Meerjarenplan 2019-2022 Meer ImpaQt voor Zuid-Holland
INHOUDSOPGAVE
1. Hoofdlijnen meer ImpaQt voor Zuid-Holland
2. Nationale en regionale ontwikkelingen
3. Sectoren met ImpaQt
4. Innoveren met ImpaQt
5. Internationaliseren met ImpaQt
6. Investeren met ImpaQt
7. Organisatie en financiering met ImpaQt
COLOFON Ontwerp Walvis & Mosmans Drukker Drukkerij Van de Sande
1. Hoofdlijnen Meer ImpaQt voor Zuid-Holland Waar staan we voor
overheden daarbij te betrekken, kruisbestuiving
InnovationQuarter is sinds 2014 actief als regionale 1
tussen clusters te organiseren, door het
ontwikkelingsmaatschappij voor Zuid-Holland.
innovatieve MKB te versterken, door zelf te
In de Nederlandse context een uniek initiatief
investeren in ondernemingen die willen (door)
door de samenwerking tussen de Rijksoverheid,
groeien en door ondernemers te ondersteunen
de provincie, alle grote steden in Zuid-Holland,
wanneer die groei internationaal wordt. We zetten
de universiteiten en de universitair medisch
Zuid-Holland nationaal en internationaal op de
centra. Wij zijn opgericht om de economische
kaart als aantrekkelijke vestigingsplaats.
structuur van de regio duurzaam te versterken en het innovatief vermogen van Zuid-Holland te
Bij alles wat we doen proberen we onze
ontsluiten.
toegevoegde waarde zo groot mogelijk te laten zijn door de diverse netwerken, kennis en expertise
Sinds onze start in 2014 is samenwerking één
van onze medewerkers gecombineerd in te
van onze belangrijkste uitgangspunten. Samen
zetten. Ons intensieve netwerk met meer dan
met bedrijven, kennisinstellingen, cluster- en
8.000 ondernemers in de regio en meer dan 500
deltaorganisaties, incubators, financiers en
investeerders, gecombineerd met ons uitgebreide
investeerders, topsectoren en overheden werken
nationale en internationale netwerk, vormt de
we aan sterke ecosystemen en clusters in onze
basis van ons werk. Alleen zo kunnen we méér
regio. Waarin hoogwaardige kennis wordt
zijn dan een verbinder en aanjager, méér dan een
toegepast door bedrijven. Waar partijen elkaar
acquisitieorganisatie en méér dan een investeerder.
weten te vinden over bestuurlijke en sectorale grenzen heen. Waar we oplossingen vinden voor
Dit Meerjarenplan beschrijft de strategie, de
een aantal maatschappelijke uitdagingen. Waar
activiteiten, de werkwijze, de doelen en prestatie-
serieus werk wordt gemaakt van de transitie naar
indicatoren voor de periode 2019-2022. De
de Next Economy, door het verzilveren van kansen
uitvoering zal dynamisch en flexibel zijn en ieder
die de digitale en circulaire economie biedt.
jaar worden geactualiseerd en gedetailleerd in een jaarplan, in afstemming met de aandeelhouders.
Ondernemers zijn daarbij onze inspiratiebron en belangrijkste doelgroep. Zij investeren en creëren banen. Maatschappelijke vraagstukken op het gebied van voeding, klimaat, gezondheid, veiligheid en energie hebben baat bij innovatieve ondernemers die kunnen en willen investeren in vernieuwing. InnovationQuarter wil hen daarbij ondersteunen. Door samenwerking tussen ondernemers op te zetten, kennisinstellingen en
1
InnovationQuarter heeft als aandeelhouders het Ministerie van Economische Zaken, de Provincie Zuid-Holland, Rotterdam, Den Haag (incl HEID), Delft, Leiden, Westland, Drechtsteden, ErasmusMC, TUDelft, Universiteit Leiden en LUMC. Naast deze partijen ontvangen we jaarlijks een exploitatiebijdrage van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag, Erasmus Universiteit en de gemeente Zoetermeer.
3
Meerjarenstrategie 2016 – 2018 In december 2015 publiceerde InnovationQuarter haar eerste meerjarenstrategie ‘Werken aan de Next IQonomy’. De titel liet al de nodige voorzienigheid zien over het belang van de transitie naar een Next Economy. In deze meerjarenstrategie werd aangegeven dat “de opgave voor InnovationQuarter groter is dan sec het creëren van nieuwe banen en het realiseren van nieuwe investeringen alleen”. De drie initiële kerntaken van InnovationQuarter (Capital, Foreign Investments, Business Development) stonden centraal evenals het behalen van harde KPI’s op het gebied van creatie van arbeidsplaatsen en het aantrekken van additioneel geïnvesteerd vermogen. De ambitieuze doelstellingen uit het Meerjarenplan 2016-2018 worden ruimschoots gehaald. Wat betreft de doelstelling additioneel geïnvesteerd vermogen (€ 300 mln.) komen we uit op circa € 400 mln. In het geval van de creatie van hoogwaardige arbeidsplaatsen gaat het zelfs om een ruime verdrievoudiging (>3.200 fte) ten opzichte van de ambitie (1.000 fte).
Waar gaan we voor?
▶▶ Roadmap Next Economy: Omdat onze
Onze kernopdracht “het duurzaam versterken van
regio staat voor grote transities op het
de economische structuur en het ontsluiten van
gebied van energie, circulair, digitaal en in
het innovatieve vermogen van de regio” vertaalt
het verlengde daarvan veranderingen binnen
zich in een veelheid aan hoofdactiviteiten.
het onderwijs en de maatschappij werken we aan de verdere vertaling van de lange
▶▶ Business Development: Omdat innovaties
termijn RNE-visie naar concrete programma’s,
veelal ontstaan wanneer over de grenzen
projecten en systeeminterventies. Daarnaast
van de eigen sector of bedrijf heen wordt
zullen we kansrijke transitieprojecten via inzet
gekeken, smeden we (cross-sectorale)
van specifieke expertise op het gebied van
samenwerkingsverbanden tussen innovatieve
financial engineering vanuit het Zuid-Hollands
ondernemers en met kennisinstellingen en
Investeringsplatform helpen opwerken naar
overheden. Het gaat hierbij onder andere
financierbare business cases.
om het realiseren van innovatieprojecten en clusterversterkende programma’s, Europese
▶▶ Foreign Investments: Omdat buitenlandse
programma’s (EFRO, Interreg, Horizon2020) en
bedrijven economische groei, directe en
open innovatie-faciliteiten, zoals smart industry
indirecte werkgelegenheid genereren, de
fieldlabs. Doel is altijd het realiseren van nieuwe
innovatiekracht versterken en aansluiting geven
business met en voor ondernemers, meer
op internationale netwerken en bedrijvigheid,
private investeringen en meer werkgelegenheid.
zoeken we actief naar en assisteren we internationale bedrijven die zich in Zuid-Holland willen vestigen. Ook investeren we substantieel
in het onderhouden van relaties met de al
in de bijdrage die we leveren aan regionale
in Zuid-Holland gevestigde internationale
beleidsagenda’s en de wijze waarop we onze
bedrijven, zodat we actief en tijdig kunnen
business intelligence over de regio ontsluiten. Het
inspelen op ontwikkelingen, zoals uitbreiding,
‘meer’ zit ook in het leggen van verbindingen tussen
krimp en verhuizing.
individuele ondernemers onderling, en tussen (buitenlandse) ondernemers, kennisinstellingen
▶▶ Internationalisering: Omdat voor innovatieve
en overheden (individuele matchmaking). Het
MKB-ers de Nederlandse thuismarkt te klein is
‘meer’ zit in het verbeteren en structureren van
om te kunnen doorgroeien, ondersteunen we
de samenwerking in de regio, zoals bijvoorbeeld
ondernemers bij het internationaal opschalen
tussen de verschillende incubators en met
van hun activiteiten. Dit doen we door het
StartupDelta. En het ‘meer’ zit niet in de laatste
(mede) organiseren van missies en het opzetten
plaats in de wijze waarop we via onze externe
van strategische samenwerkingsprogramma’s
communicatie al het moois dat Zuid-Holland
met verwante buitenlandse regio’s.
economisch te bieden heeft op de kaart zetten.
▶▶ Capital: Omdat bedrijven kapitaal nodig
Wat gaan we anders doen?
hebben om te kunnen (door)groeien, helpen
Succes van individuele bedrijven maar ook
wij als lifecycle financier vernieuwende en
van regio’s hangt af van het vroeg herkennen
snelgroeiende bedrijven aan financiering, onder
van en snel inspelen op verandering. Dit
meer door zelf risicodragend in deze bedrijven
vraagt een adaptieve benadering, ook van
te investeren. Dit doen we via ons eigen fonds
ontwikkelingsmaatschappijen. Samen met onze
IQCapital en de fondsen in beheer UNIIQ en
partners moeten we clusters en ecosystemen
ENERGIIQ. Ook zetten we in op het vergroten
creëren die optimaal voorzien in de belangrijkste
van het aanwezige investeringskapitaal in de
randvoorwaarden voor innovatie en groei: toegang
regio en denken we mee in het ontwikkelen van
tot kennis, kapitaal, talent, faciliteiten en een
nieuwe verdienmodellen voor maatschappelijke
(internationale) afzetmarkt. Op deze wijze werken
innovaties.
we aan een veerkrachtige economie die zich snel en flexibel kan aanpassen aan de veranderende
▶▶ Secretariaat Economic Board Zuid-Holland:
wereld met bedrijven die kunnen meebewegen
Het ontsluiten van innovatief vermogen en het
met economische, sociale en technologische
aanjagen van duurzame economische groei
ontwikkelingen.
vergt ook nauwe bestuurlijke samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en
Afgelopen jaren hebben we ook flexibel weten
overheden. De Economic Board Zuid-Holland
in te spelen op veranderingen in onze externe
(EBZ) brengt relevante bestuurders rond de tafel
omgeving. InnovationQuarter heeft bijgedragen
om netwerkkracht, denkkracht en lobbykracht
aan het opleveren van het visiedocument
te mobiliseren voor de regionale opgaven.
‘Roadmap Next Economy’ (RNE) in november 2016
InnovationQuarter voert het secretariaat van de
en is sinds voorjaar 2018 op verzoek van een deel
Economic Board.
van haar aandeelhouders verantwoordelijk voor de uitvoering van RNE. Met ENERGIIQ hebben
Vanuit InnovationQuarter doen we nog meer
we in opdracht van de provincie Zuid-Holland
dan bovenstaande activiteiten. Het ‘meer’ zit
een nieuw fonds in beheer genomen, waarin
5
Evaluatie en Klanttevredenheidsonderzoek 2017 Na een positieve landelijke evaluatie van de Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen in 2016 heeft Decisio in de 2e helft van 2017 een uitgebreide evaluatie van InnovationQuarter uitgevoerd. Daarnaast vond tegelijkertijd een imago- en klanttevredenheidsonderzoek plaats, uitgevoerd door Motivaction. Opvallend in de evaluatie is dat de meeste aandacht uitgaat naar onze brede, verbindende rol in de regio. InnovationQuarter heeft de uitvoeringskracht in de regio doen toenemen, heeft de regionale samenwerking verbeterd, heeft gezorgd voor minder versnippering en wordt gezien als de belangrijkste organisatie in Zuid-Holland om uitvoering te geven aan het regionaaleconomisch beleid. Ook de belangrijkste conclusies uit het imago- en klanttevredenheidsonderzoek waren positief. Het imago onder de respondenten is zeer positief en de bekendheid met onze activiteiten is over het algemeen goed. Onze missie en visie worden breed gedragen en de tevredenheid over de dienstverlening is hoog. De respondenten vinden ons professioneel, ambitieus, deskundig, samenwerkend, betrokken en toegankelijk. Dit komt voor een belangrijk deel overeen met onze kernwaarden (professioneel, samenwerkend, betrokken en ondernemend). Vanzelfsprekend zijn er uit beide onderzoeken ook aandachtspunten naar voren gekomen. Deze sloten voor een belangrijk deel aan bij onze eigen gedachten over de doorontwikkeling van InnovationQuarter. Deze aandachtspunten hebben we dan ook grotendeels meteen ter hand genomen of plek gegeven in dit Meerjarenplan.
maatschappelijke én economische impact hand in
structuurversterkend is en aansluit bij huidige en
hand gaan. Internationalisering is sterker in onze
toekomstige sterktes van de regio.
taken verankerd. En zo zijn er meer voorbeelden van activiteiten die InnovationQuarter in
Deze inzet vertaalt zich in direct economische impact,
aanvulling op haar kerntaken heeft opgepakt. Ook
die zichtbaar wordt in gedane en uitgelokte
in de komende periode blijft InnovationQuarter
investeringen en gecreëerde banen. Dit is het
beschikbaar voor additionele opdrachten vanuit
niveau van de harde KPI’s verbonden aan onze
haar aandeelhouders, voor zover deze passen
kernactiviteiten.
binnen haar kernopdracht. Een tweede vorm van impact is de strategisch Uitgangspunt in ons Meerjarenplan is dat we nog
economische impact, die zichtbaar wordt in onze
meer nadruk willen leggen op de impact die we
inspanningen samen met partners om ecosyste-
door onze activiteiten creëren. InnovationQuarter
men en clusters in onze regio te versterken en de
is een economische ontwikkelingsmaatschappij
internationale aantrekkingskracht van onze regio
dus onder impact verstaan we eerst en vooral de
te verbeteren.
strategische inzet van onze mensen en middelen op een wijze die duurzaam verschil maakt,
Onder maatschappelijke impact verstaan we de
Sectoren Zuid-Holland kent een zeer grote veelzijdigheid aan sterke sectoren. We richten onze activiteiten de komende periode in langs de lijnen van onderstaande negen sectoren. Er is voor deze indeling gekozen op basis van het belang voor de vernieuwing van de Zuid-Hollandse economie, onze huidige inzet, kennis en expertise en op basis van de prioriteiten van de EBZ en vanuit de Roadmap Next Economy.
Duurzaam & schoon ▶▶ Energie ▶▶ Circulair Slim & veilig ▶▶ Maritiem & Haven ▶▶ High Tech Systemen & Materialen ▶▶ Aerospace ▶▶ ICT ▶▶ Cybersecurity Gezond & groen ▶▶ Life Sciences & Health ▶▶ Horticulture 7 positieve bijdrage die geleverd wordt aan het
binnen InnovationQuarter een strakker inhoudelijk
oplossen van maatschappelijke vraagstukken op
afwegingskader waar we wel en niet voor gaan.
het gebied van onder meer voeding, gezondheid, energie en veiligheid.
Vanuit bovenstaande gedachte gaan we met de relevante stakeholders per sector een integrale
Direct economische, strategisch economische en
strategie opstellen -- een zogeheten sectorplan
maatschappelijke impact2 gaan onzes inziens hand in
-- die in- en extern gedragen is en voor ons fungeert
hand en zullen we nog nadrukkelijker verbinden aan
als strategisch afwegingskader. Dit Meerjarenplan
onze activiteiten. We streven ernaar dat projecten en
kent hiertoe een eerste aanzet. Uiterlijk tweede
investeringen waar we aan werken zoveel mogelijk
kwartaal 2019 komen we, met input vanuit de
bijdragen aan alle drie de vormen van impact.
Economic Board Zuid-Holland, tot een verdere uitwerking in een Meerjarenplan per sector.
We zijn er van overtuigd dat we met deze inzet nog meer bijdragen aan het duurzaam versterken van de economische structuur van de regio. Dit vraagt enerzijds een vloeiende samenwerking met onze private en publieke partners, anderzijds
2 De indeling in direct economische, strategisch economische en maatschappelijke impact is geïnspireerd door de werkwijze van de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij.
Welke resultaten willen we de komende 4 jaar halen?
Business Development
Op basis van een aangescherpt strategisch
Uitgelokte investeringen: € 80 mln.
Business cases en innovatieprojecten: 160
afwegingskader zullen we de komende jaren nog scherper sturen op de direct economische,
Foreign Investments & Internationalisering
strategisch economische en maatschappelijke
Aantal bedrijven geland: 160
impact die we creëren met het inzetten van
Uitgelokte investeringen: € 320 mln.
onze mensen, middelen en door middel van het
Aantal arbeidsplaatsen: 1.600
ontsluiten van onze kennis en netwerken.
Bezoeken Investor Relations: 480
Dat betekent dat we niet meer uitsluitend op
Aantal innovatie en/of handelsmissies4: 56,
kwantitatieve doelstellingen gekoppeld aan
totale deelname minimaal 160 verschillende Zuid-
directe economische impact zullen sturen.
Hollandse bedrijven
We laten deze KPI’s echter niet los want ze vertegenwoordigen voor ons belangrijke waarden,
Capital
te weten resultaatgerichtheid en verantwoording.
Aantal investeringen: 100 (42 IQCapital /
Wel zullen deze KPI’s niet meer de enige afweging
42 UNIIQ / 16 ENERGIIQ)
zijn in onze interne aansturing en onze externe
Geïnvesteerd vermogen: € 70 mln.
verantwoording. Denk hierbij aan aanvullende
(€ 33 mln. IQCapital / € 13 mln. UNIIQ /
kwalitatieve KPI’s die versterking van ecosystemen
€ 24 mln. ENERGIIQ)
en clusters in Zuid-Holland in beeld brengen.
Uitgelokte investeringen5: € 174 mln. (€ 101 mln. IQCapital / € 25 mln. UNIIQ /
Als kwantitatieve doelstellingen voor de periode
€ 48 mln. ENERGIIQ)
2019-2022 gaan we uit van de realisatie van een additioneel geïnvesteerd privaat vermogen
In lijn met de andere regionale
van € 475 mln. en de creatie van 2.000 nieuwe
ontwikkelingsmaatschappijen zullen we voortaan
hoogwaardige arbeidsplaatsen. Een sterke stijging
jaarlijks rapporteren over het aantal werkzame
ten opzichte van de prestatie indicatoren uit ons
fte’s in onze portfoliobedrijven in plaats van over
vorige Meerjarenplan en continuïteit ten opzichte
de verwachte groei in arbeidsplaatsen. In het
van jaarplan 2018. De doorvertaling van de
jaarverslag 2018 zullen we een ‘nulstand’ opnemen
doelstellingen naar kritische prestatie indicatoren
van het aantal werkzame personen in ons
(KPI’s) vindt jaarlijks plaats in onze jaarplannen.
huidige portfolio.
Uitgesplitst naar onze kernactiviteiten luiden de KPI’s als volgt3:
De samenwerking met de andere Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen is intensief en zal naar verwachting de komende jaren nog intensiever worden. Vanuit de samenwerking binnen het ‘Invest in Holland’-netwerk op het gebied van acquisitie, binnen ‘Trade & Innovate NL’ op het gebied van internationalisering, en vanwege de samenwerking als gezamenlijke ROM’s met Invest-NL in oprichting. Maar ook vooral vanuit het besef dat regiogrensoverschrijdende samenwerking goed is voor de bedrijven waar we mee werken, en we op deze wijze gezamenlijk meer impact kunnen creëren.
3 KPI’s voor de uitvoering van de Roadmap Next Economy en het Zuid-Hollands Investeringsplatform zijn nog niet opgenomen in dit Meerjarenplan. Deze activiteiten zitten nog in de ontwikkelingsfase en kennen vooralsnog geen financiering voor de gehele periode van dit Meerjarenplan. In komende jaarplannen zullen we wel concrete deliverables opnemen voor deze activiteiten. 4 Betreft zowel door ons zelf georganiseerde missies (16) als door ons ondersteunde missies van partners (40). 5 Totaal nieuw aangetrokken financiering door portfoliobedrijven, inclusief geïnvesteerd vermogen InnovationQuarter.
9
2. Nationale en regionale ontwikkelingen Met het aantreden van een nieuw kabinet en
2019 de missies vanuit het nieuwe innovatiebeleid
diverse nieuwe colleges in de grote steden treden
bekend heeft gemaakt zullen we vanuit
er accentverschuivingen op in de publieke context
InnovationQuarter in samenwerking met de andere
van waar uit we opereren. Hierbij springt de
ROM’s, bezien hoe we hier het beste een bijdrage
toegenomen inzet van Rijk, provincie en steden
aan kunnen leveren. Mede in het licht van de op te
op energietransitie, omschakeling naar een
stellen integrale strategie per sector.
circulaire economie en digitalisering van het MKB en de industrie het meest in het oog. Deze thema’s
Medio 2019 zal Invest-NL van start gaan onder
hebben al eerder in de regio hun plaats gevonden
leiding van voormalig minister van Financiën Wouter
in de Roadmap Next Economy als economische
Bos. De oprichting van Invest-NL is ingegeven vanuit
toekomstvisie. Vanuit InnovationQuarter hebben we
de constatering dat investeringen in projecten
inmiddels onze inzet op deze thema’s geïntensiveerd,
en bedrijven op het gebied van maatschappelijke
inclusief de oprichting van ENERGIIQ (het energie-
opgaven niet goed van de grond komen,
innovatiefonds van Zuid-Holland).
vanwege het onaantrekkelijke (gepercipieerde) risicoprofiel, de te lange terugverdientijd of
Volgens de Global Competitiveness Index van het
ontbrekende ontwikkelcapaciteit. Invest-NL
World Economic Forum behoort Nederland tot
start met een kapitaalstorting door het Rijk van
de meest concurrerende economieën te wereld.
€ 2,5 mrd. Zowel het Rijk als de provincies hebben
Nederland staat in deze index op een zesde plaats:
aangegeven dat de ROM’s zich ontwikkelen tot
alleen de VS, Singapore, Duitsland, Japan en
een belangrijke samenwerkingspartner van Invest-
Zwitserland doen het beter. Op de Global Innovation
NL. Dit gaat om zowel het financieringsdomein
Index staat Nederland, na Zwitserland, zelfs tweede.
als ontwikkelingsactiviteiten. Vanuit dezelfde
Maar ook is evident dat deze positie van Nederland
overwegingen die ten grondslag liggen aan de
onder druk staat gezien de relatief lage publieke en
oprichting van Invest-NL is er in Zuid-Holland
private investeringen in R&D en in de toepassing van
besloten tot de oprichting van het Zuid-Hollands
innovaties.
iInvesteringsplatform en wordt momenteel de oprichting van een multisectorfonds onderzocht.
In juli 2018 heeft het Kabinet het nieuwe Missiegedreven Innovatiebeleid gepresenteerd,
De Economic Board Zuid-Holland ontwikkelt zich
dat voortbouwt op de samenwerking uit de
tot dé plek waar bestuurlijke boegbeelden vanuit
Topsectorenaanpak. Hierin staan de economische
alle relevante private en publieke netwerken elkaar
kansen van maatschappelijke uitdagingen – zoals
ontmoeten om duurzame economische groei aan
voldoende duurzaam geproduceerd voedsel en
te jagen en het innovatief vermogen van de regio
betaalbare en toegankelijke gezondheidszorg –
te ontsluiten. De EBZ richt zich op drie dingen:
centraal. Dit is in lijn met de eerder reeds door de
netwerkkracht, denkkracht en lobbykracht.
ROM’s ingezette koers. Zodra het Kabinet in voorjaar
Netwerkkracht - Als ‘board of boards’ brengt
en van de arbeidsproductiviteit. Enerzijds
de EBZ ondernemers en bestuurders vanuit de
langjarig onderpresteren in vergelijking met het
belangrijkste bedrijven, economische clusters,
landelijk gemiddelde, anderzijds groei van de
kennisinstellingen, beroepsonderwijs, lokale- en
werkgelegenheid en arbeidsproductiviteit die
regionale overheden samen rond de tafel.
de afgelopen paar jaar op of boven het landelijk gemiddelde liggen.
Denkkracht - De board zet zich in voor een eenduidige en breed gedragen economische
Zuid-Holland heeft dus de afgelopen jaren meer
strategie voor de regio; factbased en met
naar haar vermogen gepresteerd. De urgentie
significante inbreng van boardleden en experts.
hiertoe is ook groot. Onze regio kent een
Zo is de EBZ verantwoordelijk voor de strategische
bovengemiddeld hoge uitstoot van CO2 door met
sturing van de Roadmap Next Economy en het
name de industrie. Door de uitstoot van fijnstof is
Regionaal Investeringsprogramma.
de levensverwachting gemiddeld lager dan in de rest van Nederland. En er is een sterke mismatch
Lobbykracht - de board zet strategische keuzes,
tussen de arbeidsvraag en het arbeidsaanbod met
kansen en knelpunten met impact op de regionale
als gevolg relatief hoge werkloosheidspercentages.
economie op de agenda en zet zich in voor het
En specifieke gezondheidsvraagstukken in
verder brengen van belangrijke initiatieven. Denk
grootstedelijke omgeving.
aan het verkrijgen van draagvlak, het bouwen van coalities en gezamenlijke lobby-inspanningen om
De regionale economie heeft weliswaar afgelopen
nationaal of Europees beleid te beïnvloeden. Deze
paar jaar een voorzichtig herstel laten zien, maar
lijn wordt komende jaren verder uitgebouwd.
het voorgaande decennium zakte de regio weg op alle relevante ranglijstjes en was er zelfs sprake
Economische ontwikkelingen Zuid-Holland
van een dalend bruto regionaal product. Als
Zuid-Holland is de grootste provincie van
men kijkt naar de economische ontwikkelingen
Nederland, zowel qua bevolkingsaantal als qua
(economische groei, toegevoegde waarde,
economie. De Zuid-Hollandse economie beslaat
werkgelegenheid etc.) in met name Noord-Holland, 6
ruim 21% van de totale economie van Nederland.
Utrecht en Noord-Brabant dan is het duidelijk dat Zuid-Holland nog een stevige inhaalslag te maken
Over de periode 2006-2016 bleef de economische
heeft. Ook staan diverse sterke economische
groei in Zuid-Holland substantieel achter op het
sectoren zoals het havenindustrieel complex en de
landelijk gemiddelde en zeker ook in vergelijking
tuinbouwsector voor de opgave om in de komende
met andere stedelijke regio’s in de EU. De jaren 2017
10-15 jaar hun huidige verdienmodellen drastisch te
en 2018 laten een sterk aantrekkende economische
transformeren.
groei zien (resp. 3,1% en 3,2%) die op of boven het landelijk gemiddelde ligt. In vergelijking met andere stedelijke regio’s in de EU laat Zuid-Holland de afgelopen twee jaar zelfs een substantieel hogere groei zien. Hetzelfde patroon is herkenbaar als het gaat om de ontwikkeling van de werkgelegenheid
6 Hiermee is de regio waarbinnen InnovationQuarter als regionale ontwikkelingsmaatschappij werkzaam is ook substantieel groter dan die van de collega-ROM’s. Limburg (LIOF) 6%, Noord-Nederland (NOM) 8%, Noord-Brabant (BOM) 15% en Gelderland en Overijssel (OostNL) 16%.
11
Economische potentie Zuid-Holland
de economische structuur. Echter, juist het leggen
De uitgangspositie van Zuid-Holland om zich
van verbinding tussen bedrijven uit verschillende
te ontwikkelen tot een innovatieve topregio is
sectoren vergt veel organiserend vermogen.
wel onverminderd goed. Zuid-Holland kent een zeer sterke kennisinfrastructuur. Zo stonden de
Beeldbepalend voor de regionale economie zijn
drie Zuid-Hollandse universiteiten in 2018 in de
van oudsher het havenindustrieel complex en de
top-70 van de beste universiteiten wereldwijd en
Greenports. De haven van Rotterdam is nog steeds
behoorden ze daarmee alle drie tot de beste vijf
met afstand de grootste van Europa en meer dan
7
universiteiten van Nederland. Daarnaast kent
de helft van de productiewaarde van de Greenports
de regio twee academisch medisch centra, een
valt toe te schrijven aan Zuid-Holland. Maar
aantal hogescholen en internationaal vermaarde
daaromheen heeft zich een volwaardige maak-,
kennisinstituten als ESA/ESTEC, Deltares en een
kennis- en diensteneconomie ontwikkeld.
groot deel van de TNO-instituten.
De snelste groeier in toegevoegde waarde is de sector Hightech Systemen en Materialen
Ruim 23% van de R&D-uitgaven in Nederland
met een groei van 82% in twee decennia. Er
vonden in 2015 plaats in Zuid-Holland. Met name
voltrekt zich in Zuid-Holland dus een industriĂŤle
op het gebied van publieke R&D-uitgaven scoort
renaissance met de opkomst van hoogwaardige
onze regio zwaar bovengemiddeld. Echter, ten
maakbedrijven. Speciale rol hierbinnen vervult het
aanzien van private R&D-uitgaven doet Zuid-
Aerospace cluster dat zich onderscheidt door een
Holland het minder goed dan men zou mogen
uitzonderlijke bundeling van kennis en kunde op
verwachten.8 Er is dus nog steeds een grote
het gebied van ontwerp en bouw van vliegtuigen,
opgave in de regio in het naar de markt brengen
drones en satellieten, en het inrichten van
van de hoogwaardige kennis die we produceren.
vliegvelden.
Dit vraagt nadrukkelijke samenwerking met de verschillende kennisinstellingen in de provincie.
Daarnaast is Zuid-Holland met Rotterdam en de Drechtsteden het grootste maritieme knooppunt
Naast een sterk kenniscluster heeft Zuid-Holland
in West-Europa en kent Zuid-Holland in vergelijking
een bedrijvenbasis, van beeldbepalende corporates,
met andere Nederlandse provincies een zeer sterke
innovatieve MKB-ers die vaak wereldspeler zijn in
clustering die betrekking heeft op scheepsbouw
een bepaalde niche en een stevige groep startups in
en offshore-activiteiten. Life Sciences & Health is
velerlei sectoren. 9
binnen Zuid-Holland geclusterd in Leiden (Leiden Bio Science Park), Rotterdam en Delft, waarmee
De diversiteit van de economie is een belangrijke
de sector in Zuid-Holland op wetenschappelijk
kracht van Zuid-Holland. Alle negen nationale
gebied en qua ondernemerschap tot de top van de
economische topsectoren zijn in Zuid-Holland
wereld behoort. Het cluster rondom The Hague
aanwezig. Aangezien het potentieel voor innovatie
Security Delta heeft zich in de afgelopen jaren
groter is op het grensvlak tussen (top)sectoren
doorontwikkeld als ĂŠĂŠn van de toonaangevende
biedt dit de regio vele kansen. Het stimuleren van
security-clusters in Europa.
innovatie binnen topsectoren is belangrijk, omdat ze van wezenlijk belang zijn voor de Zuid-Hollandse economie, zowel door hun toegevoegde waarde als werkgelegenheid en zodoende de basis vormen van
Zuid-Holland en innovatie Uit een onderzoek van ING in 2014 bleek dat Zuid-Holland van alle provincies het allerlaagste scoorde op het gebied van innovatieprestaties, terwijl de provincie op het gebied van innovatievermogen de 4e regio van Nederland was. Uit recente gegevens blijkt dat Zuid-Holland inmiddels een tweede positie heeft ingenomen als het gaat om innovatieprestaties. Dit is mede bereikt door forse investeringen in innovatie, een bovengemiddelde bedrijvendynamiek en een stijgende arbeidsproductiviteit. Wat betreft het innovatievermogen is Zuid-Holland gestegen van de 4e naar de 3e plek. In een paar jaar tijd is Zuid-Holland dus omgevormd van een regio die zwaar onder presteerde, naar een regio die zowel qua vermogen als prestaties met recht een innovatieve topregio is. ING heeft in haar rapport aangegeven dat de totstandkoming van InnovationQuarter hierbij een belangrijke impuls is geweest. Uit de Regional Innovation Scoreboard van de Europese Commissie blijkt dat Zuid-Holland binnen Europa nog achter blijft op het gebied van innovatie-investeringen vanuit het bedrijfsleven, export van de maakindustrie en sales van nieuwe producten. Regionale innovatie-index 2017 versus 2014 Bron: provincie Zuid-Holland / ING Ranking 2017
Ranking 2014
1
Noord-Brabant
Noord-Brabant
2
Zuid-Holland
Utrecht
3
Noord-Holland
Limburg
4
Gelderland
Noord-Holland
5
Utrecht
Gelderland
6
Flevoland
Overijssel
7
Limburg
Groningen
8
Overijssel
Friesland
9
Friesland
Drenthe
10
Groningen
Flevoland
11
Drenthe
Zeeland
12
Zeeland
Zuid-Holland
Vernieuwing van de Zuid-Hollandse economie
van vernieuwende ideeĂŤn, producten en
Voor het behoud en de groei van de huidige
flexibel en daardoor in staat om kennis snel te
welvaart en de economische positie van de
benutten en richting de markt te brengen. Toch
Zuid-Hollandse bedrijven is innovatie en behoud
gaat dit niet altijd vanzelf en snel genoeg: de
van scale-ups cruciaal. Daarbij vervult het
risico’s voor bedrijven zijn vaak te hoog of de
innovatieve MKB een sleutelrol, als kraamkamer
terugverdientijd te lang, waardoor bedrijven
processen. MKB-ers kunnen snel opereren, zijn
13
Campussen en hotspots Campussen en innovatieve hotspots zijn cruciale onderdelen van innovatie-ecosystemen. Het zijn de fysieke kernen van ontmoeting en samenwerking tussen het talent van de toekomst, bedrijven en kennis- en onderwijsinstellingen. Het zijn plekken waar organisaties toegang hebben tot faciliteiten die in eigen huis niet beschikbaar zijn. Het gaat in de ‘nieuwe’ economie steeds meer om netwerken, om ontmoeten en om leren van elkaar, waardoor een toenemende behoefte ontstaat aan interactiemilieus. Innovatieve ontwikkelingen concentreren zich in de regio dan ook voor een belangrijk deel binnen campussen en innovatieve hotspots, zoals Rotterdam (CIC, RDM-Campus, Rotterdam Science Tower, IT-Campus), Dordrecht (Duurzaamheidsfabriek), Leiden (Bio Science Park), Noordwijk (Space Business Park), Delft (TUDelft Science Park, YES!Delft, RoboValley), Zoetermeer (Dutch Innovation Factory, Dutch Innovation Academy), Westland (World Horti Center, Greenport Horti Campus) en Den Haag (The Hague Security Delta, Composite Valley, Binckhorst, Central Innovation District). InnovationQuarter en de regionale campussen en hotspots hebben hetzelfde doel (ecosysteem ontwikkeling: het laten groeien van de bedrijven in het ecosysteem en het aantrekken van bedrijven naar het ecosysteem). InnovationQuarter zal daarom de komende meerjarenperiode veel aandacht besteden aan de samenwerking met de campussen en hotspots in Zuid-Holland. Daarbij wordt vanuit de Roadmap Next Economy samen met de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) gewerkt aan het versterken van dit type campussen in de regio.
minder innoveren dan nodig. Het stimuleren
ecosysteem, bestaande uit regionale clusters
van innovatie binnen het MKB is van extra groot
van bedrijven en kennisinstellingen die vaak
belang, omdat het MKB verantwoordelijk is
binnen een (top)sector werkzaam zijn. Een goed
voor zo’n 70% van de totale werkgelegenheid in
opererend regionaal innovatie-ecosysteem en
Zuid-Holland. En omdat het MKB vanwege aard,
samenwerking binnen en tussen clusters daarin,
omvang en netwerk niet automatisch is betrokken
is dan ook een noodzakelijke voedingsbodem voor
bij, aangehaakt of gericht is op innovatie en
innovatie en economische groei. Veelal vindt deze
innovatieve netwerken. Tegelijkertijd zegt maar
samenwerking plaats in fysieke innovatiemilieus,
liefst 30% van de Nederlandse ondernemers
zoals campussen en innovatieve hotspots.
in het MKB dat hun huidige verdienmodel de komende tien jaar kan verdwijnen. In de steeds
Mondiale trends als klimaatverandering,
dynamischer en geglobaliseerde economie kunnen
grondstoffenschaarste, verstedelijking en
bedrijven daarom alleen blijven concurreren als ze
technologische innovaties zijn de aanjagers van
voortdurend blijven innoveren.
een verandering van de economie, die wordt gekenmerkt door digitalisering en verduurzaming.
Innovatie en economische groei komen steeds
De transitie naar deze ‘next economy’ verloopt
meer tot stand binnen een regionaal innovatie-
grillig en gaat gepaard met disrupties van
bestaande economische sectoren en exponentiele
circulaire economie met slimme energiesystemen,
groei van nieuwe sectoren.
schone technologieĂŤn, bio-gebaseerde materialen
Deze transitie heeft een grote impact op
en nieuwe verdienmodellen.
onze regio.
Digitalisering van de economie De impact van digitalisering op de economie en de brede samenleving is groot. Juist vanwege de te verwachten economische en maatschappelijke impact is het nodig om te zorgen dat de ontwikkeling de gewenste gevolgen heeft voor economie en maatschappij. Deze digitalisering gaat over de groeikansen voor de hightechsector zelf met ontwikkelingen op het gebied van robotica, kunstmatige intelligentie, blockchain, 3D-printing en Internet of Things. Maar het is ook belangrijk voor sectoren waar digitalisering ondersteunend is aan het primaire proces, zoals in de Greenports en het Haven Industrieel Complex.
7 TUDelft nr. 58, Universiteit Leiden nr. 68 en Erasmus Universiteit plaats 70 (Times Higher Education Rankings). 8 In 2015 vond 23,1% van de R&D-uitgaven in Nederland plaats in Zuid-Holland. Een stijging ten opzichte van 2012 (21,2%). Zuid-Holland scoort zwaar bovengemiddeld als het gaat om publieke R&Duitgaven (28,6%) maar onder het landelijk gemiddelde als het gaat om private R&D-uitgaven (18,8%). In Noord-Brabant is dit beeld precies omgekeerd. 7% van de publieke R&D-uitgaven vond plaats in deze provincie, tegenover maar liefst 31,5% van de private uitgaven. 9 Acht bedrijven die veel van hun onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten uitvoeren in Zuid-Holland staan in de Nederlandse R&D Top 30 (Technisch Weekblad). Het betreft hier: KPN (3), Janssen Pharmaceuticals (4), Shell (5), DSM (7), Rijk Zwaan (13), Lely Groep (19), Priva (25) en Batenburg Techniek (26).
Ook voor maatschappelijke opgaves, zoals mobiliteit en in de gezondheidszorg, kan digita lisering oplossingen bieden. Goede digitale bereikbaarheid is hierbij van groot belang en ook de beschikbaarheid van arbeidskracht met goede skills op het snijvlak van technologie en ICT wordt een steeds grotere asset. Digitalisering kan ook kansen bieden. Nieuwe middelen kunnen er ook voor zorgen dat (nieuwe) werkgelegenheid voor praktisch opgeleiden behouden blijft of ontstaat.
Verduurzaming van de economie De urgentie van deze transitie is voor ZuidHolland onmiskenbaar. Onze regio kent een bovengemiddeld hoge uitstoot van CO2 door met name de industrie. Een versnelde verduurzaming van de Zuid-Hollandse economie is essentieel voor behoud van de concurrentiepositie en daarmee belangrijke en duurzame werkgelegenheid in met name het Haven Industrieel Complex en de Greenports, maar ook in de logistiek. Het gaat vooral om de transitie naar schone energie en een
15
Talent Talent is één van de belangrijkste randvoorwaarden voor een ecosysteem dat inzet op innovatie en groei. Het is in toenemende mate ook een cruciale vestigingsplaatsfactor voor internationale bedrijven. Het opleiden, aantrekken en behouden van voldoende gekwalificeerde arbeidskrachten op alle niveaus die aansluiten op de sterke sectoren is van groot belang voor de concurrentiekracht van de regio. Positief in dit licht is dat het aantal jongeren dat een diploma van een technische opleiding behaalde op de hogescholen en universiteiten in Zuid-Holland de afgelopen vijf jaar is gestegen. Op het mbo is er sprake van een beperkte daling, terwijl bijvoorbeeld het aantal vakkrachten dat nodig is voor de energietransitie alleen maar toeneemt. Ronduit zorgwekkend is het gebrek aan ICT-ers. Meer dan 31% van de bedrijven in de ICT-sector gaf in het 1e kwartaal van 2018 aan dat het tekort aan personeel een belemmering is voor de groei. Aangezien digitalisering steeds verder doordringt in alle sectoren zullen deze personeelstekorten ook hun weerslag hebben op andere topsectoren in onze regio. Uit onderzoek in opdracht van de Economic Board Zuid-Holland is bovendien gebleken dat Zuid-Holland op het gebied van het activeren van onbenut arbeidspotentieel slechts als 10e scoort van de 12 Nederlandse provincies. Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt noch het aantrekken van internationaal talent behoren tot nu toe tot de aandachtsgebieden van InnovationQuarter. Met de stevige inzet vanuit de Economic Board op Human Capital en nu Next Education één van de vijf transitiepaden is binnen de Roadmap Next Economy komt hier gaandeweg verandering in, mede omdat Human Capital een belangrijke rol vervult binnen de clusterprogramma’s Maritime Delta en SMITZH (Smart Manufacturing Industriële Toepassingen Zuid-Holland).
3. Sectoren met ImpaQt InnovationQuarter zal haar activiteiten komende
werken aan intensieve samenwerking, zowel
jaren richten op een negental sectoren die zijn
op uitvoeringsniveau als op strategisch niveau,
gedefinieerd op het snijvlak van technologie,
met onder meer cluster- en netwerkorganisaties.
maatschappelijke opgaven en de sterktes van Zuid-
We gaan in de komende periode per sector een
Holland, en die kansen bieden voor toekomstige
integrale strategie opstellen die in- en extern
bedrijvigheid. Er is voor deze indeling gekozen
gedragen is en voor ons fungeert als strategisch
op basis van het belang voor de vernieuwing van
afwegingskader.
de Zuid-Hollandse economie, onze huidige inzet,
Hierbij komen vragen aan de orde als:
kennis en expertise en op basis van de prioriteiten
▶▶ Welke relevante (cross)sectorale ontwikkelthe-
van de Economic Board Zuid-Holland en vanuit de
ma’s sluiten aan bij de huidige en toekomstige
Roadmap Next Economy.
kracht van de sector? ▶▶ Welke onderbouwing en bewijslast is hiervoor
Duurzaam & schoon ▶▶ Energie ▶▶ Circulair
te leveren? ▶▶ Wat is de integrale en specifieke bijdrage door InnovationQuarter? ▶▶ Wie zijn de belangrijkste externe partners hierbij
Slim & veilig ▶▶ Maritiem & Haven ▶▶ High Tech Systemen & Materialen
en wat is de gewenste samenwerkingsrelatie met InnovationQuarter? ▶▶ Wat willen we over 4 jaar bereikt hebben en
▶▶ Aerospace
welke activiteiten gaat InnovationQuarter
▶▶ ICT
komend jaar en in de daarop volgende jaren
▶▶ Cybersecurity
ondernemen? ▶▶ Wat is de verwachte en beoogde (direct en
Gezond & groen
strategisch) economische en maatschappelijke
▶▶ Life Sciences & Health
impact?
▶▶ Horticulture Dit Meerjarenplan kent een eerste aanzet voor InnovationQuarter wil de komende jaren nog
de beantwoording van deze vragen per sector.
meer impact creëren binnen deze sectoren
Uiterlijk tweede kwartaal 2019 zullen we, met input
en met name op de crossovers tussen deze
en draagvlak vanuit de Economic Board Zuid-
sectoren. Dit betekent dat we nog meer gaan
Holland, komen tot een verdere uitwerking in een
redeneren vanuit een gewenst doel rondom de
Meerjarenplan per sector.10
sectoren waar we ons op richten. Van daaruit willen we bezien welke programma’s, projecten, systeeminterventies, investeringen en landingen daar aan (kunnen) bijdragen. Dit vergt strategische samenwerking, taakverdeling en afstemming met alle relevante stakeholders. Nog meer dan we afgelopen jaren hebben gedaan, zullen we gaan
10 Begin 2019 wordt samen met de TU Delft, gemeente Delft, gemeente Rotterdam en de provincie ZuidHolland eventuele activiteiten door InnovationQuarter op het thema Klimaatadaptatie en Water verkent.
17
Energie Positie
Industrie
De transitie naar een emissievrije samenleving is
Carbon Capture en Utilisation (CCU), Elektrificatie,
één van de grootste uitdagingen van onze tijd, ook
Warmte(opslag) en Biobased zowel op land als op
voor Zuid-Holland. De provincie is, ten opzichte
zee (duurzame benutting Noordzee). Binnen deze
van de andere provincies, verantwoordelijk
thema’s kunnen duidelijke prioriteiten worden
voor de grootste hoeveelheid CO2-uitstoot en
aangebracht om de energietransitie zo effectief
de regio Rotterdam stoot per inwoner meer
mogelijk te versnellen. Waarbij we vanuit Business
CO2 uit dan waar ook ter wereld. Tegelijkertijd
Development en RNE met name bijdragen aan
heeft onze regio juist veel in huis om de
CCU, Elektrificatie, Warmte en Biobased, en de
energietransitie te versnellen. Mede op basis van
activiteiten van Capital en Foreign Investment
een sterk industriecluster met grote bedrijven,
zich vooralsnog richten op Energiebesparing en
bijbehorende infrastructuur, techniek en kennis
Elektrificatie.
Focus binnen industrie ligt op energiebesparing,
(drie topuniversiteiten en verschillende fieldlabs en innovatiehubs), wet- en regelgeving en financiering
Gebouwde omgeving
heeft Zuid-Holland een heel sterke uitgangspositie.
Voor de gebouwde omgeving zien we twee grote uitdagingen: één het creëren van
Zuid-Holland kent een unieke bestaande
(industriële) schaal in de verduurzaming van de
infrastructuur voor warmte, CO2 en waterstof
woningvoorraad en bedrijventerreinen; en twee
(H2). We beschikken over een overschot aan (rest)
het verleggen van de focus van gebouwniveau naar
warmte en andere warmtebronnen. Daarnaast
wijk / bedrijventerreinniveau. De komende jaren
beschikken we in de nabije toekomst, door de
ligt de focus op het versnellen van de ontwikkeling
snelle ontwikkeling op het gebied van offshore
van duurzame wijken en bedrijventerreinen.
wind over duurzame elektriciteit. Dit zijn
Integraal en met oog voor de verschillende
belangrijke ingrediënten die de transitie naar een
inhoudelijke thema’s zoals besparing, duurzame
CO2-emissievrij Zuid-Holland versnellen.
opwek (uitbreiding en aanbesteding nieuwe kavels Offshore Wind & verdere ontwikkeling
In de energiesector in Zuid-Holland werken bijna
warmtenetten) en duurzame opslag (Offshore
40.000 mensen bij ruim 800 bedrijven, maar het
Wind Test & Demonstration site Maasvlakte 2),
belang van de energietransitie raakt nagenoeg alle
smart grids en warmte.
economische sectoren in onze regio.
Mobiliteit
Ontwikkelthema’s
Op het gebied van mobiliteit zetten we volop in
Vanuit deze uitgangspositie kiezen we een aantal
op elektrificatie en ketenoptimalisatie voor zwaar
focusgebieden waarbinnen we de transitie willen
vervoer en de binnenscheepvaart. Daar horen ook
versnellen. Om die gebieden te bepalen, kijken we
de gridvraagstukken bij die elektrificatie mogelijk
zowel naar de inhoudelijke uitdagingen als naar de
maken of juist vertragen.
domeinen waarin die transitie zich afspeelt in de regio.
Circulair Positie De regio Zuid-Holland staat aan het begin van de transitie naar de circulaire economie, waarbij
momenteel slechts 9% van het gebruik van
huidige ecosysteem. Op industrieel niveau zijn
goederen circulair is. Een grote opgave die Zuid-
de financieringsinstrumenten op dit moment
Holland naar schatting op de langere termijn zo’n
niet toereikend om nieuwe ontwikkelingen goed
10.000 banen kan bieden.
te ondersteunen. Daarom wordt onderzoek
Het eindbeeld van de Circulaire Economie is
gedaan naar een circulair fonds dan wel een
ambitieus; grondstoffen worden hoogwaardig
breder multisectorfonds voor investeringen in
benut en hergebruikt. Waar nieuwe grondstoffen
transitieprojecten. Wat betreft strategische
nodig zijn, worden duurzaam geproduceerde,
acquisitie richt InnovationQuarter zich vooral op
hernieuwbare grondstoffen ingezet. Er zijn
bedrijven met impact op circulaire economie en
nieuwe productiemethodes, de producten zijn
werkgelegenheid.
heel anders van ontwerp dan in 2018 en er zijn nieuwe manieren van consumeren. Dit vraagt
Plastics
ook om andere inrichting van woonwijken en
Op het gebied van plastics wordt gewerkt aan een
industrieterreinen.
plastic pact waarin alle partijen samenwerken om plastic ketens in de regio volledig te sluiten en
Ontwikkelthema’s
een einde te maken aan wegwerpplastic. Samen
Circulaire uitgangspunten als het maximaliseren
met bedrijven, overheden en maatschappelijke
van herbruikbaarheid en het minimaliseren van
organisaties draagt InnovationQuarter bij aan het
waardevernietiging producten en grondstoffen,
ontwikkelen van maatschappelijke business cases.
kunnen in alle sectoren worden toegepast. en de sterk ontwikkelde tuinbouwsector en
Maritiem & Haven Positie
chemiecluster in de regio zet InnovationQuarter de
De Maritime Delta monitor maakt duidelijk dat de
komende jaren vooralsnog in op prioriteiten binnen
sector met 71.000 banen en 5.165 vestigingen een
gebouwde omgeving, chemie en plastics.
belangrijke en ook unieke sector is voor de Zuid-
Gegeven de regionale woningbouwopgave
Hollandse economie. De grootte en veelzijdigheid
Gebouwde omgeving
van dit regionale cluster en de leidende positie
Samen met bedrijven, overheden en
op het mondiale speelveld is uniek. De sector
maatschappelijke organisaties worden nieuwe
vertegenwoordigt gecombineerd een directe
businessmodellen ontwikkeld, zoals het project
toegevoegde waarde van circa € 8,2 mrd. (2016)
‘Building as a service’. Samen met het circulaire
en genereert hiermee circa 5,2% van het Bruto
platform ‘Cirkelstad’ werken wij aan een regionaal
Binnenlands Product van de provincie Zuid-
breed netwerk waarin nieuwe innovaties aandacht
Holland.
krijgen, en ontwikkeld en vertaald worden naar business cases.
De huidige en toekomstige impact van de sector op actuele maatschappelijke thema’s is dan ook
Chemie
substantieel. Een groot deel van de activiteiten in
In de chemie is aandacht voor nieuwe
de haven en op de Noordzee zijn op dit moment
grondstoffen zoals biomassa, waterstof en
fossiel of daar sterk van afhankelijk. Dat gaat
CO2 die de basis zijn voor nieuwe producten en
veranderen. Zo ambieert de Rijksoverheid dat in
brandstoffen. Daarbij wordt gekeken welke
2030 40% van het totale elektriciteitsverbruik in
technologieën het beste aansluiten in het
Nederland afkomstig zal zijn van offshore wind van
19
de Noordzee. De sector is hierbij cruciaal om dit
De recente samenwerking tussen Rotterdam
betaalbaar en veilig te kunnen realiseren. Verder is
Partners, DEAL! en InnovationQuarter op het
de sector essentieel voor logistiek en (onderhoud
gebied van internationale acquisitie onder de
van) industrie in de haven.
noemer ‘Rotterdam Maritime Capital of Europe’ vraagt de komende periode om verdere uitbouw.
Ontwikkelthema’s De focus voor de komende jaren ligt op het
Vanuit Capital blijft InnovationQuarter scouten
‘verduurzamen’ en ‘smarter’ maken van de
naar nieuwe investeringen die een grote rol kunnen
industrie. Focus voor de sector ligt op de haven
spelen in de transitie. We werken daarvoor steeds
(industrie), logistiek, offshore, scheepsbouw,
nauwer samen met partners als het Rotterdam
zeevaart, binnenvaart en toeleveranciers.
Port Fund en PortXL.
Verduurzaming richt zich op het noodzakelijke
Tot slot zetten we op verzoek van de partners ook
verminderen van schadelijke uitstoot van o.a.
komende jaren het samenwerkingsprogramma
schepen en industrie. Hierbij gaan we nadrukkelijk
Maritime Delta voort, dat zich richt op
inzetten op het realiseren van projecten onder
clusterversterking binnen de maritieme
meer door het ontwikkelen van trajecten rond
maakindustrie met een focus op innovatie en
walstroom/elektrificatie, alternatieve brandstoffen
human capital.
en emissiereductie. Evenals voor het realiseren van
duurzame (energie)productie, zoals offshore wind en aquacultuur op zee. Ook zetten we nog meer
High Tech Systemen & Materialen Positie
in op locaties voor testmogelijkheden zoals de
De bijna 104.000 werknemers en meer dan 16.000
offshore wind test & demonstratie site.
bedrijven die werken aan High Tech Systemen & Materialen (HTSM) zijn belangrijk voor de
Een slimmer maritiem, offshore en haven-cluster
concurrentiekracht van Zuid-Holland. Zuid-Holland
vertaalt zich naar ontwikkelingen op het gebied
kent de hoogste concentratie van hightech
van digitalisering, slim onderhoud,’ageing assets’,
maakbedrijven van Nederland. In Zuid-Holland
effectieve en veilige infrastructuur, autonoom
is de hightech sector met meer dan 100.000
varen en qua productie ook op ‘smart industry’.
banen een van de grootste sectoren. Deze sector omvat complexe systeemtechnologie, waaronder
Binnen Foreign Investments & Internationalisering
machines, robots en instrumenten, maar ook
ligt voor acquisitie de nadruk op scheepsbouw en
materiaaltechnologie.
-onderhoud, met name vanwege dit cluster in de Drechtsteden, meer specifiek op technologieën
De HTSM-sector in Zuid-Holland is een van de
die kostenreductie kunnen bewerkstelligen.
snelst groeiende sectoren in Zuid-Holland en is
Ook zijn dienstverleners actief op het gebied van
een belangrijke toeleverancier voor de Aerospace,
maritiem, haven en offshore wind targets. De
halfgeleiderindustrie, Life Sciences & Health,
sterke technologische positie en expertise met
Horticulture en Maritiem & Haven. Zuid-Holland is
bijvoorbeeld aanleg van windparken op zee, bieden
daarnaast de hofleverancier van de Smart Industry
mooie internationaliseringskansen.
fieldlabs op het snijvlak van hightech met onder meer horticulture, maritiem en security.
Ontwikkelthema’s
Holland) en versterkte inzet op internationalisering
Over het algemeen zien we dat diverse cross-
willen we bovendien ecosysteemversterkend
overs momenteel nog onderbenut zijn. Bestaande
werken en zowel ‘inside out en bottom-up’ vanuit
HTSM-technologieën zouden (in combinatie met
de sector naar buiten toe verbindingen leggen ten
bestaande ICT-oplossingen) al een bijdrage kunnen
behoeve van Europese innovatiesamenwerking,
leveren op het gebied van energie (o.a. opwekking,
cluster-tot-clustersamenwerkingen en
omzetting, opslag), circulair (meten, scheiden
marktuitbreiding van de achterliggende
en hergebruik) en life sciences (robots, meten/
bedrijvigheid helpen realiseren. Tegelijkertijd
monitoren, preventie).
kunnen we vanuit ons internationale netwerk
Daarnaast verwachten wij de komende jaren
‘outside-in’ nieuwe internationale kansen
toenemende mogelijkheden op het gebied van
aandragen en helpen verzilveren.
een aantal technologieën die in Zuid-Holland al
een unieke verbinding met een kennisinstelling en een eindmarkt hebben (vaak gecombineerd in
Aerospace Positie
een fieldlab) en verdere ontwikkelmogelijkheden
Binnen de HTSM-sector neemt Aerospace een
bieden voor de sectoren in onze regio, Nederland en
bijzondere plek in en gezien het belang voor
daarbuiten. Denk daarbij aan 3D-printing (fieldlab
de Zuid-Hollandse economie is het dan ook
RAMLAB/ maritiem & Duurzaamheidsfabriek),
benoemd als separate sector. De sector omvat
fotonica/ advanced instrumentation (fieldlab
kort gezegd ‘alles wat vliegt en wat daarmee te
Dutch Optics Centre), (nano)materialen
maken heeft’. Het gaat daarbij om de kennis en
(fieldlab Smart Advanced Manufacturing XL),
kunde op het gebied van ontwerp en bouw van
robotica (clusterorganisatie RoboValley, fieldlab
vliegtuigen, drones en satellieten. Binnen de
RoboHouse, unmanned vehicles, project
Aerospace sector in Zuid-Holland zijn een kleine
Toegepaste Innovatie Maritieme Automatisering)
160 bedrijven actief in drie te onderscheiden
en quantum computing (QuTech instituut).
clusters: 65 in de luchtvaart, 60 in de ruimtevaart en 35 in de onbemande luchtvaart. De directe
InnovationQuarter zet zich de komende jaren in
werkgelegenheid omvat 7.320 banen volgens
om HTSM als enabling technology leverancier
bureau Louter (2016).
verder te verbinden en versnellen. De verschillende technologische ontwikkelingen leggen we hierbij
Ruimtevaart is het meest volwassen cluster en
langs de uitdagingen binnen de andere topsectoren
creëert de grootste impact in de regio. Circa
van Zuid-Holland om deze sectoren de komende
80% van alle ruimtevaartactiviteiten binnen
jaren integraal verder te helpen in hun transitie.
Nederland vindt plaats in Zuid-Holland. Het
Kernpartners hierbinnen zijn TU Delft en TNO,
European Space Research Technology Center (ESA/
maar ook grotere commerciële partijen die bereid
ESTEC) is het technologisch hart van de Europese
zijn om te investeren en usecases van de grond te
ruimtevaart. Luchtvaart heeft ten opzichte van het
krijgen. Het Havenbedrijf Rotterdam, KPN en IBM
nationale cluster een aantal unieke en succesvolle
zijn hier afgelopen jaren belangrijke partners in
kenmerken zoals fabricage vliegtuigonderdelen,
geweest.
system engineering & (industrial) design en airport operations. De regionale sterkte zit vooral in het
Met programma’s als SMITZH (Smart
cluster dat zich bezighoudt met de toepassing
Manufacturing Industriële Toepassingen Zuid-
van composieten en hybride materialen voor
21
vliegtuigstructuren. Onbemande luchtvaart is een
Composieten & Nieuwe Materialen
jong subcluster in ontwikkeling.
Composieten & Nieuwe Materialen worden toegepast in alle drie genoemde clusters. Door
Ontwikkelthema’s
de komst van SAMIXL en het Digital Factory for
Ruimtevaart & Satellieten
Composites, die de automatisering van (grote)
Met de ontwikkeling van Space Campus Noordwijk,
composieten componenten mogelijk maken,
het creëren van nieuwe (test)faciliteiten en de
kan het Zuid-Hollandse cluster de komende
komst van SRON naar Leiden in 2021 zal het cluster
jaren toonaangevend zijn op Europees- en/of
groeien en een steeds grotere footprint in Zuid-
wereldtoneel. Uitdaging ligt in het vinden van
Holland krijgen. Een van de opgaves binnen dit
concrete samenwerkingsverbanden binnen de
volwassen cluster is het verbeteren en faciliteren
spelers in het cluster en cross-overs naar andere
van de interactie tussen de meer traditionele
sectoren.
ruimtevaartpartijen en de disruptive ‘New Space’ nieuwkomers uit zowel binnen- als buitenland.
ICT Positie
Kansen liggen in het uitwerken en versterken van
Met een aandeel van bijna 5% in de
de thema’s: bemande ruimtevaart en relevante
Nederlandse economie levert de Informatie
cross-overs naar o.a. Cybersecurity en Life
en Communicatietechnologie (ICT) sector
Sciences & Health, aardobservatie voor klimaat,
een belangrijke bijdrage aan de economische
watervoorziening, satellietontwikkeling en
ontwikkeling en groei van Nederland en Zuid-
-ontwerp, satellietsystemen en constellaties.
Holland. Waarbij de groei zich met name voordoet op het gebied van elektrotechnische
Aeronautics & luchthavenontwikkeling
apparatuur (computers en randapparatuur,
Door afwezigheid van een grote internationale
elektronische componenten en printplaten,
luchthaven en luchtmacht-activiteiten ontbreekt
en consumentenelektronica), IT-diensten
het zogenaamde Maintenance Repair & Overhaul
(dienstverlening en advisering op het gebied van
(MRO) cluster in Zuid-Holland. Desondanks
informatietechnologie, softwareontwikkeling
neemt de regio een unieke en bijzonders plaats
en beheer van computerfaciliteiten) en
in de promotie van het totale Nederlandse
informatiediensten (gegevensverwerking,
luchtvaartcluster. Er liggen kansen op het terrein
webportalen e.d.). Daarentegen neemt de
van de productie van vliegtuigonderdelen, de
economische omvang van telecommunicatie de
innovatieve luchthavenontwikkeling Rotterdam
laatste jaren af. Recente cijfers over economische
The Hague Airport en het optimaliseren van design
groei en werkgelegenheid van de ICT-sector in Zuid-
en logistieke afhandelingssystemen voor vliegtuigen.
Holland zijn niet voorhanden.
Onbemande luchtvaart
De economie van de toekomst in Zuid-Holland
Sinds de start van het testcentrum in Valkenburg
wordt voor een groot deel gedreven door de
heeft zich een klein cluster ontwikkeld. Een indoor
ontwikkelingen binnen de ICT-sector en is daarbij
(shared) testcentrum zou een goede aanvulling zijn
een belangrijke enabler voor HTSM, Cybersecurity,
voor dit jonge cluster. Uitdaging is om een grote
Horticulture, Energie, Maritiem & Haven. De
marktpartij aan dit onderwerp te verbinden die dit
activiteiten van InnovationQuarter gaan zich
cluster kan laten groeien.
dan ook de komende jaren focussen op die ICT-
ontwikkelingen die deze digitale transitie in Zuid-
wordt vooral naar de benodigde infrastructuur
Holland versterken en versnellen.
gekeken die de verdere doorontwikkeling van de ICT-sector mogelijk moet maken. Veilig gebruik van
Ontwikkelthema’s
Big Data, IoT en datadelen maar ook het verstandig
De inspanningen van InnovationQuarter op
versnellen van de uitrol van glasvezel voor de
het terrein van ICT richten zich vooral en ter
toepassing van 5G horen daarbij.
ondersteuning op relevante toepassing van ICTtechnologieën in andere sectoren en clusters in Zuid-Holland.
Cybersecurity Positie Cybersecurity is een subsector binnen het bredere
Net als de High Tech sector staan ICT-bedrijven
ICT-domein, maar gezien het sterke belang van het
voor een forse uitdaging om voldoende
cluster en het grote groeipotentieel nemen we het
gekwalificeerd personeel te vinden en te behouden,
op als specifieke sector.
van vmbo tot wo. Dit vraagt de komende jaren nadrukkelijk om gezamenlijke inspanningen van
De veiligheidssector in de Haagse regio met
alle betrokken bedrijven en andere partijen in de
400 bedrijven biedt werk aan meer dan 15.000
provincie Zuid-Holland.
personen. De sector zit zowel landelijk als regionaal sterk in de lift. In Zuid-Holland heeft de hele
Een aantal nieuwe en veelbelovende technologieën
veiligheidssector volgens Policy Research potentie
vragen de komende jaren specifieke aandacht;
om tot 2022 door te groeien naar 17.000 banen bij
Artificial Intelligence, blockchain, machine
overheidsinstellingen, internationale organisaties
learning, Big Data, 5G, quantumtechnology en
en cybersecurity-bedrijven.
Internet of Things (IoT). Stuk voor stuk scoren deze technologieën hoog in de Gartner Hype Cycle
Achter deze cijfers heeft zich in de Haagse regio een
en zijn zij op dit moment en in de komende 5 tot
volwassen veiligheidscluster (The Hague Security
10 jaar de meest onderscheidende en drijvende
Delta) ontwikkeld van mensen die elkaar weten te
technologieën.
vinden. Een cluster dat aantrekkingskracht heeft op bedrijven, talent en kapitaal. En zich daarmee
InnovationQuarter zet zich de komende jaren
weet te onderscheiden van andere regio’s zowel in
in om deze nieuwe technologieën (verder) te
het brede veiligheidsdomein als het meer specifieke
verbinden met verregaand gedigitaliseerde
cybersecurity-cluster.
clusters zoals de Rotterdamse haven, de Greenport, E-health en ontwikkelingen op het
Ontwikkelthema’s
terrein van bijvoorbeeld Smart Mobility die stevige
InnovationQuarter kan op het terrein van
maatschappelijke en economische uitdagingen
Cybersecurity de komende jaren een belangrijke
kennen. Belangrijke ketenpartners hierbij zijn
rol spelen vanuit onze kracht in het leggen van
de onderzoeksinstellingen TNO en TU Delft,
verbinden. Bijvoorbeeld door andere sectoren
samenwerkingspartners The Hague Tech en
die gedijen bij een beveiligde manier van werken
YES!Delft en de grotere bedrijven die bereid zijn om
in aanraking te brengen met het Cyber cluster.
te investeren en use cases van de grond te krijgen.
Te denken valt aan cross-overs met Smart Manufacturing, Horticulture, Maritiem & Haven,
Vanuit het RNE-transitiepad ‘Smart Digital Delta’
etc. Het RNE-initiatief om een Cross Sectoraal
23
Cyber Security Testbed op te zetten, waar IoT en
wetenschappelijk gebied en in ondernemerschap.
end-to-end testen in een onafhankelijke omgeving
De sector telt in de provincie 217.213 banen en bijna
kunnen plaatsvinden, is daarbij relevant.
18.000 vestigingen.11 Zuid-Holland heeft in Leiden het grootste Bio Science Park van Nederland met
The Hague Security Delta (HSD), waarmee nauw
meer dan 400 innovatieve Life Sciences bedrijven
wordt samengewerkt, blijft van groot belang als
en niches als Drug Discovery en Development.
basis voor de activiteiten van InnovationQuarter en
Daarnaast gelden Rotterdam met de Rotterdam
als magneet voor (buitenlandse) bedrijven. Foreign
Science Tower en niches als virologie, diagnostiek,
Investments heeft de afgelopen jaren vele bedrijven
genomics, en Delft met het TU Delft Science Park
aan het cluster verbonden, terwijl Capital al in
en niches als medtech, e-health en robotics, als
meerdere veelbelovende Safety & Security bedrijven
brandpunten voor ontwikkeling van innovatieve
heeft geïnvesteerd. Onze taakstelling is duidelijk
toepassingen en technologie op het gebied van
additioneel ten opzichte van HSD; zowel als
LSH. InnovationQuarter werkt samen met alle
internationale acquisitiepartner, met onze fondsen
netwerkorganisaties op regionaal niveau. Op
en voor internationalisering van het MKB. De
nationaal niveau wordt binnen de EMA-taskforce
komende jaren kan InnovationQuarter een grotere
onder leiding van de NFIA samengewerkt rondom
rol spelen in de focus op het accountmanagement
de verhuizing van de EMA om het ecosysteem te
van het cluster, meer private fondsen aan de regio
versterken.
verbinden binnen het Safety & Security-domein, en werken aan concrete projecten die awareness
Ontwikkelthema’s
en toepassing van Cybersecurity vergroten (o.a.
Er verandert veel in de LSH-sector, zowel vanuit
Cross Sectoraal Cyber Security Testbed en regionaal
maatschappelijke vraagstukken als vanuit nieuwe
Digital Trust Centre).
technologische mogelijkheden. Het huidige systeem is complex in organisatievorm, bekostigings-
De afgelopen jaren hebben we gemerkt dat
structuur, wetgeving en technologie. Zó complex
met name de cybersecurity-sector onze
dat verandering extreem moeilijk is, en toch ook
ondersteuning bij het internationaal schalen
onvermijdelijk. Door de demografische verande-
van hun business goed kan gebruiken. Er zijn
ring, specifiek grootstedelijke vraagstukken en toe-
weinig markt- of overheidspartijen die gerichte
name van chronische zieken klinkt al jaren de roep
handelsbevorderende activiteiten voor de sector
om kostenbeheersing. De zorgsector verandert
opzet. Om die reden willen we samen met onze
door diverse technologische en wetenschappelijke
stakeholders aan de slag met een regionaal
trends, zoals het gebruik van grote databestanden,
internationaliseringsprogramma voor bedrijven
het toenemen van de diagnostische mogelijkheden
gericht op marktuitbreiding naar de belangrijkste
en regeneratieve geneeskunde.
doelmarkten voor de sector, zowel binnen Europa (UK, Duitsland) als daarbuiten (Noord-Amerika en
In het brede, zich snel ontwikkelende LSH-veld wil
groeimarkten in Azië).
InnovationQuarter zich de komende jaren op drie specifieke ontwikkelthema’s focussen:
Life Sciences & Health Positie
▶▶ Regeneratieve geneeskunde is een belangrijk speerpunt waarin Nederland zich in de
De Life Sciences & Health (LSH) sector in Zuid-
wereldtop bevindt in het onderzoeksveld. Ook
Holland behoort tot de top van de wereld op
het bedrijfsleven ontwikkelt zich snel.
Dat willen we verder versnellen en vraagt om
grootste productie, import- en exportstromen.
andere verdienmodellen. ▶▶ Inzet op het voorkomen van ziek worden en het
InnovationQuarter sluit aan bij de visie van
proberen écht helemaal te genezen (geen symp-
Greenport West-Holland om de regio een mondiaal
toombestrijding meer, maar oorzaak van ziekte
tuinbouwcluster te laten zijn voor innovatieve
wegnemen / repareren). Dit vraagt om multi-
en duurzame voedselvoorziening, gezondheid
modale interventies: minder geneesmiddelen,
en geluk en zoekt daarbij nadrukkelijk de
meer algemene risicoscreening, gevolgd door
samenwerking met het World Horti Center en de
vroegtijdige gedrags- en voedingsinterventies
Greenport Horti Campus. In de samenwerking met
en implantatie van levende cellen en weefsels.
Greenport West-Holland staat het thema ‘Feeding
▶▶ Omslag van generieke oplossingen voor
& Greening the Mega-city’ centraal. In de komende
iedereen naar specifieke interventies voor een
jaren ontstaan honderden metropolitane gebieden
specifiek afgebakende patiëntengroep
die lokaal voedsel willen produceren. De kennis
(Population Health), met in de toekomst
en technologie vanuit onze regio kan hier effectief
wellicht de stap naar échte ‘personalised
voor worden ingezet.
medicine’: voor iedereen een ‘eigen’ pakket van diagnostiek, behandeling en leefstijladvies.
De uitdagingen in de wereld vragen om integrale oplossingen die het beste gezamenlijk tot stand
Onze inspanningen zijn erop gericht om het
kunnen worden gebracht. Binnen de tuinbouw
LSH-ecosysteem verder te versterken. Hierbij
is een intensieve samenwerking tussen MKB-ers
gaat het om op bovenstaande thema’s bedrijven
nodig om antwoord te hebben op de internationale
onderling én met de wetenschap beter te
innovatievraag, concurrentie te kunnen bieden aan
verbinden. Daarnaast zien wij in toenemende
internationale marktspelers en nieuwe innovaties
mate internationale innovatiesamenwerking
te realiseren (autonome kas, personalised food).
tussen (Europese) clusters onderling, en de bedrijven en kennisinstellingen. We willen door
Ontwikkelthema’s
verder in te zetten op Europese projecten met
Momenteel zijn veel partijen individueel actief
andere regio’s ons cluster versterken en bedrijven
bij onderzoek en ontwikkeling op het gebied van
daarin meenemen. Met als doel om waardevolle
genetica-, productiesystemen of fenotyping.
innovatiesamenwerkingen tot stand te brengen en
Maar de grote veranderingen voltrekken zich
marktuitbreiding mogelijk te maken, in het belang
vooral op de snijvlakken van deze gebieden.
van de patiënt.
De internationale marktvraag naar producten en kennis is te complex voor veel individuele
Horticulture Positie
Nederlandse MKB-ers en vraagt om een andere
Van de tien belangrijkste tuinbouwgemeentes in
ontwikkelen, te testen en te exporteren.
manier van samenwerken om zo innovaties te
Nederland, bevinden zich de twee grootste in ZuidHolland. Samen vertegenwoordigen ze 63% van het
InnovationQuarter wil zich de komende jaren
Nederlands glastuinbouwareaal. Bovendien vindt
daarbinnen op twee specifieke thema’s focussen en
70% van de handel in tuinbouwtechnologie, -kennis
daarop verdere agenda ontwikkelen.
en innovatie plaats in Zuid-Holland. Greenport West-Holland is de Greenport met verreweg de
25
Gezondheid en voeding Er verandert veel in de tuinbouwsector, mede ook omdat de consumentenvraag verandert. De consument zoekt naar gepersonaliseerde oplossingen op het gebied van vers, veilig, gezond, welzijn en lokaal. Ook is er vraag naar voedsel met specifieke inhoudsstoffen, of producten die gemaakt zijn vanuit zeewier of insecten. We kunnen mensen steeds beter laten zien en ervaren wat vers en gezond is. Voedsel dat bijdraagt aan een betere volksgezondheid. Vroegtijdige gedragsen voedingsinterventies met veel groente en fruit, zijn daarmee een kansrijke cross-over met de LSHsector voor de regio.
Smart Horticulture De tuinbouw transformeert naar een volledige procesintegratie van genetica, teeltomgeving en oogstrealisatie. Kunstmatige intelligentie optimaliseert alle processen en is via online platformen verbonden. Big Data is voor de tuinbouw steeds belangrijker, net als het gebruik van robots, AI en blockchain. Samen moet dit uiteindelijk leiden naar ‘de autonome kas’ die op afstand bestuurd wordt. Vertical Farming kan onderdeel zijn van de toekomstige generatie teeltmethoden. Er is een samenwerking opgezet met Greenport West-Holland om dit thema verder te ontwikkelen.
11 Dit betreft zowel zorginstellingen als bedrijven in de biotechnologie, medische technologie en (ICTgebaseerde) dienstverlening.
4. Innoveren met ImpaQt Waar staan we voor?
InnovationQuarter veel toegevoegde waarde
Veel innovaties ontstaan wanneer ondernemers
als onafhankelijke partij die geen ander belang
over de grenzen van de eigen sector of het bedrijf
heeft dan het versterken van de Zuid-Hollandse
heen durven kijken. Daarom staan het aanjagen en
economie.
realiseren van nieuwe samenwerkingsverbanden tussen innovatieve ondernemers en met
In de realisatiefase gaan ondernemers uiteindelijk
kennisinstellingen en overheden in de opdracht van
zelf het project trekken, daarom zijn we in de
ons Business Development-team centraal. Doel is
aanjaagfase actief bezig met eigenaarschap voor
altijd het realiseren van nieuwe business met en
deze realisatiefase samen met kennisinstellingen.
voor ondernemers, meer private investeringen en
In de realisatiefase gaan ondernemers nieuwe
meer werkgelegenheid.
business realiseren. De intensiteit van onze rol neemt in deze fase af en zal met name worden
InnovationQuarter speelt sinds haar start een
ingevuld als onafhankelijke buitenboordmotor, die
verbindende en organiserende rol in projecten
indien nodig via een aantal gerichte interventies
die zijn gericht op de versterking van het
het consortium verder op weg helpt.
ecosysteem en de sterke clusters in de regio. De activiteiten vanuit Business Development zijn
Naast bovengenoemde activiteiten richten we ons
hierbij breed en veelzijdig. Zo runnen we enkele
op het verkennen van innovatiethema’s van de
clusterversterkende programma’s, zoals Maritime
toekomst, doen we de inhoudelijke beoordeling
Delta en SMITZH (Smart Manufacturing Industriële
voor de MIT-regeling (MKB in Topsectoren) van de
Toepassingen Zuid-Holland), zetten we Europese
provincie en het Rijk, werken we nauw samen met
samenwerkingsprogramma’s (EFRO, Interreg,
cluster- en deltaorganisaties, organiseren we cross-
Horizon2020) op met en voor ondernemers
sectorale innovatiebijeenkomsten (Dare2Cross)
en staan we aan de wieg van de realisatie van
en dragen we vaak zorg voor individuele match
open innovatie-faciliteiten, zoals smart industry
making tussen ondernemers onderling en tussen
fieldlabs. Vaak gaat het ook om innovatieprojecten
ondernemers en kennisinstellingen. Maar bovenal
waar diverse ondernemers cross-sectoraal en in
zijn we vaak het oliemannetje bij het opzetten van
een consortium nieuwe marktkansen verkennen.
samenwerkingsverbanden in de regio.
InnovationQuarter brengt als neutrale speler
Vanaf voorjaar 2018 heeft InnovationQuarter de
met veel kennis en een breed netwerk de partijen
procesverantwoordelijkheid voor de uitvoering van
bij elkaar, vormt het consortium, helpt bij het
de Roadmap Next Economy op zich genomen op
ontwikkelen van het projectplan en met de
verzoek van de financiers MRDH, de Provincie Zuid-
verkenning naar financieringsmogelijkheden. We
Holland en de gemeenten Rotterdam en Den Haag.
vragen niet alleen van ondernemers dat ze grenzen
Dit vanuit de wens om de uitvoering in te bedden
verleggen; dit doen onze Business Developers
in een bestaande, tripartiete structuur met private
ook zelf in deze trajecten. Door scherpte in te
rechtspersoonlijkheid, doorzettingskracht, een
brengen, soms stevige keuzes te maken en
zakelijke cultuur en een groot netwerk bij bedrijven
grenzen te stellen. Juist in de aanjaagfase levert
en kennisinstellingen.
27
De procesverantwoordelijkheid voor de
systeeminterventies om de gewenste transities
Roadmap Next Economy (RNE) voegt een nieuwe
daadwerkelijk tot stand te brengen. Ook bevindt
dimensie toe aan onze werkzaamheden. Met
een deel van de uitvoering van de RNE zich ook
de oplevering van de RNE in november 2016 ligt
meer in het publieke domein dan we gewend
er een uitdagende lange termijnvisie voor de
zijn. We zijn ons er van bewust dat met name het
regio. De RNE richt zich op de vijf transitiepaden:
sturen op systeeminterventies ons in de rol van
Smart Digital Delta, Smart Energy Delta, Circular
‘challenger’ van onze eigen aandeelhouders kan
Economy, Next Education en Next Society. Met
brengen.
deze visie is veel momentum gecreëerd en Next Economy is een veelbesproken begrip geworden.
Tegelijkertijd kan met de uitvoering van de
Het besef dat onze regio voor grote economische
Roadmap InnovationQuarter zich nog meer op
transities staat is met de Roadmap sterk gegroeid.
(maatschappelijk relevante) projecten met grote bedrijven gaan richten. Dit sluit goed aan op één
Zeker ten aanzien van de drie economische
van de aanbevelingen uit onze recente evaluatie.
sporen (energie, circulair, digitaal) is er een sterke
Momenteel doen we ervaring op met deze
synergie met de rest van de InnovationQuarter-
werkwijze. Mogelijkerwijs zullen we in de komende
organisatie, en in het bijzonder met onze Business
jaren deze werkwijze ook verder implementeren
Development-taak. Om die reden hebben we
binnen de andere sectoren van InnovationQuarter.
aan deze sporen ook additionele eigen Business Development-capaciteit gekoppeld. Verder is
Waar gaan we voor (2019-2022)?
het zichtbaar dat het thema Human Capital
Meer dan bij welke van onze taken dan ook komen
onder meer in programma’s als Maritime Delta
bij Business Development en RNE het creëren
en SMITZH een belangrijke rol speelt, waardoor
van economische impact en het nastreven van
de verbinding met RNE Next Education versterkt
maatschappelijke opgaven samen. De sectoren en
wordt.
ontwikkelthema’s daarbinnen zoals beschreven in dit Meerjarenplan zijn dan ook leidend voor alle
Waar Business Development werkt aan nieuwe
activiteiten vanuit Business Development en ons
innovaties, ligt de focus vanuit het RNE-
RNE-team.
transitiemanagement op de systeeminterventies die nodig zijn om systemen zodanig te vernieuwen
In de periode 2019-2022 zullen we vanuit
dat zij maximaal ruimte bieden voor die innovaties.
Business Development 160 business cases en
Zonder die systeeminterventies bestaat het risico
innovatieprojecten aanjagen. Aan deze projecten
dat innovaties zich in niches blijven afspelen, maar
nemen in totaal minimaal 600 verschillende
niet grootschalig doorbreken. Dat is voor zowel
individuele bedrijven deel.
de maatschappelijke impact als ook de direct economische impact nadelig.
Met deze projecten lokken we minimaal € 80 mln. aan additionele private en publieke
De uitvoering van de RNE voegt ook andere dimensies toe aan onze organisatie. Meer dan in onze overige werkzaamheden wordt er binnen de RNE geprogrammeerd vanuit een gewenst lange termijn beeld, en wordt er ingezet op
investeringen uit.
Hiernaast zullen we, zoveel mogelijk met
engineering van complexe transitieprojecten in de
partners samen, 60 verkenningen uitvoeren.
regio. Het Zuid-Hollands Investeringsplatform is er
Verkenningen op nieuwe innovatiethema’s spelen
om projecten in de regio gestructureerd te helpen
een belangrijke rol in de doorontwikkeling van ons
bij het financierbaar maken van hun business cases
projectenportfolio.
en het toegang bieden tot Europese, nationale en regionale financiering. Het investeringsplatform
Voor dit Meerjarenplan hebben we nog geen
draagt ook zorg voor de coördinatie tussen
concrete KPI’s voor de uitvoering van de Roadmap
projecteigenaren en aanbieders van financiering.
Next Economy opgenomen. Het is wel de bedoeling
Het gaat tevens fungeren als een belangrijk
deze in de komende jaarplannen te benoemen.
voorportaal voor Invest-NL. Deze nieuwe activiteit
Per 1 januari 2019 zal InnovationQuarter op verzoek
van InnovationQuarter wordt medio 2020
van de Provincie Zuid-Holland, MRDH, Rotterdam
geëvalueerd met het oog op een definitieve
en Den Haag van start gaan met het systematisch
go/no go.
ondersteunen door middel van financial
Economic Board Zuid-Holland Een bijzondere positie binnen onze organisatie wordt ingenomen door het secretariaat van de Economic Board Zuid-Holland (EBZ). De EBZ is dé plek waar bestuurlijke boegbeelden vanuit alle relevante private en publieke netwerken elkaar ontmoeten. Als ‘board of boards’ brengt de EBZ ondernemers en bestuurders vanuit de belangrijkste bedrijven, economische clusters, kennis- en onderwijsinstellingen en overheden samen rond de tafel op de strategische economische opgaven voor de regio. De taken en activiteiten van EBZ en InnovationQuarter sluiten goed op elkaar aan en versterken elkaar. Het secretariaat van de EBZ is ingebed in de organisatie van InnovationQuarter, wat bijdraagt aan de synergie tussen enerzijds de netwerkkracht, denkkracht en lobbykracht van de Board en anderzijds de uitvoeringskracht van InnovationQuarter. Op deze manier zijn de competenties op het gebied van intelligence, strategie, lobby en executie voor de regionaal economische speerpunten goed geborgd. Bij de verdere doorontwikkeling van de EBZ staan het vergroten van de inbreng vanuit ondernemers en bedrijven en het versterken van de nationale en Europese lobby voorop.
29
5. Internationaliseren met ImpaQt Waar staan we voor?
regionaal - is hierbij een conditio sine qua non.
Internationaliseren met ImpaQt doen wij op twee manieren. Door het assisteren van buitenlandse
Internationale ontwikkelingen laten tegelijkertijd
ondernemingen bij vestiging in Zuid-Holland.
zien dat acquisitie zich in Europa meer en meer
Tegelijkertijd ondersteunen wij Zuid-Hollandse
gaat richten op kleinere en meer kennisintensieve
ondernemers bij hun internationaliseringsambities.
projecten én dat de traditionele grenzen tussen sectoren hierbij steeds meer vervagen.
Foreign Investments
Buitenlandse bedrijven zijn daarnaast steeds
Buitenlandse bedrijven dragen bij aan de
meer op zoek naar (toegang tot) technologie,
economische groei, genereren directe en indirecte
goed ontwikkelde ecosystemen en talent (naast
werkgelegenheid, versterken de innovatiekracht
natuurlijk markt). Voor buitenlandse bedrijven
en geven aansluiting op internationale netwerken
die zich in onze regio vestigen én voor de
en bedrijvigheid12. Daarom assisteren we
internationale bedrijven die hier al aanwezig zijn,
internationale bedrijven die zich in Zuid-Holland
is het beschikken over en opereren in de juiste
willen vestigen.
netwerken van het grootste belang.
We richten ons daarbij met name op bedrijven die:
Gezien de regionale, nationale en internationale
▶▶ leiden tot een toename in werkgelegenheid
netwerken waarbinnen InnovationQuarter
(directe economische impact); ▶▶ leiden tot toename in R&D-investeringen en
opereert kunnen wij bedrijven hier bij uitstek ondersteunen. Vanuit die invalshoek ondersteunen
clusterversterkend zijn (strategische economi-
we buitenlandse investeerders ook bij (technologi-
sche impact); en
sche) matchmaking. Buitenlandse bedrijven die via
▶▶ bijdragen aan de maatschappelijke opgaven in de regio (maatschappelijke impact).
een match samenwerking aangaan met een kennisinstelling of innovatiecluster, creëren immers óók nieuwe banen en investeringen.
Uit onderzoek van het Rathenau-instituut komt naar voren dat de positie van Nederland als
Ook investeren we substantieel in het
kenniseconomie erodeert, omdat steeds meer
onderhouden van relaties met de al in Zuid-Holland
Nederlandse bedrijven hun R&D-investeringen
gevestigde internationale bedrijven, zodat we (pro)
in het buitenland doen, terwijl buitenlandse
actief kunnen inspelen op ontwikkelingen, zoals
R&D-investeringen in Nederland slechts beperkt
uitbreiding, krimp en verhuizing. Het Investor
groeien. Om die reden blijven we intensief inzetten
Relations-programma zorgt gemiddeld voor ruim
op het aantrekken van innovatieve bedrijven
20% van de succesvol afgeronde investeringscases
naar de regio, en deze ook sterk verankeren in
en in het algemeen verlopen deze projecten sneller
ons ecosysteem. Nog meer krachtenbundeling
en zijn groter in omvang dan nieuwe projecten.
en intensievere samenwerking met collega-
Daarom zullen we onze inzet op Investor Relations-
acquisitieorganisaties - zowel nationaal als
activiteiten in de komende jaren verhogen.
Foreign Investments: Samenwerken loont!
InnovationQuarter werkt in binnen- en buitenland intensief samen met de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA). Verder werken we nauw samen met de Nederlandse posten (ambassades en consulten) in het buitenland, met het buitenlandse postennetwerk in Nederland, en met specifieke regio’s die interessant zijn voor Zuid-Hollandse sectoren. Ook hebben we een intensieve samenwerking met de regionale acquisitiepartners Rotterdam Partners en The Hague Business Agency. En met gezamenlijk succes. In 2017 hebben 115 buitenlandse bedrijven een vestiging in Zuid-Holland geopend of bestaande activiteiten uitgebreid. Samen zorgen deze bedrijven voor ruim 2.300 banen en investeren ze meer dan een half miljard euro in de regio. Afgelopen jaar koos 31% van de buitenlandse bedrijven die zich 2017 in Nederland vestigden voor Zuid-Holland, ten opzichte van 20% in 2014.
Internationale opschaling
Waar gaan we voor (2019-2022)?
Binnen Nederland is Zuid-Holland de grootste
Meer nog dan in voorgaande jaren zullen we bij
exporteur van goederen en diensten. Exclusief
onze acquisitie-inspanningen kijken naar de impact
wederuitvoer exporteert het Zuid-Hollands
in de regio. Leiden de nieuwe vestigingen tot
bedrijfsleven 23% van het Nederlandse totaal.
werkgelegenheidsgroei en private investeringen
Voor veel innovatieve MKB-ers is de Nederlandse
(directe economische impact)? Dragen de
thuismarkt te klein om te kunnen doorgroeien.
buitenlandse bedrijven die we aantrekken bij aan
Hierom ondersteunen we ondernemers bij het
versterking van onze clusters en ecosystemen
internationaal opschalen van hun activiteiten door
(strategische economische impact)? En werken
het (mede) organiseren van missies en het opzetten
ze aan innovaties die bijdragen aan onze
van strategische samenwerkingsprogramma’s met
maatschappelijke opgaven (maatschappelijke
verwante internationale regio’s.
impact)?
Onze dienstverlening op het gebied van
We zullen ons nog sterker richten op de
internationalisering voor Nederlandse MKB-ers is
economische sterktes in de regio en daarbij gericht
specifiek. We creëren toegevoegde waarde door
acquireren op waardevolle aanvullingen op onze
een sterke focus op:
clusters (strategische acquisities). Doelstelling
▶▶ kansrijke product/technologie - markt combina-
is dat 80% van de aangetrokken bedrijven past
ties; en ▶▶ hub-to-hub samenwerkingen met andere technologie- en innovatiehotspots wereldwijd.
binnen de gekozen sectoren en dat 60% bijdraagt aan één of meer van de maatschappelijke opgaven. Ten aanzien van internationalisering geldt dat zowel alle zelfgeorganiseerde missies als de hub-
Onze internationaliseringactiviteiten versterken
to-hub samenwerkingen die we organiseren met
ook onze acquisitie-inspanningen. De onderne-
andere sterke regio’s wereldwijd moeten passen
mers uit onze clusters die we meenemen naar het
binnen de gekozen sectoren.
buitenland zijn de beste ambassadeurs voor ons regionale vestigingsklimaat.
Momenteel is er sprake van een al dan niet
31
Internationalisering: Belang regionale strategie In januari 2018 hebben acht publieke partners onder de noemer ‘Trade & Innovate NL’ de handen ineen geslagen om ondernemers beter te ondersteunen op de internationale markt. Daar waar de landelijke samenwerking vorm en vaart krijgt, is er regionaal nog het nodige te winnen aan coördinatie, afstemming en strategische inzet ten aanzien van handelsbevordering en internationalisering tussen met name de Provincie, Rotterdam en Den Haag. Ook de bestuurlijke inzet voor missies en dergelijke is in onze regio beperkter dan in bijvoorbeeld Brabant en Amsterdam. Daar komt bij dat de uitvoeringscapaciteit bij zowel InnovationQuarter als Rotterdam Partners nog beperkt is, terwijl Den Haag zijn internationaliseringsactiviteiten deels intern uitvoert en deels heeft belegd bij diverse externe partijen. De Provincie heeft het initiatief genomen om te komen tot een gezamenlijke internationaliseringsstrategie met de grote steden. Vanuit het besef dat een groot deel van het Zuid-Hollandse innovatieve MKB haar geld over de grens verdient zijn we groot voorstander van dit traject.
tijdelijke teruggang van het aantal buitenlandse
We verwachten dat de nieuwe vestigingen en
investeringsprojecten in Nederland. Dit is met
uitbreidingen van buitenlandse bedrijven gaan
name ingegeven door onzekerheid bij buitenlandse
leiden tot 1.600 hoogwaardige additionele
investeerders over het verdere verloop van het
arbeidsplaatsen.
Brexit-proces en door de belastingmaatregelen van de Amerikaanse president Trump. Zeker aangezien
We gaan de komende vier jaar in totaal 480
de Verenigde Staten van oudsher het belangrijkste
Investor Relations-gesprekken voeren met hier
herkomstland is van buitenlandse bedrijven in Neder
reeds gevestigde internationale bedrijven, en in
land verwachten we hier negatieve effecten van.
totaal minimaal 10 events organiseren speciaal voor buitenlandse bedrijven.
We verwachten in de komende periode 2019– 2022 in totaal 160 buitenlandse bedrijven te
We gaan de komende vier jaar minimaal 16 eigen
ondersteunen bij hun investeringscase. Een
missies of andersoortige buitenlandse activiteiten
investeringscase is succesvol afgerond wanneer
organiseren waaraan ten minste 160 bedrijven
een (buitenlandse) onderneming of kennisinstelling
deelnemen. Daarnaast ondersteunen we minimaal
zich daadwerkelijk nieuw in de regio vestigt, dan
40 missies en andere activiteiten van partners
wel uitbreidt en daarbij actief is geassisteerd door
met deelname van ten minste 160 Zuid-Hollandse
InnovationQuarter.
bedrijven.
We verwachten hiermee € 320 mln. aan investeringen uit te lokken. Dat wil zeggen dat de desbetreffende buitenlandse bedrijven aangeven dit bedrag binnen 3 jaar na hun vestiging verwachten te investeren.
12 Slechts 1% van de bedrijven in Nederland heeft een buitenlandse moeder. Tegelijkertijd vindt 17% van de werkgelegenheid plaats bij deze bedrijven, zijn ze goed voor 23% van de bedrijfsinvesteringen in Nederland en voor maar liefst 30% van de private R&D.
6. Investeren met ImpaQt Waar staan we voor?
ENERGIIQ
Bedrijven hebben kapitaal nodig om te kunnen
ENERGIIQ is het energie-innovatiefonds van de
(door)groeien, hun innovatieve producten te
provincie Zuid-Holland en verstrekt kapitaal aan
ontwikkelen en op de markt te brengen, hun
ondernemingen die hun bewezen energie-innovatie
productiecapaciteit uit te breiden of om te
gaan commercialiseren. Het maatschappelijk
internationaliseren. Als life cycle financier helpen
rendement van ENERGIIQ wordt uitgedrukt in
wij vernieuwende en snelgroeiende bedrijven aan
de verwachte bijdrage van de investeringen aan
financiering, onder meer door zelf risicodragend
de CO2-reductie die valt toe te rekenen aan de
in deze bedrijven te investeren. Dit doen wij via
provincie Zuid-Holland. De investeringshoogte is
ons eigen fonds IQCapital en de fondsen in beheer
maximaal € 4,3 mln., waarbij ENERGIIQ maximaal
UNIIQ (proof-of-concept) en ENERGIIQ (energie
50% van de totale investeringsbehoefte op zich
innovatie).
neemt. Omvang van het fonds is € 35 mln.
IQCapital
Vanuit IQCapital en ENERGIIQ doen we ook
IQCapital investeert in innovatieve bedrijven vanaf
doelgericht fonds-in-fondsinvesteringen, waarmee
de proof-of-conceptfase tot en met volwassenheid
we fondsvorming op bepaalde voor Zuid-Holland
in alle speerpuntsectoren, maar buiten de focus
belangrijke sectoren mogelijk maken13, of in
van ENERGIIQ. Dit varieert van het verstrekken
fondsen investeren met een focus op latere
van seed capital tot aan het financieren van
levensfasen of op specifieke sectoren. We zetten
een bedrijfsovername. IQCapital verstrekt
daarnaast actief in op het vergroten van het
leningen en aandelenkapitaal met een maximum
aanwezige investeringskapitaal in de regio.
investeringsbedrag van €5 mln. De omvang van het fonds is ruim €80 mln. Het uitgangspunt is
En met succes! Waren er in 2015 nog maar liefst
om te participeren in een consortium met private
vier andere provincies waar meer bedrijven een
investeerders.
investeerder wisten aan te trekken, in 2017 kwam de provincie Zuid-Holland op de tweede plek na
UNIIQ
Noord-Holland. In drie jaar tijd kende de regio
UNIIQ is gericht op het financieren van innovaties
een verdubbeling in het aantal deals en zelfs een
in de proof-of-conceptfase. Doel is innovaties
verviervoudiging in het volume in euro’s.
sneller naar de markt te brengen. UNIIQ verstrekt converteerbare leningen van € 300.000. De
Zoals uit onderzoek van StartupJuncture bleek, was
omvang van het fonds is € 22 mln. UNIIQ is een
InnovationQuarter met haar fondsen IQCapital en
gezamenlijk initiatief van de TUDelft, Universiteit
UNIIQ in 2017 de meest actieve investeerder van
Leiden, Erasmus MC en InnovationQuarter, mede
Nederland. Daarnaast speelt InnovationQuarter
mogelijk gemaakt door de Europese Unie, de
ook een belangrijke rol bij het doorgeleiden van
provincie Zuid-Holland en de gemeenten Den Haag,
bedrijven naar andere investeerders, onder andere
Rotterdam en Leiden.
door het regelmatig organiseren van ‘meet the investor’-achtige bijeenkomsten. Wij werken inmiddels met een netwerk van meer dan 500
33
potentiële co-investeerders, waaronder steeds
meer van de maatschappelijke opgaven.
meer buitenlandse fondsen.
IQCapital De regionale ontwikkelingsmaatschappijen
Vanuit IQCapital verwachten we op jaarbasis
(ROM’s) spelen van oudsher een zeer
te investeren in 10 tot 14 bedrijven (waarvan
vooraanstaande rol bij het investeren in
6 tot 8 nieuwe investeringen en 4 tot 6
snelgroeiende innovatieve bedrijven. Over de
vervolgfinancieringen). Gezien de groei van de
periode 2012-2016 kreeg maar liefst 56% van de
portefeuille in beheer en de verwachting dat
bedrijven die Venture Capital wisten op te halen,
we de komende jaren een aantal tijdrovende
hun investering mede van een ROM. In 2017 ging
exit-trajecten zullen hebben, gaan we voor het
dit om nagenoeg (48%) de helft van de bedrijven.
Meerjarenplan voorzichtigheidshalve uit van 42
Daar waar er bij Venture Capital-investeringen
investeringen (nieuw en vervolg) over de periode
sprake is van een lichte daling is er bij investeringen
2019-2022.
in Groeikapitaal juist sprake van een sterke stijging. Over de periode 2012-2016 was het belang van de
We verwachten in de komende 4 jaar € 33,6
ROM’s 27%, terwijl in 2017 maar liefst 40% van de
mln. te investeren vanuit IQCapital (uitgaande
bedrijven die groeikapitaal ophaalden dit kregen
van een gemiddeld investeringsbedrag van €
mede via een ROM.
800.000). Daarnaast verwachten we dat onze portfoliobedrijven minimaal € 67 mln. additioneel
Waar gaan we voor (2019-2022)?
vermogen weten aan te trekken.
Bij onze investeringsbeslissingen kijken we niet alleen naar het financieel rendement, maar
UNIIQ
bovenal ook naar de impact in de regio. Leiden ze
Vanuit UNIIQ verwachten we op jaarbasis te
tot werkgelegenheidsgroei (directe economische
investeren in 10 tot 12 nieuwe startups. Gezien
impact)? Dragen de investeringen die we doen bij
de groei van het aantal bedrijven in portefeuille
aan versterking van onze clusters en ecosystemen
dat we ondersteunen bij hun zoektocht naar
(strategische economische impact) ? En dragen
vervolgfinanciering, en gezien de tijd die
ze bij aan onze maatschappelijke opgaven
waarschijnlijk gaat zitten in het realiseren van de
(maatschappelijke impact)?
noodzakelijke fondsuitbreiding, gaan we uit van 42 investeringen over de periode 2019-2022.
Met onze investeringen impact creëren voor de regio staat dus al voorop. Maar in het
We verwachten in de komende 4 jaar € 12,6 mln. te
verlengde van de integrale agenda’s gaan we nog
investeren vanuit UNIIQ (uitgaand van € 300.000
nadrukkelijker scouten op bedrijven die passen
per startup). Daarnaast verwachten we dat de
bij onze focussectoren en de ontwikkelthema’s
UNIIQ-portfoliobedrijven minimaal hetzelfde
daarbinnen. Op deze wijze beogen we nog meer
bedrag (€ 12,6 mln.) aan additioneel vermogen
bij te dragen aan het duurzaam versterken van de
weten aan te trekken.
economische structuur van de regio.
ENERGIIQ Doelstelling is dat 90% van de portfoliobedrijven
Vanuit ENERGIIQ verwachten we op jaarbasis te
past binnen de gekozen sectoren en thema’s en dat
investeren in 4 tot 6 bedrijven (zowel nieuw als in
60% van alle portfoliobedrijven bijdraagt aan één of
de komende jaren ook vervolg). Gezien de opstart
Investor readiness
Op jaarbasis spreken wij een 800-tal bedrijven die op zoek zijn naar financiering voor hun groei. Jonge startups maar ook meer volwassen MKB-ers die er van overtuigd zijn dat hun bedrijf, hun product de wereld kan veroveren. Ondanks dat we afgelopen jaren tot de meest actieve investeerders van Nederland behoorden, financieren ook wij slechts een beperkt deel van de bedrijven die zich bij ons melden. Private investeerders stappen zelfs in een nog lager percentage bedrijven. Eén van de achterliggende redenen is dat veel ondernemers in de optiek van investeerders nog niet ‘investor ready’ zijn. Ondernemers moeten door de ogen van financiers leren kijken naar hun propositie, en ook een beter overzicht krijgen van alle mogelijke financieringsbronnen. Dit betekent dat in hun plannen een aantal cruciale issues rondom bijvoorbeeld markt, team samenstelling, intellectueel eigendom en financieringsstructuur nog onvoldoende zijn beantwoord. In onze dagelijkse contacten met ondernemers staan wij natuurlijk regelmatig stil bij deze issues, met name door de investment managers van onze investeringsfondsen, maar het ontbreekt nog aan een gestructureerde aanpak in de regio. Onze collega’s van de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM) hebben afgelopen jaren een dergelijk gestructureerd programma ontwikkelt. Inmiddels hebben enkele tientallen ondernemers aan dit programma deelgenomen. Zij waarderen het programma met een 8,2, maar belangrijker nog de helft van de ondernemers die dit programma heeft afgerond heeft financiering aangetrokken. Op basis van deze ervaringen willen we komend jaar een dergelijk programma toegesneden op de Zuid-Hollandse leest als pilot in onze regio gaan draaien. We zullen hiertoe afspraken maken met de relevante partners.
van het fonds gaan we voor het Meerjarenplan
In totaal verwachten we over de periode 2019-2022
voorzichtigheidshalve uit van 16 investeringen over
uit de drie fondsen in totaal € 70,2 mln.
de periode 2019-2022.
te investeren in 100 bedrijven. De additioneel uitgelokte investeringen voor onze portfolio
We verwachten in de komende 4 jaar € 24 mln. te
bedrijven bedragen circa € 104 mln. Daarmee
investeren vanuit ENERGIIQ (uitgaande van een
komt de totale investeringssom in onze portfolio
gemiddeld investeringsbedrag van € 1,5 mln.).
bedrijven op € 174 mln. in de komende vier jaar.
Daarnaast verwachten we dat onze ENERGIIQportfoliobedrijven minimaal hetzelfde bedrag (€
In lijn met de andere regionale
24 mln.) aan additioneel vermogen weten aan te
ontwikkelingsmaatschappijen zullen we voortaan
trekken.
jaarlijks rapporteren over het aantal werkzame fte’s in onze portfoliobedrijven in plaats van over de verwachte groei in arbeidsplaatsen.
35
Relevante ontwikkelingen en ambities Fondsvorming en fondsuitbreiding
Naast ondernemersfinanciering is er ook behoefte
Vanwege het succes van UNIIQ is waarschijnlijk
grootschalige transitieprojecten op het gebied van
vanaf medio 2021 een additionele kapitaalstorting
energietransitie, circulair en digitale infrastructuur.
nodig van ongeveer € 12 mln. om het fonds tot
De Europese Investeringsbank (EIB) heeft op
2032 draaiende te houden. Hiervoor kijken we
basis van een analyse van de financierbaarheid
zowel naar de mogelijkheden binnen de nieuwe
van de regionale projectenportfolio, waaronder
EFRO-periode, als naar de bereidheid van de initiële
vele RNE-projecten, in juni 2018 om deze reden
financiers om een aanvullende bijdrage te leveren.
geadviseerd om te komen tot de oprichting van
aan risicodragende projectfinanciering, juist voor
een zogenaamd multisectorfonds. De vormgeving, Voor ENERGIIQ geldt dat de volledige
reikwijdte en wenselijkheid worden momenteel
fondsomvang nu gedekt is vanuit provinciale
door een extern bureau onderzocht en zal in 2019
middelen. Gezien de regionale ambities omtrent
tot besluitvorming leiden.
energietransitie en de zeer grote leadflow zullen we in nauwe samenwerking met de Provincie Zuid-Holland ook hier kijken naar eventuele verdere fondsuitbreiding. In het verlengde van ENERGIIQ zien we een behoefte bij onze partners en aandeelhouders aan meer sectorspecifieke fondsen om transitieopgaven te realiseren. Daar waar er specifieke ambities in de regio bestaan om middelen door middel van revolverende fondsen in te zetten, zijn wij vanuit onze expertise sterk geëquipeerd om deze fondsen in uitvoering of beheer te nemen.
7. Een organisatie met ImpaQt Van een organisatie met als kernopdracht het
werving & selectie van nieuwe medewerkers
duurzaam versterken van de economische
gaat competentiemanagement een centrale
structuur en het ontsluiten van het
rol vervullen. Met alle medewerkers stellen we
innovatiepotentieel in de regio wordt veel
persoonlijke ontwikkelingsplannen op en voor
gevraagd, Zeker ook gezien de complexiteit van het
bepaalde functiecategorieën zoals business
speelveld waarin we opereren en de ambitieuze
analisten gaan we specifieke opleidingsmodules
doelstellingen. Dit vergt voortdurende aandacht
ontwikkelen. Daarnaast zijn natuurlijk inhoudelijke
voor cultuur, organisatieontwikkeling en de
kennis en vaardigheden van onze medewerkers
mensen binnen onze organisatie.
belangrijk.
Sinds onze start hebben we bovendien
Kennismanagement & ICT
veel geïnvesteerd in de kwaliteit van onze
InnovationQuarter gaat de komende jaren nog
ondersteunende functies, zoals finance & control,
meer aandacht besteden aan kennismanagement
ICT, HRM en communicatie. Door zowel veel
en -borging. Juist bij een groter wordende en
aandacht te geven aan de meer zachte als harde
kennisintensieve organisatie is dit bij uitstek
kant van de organisatie, hebben we de groei van de
van belang. De eerste stap wordt eind 2018
afgelopen jaren goed weten te accommoderen.
gezet met de lancering van een eigen intranet. Kennismanagement gaat niet alleen over (ICT-)
Kernwaarden & competentiemanagement
systemen, maar ook over houding en gedrag.
Binnen InnovationQuarter staat een viertal
Kennis is bij ons geen macht, maar iets dat zich
kernwaarden centraal:
vermenigvuldigt door te delen. Waar mogelijk
▶▶ Ondernemend
willen we de kennis binnen onze organisatie ook
▶▶ Samenwerkend
zoveel mogelijk delen met onze stakeholders.
▶▶ Professioneel ▶▶ Betrokken
Organisatieontwikkeling Binnen InnovationQuarter kennen we een
Tot onze vreugde behoorden samenwerkend,
organisatie-indeling op basis van inhoudelijke
professioneel en betrokken tot de top-5 van
competenties, te weten Business Development,
kwalificaties die de respondenten uit het imago- en
Foreign Investments & Internationalisation,
klanttevredenheidsonderzoek van medio 2017 ons
Capital, Operations en Communicatie & Events.
gaven.
Zowel het secretariaat van de Economic Board Zuid-Holland als de Roadmap Next Economy zijn
Deze kernwaarden zijn doorvertaald in
daarnaast separate teams.
kerncompetenties, en aangevuld met functiespecifieke competenties vastgelegd
Daarnaast werken we binnen InnovationQuarter
in een competentiehandboek. Bij de verdere
integraal en dwarsdoorsnijdend door de
ontwikkeling van onze medewerkers en bij de
organisatie samen op sectorniveau. Dit om
37
maximale kennis- en expertisedeling te bevorderen.
Een uitdaging hierbij is dat we in de loop van de
Door de groei van de organisatie, zowel in
jaren steeds meer vanuit verschillende merken
aantal mensen als in aanvullende activiteiten,
zijn gaan werken en communiceren, zoals EBZ,
is er aanleiding om het organisatie-
UNIIQ, ENERGIIQ, Maritime Delta, SMITZH en
ontwerp en de interne verdeling van taken,
RNE. Voor elk van deze activiteiten is er een
verantwoordelijkheden en bevoegdheden
goede verklaring waarom dit een eigenstandige
nogmaals kritisch te bezien. Zo verdient de huidige
identiteit en positionering vergt. Tegelijkertijd
span of control van het management serieus
staat hiermee wel de herkenbaarheid van onze
aandacht en is er de wens om de topstructuur
integrale dienstverlening richting de ondernemer
compact te houden door verantwoordelijkheden
onder druk. We streven er naar komend jaar
en bevoegdheden lager in de teams te beleggen
het eenduidige verhaal met daarbinnen de
(logische organische eenheden).
onderscheidende merken verder te versterken.
Communicatie: Één IQ naar buiten InnovationQuarter heeft vanaf het begin fors ingezet op het belang van communicatie over haar activiteiten. Via onze website, nieuwsbrief, social media (LinkedIn en Twitter) en de pers hebben we inmiddels een groot bereik. Onze insteek bij communicatie is ‘prominent op de achtergrond’. Dat wil zeggen dat niet InnovationQuarter als organisatie centraal staat in onze uitingen, maar dat we door middel van onze communicatie willen laten zien welke mooie gezamenlijke resultaten er in de regio behaald worden, met wat voor bijzondere bedrijven we werken en wat Zuid-Holland allemaal economisch te bieden heeft. Dit is ook de filosofie achter de events die we organiseren, waaronder het InnovationQuarter jaarevent. Op deze manier creëren we reuring en versterken we het imago en de aantrekkingskracht van de regio.
Financieringsstructuur InnovationQuarter
Bij de start van InnovationQuarter in 2014 zijn er afspraken gemaakt over de jaarlijkse bijdragen van de diverse oprichtende partners. Sindsdien zijn de exploitatiebijdragen van verschillende financiers (Provincie Zuid-Holland, Den Haag, Leiden) verhoogd, van een enkeling verlaagd (Delft) en zijn er enkele financiers (Zoetermeer, Universiteit Leiden, Erasmus Universiteit) bijgekomen. Hiernaast is de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) sinds drie jaar een belangrijke financier, zij het op basis van jaarafspraken en een separaat besluitvormingsproces. Door de jaren heen is InnovationQuarter verschillende aanvullende opdrachten gaan uitvoeren, allen met separate financieringsafspraken. Voor een deel gaat dit om aanvullende opdrachten met een semi-permanent karakter, zoals EBZ-secretariaat en de Roadmap Next Economy. De financiering van InnovationQuarter is daarmee complex geworden. Ondanks de stevige groei in de begroting van InnovationQuarter sinds de start is de financiële armslag ten opzichte van zusterorganisaties BOM, Brainport Development en OostNL nog steeds relatief beperkt. Komend jaar willen we de meerjarige financieringsstructuur graag opnieuw met onze financiers gaan vormgeven. Wij denken hierbij aan de volgende uitgangspunten: ▶▶ InnovationQuarter is een regionale ontwikkelingsmaatschappij die vraagt om een gedeelde verantwoordelijkheid van publieke partners (overheden en kennisinstellingen), die de individuele belangen overstijgt; ▶▶ De financiering van InnovationQuarter vindt plaats in de vorm van subsidies, waarbij geen individuele resultaatafspraken worden gemaakt; ▶▶ De subsidies dienen meerjarig te zijn, voor 4 jaren. Dit biedt helderheid en structuur en maakt InnovationQuarter minder kwetsbaar voor tussentijdse en/of onverwachte budgettaire schommelingen; ▶▶ De subsidie wordt in jaarlijkse tranches verstrekt op aanvraag, o.b.v. het jaarplan waarin de te realiseren doelen staan beschreven. Het jaarplan wordt met de collectieve financiers afgestemd; ▶▶ Er is sprake van één verantwoordingssystematiek; ▶▶ Waar mogelijk wordt een omslagstelsel gehanteerd voor de bijdragen; ▶▶ Begroting in lijn met omvang/ uitdagingen economie (en dus in verhouding tot andere ROM’s).
39
www.innovationquarter.nl
© InnovationQuarter / IQ122018/NL