Artykuł cz. II by Inteligentny Budynek

Wywiad miesiąca – Cezary Morawski z Kontron East Europe ISSN 1896-6381

INDEKS 246 972

07/2010 (45)

Znakowanie laserowe

NAPĘDY STEROWANIE

07/2010 (45) Sygnalizatory świetlne i dźwiękowe

POMIARY

www.automatykaB2B.pl

OPROGRAMOWANIE

ROBOTYKA

TECHNIKA I RYNEK SYSTEMÓW AUTOMATYKI

AUTOMATYKA

AUTOMATYKA, PODZESPOŁY, APLIKACJE

www.automatykaB2B.pl

9,50 zł (w tym 0% VAT)

ZMIANY W FIRMACH REXROTH ORAZ DANFOSS

Znakowanie laserowe

Karl Tragl (po lewej), nowy prezes Bosch Rexroth, oraz Sven Ruder, CEO Sauer-Danfoss

Temat numeru: Wraz z nieustannym wzrostem wymagań dotyczących fizycznych cech produktów, konieczne staje się nanoszenie na wyroby coraz większej liczby trwałych oznaczeń. Prawidłowa identyfikacja materiałów przeznaczonych do produkcji, półproduktów oraz wyrobów końcowych jest też kluczowym ogniwem systemu zapewnienia jakości. Na te ostatnie nanoszone są również tabliczki znamionowe, oznaczenia funkcjonalne i znaki charakterystyczne dla danego producenta. Wszystkie te zadania wykonywane mogą być z użyciem znakowania laserowego. patrz str. 34‒59

w numerze Automa – do trzech str. 8 razy sztuka? ITM Polska 2010

str.

Rynek automatyki – wzrosty, ale też obawy str. 22 Inteligentny budynek, część 2 str. 74 VoIP w kolejnictwie str.

Nakład: 10 000 egz.

Bosch Rexroth dokonał reorganizacji struktury, wydzielając w niej trzy biznesy – aplikacji przemysłowych, mobilnych i energetyki odnawialnej. Zmiany zaszły również w biznesie Danfossa zajmującym się napędami i sterowaniem – obecnie nosi on nazwę Danfoss Power Electronics. Jego poprzedni zarządzający przejął funkcję CEO firmy Sauer-Danfoss. więcej str. 18

AUTOMATYKA BUDYNKOWA – UMIARKOWANE WZROSTY

RAPORT: SYGNALIZATORY ŚWIETLNE I DŹWIĘKOWE Omawiane w raporcie urządzenia pozwalają na sygnalizowanie stanu pracy maszyn, informowanie obsługi technicznej o sytuacjach nietypowych lub zagrożeniach oraz przekazywanie różnego rodzaju komunikatów. Chociaż są one nieodzownymi elementami współczesnych linii produkcyjnych, ich wykorzystanie obejmuje również wiele obszarów poza przemysłem. W większości przypadków ich zastosowanie wymuszone jest przepisami, a sam rynek na tego typu produkty od kilku lat stopniowo rośnie. W raporcie omawiamy zmiany zachodzące w branży i technologiach tych urządzeń, w szczególności opisując skutki dekoniunktury na rynku. patrz str. 60‒73

Globalny rynek rozwiązań automatyki budynkowej oszacowany w ubiegłym roku na 62,4 mld dolarów będzie w 2014 roku warty 73 mld dolarów (CAGR 3,1%). Największy udział w rynku mają systemy HVAC. więcej str. 20

technika

INTELIGENTNY BUDYNEK

Inteligentny budynek – technologie od podszewki

Część 2

Systemy inteligentnych budynków to coraz częstszy element nie tylko biurowców i innych dużych obiektów, ale też domów prywatnych i mieszkań. W pierwszej części poświęconego im artykułu omówione zostały najważniejsze zagadnienia dotyczące tego typu instalacji, z kolei w bieżącym tekście przedstawiono szczegółowy opis systemów Xcomfort, LCN i EIB/KXN, w tym wyceny przykładowych instalacji. XCOMFORT – PROSTY MONTAŻ, BEZPRZEWODOWA FUNKCJONALNOŚĆ Xcomfort jest bezprzewodowym systemem sterowania budynkiem, przeznaczonym głównie dla budownictwa mieszkaniowego. Realizuje funkcje sterowania ogrzewaniem, oświetleniem, roletami i urządzeniami podłączonymi do gniazdek elektrycznych. Na tle konkurencji wyróżnia go prosty montaż i możliwość późniejszej rozbudowy, które nie wymagają dodatkowego okablowania. Elementy systemu można podzielić na odbiorniki sterujące i nadajniki sterujące. Odbiorniki sterujące (tzw. aktory) wykonują polecenia przesłane radiowo przez nadajniki sterujące. Każdy z nich jest podłączony do jednego urządzenia i realizuje określoną funkcję, np. sterowanie włączania/ wyłączania, regulacji oświetlenia czy sterowania silnikiem. Odbiorniki są zasilane bezpośrednio z sieci. Występują w wersji podtynkowej (do montażu w puszkach elektrycznych lub

lip iec

2 0 1 0

obudowach urządzeń) oraz do podłączania wprost do gniazdka. Druga grupa urządzeń obejmuje szeroką gamę modułów sterujących, spośród których charakterystycznym elementem jest bezprzewodowy przycisk z nadajnikiem. Jest to aparat obsługujący dowolne odbiorniki, poprzez 4 możliwe sposoby jego naciśnięcia (dla pojedynczego przycisku: góra-długo/krótko oraz dółdługo/krótko). Jest zasilany z baterii o żywotności do 10 lat. Może być montowany za pomocą taśmy samoprzylepnej na drewnie lub szkle, co w przypadku konwencjonalnych łączników jest niemożliwe lub przynajmniej nieestetyczne. Gdy nie chcemy z niego korzystać, wówczas za pomocą specjalnego modułu możemy dowolny zwykły przycisk zmienić w przycisk bezprzewodowy. Największe możliwości sterownia naszym domem zapewniają jednak panele sterujące Room-Manager oraz Home-Manager. Udostępniają takie funkcje, jak sterowanie czasowe, symulacja obecności domowników, sceny świetlne i funkcje lo-

giczne. Można nimi sterować przez telefon komórkowy (dołączony moduł GSM lub wbudowany modem Bluetooth). Główną różnicą między nimi jest maksymalna liczba obsługiwanych urządzeń. Panele są zasilane z sieci i montuje się je za pomocą wkrętów. Oddzielną grupą nadajników sterujących są rozmaite czujniki. Należy tu jednak zwrócić uwagę, że tylko niektóre z nich mają wbudowany nadajnik radiowy. Część, aby się skomunikować z systemem, musi zostać podłączona do specjalnego modułu nadajnika z wejściami binarnymi lub analogowymi. Z interesujących produktów należy wymienić jeszcze piloty (3 rodzaje) oraz gotowe mini zestawy do sterowania jednym bądź dwoma urządzeniami. PLUSY I MINUSY TRANSMISJI RADIOWEJ ORAZ PROGRAMOWANIE Korzystanie z systemu bezprzewodowego niesie za sobą jednak pewne konsekwencje. Zasięg fal radiowych może ograniczać wielkość instala-

technika

INTELIGENTNY BUDYNEK

cji. W pomieszczeniach jest on rzędu 30 do 50 metrów, a na wolnym powietrzu – 100 do 150 metrów. Każde urządzenie odbiorcze wyposażone jest w funkcje routingu sygnału, dzięki czemu ograniczenia te obowiązują jedynie pomiędzy dwoma najbliższymi aparatami. Routing polega na przekazywaniu sygnału z urządzenia A do B za pośrednictwem innych urządzeń w sytuacji, gdy sygnał między A i B jest zbyt słaby. Aby z niego skorzystać, nie należy montować wszystkich odbiorników w rozdzielnicy, ale starać się je rozmieścić równomiernie po obiekcie. W przeciwnym wypadku trzeba będzie instalację rozbudować o specjalne moduły routera. Xcomfort jest system sprzyjającym instalatorowi. Nie potrzeba fachowej wiedzy programistycznej do konfiguracji modułów, która odbywa się na dwa sposoby za pomocą śrubokręta (tryb Basic) lub za pomocą komputera (tryb Comfort). Pierwszy sposób ma ograniczone możliwości – dostępne są tylko podstawowe funkcje urządzeń. Ponadto, nie jest możliwy routing sygnału przez urządzenia odbiorcze (tylko przez routery). Odbiorniki konfiguruje się przyciskami na obudowie. Aby programować w trybie Comfort, należy zaopatrzyć się w komputer klasy PC ze złączem szeregowym RS232, zainstalowanym oprogramowaniem MRF oraz

specjalnym modułem do programowania przez komputer oferowanym w ramach systemu. W tym trybie dostępne są już wszystkie funkcje, a dodatkowo przy użyciu programu MRF można: – sprawdzać jakość połączeń, – zabezpieczyć instalacje hasłem, – prowadzić monitoring komunikatów. Przed programowaniem najlepiej ulokować się z komputerem w geometrycznym środku instalacji. Po uruchomieniu aplikacji i pojawieniu się ikonek reprezentujących wykryte moduły można nadać im nazwę. Następnie można połączyć linią dowolne przyciski z odbiornikami. Połączenie takie sprawia, że przypisywana jest specjalna ramka sterująca (rozkaz), która jest rozumiana tylko przez

te dwa urządzenia. Dzięki temu nasz system nie będzie kolidował z systemem Xcomfort sąsiada. W kolejnym kroku w ustawieniach odbiornika należy skonfigurować jego funkcje. Całość jest prosta i intuicyjna, w razie czego można też skorzystać z pomocy. LCN – ROZPROSZONY I UNIWERSALNY LCN (Local Control Network) jest uniwersalnym, rozproszonym systemem inteligentnego budynku. Znalazł już zastosowanie w wielu rodzajach obiektów – od budownictwa mieszkaniowego, poprzez obiekty handlowe, administracyjne, sportowe na budynkach przemysłowych kończąc. Jego charakterystyczną cechą jest brak dodatkowego przewodu magistralowego. Oprócz standardowych

Xcomfort w Polsce Przykładem wdrożenia systemu w budownictwie mieszkaniowym w Polsce jest instalacja w Trójmieście, wykonana przez ﬁrmę DOM-I. Dostępne funkcje na tym obiekcie to sterowanie oświetleniem, sceny świetlne, wyłącznik główny, sterowanie z pilota, symulacja obecności w domu oraz integracja z systemem alarmowym. Przykładem spoza rynku mieszkaniowego jest instalacja w sali balowej w ośrodku „Black Tower” w okolicach Białegostoku (na zdjęciu), wykonana przez ﬁrmę Ardani. Zrealizowano tam sceny świetlne, wyłącznik główny, sterowanie z pulpitu sterowniczego oraz sterowanie wszystkimi światłami indywidualnie z pilota.

lip ie c

2 0 1 0

technika

INTELIGENTNY BUDYNEK

możliwości sterowania ogrzewaniem i oświetleniem pozwala m.in. na kontrolę dostępu za pomocą karty transpondera oraz sterowanie za pośrednictwem GSM. Podstawą tego rozwiązania są moduły logiczne LCN. Są to w pełni autonomiczne urządzenia wyposażone w układ mikroprocesorowy, zasilacz, sprzęg sieciowy oraz elektroniczny układ wejścia/wyjścia. Producent oferuje ich 7 rodzajów. Moduły różnią się między sobą obudową, liczbą i rodzajem dostępnych przyłączy, mocą oraz wbudowanym filtrem. Wszystkie są ze sobą kompatybilne i identyczne pod względem oprogramowania. Dwa podstawowe, spełniające rolę czujnika i aktora, to LCN-UPP oraz LCN-SH. Pierwszy jest przeznaczony do montażu w puszce elektrycznej, a drugi w rozdzielni na szynę DIN. Zaleca się, aby puszki montażowe były na tyle duże (najlepiej puszki podwójne lub z kieszenią), żeby obok włączników mogły się zmieścić dwa moduły podtynkowe. Dwa kolejne urządzenia spełniają rolę samych czujników (bez wyjść) – LCN-UPS i LCN-UPS24. Obydwa są montowane do puszki z tą różnicą, że LCN-UPS24 jest zasilany napięciem 24VDC. Pozostałe moduły to: LCN-HU – uniwersalny moduł na szynę DIN z wyjściami 0-10V i DSI/DALI, LCN-LD – moduł o dużej mocy przewidziany dla teatrów,

LCN – wiele dużych instalacji Do najbardziej spektakularnych wdrożeń systemu LCN należy budynek Main Tower we Frankfurcie (zdjęcie), który jest 4. najwyższym budynkiem w Europie. LCN steruje tam 2550 roletami i żaluzjami oraz 5000 lamp. Współpracuje z systemem grzewczym, wentylacyjnym i klimatyzacyjnym oraz instalacją przeciwpożarową. Należy także wspomnieć o budynku Reichstagu w Berlinie, gdzie LCN jest sprzężony z zewnętrznym protokołem Modbus oraz o torze wyścigowym F1 – Motopark w Oschersleben, w którym LCN steruje obsługą całego wyścigu, sygnalizacji świetlnej i boksów. Poszczególne obszary na tym obiekcie są połączone kablem światłowodowym o łącznej długości 5 kilometrów. Wśród wdrożeń LCN w Polsce można wymienić Szpital im. Rydygiera w Częstochowie, hotel „Malachit” w Karpaczu oraz kompleks Nowe Gliwice w Gliwicach.

scen i hal oraz LCN-DI12 – do tworzenia indywidualnych pulpitów sterujących i sygnalizujących. Moduły LCN realizują wszystkie funkcje oferowane w ramach systemu: przełączania, ściemniania, sterowania czasowego oraz funkcje logiczne. Moduły zawierają zazwyczaj 2 wyjścia elektroniczne. Oprócz tego można do nich podpiąć urządzenia peryferyjne, za pomocą 3 portów występujących w różnych konfiguracjach: – T – przeznaczony do podłączenia standardowych przycisków dowolnych producentów lub elektronicz-

KNX/EIB steruje instalacją uliczną System KNX/EIB nadaje się praktycznie do wszystkich zastosowań, od małych domów jednorodzinnych po wielkie biurowce. Jedną z ciekawszych implementacji jest system sterowania oświetleniem miejskim w Salzburgu. Steruje on, na podstawie informacji z czujnika oświetlenia, 19 tys. lamp ulicznych oraz 200 reﬂektorami, których łączna moc sięga 3MW. Oferta instalacji tego typu wygrała ze względu na jej wyjątkowo niską cenę wynoszącą zaledwie 10 250 euro. Koszt jednej godziny oświetlenia zredukowano o niecałe 8 euro (o 2,5%), co umożliwiło zwrot inwestycji w kilka miesięcy. Należy jednak mieć na uwadze, że z punktu widzenia funkcjonalności jest to wyjątkowo prosta instalacja. Stąd też tak niski koszt. W przypadku instalacji w domach jednorodzinnych, gdzie wymagane mogą być takie funkcje, jak ściemnianie oraz sterowanie roletami i ogrzewaniem, koszt instalacji może drastycznie wzrosnąć.

lip iec

2 0 1 0

nych przycisków EIB (za pomocą odpowiednich adapterów), – I – do podłączenia czujników (np. temperatury, sterowania IR, wiatru, odbiornika transpondera), – P – do podłączenia wyposażenia peryferyjnego, np. bloku przekaźników lub portu binarnego. Przykładowo moduły z portem T mogą obsłużyć maksymalnie 8 zewnętrznych przycisków, dla każdego rozróżniając 3 stany: „krótko” – krótkie przyciśnięcie, „długo” – długie przyciśnięcie i „puść” – zwolnienie przycisku po długim przyciśnięciu. Dla każdego stanu można zdefiniować dowolną funkcję, a dodatkowo dzięki podwójnej tablicy przycisków w pamięci aparatu, jeden stan może wywołać dwa niezależne polecenia. Oprócz przycisków, systemem można sterować też zdalnie pilotami IR (4- lub16-przyciskowe). Cała oferta produktów LCN jest bardzo szeroka. Nie sposób jej całej omówić, ale warto przynajmniej wymienić niektóre elementy, takie jak: panele przycisków pojemnościowych, przekaźniki (1-, 2-, 8- krotne, 4 × 2 do silników, 3-krotny DSI/ DALI), czujniki binarne (3-, 4-, 8-krotne), czujniki wewnętrzne (temperatura, światło, ruch) i zewnętrzne (wiatr, deszcz, temperatura) oraz przedłużacze/rozdzielacze portu I.

technika

INTELIGENTNY BUDYNEK transmisyjna zostanie poprowadzona obok wyłącznika różnicowoprądowego, to prąd transmisyjny spowoduje wyzwolenie wyłącznika FI. Aby temu przeciwdziałać, należy przyjąć jedno z dwóch alternatywnych rozwiązań. Pierwsze to odseparowanie żyły transmisyjnej od wyłącznika FI za pomocą modułu galwanicznej separacji i wzmacniacza LCN-IS. Drugie to poprowadzenie żyły transmisyjnej wraz z przewodem i żyłą zerową przez wyłącznik FI.

ganizacji rozwijającej ten standard – KNX/EIBA – jest zrzeszonych ponad 200 producentów sprzętu elektronicznego. Dzięki temu standard ten oferuje niewątpliwie najbogatszą paletę modułów. System KNX/EIB może się komunikować za pośrednictwem istniejącej sieci elektrycznej, fal radiowych, sieci Ethernet i za pomocą własnej magistrali – Instabus. W poniższym opisie skupimy się jednak tylko na ostatnim z wymienionych mediów. Warto w tym miejscu wspomnieć, że istnieje możliwość łączenia linii opartych na różnych magistralach za pomocą odpowiednich sprzęgieł, dzięki czemu w przyszłości będzie możliwe rozbu-

EUROPEJSKI KNX/EIB Jak już wspomniano w pierwszej części artykułu, system KNX/EIB jest standardem europejskim. W or-

Wyceny systemów Xcomfort, LCN i KNX/EIB Przedstawiamy wyceny trzech przykładowych instalacji. Pierwsza z nich to dwupiętrowy domek letniskowy z garażem i ogrodem. Druga to niewielkie mieszkanie, a ostatnia – 10 jednakowych biur połączonych wspólnym korytarzem. We wszystkich instalacjach założono, że temperatura ma być obniżana pomiędzy zadanymi godzinami. Liczbę poszczególnych obwodów w każdej z instalacji przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Liczba obwodów w instalacjach poszczególnych systemów Ogrzewanie

Rolety

Kontaktrony

Czujnik ruchu

Czujnik zalania

Cz. natężenia światła

Przyciski

Klimatyzacja

Domek letniskowy Mieszkanie Biura

Ściemnianie

Instalacja

Światło wł./wył.

TRANSMISJA DANYCH W LCN W sieciach LCN można maksymalnie utworzyć 120 segmentów po 250 modułów każdy. Prędkość transmisji między modułami wynosi 100 pakietów na sekundę (9600 b/s), a między segmentami od 1000 do 10000 pakietów na sekundę (38 kb/s – 2,5 Mb/s). W celu zwiększenia wydajności instalacji moduły można łączyć w grupy. Można utworzyć do 250 grup, przy czym jeden moduł może maksymalnie należeć do 12 z nich. Wtedy za pomocą jednego polecenia, posługując się numerem grupy, wysyłamy jeden rozkaz do wielu modułów naraz. Sieć segmentowa jest przydatna szczególnie w budynkach wielokondygnacyjnych oraz tam, gdzie poszczególne części budynku mają różną specyfikę. Pozwala na wygodniejszy nadzór nad instalacją i usprawnienie transmisji danych. W tym celu poszczególne segmenty sieci łączy się specjalną magistralą segmentów (skrętka 2-parowa Cat 5), która zostaje połączona z magistralą LCN za pośrednictwem sprzęgów. Magistrala ta musi być okablowana linearnie, w przeciwieństwie do magistrali LCN, gdzie występuje pełna dowolność topologii. W wersji maksymalnej system może mieć 30 tys. modułów. Magistrala LCN nie wymaga stosowania osobnego przewodu. Do transmisji wykorzystywany jest przewód neutralny instalacji elektrycznej oraz dodatkowa żyła danych. Zaleca się stosowanie przewodów NYM/ YDY o średnicy 1,5 lub 2,5 mm2, które umożliwiają budowę odcinków nawet do 1000m (długość tę można wydłużyć, stosując światłowody). Żyła danych przewodzi tylko niskie napięcie (±30V), ale należy ją podpiąć w skrzyniach rozdzielczych do bezpieczników. Musi też być podłączona razem z żyłą fazy za pomocą zestyku pomocniczego. Z uwagi na wykorzystywanie żyły zerowej jako przewodu powrotnego do transmisji danych, podczas komunikacji mogą płynąć w niej prądy o wartości do 0,5A. Zatem jeśli żyła

9 1

4 15

5 12

0 11

4 11

2 16

3 1

1 11

26 40

0 10

W tabeli 2 podano ceny brutto nieuwzględniające kosztów medium transmisyjnego ani większości elementów wykonawczych (oprócz elektrozaworów). Jedynie w cenę Xcomfort wliczone są koszty przycisków. W pozostałych systemach ich cena jest uzależniona od tego, czy zastosuje się specjalizowane przyciski i panele, czy też tanie, standardowe łączniki. Dodatkowo, w przypadku sterowania systemem np. za pomocą GSM, w systemie LCN należy dokupić serwer zarządzający, a w Xcomfort należy dokupić Home-Manager oraz moduł GSM. Ceny te należy traktować jedynie poglądowo, szczególnie w przypadku KNX/EIB, gdzie cena jest silnie uzależniona od wyboru producenta. Tabela 2. Ceny brutto instalacji poszczególnych systemów Domek letniskowy Mieszkanie Biura

LCN 17 620 11 580 70 870 1

Xcomfort 17 700 13 040 43 360 2

KNX/EIB 24 370 17 720 52 800

(1) Cena dodatkowo zawiera elementy potrzebne do zrealizowania identyﬁkacji użytkownika na podstawie karty transpondera (2) Zamiast przycisków zastosowano w biurach panele Room-Manager, co nieznacznie zwiększyło koszty, a znacząco poprawiło funkcjonalność

lip ie c

2 0 1 0

technika

INTELIGENTNY BUDYNEK

Więcej informacji Informacje na temat inteligentnych budynków i generalnie automatyki budynkowej znaleźć można w coraz większej liczbie magazynów oraz w Internecie. Zainteresowanym osobom polecamy rozpoczęcie poszukiwań w jednym z miesięczników ﬁrmowanych marką AVT Korporacja, którym jest „Budujemy Dom”. Informacje o nim, a także artykuły poświęcone tytułowej tematyce znaleźć można na stronie http://www.budujemydom.pl

dowanie istniejącej sieci o nowe segmenty, np. radiowe. Moduły systemu KNX/EIB można ogólnie podzielić na sensory, aktory i elementy systemowe. Sensory to urządzenia sterujące, wejścia systemu, które wysyłają na magistralę rozkazy i dane. Są to na przykład przyciski, panele dotykowe i wszelkiego rodzaju czujniki. Z racji pełnionych funkcji są zazwyczaj przystosowane do montażu poza szyną DIN. Do puszek instalacyjnych, w których montowane będą sensory, konieczne jest doprowadzenie tylko przewodu magistralowego. Wyjątkiem są tutaj moduły spełniające rolę zarówno sensora, jak i aktora. Wtedy należy też doprowadzić przewód sieciowy zasilający odbiornik. Aktorami nazywamy urządzenia wykonawcze, wyjścia systemu, realizujące rozkazy wysłane przez sensory. Są to włączniki, ściemniacze i regulatory. W większości wypadków aktory występują w dwóch rodzajach obudów: do montażu podtynkowego i na szynie DIN. Urządzenia systemowe to wszelkie elementy niezbędne do funkcjonowania systemu, czyli zasilacze, sprzęgła i przewody. Magistrala Instabus nie tylko umożliwia komunikację pomiędzy modułami, ale także dostarcza do nich zasilanie. Obie funkcje realizowane są za pomocą tej samej pary przewodów. Większość elementów systemu składa się z dwóch części: portu magistralowego oraz specyficznego elementu końcowego. Zadaniem portu jest umożliwienie komunikacji pomiędzy magistralą i elementem końcowym. W tym celu musi on odizolować stałe napięcie za-

lip iec

2 0 1 0

silania od przesyłanych danych. Zasilacz dostarcza napięcie 28V. Port magistralowy stabilizuje je w celu uzyskania koniecznych do poprawnej pracy elementu napięć 24V i 5V. Odległość od zasilacza do najdalszego elementu wynosi maksymalnie 350 metrów, tak więc przy topologii gwiazdy największa odległość pomiędzy dwoma modułami może wynosić nawet 700 metrów. Kolejnym ograniczeniem jest maksymalna długość magistrali, wynosząca 1000 metrów. W celu zwiększenia zasięgu instalacji możliwe jest zastosowanie więcej niż jednego zasilacza. Minimalna odległość pomiędzy zasilaczami wynosi 200 metrów. Do jednej linii można podłączyć 64 elementy magistralowe, jednak zaleca się podłączanie maksymalnie 50 urządzeń. Stosując odpowiednie wzmacniacze, tzw. repeatery, można podłączyć do jednej linii maksimum 256 modułów. Za pomocą odpowiednich sprzęgieł można połączyć 15 linii w jeden obszar. Jeśli nadal jest to za mało, istnieje możliwość połączenia ze sobą 15 obszarów za pomocą linii szkieletowej. Daje to możliwość stworzenia instalacji składającej się z ponad 10 tys. elementów bez konieczności stosowania repeaterów, a stosując je – ponad 60 tysięcy. Magistrala Instabus jest oparta na skrętce ekranowanej, w której jedna para

jest wykorzystywana, a druga pełni rolę rezerwowej. Dzięki temu, że magistrala tworzy sieć SELV (Safety Extra-Low Voltage), możliwe jest instalowanie sensorów w miejscach, gdzie napięcie 230VAC jest niedopuszczalne. Programowanie może odbywać się na jeden z dwóch sposobów. W trybie Easy możliwe jest skonfigurowanie modułów za pomocą przycisków i pokręteł znajdujących się na obudowach. Daje to ograniczone możliwości i nadaje się jedynie do prostszych instalacji. Drugą możliwością jest tryb System, wymagający podłączenia do magistrali komputera z zainstalowanym oprogramowaniem ETS. Za jego pomocą w prosty sposób można zdefiniować strukturę instalacji, uwzględniając podział na budynki, sekcje budynków (np. piętra), pomieszczenia i szafki rozdzielcze. Urządzenia można dodawać z katalogu i przyporządkowywać im pomieszczenia czy szafki, w których są zainstalowane. Każde urządzenie musi mieć nadany adres, za pomocą którego będzie identyfikowane w systemie. Struktura adresu, zbliżona do struktury adresu IP, składa się z 3 części: numeru obszaru, numeru linii i numeru urządzenia. Na podstawie adresu docelowego przesyłane telegramy mogą być skutecznie odfiltrowywane w sprzęgłach linii i obszarów, co może znacznie zmniejszyć ruch w sieci. Skojarzenie aktora i sensora odbywa się przez przeciągnięcie ich funkcji do jednej grupy. Obsługa i programowanie za pomocą programu ETS3 są bardzo intuicyjne, a hierarchiczna budowa sieci znacznie ułatwia kontrolowanie projektu. Bazy danych elementów są dostępne na stronach ich producentów. Robert Klonek, Paweł Jendrusiewicz

O autorach Autorzy są absolwentami automatyki i robotyki na Politechnice Śląskiej w Gliwicach. Od wielu lat zajmują się zagadnieniami inteligentnego budynku, a w szczególności ich popularyzacją oraz rozwojem. Obecnie pracują nad modułem rozpoznawania mowy dla systemów automatyki, pozwalającym na sterowanie instalacją za pomocą komend głosowych.