Aangenaam, VSH
8e jaargang nummer 1 Januari 2011
IZ0111_cover.indd 1
Special: Installatiemateriaal > Voorge誰soleerde leidingsystemen > Lijmen en kitten > Bouwen in de badkamer
7-1-2011 10:40:31
Zo simpel als het indraaien van een nieuwe lamp...
...is het installeren van een HR(E)-ketel van Intergas Steeds meer installateurs kiezen voor de HR(E)-ketels van Intergas. Geen wonder, want deze energiezuinige ketels bieden niet alleen uitstekende gebruikseigenschappen, ze zijn ook nog eens in een handomdraai geplaatst en ge誰nstalleerd. Ontdek het zelf!
www.intergasverwarming.nl
>>Betrouwbaar in warmte Intergas Verwarming, Postbus 6, 7740 AA Coevorden, tel.: (0524) 51 23 45 www.intergasverwarming.nl
IZ0111_03_intergas.indd 3
11-1-2011 12:03:02
Het Hybride Wonen GeniaHybrid U vindt ons op de BouwBeurs stand 09.C110
Tot 35% energiebesparing AWB realiseert Het Hybride Wonen. De spil van dit concept is de GeniaHybrid, een totaalsysteem dat bestaat uit een lucht-/waterwarmtepomp, een HR-ketel en de unieke Dynamische Systeem Intelligentie (DSI). Met de perfecte balans tussen gas en elektra kan het voordeel oplopen tot 35% besparing op primaire energie en CO2-emissie! Dit betekent voor woningbouwcorporaties een energielabel verbetering. www.geniahybrid.nl
IZ0111_04_awb2.indd 4 75462-AWB-Adv GH 210x297.indd 1
GeniaHybrid
11-1-2011 12:04:25 15-12-2010 10:41:21
VSH XPress, uw vertrouwde persverbindingssys
IZ TECHNIEK
teem stelt zich opnieuw aan u voor! Vanaf heden zijn de M-contour pressfittingen in de
Voorgeïsoleerde leidingsystemen
materialen staalverzinkt, koper en RVS verkrijgbaar
Goed verpakt installatiegemak
18
onder de naam VSH XPress. Eén persverbindingssysteem met M-profiel voor elke toepassing. De
Lijmen en kitten
VSH XPress fittingen zijn niet systeemgebonden.
Wanneer gebruik je wat?
20
Dit houdt in dat u gebruik kan maken van XPress fittingen, buis en gereedschap, maar ook de vrijheid
Meer rendement door beter gereedschap
heeft om andere merken buis en persmachines te
Kwaliteit kun je voelen
22
gebruiken, met behoud van 10 jaar garantie. Interesse? Neem contact op met VSH Flow Control
De installateur van de toekomst
+31 (0)33 45 03 880 of kijk op
AR, BIM en Robots
24
www.vsh-flowcontrol.nl
Presteren in ventileren is nog een enorme opgave
32
Hele keten moet meedoen
Ventilatieprestatiekeur maakt kwaliteit zichtbaar
34
Op weg naar kwaliteit…
De staat van de cv-ketel bepaalt het moment van onderhoud
36
Beheer op afstand
En verder
Aangenaam, VSH
8e jaargang nummer 1 Januari 2011
7 9 11 38 48 49
Van de redactie In de pijplijn, incl. Agenda en IZAP Column Publivent ‘DCA-Homes’ (2) Af fabriek Column Mañana, mañana
Special: Installatiemateriaal > Voorgeïsoleerde leidingsystemen > Lijmen en kitten > Bouwen in de badkamer
COLOFON InstallateursZaken (ISSN:1872_6607) Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én (commerciële) bedrijfsvoering Oplage: 8.000 exemplaren Aandachtsgebieden: gas, water, verwarming, luchtbehandeling, koeling, sanitair, dakbedekking, energie en milieu Een uitgave van: Merlijn Plus BV, Postbus 275, 2740 AG Waddinxveen T: (0182) 63 17 17, F: (0182) 61 78 15 E: info@merlijnplus.nl I: www.merlijnplus.nl Redactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur), Ruthger te Marvelde, Wietse Buma E: redactie@merlijnplus.nl Vaste medewerking: Ton Meijer (cartoon), Publivent, Elly Verburg (OTIB), Ronald Wennekes (mañana, mañana), Uneto-VNI, Kiwa Advertentie-exploitatie: Ruud Struijk T: 0182 63 17 17 E: r.struijk@merlijnplus.nl Uitgever: Frank Stouthart Secretariaat: info@merlijnplus.nl Abonnementen: Benelux € 19,50. Buitenland € 58,50. Losse nummers € 5,-. Prijzen per jaar en incl. BTW. Abonnementen lopen automatisch door tenzij 2 maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk bij de uitgever wordt opgezegd E: abonnementen@merlijnplus.nl Vormgeving: Yolanda van der Neut Basis vormgeving: DUO-ontwerp, Utrecht Druk: Ten Brink, Meppel © Merlijn Plus BV, 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.
IZ SANITAIR Bouwen in de badkamer
28
Met lichtgewicht systeem elementen
En verder Druppels Column Kiwa
27 31
IZ ZAKELIJK Consument is energiebesparing beu
40
Time for a change
Boek over blunders in de HVAC-sector
42
Even lachen
Eh… Dekkingsgraad?
44
Onbekend maar niet onbelangrijk
En verder 47 47 45
Zakennieuws Column OTIB Column Uneto-VNI januari 2011
IZ0111_inhoud.indd 5
5
11-1-2011 14:31:52
do G uc RA T Gr hes IS oh et e
www.vaillant.nl/actie
Dit voelt als een warme douche Bij elke Vaillant hrSOLIDEplus krijgt u een luxe Grohe doucheset cadeau voor uw klanten. Dus... als een haas naar de groothandel. Alles ligt voor u klaar om zo mee te nemen. Vaillant wenst u een goed begin van 2011.
Deze actie duurt tot 1 april 201 1. Kijk voor de voorwaarden op www.vaillant.nl/actie
IZ0111_06_vaillant.indd 6
7-1-2011 16:50:51
van de redactie
Bitterkoud Allereerst wensen we u van harte een voorspoedig 2011 toe. Dat het u voor de wind mag gaan! Laten we hopen dat de mist in de economie snel plaats maakt voor wat zonneschijn. Terwijl we dit schrijven, houden de mussen zich schuil onder de dakpannen en zoeken de grote grazers aan de Oostvaarders Plassen huiverend hun heil achter een nieuw opgeworpen schuilrichel. Het is bitterkoud. Ideale omstandigheden dus voor isolatiemateriaal om zich te bewijzen. En waar kan dat beter dan bij een installatie voor thermische zonneenergie? De leidingisolatie krijgt het – afhankelijk van seizoen en zonnekracht- van twee kanten flink voor de kiezen. Het medium dat door de buis stroomt kan gloeiend heet worden, terwijl bij buitengebruik weer en wind vrij spel hebben. Aan het isolatiemateriaal worden dan ook hoge eisen gesteld. In
het artikel ‘Voorgeïsoleerde leidingsystemen’ leest u wat specialisten doen aan materiaalontwikkeling én hoe ze het montagemak verder opvoeren. Ook in de badkamer gebeuren behartenswaardige dingen. Een fabrikant uit Leverkusen bedacht een systeem van polystyreen hardschuim elementen dat de basis vormt voor tal van sanitaire toepassingen, variërend van douchebakken, badkamermeubels en scheidingswanden, tot decorelementen en badombouw. In Duitsland wordt het systeem volop toegepast, in Nederland nauwelijks. Dat wil zeggen, door sanitairinstallateurs. Want de systeemplaten worden vooral gezien als bouwmateriaal. De Nederlandse vertegenwoordiger legt uit dat ook de installateur er zijn voordeel mee kan doen. Is het u weleens overkomen: loslatende kitvoegen of een slecht hechtende lijmverbin-
ding? Een goede voorbewerking is belangrijk, maar het begint met het selecteren van het juiste producttype voor de klus. Wanneer gebruik je wat? Een universeel type of een specialistisch
UIT ONZE KOPER/BRONS CATALOGUS www.gizom.nl
product? Het is geen probleem voor wie bereid is zich in de grondbeginselen van de vloeibare verbindingstechniek te verdiepen. We zetten enkele aandachtspunten op een rij •
Als u vandaag voor 16.00 uur belt, hebt u hem morgen in huis: onze uitgebreide catalogus. Een overzichtelijk boekwerk van 36 pagina's waarin u een compleet leveringsprogramma van koperen en bronzen produkten en halffabrikaten aantreft. Vooral ook in grote maten! Wij kunnen meestal uit voorraad leveren.
Aan de leiding in aluminium, koper en brons. Tel. (0598) 61 57 38. Fax (0598) 61 23 52.
januari 2011
IZ0111_vanderedactie.indd 7
7
13-1-2011 9:52:04
Aangenaam, VSH
Uw vertrouwde persverbindingssysteem stelt zich opnieuw aan u voor! Vanaf heden zijn onze M-contour pressfittingen in de materialen staalverzinkt, koper en RVS verkrijgbaar onder de naam VSH XPress. Met VSH XPress is het niet alleen aangenaam kennismaken, maar ook aangenaam werken. Naast de snelle installatie is het programma niet systeemgebonden, waardoor u de vrijheid hebt om een compleet systeem of losse onderdelen te gebruiken.
STAALVERZINKT
RVS
VSH Flow Control+31 (0)33 45 03 880 of ga naar www.vsh-flowcontrol.nl
Alles van VSH: Dat werkt beter.
KOPER
Gas, Water en CV Systemen
VSH Adv XPress 210x297 NL.indd 1 IZ0111_08_vsh.indd 8
20-12-2010 15:05:15 7-1-2011 16:52:34
Flits !
in de pijplijn
AGENDA 7-12 februari Bouwbeurs Jaarbeurs Utrecht www.bouwbeurs.nl 8-10 februari Vakbeurs Bouw & ict Jaarbeurs Utrecht www.bouw-en-ict.nl 1-3 maart Installatie Vakbeurs Gorinchem www.evenementenhal.nl 15-19 maart Vakbeurs ISH 2011 Messe Frankfurt www.ish.messefrankfurt. com
Eerst even IZappen... gen voor het leveren en monteren van het complete glasdak inclusief het rook- en warmteafvoer systeem van de nieuwe Openbaarvervoer Terminal in Den Haag (OVT Den Haag). De totale waarde van deze opdracht is 10 miljoen Euro en het is daarmee de grootste order in de geschiedenis van het bedrijf •
Jubileumbeurs ‘duurzaam’ succes
7-15 mei ‘Solar Days’ Bezoeken voorbeeldprojecten zonne-energie www.solardays.nl
PRODUCT Voorgeïsoleerde leidingsystemen Of het nu om zonne-energie gaat of stadsverwarming: de kwaliteit van de leidingisolatie is in belangrijke mate medebepalend voor de efficiency van de totale installatie. Daarbij spannen voorgeïsoleerde systemen de kroon. Twee recente ontwikkelingen ter illustratie: het Armaflex Solar-programma van Armacell en de Flexalen voor kleine diameters van Thermaflex. P 18 INTERVIEW
Uitbreiding cursusaanbod koudetechniek ROVC biedt een compleet nieuw cursusaanbod aan op het gebied van koudetechniek. Het gaat hier om praktische cursussen voor zowel de koel- als aircotechniek die disciplines omvatten zoals klein- en stationair commerciële koeltechniek, split & multi-split aircosystemen en VRF- en warmtepompsystemen. Daarnaast biedt ROVC F-gassen I, II, III en IV cursussen aan met een officieel STEK-diploma •
Miljoenenorder voor installatie-expert Onlangs heeft Colt International, gevestigd in Cuijk en Delft, de opdracht gekre-
www.installatienet.nl
lees meer op
Wasco, groothandel in verwarming, sanitair en onderdelen, kan met veel genoegen terugkijken op een geslaagde serie jubileumbeursdagen voor installateurs. Als afsluiting van haar 40-jarig jubileumjaar in 2010 heeft Wasco in december drie groots opgezette beursdagen georganiseerd in Veldhoven, Zwolle en Nieuwegein. Het centrale thema van de Wasco Jubileumbeurs was ‘duurzame relaties’. Een thema dat op verschillende manieren werd vormgegeven. Samen met 46 gerenommeerde leveranciers heeft Wasco haar bedrijf en duurzame producten op professionele wijze op de beurs kunnen presenteren •
Bouwen in de badkamer Douchebak elementen van hardschuim, in Duitsland hebben ze er al 30 jaar ervaring mee. Producent en ontwikkelaar Lux Elements uit Leverkusen maakte vorig jaar voor het eerst zijn opwachting op de VSK, om ook de Nederlandse sanitairmarkt kennis te laten maken met het veelzijdige bouwen installatiemateriaal. P 28 SYMPOSIUM Presteren in ventileren enorme opgave Ventilatiesystemen in nieuwbouwwoningen zijn ver onder de maat. Dat
blijkt uit onderzoek dat het ministerie van VROM liet uitvoeren. Deskundigen luiden de noodklok over de bedroevende situatie. De technische mogelijkheden zijn er. De opgave is om onwil, onkunde en onwetendheid in de keten om te buigen, zo luidt de conclusie. P 32 PROJECT ‘DCA-homes’ (2) De bouwkundige Masi Mohammadi promoveerde op een baanbrekend onderzoek naar domotica-voorzieningen voor ouderen. Dit onderzoek vormde de basis voor het project ‘DCA-homes’. In de eerste aflevering beschreef Mohammadi de opzet en achtergronden van het project. In dit tweede en laatste deel ligt het accent op verbeterpunten, zoals de noodzaak tot verdere systeemintegratie. P 38 PROJECT Consument is energiebesparing beu De consument vindt dat hij de afgelopen jaren voldoende energiebesparende maatregelen heeft genomen. Dat blijkt uit een onderzoek van Sanoma’s prijsvergelijker Energieprijzen.nl. De marktkansen voor de verduurzaming van woningen lijken hiermee een fikse knauw op te lopen. P 40 xxxx 2009
IZ0111_izap_agenda.indd 1
1
7-1-2011 16:40:30
in de pijplijn
Flits !
lees meer op
www.installatienet.nl
Zwembad en ijshal verwarmen en koelen elkaar In Dordrecht is onlangs het grootste overdekte sportcentrum van Nederland geopend, de Sportboulevard. De warmte die vrijkomt bij het maken van ijs voor de ijsbaan, wordt weer gebruikt voor het verwarmen van het zwembadwater, de gebouwen en de horeca. In totaal gebruikt het sportcomplex 50% minder energie dan vergelijkbare complexen. De primeur is ontwikkeld door het ingenieursbureau Techniplan Adviseurs. Nooit eerder is in Nederland op zo’n grote schaal warmte en koude tussen verschillende functies uitgewisseld. Met hergebruik van de ijsbaanwarmte wordt 30% energie bespaard, warmteterugwinning uit het zwemwater en de ventilatielucht bespaart nog eens 25%. De verlichting gebruikt 30% minder energie. In totaal wordt in het nieuwe complex 50% minder energie gebruikt dan bij vergelijkbare, conventionele sportgebouwen. De methode is nu nog uniek in Nederland. Maar ir. Marc Douma, directeur van Techniplan Adviseurs, hoopt dat daar snel een einde aan komt. “Het werkt niet alleen op gebouwniveau, maar ook op wijkniveau. Zo kun je de warmteproductie in kantoren gebruiken om bijvoorbeeld nabijgelegen woningen te verwarmen. Die warmte is bijna gratis. In feite is het de ultieme vorm van energiebesparing.
Nieuwbouw is niet per se nodig, het kan ook bij renovatie.” Energiekoppeling van gebouwen en functies is de volgende stap in energie- en CO2-besparing. Gemeenten spelen daarin een belangrijke rol. “Net als Dordrecht kunnen vooral lokale overheden al in een vroeg stadium op wijkniveau energiescans laten maken. Aan marktpartijen geven ze daarmee een sterk signaal: dit is er mogelijk, dit levert het op en dit is de terugverdientijd. Zo kunnen ze heel concreet hun CO2doelstellingen halen”, aldus Douma. Warmte en koude die niet nodig zijn, worden onder de Sportboulevard opgeslagen voor gebruik op een later moment. Daardoor kan bij nietgelijktijdige vraag en aanbod de energie onderling worden uitgewisseld. De totale energiebesparing neemt zo flink toe. Warmtepompen zorgen er vervolgens voor dat de gebouwen de warmte en koude op het gewenste temperatuurniveau aangeleverd krijgen. Behalve op energiegebied bespaart het sportcentrum ook veel op water en chemicaliën, zo’n 25 tot 30%. De Sportboulevard, onderdeel van de nieuwe wijk Gezondheidspark, is zo’n 40.000 m2 groot. Het ontwerp is van Hooper Architects •
Gelijkwaardig hybride systeem
gemaakt van de jaarlijkse verkiezing Beste Praktijkopleider. Tijdens een feestelijke bijeenkomst in Het Spoorwegmuseum ontving Adri Schepers, die werkzaam is bij Melamo in Helmond, de prijs en een cheque van 2.000 euro uit handen van juryvoorzitter Jan Daams. De tweede plaats was voor Leon Reijmer werkzaam bij
AWB heeft als eerste leverancier in Nederland een door TNO uitgegeven gelijkwaardigheidsverklaring ontvangen voor een hybride systeem. Hierbij gaat het om de GeniaHybrid, een totaalsysteem dat bestaat uit een lucht-/waterwarmtepomp en een HR-ketel. 10
Het systeem wordt centraal aangestuurd door een regelen controle-unit met Dynamische Systeem Intelligentie (DSI) voor de perfecte balans tussen gas (ketel) en elektra (warmtepomp) •
Beste Praktijkopleider De jury van Kenteq en het Maas Geesteranus Fonds heeft de winnaar bekend
Numac Nederland in Venray. Arjan Kemner, werkzaam bij het Lascentrum De Kempen in Hapert, eindigde op de derde plaats •
januari 2011
yJ IZ0111_idplang_li.indd 10
7-1-2011 11:10:37
COLUMN KLIMAATSYSTEEM
VLOER VERWARMING
Voordelen: • Minimale opbouwhoogte (circa 20mm) • Licht gewicht systeem in vergelijking met standaard vloerverwarming • vloerverwarming mogelijk op houten (verdiepings)vloeren • tijdwinst bij montage: afwerking kan direct plaatsvinden (droogsysteem) • verwarmingslichaam, koelsysteem en afbouwplaat in één • behaaglijkheid door 100% stralingswarmte • gezond binnenklimaat door minimale luchtverplaatsing
t heid met he jk li g aa h be n teem Gemak e erwarmingssys rv e lo v t aa m li Uniwarm K
Even stil Recentelijk mocht ik gastheer zijn op een symposium over het onderwerp ventileren. Diverse deskundige sprekers presenteerden resultaten van onderzoek. De informatie was bijzonder interessant. Antwoord werd gegeven op de vraag hoe er straks bij de invoering van het nieuwe Bouwbesluit voldaan kan worden aan de eis voor het maximaal hoorbare installatiegeluid van 30 dB(A) in verblijfsruimten. Ook werd de vraag beantwoord welke factoren er een cruciale rol spelen bij vraaggestuurde ventilatie en er werd een enthousiast verhaal verteld over een ambitieus renovatieproject in Amsterdam. Met vereende krachten wordt in het betreffende project een hoog ambitieniveau waargemaakt ten aanzien van het binnenmilieu en het comfort. Tegelijkertijd werd het gehoor met de neus op de feiten gedrukt, met de presentatie van de voorlopige resultaten van een zeer recent onderzoek naar de prestatie van ventilatiesystemen in Nederlandse nieuwbouwwoningen. Evenals vele hieraan voorafgaande onderzoeken bleken ook hier de resultaten uiterst teleurstellend. Ongeacht het type ventilatiesysteem blijken in de praktijk de beoogde prestaties ten aanzien van capaciteit en installatiegeluid maar zelden te worden gehaald. Het sprekerspanel was het er desgevraagd unaniem over eens dat het de hoogste tijd wordt om de Ventilatie Prestatie Keuring integraal in te voeren, desnoods dwingend. Deze keuring van het ventilatiesysteem zorgt er immers voor dat de bewoner gegarandeerd krijgt wat hem of haar is beloofd: een goed functionerend ventilatiesysteem waarmee een gezond en comfortabel binnenmilieu kan worden onderhouden. Zonder de sprekers en geplande presentaties tekort te willen doen, werd voor mij echter de meest indrukwekkende ‘presentatie’ van de middag onverwacht gegeven tijdens de vragenronde. Eén van de bezoeksters stond op en maakte haar statement. “We moeten ons toch collectief schamen dat we het pas goed gaan doen of goed willen doen als we weten dat het werk wordt gecontroleerd. Het leveren van prestaties en kwaliteit conform bestek zou vanzelfsprekend moeten zijn” De zaal was stil. Dat was in ieder geval gelukt. Nu de ventilatiesystemen nog! André Meester Algemeen directeur Alusta Natuurlijke Ventilatietechnieken BV Onder auspiciën van
Nijverheidsweg 3 | 7251 JV VORDEN Tel: +31 (0) 575-555777 | Fax: +31 (0) 575-551128 E-mail: info@uniwarm.nl
www.uniwarm.nl januari 2011
y IZ0111_column_publivent.indd 11
11
11-1-2011 12:06:14
KETELS COMBI- ORDEEL ! O ACTIEV w er bij u Informe ijzijnde dichtstb ing vestig
Efficiënt werken en voordelig inkopen: daar ligt uw winst. Met Warmteservice bespaart u tijd en geld! We bieden u een groot assortiment met een gunstige prijsstelling. U vindt bij ons geen zelfbedieningsconcept of vertegenwoordigers, maar vakkundige mensen aan de balie. Warmteservice onderscheidt zich door de persoonlijke benadering en het deskundige advies.
Online voordelig je materialen bestellen op warmteservice.nl
Warmteservice heeft 49 vestigingen in Nederland. Ook in uw regio zijn wij goed bereikbaar. Kom gerust langs en bekijk ons ruime assortiment, doordeweeks of op zaterdag. Meer informatie: 0900 - 23 56 897 (0900-belnuWS / € 0,01 p.m.)
Ontdek het gemak van warmteservice.nl
Installatie vakbeurs Dé vakbeurs voor de installatie en sanitairbranche Gorinchem 1, 2 en 3 maart 2011 Venray 12, 13 en 14 april 2011 Hardenberg 13, 14 en 15 septembe r
2011
Evenementen
HAL
HARDENBERG GORINCHEM VENRAY
IZ0111_12_warmteservice.indd 12
www.evenementenhal.nl
Ons evenement. UW
MOMENT.
11-1-2011 12:13:10
Flits !
in de pijplijn
Eigen identiteit
Smartenergy
De business unit regeltechniek van HC Barcol-Air heeft de afgelopen jaren een gestage groei doorgemaakt. Ter ondersteuning van de verdere groei en de vorming van een eigen identiteit gaan deze activiteiten verder onder de naam HC RT, waarbij RT staat voor regeltechniek •
Ruim twintig bedrijven in Nederland hebben de handen ineen geslagen om gezamenlijk te werken aan de ontwikkeling van intelligente energieconcepten. Samenwerkend onder de naam Smart Energy Collective (www.smartenergycollective.com) worden enkele grootschalige demonstratieprojecten opgezet op het gebied van Smart Grids – intelligente energienetten – verspreid over Nederland met in totaal ongeveer 5.000 particuliere en zakelijke consumenten •
KNX Technology Partner Osram Benelux BV is als eerste, officiële KNX Technology Partner gepresenteerd. De KNX Technology Partner is een nieuw partnership voor fabrikanten en leveranciers die producten en systemen leveren die aan KNX-installaties te koppelen zijn. Hierdoor ontstaat in de markt van woning- en gebouwautomatisering een breed en compleet netwerk van leveranciers die de KNX Professionals optimaal ondersteunen en bedienen. Het doel is om in de komende jaren tientallen KNX Technology Partners tot het netwerk te laten toetreden •
www.installatienet.nl
lees meer op
claimt Nefit. Het positieve effect van al die ketels op het milieu is niet te onder-
schatten: het energiegebruik is een kwart lager dan bij traditionele cv-ketels •
Supervrachtwagen
3 miljoen hr-ketels Met een gigantisch spandoek van meer dan 500 m2 op haar bedrijfspand in Deventer onderstreept Nefit dat het deze winter haar 3 miljoenste hr-ketel produceert. Een recordprestatie, niet alleen voor Nederlandse begrippen: wereldwijd heeft geen enkel ander bedrijf zoveel hoogrendement verwarmingsketels geproduceerd,
Rensa heeft de ‘Lean and Green Award’ van het Programma Duurzame Logistiek ontvangen voor haar inspanningen om 20% CO2-reductie te realiseren voor het einde van 2012. Rensa is één van de 89 bedrijven in Nederland die meedoen aan dit programma. Rensa houdt zich al lange tijd bezig met duurzaamheid. Niet alleen in het assortiment, maar juist ook in het logistieke apparaat. Kroon op het werk is de ingebruikname van een extra lange vrachtwagencombinatie. Deze ecocombi kan drie laadbakken vervoeren. Hierdoor is de gemiddelde laadcapaciteit bijna 40% groter dan die van een gewone vrachtwagencombinatie •
Domotica-oplossingen IRS (Integrated Residential Services) gaat verder onder de naam Niko Projects. Het bedrijf is gespecialiseerd in gebruiksvriendelijke gebouw- en woningautomatisering voor zowel de zorgsector als woningbouw. Met deze naamswijziging laat de organisatie zien dat zij zich vooral toelegt op het uitvoeren van projecten op het gebied van intelligente gebouwautomatisering voor comfort en zorg. Niko Projects en Van Dorp Installaties hebben de krachten gebundeld om nog beter te kunnen inspelen op de groeiende vraag naar automatisering van intra- en extramurale zorg. Van Dorp Installaties gaat de oplossingen van Niko Projects integreren in een totaalinstallatiepakket voor renovatie en nieuwbouw •
januari 2011
yIZ0111_idp_re.indd 13
13
7-1-2011 11:23:14
Ubbink, dé totaalleverancier voor kunststof rookgassystemen
Altijd de juiste oplossing
Ubbink is dé specialist in rookgasafvoer-oplossingen voor nieuwbouw en renovatie, in zowel woning- als
Hoofdgroepen Ubbink rookgasafvoer-systemen: • Rolux dakdoorvoeren
utiliteitsbouw. Uniek bij die oplossingen is het gebruik
• Rolux muurdoorvoeren
van hoogwaardig en flexibel polypropyleen (PP). Veilig,
• Rolux schoorsteenrenovatiesystemen
makkelijk, schoon en snel werken is het resultaat!
• Rolux CLV-systemen • Rolux Cascadesystemen • Rolux Kompakt schoorstenen
Bel of mail Ubbink voor meer informatie: telefoon (0313) 480 380, info@ubbink.nl. U kunt ook kijken op onze geheel vernieuwde website: www.ubbink.nl.
UBB9066 adv rookgas alg-A4fc 4.indd 1 IZ0111_14.indd 14
09-04-10 15:06:47 13-1-2011 10:53:34
Flits !
in de pijplijn
Brandveilige doorvoeringen
op www.isso.nl •
Onlangs is de nieuwe ISSO/ SBR 809 ‘Brandveilige doorvoeringen’ verschenen. De eerste uitgave van de ISSO/SBR 809 stamt uit 2007. Aanleiding voor deze herziening waren de vele vragen over het doorvoeren van leidingen, kabels etc., betreffende het intact blijven van de brandwerendheid van de wand of vloer. De ISSO/ SBR 809 kost € 120,- en is te bestellen via de ISSO-winkel
Klimaatinstallatie voor Mega Store BMS Technische Installaties uit Ravenstein heeft een totale klimaatinstallatie aangelegd in de nieuwe Praxis Mega Store in Ede. Deze bestaat uit een cvinstallatie, balansventilatie en topkoeling door middel van grondwater. De installatie maakt gebruik van koude/ warmteopslag in de bodem. Hiervoor wordt gebruikt ge-
lees meer op
maakt van een 2-traps water/ water-warmtepomp, geschikt voor verwarmen en koelen. Bijgestaan door cv-ketels in cascade betreft het een
www.installatienet.nl
totaal opgesteld vermogen van 295 kW. De ruim 20 km lange vloerverwarming wordt tevens gebruikt voor vloerkoeling •
Port City: energie uit rivierwater In de Rotterdamse Waalhaven is Port City geopend. Dit door het Havenbedrijf ontwikkelde kantorencomplex heeft een verwarmings- en koelingssysteem dat zijn energie uit het water van de Waalhaven haalt. Eerder al had de Maastoren de primeur van dit door Techniplan Adviseurs ontwikkelde concept. Port City betekent de definitieve doorbraak van deze nieuwe vorm van duurzame energie, aldus het adviesbureau. Het energiesysteem combineert traditionele warmte/koudeopslag (wko) met het onttrekken van thermische energie aan oppervlaktewater. Zowel in de zomer als winter wordt de energie gebruikt om de warmte- en koudebron te laden. Dankzij deze even simpele als effectieve vinding is het totale energiesysteem CO2-neutraal. In 2007 werd het concept onderscheiden met de prestigieuze ingenieursprijs De Vernufteling. Port City heeft dankzij de ‘waterenergie’ geen gasaansluiting,
geen aansluiting op de stadsverwarming en geen koelmachines nodig. Een belangrijk verschil met het Maastoren-systeem is dat het water in de Waalhaven minder snel stroomt en dus beter in staat is om warmte in te vangen; de temperatuur in de zomer is namelijk constanter en hoger. Zo’n 20 procent van alle gebouwen in Nederland ligt binnen 500 meter van water en zou van oppervlaktewaterenergie gebruik kunnen maken. ‘s Zomers vangt het water in elf dagen evenveel energie op als Nederland in een heel jaar nodig heeft voor verwarming en koeling: 665 petajoule (PJ). Daarmee is het eigenlijk één grote gratis zonnecollector. Het Port City-project bestaat uit vier kantoorgebouwen (40.000 m2) op een verhoogd ‘wandeldek’ met daaronder een parkeergarage (20.000 m2). Techniplan Adviseurs ontwierp behalve het energiesysteem ook alle technische installaties en de centrale elektriciteitsvoorziening •
xxx 2009
yJ IZ0111_idplang_re.indd 15
15
7-1-2011 11:25:52
in de pijplijn
Flits !
Naar de knoppen?! Als ik een klimaatinstallatie in mijn museum heb, loopt mijn collectie dan geen risico meer? Maakt het eigenlijk uit hoe er geklimatiseerd wordt? Collectiebeheerders, installateurs, adviseurs en andere betrokkenen krijgen met dergelijke vragen te maken. Op 17 Februari 2011 wordt in het auditorium van de Technische Universiteit Eindhoven een symposium georganiseerd, waarin het gebruik, de risico’s, systeemkeuze en kosten worden toegelicht. Dit onder te titel ‘Naar de knoppen?! Binnenklimaat en Techniek’ •
Service- en klusafdeling Van Dorp installaties heeft de ‘Service- en klusafdeling’ van Prinssen Installatietechniek overgenomen. Deze afdeling telt 25 medewerkers en wordt onderdeel van Van Dorp installaties Helmond. De medewerkers vormen een steunpunt in Uden voor de vestiging Van Dorp installaties Helmond •
ISSO-publicatie ‘luchtkanalen’ herzien De nieuwe versie van ISSOpublicatie 17 ’ Kwaliteitseisen voor luchtkanaalsystemen in woning- en utiliteitsbouw’ is verschenen. ISSO-publicatie 17 is basisgereedschap voor het ontwerpen van alle klimaatinstallaties waar lucht mechanisch wordt toegevoerd en afgevoerd. Met de luchtkanaalberekening wordt het drukverlies van het kanalensysteem berekend om daarmee de opvoerhoogte van de ventilator te bepalen. Ook worden met de luchtkanaalberekening de drukver16
IZ0111_idp_li.indd 16
liezen over de inregelkleppen bepaald. Deze gegevens zijn nodig bij het inregelen van de ontwerp volumestromen. ISSO-publicatie 17 kost € 160, - en is te bestellen via de ISSO-winkel op www. isso.nl. In de online bibliotheek ISSO- digitaal is er een digitale versie van deze publicatie beschikbaar •
Samen sterker De huidige markt vraagt om een efficiënte en effectieve benadering. Nijburg Industrie Groep neemt waar dat er, buiten de business woningbouw, steeds meer de behoefte ontstaat aan het bouwen van multifunctionele centra. Om hier goed op te
lees meer op
kunnen inspelen, is Bouda Ventilatiesystemen ingetrokken in het pand van Nijburg Luchttechniek te Eelde. Beide ondernemingen zijn onderdeel van de Nijburg Industrie Groep. Bouda is gespecialiseerd in woningbouw en kleine utiliteit en Nijburg Luchttechniek bedient de kantorenmarkt, ziekenhuizen en winkelcentra. Als gevolg van de organisatiewijziging heeft de vestiging van Boude in Amersfoort haar deuren gesloten •
Proeven van techniek Het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch InstallatieBedrijf (OTIB) introduceert de Technobiel,
Pompen voor deeltjesversneller KSB heeft opdracht gekregen voor de levering van 57 koelpompen voor de deeltjesversneller ‘Synchrotron Alba’. Deze is momenteel in aanbouw, vlakbij Barcelona. De pompen zijn procespompen, elk met een maximale capaciteit van 646 m3/h en een maximum opvoerhoogte van 134 meter. Het totale vermogen van de pompmotoren bedraagt 1.600 kW. De aggregaten verpompen vooral gezuiverd water voor de koeling van elektrische componenten •
www.installatienet.nl
een mobiele experimenteerruimte waar leerlingen op allerlei manieren van techniek kunnen proeven. De Technomobiel telt twee verdiepingen waar van alles onderzocht kan worden, en is bedoeld voor leerlingen uit de bovenbouw van het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Het rijdende lab is kosteloos inzetbaar •
Centrum voor zonneenergie Als alles volgens planning verloopt, zal ZON Energie in februari het gebouw van het voormalige Scheringamuseum voor Magisch Realisme in Spanbroek betrekken. De nieuwe eigenaar voorziet het pand van duurzame installaties, zonder het aanzicht en het karakter ervan aan te tasten. ZON Energie ontwerpt, bouwt en exploiteert energie-installaties, vooral voor collectieve woongebouwen. Daarnaast fungeert het bedrijf als kennis- en onderzoekscentrum voor energievraagstukken en doet het onderzoek in opdracht van overheden. Daarbij werkt ZON Energie intensief samen met het grote onderzoeksinstellingen als bijvoorbeeld het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) in Petten •
januari 2011
7-1-2011 11:08:12
De ISH is hét wereldwijde platform voor de sanitairbranche. Met innoverende ontwerpen voor bad en sanitair en duurzame toepassingen voor gebouwen-, energie- en klimaattechniek, gekoppeld aan hernieuwbare energie. Een uniek evenement dat van high-tech tot high end design alles omvat. Ervaar en beleef het zelf! www.ish.messefrankfurt.com info@netherlands.messefrankfurt.com Tel. +31 (0) 70 262 9071
www.remon.com
In het teken van de toekomst
passie voor duurzame energie
DU: 20.12.2010 NL
Frankfurt am Main, 15 t/m 19. 3. 2011
54168-020 • Messe FFM • ISH • Motiv: Allgemein • „Installateur Zaker“ • 90x268mm/A • CD-ROM • ISO-39 CMYK • jh:14.12.2010, 16.12.10/AK
Wereldwijd de toonaangevende vakbeurs voor Beleveniswereld Bad, Gebouwen-, Energie-, Airconditioning-Technologie Vernieuwbare Energieën
Remon Aardwarmte Voorsprong door techniek • boringen voor WKO-systemen • levering inclusief besturing en pompen • gesloten bronsystemen tot 300 meter diep (hoe dieper de bron, hoe hoger het rendement: tot 12 kW per lus / VBWW - verticale bodemwarmtewisselaar!) • grote en kleine boormachines, geschikt voor elk terrein • indien gewenst vooraf gegaan door een geologische analyse • boorgat volledig opgevuld d.m.v. cementeren (voorschrift 2011) • méér dan 30 jaar ervaring • SIKB-erkend boorbedrijf Bel vandaag nog. We staan u graag te woord! Marum 0594 64 80 80
| Dalfsen 0529 43 50 40
AIRTECNICS
L U C H T G O R D I J N E N Vooruitstrevende techniek ontwerp voor iedere deuropening Inbouw- en onderbouwmodel DAM luchtgordijnen
L
ODE
WM
NIEU
Uw specialist groot in luchtgordijnen Correspondentieadres Touwslagerij 10, 4762 AT Zevenbergen T 0168 - 335243 F 0168 - 324074 E info@airtecnics-luchtgordijnen.nl W www.airtecnics-luchtgordijnen.nl
ALN - Advertentie 90x120mm oktober 2010.indd 1
IZ0111_17_remon_aln_ish.indd 3
| Ospel 077 466 00 45
22-10-2010 08:55:07
11-1-2011 12:26:44
Product
GOED VERPAKT INSTALLATIEGEMAK
Voorgeïsoleerde leidingsystemen Of het nu om zonne-energie gaat of stadsverwarming: de kwaliteit van de leidingisolatie is in belangrijke mate medebepalend voor de efficiency van de totale installatie. Daarbij spannen voorgeïsoleerde systemen de kroon. Twee recente ontwikkelingen ter illustratie: het Armaflex Solar-programma van Armacell en de Flexalen voor kleine diameters van Thermaflex. Bij de optimalisering van thermische zonne-energie-installaties worden leidingisolatie en voorgeïsoleerde leidingsystemen steeds belangrijker. Aan isolatiemateriaal voor zonne-energiemateriaal worden bijzondere eisen gesteld. Immers, buiten staan leidingen bloot aan de invloed van weer en wind, terwijl de temperaturen in de leiding hoog kunnen oplopen. Bij het buiten gebruiken van isolatiemateriaal met een open celstructuur bestaat de kans op vochtdoorslag. Dit probleem kan ook met een ommanteling niet geheel uitgesloten worden. Bij 10% vochtdoorslag is het warmte-
geleidingsvermogen van een isolatie met minerale wol al 2,5 keer zo groot geworden, de isolerende werking dus al aanzienlijk verminderd. Isolatiemateriaal op basis van synthetisch rubber (elastomeer) heeft een gesloten celstructuur en is niet hygroscopisch, dat wil zeggen het neemt zo goed als geen vocht uit de omgeving op. Bij dit isolatiemateriaal blijft het warmtegeleidingsvermogen en daarmee de isolerende werking op termijn constant.
Hoge temperaturen De bedrijfstemperaturen van zonneenergie-installaties liggen in piekuren
Snelkoppelingen voor thermische zonne-installatie Voor het monteren van Armaflex DuoSolar VA biedt Armacell nu een verbeterd koppelingssysteem aan. Met de nieuwe snelkoppelingen kunnen de voorgeïsoleerde roestvrijstalen ribbelbuizen voortaan nog makkelijker aan de systeemcomponenten van thermische zonne-energie-installaties aangesloten worden. De aansluiting vindt plaats door simpelweg een moer aan te draaien. Het omflenzen van de verbindingen behoort daarmee tot het verleden. Een bijkomend voordeel van het nieuwe product is de grotere betrouwbaarheid: de snelkoppelingen garanderen een lekvrije afdichting van de roestvrijstalen ribbelbuizen, zo verzekert de leverancier. Zelfs na verschillende keren monteren en demonteren blijft de aansluiting dicht.
IZ0111_TA_voorgeisoleerdeleiding.indd 18
duidelijk boven die van verwarmings- of warmwaterleidingen. Isolatiemateriaal van polyethyleen (PE) smelt bij temperaturen boven de 100 °C en is daarom ongeschikt voor zonne-energie-installaties. De grenstemperatuur van isolatiemateriaal van NBR-rubber (bijvoorbeeld SH/Armaflex) ligt bij ca. +105 °C. Bij hogere temperaturen kan dit materiaal geheel verharden en zijn mechanische stabiliteit verliezen. Isolatiemateriaal op basis van een EPDM-kunststof of acrylaatrubber kan echter ook bij aanzienlijk hogere temperaturen ingezet worden. Dat wil zeggen, in principe. Want daarvoor is een nauwkeurige samenstelling van het materiaal nodig. Armacell zegt met de HT/Armaflex een isolatiemateriaal aan te bieden dat voor temperaturen tot + 150 °C duurbelasting geschikt is. Korte temperatuurbelastingen tot + 175 °C zijn toelaatbaar. Bovendien is het materiaal UV-bestendig en dus ook zonder extra beschermende verflaag geschikt voor buiten.
Voorgeïsoleerd bespaart tijd en geld Ook wat de verwerkbaarheid betreft bestaan er grote verschillen tussen isolatiesystemen. De isolatie moet ook onder moeilijke omstandigheden op de HT/Armaflex S
7-1-2011 11:28:39
bouwplaats zodanig aangebracht kunnen worden dat er geen zwakke plekken in de constructie optreden. Elastomeer isolatiemateriaal is goed te verlijmen en zo flexibel, dat het zelfs onder moeilijke omstandigheden zonder problemen kan worden aangebracht. Voor het aansluiten van de installatiedelen van thermische zonne-energieinstallaties levert Armacell de HT/Armaflex voorgeïsoleerde leidingen. Met Armaflex DuoSolar kunnen de installatiedelen van thermische zonne-energieinstallatie op een makkelijke manier met elkaar verbonden worden. De leidingen lopen door twee gescheiden slangen. Dankzij de ‘Join-Split’ verbindingstechniek kunnen de leidingen samen verlegd worden en voor aansluiting aan de collector en het warmtereservoir gescheiden en weer samengevoegd worden. Het product wordt aangeboden als ommantelde roestvrijstalen ribbelbuis (Armaflex DuoSolar VA) en ommantelde koperen buis (Armaflex DuoSolar CU).
Prefab aftakkingen Thermaflex produceert alweer zo’n 6 jaar een voorgeïsoleerd kunststof leidingsysteem voor stadsverwarming en koelsystemen, onder de naam Flexalen. De buizen zijn van polybuteen (PB) en hebben een isolatielaag van polyethyleenschuim (PE). De buitenmantel bestaat uit HDPE, dat is polyethyleen van hoge dichtheid. Sinds de introductie in 2004 is het samen met NUON ontwikkelde systeem
Niet voorgeïsoleerd, wel erg handig Onlangs heeft Thermaflex kant-en-klare bochten en T-verbindingen geïntroduceerd voor de range ThermaSmart leidingisolatiematerialen. Tot voor kort moest de installateur bij leidingisolatie in bochten (van 45 of 90 graden) en bij T-verbindingen werken met isolatiemateriaal van een grotere diameter. Vooral op lastig te bereiken plekken kan het een heel gedoe zijn om op die manier goed sluitende verbindingen te maken. Met de prefab bochten en T-verbindingen is dat verleden tijd. De voorgevormde isolatiestukken zijn aan één kant ingesneden, voor makkelijke plaatsing. Ze zijn leverbaar voor koper of dunwandig staal met een diameter van 15, 22, 28 of 35 mm en voor kunststof leidingen met een diameter van 16, 20, 25, 32 of 40 mm. Aanhechting van een verbindingsstuk aan de gewone leidingisolatie kan eenvoudig door verlijmen of met tape.
verder verbeterd. De verfijningen zitten hem in de ‘receptuur’ van het isolatiemateriaal en een gewijzigde celgrootte. Daarnaast werd de ruimte tussen mediumbuis en isolatielaag verkleind, terwijl de isolatielaag zelf dikker werd. In 2009 introduceerde Thermaflex de Flexalink, een kant-en-klare en dus voorgeïsoleerde aftakking voor de Flexalen-leiding. De Flexalink bleek een schot in de roos: het is niet meer nodig om in weer en wind en belaagd door grondwater, zand en modder aftakkingen te maken. Dit maakt niet alleen het werk minder belastend, ook de kwaliteit van de aftakkingen is gegarandeerd. Op dit moment is de producent bezig met het ontwikkelen van Flexanet, een compleet, voorgeïsoleerd netwerk, inclusief aftakkingen. Straks wordt het, populair gezegd, een kwestie van uitrollen en aansluiten.
Kleine diameters
‘Kleine’ Flexalen op rol
De jongste uitbreiding van het Flexalen-pogramma zijn voorgeïsoleerde leidingen in kleine diameters, voor cv, tapwater en gekoeld
water. De leidingen voor sanitaire toepassingen hebben een buitendiameter van 40 tot 90 mm, bij de verwarmingsleidingen is dat 50 tot 90 mm. De isolatielaag kon dunner worden uitgevoerd, daar de ‘kleine’ flexalen vooral voor korte afstanden worden ingezet, waardoor het temperatuurverval minimaal zal zijn. Het temperatuurbereik voor het medium loopt van – 15 tot + 95 °C. De Flexalen in kleine diameters zijn bestand tegen flinke mechanische belasting – je kunt er rustig overheen lopen- maar toch goed op te rollen. Ze worden op rol geleverd en kunnen zó de bestelbus in. Nog een interessant voordeel is dat je, veel meer dan met leidingen van koper of staal, kunt manoeuvreren met de Flexalen. Handig voor het werken op lastige plekken of bij het passeren van doorvoeringen in wanden en plafonds die niet helemaal recht zijn. En ze zijn licht in gewicht. Wat mogen we dit jaar verder verwachten van Thermaflex? De fabrikant is druk bezig met het ontwikkelen van een duo-leiding voor de kleine maten, zoals een 2 x 16 of 2 x 20 leiding. Bij de grote Flexalen wordt het isolerend vermogen nog verder opgeschroefd door de isolatielaag iets dikker te maken. Alle leidingen zijn geheel recyclebaar • januari 2011
IZ0111_TA_voorgeisoleerdeleiding.indd 19
19
7-1-2011 11:28:47