10e jaargang nummer 6/7 juni/juli 2012
IZ0612_omslag_buiten.indd 3
Special: Gezondheid en energiebesparing > Vuil, vijand van ventilatiesysteem > Energiezuinige legionellapreventie > Leren zonder dat je het merkt
14-6-2012 9:31:56
De nieuwe standaard in woonhuisventilatie!
0180 - 69 7500 | www.buva.nl Winnaar van de VSK Award 2012 in de categorie lucht IZ0612_03.indd 3
14-6-2012 11:34:29
Buitenzonwering Luchtafvoer
Nachtventilatie
Doorvoerventilatie
Dagventilatie
De standaard in woningventilatie Duco CO2 System
Duco Comfort System
DucoTronic System
Eenvoudige ‘natuurlijke’ ventilatie
‘Plug & Play’ met Vraaggestuurde Ventilatie
De ultieme vorm van ‘Natuurlijke’ Ventilatie
De DucoBox wordt gestuurd op basis van
Eenvoudig te installeren Vraaggestuurd
Vraaggestuurd Natuurlijk Ventilatiesysteem.
CO2 metingen in de leefruimte. Dit maakt
Natuurlijk Ventilatiesysteem. Ventileert op
Stuurt de luchttoevoer en e-afvoer volledig
het eenvoudig, efficiënt en budgetvriendelijk.
basis van CO2 en RH (vochtmeting). Meting aan
Voor de toevoer is een uitgebreid gamma
de bron. Communiceert draadloos.
zelfregelende roosters beschikbaar.
e C
0,24
winst
C
system 0,07 automatisch op basis vanwinst°C, CO2 en C
RH (vochtmeting). Meting aan de bron. Communiceert draadloos.
e C
0,24
winst
e
0,06
Cwinst
e
0,28 Cwinst
FIX
C
glasaftrek
80
omfort system
is prachtig
Brandwerend
T
ronic
system
min.
C
lassic
system
www.duco-installateur.nl
IZ0612_04.indd 4 20111220_Installateurszaken.indd 19
79
14-6-2012 11:35:43 30/05/12 11:26
Als kennis- en adviescentrum voor technisch vak-
IZ TECHNIEK
manschap richt Kenteq zich op de 140 beroepen in de installatie- en elektrotechniek, in de metaal
Gezonde gebouwen en energie besparen
en werktuigbouw en in de mechatronica. Met onze
Diverse instrumenten beschikbaar
18
samenwerkingspartners zorgen wij ervoor dat de maakindustrie in Nederland kan blijven beschik-
Vuil, vijand van ventilatiesysteem
ken over gekwalificeerde technische vakmensen.
Reinheid verdient prioriteit
20
Daarom helpen wij elke vakman en elke leerling op mbo-niveau 1 t/m 4 om zichzelf te ontwikkelen
Groen energielabel kleurt rood
op elk moment in zijn loopbaan. Daarvoor bieden
Praktijk is weerbarstig
22
we bedrijven en scholen up-to-date producten en diensten die waarde toevoegen aan het technisch
Kerk krijgt nieuwe comfortinstallatie
vakmanschap in Nederland.
Flauwvallen en opstaan
26
Voor meer informatie: www.kenteq.nl
Zonwering & ventilatie, een krachtige twee-eenheid
28
Minder koelvraag, meer comfort
Vacuümontgasser drukt energiegebruik
30
Beeldvorming toe aan revisie
En verder 7 9 17 33 34
Van de redactie In de pijplijn, incl. Agenda en IZAP Column Publivent Ketelfabriek geopend Markt moet radiator herontdekken
10e jaargang nummer 5 mei 2012
Special: Warmtepompen > Duurzame woningrenovatie > Zakformaat warmtepomp > Gasabsorptiewarmtepompen in een woonflat
IZ SANITAIR Moderne legionellapreventie in nieuw schoolgebouw
38
Energiezuinig desinfecteren COLOFON InstallateursZaken (ISSN:1872_6607) Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én (commerciële) bedrijfsvoering Oplage: 8.000 exemplaren Aandachtsgebieden: gas, water, verwarming, luchtbehandeling, koeling, sanitair, dakbedekking, energie en milieu Een uitgave van: Merlijn Plus BV, Postbus 275, 2740 AG Waddinxveen T: (0182) 63 17 17, F: (0182) 61 78 15 E: info@merlijnplus.nl I: www.merlijnplus.nl Redactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur), Ruthger te Marvelde, Wietse Buma E: redactie@merlijnplus.nl Vaste medewerking: Ton Meijer (cartoon), Publivent, Elly Verburg (OTIB), Uneto-VNI, Kiwa, Joost van Hoof (HU), ISSO, Frank Thoonen en Uw Duurzame Woning Advertentie-exploitatie: Ruud Struijk T: 0182 63 17 17 E: r.struijk@merlijnplus.nl Uitgever: Frank Stouthart Secretariaat: info@merlijnplus.nl Abonnementen: Benelux € 19,50. Buitenland € 58,50. Losse nummers € 5,-. Prijzen per jaar en incl. BTW. Abonnementen lopen automatisch door tenzij 2 maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk bij de uitgever wordt opgezegd E: abonnementen@merlijnplus.nl Vormgeving: Yolanda van der Neut Basis vormgeving: DUO-ontwerp, Utrecht Druk: Ten Brink, Meppel © Merlijn Plus BV, 2012 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.
En verder Druppels Column Van Hoof Column Kiwa
36 36 37
IZ ZAKELIJK Grenzen en mogelijkheden
42
Het nieuwe Bouwbesluit
Leren zonder dat je het merkt
44
Meerwaarde voor klant
Als kok naar de installatietechniek
46
De keuze van Koen
En verder 41 48 49 50
Column OTIB Column Uw Duurzame Woning Column Frank Thoonen Stekelige vragen
juni/juli 2012
IZ0612_inhoud.indd 5
5
15-6-2012 11:19:52
batterij leeg?
Meld u aan en wij halen ze gratis op! Als installateur komt u vaak lege batterijen tegen, bijvoorbeeld in oude thermo足 staten of brandmelders. Het is goed voor het milieu ze apart in te zamelen voor recycling. Stibat helpt u daarbij. Wij zorgen voor een inzamelmiddel bij u op de zaak en halen de lege batterijen bij u op. Gratis, veilig en verantwoord!
stibat.nl/installateur
IZ0612_06.indd 6
14-6-2012 11:36:55
van de redactie
Instrumenten
www.remon.com
Staan energiebesparing en gezondheid op gespannen voet met elkaar? Die vraag dringt zich op als je ziet dat er steeds strengere eisen worden gesteld aan de energiekarakteristieken van woningen en gebouwen. En dat is weer te begrijpen als je bedenkt dat maar liefst 40 procent van het totale energiegebruik ‘verstookt’ wordt in de gebouwde omgeving. Het moet dus zuiniger allemaal. Om het niet in het vage te laten en om te laten zien dat de mouwen ook echt omhoog gaan heeft de overheid met marktpartijen verschillende energiebesparingsconvenanten afgesloten. ‘Meer met Minder’ is daar misschien wel het bekendste voorbeeld van. Een risico bij de overigens noodzakelijke inspanningen om het energiegebruik verder terug te dringen, is dat de aandacht voor het comfort en de gezondheid van eindgebruikers/bewoners minder prioriteit krijgt. Daarom is het goed dat er
instrumenten zijn ontwikkeld die de kwaliteit van het binnenmilieu borgen en monitoren. Zoals het ‘Binnenmilieuprofiel Woningen’, een aanvulling op het energielabel voor woningen in de bestaande bouw. Of de zogenoemde KopStaart aanpak voor de nieuwbouw. Daarnaast kennen we de Ventilatieprestatiekeuring. En is er een actieplan ‘Kwaliteitsverbetering ventilatie door bouwbrede aanpak’ in voorbereiding. Fabrikanten en leveranciers nemen – al dan niet onder druk - hun verantwoordelijkheid door het comfortaspect naar voren te schuiven. Bovendien komt er meer aandacht voor kwaliteitsborging tijdens de installatie van voorzieningen. Alle keurmerken en certificaten ten spijt, ook ná oplevering gaat het leven gewoon door. Of misschien begint het dan pas. Want hoe ziet een ventilatiesysteem eruit waar jaren niet meer naar is omgekeken? Naarmate
afvoerkanalen meer verstopt raken neemt de doorstroming af, en daarmee ook de kwaliteit van het binnenmilieu. Of de ventilator zal harder gaan werken om het vereiste debiet te halen, wat
Aardwarmte - ‚t zat‚ er al in ... ... en Remon haalt t er weer voor u uit
!
Remon regelt voor installateurs, architecten en huiseigenaren het complete aardwarmtesysteem. En we leveren het sleutelklaar op tot aan de warmtepomp. Heel gemakkelijk, heel vertrouwd. Waarom zo stellig? Omdat Remon het meest competente boorbedrijf van Nederland is en omdat we zorgvuldig geperfectioneerde techniek gebruiken.
Wat betekent dat in de praktijk? • we boren snel de benodige schachten, tot 300 meter diep • we berekenen deskundig de bijbehorende leidingweerstanden • we werken netjes en schoon, zonder graafwerk in het terrein of boormateriaal dat achterblijft rondom het boorgat • we stemmen ‘t systeem af op uw behoeften • en we geven 25 jaar systeemgarantie
weer meer geluid veroorzaakt. In beide gevallen stijgt de energieconsumptie onnodig, terwijl het comfort verslechtert. De omgekeerde wereld •
passie voor duurzame energie
Waarom Remon? • SIKB-erkend boorbedrijf • open en gesloten bronsystemen • grote en kleine boormachines, geschikt voor elk terrein • landelijk opererende servicedienst - 24/7 service • meer dan 25 jaar ervaring Marum | Dalfsen | Ospel 0594 64 80 80 0529 43 50 40 077 466 00 45
juni/juli 2012
IZ0612_vanderedactie.indd 7
7
14-6-2012 14:29:23
Henrad Softline
Als uw klAnten er mooi en warm bij willen zitten
Uniek design Breed assortiment 10 jaar garantie Duurzaam
exclusief bij
Technisch Handelsbureau Rensa B.V. | Tel. (0316) 29 29 29 | info@rensa.nl | www.rensa.nl
IZ0612_08.indd 8
14-6-2012 11:44:34
Flits !
in de pijplijn
AGENDA 4 september Basiscursus Zonne-energie Zwolle www.switch2solar.nl 6 september Cursus Marketing & Verkoop Zonne-energie Utrecht www.switch2solar.nl 11 t/m 13 september Installatievakbeurs Hardenberg Evenementenhal Hardenberg www.evenementenhal.nl 13 september Dagcursus Installatiegeluid Zoetermeer www.peutz.nl 24 september Training Incidenten- en Ongevallenonderzoek Midden Nederland (locatie nog onbekend) www.kerckebosch.nl
Warmte/krachtkoppeling bij VU/VUmc Wolter & Dros gaat in samenwerking met gasturbineleverancier Turbomach de warmte/krachtkoppeling (WKK) realiseren bij het VU/ VUmc Amsterdam in opdracht van het Energiebedrijf VU/VUmc. De WKK zal op de huidige locatie van het Energiebedrijf gerealiseerd en onderhouden worden, ter vervanging van de huidige motorcentrale. De WKK zal met een opgesteld vermogen van 9,2 MWe genoeg energie voor het preferente net kunnen leveren voor de komende 15 tot 20 jaar. In
samenwerking met de huidige installaties is het mogelijk de complete universiteit en het ziekenhuis te voorzien van energie. De vrijkomende warmte wordt gebruikt voor de verwarming van de gebouwen en opwekking van koeling door absorptiekoelmachines. De nieuwe WKK wordt gerealiseerd in een werkende ziekenhuis/universiteitsomgeving en zal medio 2014 operationeel zijn •
Congres over leidingwaterinstallaties Op dinsdagmiddag 6 november vindt in de jaarbeurs in Utrecht een congres plaats over een revolutie in de wereld van leidingwaterinstallaties. Nieuwe ontwikkelingen leveren besparingen op in energiegebruik en in kosten. Het congres wordt georganiseerd door ISSO, samen met Uneto-VNI, TVVL, OTIB en KWR. Centraal op het landelijke congres staat een nieuwe manier van ontwerpen en dimensioneren van waterleidingen en warmtapwaterbereiders in gebouwen•
Bestelbus weer de klos De plannen van kabinet, VVD, CDA, D66, GroenLinks en ChristenUnie om vanaf 1 januari woon-werkverkeer als privékilometers te zien, leiden volgens installateursvereniging Uneto-VNI tot een forse kostenverhoging en verlies aan omzet in de branche. De vereniging bepleit daarom dat in de nieuwe regeling een uitzonderingspositie wordt gecreëerd voor bestelbussen. De installatiebranche heeft dagelijks zo’n 40.000 bestelbussen op de weg •
www.installatienet.nl
lees meer op
Eerst even IZappen... BINNENMILIEU Gezonde gebouwen en energie besparen In de komende jaren staan we voor de opgave de bestaande gebouwvoorraad energiezuiniger te maken. Nieuwe gebouwen moeten in 2020 zelfs energieneutraal worden opgeleverd. Daar zijn forse inspanningen voor nodig. Belangrijk hierbij is dat de kwaliteit van het binnenmilieu nergens in het gedrang komt maar juist volop aandacht krijgt. Dit geldt voor zowel energiezuinige nieuwbouw als bij de verkenning en uitvoering van energiebesparende maatregelen in bestaande gebouwen. Hiervoor zijn diverse instrumenten ontwikkeld. P 18 VENTILATIE Vuil, vijand van ventilatiesysteem Verantwoord ventileren betekent: voldoende debiet met liefst een laag energiegebruik. Voor een goede start dient een installatie schoon te worden opgeleverd. Regelmatige inspectie en – indien nodig- reiniging zijn eveneens essentieel. Want door vervuiling verslechtert de kwaliteit
van het binnenmilieu, terwijl de energieconsumptie toeneemt. P 20 PROJECT Kerk krijgt nieuwe comfortinstallatie Installateur en eindgebruiker. Doordeweeks leidt Hendrik Kooiker het familiebedrijf ‘Kooiker Installatie’, ‘s zondags profiteert hij als bezoeker van zijn eigen comfortinstallatie in de Hersteld Hervormde Kerk te Staphorst. In het najaar van 2010 leverde hij de nieuwe hybride installatie op in zijn geliefde kerk, één van de grootste in Nederland. Een extra aansporing om een goede prestatie te leveren. P 26 HYGIËNE Moderne legionellapreventie in nieuw schoolgebouw Het nieuwe Revius Lyceum in Wijk bij Duurstede biedt niet alleen een prachtige en kleurrijke aanblik, ook onderhuids inspireert het pand. De drinkwaterinstallatie van het complex is voorzien van het legionella preventiesysteem van LegioFreeWater Systems. Dit thermische-desinfectieconcept biedt een maximum aan bescherming tegen een minimum aan water- en energiegebruik. P 38 juni/juli 2012
IZ0612_IZAP_agenda_idp.indd 9
9
15-6-2012 9:51:50
Installatie vakbeurs
H 11, 12 en ardenberg 13 sep 14.00 – 2 tember 2012 2.00 uur
Dé vakbeurs voor de installatie en sanitairbranche
Evenementenhal Hardenberg Energieweg 2 7772 TV Hardenberg T 0523 - 28 98 98 F 0523 - 28 98 00 I www.evenementenhal.nl E hardenberg@evenementenhal.nl
Ons evenement. UW
WTW-units WTW-units met kruisstroomwisselaar
WTW-units met tegenstroomwisselaar
Airview Luchtbehandeling is uw totaalleverancier in klimaatoplossingen. Door middel van het brede leveringsprogramma kunnen wij u de oplossing bieden voor vrijwel ieder klimaatprobleem.
WTW-units met warmtewiel
WTW-units met geïntegreerde koeling en warmtepomp Type HRU 3 modellen: 8 -19 kW EER: 3,4 – 3,6 COP: 4,7 – 5,3
Hierboven illustreren wij graag de diverse WTW-units uit ons assortiment. Deze units zijn verkrijgbaar in horizontale en verticale modellen, met een luchtopbrengst van 200 tot 12.000 m³/uur.
Bij ons kunt u terecht voor méér dan alleen de levering van uw apparatuur. Ook advisering en ondersteuning in alle fases van uw project vormen voor ons een belangrijk onderdeel van de totaaloplossing.
Meer informatie over deze apparatuur kunt u eenvoudig opvragen via de QR-code hiernaast of door een bezoek aan onze website www.airview.nl
Wij laten u graag zelf de toegevoegde waarde van dit concept ervaren en nodigen u uit om contact met ons op te nemen voor het bespreken van de mogelijkheden.
ADVISERING I ONDERSTEUNING I TOTAALOPLOSSING
IZ0612_10.indd 10
MOMENT.
Scan de QR-code met uw smartphone of tablet voor meer informatie!
Anders denken in klimaatoplossingen
Airview Luchtbehandeling BV I 078 - 652 18 00 I www.airview.nl
14-6-2012 12:14:17
Flits !
Xxx in de xxx pijplijn xxxxxx
lees meer op
www.installatienet.nl
Rgd daagt uit om kwaliteitsbewuster en efficiënter te werken TBI-bedrijven Croon Elektrotechniek, Wolter & Dros en J.P. van Eesteren zijn vanaf 1 juli a.s. samen verantwoordelijk voor het complete beheer en onderhoud van de Penitentiaire Inrichting (P.I.) in Zwaag. Het betreft een proef van de Rijksgebouwendienst (Rgd) met maincontracting voor de komende acht jaar. De P.I. in Zwaag is een huis van bewaring van circa 20.558 m2, waar ongeveer 300 gedetineerden (voorlopige) hechtenis ondergaan. De P.I. in Zwaag is één van de drie Penitentiaire Inrichtingen die de Rgd voor deze proef heeft
aanbesteed. Het integrale prestatiecontract omvat al het bouwkundig, elektrotechnisch, werktuigbouwkundig en transporttechnisch onderhoud van het gebouw. De TBI-bedrijven hebben voor het contract een vennootschap onder firma opgericht, genaamd Maincontracting CWJP v.o.f., waarbij Wolter & Dros als penvoerder optreedt. Het uitgangspunt van deze contractvorm is dat één partij verantwoordelijk is voor al het beheer en onderhoud. Er is sprake van één loket oftewel één aanspreekpunt en één werkwijze. Anders dan bij het klassieke contractmanagement ligt er meer
School krijgt energielabel A+ De nieuwe Reitdiepschool in Groningen heeft energielabel A+ ontvangen. De heer Ravenhorst, projectleider bij DWA installatieen energieadvies, overhandigde het energielabel dinsdag 8 mei aan de heer Flapper van Gemeente Groningen (OCSW). De accommodatie is door de gemeente gebouwd voor de openbare basisschool De Meander, christelijke basisschool AquaMarijn, voor buitenschoolse opvang Waterrijk, kinderopvang Kits en peuterschool De Speelboot. De gemeente Groningen wil dat nieuwe scholen minimaal 30% energiezuiniger zijn dan het wettelijke kader voorschrijft. Het ontwerp van
DOK Architecten is volledig opgetrokken uit duurzaam hout met FSC-keurmerk en heeft daarmee een warme en kindvriendelijke uitstraling. Grote aandacht is besteed aan duurzaamheid. Zo wordt warmte en koude op een efficiënte en duurzame wijze opgewekt door middel van warmte/koudeopslag met warmtepompen en is er een sedumdak aanwezig. De afgifte van koude en warmte geschiedt door middel van vloerverwarming en -koeling en stroom wordt opgewekt met zonnepanelen op het dak. Het binnenklimaat, dat in ieder lokaal afzonderlijk geregeld kan worden, voldoet aan de eis van Frisse Scholen Klasse B. Ook is er daglichtafhankelijke rege-
verantwoordelijkheid bij de opdrachtnemer. Zo moeten de TBI-bedrijven zich meer toeleggen op de coördinatie van het werk dat nodig is om de prestaties na te komen. Daarbij werken de bedrijven meer resultaatgericht in plaats van inspanningsgericht. De Rijksgebouwendienst staat als opdrachtgever meer op afstand en controleert of voldaan is aan de drie kritieke prestatie-indicatoren (kpi’s): kwaliteit, veiligheid en duurzaamheid. Hoe de operationele uitvoering van het werk tot stand komt, is aan de TBI-bedrijven. Met deze nieuwe werkwijze daagt de Rijksgebouwendienst onder-
nemingen uit om kwaliteitsbewuster en efficiënter te werken, wat voor alle partijen winst oplevert. TBI is een netwerk van bedrijven die actief zijn in de sectoren vastgoed, bouw en techniek. De bedrijven en medewerkers zijn complementair en gewend om gezamenlijk op te treden. J.P. van Eesteren is bij P.I. Zwaag verantwoordelijk voor het bouwkundig beheer en onderhoud. TBI-zusters Croon Elektrotechniek en Wolter & Dros verzorgen respectievelijk de elektrotechnische, werktuigbouwkundige en transporttechnische installaties •
ling toegepast en wordt de verlichting geregeld op basis van aan- en afwezigheid. En er heeft optimalisatie plaatsgevonden van bouwfysische eigenschappen. DWA verzorgde de conceptenstudie
naar mogelijke duurzame maatregelen en vervolgens de installatietechnische en bouwfysische advisering. Ook heeft DWA de energielabeling uitgevoerd •
juni/juli 2012
IZ0612_idplang_11.indd 11
11
15-6-2012 9:33:21
ecoTECHNOLOGIE altijd de juiste techniek
Scoor nu met ons nieuwe technische duo De introductie van ecoTECHNOLOGIE geeft u de beschikking over twee nieuwe spelers: ecoTEC plus en ecoTEC pro. Met ecoTEC plus stelt u de meest efficiĂŤnte spits van Vaillant op en met ecoTEC pro de betrouwbare basisspeler. Zo hebt u altijd de juiste techniek. Scoren? Word nu coach! Ontdek hoe op www.vaillant.nl/ecotec
www.vaillant.nl/ecotec IZ0612_12.indd 12
ecoTEC adv 'Installateurszaken' 185x268.indd 1
14-6-2012 12:16:33
12-04-12 14:10
Flits !
Xxx in de xxx pijplijn xxxxxx
lees meer op
www.installatienet.nl
“Bij levenscyclus-denken worden installatiebedrijven steeds belangrijker”
ringsvormen.; - de vraag naar materialen die het grondstofverbruik verminderen stijgt; - gebouweigenaren willen hun vastgoed verduurzamen en zo energiegebruik terugdringen; - ook financieringsvormen zijn toe aan verduurzaming en de vraag naar het vergroenen van beleggingsportefeuilles neemt toe. Nieuwbouw moet aan strengere eisen en regelgeving voldoen. De overheid stelt voor nieuwe Rijksgebouwen het gebruik van BIM (Bouw Informatie Modellen) al verplicht. Die toenemende inzet van BIM levert kansen op voor installatiebedrijven, die al vanaf het begin van
een bouwproces betrokken kunnen zijn. Op die manier kunnen zij inspelen op het steeds groter wordende belang van isolatie en duurzame installaties. Annemijn Fokkelman, Sector Banker Bouw & Infra bij ABN AMRO: “Bij het levenscyclus-denken in de bouw worden installatiebedrijven steeds belangrijker. Ze kunnen de wensen van klanten regelbaar maken. Je ziet steeds meer contracten waarin over tien, twintig jaar gegarandeerde prestaties van de installaties zijn vastgelegd, tegen een vaste prijs. Slim, voor beide partijen.” De installateur speelt ook een grote rol bij renovaties, ziet Fokkelman: “Omdat het
lastiger is je huis te verkopen dezer dagen, kiezen consumenten er steeds vaker voor om te investeren in het comfort van hun huidige koophuis. En als ze straks willen verkopen, ligt een huis met een gunstig energielabel beter in de markt. Ook voor bewoners van huurwoningen zijn hiervoor mogelijkheden. Sommige woningcorporaties zijn bereid energiebesparingsopbrengsten te delen met huurders, die anders niet zo snel voor zo’n investering zouden kiezen.” Een opkomend fenomeen zijn de energy service companies. Dit zijn partijen die gebruikers van kantoren lagere energiekosten garanderen dan ze nu betalen. Fokkelman: “Het verdienmodel is eenvoudig; energy service companies investeren in geavanceerde, superzuinige installaties. Ze verzorgen de plaatsing bij de opdrachtgever, het onderhoud en de administratie, waarna een deel van de toekomstige energiebesparingen in hun portemonnee terugvloeit en de gebruiker een lager vast termijnbedrag betaalt. Een win-winsituatie.” •
wordt Aquafix de grootste afscheiderfabrikant van de BeNeLux. Onder de naam Aquafix Belgium BVBA zal Aquafix in België de markt gaan bedienen •
male rendement?’ van Unica Ecopower op 12 juni in Amsterdam, zijn de eerste inzichten gepresenteerd uit het project ‘WKO waar voor je geld’ van de Gemeente Amsterdam. Dit project omvat de evaluatie van het energierendement van 57 Warmte – Koude Opslag
(WKO)-installaties op basis van de Wet Milieubeheer. De WKO-installatie van de Faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica van de Universiteit van Amsterdam (UvA) op Sciencepark Amsterdam wordt gekwalificeerd als één van de best presterende installaties •
“De installateur speelt ook een grote rol bij renovaties.”
Overheidsbezuinigingen, een lage investeringsbereidheid door bedrijven en de algemene crisis zorgen in 2012 opnieuw voor een dip in de bouwproductie. Een andere levenscyclusbenadering en forse energiebesparingen zijn noodzaak geworden. Installateurs spelen daarin volgens de ABN AMRO een cruciale rol. Dat meldt de bank in haar sectorupdate ‘Visie op bouw en vastgoed’. De volgende trends worden gesignaleerd: - de focus ligt meer dan ooit op een levenscyclusbenadering, zowel van objecten en materialen als van diensten en financie-
Afscheiderfabrikant in België Aquafix, fabrikant van olie/ benzine-, lamellen- en vetafscheiders in Nederland, heeft nu ook een vestiging in België. Het is de eerste stap van Aquafix buiten de Nederlandse grenzen. Met de opening van deze vestiging
WKO waar voor je geld Tijdens het seminar ‘Behaalt uw WKO het maxi-
juni/juli 2012
IZ0612_idplang_13.indd 13
13
15-6-2012 10:38:47
Xxx in de xxx pijplijn xxxxxx
Flits !
‘Eetbaar’ kantoor Een team van Nederlandse architecten en ingenieurs heeft een nieuw type gebouw ontwikkeld dat kantoorfuncties en stadslandbouw integreert. Het gebouw heeft een dubbele gevel die als kas functioneert. Daarin worden lokale en speciale gewassen verbouwd. De kas zorgt ook voor alle verwarming, koeling en elektriciteit. In het Kaskantoor, zoals de ontwerpers hun concept hebben gedoopt, kunnen diverse gewassen worden
Opening aardwarmtecentrale Zijne Koninklijke Hoogheid de Prins van Oranje heeft op 7 juni in Den Haag een aardwarmtecentrale geopend. Deze voorziet 300 woningen van diepe aardwarmte, een vorm van duurzame energie. Aardwarmte Den Haag is een samenwerkingsverband van onder andere de gemeente Den Haag, Eneco en Staedion.
verbouwd, zoals groenten, fruit en kruiden. Behalve in de kas gebeurt dat ook op het dak. In totaal bestaat eenderde van het vloeroppervlak uit ‘landbouwgrond’. Het gebouw vangt ’s zomers warmte in de kas op en slaat die op in de bodem voor gebruik in de winter. Koude uit de lucht wordt ’s winters opgeslagen om de kantoren ’s zomers te koelen. In de elektriciteitsbehoefte wordt voorzien door plantenafval uit de kas te verwerken tot biogas. Daarmee wordt een
Tot 2017 worden in Den Haag Zuidwest ongeveer 4.000 woningen en 20.000 m2 bedrijfsruimte aangesloten op aardwarmte. Door in deze omvang nieuwe en bestaande bouw met aardwarmte te verwarmen, wordt jaarlijks 5.000 ton minder CO2 uitgestoten •
Primeur op warmtepompgebied in België Recentelijk heeft de in
leeslees meermeer op op
warmtekrachtkoppelinginstallatie aangedreven. Wat energie betreft is het gebouw volledig zelfvoorzienend. Het kantoor is constructief volledig van hout, gemaakt van mechanisch geassembleerde, demontabele en bio-cyclische componenten met de hoogste milieuclassificatie. Dankzij een betonnen basis kan het gebouw boven op bestaande gebouwen worden geplaatst. Nieuwe bouw- of landbouwgrond is niet nodig. Een slimme kantoorvloer brengt stralingswarmte en -koeling, verse lucht en data op iedere gewenste plek. In het kader
van Het Nieuwe Werken is het gebouw daardoor volledig flexibel in te delen. Door de opbrengsten uit energieopwekking en landbouw zijn de kosten lager dan van een regulier kantoorgebouw. Aayu architecten, DGMR, IMd Raadgevende Ingenieurs en het Agricultural Economics Research Institute (Wageningen Universiteit) ontwikkelden het concept in het kader van een prijsvraag voor flexibele en duurzame gebouwen. De ontwerpers gaan de komende maanden in gesprek met marktpartijen over de realisatie van het eerste Kaskantoor •
Kasterlee gevestigde installateur Van Doorn koeltechniek & airconditioning de eerste NIBE F2300 lucht/ water-warmtepomp in België geïnstalleerd. De 14 kW sterke NIBE F2300-14 monoblock lucht/ water-warmtepomp is geplaatst in een volledig gerenoveerde en optimaal geïsoleerde vrijstaande woning in Kasterlee. De woning wordt op de begane grond
verwarmd met vloerverwarming. Aanvullend hierop zijn radiatoren geïnstalleerd in de badkamer beneden en in de wellness-ruimte op de verdieping. De slaapkamers worden niet verwarmd. Naast verwarming levert de warmtepomp ook warmtapwater voor de keuken en de douche. Koeling is niet voorzien •
UIT ONZE KOPER/BRONS CATALOGUS www.gizom.nl
14
www.installatienet.nl www.installatienet.nl
Als u vandaag voor 16.00 uur belt, hebt u hem morgen in huis: onze uitgebreide catalogus. Een overzichtelijk boekwerk van 36 pagina's waarin u een compleet leveringsprogramma van koperen en bronzen produkten en halffabrikaten aantreft. Vooral ook in grote maten! Wij kunnen meestal uit voorraad leveren.
Aan de leiding in aluminium, koper en brons. Tel. (0598) 61 57 38. Fax (0598) 61 23 52.
juni/juli 2012
IZ0612_idplang_14.indd 14
15-6-2012 9:45:12
KOGELKRANEN S.28 PREMIUM - ANTIKALK vOORdELEN Kogel met antikalk coating
Speciaal ontworpen voor een lange levensduur bij extreme omstandigheden. Kogel met Teflon® coating voorkomt vastzitten door kalk of metaalhoudende sedimenten en aantasting door agressieve desinfectiespoelmethoden.
Vrij van dode ruimtes
TOEPASSINGSvOORbEELdEN Hoge waterhardheid Circulatieleiding tapwater
Volledige doorlaat
Agressieve desinfectiemethoden
Betrouwbare constructie
Legionellapreventie
Blijvend soepele bediening Ergonomische handgreep Met en zonder aftapvoorziening Geschikt voor perssystemen
Uitvoering: 28.0062
“Deze hulpmiddelen zijn makkelijk te installeren én te onderhouden” Bij uw klant de juiste hulpmiddelen installeren zonder hoofdbrekens voor uzelf. Dat kan met de LinidoSolutions van Handicare Bathroom Safety! Als installateur bent u een belangrijke schakel tussen ons en de gebruiker van onze producten. Daarom zorgen wij er voor dat de LinidoSolutions eenvoudig te installeren zijn en voorzien zijn van een duidelijke Nederlandstalige handleiding. Eenmaal geïnstalleerd, heeft u jarenlang geen omkijken meer naar de producten. Installatie en nazorg worden dus zo makkelijk mogelijk gemaakt. Veiligheid, bruikbaarheid, duurzaamheid, ergonomie en vormgeving staan bij het ontwerpen en produceren van onze producten altijd voorop. Deze aspecten dragen stuk voor stuk bij aan ons uiteindelijke streven: het dagelijkse leven voor de gebruiker makkelijker maken. Wat kunnen we voor u betekenen? Handicare Bathroom Safety is de nieuwe naam van Linido BV.
Handicare Bathroom Safety B.V. • Postbus 70, 2640 AB Pijnacker • T 015 369 54 40 • info.ls@handicare.com • www.handicare.com
IZ0612_15.indd 15
14-6-2012 14:14:50
Vandaag voor 14:00 uur besteld, morgen in huis!*
TROX UIT VOORRAAD ®
Schilt Luchttechniek en TROX® een betrouwbare combinatie waar u op kunt bouwen • • • •
Meer dan 25 jaar TROX® voorraadhouder Omvangrijk voorraadprogramma en logistiek maatwerk Innovatieve en technisch hoogwaardige producten Unieke retournamegarantie voor de standaard TROX®-componenten*
K L I M A ATTECH NIEK O P MAAT L U C H T T E C H N I E K * Informeer naar de voorwaarden
IZ0612_16.indd 16Trox 2012.indd 1 12254 Schilt Adv
Energieweg 29 • Postbus 3 • 4230 BA Meerkerk Telefoon (0183) 35 25 44 • Fax (0183) 35 23 13 info@schilt-meerkerk.nl • www.schilt-meerkerk.nl
14-6-2012 14:16:10 31-05-12 15:36
COLUMN Werkelijke prestaties KLIMAATSYSTEEM
VLOER VERWARMING
Voordelen: • Minimale opbouwhoogte (circa 20mm) • Licht gewicht systeem in vergelijking met standaard vloerverwarming • vloerverwarming mogelijk op houten (verdiepings)vloeren • tijdwinst bij montage: afwerking kan direct plaatsvinden (droogsysteem) • verwarmingslichaam, koelsysteem en afbouwplaat in één • behaaglijkheid door 100% stralingswarmte • gezond binnenklimaat door minimale luchtverplaatsing
t het glijkheid me aa h be n e Gemak mingssysteem ar rw e rv e lo v aat Uniwarm Klim
De vorige IZ had warmtepompen als thema. Nu ben ik als columnist gevraagd vanuit PubliVent wat te schijven over ventilatie en bedacht ik mij wat deze twee productgroepen gemeen hebben: beide worden mede ingezet om energiebesparing te bereiken. En iedere keer blijkt weer dat deze energiebesparing in de praktijk bij lange na niet gehaald wordt. Dat levert vervolgens teleurstelling op bij woningeigenaren, omdat wat voorgespiegeld is niet waargemaakt wordt. Nu zal een aantal lezers inmiddels rechtop zijn gaan zitten en zich afvragen waar deze wijsheid vandaan komt. Nou, eenvoudigweg door de resultaten van praktijkmetingen uit onze eigen adviespraktijk en verslagen van fieldtests van tal van onderzoeksinstellingen uit binnen- en buitenland te vergelijken met de in het laboratorium gemeten waarden die op de certificaten en in de verkoopbrochures worden vermeld. In de jacht naar steeds mooiere cijfers wordt alles uit de kast gehaald om (op papier) zo goed mogelijk uit de bus te komen. Overigens geldt dit voor vrijwel alle energiebesparende technieken. Nu zag ik deze week een advertentie in een vakblad waarin wel heel erg beeldend werd vertolkt waar we op dit moment mee bezig zijn: het sprokkelen van EPC-punten als waren het spaarzegeltjes in de supermarkt. Niet de werkelijke prestatie maar het EPC-effect staat centraal. Dan denk ik terug aan het Vathorstdrama van 2 jaar geleden, als gevolg waarvan in één klap de verkoop van gebalanceerde ventilatie met HR-WTW de grond werd ingeboord. En dan zie ik grote parallellen. Ook in dat geval was de sector bezig met zo veel mogelijk systemen toe te passen onder het mom van hoge EPC-prestaties. De kwaliteit en de prestatie van het geleverde was ondergeschikt. Achteraf kijkt de sector verbijsterd achterom: hoe hebben we dit kunnen laten gebeuren? Ook nu weer staat de geloofwaardigheid van de installatiesector ter discussie. Zijn we in staat om het te hebben over de werkelijke prestaties (ook energetisch) van de systemen? Durven we het aan, onze klanten prestaties te garanderen en gaan we leveren wat we beloven? Wie neemt het voortouw? Wij zijn er in onze praktijk in ieder geval al volop mee aan de slag. Onze klanten mogen ons erop aanspreken.
Ad van de Aa Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs BV
Nijverheidsweg 3 | 7251 JV VORDEN Tel: +31 (0) 575-555777 | Fax: +31 (0) 575-551128 E-mail: info@uniwarm.nl
www.uniwarm.nl juni/juli 2012
IZ0612_column_publivent.indd 17
17
14-6-2012 14:19:17
ilieu
Binnenm
Diverse instrumenten BESCHIKBAAR
Gezonde gebouwen en e In de komende jaren staan we voor de opgave de bestaande gebouw-
binnenmilieu nergens in het gedrang komt maar juist volop aandacht
verbeteren en ook nog gewaardeerd wordt door de eindgebruiker. Het selecteren van zo’n mix begint met inzicht in de huidige situatie, mogelijke risico’s en het doorzien van de gevolgen van bepaalde maatregelen. Om hier invulling aan te kunnen geven zijn er de nodige instrumenten ontwikkeld. Hierna een greep uit het arsenaal.
krijgt. Dit geldt voor zowel energiezuinige nieuwbouw als bij de ver-
Binnenmilieuprofiel Woningen
voorraad energiezuiniger te maken. Nieuwe gebouwen moeten in 2020 zelfs energieneutraal worden opgeleverd. Daar zijn forse inspanningen voor nodig. Belangrijk hierbij is dat de kwaliteit van het
kenning en uitvoering van energiebesparende maatregelen in bestaande gebouwen. Hiervoor zijn diverse instrumenten ontwikkeld. Als stimulans voor het terugdringen van het gebouwgebonden energiegebruik heeft de overheid verschillende energiebesparingsconvenanten (onder meer het Lente-akkoord (nieuwbouw), Meer met Minder (bestaande bouw) en convenant sociale huursector) met marktpartijen afgesloten, teneinde de doelstellingen in de komende jaren te kunnen waarmaken. Marktpartijen zijn hierdoor zeer sterk gefocust op het bereiken van een goede energieprestatie van het gebouw, waarbij vaak onvoldoende rekening gehouden wordt met mogelijke consequenties voor de kwaliteit van het binnenmilieu. Dat is jammer, want een integrale aanpak van energiebesparing en binnenmilieu kan bestaande binnenmilieuproblemen verhelpen en de gezondheidskundige kwaliteit van gebouwen juist verhogen. En daar is de eindgebruiker (die zich voor meer dan 70 procent in een gebouw bevindt) mee gediend!
Kwaliteit binnenmilieu Verschillende factoren beïnvloeden de binnenmilieukwaliteit, variërend van de omgeving en de bouwkundige kwaliteit van het gebouw tot het type klimaatinstallatie, de beïnvloedingsmogelijkheden (bijvoorbeeld met thermostatische knoppen), inrichtingsmaterialen en, niet 18
onbelangrijk, het gebruikersgedrag. Het verband tussen binnenmilieu en gezondheid is zeer complex, doordat er dus veel factoren een rol spelen, die elkaar vaak ook onderling beïnvloeden. Belangrijke binnenmilieu-aspecten die een directe relatie hebben met gezondheid en energie(besparing) in gebouwen zijn: thermisch binnenklimaat (comfort), binnenluchtkwaliteit, geluid (van buiten, buren en van installaties) en licht (daglicht en kunstlicht).
Effecten Het is van belang te beseffen dat energiebesparende maatregelen zowel positieve als negatieve effecten kunnen hebben op het binnenmilieu. Zo leidt het isoleren van een beganegrondvloer tot minder koude voeten en levert dus meer thermisch comfort in de winter. Ook wordt door vloerisolatie condensatie onder vloerbedekking voorkomen, waardoor schimmels en de huisstofmijt minder kans krijgen. Maar isoleren betekent ook vaak kierdichting. En wanneer dat gebeurt zonder dat er goede ventilatievoorzieningen aanwezig zijn, leidt dit tot een gebrekkige luchtkwaliteit. Het is dus zaak om een afgewogen mix aan maatregelen te nemen waarbij zowel de energie- als binnenmilieuprestatie zal
Geïnitieerd door Meer met Minder is door ISSO het ‘Binnenmilieuprofiel Woningen’ ontwikkeld. Het profiel geeft inzicht in de te verwachten binnenmilieukwaliteit en mogelijke risico’s. Het instrument is ontwikkeld als aanvulling op het energielabel voor woningen in de bestaande bouw. In de methodiek staan, net als bij het energielabel, het gebouw en de installaties centraal. Op het Binnenmilieuprofiel wordt via een stoplichtscore (groen, oranje, rood) een oordeel gegeven over acht binnenmilieuaspecten: luchtverversing, vocht en schimmel, verbrandingsgassen, thermisch comfort winter, oververhitting zomer, installatiegeluid, geluidisolatie en daglichttoetreding. Het Binnenmilieuprofiel is een prima instrument in de advisering. De opdrachtgever kan zelf aangeven op welke binnenmilieuaspecten hij absoluut groen wil scoren. In het maatwerkadvies kan de adviseur die wensen meenemen en vertalen in maatregelen.
KopStaart aanpak Vanuit het Lente-Akkoord is voor de nieuwbouw de KopStaart aanpak geïntroduceerd. Het realiseren van een gezond binnenmilieu speelt een belangrijke rol bij de integrale aanpak volgens de KopStaart aanpak. Het uitgangspunt is dat de opdrachtgever zich hard maakt voor de kwaliteit/prestaties van zijn eindproduct en daar met de uitvoerende partijen afspraken over maakt. Aan de kop, door de vereiste kwaliteit
juni/juli 2012
IZ0612_TA_gezondegebouwen.indd 18
14-6-2012 14:35:27
n energie besparen op te nemen in een duidelijk programma van eisen en door afspraken te maken hoe die kwaliteit uiteindelijk wordt getoetst, door wie en wat de consequenties zijn van afwijkingen. Onderweg, door regelmatig het werk te controleren. En bij de staart, door de inzet van gecertificeerde controles, waarbij wordt getoetst of de gevraagde kwaliteit ook echt is gerealiseerd.
Ventilatieprestatiekeuring Een van die belangrijke instrumenten bij de staart is de controle van het opgeleverde ventilatiesysteem via de Ventilatieprestatiekeuring (VPK). De VPK biedt (installatie)bedrijven de mogelijkheid om de kwaliteit van gerealiseerde ventilatievoorzieningen van woningen, scholen en kinderdagverblijven onder certificatie te beoordelen. Hierbij kan het gaan om nieuwe ventilatievoorzieningen, maar ook om bestaande. Bij een nieuwe voorziening kan worden beoordeeld of er gemaakt is wat er is afgesproken. Bij een bestaande ventilatievoorziening worden de prestaties van het systeem gemeten en kan beoordeeld worden of verbeteringen wenselijk zijn. Hanteren van de KopStaart aanpak met de VPK leidt in de praktijk tot de gewenste kwaliteit bij opleveren. En bij vervolgprojecten blijken de uitvoerende partijen het ook nog in één keer goed te kunnen doen, wat veel ergernis en faalkosten voorkomt.
Nu de vraag nog… Het beschikbaar zijn van instrumenten ten behoeve van de borging van de energie- en binnenmilieuprestatie in gebouwen wil nog niet zeggen dat deze breed worden toegepast. Veel partijen geven het nog onvoldoende prioriteit. Zo kan het gebeuren dat in meer dan 50 procent van recent gebouwde woningen de ventilatiecapaciteit zelfs niet voldeed aan de eisen van het Bouwbesluit (onderzoek BBA, febr. 2011). Met vergaande energiebesparing in het verschiet is het dus zaak om binnenmilieu, gerelateerd aan energiebesparing, maximaal op de kaart te zetten. Onder andere door een beleidsmatige verankering en sturing vanuit de overheid, waarvoor door het platform Binnenmilieu aan de ministeries van I&E en BZK een oproep is gedaan. De hiervoor genoemde instrumenten zijn daarbij als voorbeelden genoemd.
2013 actueel wordt, voorziet ook in een oplevertoets om te controleren of de in de EPC-berekening gehanteerde energiebesparende maatregelen ook daadwerkelijk zijn uitgevoerd. Een controle van het ventilatiesysteem vormt onderdeel van de toets. Energiebesparing, zelfs tot energieneutraal, is noodzaak maar inspanningen op dat gebied moeten hand in hand gaan met het garanderen van een gezond binnenmilieu. Dat is niet alleen de verantwoordelijkheid voor uitvoerende partijen. Ook opdrachtgevers en eindgebruikers moeten zich daarvan bewust zijn door het in hun vraag ook expliciet te benoemen. Hier liggen nog vele kansen, met name bij het contact tussen de EPA-adviseur en de klant. Auteurs: Marco Hofman (ISSO) en Frans de Haas (Platform Binnenmilieu)
Actieplan ventilatiesystemen Tevens is onder regie van de ministeries BZK en I&E een actieplan ‘Kwaliteitsverbetering ventilatievoorziening door bouwbrede aanpak’ in voorbereiding. Dit actieplan moet ervoor zorgen dat de ventilatiesystemen in nieuwbouwwoningen voldoen aan de afgesproken kwaliteitseisen en een voldoende waarborg bieden voor een gezond binnenmilieu. Ook de eindgebruiker speelt hierin een belangrijke rol. Het energielabel nieuwbouw, dat vanaf
Stichting Platform Binnenmilieu heeft als centraal doel het verbeteren van de gezondheidskundige kwaliteit binnen gebouwen, waarbij er specifieke aandacht is voor de sectoren woningen en scholen. Binnen het Platform treffen vertegenwoordigers van gebruikers van die gebouwen, gezondheidskundige organisaties en bouwgerelateerde partijen elkaar om te bespreken hoe de gezondheidskundige kwaliteit in gebouwen geborgd of zo nodig verbeterd kan worden. En er worden gezamenlijk initiatieven genomen om daaraan bij te dragen. Deelnemers aan het Platform zijn: Nederlandse Woonbond, VACpunt Wonen, Lente-Akkoord, Meer met Minder, ISIAQ.nl, SBR, ISSO, TVVL, VLA, Astma Fonds (binnenkort Longfonds) en GGD Nederland.
Model Binnenmilieuprofiel juni/juli 2012
IZ0612_TA_gezondegebouwen.indd 19
19
14-6-2012 14:35:30
e Ventilati
REINHEID VERDIENT PRIORITEIT
Vuil, vijand van ventila ti Verantwoord ventileren betekent: voldoende debiet met liefst een laag energiegebruik. Voor een goede start dient een installatie schoon te worden opgeleverd. Regelmatige inspectie en – indien nodig- reiniging zijn eveneens essentieel. Want door vervuiling verslechtert de kwaliteit van het binnenmilieu, terwijl de energieconsumptie toeneemt. Vanuit energieoogpunt is balansventilatie met warmteterugwinning een aantrekkelijk concept. Je benut restwarmte uit de retourlucht om verse lucht voor te verwarmen. Mensen die hun bedenkingen hebben bij deze ventilatieoplossing zeggen dat het toevoeren van verse lucht door kanalen riskant is vanwege mogelijke vervuiling en de kans op bacteriegroei in de leidingen. Hebben ze daar een punt? Opmerkelijk is dat Itho Daalderop met haar ‘Quality Flow’ onlangs een systeem heeft geïntroduceerd waarbij verse lucht bewust niet door kanalen (en ook niet via raamroosters) wordt toegevoerd, maar via verkeersruimten, zoals een gang of trappenhuis. Dit, ‘om de bekende nadelen’ te ondervangen.
Afzuigventielen Roel Kleijer is directeur van Inatherm en tevens voorzitter van de commissie Milieu & Techniek van de Luka, de Nederlandse Vereniging van Luchtkanalenfabrikanten. Filosoferend over woningventilatie zegt hij: “Een balans-
ventilatiesysteem met wtw heeft twee filters. Deze zitten in de ventilatie-unit. Door de in- en uitgaande luchtstromen juist op deze plaatst te filteren wordt voorkomen dat de warmtewisselaar vervuilt. Nog een voordeel is dat de toegevoerde lucht vrijwel meteen aan de bron wordt gefilterd. Dus daar waar de lucht de woning binnenkomt. Als het filter voldoende bemeten is op de kwaliteit van de omgevingslucht, zou het toevoerkanaal niet mogen vervuilen.” De medaille heeft ook een keerzijde. Kleijer: “De retourlucht wordt pas aan het eind van het traject gefilterd. Dit betekent dat verontreinigingen die zich in het binnenmilieu bevinden, via de afzuigventielen ongehinderd de kanalen kunnen binnenstromen. Op den duur kan zich daar veel vuil verzamelen. Haal maar eens een rozet weg in de badkamer van een woning waarin jarenlang niet is omgekeken naar het ventilatiesysteem.”
Filtervlies Volgens Kleijer is met name vervuiling
Er is nog geen keurmerk voor de reinheid van nieuwe luchtbehandelingsystemen. Bestaande systemen kunnen hiervoor wel worden gecertificeerd. Het Nederlands Verbond Reinigingsspecialisten Luchtbehandelingsystemen (NVRL) heeft in samenwerking met TNO Bouw en Ondergrond een keurmerk voor het reinigen van luchtbehandelingsystemen ontwikkeld. Het keurmerk is gericht op het schoonhouden van luchtbehandelingsystemen, teneinde de gezondheidsrisico’s ten gevolge van vervuiling zoveel mogelijk te beperken. Meer informatie vindt u op: www.nvrl.nl
IZ0612_TA_vuilvijand.indd 20
via afvoerkanalen een verschijnsel dat veel aandacht verdient. “Als ik denk aan bijvoorbeeld ziekenhuizen, dan heb je te maken met een omgeving waarin veel mensen bij elkaar zijn in een kwetsbare positie. Vanzelfsprekend worden aan luchtbehandelingsinstallaties hoge eisen gesteld. Een lastig punt vind ik het voorkomen dat afvoerkanalen vervuilen. Dat kan een behoorlijk probleem worden. Wat mij een extra risico lijkt is dat vuil op een gegeven moment zou kunnen terugvallen, een verblijfsruimte in. Gewoon door de zwaartekracht. Eigenlijk zou je ook aan de afvoerzijde meteen aan de bron moeten filteren. Je zou daarbij kunnen denken aan een soort filtervlies bij het afzuigrooster, maar een dergelijke oplossing vereist discipline van een bewoner of beheerder. Zo’n vlies zal betrekkelijk snel dichtslibben, wat regelmatige aandacht noodzakelijk maakt. In een professionele omgeving zal dat wellicht goed gaan, maar in een woning? Veel mensen weten niet hoe ze met hun wtw-installtaie moeten omgaan, daar ze dat niet geleerd is. Om praktische redenen zou je ervoor kiezen om het filter voor de retour dan maar in de ventilatie-eenheid te laten zitten.”
Drievingermethode Als leverancier van componenten van luchtbehandelingsinstallaties is Inatherm is vooral actief in de utiliteit. “Waar we bij de Luka momenteel mee bezig zijn is de reinheid van luchttransportsystemen bij oplevering”, vertelt Kleijer. “Wij vinden dat er duidelijke normen zouden moeten komen voor de inwendige reinheid. De luchtdichtheid van een kanalensysteem is wel al goed geborgd. Dat kun je vastleggen in de bestekomschrijving. En er zijn waterdichte beproevingsmethoden.” Dat is niet het geval wat betreft de reinheid van een systeem. Roel Kleijer spreekt in dit verband van testen met
14-6-2012 14:37:31
a tiesysteem de ‘drievingermethode’, een aanpak die te vergelijken is met de vinger even langs de plint of de bovenkant van de kast halen om te zien of er goed is afgestoft. “Een aannemer is bezig stof voor zich uit te vegen, even verderop worden gipsplaten gezaagd of bouwmaterialen geslepen. Tegelijk wordt een luchtkanalensysteem gebouwd. De bouw ligt deels open. Wat nodig is, zijn heldere kwaliteitscriteria, die wij de opdrachtgever en stakeholders kunnen voorleggen en waar we ons aan conformeren. De hoeveelheid stof op je vingers is een subjectieve en nogal oppervlakkige maatstaf. Wat de branche nodig heeft zijn duidelijke, verifieerbare parameters die je in exacte grootheden kunt uitdrukken. Dat is nu een van de speerpunten van de Luka.”
Fijn stof Airco de Vries B.V. te Wateringen legt zich onder meer toe op het reinigen van ventilatiesystemen. Manager Marco Badoux komt in de dagelijkse praktijk heel wat vuiligheid tegen, ook in woonhuisinstallaties. “De meeste woningen worden niet om de vijf jaar gedaan”, vertelt hij. “Pas bij renovaties, wanneer een woning van eigenaar wisselt of als er zich problemen voordoen, trekt men aan de bel. Vaak zitten de afvoerkanalen dan al voor meer dan 50 procent dicht. En als er eenmaal vuil zit, koekt het ook sneller aan.” Ook aan Badoux leggen we de vraag voor of toevoerkanalen van wtw-systemen schoon blijven. “In woningen is dat een lastig punt”, zegt hij. “Het probleem is dat als je fijne filters gebruikt, de ventilatiecapaciteit terugloopt en het energiegebruik stijgt. Bovendien neemt het geluidsniveau toe, want het systeem zal harder moeten werken. In de praktijk zie je dan ook vaak dat in woningen daarom vrij grove filters worden gebruikt, zoals Viledon F3 of F4. In kantoorgebouwen, ziekenhuizen
of verpleegtehuizen worden zulke filters als voorfilter toegepast, om de eerste, grove verontreinigingen tegen te houden. In woonhuisinstallaties vinden we in de toevoerkanalen altijd wel fijn stof.”
Hoge druk ‘Echt gekke dingen’ komt Marco Badoux zelden tegen in woninginstallaties. Of het zouden vogelnestjes moeten zijn, die soms de uitblaas blokkeren. Dode insecten daarentegen, worden vaker aangetroffen. Het schoonmaken van ventilatiesystemen dient grondig te gebeuren. En ook een woonhuissysteem krijgt van Airco de Vries professionele zorg. Badoux: “In een woning werken we vanaf het verste punt, het rooster, naar de ventilator toe. Vanaf het rooster blazen we alles onder hoge druk via de aftakkingen richting het hoofdkanaal. En zo verder naar boven. Om het vuil op te vangen hebben we speciale afzuigunits met een filtersysteem. Wat ook vaak gebeurt is dat stof via het afzuigsysteem gewoon naar buiten worden geblazen, waar het verwaait.” Consumenten kunnen de kwaliteit van het binnenmilieu bevorderen door hun woning goed schoon te houden en om de zoveel tijd een visuele inspectie te verrichten door even achter een ventiel te kijken. “Zijn daar duidelijke afzettingen te zien, dan wordt het tijd een specialist te consulteren”, besluit Badoux •
afzuigkanaal douche
toevoerkanaal woonhuis
vloerrooster toevoersysteem
Uit oogpunt van energiebesparing is het belangrijk dat een luchtbehandelingsysteem luchtdicht is. In nauwe samenwerking met de TÜV, de voortzetting van TNO Quality Services B.V., en leveranciers van appendages heeft de Nederlandse Vereniging van Luchtkanalenfabrikanten (Luka) luchtdichtheidseisen voor appendages opgesteld. Gekoppeld aan de luchtdichtheidseisen voor luchtkanalen biedt de Luka de mogelijkheid de gehele luchttransportweg te certificeren. Veel technische informatie vindt u in het Kwaliteitshandboek Luchtkanaalsystemen, dat u gratis kunt downloaden op www.luka.nl
juni/juli 2012
IZ0612_TA_vuilvijand.indd 21
21
14-6-2012 14:37:35