7e jaargang nummer 12 december 2010
IZ1210_cover_2.indd 1
Special: Meten en regelen > DCA-homes > Beleef het flexibele wonen > Gebouwbeheer足systeem gaat verspilling tegen
19-11-2010 10:47:10
Zo simpel als het indraaien van een nieuwe lamp...
...is het installeren van een HR(E)-ketel van Intergas Steeds meer installateurs kiezen voor de HR(E)-ketels van Intergas. Geen wonder, want deze energiezuinige ketels bieden niet alleen uitstekende gebruikseigenschappen, ze zijn ook nog eens in een handomdraai geplaatst en ge誰nstalleerd. Ontdek het zelf!
www.intergasverwarming.nl
>>Betrouwbaar in warmte Intergas Verwarming, Postbus 6, 7740 AA Coevorden, tel.: (0524) 51 23 45 www.intergasverwarming.nl
IZ1210_intergas_03.indd 3
18-11-2010 9:30:07
ad naj.camp hrSOLIDEplus[rev2].eps
1
27-8-10
10:35
www.vaillant.nl
Waarom Vaillant? Mooi meegenomen: hrSOLIDEplus CW5 voor de prijs van een CW4!
op ar e te ja nti rm 10 ra wa ar
w
ga S ela RV iss
Ze zitten op je te wachten... De Vaillant hrSOLIDEplus is een door en door ontwikkelde ketel die in gebruik weinig aandacht van u nodig heeft. Naast de betrouwbaarheid van de RVS-warmtewisselaar staat Vaillant graag voor u klaar met technische ondersteuning en service. Ook de prijs is tijdelijk zeer aantrekkelijk. Pak dat voordeel tot en . een haas naar de groothandel. met 31 december 2010 en ga als
Verwarming
IZ1210_vaillant_04.indd 4
Koeling
Duurzame energie
18-11-2010 9:31:19
De nieuwste innovatie van Intergas: Beheer op
IZ TECHNIEK
Afstand.
Systematisch inregelen Beheer op Afstand, de nieuwste innovatie van
14
Op weg naar kwaliteit…
Intergas Verwarming BV, zorgt voor een nog betere afstemming tussen service en onderhoud. De
Gebouwbeheersysteem gaat verspilling tegen
technologie opent de weg voor onderhoud dat niet
Integrale vraagsturing
16
meer bepaald wordt door de kalender maar door de onderhoudsstaat van het toestel. Door het toepas-
Beleef het ‘flexibele wonen’
sen van Beheer op Afstand wordt het mogelijk om
Technologie Thuis Nu!
22
eenvoudig het ideale moment voor service en onderhoud vast te stellen. Met behulp van de ingebouwde
Kies voor het juiste meetinstrument
RF-module, zendt de cv-ketel informatie naar het in-
Installeren en onderhouden
24
stallatiebedrijf dat de toestellen in onderhoud heeft.
Niet langer meten met verschillende maten
26
Microbiologisch luchtonderzoek
Snel, efficiënt en effectief
32
Bouw Informatie Model
Bezinnen op innovatieve energietechnieken
46
Tijdens vakdagen
En verder 7 9 13 18 48 49
Van de redactie In de pijplijn, incl. Agenda en IZAP Column Publivent ‘DCA-homes’ (1) Af fabriek Column Mañana, mañana 7e jaargang nummer 12 december 2010
Special: Meten en regelen > DCA-homes > Beleef het flexibele wonen > Gebouwbeheersysteem gaat verspilling tegen
COLOFON InstallateursZaken (ISSN:1872_6607) Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én (commerciële) bedrijfsvoering Oplage: 8.000 exemplaren Aandachtsgebieden: gas, water, verwarming, luchtbehandeling, koeling, sanitair, dakbedekking, energie en milieu Een uitgave van: Merlijn Plus BV, Postbus 275, 2740 AG Waddinxveen T: (0182) 63 17 17, F: (0182) 61 78 15 E: info@merlijnplus.nl I: www.merlijnplus.nl Redactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur), Ruthger te Marvelde, Wietse Buma (redactie Techniek), Katja van Roosmalen (coördinatie Zakelijk katern), Martijn Bennis, Look Boden, Herman Kleijntjes, Martijn Jorritsma, Jesse Budding, Theo Tangelder (fotografie) E: redactie@merlijnplus.nl Vaste medewerking: Ton Meijer (cartoon), Publivent, VLA, Elly Verburg (OTIB), KEMA. Advertentie-exploitatie: Ruud Struijk T: 0182 63 17 17 E: verkoop@merlijnplus.nl Uitgever: Frank Stouthart Secretariaat: info@merlijnplus.nl Abonnementen: Benelux € 19,50. Buitenland € 58,50. Losse nummers € 5,-. Prijzen per jaar en incl. BTW. Abonnementen lopen automatisch door tenzij 2 maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk bij de uitgever wordt opgezegd E: abonnementen@merlijnplus.nl Vormgeving: Yolanda van der Neut Basis vormgeving: DUO-ontwerp, Utrecht Druk: Ten Brink, Meppel © Merlijn Plus BV, 2009 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.
IZ SANITAIR Druppels
30
IZ ZAKELIJK Brancheorganisaties voor de langere termijn
36
‘Sector herstelt uiterlijk in 2013’
Recycling vraagt om aandacht
38
Welkom in het afvaldoolhof
Meedenken vanuit brede belangstelling
40
Een nieuwe strategie
Bbz kan uitkomst bieden
43
Als hard werken niet helpt
En verder 35 45 45
Column OTIB Zakennieuws Column KEMA decmber 2010
IZ1210_inhoud.indd 5
5
19-11-2010 10:46:15
AIRTECNICS
L U C H T G O R D I J N E N
KLIMAATSYSTEEM
VLOER VERWARMING
Vooruitstrevende techniek ontwerp voor iedere deuropening Inbouw- en onderbouwmodel DAM luchtgordijnen
W NIEU
EL
MOD
Uw specialist groot in luchtgordijnen Correspondentieadres Touwslagerij 10, 4762 AT Zevenbergen T 0168 - 335243 F 0168 - 324074 E info@airtecnics-luchtgordijnen.nl W www.airtecnics-luchtgordijnen.nl
ALN - Advertentie 90x120mm oktober 2010.indd 1
Voordelen: • Minimale opbouwhoogte (circa 20mm) • Licht gewicht systeem in vergelijking met standaard vloerverwarming • vloerverwarming mogelijk op houten (verdiepings)vloeren • tijdwinst bij montage: afwerking kan direct plaatsvinden (droogsysteem) • verwarmingslichaam, koelsysteem en afbouwplaat in één • behaaglijkheid door 100% stralingswarmte • gezond binnenklimaat door minimale luchtverplaatsing
22-10-2010 08:55:07
Airconditioning Ventilatie Luchtgordijnen Vloerverwarming Luchtverwarming Warmtepompen
t het glijkheid me aa h be n e m Gemak armingssystee rw e rv e lo v t aa Uniwarm Klim Nijverheidsweg 3 | 7251 JV VORDEN Tel: +31 (0) 575-555777 | Fax: +31 (0) 575-551128 E-mail: info@uniwarm.nl
www.uniwarm.nl AVU b.v. klimaatbeheer | ‘t Goor 5 | 7071 PC Ulft Tel. 0315 - 64 22 11 | E-mail info@avu-bv.nl
IZ1210_uniwarm_avu_aln_06.indd 6
18-11-2010 9:37:20
van de redactie
Acceptatie Dit is niet de eerste domotica special die we uitgeven, en het zal vast ook niet de laatste zijn. Domotica of huisautomatisering wint met het jaar aan actualiteit, toch wil het de kinderschoenen maar niet ontgroeien. Techniek is er in overvloed, dus daar ligt het niet aan. Doelgroepen dijen almaar uit, dus dat kan het ook niet zijn. Iedereen die gesteld is op comfort, gemak, veiligheid en sfeer (en wie is dat niet?) zou gecharmeerd moeten zijn van de mogelijkheden die domotica hem of haar kan bieden. Het dagelijks leven wordt er makkelijker en prettiger door. Dat geldt zeker voor de groeiende groep mensen met een beperking, zoals een verminderde mobiliteit, vergeetachtigheid of een verslechterd gezichtsvermogen. We zijn bij deskundigen te rade gegaan om te horen hoe je die geweldige groei-
markt een implus kan geven. Eén begrip kwam daarbij sterk naar voren: acceptatie. Mensen willen niet zielig gevonden worden of een hulpbehoevende indruk maken. De Iraans-Nederlandse ingenieur Masi Mohammadi hield daar in haar promotieonderzoek naar innovatieve domotica-oplossingen nadrukkelijk rekening mee. Zij bedacht en ontwikkelde deels ‘onzichtbare’ aanpassingen voor twee bestaande proefwoningen voor ouderen. Eén van de woningen stelt zij in deze special aan u voor. De bewoner is ronduit enthousiast over de aanpassingen. Een ander punt is de rol van de installateur. In de eigen behuizing in Woerden realiseert het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch InstallatieBedrijf, OTIB, een heuse mini-woonwijk. We gingen er op bezoek en werden
rondgeleid door een voormalig installateur. In plaats van ‘spullen’ te verkopen, zouden installateurs oplossingen moeten bieden, legde hij uit. Een bewoner hoeft niet per se een intercom, als hij maar weet wie er voor de
UIT ONZE KOPER/BRONS CATALOGUS www.gizom.nl
deur staat. Klantenwensen centraal stellen, techniek daaraan ‘dienstbaar’ maken en goed overleg. Dát is waar het om gaat. En die acceptatie? Daar heeft straks niemand het meer over, want dat komt dan vanzelf •
Als u vandaag voor 16.00 uur belt, hebt u hem morgen in huis: onze uitgebreide catalogus. Een overzichtelijk boekwerk van 36 pagina's waarin u een compleet leveringsprogramma van koperen en bronzen produkten en halffabrikaten aantreft. Vooral ook in grote maten! Wij kunnen meestal uit voorraad leveren.
Aan de leiding in aluminium, koper en brons. Tel. (0598) 61 57 38. Fax (0598) 61 23 52.
decmber 2010
IZ1210_vanderedactie_re.indd 7
7
18-11-2010 9:50:23
Schakel tussen nu en morgen ThermoElegance Advance Servicevriendelijk hydroblok
Optimale bereikbaarheid componenten
Nog scherper geprijsd
Groot modulatiebereik
Hybride ready
Hoger rendement
Meer mogelijkheden AWB introduceert de ThermoElegance Advance, de waardige opvolger van de ThermoElegance. De sterk verbeterde HR107 ketel met RVS-warmtewisselaar is gebouwd voor nu en morgen, met nog meer service- en onderhoudsgemak. De ThermoElegance Advance is hybride ready en te combineren met het hybride systeem GeniaHybrid en het zonneboilersysteem HelioSet150. Naast CW-klasse 3 en 4 levert AWB vanaf nu ook CW-klasse 5. Kijk op de website voor de aaneenschakeling van voordelen en verbeteringen. www.thermoelegance.nl
72683-AWB-TEA Adv.indd 1 IZ1210_AWB_08.indd 8
ThermoElegance Advance
13-09-2010 09:29:45 11-11-2010 10:53:08
Flits !
in de pijplijn
AGENDA 10 december Training ‘Gunnen op waarde’ Regio Utrecht (precieze locatie nog onbekend) www.academyruimtelijkeontwikkeling.nl 15 december Training ‘BREEAM-NL Nieuwbouw Assessor’ PRC, Bodegraven www.dgbc.nl 12 januari 2011 Aanvang cursus ‘Luchtbehandeling Speciale Ruimten’ De Amershof, Amersfoort www.tvvl.nl 17 januari 2011 Aanvang cursus ‘Installatie Project Management’ TVVL, Leusden www.tvvl.nl 27-29 januari 2011 Vakbeurs zonne-energie ‘InterSOLution’ Flanders Expo, Gent www.intersolution.be
Prijs Zomeractie uitgereikt
In de periode van 17 mei tot 17 juli organiseerde Danfoss een Zomeractie voor
radiatorthermostaten, type RA2980, RAE-K of RA-X. De hoofdprijs van de Danfoss Zomeractie, een trendy minikoelkast voor in de auto, werd onlangs uitgereikt door Casper Wormgoor van Danfoss aan de heer Gerrit Janssen van installatiebedrijf G. van Dam B.V. in Rijssen •
Maatregelen energiebesparing Het nieuwe regeerakkoord biedt te weinig stimulans om de CO2-uitstoot te verminderen zoals is vastgesteld in Europese doelstellingen. Multinational en energiebesparingspecialist Schneider Electric geeft aan dat de nieuwe plannen ontoereikend en niet efficiënt genoeg zijn. De overheid richt zich slechts op het opwekken van duurzame energie, maar verzuimt maatregelen te treffen die het energiegebruik beperken. Juist deze maatregelen zijn essentieel voor het reduceren van de CO2-uitstoot •
Gratis productinformatie Stichting Stabu, het samenwerkingsverband van alle grote partijen in de bouwnijverheid, heeft besloten om haar fabrikantenindex voortaan alleen nog maar via het internet toegankelijk te maken. Hierdoor kan voortaan iedere geïnteresseerde gratis via www.bestekser vices.nl informatie vinden van ongeveer 350.000 verschillende bouwproducten die op de Nederlandse markt beschikbaar zijn. Deze informatie kan op verschillende manieren gevonden worden, onder andere via de naam van de fabrikant/toeleverancier of van het product •
www.installatienet.nl
lees meer op
Eerst even IZappen... Praktijk Systematisch inregelen In opeenvolgende uitgaven van IZ zal Publivent in een serie praktijkgerichte artikelen aandacht besteden aan het verbeteren van de kwaliteit van ventilatiesystemen. In dit vijfde artikel vertelt Wil de Gids, werkzaam als specialist binnenmilieu bij TNO Bouw en Ondergrond, alles over de finesses van het inregelen. P 14
naar domotica-voorzieningen voor ouderen. Een van de uitgangspunten was dat domotica zoveel mogelijk onzichtbaar moest zijn. In dit geval letterlijk weggewerkt achter een wand. In twee afleveringen licht Mohammadi het project toe. Deze maand deel 1. P 18 Praktijk Beleef het ‘flexibele wonen’
Energie Gebouwbeheersysteem gaat verspilling tegen De Haagse Hogeschool in Delft is uitgeroepen tot het meest energiezuinige onderwijsgebouw in Nederland. In de IZ van augustus/september deden we daarvan verslag. Ook beloofden we toen dat we u wat meer zouden vertellen over Octalix, het gebouwbeheersysteem dat een flinke bijdrage leverde aan het zuinigheidssucces. Bedenker van het systeem Rick Wolleswinkel belicht de achtergronden van het concept. P 16 PROJECT ‘DCA-homes’ In maart 2010 promoveerde de bouwkundige Masi Mohammadi op een baanbrekend onderzoek
Domotica worstelt nog steeds met het imago van ‘ziek, zwak en misselijk’, terwijl iederéén baat kan hebben bij de technische mogelijkheden van nu. “Een koelkast die zelf de boodschappen doet, hoeft niet”, zegt voormalig installateur Willemsen gekscherend. Laten we beginnen met hele gewone dingen, een fatsoenlijke elektrotechnische infrastructuur bijvoorbeeld. P 22 xxxx 2009
IZ1210_idp_izap_agenda.indd 9
9
15-11-2010 9:49:05
in de pijplijn
Flits !
Klimmuur voor installateurs zonnepanelen De sector van zonnepanelen kent momenteel zoveel succes dat men moeilijk de juiste installateurs kan vinden. Er bieden zich veel kandidaten aan, maar die blijken niet allemaal geschikt om zonnepanelen te plaatsen. Om dit te verhelpen, heeft zonnepanelenbedrijf SolarTotal samen met uitzendkantoor Z-Staffing een test- en opleidingsprogramma uitgewerkt. Kandidaat-installateurs moeten op een klimmuur bewijzen dat ze geen hoogtevrees hebben en via andere proeven hun kennis van elektriciteit en montagetechnieken aantonen. “Met een zekere technische bagage, handigheid en de juiste instelling zou het plaatsen van zonnepanelen moeten lukken”, zegt Karen de Wilde, HRmanager van SolarTotal. “Toch stellen we vast dat heel wat kandidaten niet aan de basisvereisten voldoen.” Blikvanger is de klimmuur, die werd opgebouwd bij het kantoor van Z-Staffing in Beringen. “Eens de kandidaten in het klimharnas steken, worden ze geconfronteerd met onderliggende angsten”, aldus Pascal Meuris, general manager van Z-Staffing. “Bovendien testen we de
kandidaten op hun algemeen veiligheidsbewustzijn, hun handigheid met een boormachine en moeten ze hun basiskennis van elektriciteit bewijzen.” (Bron: belga/lpb) •
Stoned door falende ventilatie De Arbeidsinspectie en vakbond Abvakabo willen weten hoe het kan dat hulpverleners in een Apeldoornse afkickkliniek Omnizorg (foto links) jarenlang heroïne en cocaïne hebben binnengekregen door een verkeerd aangelegde ventilatie. Hulpverleners klaagden over de gevolgen die zij ondervinden door de falende ventilatie. De gevolgen uiten zich niet alleen in benauwdheid of hoofdpijn, zoals dat normaal vaak voorkomt. De betreffende ruimte is een gebruikersruimte, waar hulpverleners de wacht moeten houden bij verslaafden die gedoseerd harddrugs gebruiken, bedoeld om de verslaving af te bouwen. In de ruimte kregen de begeleiders de drugs binnen via de slecht gefilterde lucht. Werknemers raakten op die manier onder invloed en vertoonden vreemd gedrag. Van enkele medewerkers werd om die reden het contract niet verlengd. Ondertussen worden de hersenen en het zenuwstelsel
10
IZ1210_idp_10.indd 10
van een oud-werknemer onderzocht op blijvende schade. Omnizorg bevestigt bij monde van Jeannette Ooink dat de ventilatie inderdaad niet deugt. Het gebouw, eigendom van de gemeente Apeldoorn, wordt direct voorzien van betere ventilatie. (Bron: AD) •
december 2010
18-11-2010 14:08:23
lees meer op
www.installatienet.nl
Duurzaam dankzij olifantenpoep Joulz heeft opdracht gekregen de middenspanningsinfrastuctuur van de Rotterdamse Diergaarde Blijdorp volledig te moderniseren. Het project wordt in maart 2011 opgeleverd. Blijdorp gaat onder andere zelf elektriciteit opwekken met een warmte-krachtcentrale (WKK). Daarbij wordt geëxperimenteerd met een brandstof gemaakt van biologisch restafval dat de dierentuin genereert, zoals gras en olifantenmest. Blijdorp maakt al op vrij grote schaal gebruik van zonne-energie en er zijn plannen om een eigen windmolen met een behoorlijk vermogen te plaatsen •
Platform Duurzame Huisvesting Branche-, kennis- en koepelorganisaties, die een belangrijke rol spelen in de professionele huisvesting in de bestaande utiliteitsbouw, hebben zich onlangs verenigd in het Platform Duurzame Huisvesting. Het platform richt zich op het verduurzamen van de keten van professionele huisvesting door samenwerking tussen vraag een aanbod te stimuleren en gesignaleerde knelpunten weg te nemen. Doel is om binnen vier jaar voor 80 procent van de problemen een oplossing te hebben. Eerste wapenfeit van het platform is de organisatie van het symposium ‘Duurzame Huisvesting: wie is aan zet?’ op 10 februari 2011 in Spant! in Bussum •
Utrecht goes duurzaam De uitstoot van broeikasgassen in tien jaar tijd met 30 procent terugdringen en 20 procent van de energie
opwekken in de stad. Dat wil wethouder Mirjam De Rijk bereiken met de voorstellen, die staan in het recentelijk door haar gepresenteerde concept Duurzaamheidsplan Utrecht. De komende vier jaar is telkens 6,5 miljoen euro beschikbaar, maar het plan beperkt zich tot uitgaven in de eerste twee jaar. Van de beschikbare 13 miljoen euro gaat 5,5 miljoen naar energiebesparende maatregelen, die zichzelf op termijn terugverdienen. (Bron: De Utrechter) •
EPC-aanscherping weinig nut Het verder aanscherpen van de energieprestatienorm (EPN) zal in de praktijk niet leiden tot lager energieverbruik. Dat stelt Olivia Guerra Santin in haar proefschrift waarop ze onlangs aan de TU Delft promoveerde. Woningen worden in theorie steeds energiezuiniger gebouwd, maar de energierekening valt niet lager uit. Gemakzucht
van bewoners en voorgeprogrammeerde apparatuur werken een hogere rekening in de hand. (Bron:Cobouw) •
Bouwbesluit 2011 vertraagd Door nog onbekende fouten gaat het nieuwe Bouwbesluit waarschijnlijk pas begin 2012 in. Ook zijn aanvullende adviezen ten aanzien van onder meer brandveiligheid vertraagd. Al met al is hierdoor publicatie in de Staatscourant niet eerder mogelijk dan 1 juli 2011, ook al omdat is afgesproken nieuwe wetgeving eens in het half jaar in werking te laten treden en niet eens per kwartaal •
van beide organisaties heeft onder andere reeds geleid tot de ontwikkeling van de Comptrol gebouwbeheerregelingen door Stulz GmbH, die geschikt zijn voor alle airconditioningsystemen die MHI produceert •
Commerciële integratie De commerciële activiteiten van Itho en Daalderop zullen per 1 januari 2011 geheel geïntegreerd worden, om de gezamenlijke doelstellingen in snel tempo te kunnen verwezenlijken. Beide bedrijven worden ondergebracht in de ‘Tree House Group’, een overkoepelend orgaan voor diverse business units •
Samenwerking
Imtech wil sterk groeien
Stulz Groep is gestart met de verkoop van Mitsubishi Heavy Industries (MHI) airconditioningsystemen in Nederland. De 40 jarige relatie tussen Stulz GmbH en Mitsubishi Heavy Industries wordt hierdoor in Nederland verder uitgebreid. De samenwerking
Imtech aast op grote overnames in minimaal vijf Europese landen waar het bedrijf nog geen marktpositie heeft opgebouwd. De onderneming mikt op een omzet van 8 miljard euro in 2015. Dat is bijna een verdubbeling t.o.v. de omzet van vorig jaar • december 2010
IZ1210_idp_11.indd 11
11
18-11-2010 14:04:49
A Systemair Brand
Luchtverhitters De nieuwe basisluchtverhitter SWS van Frico is bedoeld voor wateraansluiting. De luchtverhitter heeft een compact en functioneel ontwerp dat zeer geschikt is voor locaties zoals industriële gebouwen, werkplaatsen en opslagruimtes. SWS heeft een hoge capaciteit en levert snel en efficiënt warmte tegen lage kosten. De luchtverhitter kan aan de wand of het plafond worden gemonteerd. Door de unit te draaien, komen de wateraansluitingen aan de linker- of rechterkant te zitten.
Meer producten uit het Frico assortiment:
luchtgordijnen Luchtgordijnen Water-, elektrisch en warmtepomp verwarmd/gekoeld voor winkels en industrie.
Warmtestralers Water- en elektrisch verwarmd voor totale verwarming, zone- en spotverwarming en terrassen.
•
Tel.: Fax:
warmtestralers
•
luchtverhitters
Frico Divisie Systemair BV Wethouder van Nunenstraat 12d, 5706 TK Helmond 0492 590 786 0492 590 787 info@fricobv.nl • www.fricobv.nl
COMBI-KE ACTIEVOO TELS RDEEL ! Informeer b dichtstbijzi ij uw jnde vestiging
Efficiënt werken en voordelig inkopen: daar ligt uw winst. Met Warmteservice bespaart u tijd en geld! We bieden u een groot assortiment met een gunstige prijsstelling. U vindt bij ons geen zelfbedieningsconcept of vertegenwoordigers, maar vakkundige mensen aan de balie. Warmteservice onderscheidt zich door de persoonlijke benadering en het deskundige advies.
Voordelig inkopen Bij Warmteservice
IZ1210_frico_warmteservice_12.indd 12
Warmteservice heeft 48 vestigingen in Nederland. Ook in uw regio zijn wij goed bereikbaar. Kom gerust langs en bekijk ons ruime assortiment, doordeweeks of op zaterdag. Meer informatie: 0900 - 23 56 897 (0900-belnuWS / € 0,01 p.m.)
Bestel eenvoudig online op warmteservice.nl
18-11-2010 9:53:10
lees meer op
www.installatienet.nl
Imtech wil sterk groeien Imtech aast op grote overnames in minimaal vijf Europese landen waar het bedrijf nog geen marktpositie heeft opgebouwd. De onderneming mikt op een omzet van 8 miljard euro in 2015. Dat is bijna een verdubbeling t.o.v. de omzet van vorig jaar •
Warmte uit het riool Warmte afkomstig van de rioolzuivering in Raalte wordt in de toekomst mogelijk gebruikt voor het verwarmen van het zwembad of de nabijgelegen scholen. Het Waterschap Groot Salland wil hier onderzoek naar laten doen. Voor het hele project heeft het waterschap een buitenlandse partner gevonden in Interreg IVB. Het is de bedoeling dat er Europese subsidie voor beschikbaar komt uit een speciaal programma van Brussel dat is gericht op het opwekken van energie uit afvalwater. Het zou gaan om een pilot project waarvan de kosten zo’n zeshonderdduizend euro bedragen. De gemeente draagt 75.000 euro bij. Er is een eerste quickscan geweest die heeft laten zien dat het plan potentie heeft •
BouwBeurs 2011 Met inhoudelijke programma’s, seminars, themapleinen en -paviljoens zet de Internationale BouwBeurs deze editie in op diepgang. De thema’s duurzaamheid, energiezuinigheid en renovatie fungeren als een rode draad in alle activiteiten. Ook is er een primeur: het ‘ZZP Plein’, een paviljoen dat draait om de zzp’er. Onderwerpen die worden behandeld, zijn onder andere relatiemanagement, boekhouden, regelgeving en productinnovaties.
De Internationale BouwBeurs vindt plaats van maandag 7 februari tot en met zaterdag 12 februari 2011 in Jaarbeurs Utrecht. •
Klaar voor Breeam In Nederland is het nu mogelijk om personen te certificeren als ‘Breeam-NL Bestaande Bouw en Gebruik (BBG) Expert’. Het certificeren van gebouwen volgens Breeam-NL BBG zal per 1 januari volgen. Breeam staat voor de British Research Establishment Environmental Assessment Method en is bedoeld voor een onafhankelijke beoordeling van duurzaamheid van gebouwen en gebieden. De Breeam-NL certificering voor nieuwe gebouwen bestond al sinds september 2009 •
COLUMN Gewoon doen Ik had onlangs weer een succesvolle voorlichtingsbijeenkomst van Publivent. Het aanbieden van praktische informatie waar men direct mee aan de slag kan, wordt iedere keer weer gewaardeerd. Wederom was de boodschap: Willen we invulling kunnen geven aan kwalitatief betere systemen, dan zullen we echt toe moeten naar lage druksystemen. Want dat is de enige weg om de problemen met geluid, energiegebruik, inregelproblemen en dergelijke het hoofd te kunnen bieden. En zoals iedere keer komt dan uit de zaal de reactie: “Ja, dat zegt u nu wel, maar dat betekent dat we grotere kanalen moeten gaan maken en hoe denkt u dat die kanalen in de vloer gaan passen en wat denkt u dat dat allemaal niet gaat kosten?”. Even kort door de bocht is het antwoord: “Het kost aandacht, een andere attitude en het levert geld op!”. En ja misschien wat genuanceerder: de directe kosten zullen waarschijnlijk een paar tientjes(!) meer zijn, vanwege het feit dat we ruimere kanalen gebruiken, een overmaat aan flexibele slangen vermijden en overgangen zo stromend mogelijk maken. Overigens, ronde kanalen geven minder weerstand dan rechthoekige kanalen en zouden ook wel eens goedkoper kunnen zijn. Maar het accent ligt toch echt op aandacht en attitude. En daar kunnen we gezamenlijk wat aan doen door nu de knop gewoon eens om te zetten en aan het werk te gaan. En als het dan in één keer goed gaat, dan hoeft u als installateur ook niet meer terug te komen en zullen daarnaast de vermeden kosten als gevolg van gezondheidsklachten van bewoners zeker zorgen voor een positieve kosten-baten verhouding. Aan ons dan de taak om dat te gaan verkopen, in plaats van ‘rommel’ te blijven produceren. Kwaliteit kent alleen maar winnaars. Waarom gaan we het vanaf vandaag niet gewoon leveren!
Detacheerder voor werktuigbouwkundigen Met de komst van NIG Engineering is vandaag een gloednieuwe tak aan de bestaande portfolio van de detacheerder NIG (Nederlandse Interim Groep) toegevoegd. Dat deze divisie juist nu op de markt verschijnt, is geen toeval: op dit moment is er vanuit het bedrijfsleven een schreeuwende behoefte aan hoogopgeleide technici. NIG Engineering richt zich daarom op technische bedrijven en organisaties die behoefte hebben aan werktuigbouwkundige expertise •
A. van der Aa Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs BV Onder auspiciën van
december 2010
IZ1210_idp_publivent.indd 13
13
18-11-2010 13:50:16
Praktijk
OP WEG NAAR KWALITEIT…
Systematisch inregelen In opeenvolgende uitgaven van IZ zal Publivent in een serie praktijkgerichte artikelen aandacht besteden aan het verbeteren van de kwaliteit van ventilatiesystemen. In dit vijfde artikel vertelt Wil de Gids, werkzaam als specialist binnenmilieu bij TNO Bouw en Ondergrond, alles over de finesses van het inregelen. Het is droevig gesteld met de werking van ventilatiesystemen in woningen in ons land. Uit de eerste proefprojecten met het VentilatiePrestatieKeur blijkt dat zeker 80 procent van de ventilatiesystemen bij de eerste controle niet naar behoren functioneert. In veel gevallen wordt niet eens het minimale ventilatiedebiet dat het Bouwbesluit voorschrijft, gehaald. Heel vaak, zegt De Gids, komt dit door het verkeerd, onzorgvuldig of ronduit laks inregelen door de installatiebedrijven.
Gemakzucht De conclusie dat de ventilatiesystemen in woningen gebukt gaan onder gemakzucht bij de installatiebedrijven, durft Wil de Gids wel aan. “Ik zie het vaak al direct aan de inregelrapporten, die ik onder ogen krijg. De resultaten laten dan zien, dat de ventilatiedebieten precies 1 liter boven het minimum zitten en hier en daar ook wel eens 1 liter eronder, om niet al te perfect over te komen. Maar als wij zo’n installatie echt goed controleren, dan klopt er meestal niet veel van die resultaten.”
‘Trial and error’ De Gids weet ook wel hoe het komt. “De praktijk wijst uit dat veel bedrijven een ventilatiesysteem inregelen door uitsluitend naar de volumestroom te kijken. Ze beginnen bijvoorbeeld bij de douche en zorgen dat daar de volumestroom voldoende is. Vervolgens gaat men naar de wc en stelt ook daar een volumestroom in, die ruim voldoende is. Dan volgt het afzuigpunt in de 14
keuken en klaar is Kees! Maar intussen is, wanneer je deze werkwijze hanteert, de volumestroom in de badkamer en in de wc al weer zodanig veranderd, dat het systeem niet meer voldoet. De meeste installateurs gaan hier zeer laks mee om, omdat zij niet de tijd nemen om dan opnieuw terug te gaan naar de badkamer en te controleren of de volumestroom daar correct is en deze, indien nodig, weer bij te stellen en daarna weer de wc en dan de keuken, enzovoort enzovoorts. Met ‘trial and error’ kun je wel inregelen, maar dan moet je, zelfs bij een eenvoudig ventilatiesysteem, zeker drie keer de volumestroom van alle ventielen opnieuw instellen.”
Systematisch werken Het kan veel eenvoudiger, zegt De Gids. Als een ventilatiesysteem goed ontworpen en overeenkomstig het ontwerp is geïnstalleerd, of het nu met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer of een gebalanceerd ventilatiesysteem is, dan zijn alle ingrediënten aanwezig om tenminste aan de minimumeisen van het Bouwbesluit te voldoen. Voorwaarde is wel dat het installatiebedrijf of degene die het ventilatiesysteem in gebruik stelt, systematisch te werk gaat, aldus De Gids. “Het inregelen is helemaal niet moeilijk. Maar voordat je eraan begint, moet je weten wat de kenmerken van de ventilator zijn en je moet de weerstandsgegevens van alle ventielen kennen. Die informatie is vooraf bij elke leverancier op te vragen. Als je dan gaat inregelen, zorg je ervoor
Mechanische afzuiging op zolder
dat je de afstemming op de ventilator in de goede stand zet. Vaak kun je dat nog aanpassen door kleine dipswitches om te zetten. Vervolgens zet je de ventielen ruim genoeg open en dan ga je de druk over de ventielen meten. Dus niet de volumestroom! Als de druk bij die ventielen overeenkomt met het ontwerp, dan is het volume ook automatisch goed. Maar begin wel bij het ventiel waarover het grootste drukver-
december 2010
IZ1210_TA_systematischinregelen.indd 14
15-11-2010 11:11:06
schil staat, omdat deze de druk in het systeem het meest beïnvloedt. In het begin zal deze werkwijze wat extra tijd kosten. Echter, degene die het voorwerk doet en alle informatie over de ventilator en de ventielen paraat heeft, kan uiteindelijk het ventilatiesysteem heel snel inregelen.”
Te kleine ventilatoren De Gids waarschuwt installatiebedrijven wel, dat je voldoende volume in je ontwerp moet inbouwen, zodat er ook nog wat in te regelen valt. “Ik kom geregeld in situaties terecht, waarbij zelfs als de ventilator in zijn hoogste stand – stand 3 – staat, het net of net niet mogelijk is om de vereiste, minimale ventilatiecapaciteitseis van het Bouwbesluit te halen. Dat is natuurlijk een slechte zaak. Eigenlijk zou je al in stand 2 de nominale capaciteit moeten halen, want dan heb je met stand 3 nog wat extra volume, voor de keren dat je eens extra wilt ventileren. Bijvoorbeeld als je een huis hebt vol visite.”
Geluidseisen Bovendien komt De Gids met nog een belangrijke reden waarom installatiebedrijven, maar ook de fabrikanten van ventilatoren, zich moeten afvragen of ze de ventilatoren niet te krap dimensioneren. “Volgend jaar wordt in het Bouwbesluit de eis van kracht, dat installatiegeluid in de woning niet de 30 dB(A) mag overschrijden. Ik geef je zwart op wit dat in de meeste woningen het ventilatiesysteem, wanneer die op de nominale waarde draait, niet aan die eis voldoet. Het gevolg is dat veel bewoners het ventilatiesysteem in stand 2 of zelfs stand 1 zetten, omdat zij – en dat is begrijpelijk – niet met het constante lawaai van de ventilator willen wonen en zeker niet slapen. Een mogelijke oplossing is om een ventilator met wat meer vermogen te installeren, waardoor er ook veel betere inregelmogelijkheden ontstaan. Ik weet zeker dat, als de hele industrie zich hierop instelt en geen te krappe toestellen aanbiedt, de meerprijs van ventilatoren met wat meer capaciteit marginaal is. Een
tweede mogelijkheid en die kant moeten we eigenlijk op, is het ontwerpen van systemen met een veel lagere weerstand en dus vooral ruimere kanalen en betere bochten en hulpstukken. Wellicht dat de nieuwe geluidseis een ommekeer in het denken van de partijen teweeg zal brengen.”
Balansventilatie Een systeem met mechanische luchttoevoer is nog gevoeliger als het om inregelen gaat. “De kans op storingen in een gebalanceerd ventilatiesysteem is iets groter, omdat er op meerdere plekken ventielen zijn en er behalve luchtafvoer ook luchttoevoer plaatsvindt. Zeker als men kanalen instort en daarbij iets misgaat, ontstaat er extra weerstand in het systeem, waardoor inregelen op de nominale waarde soms onmogelijk wordt. Dergelijke fouten kun je ook nauwelijks herstellen. Het is wel een voordeel dat deze ventilatie-units over het algemeen wat meer druk leveren, zodat er iets meer speling is”, zegt De Gids. Maar ook voor deze units voorziet hij problemen met de geluidseis van 30 dB(A) die volgend jaar van kracht wordt. “En als men, om die problemen het hoofd te bieden, gaat werken met geluiddemping via bijvoorbeeld een flexibele slang, vergroot je weer de weerstand in het systeem en wordt het
Meten is weten!
nog moeilijker om in stand 2 of zelfs in stand 3 aan het nominale volume te voldoen. Kortom, we zullen echt heel kritisch naar het ontwerp, de uitvoering en het inregelen van ventilatiesystemen moeten kijken, om er zeker van te zijn dat we bewoners niet met onvoldoende ventilatie en te veel geluidsoverlast opzadelen. Helaas is dat op dit moment nog te vaak de dagelijkse praktijk.” • december 2010
IZ1210_TA_systematischinregelen.indd 15
15
15-11-2010 11:11:14