. Ratio horiek zehaztasun handia dute CO2-aren kasuan, erregai fosilen karbonoedukiari buruzko datuetan oinarritzen baitira.

Beste poluitzaile batzuen kasuan, esaterako CH4 eta N2O, ordea, ez dira hain zehatzak. Kasu horietan instalazio/jarduera jakinei buruzko datu espezifikoak, edukiz gero erabiliko dira.

Emaitzak

3

Emaitzak

hondakin solidoen kudeaketatik eratorriak dira.

Halaber, importatuko energia elektrikoaren kontsumoari lotuta dauden isurpenak ere sartu dira EAEren jarduera sozioekonomikoek erangindokoak eta EAEn bai kanpoan ekoitzitako BEGren (berotegi-efektua eragiten duten gasak) emisio-datu osagarriak lortxeko.

6. grafikoa BEGren (CO2, N2O eta CH4) emisioen bilakaera Euskal Autonomia Erkidegoan (tona CO2 baliokideak).

BEGren emisioen urteko bilakaera 20.000.000

18.000.000

Emisioak (Tona CO2 baliokidetan)

16.000.000

14.000.000

12.000.000

10.000.000

8.000.000

6.000.000

4.000.000

2.000.000

0 1990

1991

1992

1993

1994

CO2 2 3

1995

1996

1997

CH2

Oinarri-urtea Kyotoko Protokoloan ezarritako konpromisoentzat.

Inbentarioa egiteko beharrezkoak diren datu ofizialak eskuratzeko azken urtea.

N2O

1998

1999

2000

17

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

Orain, azterketaren emaitza nagusiak aipatuko dira. Helburua berotegi-efektua eragiten duten gas nagusien (CO2, CH4 eta N2O) emisio antropogenikoen bilakaera EAEn aztertzea eta inbentarioa egitea izan da. Emisio horiek 19902 eta 20003 urte-bitartean errekuntza-prozesuetatik, nekazaritzatik, prozesu industrialetatik eta hiriko

3.1. BEGren emisioen ebaluazioa EAEn

nomia Erkidegoan ekoitzitako emisioen bilakaera adierazten da.

2000. urtean berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioa 18.500.000 tona CO2–ra igo zen Euskal Autonomia Erkidegoan. Emisio horiek IPCCren honako talde hauetako prozesuen bidez egin ziren: 1 “Energia”, 2 ”Prozesu industrialak”, 4 “Nekazaritza” eta 6 “Hondakinak”. Horrek %25,3ko igoera suposatzen du 1990eko (Kyotoko Protokoloko oinarri-urtea hiru gas horien emisiorako) emisioekin konparatuz.

Grafikoan tona CO2 baliokidetan adierazten dira berotegi-efektua zuzenean eragiten duten gasak (CO 2, CH 4 eta N 2O). CH 4 eta N2O tonak tona CO2 baliokidetara pasatzeko, emisioa eta berotze globaleko ahalmenak biderkatu egiten dira, 21 eta 310 hurrenez hurren.

CH4 eta N2O gasek, CO2-arekin konparatuz, berotze globaleko ahalmen altuagoa eduki arren, horien emisioek berotze-efektuan duten eragina CO2.-arena baino txikiagoa da.

Ondorengo grafikoan eta taulan Euskal Auto-

2. taula BEGren emisioen bilakaera Euskal Autonomia Erkidegoan (CO2, N2O eta CH4).

Gg CO2 baliokidea BEG CO2

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

12.479 13.280 13.862 13.305 13.219 13.163 11.870 10.843 12.384 14.414 15.819

CH4

1.679

1.735

1.880

1.824

1.855

1.891

1.729

1.773

1.905

1.935

2.056

N2O

669

668

689

682

674

704

728

713

697

704

706

Guztira

18

1990

14.827 15.683 16.432 15.811 15.748 15.758 14.326 13.329 14.986 17.053 18.582

3.1.1. BEGren emisio-iturri nagusiak Euskal Autonomia Erkidegoan CO2-aren iturri nagusiak errekuntza-prozesuak (egonkorrak zein mugikorrak) eta prozesu in-

dustrialak dira (produktu mineralen fabrikazioa eta burdinaren erredukzioa; azken hori Bizkaiko Labe Garaiak martxan egon zen bitartean isuri zen).

7. grafikoa Euskal Autonomia Erkidegoko CO2-aren emisioen banaketa.

CO2 1990 Meaekoizkinak % 5,4

Emaitzak

Bihurtzeprozesuko isurketak % 5,2

Burdingintza eta metalurgia % 4,3

Errekuntza % 85,1

* Galdaketaren azpisektorea ez da kontuan hartu.

CO2 2000 Meaekoizkinak % 5,7 Bihurtzeprozesuko isurketak % 4,5

Burdingintza eta * metalurgia % 0,0

Errekuntza % 89,8

EAEko CH4-aren emisio-iturri nagusiak hiriko hondakin solidoen hondakindegiak eta nekazaritza dira. Horietan, hartzidura enterikoaren

prozesuan eta simaurra anaerobikoki maneiatzean CH4 isurtzen da.

8. grafikoa EAEko CH4-aren emisioen banaketa.

CH4 1990 Hondakindegiak % 66,0

Nekazaritza % 28,0

Hartzitze enterikoa % 19,4

Uztondoak erretzea % 0,5

Errekuntza % 2,0

Bihurtzeprozesuko isurketak % 4,0

Simaurraren erabilera % 8,1

CH4 2000 Hondakindegiak % 74,0

Nekazaritza % 20,1

Hartzitze enterikoa % 14,2

Simaurraren erabilera % 5,4

Bihurtzeprozesuko isurketak % 4,1

Errekuntza % 1,8

EAEko N2O-aren emisio-iturri nagusiak nekazaritza (bereziki nekazaritzako lurzoruetan

ongarriak erabiltzeagatik) eta industria kimikoa dira.

9. grafikoa EAEko N2O-aren emisioen banaketa.

N2O 1990 Industria kimikoa % 43,2

Errekuntza % 5,7

Uztondoak erretzea % 0,4

N2O 2000

Simaurraren erabilera % 4,8

Nekazaritzalurzoruak % 45,9

Industria kimikoa % 46,3

Errekuntza % 6,2

Simaurraren erabilera % 3,4

Nekazaritzalurzoruak % 43,6 Uztondoak erretzea % 0,5

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

19 Uztondoak erretzea % 0,5

3.1.2. CO2-aren emisioen bilakaera CO2-aren iturri nagusiak errekuntza-prozesuak eta jarduera industrialak dira. Jarduera horie-

tan clinkerraren ekoizpenean, kare biziaren ekoizpenean eta Labe Garaietako burdinaren erredukzioan gas-mota horiek isuri izan dira eta isurtzen dira.

10. grafikoa IPCCren CO2-aren emisioen sektorekako bilakaera.

CO2-aren emisioen urteko bilakaera/jarduera 18.000.000 16.000.000

Tona CO2

14.000.000 12.000.000 10.000.000 8.000.000 6.000.000 4.000.000 2.000.000 0 1990

1991

1992

Energia

1993

1994

1995

1996

Prozesu industrialak

1997

1998

Nekazaritza

1999

2000

Hondakinak

20

3. taula CO2-aren urteko emisioak jardueren arabera. (Gg CO2) CO2 Energia (1 IPCC)

1990

1992

1993

1994

1.268

1.083

1.233

1.346

1996

1997

1998

1999

2000

1.201

903

813

808

930

894

12.479 13.280 13.862 13.305 13.219 13.163 11.870 10.843 12.384 14.414 15.819

CO2-aren emisioen bilakaera IPCCko 1. taldeko emisioek (“Energia�) baldintzaturik dago.

Talde horretan errekuntza-prozesu egonkorrak eta mugikorrak, eta erregaien ustiapenean, garraioan eta eraldaketan sortutako isuriak sartzen dira.

Emaitzak

1995

11.274 12.011 12.779 12.072 11.873 11.963 10.967 10.030 11.576 13.484 14.925

Prozesu Industrialak 1.205 (2 IPCC Guztira

1991

IPCCren metodologiak ez du biomasako CO2aren emisiorik zenbatesten. Landareek, beren bizitza-zikloan zehar, CO 2-a fotosintesiaren bidez ezartzen dute atmosferan. Landarea hil-

tzen denean, materia organikoan gordetako karbonoa deskonposatu egiten da. Batetik, beroa askatzen du, eta, bestetik, CO 2-a.

Azken hori landareen hurrengo hazkunde-zikloan xurgatzen da berriro. Oreka hori gordetzen bada, atmosferan ez da karbonoaren hazkunde netorik gertatzen, errekuntza-prozesuak deskonposizio-prozesu naturala azkartu besterik ez du egiten. Landareek biomasara askatutako/ezarritako karbonoaren zikloan ez bezala, erregai fosilak erretzean, mendeetan

zehar gordetako karbonoa askatu egiten da.

Ondorioz, CO2-aren hazkunde netoa gertatzen da atmosferan.

eta -motaren arabera dago. Horrela, CO 2aren emisioen bilakaerak, berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioak eta energiakontsumoak maila oso baxura iritsi dira 1997an. Hori, neurri handi batean, “burdingintza eta galdaketa� sektoreko jarduera gutxitzeari esker lortu da.

Sektore bakoitzak guztira ekoitzitako emisioak desberdinak dira. Gainera, CO2-aren kasuan, kontsumitutako erregai-kantitatearen

11. grafikoa EAEko errekuntza-prozesuetako CO2-aren kontsumoaren eta emisioen bilakaera, sektoreen arabera (IPCCko 1.A.taldea).

Energia-kontsumoa sektoreen arabera (EAE)

CO2-aren emisioen bilakaera/IPCC sektoreak (1990-2000)

6000

16.000.000 14.000.000 12.000.000

4000

10.000.000 Tona

Kontsumoa (Ktep)

5000

3000

8.000.000 6.000.000

2000

4.000.000 2.000.000

1000

0 0

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999

2000

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

Garraioa

Prozesu industrialak eta eraikuntza Beste sektore batzuk

Erregai bakoitzak isurtzen duen CO2 kantitatea erabilitako erregai-kantitatearen eta energiaunitateko karbono-edukiaren arabera dago.

Energia-unitateko karbono-kopurua, berriz, erregai-motak erabakitzen du. Horrela, ikatza-

Bihurketa

Prozesu industrialak eta eraikuntza

Garraioa

Beste sektore batzuk

21

ren karbono-edukia petrolioarena baino %30 handiagoa da eta gas naturala baino %60 handigoa. Beraz, emisioak guztira handiagoak izango dira.

12. grafikoa IPCCko 1.A taldeko CO2-aren emisioen eta kontsumoaren bilakaera, errekuntzaprozesuak, erregaien arabera EAEn.

Kontsumoa erregai-motaren arabera (1990-2000)

CO2-aren emisioen urteko bilakaera /erregai-mota (1990-2000) 16.000.000

6000

14.000.000

5000

12.000.000

Tona CO2

Ktep

4000

3000

10.000.000 8.000.000

2000

6.000.000

1000

4.000.000 2.000.000

0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

0 1990

Erregai likidoak

Erregai solidoak

Gas erregaiak

Biomasa

Beste erregai batzuk

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

Erregai likidoak

Erregai solidoak

Gas erregaiak

Beste erregai batzuk

1998

1999

2000

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

Bihurketa

1990-2000 urte-bitartean, petrolioaren deribatuak izan dira energiarako gehien kontsumitu diren erregaiak. Horrek energia-kontsumo osoaren %57 suposatzen du. Lehentasunaren arabera, ondoren gas naturala dator, non gero eta gehiago erabiltzen ari den, eta azkenik, ikatza. 1990ean ikatzaren kontsumoa %20koa izan arren (labe garaietako gasaren eta koke gasaren fabrikazioa barne), gaur egun guztira %8 besterik ez da kontsumitzen. Batez ere, zentral termoelektrikoekin, zementu-enpresekin eta “burdingintza eta galdetegiekin” loturik dago, nahiz eta azken biek gero eta eskaera gutxiago egin.

22

Petrolioaren deribatuen kontsumoa garraioarekin eta elektrizitatea sortzearekin – termoelektrikoa eta baterako sorkuntza (IPCCren sailkapeneko prozesu industrialetan eta eraikuntzan sartuta)-.lotuta dago.

Gas naturalaren kasuan, kontsumoa industriaren eta hirugarren sektorearen (bizitokiak eta zerbitzuak) artean banaturik dago.

Euskal Autonomia Erkidegoan energia berriztatzaileak gehien bat papergintzan erabiltzen

dira -azalak eta lixiba beltza kontsumitzen dira-, eta neurri txikiagoan zurgintzan eta bizitoki-sektorean.

3.1.3. CH4-aren emisioen bilakaera CH4-aren emisioak, batik bat, biologia-sistemetako materia organikoen hartzitze anaerobikoaren ondorioz gertatzen dira. Ondorengo prozesu hauetan CH4 isurtzen da: nekazaritza-prozesuak, esaterako animalien hartzitze enterikoa (batez ere, hausnarkarien digestioprozesua; hor urdaileko bakterioek irentsitako karbohidratoak deskonposatzen dituzte eta azpiproduktu gisa metanoa isurtzen dute), eta animalien gorozkien deskonposizioa; baita hiriko hondakin solidoen hondakindegietako materia organiko degradagarriaren deskonposizioak ere.

Beste iturri-mota batzuk ere badaude, esaterako garraiatzean eta gas naturalaren banaketan gertatzen diren isurpen iheslariak; baita erregaien errekuntza osatu gabea ere (1. taldean, “Energia”-n, sartuak). EAEn prosezu horien bidez ere metanoa isuri egiten da.

13. grafikoa CH4-aren emisioen bilakaera IPCCko sektoreen arabera EAEn. CH4-aren emisioen urteko bilakaera/jarduera 120.000

Tona CH4

100.000 80.000 60.000 40.000

Emaitzak

20.000 0 1990

1991 Energia

1992

1993

1994

Prozesu industrialak

1995 Nekazaritza

1996

1997 Hondakinak

1998

1999

2000

4. taula CH4-aren emisioen bilakaera IPCCko sektoreen arabera. (Mg CH4) CH4 Energia (1 IPCC)

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

4.797

4.647

4.638

4.314

4.078

4.704

4.727

4.291

4.835

5.300

5.801

Nekazaritza 22.401 22.210 22.438 21.970 21.573 21.908 21.910 20.976 21.002 20.239 19.699 (4 IPCC) Hondakinak 52.759 55.757 62.465 60.586 62.664 63.435 55.680 59.175 64.879 66.625 72.414 (6 IPCC) Guztira

79.958 82.614 89.541 86.870 88.316 90.047 82.317 84.442 90.715 92.164 97.914

Ikusten den bezala, metanoaren emisiorik gehiena hiriko hondakin solidoen hondakindegiek sortzen dute. Hondakindegietako materia organikoa bakterioen bidez deskonposatzen da, eta horrela, hondakindegi-gasa sortzen da, batez ere CO2 eta CH4. gasez osatua. IPCCren metodologiak ez du kontuan hartzen emisio neto gisa hondakindegietan sortzen den karbono dioxidoa. Hori materia organikoaren deskonposizio aerobikoaren bidez sortzen da, eta biogasaren errekuntzatik eratortzen da.

CO2-aren emisio horiek fotosintesiaren alderantzizko prozesu natural batean sortzen dira, eta ondorioz, atmosferako karbono netoa ez

da hazten. Aldiz, landareek berriro xurgatzen dute hurrengo hazkunde-zikloan, betiere oreka jasangarria mantentzen bada.

Hiriko hondakin solidoen hondakindegien emisioak hazten ari dira pixkanaka, nahiz eta gaur egun dauden biogas-instalazioek -ArtigĂĄs (1992), San Markos (1995) eta Sasieta (2000)- emisioak 20.000 tona baino gehiago jaisten lagundu duten orain arte. Gainera, lehen aipatu den bezala, biogasaren errekuntzatik eratorritako CO2-aren emisioak ez dira IPCCren metodologian kontuan hartu.

3.1.4. N2O-aren emisioen bilakaera Euskal Autonomia Erkidegoko N2O-aren emisioiturri antropogeniko nagusiak nekazaritza-lurzo-

ruak dira, bereziki ongarri sintetikoak eta organikoak erabiltzeagatik isuritakoak; baita industrian eta errekuntza-prozesuetan ekoitzitako azido nitrikoa ere, batik bat iturri higikorretan.

14. grafikoa EAEko N2O-aren emisioen banaketa IPCCko sektoreen arabera.

N2O-aren emisioen urteko bilakaera/jarduera 2.500

Tona N2O

2.000

1.500

1.000

500

0 1990

1991 Energia

1992

1993

1994

1995

Prozesu industrialak

1996

1997

Nekazaritza

1998

1999

2000

Hondakinak

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

23

5. taula N2O-aren emisioen bilakaera IPCCko sektoreen arabera. (Mg N2O) N2O

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

Energia (1 IPCC)

123

121

128

130

129

133

118

104

112

133

147

Prozesu industrialak (2 IPCC)

931

941

951

964

976

989

1.002

1.015

1.027

1.040

1.053

Nekazaritza (4 IPCC)

1.103

1.093

1.145

1.106

1.069

1.150

1.228

1.182

1.111

1.097

1.079

Guztira

2.158

2.155

2.223

2.200

2.175

2.272

2.347

2.300

2.250

2.270

2.279

“Nekazaritza-lurzoruetako emisioak� nitrifikazio-prozesuetan (amoniotik nitratora pasatzeko oxidazio aerobiko mikrobiarra) eta desnitrifikazio-prozesuetan (nitratoa gas dinitrogenora pasatzeko erredukzio anaerobikoa) sortzen dira. Oxido nitrosoa bi prozesu horien erreakzio-sekuentzien ondorioz sortutako bitarteko gasa da, eta mikrobioen hormetatik egiten du ihes atmosferara. Nekazaritza-lurzoru gehienetan, N 2O-aren kantitatea handitu egiten da erabilgarri dagoen nitrogenoa gehitzean. Horrek, nitrifikazioa - desnitrifikazioa areagotu egiten du.

Euskal Autonomia Erkidegoan prozesu industrialetako N2O-aren emisio-iturri nagusia azido nitrikoa ekoiztean gertatzen diren bigarren mailako erreakzioak dira.

3.2. BEGren bilakaera oinarri-urtearen arabera Ondorengo grafikoan ikus dezakezu berotegi efektua eragiten duten gasen (CO2, CH4 eta N2O) emisio antropogenikoen urteko bilakaera Euskal Autonomia Erkidegoan, oinarri gisa 1990, urtea hartuta.

24

15. grafikoa Berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioaren urteko bilakaera EAEn, oinarriurtearen arabera.

BEGen emisioen aldaketa-portzentajea oinarri-urtearen arabera

%30

%25,32

%25 %20

%15,01

%15 %10

%10,82 %5,77

%6,64

%6,21

%6,28

%5

%1,07

%0 %-5

%-3,38

%-10

%-10,10

%-15

Emaitzak

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

Hona hemen 2000. urtean Euskal Autonomia Erkidegoan emisio-mailaren hazkunde hori ge-

hien eragin duten sektoreak 1990. urtearekin konparatuz.

16. grafikoa BEGren emisoen aldaketa absolutua 2000. urtean EAEn, 1990eko emisio-mailekin konparatuz.

EAE 1.A.3. Garraioa (CO2) 1.A.1. Energia-bihurketa (CO2) 1.A.4. Beste sektore batzuk (CO2) 6.A. Hondakinak (CH4) 1.B.1. Petrolio gordina eta gas naturala (CO2) 2.A. Mea-ekoizkinak (CO2) 2.B. Industria kimikoa (N2O) 1.B.1. Petrolio gordina eta gas naturala (CH4) 1.A.3. Garraioa (N2O) 1.A.1. Energia-bihurketa (N2O) 1.A.2. Prozesu industrialak eta eraikuntza (N2O) 4.B. Simaurraren erabilera (N2O) 4.B. Simaurraren erabilera (CH4) 4.A. Hartzitze enterikoa (CH4) 1.A.2. Prozesu industrialak eta eraikuntza (CO2) 1.B.1. Erregai solidoen bihurtze-prozesuak (CO2) 2.C. Metalen ekoizpena (CO2)

-250

250

750

1.250

1.750

25

Aldaketa absolutua Gg CO2 baliokidetan

6. taula Prozesu-iturrien aldaketa absolutua eta erlatiboa 2000. urtean EAEn, 1990eko emisioekin konparatuz.

2000. urtean emisio-aldaketa gehien izan dituzten sektoreak EAEn 1990. urtearekin konparatuz 1.A.3.

1.A.1.

1.A.4.

6.A. 1.B.1.

2.A. 2.B. 1.B.1.

1.A.3.

1.A.1.

1.A.2.

4.B. 4.B. 4.A. 1.A.2.

1.B.1.

2.C.

Garraioa (CO2) Energia-bihurketa (CO2) Beste sektore batzuk(CO2) Hondakinak(CH4) Petrolio gordina eta gas naturala (CO2) Mea-ekoizkinak(CO2) Industria kimikoa (N2O) Petrolio gordina eta gas naturala (CH4) Garraioa (N2O) Energia-bihurketa (N2O) Prozesu industrialak eta eraikuntza (N2O) Simaurraren erabilera (N2O) Simaurraren erabilera (CH4) Hartzitze enterikoa (CH4) Prozesu industrialak eta eraikuntza (CO2) Erregai solidoen bihurtze-prozesuak (CO2) Metalen ekoizpena (CO2)

Aldaketa absolutua Gg (mila tona) 1.892 1.330 579 413 386 223 38 18 5 5 -5 -9 -26 -33 -220 -317 -535

Aldaketa erlatiboa 70,6% 55,5% 53,1% 37,3% 125,6% 33,3% 13,1% 27,0% 78,4% 71,7% -23,3% -27,2% -18,9% -10,1% -4,9% -94,6% -100,0%

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

-750

Euskal Autonomia Erkidegoan berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioa hazten ari da garraio, zerbitzu-sektore eta elektrizitatea sortzeko prozesuen emisioa ere igo egin baita.

Azken bietan igoera hori industrian elektrizitatea gero eta gehiago erabiltzen delako eta zerbitzu-sektorearen eta bizitokietan azken kontsumoa handitu delako gertatu da.

17. grafikoa Berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioen bilakaera EAEn, Espainian eta Europako Batasunean, Espainiarako eta Europako Batasunerako ezarritako Kiotoko helburuei dagokienez.

140 %133,71

135

Indizea 1990 = 100

130 %125,32

125 120 115 110 105 100

%96,47

95 90 85 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

BEGren indizea Espainian BEGren indizea EB15n BEGren indizea EAEn Kiotoko helburua Espainiarentzat

26

Kiotoko helburua EB15-entzat Kiotoko helbururako bidea Espainiarentzat Kiotoko helbururako bidea Ebrentzat

3.3. BEGren emisioen bilakaera barne-produktu gordinari dagokionez

Ondorengo grafikoan emisio-bilakaeraren, barne-produktu gordinaren eta emisio/barneproduktu gordinaren arteko harremanaren indizearen bilakaera erakusten da.

18. grafikoa BEGren emisio-bilakaeraren, BPGren4 eta emisio/barne-produktu gordinaren arteko harremanaren (inportatutako energia elektrikoa barne) indizea EAEn. EAE 150

Indizea 1990 = 100

140 130 120 110 100 90 80 70

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

BPGren bilakaeraren indizea

Emaitzak

EAEn ekoitzitako BEGren emisioen bilakaeraren indizea BPGk EAEn ekoitzitako BEGren emisioen bilakaeraren indizea

4

BPG prezio konstantean, oinarri-urte gisa 1995 hartuta.

1998

1999

2000

Azken urteetan barne-produktu gordina hazten joan da 1990eko mailekin konparatuz.

Emisio-bilakaeraren indizeak gutxieneko maila lortu zuen 1997an, batik bat, Labe Garaiak itxi zirelako. Labeetako jardueran erregai fosilen kontsumoa handia zen eta, ondorioz, emisio handiak ekoizten ziren. 1997. urteaz geroztik, mailak lehengora egin du, zerbitzuetan, garraioan eta energia elektrikoa sortzeko prozesuetan emisioak etengabe hazten joan baitira, sektoreek azken kontsumorako gero eta eskaera handiagoa egitearen ondorioz.

1996az geroztik, emisioen eta barne-produktu gordinaren indizea hazi egin da; emisioak, ordea, azkarrago ari dira hazten. 19962000 urte-bitartean balio erantsi gordinaren hazkunde absolutua handiagoa izan da industria-sektorean zerbitzu-sektorean baino.

Hain zuzen, Euskal Autonomia Erkidegoan zerbitzu-sektoreak eragin handiagoa dauka barne-produktu gordinaren gain. Dena den, zerbitzuek sektorean ez da ohikoa erregai asko kontsumitzea, prozesu industrialetan ez bezala. Ondorioz, emisioak BPG baino azkarrago ari dira hazten.

Oro har, 1993-1997 urte-bitartean hazkunde ekonomikoaren loturarik eza ikus daiteke. Denboraldi horretan, gainera, emisioak jaitsi ere egin ziren. 2000. urte arte, berriz, loturak finkatu egin ziren berriro; gainera, epe horretako emisioen bilakaerak BPGrenak baino malda handiagoa dauka.

3.4. Euskal autonomia erkidegoaren eta beste herrialde batzuen arteko konparaketa Orokorrean, urte batetik bestera aldaketa txikiak egon arren, erregai fosilen errekuntzan berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioa 2000. urtean %77 izan zen EAEn, %75 Espainian eta %79 Europako 15 herrialdeetan.

CO2-aren emisioak bakarrik kontuan hartuta, errekuntza-prozesuak Euskal Autonomia Erkidegoan emisioen %90 suposatzen dute, espainiar estatuan %92 eta Europako 15 herrialdeetan %94.

CO2-aren emisio industrialaren beste iturri nagusi batzuk zementu-industria eta mea-ekoizkinak dira: Euskal Autonomia Erkidegoan %6, estatu espainiarrean %7 eta Europako 15 herrialdeetan %5.

19. grafikoa BEGren emisioen batez besteko banaketa Europako Batasunean, Espainian eta Euskal Autonomia Erkidegoan IPCCko sektoreen arabera, 1999-2000 urtebitartean.

EUROPA Nekazaritza % 9,6 Disolbatzaileen erabilera % 0,2 Prozesu industrialak % 7,0

Lurraren erabileraren aldaketak eta basogintza % 0,2

ESPANIA Nekazaritza % 11,8

Hondakinak % 3,3

Disolbatzaileen erabilera % 0,5 Prozesu industrialak % 7,8

Energia % 79,7

EAE Nekazaritza % 4,6 Hondakinak % 7,5 Prozesu industrialak % 8,4

Energia % 79,5

Lurraren erabileraren aldaketak eta basogintza % 0,0

Hondakinak % 3,7

Energia % 76,2

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

27

EAEren kasuan bi sail sartu dira. Aurrenekoak EAEn ekoitzitako BEGren tona erlazioa biztanleko adierazten du, eta bigarrenak, Erkidegoan bertan ekoitzitako emisioez gain, inportatutako energia elektrikoaren emisioen ahalmenak ere kontuan hartzen ditu.

Ondorengo grafikoan, Euskal Autonomia Erkidegoko eta beste herrialde batzuetako BEGren emisioak biztanleko konparatzen dira tona CO2 baliokidetan. Konparaketa hori egin ahal izateko, herrialdeetako CO 2, CH 4 eta N2O-aren emisioak bakarrik hartu dira kontuan (hustubideen xurgapena ez da kontuan hartu).

20. grafikoa BEGren emisioak biztanleko 1990. eta 1999. urteetan (CO2, CH4 eta N2O-aren emisioak bakarrik konparatzen dira, hustubideen xurgapena kontuan hartu gabe) BEGren emisioak/biztanle EB herrialdeetan (1990-1999) 30

Tona CO2 baliokide/urte

25 20 15 10 5

EB 15

Es pa in ia

ba rn e)

EA E EA E

(in p.

EE

ria

Fr an tz ia

st Au

Su ed ia

Po rtu ga l

Ho la nd a

Ita lia Lu xe m bu rg o

a zi

Irl an da

re G

Fi nl an di a Al em an ia

Da ni m ar ka

Be lg ik a

Er re su m a

28

Ba tu a

0

1990

1999

Iturria: Geuk egina herrialdeek UNFCCCri igorritako lanetan oinarriturik Oharra: bi urteetako emisioak 1996ko biztanle-kopuruarekin zatitu dira

Emaitzak

Euskal Autonomia Erkidegoko emisioak biztanleko Europako Erkidegoko txikienak direla ikus dezakegu. Hori, neurri handi batean, EAE energia elektrikoaren kontsumitzaile garrantzitsua delako da, baina autohornikuntzan defizit nabarmena du, eta, beraz, saldo inportatzailea. Energia elektriko horrek ez ditu kontsumitzen den lekuan berotegi-efektua eragiten duten gasak isurtzen, bai, ordea, sortze-prozesuan, betiere erregai fosilak erabiltzen badira.

Energia elektrikoaren inportazioari begiratzen badiogu, EAEn (grafikoan “EAE (inp. EE barne�)

emisio-mailak biztanleko Alemaniaren eta Greziaren parekoak dira 1999an, eta Austria, Frantzia eta Greziarenak 1990ean.

EAEko eta espainiar estatuko errekuntza-prozesuetako emisioak konparatzen baditugu, 1990-1995 bitartean gutxi gorabehera konstante mantendu direla ikus dezakegu. 1996tik aurrera jaitsi egiten dira erregaien kontsumoa gutxitzearekin batera, eta 1997an gutxieneko maila lortu zuten. Hurrengo urteetan maila horiek leheneratu egin dira.

21. grafikoa EAEn ekoitzitako BEGren emisioak estatu espainiarrarekin konparatuz EAEn ekoitzitako BEGren emisioak Espainiarekin konparatuz %6 %5 %4 %3

%5,3

%5,2

%5,4

%5,5

%5,2

%5,0

%4,6

%2

%4,4

%4,6

%4,8

%4,0

1997

1998

1999

2000

%1 %0

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

Iturria: Geuk egina eta Espainiako datuak espainiar estatuak UNFCCCri bidalitako datuetan oinarrituak5

3.5. BEGren emisioen bilakaera, inportatutako energia elektrikoa barne hartuta

hurtzeko (maila handi batean) erregai fosilak kontsumitu behar izan dira, eta ondorioz, bere jatorrian berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioa eragin du.

EAEko errekuntza-prozesuetako emisioak zenbatestean, ez dira kontuan hartu inportatzen den energia elektrikoa sortzeko erabiltzen diren errekuntza-prozesuak. Energia hori bi-

Ondorengo grafikoan, EAEko inportatutako energia elektrikoaren bilakaera erakusten da.

22. grafikoa Energia-kontsumoa eta inportatutako energia elektrikoa Energia-kontsumoa sektoreen arabera (EAE)

1.000

Kontsumoa (Ktpb)

5000 800 4000 600

3000

400

2000

200

1000 0 1990

5

inportatutako energia elektrikoa Ktpb

1.200 6000

0 1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

Bihurketa Garraioa

Prozesu industrialak eta eraikuntza

inportatutako energia elektrikoa ktpb

Beste sektore batzuk

2000

Espainiako berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioa konparatzen da (CO2¸CH4, N2O, PFC, HFC eta SF6), baina 5. taldeko hustubideen CO2-aren xurgapena ez da kontuan hartu.

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

29

Grafikoan ikus daitezke gehienezko energia-bihurtzeak eta inportatutako energia elektrikoaren gutxienekoak ia bat datozela, eta alderantziz. Gertaera horrek honako hau adierazten du: transformazio elektrikoan jar-

duera txikiagoa egotean, erregai gutxiako erabili zen. Ondorioz, EAEn emisioak gutxitu egin dira eta energia elektriko gehiago inportatu da. Beraz, emisioak jatorrizko herrialdean (EAEtik kanpo) hazi egin dira.

23. grafikoa BEGren emisioen bilakaera EAEn, inportatutako energia elektrikoak sortutako emisioak kontuan hartuta.

BEGren emisioak 25.000

Mila tona CO2 baliokide

20.000

15.685

15.000 13.923

14.725

14.582 14.614

14.583

13.969

14.004 13.321

12.374

13.396

10.000

5.000

30 0

4.724

4.998

5.076

904

958

1990

1991

4.899 4.552

4.592

1.850

1.198

1.165

1992

1993

1994

4.338

5.311

3.084

2.896

1999

2000

4.644

4.376

5.134

1.754

1.005

955

1.590

1995

1996

1997

1998

energia elektrikoaaren eta beroaren sorkuntza inportatutako energia elektrikoa gainerako jarduerak

7. taula Euskal Autonomia Erkidegoko emisioak eta inportatutako energia elektrikoari dagozkionak. (Cg CO2 baliokidea) 1990 Guztira EAEn Inportatutako energia elektrikoa

Emaitzak

Guztira

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

14.827 15.683 16.432 15.811 15.748 15.758 14.326 13.329 14.986 17.053 18.582

4.998

5.076

4.724

4.552

4.592

4.899

4.376

5.134

4.644

4.338

5.311

19.825 20.759 21.155 20.363 20.340 20.657 18.702 18.464 19.631 21.391 23.893

Aurreko taula eta grafikoaren arabera, hona hemen BEGren emisioen bilakaera oinarri-

urtea erreferentzia gisa hartuta:

24. grafikoa BEGren zuzeneko emisioen eta zeharkakoen portzentajea oinarri-urtearen arabera (inportatutako EE barne) EAEn. %30 %25

%20,52

%20 %15 %10 %5

%7,90

%6,71

%4,71

%2,71

%2,60

%4,20

%0

%-0,98

%-5 %-10

%-5,66

%-6,87

1996

1997

%-15

1991

1992

1993

1994

1995

3.5.1. Zuzeneko emisioak eta zeharkakoak emisioak jarduera-sektoreetan

1998

1999

2000

eskemari jarraitu dio. Errekuntza-prozesuen emisioak jardueren arabera banatzen badira, eta ez energia-sektorearen arabera, jarduera bakoitzak guztizko emisioen gain eragiten du.

Orain arte sektorekako sailkapenak IPCCren

25. grafikoa Berotegi-efektua eragiten duten gasen zuzeneko emisioak6 jardueraren arabera.

31

Tona CO2 baliokide

20.000.000

15.000.000

10.000.000

5.000.000

0

1990

6

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

energia-sektorea

Garraioa

Zerbitzuak

Industria

Bizitokiak

Nekazaritza

1999

2000

Hondakinak

Zuzeneko emisioak errekuntza-prozesua edo beste prozesuren bat egiten den lekuan sortzen diren emisioak dira.

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

BEGren zuzeneko emisioak 25.000.000

26. grafikoa EAEn ekoitzitako zuzeneko emisioak eta zuzeneko emisioak eta zeharkakoak (inportatutako energia elektrikoa barne) EAEn.

BEGren zuzeneko emisioak 25.000.000

Tona CO2 baliokide

20.000.000 %8,2

15.000.000

%6,5

%6,6

%4,7

%8,0 %7,5 %7,5

%8,0

%8,4

%8,5

%7,8

%7,8

%7,3

%6,8

%6,9

%9,1 %8,2

%4,2

%7,4 %4,5

%4,8

%4,3

%4,2

10.000.000

%8,2

%4,6

%18,0

%8,4

%16,5

%17,5

%17,9

%5,0

%5,2

%20,5

%9,3 %24,7 %8,4

%17,9

%7,4

%5,5 %5,2

%18,2

%22,4

%21,6 %23,8

%25,5

%35,5 %39,1

5.000.000

%37,9

%37,3

%24,3

%34,4 %26,8

%40,4

%30,8 %27,2

%32,2 %21,0

%26,3

%22,5

%23,2

%23,1

%25,8

%23,7

%24,2

1996

1997

%29,7

%26,9

0 1990

1991

1992

1993

1994

1995

energia-sektorea

Garraioa

Zerbitzuak

Industria

Bizitokia

Nekazaritza

1998

1999

2000

Hondakinak

32 BEGren zuzeneko emisioak eta zeharkakoak 25.000.000 %6,4 %5,1

Tona CO2 baliokide

20.000.000

%5,6 %5,6 %5,6 %3,3

%5,3 %3,4 %8,3

%13,9

%6,5

%5,3

%6,2

%6,5

%3,6

%6,1

%6,1

%4,2

%4,1

%4,8

%7,7

%7,3

%7,4

%14,2

%13,9

%13,1

%13,9

%5,8

%5,3 %6,9

%5,6 %6,3

%8,6

%7,5

15.000.000

%6,4

%6,2

%7,9

%6,7

%5,7

%6,5

%6,5

%6,1

%5,3

%8,3

%4,9

%5,4

%8,2

%7,9

%16,9

%17,6

%13,9

%19,6

%7,9

%16,7 %17,5

10.000.000 %47,8 %49,5

%46,8

%47,1

%46,7

%39,8

%46,3

%41,5 %40,7

%39,7

%40,2

5.000.000

%14,5

%15,7

%15,2

%15,5

%15,5

%15,5

%16,5

%16,5

%16,5

%15,6

%15,5

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

Emaitzak

0

energia-sektorea

Garraioa

Zerbitzuak

Industria

Bizitokia

Nekazaritza

Hondakinak

Oharra: energia-sektorean honako emisioak sartu dira: findegietakoak eta garraioan eta banaketan isuritakoak, erregai fosilenak zein energia elektrikoarenak.

Energia-sektoreko zuzeneko emisioetan ondorengo emisioak sartu dira: energia elektrikoa sortzean (zentral termoelektrikoak, baterako sorkuntza eta biogasa erabiltzen duten instalazioak), findegietan eta erregaia bihurtzeko prozesuetan ekoitzitakoak. Grafikoan ikus daitekeen bezala, energia-sektoreko emisioak nabarmen hazi dira 1990. urtearekin konparatuz. Baina energia elektrikoa sortzean gertatzen diren emisioak Euskal Autonomia Erkidegoan eta bai inportatutako energia elektrikoa sortzean ekoitzitakoak elektrizitatearen eta beroaren azken kontsumoaren arabera banatzen badira, horien bilakaera ez da berdina izango.

Grafikoek erakusten dutenez, energia elektrikoa sortzean ekoitzitako emisioak hazi egin dira. Igoera horren arrazoia industrian, zerbitzuetan eta bizitokietan energia elektrikoa gero eta gehiako kontsumitzen dela da.

EAEn energia gehien kontsumitzen duten jarduerei industriako zuzeneko emisioak eta zeharkakoak kentzen badizkiegu, bilakaera honako hau izango da: Aipatzekoa da prozesu industrialetan garrantzia duten honako sektore hauek: burdingintza eta galdategiak, metalen transformazioak, orea eta papera, zementua, kautxoaren eratorriak eta beira. Horien kontsumoa 2000. urtean industriaren azken energia-kontsumoaren %70 izan zen. Bost jarduera horien energiakontsumo handia eta horien ekoizpen-prozesuetan eragindako emisioak direla eta (mea-industriak eta industria kimikoak), jarduera horien ekoizpenean aldaketaren bat gertatuz gero, “prozesu industrialen� kontsumoan eta emisioetan izango du eragina, baita EAEko guztizkoan ere.

27. grafikoa EAEko industriaren zuzeneko emisioen eta zeharkakoen bilakaera.

Zuzeneko emisioak 12.000.000

33 8.000.000 Burdingintza eta galdetegiak Industria kimikoa

6.000.000

Kautxoa Zementua eta karea Makinak eta metalen transformazioak

4.000.000

Eraikuntza Beira Papera eta kartoia

2.000.000

Gainerakoak

0 1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

Zuzeneko emisioak+zeharkakoak 12.000.000

Tona CO2 baliokide

10.000.000

8.000.000

Burdingintza eta galdetegiak

6.000.000

Industria kimikoa Kautxoa Zementua eta karea Makinak eta metalen transformazioak

4.000.000

Eraikuntza Beira Papera eta kartoia

2.000.000

Gainerakoak

0 1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

Tona CO2 baliokide

10.000.000

Ondorioak

4

Ondorioak

1. Klima-aldaketa ez da etorkizune-

3. Irtenbideak denon artean bilatu behar dira,

2. Klima-aldaketaren

kontrako borroka eraginak nabarmenak izan

baita gauzatu beharreko ekintzak ere; estatu guztiek parte hartu behar dute. Erronka horri behar bezala aurre egiteko oinarriak Kyotoko protokoloan finkaturik daude.

EAEko, BPGren, biztanleriaren, energia-kontsumoaren BEGren emisioen bilakaera eta BEGren emisioak biztanleko EB15-i dagokionez 150

BEGren emisioak biztanleko EAEn

12 BEGren emisioak biztanleko EBn

140 10

BEGren emisioak biztanleko EAEn, inportatutako EE barne

130 8

BPG

110

6

100 4 90

Tona biztanleko

indize 1990 = 100

120

BEGren emisioak EAEn

Energia-kontsumoaren bilakaera

Biztanleriaren bilakaera

2 80 BEGren emisioak, inportatutako EE barne

70

0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

1990

1999

EAEko emisioak, inportatutako EE

35

Berotegi-efektua Eragiten Duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990 • 2000

ko gauza bat, gertaera bat da.

Giza jarduera gehienek berotegi-efektua eragiten duten gasak sortzen dituzte.

Beraz, hazkunde demografikoa eta gaur egungo eredu ekonomikoa arazo global horren bi aldagai nagusiak dira.

baino lehen egin behar da. Neurririk hartzen ez badugu, ondorioak areagotu egingo dira denborarekin eta galarazteko beranduegi izango da.

4. Klima-aldaketari eman beharreko erantzuna ez dago instituzio-ekintzen gain bakarrik. Pertsona bakoitzak bere erantzukizuna du, eta berak ere lagun dezake bere bizitokian, garraioan eta lanean energia-kontsumoa gutxituta.

5. Gure herrialdean, Garapen Jasangarria-

ren EAEko Ingurumen Estrategiak honako hau zehazten du: datozen urteetarako bost xede nagusietako bat berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioa murriztea da, Kyotoko protokoloa bete ahal izateko.

6. EAEn berotegi-efektua eragiten duten gas nagusien emisioa 18,6 milioi tona CO2 baliokidea da. Horrek % 25eko hazkundea adierazten du 1990eko emisio-mailekin konparatuta (estatu espainiarrean hazkundea % 33,7 izan zen).

7. EAEk energia elektriko kantitate handia in-

portatzen duela kontuan hartuz (horiek ere emisioak sortzen dituzte), gure jarduera sozioekonomikoaren emisioen zenbatekoa guztira, EAEren barruan eta kanpoan,

Ondorioak

36

23,9 milioi tona CO2 baliokidea da. Horrek 2000. urtean % 20,5eko hazkundea adierazten du 1990arekin konparatuta.

8. Sektoreetako energia-kontsumoa guztira

kontuan hartzen badugu, azken 10 urtean ondorengo sektoreek areagotu dituzte emisioak: garraioak, energia-bihurtzeak, zerbitzuak, etxeko kontsumoak eta hiriko hondakinen kudeaketak.

9. EAEko jarduera sozioekonomikoek ekoi-

tzitako berotegi-efektua eragiten duten gasak biztanleko Europako batezbestekoaren parekoa da. Gainera, murriztu ere egin da 1990arekin konparatuta, BPGaren unitateko CO2 baliokideari dagokionez.

10. Klima-aldaketaren erronkari erantzuteko, honako hauek dira Eusko Jaurlaritzaren jardueren funtsezko ardatzak: garraio-politika, energia-sorkuntza, industriako energia-eraginkortasuna eta energia aurrezteari laguntzea sektore guztietaan.