Woord vooraf

Het boek Wild Land is een schot in de roos. Het combineert aandacht voor de terugkeer van wilde dieren, oprechte verwondering over de schoonheid en de veelzijdigheid van de natuur en een intense beleving van al die natuurpracht. Als voorzitter van Natuurpunt vind ik dit boek dan ook een aanrader voor iedereen, en dus niet alleen voor mensen die actief zijn in het natuurbehoud.

Over de hele wereld staat de natuur zwaar onder druk. De biodiversiteitscrisis en de klimaatcrisis plaatsen ons voor ongeziene, grote uitdagingen, die zelfs de stabiliteit van onze samenleving in gevaar brengen. De aarde kent momenteel een massaextinctie, waarbij meer dan één miljoen soorten planten en dieren in hun voortbestaan bedreigd worden en het uitsterven van soorten honderden keren sneller verloopt dan op het natuurlijke tempo.

Ook in het dichtbevolkte Vlaanderen heeft de natuur het zwaar te verduren, al leveren acties voor meer en betere natuur soms hoopgevende successen op. Dat bewijst bijvoorbeeld de terugkeer van een aantal iconische dieren zoals de wolf, de oehoe, de raaf, broedende kraanvogels en de bever. Die successen van het natuurbehoud moeten we vieren. Ze geven ons vertrouwen dat we de komende jaren nog veel meer kunnen bereiken!

Die diersoorten konden gelukkig terugkeren dankzij het herstel van populaties, een verbeterde soortenbescherming, het behoud en herstel van habitats, instandhoudingsacties gedurende vele, vele jaren en dat alles ondersteund door degelijke wetgeving, langetermijnfinanciering en gedreven mensen. De natuur kan zich herstellen als ze maar voldoende ruimte krijgt. Daarbij is het van cruciaal belang om natuurgebieden robuuster te maken en met elkaar te verbinden, zodat een echt natuurnetwerk kan ontstaan. Natuurpunt werkt daar in Vlaanderen keihard aan mee.

In Wild Land beschrijft Paul Cobbaert op een heldere en aantrekkelijke manier de terugkeer van een groot aantal iconische dieren in onze landschappen. Hij gaat na hoe het komt dat die wilde dieren terugkeren naar ons land en wat dat betekent voor onze natuur. Daarvoor ging hij in gesprek met een bont gezelschap van wetenschappers en onderzoekers, natuurwerkers, beleidsmakers en actievoerders – ze konden allemaal hun boeiende verhaal kwijt in dit boek.

De auteur wist ook schitterende momenten van natuurbeleving vast te leggen in meer dan tweehonderd prachtige foto’s. Hij wil ons in woord en beeld laten kennismaken met de schoonheid van onze eigen wilde natuur. We hoeven zeker niet naar exotische oorden te trekken om fascinerende dieren te observeren, al lijkt het gras aan de andere kant van de wereld misschien groener, mysterieuzer en indrukwekkender. We staren met grote ogen naar buitenlandse beelden van exotische dieren en hun weelderige biotopen, maar vergeten intussen hier door het raam naar buiten te kijken. Nochtans is wat zich in onze achtertuin afspeelt minstens even boeiend. En wie dat schouwspel heeft gezien, zal er nooit meer naast kunnen kijken – ook onze natuur is onwaarschijnlijk wild. Ik kan alleen maar hopen dat Wild Land veel harten en ogen zal openen voor de natuur die er nog is en dat het boek ook veel mensen wakker zal schudden.

Want jammer genoeg valt er niet enkel goed nieuws te melden. Recente rapporten wijzen erop dat één op acht vogelsoorten op aarde met uitsterven bedreigd is. Sinds 1970 is de vogelpopulatie in Noord-Ame- rika afgenomen met naar schatting drie miljard vogels. In de Europese Unie zijn er sinds 1980 zowat 600 miljoen vogels minder. Veel van onze vogelpopulaties staan onder grote druk. Ze hebben te lijden onder de uitbreiding en intensivering van de landbouw, die een probleem vormt voor 73% van alle bedreigde soorten; onder niet-duurzame vormen van houtkap en bosbeheer en onder de klimaatcrisis.

Ook de achteruitgang van de insecten blijft verontrustend. Studies spreken over een lokale daling van de aantallen tot 75% op enkele decennia tijd. Ook de rode lijsten van diverse ongewerveldengroepen laten geen fraai beeld zien. Niet minder dan de helft van de Belgische bijen is bedreigd.

Ook bij de dagvlinders vinden we heel wat zorgenkindjes. En van de 44 Europees beschermde habitats verkeren er slechts drie in goede staat.

Het herstel van een aantal vogels, zoogdieren en andere dieren is hoopgevend, maar mag niet leiden tot de conclusie dat het goed gaat met de natuur. Die successen kunnen ons wel bijkomende energie geven om voort te werken aan meer en betere natuur. Al mogen we niet de illusie hebben dat het gemakkelijk zal zijn, want de succesverhalen spelen zich af tegen een achtergrond van achteruitgang van de biodiversiteit en de uitdagingen zullen de volgende jaren alleen maar groter worden. Met een groeiende wereldbevolking en een exploderende consumptie neemt de druk op planten en dieren in het wild steeds verder toe, waardoor nog meer soorten in het gedrang komen. Die trend kunnen we alleen maar keren door een radicale verandering in onze voedsel-, energie- en industriesystemen en een drastische verstrenging van de wetten voor milieu- en natuurbescherming.

Het traditionele natuurbehoud heeft zich de voorbije decennia sterk toegespitst op het veiligstellen van de natuur in een aantal beschermde gebieden of natuurreservaten. Maar de grote milieuvraagstukken van bodem-, water- en luchtvervuiling en klimaatverandering stoppen niet aan de rand van natuurgebieden. Reservaten konden niet verhinderen dat ook de natuur in de beschermde gebieden tot op zekere hoogte is afgetakeld. Het streven naar grote(re) samenhangende eenheden natuur, het herstel van gedegradeerde gebieden, maar ook de creatie van ‘nieuwe natuur’ en de integratie van natuur en natuurbehoud buiten de eigenlijke natuurgebieden zijn meer dan dringend nodig. Natuurpunt probeert de weg te wijzen met ‘Natuur in het hart’, een aantal toekomstbeelden die tonen hoe Vlaanderen er in 2050 zou kunnen uitzien als we de nodige transities in onze samenleving echt realiseren en de natuur de heel belangrijke rol laten spelen die haar toekomt.

Dit boek besteedt terecht veel aandacht aan grote en ‘aaibare’ soorten. Ik hoop dat Wild Land erin slaagt meer verbinding en verwondering te creëren voor zowel in het oog springende soorten als de minder bekende soorten en soortgemeenschappen in onze natuur, en dat we nog sterker in actie schieten om die natuur te beschermen. Want wie met zoveel trots, respect en bewondering naar onze natuur kijkt, zal ook spontaan geneigd zijn om die beter te beschermen.

Wild Land is een hoopgevend boek waar ik Paul Cobbaert oprecht voor wil bedanken.

Bart Vangansbeke, Voorzitter Natuurpunt