Na co BAZY PATENTOWE ? Magdalena Jackowska Tylko w Europie każdego roku przedsiębiorcy, organizacje i osoby prywatne wydają około 20 miliardów dolarów na badania wykonane już wcześniej przez kogoś innego. Szacuje się, że aż 30% wszystkich badań przeprowadzanych na świecie jest dublowanych. Patrząc na te dane aż trudno uwierzyć, że w dobie Internetu, aż tak dużo pieniędzy jest po prostu marnowanych. Dlaczego tak się dzieje? Przede wszystkim z powodu braku dostępu do informacji. Składa się na to zarówno braku świadomości istnienia profesjonalnych baz danych, jak również nieumiejętność korzystania z profesjonalnych, wyspecjalizowanych źródeł informacji. Jednymi z najciekawszych i wszechstronnych choć jednocześnie bardzo wyspecjalizowanych źródeł informacji biznesowych są patentowe bazy danych. Warto wiedzieć, że aż 80 % informacji zawartych w dokumentach patentowych nie jest publikowana w żadnym innym dokumencie. Co roku z powodu niewykorzystania informacji patentowej ponoszone są ogromne nakłady finasnowe, osobowe oraz emocjonalne na realizację pomysłów i rozwiązań technologicznych, które są już znane i opatentowane od lat. Podstawową funkcją patentowych baz danych jest dostarczanie informacji potrzebnych do prowadzenia badań naukowych, oraz do wyboru tematyki prac naukowo – badawczych, w chwili ubiegania się o patent, służą do weryfikacji tego, na ile zgłoszone rozwiązanie jest prawdziwie twórcze i pomysłowe pozwalając uniknąć rozczarowania. Jednak ich przydatność jest znacznie szersza. Bazy danych pozwalają na zapoznawanie się z innymi niż własne rozwiązaniami technicznymi w celu zdobycia wiedzy o renomowanych rozwiązaniach oraz poszukiwania inspiracji. Z ich pomocą można poznać szczegółowe rozwiązania techniczne i technologiczne, a nawet niekiedy zorientować się jakie przedsięwzięcia planują inni np. konkurenci biznesowi. Chcąc rozwinąć swój dotychczasowy zakres lub formę produkcji przedsiębiorcy z pomocą patentowych baz danych mogą odnaleźć osobę, która dzięki swojemu wynalazkowi zrewolucjonizuje ich biznes. Mogą szukać gotowych rozwiązań do zrealizowania swoich pomysłów na biznes, lub też wykorzystywać zebrane informacje jako kierunkowskaz do wytyczenia nowych szlaków i kierunków rozwoju firmy czy przedsięwzięcia. Choć bazy patentowe są w tym zakresie jeszcze niedoceniane, mogą okazać się wyjątkowo cennym narzędziem nie tylko dla przedsiębiorców, ale również dla inwestorów. Przede wszystkim mogą oni sprawdzić pomysł, w który zamierzają zainwestować pieniądze. Dzięki bazom danych inwestor może sprawdzić, czy proponowany mu pomysł faktycznie jest tak innowacyjny i nowatorski jak przedstawia go jego wynalazca. Mogą też oczywiście sprawdzić czego w danej dziedzinie do tej pory dokonano, a tym samym czego należy biznesowo unikać, gdyż może się wiązać z ochroną patentową. Korzyści z korzystania z patentowych baz danych są ogromne dla każdego, kto chce zgłosić wynalazek, zainwestować w nową technologię, rozwinąć biznes używając nowych rozwiązań technicznych. Dzięki informajcom zawartym w patentowych bazach danych można: • zaoszczędzić pieniądze unikając powielania prac badawczo-rozwojowych;
• zaoszczędzić czas, nakłady pracy i środki finansowe określając realną zdolność patentową własnych rozwiązań; • przestrzegać prawa mając pewność, że rozwiązania techniczne nie naruszają praw innych podmiotów; • określić wartość wynalazków własnych, oraz wynalazków innych twórców z tej samej dziedziny; • zarobić pieniądze wykorzystując rozwiązania, które z powodu wygaśnięcia prawa wyłącznego mogą być przedmiotem swobodnej gospodarczej eksploatacji lub na które nie zostało udzielone prawo wyłączne;, • wyprzedzić konkurencję zdobywając cenne informacje rynkowe na temat działań innowacyjnych oraz kierunku rozwoju konkurencyjnych firm z branży, • być na czasie wyszukując, analizując i sprawdzając główne trendy w określonych dziedzinach techniki, zwłaszcza dotyczące dziedzin ważnych dla interesu publicznego, takich jak opieka zdrowotna i ochrona środowiska. Dzięki dynamicznemu rozwojowi technik teleinformatycznych badana patentowe i towarzyszące im działania zmieniły swoją postać. Kluczową rolę odgrywają dziś bazy danych wraz z narzędziami udostępniania i wyszukiwania informacji przez sieć Internetu. Paradoksalnie, narzędzia te, które zazwyczaj ułatwiają wiele procesów, automatyzują je, w przypadku wyszukania odpowiedniego dokumentu zdecydowanie komplikują proces. Umiejętność skutecznego poruszania się w świecie baz danych i to nie tylko urzędów patentowych, jest dziś bezwzględnym warunkiem dbałości o dorobek swoich pomysłów, badań, kreatywności. Światowe sieci komputerowe tworzą także ogromne możliwości analiz dotyczących ocen opłacalności lokowania własnych patentów na rynkach innych krajów. To ogromna szansa którą warto wykorzystać.
I.
Czym jest badanie patentowe?
Badanie patentowe jest analizą mającą na celu wyszukanie w bazach patentowych dokumentów, które są podobne do badanego wynalazku lub pomysłu na wynalazek.
II. Co to jest wynalazek? Wynalazkiem może być każde rozwiązanie techniczne przyjmujące postać przedmiotu, produktu, wytworu, sposobu wytwarzania, sposobu łączenia, który jest nowy, posiada poziom wynalazczy i nadaje się do przemysłowego stosowania. Wynalazek jest nowy, wtedy gdy nie jest on częścią stanu techniki – chodzi o tzw. nowość światową. Do stanu techniki należy wszystko co zostało kiedykolwiek i gdziekolwiek opublikowane i ujawnione. Jeżeli publikacja ujawniająca część naszego wynalazku znajduje się na przykład w bibliotece w jednym z krajów Azji i ekspert urzędu patentowego, który bada nasz wynalazek, odnajdzie tę publikację, może ją przeciwstawić naszemu wynalazkowi. Należy pamiętać, że wszystkie publikacje przedstawiające zbliżone i podobne do naszego wynalazku rozwiązania, które zostały opublikowane gdziekolwiek na świecie mogą zostać przeciwstawione: dotyczy to publikacji w czasopismach naukowych, prezentacji na
konferencjach naukowych, katalogów handlowych. Również każde użycie wynalazku w obrocie handlowym stanowi ujawnienie wynalazku. Przeciwstawiony może zostać nawet anonimowy artykuł – ważna jest dla urzędu treść tego artykułu i data jego ujawnienia, dotyczy to również informacji zawartych w Internecie. Ogłaszając swoje wyniki naukowe lub przedstawiając swój wynalazek na stronie internetowej należy pamiętać, że jeżeli zostanie on ujawniony zanim zostanie dokonane zgłoszenie wynalazku, spowoduje to bezpowrotną utratę cech nowości i w konsekwencji utratę zdolności patentowej rozwiązania. Kolejnym kryterium, jakie wynalazek musi spełniać to jest poziom wynalazczy. Uważa się, że wynalazek jest nieoczywisty, jeśli nie wynika on dla znawcy, fachowca z danej dziedziny w sposób oczywisty z połączenia na przykład dwóch różnych znanych rozwiązań. Jest to jedno z najtrudniejszych kryteriów wynalazku. Łatwiej wynalazek uznaje się za nowy, niż za posiadający poziom wynalazczy. W doktrynie polskiej panuje pogląd, że w przypadku oceny nieoczywistości rozwiązania należy brać pod uwagę każdy publikowany dokument w świetle dostępnej wiedzy, a także całą wiedzę ogólną dostępną dla specjalisty na dzień przed zgłoszeniem wynalazku. W tym kontekście należy rozważyć, czy przy rozpatrywaniu problemu technicznego specjalista znający najbliższy stan techniki miałby możliwość dość do zastrzeganego rozwiązania bez dokonań twórczych, tzn. w sposób zawodowy i rutynowy (du Vall, 2008). W przypadku wynalazków chemicznych, farmaceutycznych jest możliwość uzyskania patentu na nowe zastosowanie znanej substancji. Na przykład znana jest substancja stosowana do leczenia schorzeń kardiologicznych, a kolejne badania stwierdziły, że ta sama substancja może być stosowana również do leczenia zmian reumatycznych. Wtedy mamy do czynienia z nowym zastosowaniem znanej substancji. Jeżeli urząd patentowy uzna, że dany wynalazek spełnia wszystkie kryteria patentowalności, przyznaje patent. Czas trwania patentu wynosi 20 lat od daty zgłoszenia wynalazku do ochrony. Ochrona przyznawana przez patent, jest ochroną terytorialną, ograniczoną do obszaru na który wniesiono o ochronę. Przykład: wynalazek zgłoszony w Polsce, na który następnie Urząd Patentowy RP (dalej: UP RP) przyznał patent, chroniony jest tylko na terytorium Polski. Uprawniony z patentu polskiego może zakazać w Polsce osobie trzeciej, nie mającej jego zgody, korzystać z jego rozwiązania, wytwarzać, używać, oferować, wprowadzać do obrotu lub importować dla tych celów produktów będących przedmiotem wynalazku lub produktów otrzymanych bezpośrednio sposobem chronionym patentem. Jednak poza granicami Polski każda osoba trzecia może wykorzystywać rozwiązanie zawarte w polskim patencie bez zgody uprawnionego z polskiego patentu. Nie może jedynie wprowadzać przedmiotu wynalazku do obrotu w Polsce.
III.Co zawierają bazy danych? Patentowe bazy danych zawierają dokumenty patentowe czyli opublikowane lub udostępnione do publicznego wglądu opisy zgłoszeniowe wynalazków, wzorów użytkowych i wzorów przemysłowych, a także opisy patentowe wynalazków, dodatkowe świadectwa ochronne na produkty lecznicze i środki ochrony roślin, opisy ochronne wzorów użytkowych, wzorów zdobniczych i wzorów przemysłowych..
Dokumenty te przedstawiają rozwiązania techniczne, które przynajmniej w opinii zgłaszających są nowymi, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania. Zbiory te zawierają więc bezkonkurencyjny zakres wiedzy technicznej, choć różny w poszczególnych jej dziedzinach. Z dokumentu patentowego można ustalić wszystkie użyteczne informacje dotyczące wynalazku jak i właściciela praw do patentu: dane właściciela prawa wyłącznego, datę zgłoszenia tj. datę obowiązywania prawa oraz informacje o kraju lub krajach, w których obowiązuje prawo wyłączne. Jednak poza użytecznością informacji, największą zaletą patentowych baz danych jest aktualność informacji. Dane o rozwiązaniach technicznych publikowane w literaturze technicznej zazwyczaj są opóźnione o 2-3 lata od momentu ich odkrycia. Natomiast patentowe bazy danych udostępniają te informacje natychmiast po ogłoszeniu o udzielonych prawach wyłącznych w oficjalnym wydawnictwie urzędu patentowego. W przypadku nowych zgłoszeń patentowych następuje to zazwyczaj po upływie 18 miesięcy od daty zgłoszenia wynalazku w urzędzie patentowym lub, jeśli zastrzeżone zostało pierwszeństwo, od daty pierwszeństwa. Zgłoszenie patentowe może też zostać opublikowane przed upływem wyżej wymienionego okresu, ale tylko na wniosek zgłaszającego. Wtedy może się zdarzyć tak, że zgłoszenie patentowe zostanie ujawnione do 12 miesięcy od daty zgłoszenia. Dodatkowo bazy danych zawierają informacje o stanie prawnym w zakresie ochrony przemysłowej danego rozwiązania. Patentowe bazy danych zawierają następujące dokumenty: • zgłoszenia wynalazków, wzorów użytkowych, znaków towarowych będące w trakcie rozpatrywania ich zdolności ochronnej; • Zgłoszenia które w wyniku decyzji negatywnych, bądź niedopełnienia formalności proceduralnych (np. wniesienie odpowiednich opłat) nie otrzymały ochrony patentem (dostępne są w postaci pierwotnego zgłoszenia patentowego); • patenty, prawa ochronne i znaki towarowe w mocy, • wzory przemysłowe i wzory zdobnicze, • oznaczenia geograficzne.
Do kiedy patent przyznaje wyłączność na korzystanie z rozwiązania zawartego w uzyskanym patencie i od kiedy można korzystać z rozwiązań zawartych w patentach? Decyzja o przyznaniu patentu jest decyzją warunkową – tym warunkiem jest wniesienie opłaty urzędowej: za utrzymanie w mocy ochrony wynalazku od daty zgłoszenia wynalazku w urzędzie patentowym aż do daty wydania decyzji oraz za publikację. Następnie co roku uprawniony z patentu jest zobowiązany, o ile jest zainteresowany utrzymaniem patentu w mocy, do wnoszenia opłaty urzędowej za kolejny okres ochrony swojego patentu. Jeżeli uprawniony z patentu zrezygnuje z wnoszenia opłat urzędowych za utrzymanie patentu w mocy albo upłynął już okres 20 lat od daty zgłoszenia lub z powodu innych okoliczności
patent wygasa, a przedmiot patentu wchodzi w zakres wiedzy powszechnej i może być swobodnie wykorzystywany. Co więcej uznano, „że imitacja takich osiągnięć, które stały się już częścią wiedzy powszechnej, nie może być zakwalifikowana jako czyn nieuczciwej konkurencji i stanowi jedynie dozwolone dostosowanie się przedsiębiorcy do aktualnego poziomu rozwoju gospodarczego.” (Ewa Nowińska, 2008) Co można wyczytać z informacji patentowej? - Czy istnieją jakieś inne, alternatywne rozwiązania wynalazku a jeśli tak, to w jaki sposób do niego nawiązują; - Czy rozwiązanie będące przedmiotem zgłoszenia może być użyteczne jeżeli chodzi o unowocześnienie już istniejącego produktu lub wytworzenie produktu całkiem nowego? - Czy opracowywane rozwiązanie może pomóc w osiągnięciu przewagi konkurencyjnej na danym rynku? - Czy istnieją potencjalni licencjobiorcy lub inwestorzy, którzy pomogliby we wprowadzeniu produktu na rynek? - Czy inne przedsiębiorstwa konkurencyjne mogą opracować podobne rozwiązanie i jak to wpłynie na wartość i możliwość stosowania zgłoszonego rozwiązania? IV. Kto może być zainteresowany przeprowadzeniem badania patentowego? Istnieje wiele powodów, dla których przeprowadza się badanie patentowe. Na przykład: - twórca chciałby sprawdzić, zanim dokona zgłoszenia wynalazku w urzędzie patentowym i poniesie związane z tym koszty, czy to co wymyślił nie zostało już zgłoszone do ochrony – wtedy mamy do czynienia z badaniem patentowym w celu ustalenia nowości rozwiązania. - firma chciałaby wprowadzać produkt, ale nie chce naruszać praw osób trzecich, dlatego jest zainteresowana sprawdzeniem, czy dany produkt został zgłoszony lub opatentowany na rzecz innej firmy np. w Polsce - wtedy mamy do czynienia z badaniem patentowym na czystość patentową. - firma X wytwarza jakiś produkt i została pozwana przez firmę Y, że narusza jej patent. Jako strategię obrony swojego produktu firma X postanawia przeprowadzić badanie patentowe w celu wyszukania dokumentów mogących wskazywać na to, że patent został przyznany spółce Y z naruszeniem zasad patentowalności (czyli wynalazek nie był nowy lub był oczywisty) – wtedy mamy do czynienia z badaniem patentowym w celu wyszukania dokumentów podważających ważność patentu, - naukowiec, który chciałby uzyskać listę najnowszych zgłoszeń patentowych w swojej dziedzinie, które mogłyby mu pomóc w jego dalszej pracy naukowej – wtedy mamy do czynienia z badaniem stanu techniki