Stres od suše: soja ga bolje prikriva od kukuruza Prevod i priprema teksta: Bogdan Garalejić, PSS Insitut TAMIŠ Pančevo Izvor: Stu Ellis, FarmGate Blog, No Till Farmer; Purdue State University USA http://www.agry.purdue.edu/ext/soybean/news/2012/2012_0627SOYDroughtSigns.pdf June 28, 2012 — Soja može biti tolerantnija na sušu od kukurza, ali razlog leži u njenoj sposobnosti da dobro kamuflira stress od suše u odnosu na kukuruz. Kukuruz uvrće svoje lišće koje postavlja ka stablu. Ovakvu sliku nemamo kod soje. Ukoliko želiš da bolje odrediš stepen stresa moraš izbliza dobro osmotriti biljku. (Shaun Casteel, Purdue Univerzitet, SAD, specijalista za soju). Prikaz ovog stručnjaka prate fotografije koje prikazuju u kom obimu usev i polje pate od nedostatka vlage. Soja stress od suše pokazuje unutar ćelije i metabolitičkih procesa, navodi Casteel. Kako bilo fiziološki razvoj biće vrlo uočljiv. 1. Prvi znaci su smanjenje porasta listova i širenje liske. Ovo je primetno nakon nekoliko nedelja u kojima biljke u razvoju kreću da pokrivaju redove. Biljka tada svoje unutrašnje izvore koristi u pravcu razvoja korena u potrazi za vodom pre nego na razviće vegetativne mase i reproduktivnih organa (Slika 1).
Slika 1. Izgled polja soje sa znakovima stresa od suše. Nema sklapanja redova.
Slika 1a. Izgled soje, visina biljke soje je niža od ostatka donjeg dela stabla kukurza koje je visoko oko 20-25 cm.
2. Sledeći vidljiv znak je podignut list tj. liska (Slika 2.) (leaf-flipping) koji je sličan uvijanju listova kod kukurza, kao zaštita od povećane transpiracije (odavanje,gubitak, vode preko lisne površine). Izrazito je intenzivna srebrna boja naličja lista (Slika 3.), orijentacija lista prema gore i zaštita lica liske. Ovo smanjuje fotosintezui i čuva vlagu prisutnu u biljci. Casteel, navodi da ukoliko se ovo vise puta ponovi stress od suše je sve gori i gori, a uslovi za biljke su suroviji. 3. Soja koja je vise puta od početka vegetacije doživela stress od suše zatvara list formirajući oblik školjke. Spoljni listovi kod troliska imaju zadatak da zaštite unutrašnji list. Ovaj process se može javiti u bilo kom period vegetacije (Slika 4).
Slika 2. Podignuti listovi tj. liska, izgled useva na polju.
Slika 3. Srebrnasto-zelena boja naliÄ?ja liske i poloĹžaj liske nagore.
Slika 4. Liska poprima oblik ĹĄkoljke.
Slika 4a. Uticaj stresa od suše na biljku soje i na samonikli kukuruz. 4. Veliki uticaj stresa od suše je na cvetanje i to ne samo odbacivanjem cvetova. Casteel navodi da će u fazi razvića soje V-3 , kada mlada biljka ima tri troliska, doći do cvetanja i oplodnje a samim tim do formiranja mahuna i zrna iako biljka nastavlja svoju vegetaciju. To je režim preživljavanja gde imamo pojavu cvetova, a kasnije mahuna na svega par centimetara iznad zemlje (Slika 5).
Soja ima duži “povlašćeni” period da se pripremi na stres od suše u odnosu na kukurz. Kod kukurza je to momenta punog oprašivanja kada je nemoguće da se kukuruz pripremi na surove uslove suše. Kod soje se javljaju kraće nodije. Nadoknada se ogleda ranijim cvetanjem, razvićem mahune i boljim nalivanjem manjeg broja formiranih zrna. Napominjem (B.Garalejić): Ukoliko ste propstili da vidite sve ove faze stresa od suše od početka vegetacije obiđite Vaš usev. Možda pronađete jedan od znakova, kasnije navedenih, koji mogu da Vas informišu o tome kako je Vaša posejana soja podnela ovu sušu i visoke temperature.
Slika 5. Rano formiranje cvetova soje.
Bogdan Garalejić, PSS Institut TAMIŠ Pančevo, savetodavac – saradnik za ratarstvo.