Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης»
Δίκτυο παρεμβάσεων για την βιωσιμότητα του Πάρκου Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Αντώνης Τρίτσης»
Διπλωματική εργασία Τμήμα αρχιτεκτόνων Μηχανικών Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Σεπτέμβριος 2016 Ακαδημαϊκό έτος 2015-2016 Επιβλέπουσα: Πολυξένη Μάντζου Σύμβουλοι: Πατρίκιος Γεώργιος, Κεβεντσίδης Κωνσταντίνος
Μινέτου Ιωάννα Εμμανουηλίδου Φωτεινή
Περιεχόμενα
1.
Εισαγωγή 1.1 Τοποθεσία 1.2 Modulars
08 16 18
2.
Ιστορική Εξέλιξη
20
3.
Ιδέα /Στρατηγικοί άξονες 3.1 Δίκτυο πράσινων διαδρομών
36
4.
5.
4.1 4.2 4.3 4.4
Σχέση με τον αστικό ιστό Χρήσεις Γης Φυτεύσεις Σκληρά Υλικά
Master_Plan 5.1 Περιοχή Α 5.2 Περιοχή Β 5.3 Περιοχή Γ 5.4 Περιοχή Δ 5.5 Περιοχή Ε
40 46 52 58 64 66 70 74 78 82
1. Εισαγωγή
Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης» σημερινή έκταση
8
Διάγραμμα με συγκέντρωση πτηνών
ΘΕΜΑ Κέντρο της διπλωματικής μας εργασίας το Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίσης «Αντώνης Τρίτσης», έναν χώρο ζωτικό τόσο για την πόλη όσο και για το οικοσύστημα της Αττικής, καθώς πρόκειται για έναν μικρό υγοβιότοπο, τον τελευταίο του λεκανοπεδίου. Το Πάρκο αυτό βρίσκεται στο Ίλιον, στην περιοχή γνωστή ως Πύργος Βασιλίσσης, και αυτό για τον Πύργο της βασίλισσας Αμαλίας ο οποίος είναι εντός του Πάρκου. 9
ΑΦΕΤΗΡΙΑ Από την πρώτη στιγμή, αποτέλεσε κοινή αφετηρία η επιθυμία να ασχοληθούμε με τον αδόμητο χώρο στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις, και πιο συγκεκριμένα με το δημόσιο κομμάτι τους. Η προβληματική μας ξεκίνησε από το γεγονός ότι στην Ελλάδα ο δημόσιος χώρος συνήθως προκύπτει συμπτωματικά, ως περίσσευμα από την ανοικοδόμηση, κι όχι ως αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολεοδομικών πρωτοβουλιών και κυκλοφοριακών παρεμβάσεων. Επιπλέον, το αστικό πράσινο είναι σχεδόν ανύπαρκτο, γεγονός που έχει οδηγήσει σε πόλεις μη βιώσιμες για τους κατοίκους της, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Αθήνα.
10
Κεντρική λίμνη
Εικόνα από τις εγκαταστάσεις των παλιών στάβλων του Όθωνα
11
Αριστερά: Σιδηροδρομικές γραμμές Πελοπονήσου που δεν χρησιμοποιούνται πλέον Κάτω: Είσοδος επί της οδού Φυλής
12
Αριστερά: και κάτω: Εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα στο χώρο του Πάρκου Κάτω: Κτιριακές εγκαταστάσεις
13
14
Εικόνα από το αναψυκτήριο προς τη λίμνη
Εικόνα από το αναψυκτήριο προς το λόφο των προσκόπων
15
1.1 Τοποθεσία
16
Πάρκο “Αντώνης Τρίτσης”
Γειτονικοί Δήμοι του Πάρκου
Δυτικά προάστια Αθήνας
Λεκανοπέδιο Ν. Αττικής
Χωροθέτηση Πάρκου στην Αττική
17
1.2 Modulars
Σύγκριση με πάρκα στην Αττική Εθνικός κήπος, 16ha
Πεδίον του Άρεως, 27.7ha
Άλσος Φιλαδέλφειας, 47ha
Άλσος Συγγρού, 95ha
Πάρκο “Αντώνης Τρίτσης” 110ha
Πάρκο στο Ελληνικό, 530ha
18
Σύγκριση με πάρκα στην Ευρώπη Parc de la Villette, Paris, France, 55.5ha
Πάρκο “Αντώνης Τρίτσης” 110ha
El Retiro Park, Madrid, Spain, 125ha
Hyde Park, London, England, 210ha
Tempelhof Park, Berlin, Germany, 386ha
Phoenix Park, Dublin, Ireland, 707ha
19
2. Ιστορική εξέλιξη έκταση 300 στρ Ιωάννης Παπαθεοδώρου Λεφάκης
1832
John Williams & George Miles
1838
Δημήτριος Κοντάκης
1848
Όθωνας και Αμαλία
1861
έκταση 2500 στρ έξωση βασιλικής οικογένειας
κηρύσσεται εθνική ιδιοκτησία με ψήφισμα της Β΄ Εθνικής Συνελεύσεως και η διαχείριση του κτήματος Επταλόφου ανετέθη στο Υπουργείο Οικονομικών
Ιδιοκτησιακό καθεστώς
1863 1870
Σίμωνας Σίνας βαρώνος ο οποίος αγοράζει το κτήμα από την Αμαλία
1878
Γεώργιος Παχύς
1920
οικογένεια Σερπιέρη
κατασκευάζεται σε έκταση του κτήματος νέος σταθμός στους Αγίους Αναργύρους από τον Σιδηρόδρομο ΠΑΠ
1931
συστήνεται η “Αγροτική Εταιρεία Πύργος Βασιλίσσης ΑΕ” από τον Ιωάννη Βαπτιστή Σερπιέρη
έκταση 1300στρ αγοράζονται από το Υπουργείο Οικονομικών για την Βασιλική Αεροπορία
1937
έκταση 900 στρ παραμένουν στην οικογένεια Σερπιέρη
περνάει στον έλεγχο του “Λαϊκού Ιδρύματος Επαγγελματικής Προστασίας Ελληνικού Λαού”, όπου ανεγέρθηκαν οικήματα για τη λειτουργία Πρακτικών Γεωργικών και Τεχνικών Σχολών
1940
εγκαταστάθηκε η γερμανική φρουρά
1941
20
α’ περίοδος 1868, “ΕΠΤΑΛΟΦΟΣ”, τοπογραφικό σχεδιάγραμμα του βασιλικού κτήματος (2.500 στρέμματα)
21
1947
παραχωρείται το κτήμα και οι εγκαταστάσεις σε αυτό στο“Βασιλικό Εθνικό Ίδρυμα”
1948
παραχωρείται μια έκταση στο Σώμα Ελλήνων Προσκόπων ως δωρεά του Βασιλιά Παύλου
1950
παραχωρείται η έκταση της κεντρικής πλατείας των Αγίων Αναργύρων στην Κοινότητα
1953
ιδρύεται το “Κέντρο Βρεφών Μητέρα” σε έκταση που δωρίζεται από την βασίλισσα Φρειδερίκη
1958
παραχωρείται έκταση για το “Ίδρυμα Προστασίας & Αποκατάστασης Παιδιών & Νέων με Νοητική Υστέρηση, Θεοτόκος”
1968
επεκτείνεται το Εθνικό Ίδρυμα με τη δημιουργία της “Τεχνικής Σχολής Μαθήσεως Αγ. Αναργύρων”
κατασκευάζεται το δημοτικό γήπεδο Ιλίου, αμαξοστάσια για τα απορριμματοφόρα και φυτώριο για τις ανάγκες του Δήμου
1970
παραχωρείται έκταση για το 7ο Δημοτικό Σχολείο Καματερού από το “Βασιλικό Εθνικό Ίδρυμα”
χτίζονται εγκαταστάσεις για την στέγαση του “Εθνικού Ιδρύματος Αποκατάστασης Αναπήρων”
1972
χτίζονται κτίρια και μηχανουργεία του Υπουργείου Γεωργίας και λειτουργούν οι “Σχολές Μηχανικής Καλλιέργειας Πύργου Βασιλίσσης” και αυθαίρετες κατοικίες σε κοντινή απόσταση
22
β’ περίοδος 1962, χάρτης της περιοχής Πύργος Βασιλίσσης
23
1985
μεταβιβάζεται ο χώρος στην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου και οι αρμοδιότητες στον Οργανισμό Αθήνας
1987
κατοχυρώνεται ο ενιαίος χαρακτήρας της έκτασης, η οποία προορίζεται να διαμορφωθεί σε υπερτοπικό πόλο αναψυχής “Οικολογικό πάρκο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και κέντρο εκπαίδευσης” κατά το Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας
1993
δημοπρατείται η πρώτη φάση του έργου (υπ. αρχιτέκτονας η Ρ. Κλουτσινιώτη από το γραφείο Θ. Παπαγιάννης)
ολοκληρώνεται η Α’ φάση διαμόρφωσης του πάρκου και η έκταση του Επταλόφου ονομάζεται “Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης Αντώνης Τρίτσης”
1996
παραχωρείται έκταση 60στρ από τον Σερπιέρη για την δημιουργία εισόδου προς το Παρκο με αντάλλαγμα την εμπορική εκμετάλλευση 40στρ εκτός υποχρεώσεων Ζώνης Ελέγχου
ολοκληρώνεται η Β φάση διαμόρφωσης του πάρκου και παραχωρείται η χρήση του στον Α.Σ.Δ.Α.
2001
δημιουργείται ο Φορέας Διαχείρισης του Πάρκου
2002
ολοκληρώνονται οι Εργατικές Κατοικίες στον Δήμου Ιλίου
2007 συστήνεται ο “Μητροπολιτικός Φορέας Ανάπλασης και Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Αττικής” στον οποίο συγχωνεύεται ο Φορέας Διαχείρισης του Πάρκου μαζί με άλλους Φορείς
24
υλοποιούνται οι εγκαταστάσεις του 3ου Βρεφονηπιακού Σταθμού Αγ. Αναργύρων
2011 2016
συστήνεται ο “Φορέας Διαχείρισης Μητροπολιτικού Πάρκου Περιβαλλοντικών και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων και Ανάπτυξης Κοινωνικής Οικονομίας “Αντώνης Τρίτσης” και θα εποπτεύεται από τον υπουργό Περιβάλλοντος
γ’ περίοδος 1995, Γενική διάταξη πρότασης Παπαγιάννη
25
Διαγράμματα εξέλιξης δομημένου χώρου σε σχέση με την περιοχή μελέτης
Διάγραμμα δομημένου χώρου σε σχέση με το κτήμα Επταλόφου / 1860
Διάγραμμα δομημένου χώρου σε σχέση με την δημόσια έκταση της περιοχής Πύργος Βασιλίσσης / 1960
Διάγραμμα δομημένου χώρου σε σχέση με τα όρια του Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης / 2016
26
Αεροφωτογραφία του 1864
Σκίτσο του Πύργου και των στάβλων του Όθωνα
27
Διάγραμμα σημερινής κατάστασης χρήσειων και λειτουργιών στο Πάρκο
Πρώην στάβλοι του Όθωνα
Εγκαταστάσης γεωργικών σχολών οι οποίες σήμερα ανήκουν στο ΙΝΕΔΙΒΙΜ
28
1. Εθνικό Ίδρυμα Αποκατάστασης Αναπήρων 2. Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης “Αντώνης Τρίτσης” 3. Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Κρητικών Σωματείων 4. Ξενώνας Υποδοχής και Στήριξης Ασυνόδευτων Κοριτσιών, Γυναικών και Μονογονεϊκών Οικογενειών 5. Φυτώριο Δήμου Ιλίου 6. Γήπεδο Δήμου Ιλίου 7. Διεύθυνση Καθαριότητας - Γεωτεχνικών Υπηρεσιών - Γκαράζ Δήμου Ιλίου 8. Αστική καλλιέργεια Δήμου Ιλίου 9. Αμαξοστάσιο ΟΣΕ - Πρώην Σταθμός Αγ. Αναργύρων - Πρώην Σιδηροδρομικές Γραμμές Πειραιώς - Αθηνών Πελοποννήσου 10. Πλατεία Αγ. Αναργύρων 11. Ίδρυμα “Η ΘΕΟΤΟΚΟΣ” 12. 7ο Δημοτικό Σχολείο - 1ο Γυμνάσιο και Λύκειο Δήμου Καματερού 13. Πρόσκοποι ΠΥΒΑ 14. Μουσικό Σχολείο Δήμου Ιλίου 15. Εργοστάσιο Ματσούκης ΑΕ 16. Εργατικές Κατοικίες ΙΛίου 17. Εμπορικό κέντρο Escape Center 18. Γεωργοκτηνοτροφική Εμπορική Εταιρία Ιλίου Α.Ε 19. Υποσταθμός Δ.Ε.Η. 20. Κέντρο Προστασίας του παιδιού Αττικής “Η ΜΗΤΕΡΑ” 21. Φιλοξενία & Σχολή εκπαίδευσης σκύλων 22. 3ος Βρεφονηπιακός Σταθμός Αγ. Αναργύρων 23. Δημαρχείο Δήμου Αγ. Αναργύρων Καματερού 24. ΑΤ Αγίων Αναργύρων
1
11 12 13
2
14 15
3 4
16 17
5 6
18 19 20
7 8 9
21 22 23 24
10
29
3. Προθέσεις
Η έννοια της βιωσιμότητας απευθύνεται στην δυνατότητα του Πάρκου να συντηρεί πλούσια χλωρίδα και πανίδα, να προσελκύει επισκέπτες και να καλύπτει μέρος των εξόδων του από ιδίους πόρους. Η πρόταση μας αφορά στην δημιουργία ενός δικτύου το οποίο λειτουργεί σε δύο επίπεδα, την σχέση του με τον αστικό ιστό και την εσωτερική ταυτότητα του Πάρκου. Τόσο ο υπερτοπικός του χαρακτήρας, όσο και η τοπική σημασία του Πάρκου εξετάζονται και αναλύονται μέσα από αυτές τις δύο οπτικές. Επιδιώκεται να αναπτυχθεί μια συνεχής διάδραση με την πόλη και τους κατοίκους της, μέσα από συνδέσεις με την γειτονικές περιοχές κατοικίας, τα σχολεία, τους χώρους συνάθροισης αλλά και τα εμπορικά κέντρα, όχι μόνο για να τροφοδοτείται το πάρκο αλλά και για να αναπτυχθεί μια «πράσινη» κουλτούρα στους κατοίκους με απώτερο σκοπό την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Επιπλέον, χρειάζεται να αναδιοργανωθεί το εσωτερικό του Πάρκου, ώστε να επιτελείται ο σκοπός του, που είναι η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, και να πετυχαίνει μια σχετική αυτονομία. Η διαμόρφωση του τοπίου, οι κατάλληλες δραστηριότητες και η αξιοποίηση των χώρων και των προιόντων του Πάρκου μπορούν να αναδείξουν την ταυτότητα του.
30
Πάρκο _ Πόλη
Πόλη
Πάρκο εσωτερικό
Πάρκο
Διάγραμμα Δίκτυο Ιδέας
/Βιωσιμότητα /Ταυτότητα
Βιωσιμότητα
31
Γενική Κατοικία Εκπαίδευση Γήπεδα Εμπόριο
Χάρτης χρήσεων γης
32
Ρέματα _Ποτάμια Άλση _Πάρκα _Πλατείες
Χάρτης με στοιχεία φυσικού περιβάλλοντος
33
Εθνική οδός _Αττική οδός Πρωτεύον οδικό δίκτυο Δευτερεύεον οδικό δίκτυο Τρένο _Προαστιακός _Μετρό
Δίκτυο οδικών αξόνων
34
Εθνική οδός _Αττική οδός Πρωτεύον οδικό δίκτυο Δευτερεύεον οδικό δίκτυο Τρένο _Προαστιακός _Μετρό
Δίκτυο Μέσων Μαζικής Μεταφοράς _ΜΜΜ
35
3.1.α. Δίκτυο Πράσινων Διαδρομών
Δίκτυο πράσινων διαδρομών Εθνική και Αττική Οδός Εμπορικό κέντρο Διεκδικούμενοι χώροι για ανάπλαση Εκτάσεις με καλλιέργειες Πάρκα - Πλατείες - Εκκλησίες - Σχολικά Ιδρύματα - Αθλητικοί Χώροι
36
37
3.1.β. Δίκτυο Πράσινων Διαδρομών
Διαπλάτυνση πεζοδρομίου και απαγόρευση στάθμευσης Ποδηλατόδρομοι Πεζόδρομοι Διεκδικούμενοι χώροι για ανάπλαση Εκτάσεις με καλλιέργειες Πάρκα - Πλατείες Αθλητικοί Χώροι Σχολικά Ιδρύματα Εκκλησίες Εθνική και Αττική Οδός
Διάνοιξη της Θηβών 38
Ποδηλατόδρομος επί της οδού Κωνσταντινουπόλεως
39
4.1 Σχέση με τον αστικό ιστό
Στην ανατολική και δυτική πλευρά, το πάρκο οριοθετείται από δύο άξονες ταχείας κυκλοφορίας, την λεωφόρο Δημοκρατίας και Φυλής αντίστοιχα, και στην νότια πλευρά υπάρχει η οδός Μπίμπιζα. Στην βόρεια πλευρά, αντιθέτως, το πάρκο δεν ακουμπάει σε οδικό άξονα αλλά συνορεύει με κατοικίες και Ιδρύματα. Οι άξονες αυτοί είναι σημαντικοί για τον υπερτοπικό χαρακτήρα του πάρκου, και σε ένα βαθμό έχουν διαφυλάξει την έκταση αυτή από κατακερματισμό σε μικρά οικοδομικά τετράγωνα. Η προσπέλαση του πάρκου, ωστόσο, είναι προβληματική καθώς γίνεται μέσα από χώρους στάθμευσης. Πέρα από τις κύριες εισόδους έχουν διανοιχτεί και πολλές παράνομες οι οποίες συμβαδίζουν με την λειτουργία του πάρκου χωρίς φύλαξη. Τέλος, οι περιφράξεις που κατακλύζουν την περιοχή, δημιουργούν ασφυκτική αίσθηση στο δημόσιο κομμάτι της περιοχής.
Είσοδος από λεωφόρο Δημοκρατίας
40
ΜΠΙΜΠ ΙΖΑ
41
ΜΟΚ
ΟΣ Δ Η
ΛΕΩ ΦΟΡ
ΡΑΤ ΙΑΣ
ΛΕΩΦΟΡΟΣ ΦΥΛΗΣ
Είσοδος από το Escape Center, εμπορικό κέντρο της περιοχής
Είσοδος από την λεωφόρο Φυλής
42
Διαχείριση προσβασιμότητας και ορατότητας
Διαχείριση προσβασιμότητας και ορατότητας
Διακοπή κύριας πορείας από τον δρόμο για το δημοτικό γήπεδο
43
Διάγραμμα πλατειών & χώρων στάθμευσης Πλατείες Χώροι στάθμευσης
Διάγραμμα εισόδων Κύρα είσοδος Δευτερεύουσα είσοδος
Διάγραμμα περιφράξεων πάρκου Αυστηρά όρια (τοίχος) Διάτρητα όρια (συρματόπλεγμα)
Υφιστάμενη κατάσταση
44
Για να γίνει βιώσιμο το πάρκο (και στο νότιο τμήμα του) ενσωματώνουμε την κάτω περιοχή στο πάρκο μαζί με την ζώνη της Φυλής και δημιουργούμε ένα άνοιγμα προς την πόλη, έναν δημόσιο αστικό χώρο, ο οποίος τροφοδοτεί το πάρκο με δημόσιες χρήσεις, μεταβαίνοντας σταδιακά από το αστικό στο φυσικό τοπίο.
Πρόταση
45
4.2 Χρήσεις Γης
Στο πάρκο παρατηρείται πολύ έντονα ότι ο κόσμος συγκεντρώνεται στο βόρειο τμήμα του, σε αντίθεση με το νότιο τμήμα που φαίνεται να υπολειτουργεί λόγω έλλειψης χρήσεων και περιορισμένης φύτευσης. Στην περιοχή πόλο έλξης αποτελεί ακόμη το εμπορικό κέντρο Escape Center, από την πλευρά της οδού Δημομκρατίας, και το εμπορικό κέντρο των Αγ. Αναργύρων με κέντρο αναφοράς, την πλατεία Αγ. Αναργύρων.
Πυρήνας Α
Πυρήνας Β
Παρατήρηση πουλιών Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία Πυροπροστασία - Πρόσκοποι
Άθληση (γήπεδο στίβου, μπάσκετ, τέννις, ποδόσφαιρο) Πολιτιστικά δρώμενα - Συναυλίες - Θερινό Σινεμά
Δενδροκαλλιέργειες - Βοτανόκηπος Αστική καλλιέργεια
Σύλλογοι (χορός, οίνος, φαγητό, λαογραφία)
Ανακύκλωση / Κομποστοποίηση Οργάνωση Κέντρο Γης
Εργαστήρια (ξυλοτεχνία, κηποτεχνία, καλλιέργεια)
Εκθέσεις (Αμαλία - Γεωργική Σχολή - ΟΣΕ)
Εκθέσεις (φωτογραφία, γεωργικά μηχανήματα)
Διάγραμμα πρότασης [οργάνωση λειτουργιών]
46
Υφιστάμενη κατάσταση
Πρόταση
Περιοχή Α Περιοχή Β Περιοχή Γ
Ζώνες οικιστικού ελέγχου
47
Εμπορικό κέντρο, Escape Center
Κτίριο Εθνικού Ιδρύματος το οποίο μετατρέπεται σε Μουσείο
48
Κτίρια προς απομάκρυνση
49
Διάγραμμα αξιολόγησης κτιρίων - χρήσεων Νέα γήπεδα και στέγαστρα Κτίρια με νέα χρήση Κτίρια κ γήπεδα που καθαιρούνται Κτίρια με ίδια χρήση
Διάγραμμα χρήσεων γης Κατοικίες Εμπόριο Χωρίς χρήση Πάρκινκ Πάρκο _Πλατείες Καλλιέργειες Δημοτικές Υπηρεσιες Σχολεία και Ιδρύματα
Διάγραμμα ιδιωτικού - δημόσιου χαρακτήρα Ιδιωτικό καθεστώς Δημόσιο καθεστώς Ελεγχόμενη πρόσβαση
Υφιστάμενη κατάσταση
50
Πρόταση
51
4.3 Φυτεύσεις
Έλλειψη οπτικών μπροστά από ελεύθερη και ψηλή φύτευση
Ορισμένες οπτικές φυγές μπροστά από στοιχισμένη καλλιέργεια δέντρων
Προτεινόμενη διάταξη δέντρων στις πλατείες που δημιουργούνται στα όρια του Πάρκου
52
Η φύτευση στο πάρκο οφείλει να συμμετέχει στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίση των επισκεπτών, προσφέροντας ποικιλία θεάσεων και εμπειριών. Η διάταξη και χωροθέτηση της μπορούν να προσφέρουν διαφορετικες ποικιλίες θεάσεων και ενδιαφέρονρος, ενώ ακόμη μπορούν να αποτελέσουν όριο προς την πόλη με διαφορετικούς τρόπους.
53
Κάτω λίμνη
Πανοραμική από το βόρειο τμήμα του Πάρκου
54
Πευκώνας
Ελαιώνας είσοδος επί λεωφ. Δημοκρατίας
55
Διάγραμμα οπτικών ορίων καθόλου οπτική μερική οπτική ελεύθερη οπτική
Διάγραμμα καλλιεργειών Αμπέλια /Αστική καλλιέργεια Ελιές /Φυστικιές
Διάγραμμα φύτευσης Χαμηλή _καλλωπιστικά, θάμνοι, γρασίδι Χωρίς φύτευση _σκληρό υλικό ή χώμα Ψηλή _πυκνή πεύκα, κυπαρίσσια, πλατάνια Μέτρια _ελιές, φυστικιές, μουριές
Υφιστάμενη κατάσταση
56
Πρόταση
57
4.4 Σκληρά υλικά
Υφιστάμενα υλικά
Προτεινόμενα υλικά
Πατητή τσιμεντοκονία
Κυβόλιθος
Αμμοχάλικο
Χώμα
Σιδηροδρομικές γραμμές
58
Τσιμεντοκονία με εμφανές γαρμπίλι
Φιλέτα μαρμάρου
Ξύλινη εξέδρα
Ποδηλατόδρομος
Πρόταση Η πρόταση αφορά την δημιουργία μιας κύριας διαδρομής η οποία θα διατρέχει το πάρκο από βορρά προς νότο, συνδέοντας το από τη μια ακρή στην άλλη. Επιπλέον διαμορφώνεται και ένα δίκτυο από δευτερεύουσες διαδρομές οι οποίες εξερευνούν το πάρκο και οδηγούν στα κτίρια και σε διάφορα σημεία στάσης μέσα στο πάρκο.
Το υλικό τους προτείνεται να είναι χυτό, είτε πατητή τσιμεντοκονία είτε τσιμεντοκονία με εμφανές γαρμπίλι, με σκοπό να προσαρμόζεται στις διαφορετικές ανάγκες των δημόσεων χρήσεων αλλά και να διευκολύνει αμαξίδια, καροτσάκια και τα οχήματα υπηρεσίας και πυροσβεστικής να διασχίσουν όλο το πάρκο.
Παρατηρήσεις υφιστάμενης κατάστασης Ως προς το τεχνητό περιβάλλον του Πάρκου, δεν υπάρχει μια συνολική διαχείριση των σκληρών υλικών και του δικτύου των διαδρομών και των στάσεων. Το υλικό που έχει χρησιμοποιηθεί για τις κύριες διαδρομές είναι κυρίως αμμοχάλικο και σε συγκεκριμένα σημεία πλακόστρωση, κυβόλιθος και μπετό. Τα σημεία αυτά δεν έχουν μια συνέχεια μεταξύ τους, διακόπτονται αρκετά συχνά και σαν συνέπεια ο χρήστης δεν μπορεί να αντιληφθεί ποια είναι η κύρια διαδρομή ή που υπάρχει στάση.
Στον αστικό εξοπλισμό του πάρκου προστίθονται μεταλλικά στέγαστρα, τα οποία εξυπηρετούν διαφορετικές λειτουργίες ανάλογα με την θέση τους, και ένας ποδηλατόδρομος ο οποίος διατρέχει το πάρκο στα δυτικά και το συνδέει με την πόλη. Τέλος, το τρενάκι που υπήρχε αχρησιμοποίητο εξαρχής, προεκτείνεται και έξω από τα αυστηρά όρια του πάρκου φτάνοντας τα Δημαρχεία και το εμπορικό κέντρο Αγ. Αναργύρων.
59
Κανάλι
60
Γραμμές εντός Πάρκουω
Κύρια διαδρομή
Σιδηροδρομικές γραμμές ΟΣΕ
Ο κενός χώρος που δημιουργείται από τις σιδηροδρομικές γραμμές
61
Διάγραμμα υποδομών
Διάγραμμα κύριας διαδρομής
Διάγραμμα σκληρών υλικών
Υφιστάμενη κατάσταση
62
Πρόταση
63
4. Μaster_ plan Είσοδος Στέγαστρο Περίφραξη Κύρια διαδρομή Δευτερεύουσα διαδρομή Ποδηλατόδρομος υφιστάμενος Ποδηλατόδρομος προτεινόμενος
Σε αυτό το σημείο παρουσιάζεται μια πιο συνολική προσέγγιση του θέματος. Σύμφωνα και με το υπόμνημα η πρόταση της διπλωματικής αυτής διαμορφώνεται ως εξής. Ο υφιστάμενος ελεύθερος χώρος πρασίνου παραμένει και πάνω σε αυτόν έρχεται κ τοποθετείται ένα σκληρό υλικό, το οποίο σηματοδοτεί την κύρια πορεία και τις κύριες στάσεις σε αυτήν, και ένα δεύτερο συμπληρωματικό το οποίο «γατζώνεται» στο πρώτο και σηματοδοτεί ένα δευτερεύον δίκτυο διαδρομών και χώρων στάσης το οποίο ενσωματώνει και τις διάφορες χρήσεις και λειτουργίες που συναντά κανείς. Παρατηρούμε πως τα σκληρά υλικά αυτά, τα οποία προτείνονται να είναι χυτά, αραιώνουν στο βόρειο τμήμα του Πάρκου, όπου βρίσκεται και το πιο φυσικό κομμάτι του, και πυκνώνουν στο νότιο τμήμα του , στο οποίο καλείται να ενωθεί με το εμπορικό κέντρο του Δήμου. Καθόλη τη διάρκεια της διαδρομής τοποθετούνται σε διάφορα σημεία στέγαστρα, στα οποία προτείνουμε χρήσεις εκθετηρίου, εισόδου, αναψυκτηρίου, στάσης τρένου, αγοράς ανάλογα με το σημείο που είναι τοποθετημένα. Επίσης, ξύλινες εξέδρες, υπερυψωμένες είτε ανυψωμένες για τη δημιουργία σημείων συγκέντρωσης αλλά και πιο ελεύθερου καθιστικού. Σε κάθε είσοδο τοποθετείται χώρος στάθμευσης οχημάτων για την καλύτερη εξυπηρέτηση των επισκεπτών. Επιπροσθέτως, σε αυτό το σημείο γίνεται διακριτός και ο στρατηγικός άξονας ο οποίος προτείνεται και αφορά ένα σύστημα ποδηλατόδρομων το οποίο ενισχύεται αλλά και ένα σύστημα πράσινων διαδρομών, οι οποίες θα αποτελέσουν συνδετικό στοιχείο μεταξύ της γύρω περιοχής και της προσέγγισης του Πάρκου από αυτήν.
64
65
5.1 Περιοχή Α
Στην περιοχή Α, η οποία βρίσκεται στο πιο βόρειο τμήμα του Πάρκου, τοποθετείται κύρια είσοδος με πλάτωμα εντός του χώρου του πάρκου και πλατεία εκτός. Είναι η περιοχή η οποία έχει άμεση σχέση και επαφή με τις κατοικίες, οι οποίες παραβιάζουν σε πολλά σημεία την οριοθέτηση του Πάρκου. Για αυτό τον λόγο προτείνουμε μία διαδρομή η οποία θα περνά μεταξύ των κατοικιών και του Πάρκου και θα αποτελεί ταυτόχρονα και περιφραξη, έτσι ώστε να προστατευθεί η έκταση του.
66
Στέγαστρο με χρήση εκθετηρίου Στο κέλυφος, το οποίο αποτελείται απο μεταλλικές περσίδες, corten, αναρτώνται πανέλα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βάση για αφίσες, μπάνερ, ή παρόμοιου είδους εκθέματα. Επιπρόσθετα τοποθετούνται κύβοι από μπετόν οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως καθιστικά ή βάσεις για εκθέματα.
Προοπτικό Στεγάστρου _εγκάρσια
Προοπτικό Στεγάστρου _κατά μήκος
Προοπτικό Στεγάστρου _κάτοψη
67
68
6 15
30
100 69
5.2 Περιοχή Β
Στην περιοχή αυτή τοποθετείται η κύρια είσοδος επί της λεωφόρου Δημοκατίας η οποία σε οδηγεί στην μεγαλύτερη από τις λίμνες του Πάρκου, όπου έχει εξελιχθεί και ένας μικρός υδροβιότοπος. Στα πλατώματα προτείνουμε χώρους στάσης όπως ξύλινες εξέδρες, οι οποίες είτε υπερυψώνονται σε σχέση με το υπόλοιπο έδαφος είτε υποβαθμίζονται. Κατά αυτόν τον τρόπο δημιουργούν χώρους μικρότερης κλίμακας για ανάπαυση, παιχνίδι και λόγω της αλλαγής επιπέδου εμφανίζονται καθίσματα.
Σκίτσο ξύλινης υποβαθμισμένης επιφάνειας
70
Εγκάρσια τομή στο αναψυκτήριο στη
Στέγαστρο διαμορφωμένο ως είσοδος με ενημερωτικό υλικό
Κάτοψη Στεγάστρου
Όψη Στεγάστρου
71
72
6 15
30
100 73
5.3 Περιοχή Γ
Στην περιοχή Γ, τοποθετείται κύρια είσοδος επί της λεωφόρου Φυλής/ Χασιάς. Στην περιοχή αυτή του Πάρκου κύριο χαρακτηριστικό είναι το Μουσείο, το οποίο προτείνουμε να στεγαστεί στο κτίριο που έχει παραχωρηθεί από το ΙΝΕΔΙΒΙΜ στην Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Κρητικών Σωματείων, η οποία δεν το χρησιμοποιεί. Οι θεματικές ενότητες του οποίου θα σχετίζονται με την ιστορία του Πάρκου «Αντώνης Τρίτσης», τον πληθυσμό των πτηνών (πανίδα) που φιλοξενεί, την οικολογία. Επίσης, στην γύρω περιοχή προτείνουμε χρήσεις που συνδυάζονται με αυτό, όπως συνεδριακοί χώροι, μερικά δωμάτια για προσωρινή διαμονή των ομιλητών, εργαστήρια στα οποία θα μπορεί να γίνεται η διαδικασία της κομποστοποίησης αλλά και κατασκευές για τη βελτίωση των συνθηκών στο Πάρκο, και αναψυκτήρια. Τα παραπάνω κουμπώνουν πάνω σε μια πλατφόρμα από ένα δευτέρο υλικό που έρχεται να δέσει πάνω στο κύριο. Στο τέλος της κύριας διαδρομής, στην ευθεία της εισόδου, βρίσκονται οι παλαιοί στάβλοι του βασιλιά Όθωνα. Σήμερα σε εκείνη την εσωτερική αυλή που δημιουργουν υπάρχει ένα αναψυκτήριο. Εμείς προτείνουμε να μεταφερθεί εκεί και η «Ορνιθολογική Εταιρεία», η οποία ενεργοποιείται έντονα στο χώρο του Πάρκου και θα μπορεί να ελέγχει και να οργανώνει τους μικρούς επισκέπτες από τα σχολεία σε αυτόν τον χώρο. Σημαντικό στοιχείο που φαίνεται στο επόμενο σχέδιο είναι οι σιδηροδρομικές γραμμές οι οποίες «τρέχουν» παράλληλα με την λεωφόρο Φυλή και οι οποίες δεν χρησιμοποιούνται πια. Προτείνεται να πάρουν υλικό και σηματοδότηση τα οποία θα ενισχύσουν τη χρήση τους ως ποδηλατόδρομο αλλά και για διαδρομή περιπάτου. Άλλωστε το πλάτος τους είναι ικανό και για τα δύο.
74
Στέγαστρο ως στάση τρένου Μεγαλύτερη διάτρηση του καλύφους του, καθιστικά και ενημερωτικό υλικό σε πίνακες με τα δρομολόγια του τρένου . Πρόκειται για μικρό τρένο, φιλικό προς το περιβάλλον για ξεκούραστη περιήγηση μέσα στο Πάρκο.
Προοπτικό Στεγάστρου
Όψη Στεγάστρου _κατά μήκος
Προοπτικό Στεγάστρου _κάτοψη
75
76
6 15
30
100 77
5.4 Περιοχή Δ
Τομή_ εγκάρσια στην πλατεία
Στην περιοχή Δ, τοποθετείται ακόμη μία κύρια είσοδος επί της λεωφόρου Φυλής/ Χασιάς. Εδώ σημαντκό στοιχείο είναι η συνέχεια των αμπελιών από το κτήμα του Σερπιέρη προς το Πάρκο, κάτι το οποίο δίνει μια οπτική συνέχεια και ένα άνοιγμα στο πιο στενό σημείο του Πάρκου. Επίσης, τα αμπέλια και η καλλιέργειά τους μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για οικονομική ενίσχυση του Πάρκου όσο και για εκπαιδευτικούς σκοπούς.
78
Όψη Στεγάστρου _κατά μήκος Στέγαστρο ως αναψυκτήριο. Το κέλυφος δημιουργεί ανοίγματα αλλά και τοίχους έτσι ώστε να ενταχθεί μέσα σε αυτό ένα 2ο κέλυφος το οποίο εμπεριέχει χρήσεις όπως κουζίνα, αποθηκευτικό χώρο και τουαλέτα για τη λετουργία του αναψυκτηρίου.
Προοπτικό Στεγάστρου _κάτοψη
Δραστηριότητα στην κάτω λίμνη
79
80
6 15
30
100 81
5.5 Περιοχή Ε
Η Περιοχή Ε αφορά το νότιο τμήμα του Πάρκου, και την κύρια είσοδό του επί της οδού Μπίμπιζας. Σε αυτό το σημείο πέραν από τη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ του Πάρκου κ των ορίων που το περικυκλώνουν, εξετάζεται κ η σχέση του με το εμπορικό κέντρο. Συγκεκριμένα στο τμήμα αυτό προτείνεται μια διάνοιξη με αστικούς ελεύθερους χώρους από την κεντρική πλατεία του Δήμου Αγίων Αναργύρων_Καματερού προς το Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης». Κάτι που θα αναλυθεί σε παρακάτω σελίδες.
Προοπτικό Στεγάστρου _κάτοψη
82
Στέγαστρο με χρήση αγοράς Η τελευταία πρόταση χρήσης που γίνεται είναι αυτή της στέγασης μιας υπαίθριας αγοράς. Ο εξοπλισμός σχεδιάζεται κ τοποθετείται εσωτερικά οτυ καλύφους, στη μια πλευρά οι περσίδες ενισχύονται για να δημιουργούν πλάτη για φύλαξει του πωλήτή ενώ από την άλλη αραιώνουν έτσι ώστε να συλλέξουν το κοινό. Προτείνεται η χρήση τους από μικροπωλητές προϊόντων του Πάρκου και μη.
Προοπτικό Στεγάστρου
Όψη Στεγάστρου _κατά μήκος
Προοπτικό Στεγάστρου _κάτοψη
83
Στο διπλανό χάρτη κεντρικά βλέππουμε την οδό Μπίμπιζα η οποία σηματοδοτεί και το νότιο όριο του Πάρκου «Αντώνης Τρίτσης». Συγκεκριμένα στο σημείο που υπάρχει το σήμα για τα πανιά, είναι το σημείο εισόδου. Από αυτή την είσοδο, ο επισκέπτη οδηγείται στις αστικές καλλιέργειες όπου μπορεί να παρακολουθήσει τους καλλιεργητές, να ενημερώθει για τον τρόπο διατήρησης και συντήρησης ενός τεμαχίου αλλά και να αγοράσει προϊόντα. Σε αυτό το σημείο η πρόταση μας προσπαθεί να «φέρει σε επικοινωνία» το Πάρκο με την πόλη και συγκεκριμένα το εμπορικό της κέντρο. Ένα μεγάλο μέρος της περιοχής, σήμερα ανήκει στο δημόσιο, το οποίο χρησιμοποιεί ένα τμήμα για στάθμευση απορριμματοφόρων του Δήμου και το υπόλοιπο έχει παραμεληθεί. Αυτός ο χώρος όμως είναι στο κέντρο του Δήμου και για αυτό προτείνουμε να ανοίξει προς το κοινό και να αποτελέσει μια εκτόνωση του εμπορικού κέντρου. Προτείνεται και μια μερική απαλοτρίωση σε ορισμένα ισόγεια κ διώροφα κτίρια εγκαταλελειμμένα και σε κακή κατάσταση. Οι χρήσεις που πορτείνουμε είναι τέτοιες έτσι ώστε από το Εμπορικό κέντρο και τις αντίστοιχες χρήσεις εμπορίου και αναψυχής να οδηγούμαστε ομαλά προς το Πάρκο, μέσα από χρήσεις πολιτιστικού, διοικητικού χαρακτήρα και αθλητισμού. Για αυτό το λόγο δημιουργούμε μια πλατεία μεγάλου μεγέθους στην οποία συναντά κανείς γήπεδα και δραστηριότητες αθλητισμού, όπως κ χώρους ανάπαυσης αλλά και αναψυκτήρια. Εν συνεχεία και με κατεύθυνση προς την κεντρική πλατεία των Αγίων Αναργύρων, εκατέρωθεν της διαδρομής τοποθετούνται η διοίηκηση του Δήμου από τη μία και από την άλλη παραχωρούνται χώροι κτιρίων σε πολιτιστικούς συλλόγους, ο οποίοι είναι αρκετά ενεργοί στην περιοχή. Ταυτόχρονα, η διαδρομή δεν είναι συνεχόμενη, αλλά συναντά μια πλατώματα ανάπαυσης και πλατεία. Στο τελευταίο τμήμα της ανάπλασης το εμπόριο αποτελεί κύρια χρήση πλέον και τονώνεται επιπλέον με την τοποθέτηση στεγάστρων για την λειτουργία μιας υπαίθριας αγοράς. Η υπαίθρια αγορά των δήμων προκαλεί συχνά προβλήματα στην κυκλοφορεία των οχημάτων, λόγο του αποκλεισμού οδών από τους πάγκους. Κατα αυτον τον τρόπο θεωρήσαμε ότι είναι ένας εξίσου σημαντικός λόγος να βρεθεί ένας χώρος για τη λειτουργία της. Τέλος, προτείναμε κάποιους στρατηγικούς άξονες γύρω από τους οποίους οι χρήσεις, οι φυτεύσεις και με τη διαπλάτυνση πεζοδρομίων μπορεί να επιτευχθεί μια καλύτερη προσέγγινει του κοινού κ των κατοίκων προς το Πάρκο.
84
12 30
60
200 85
6. Βιβλιογραφία
86
1. Μηλιώνης Αντρέας, Το Καματερό, Ο τόπος - ο χρόνος - οι άνθρωποι, εκδ. Δήμος Αγίων Αναργύρων-Καματερού, Αθήνα Δεκέμβριος 2011 2. Μηλιώνης Αντρέας, Το κτήμα του Πύργου της Αμαλίας και οι επιπτώσεις του στο γύρω αγροτικό χώρο, Πρακτικά Α' Συμποσίου Ιστορίας - Λαογραφίας Βορείου Αττικής, 22 - 25 Μαρτίου 1988, εκδ. Δήμος Αχαρνών, Αχαρνές 1989 3. ΑΣΔΑ, Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Α. Τρίτσης»: Για μια ολοκληρωμένη Στρατηγική Βιωσιμότητας, Περιστέρι, 19.05.2008, σελ. 3 4. Διώτης Μαρίνος, Γεωργόπουλος Σπύρος, Ίλιον, Πορεία στους αιώνες, εκδ. (6η) Πολιτιστικό Κέντρο ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ, Μάρτιος 2001, σελ. 85 - 104, 113 - 133, 139 - 141
Ιστότοποι 1. ΑΣΔΑ, Πάρκο Περιβαλλοντικής. Ευαισθητοποίησης «Αντώνης Τρίτσης» ή Πύργος Βασιλίσσης (Άγιοι Ανάργυροι), http://www.asda.gr/elxoroi/pyrgosVasil.htm 2. Ιστορικά, Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης», http://www.parkotritsi.gr/parko-istoria.htm 3. Διάφοροι βιότοποι, Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης», http://www.naturagraeca.com/ws/ 4. Κωνσταντίνα Τσιλομελέκη, Καταπατήσεις και παράνομες περιφράξεις στο «Πάρκο Αντώνη Τρίτση», 30.01.2011, http://tvxs.gr/news 5. Κτήμα του Πύργου Βασιλίσσης, 08.12.2012, http://act-in-idios.blogspot.gr/2012/12/blogpost_1762.html#.VE-0JRYk98F 6. Χαρά Μεσδανίτη, ΠΑΡΚΟ ΤΡΙΤΣΗ – ΠΡΟΣΟΧΗ ΝΑΡΚΟΠΕΔΙΟ, 22.06.2013, https://astikesoaseis. wordpress.com/2013/06/22 7. Χρυσούλα Ρουσάκη, μέλος της ανοικτής συνέλευσης κατοίκων για τη σωτηρία του Πάρκου Τρίτση, 09.11.2014, http://oikotrives.gr/periodiko/ellada/parko-tritsi_rousaki/ 8. Ιός Press, Τα Ιδρύματα Των Τέως, Βασιλικό παρακράτος προνοίας, Πρώτη δημ. Ελευθεροτυπία, Αναδημ. 15/12/2002, http://www.iospress.gr/ios2002/ios20021215a.htm
87
88
Ευχαριστούμε θερμά τους καθηγητές μας, την επιβλέπουσα κα Π. Μάντζου αλλα και τον κο Γ. Πατρίκιο και τον κο Κ. Κεβεντσίδη, οι οποίοι μας καθοδήγησαν και μας βοήθησαν χωρίς να μας κατευθύνουν καθόλη τη διάρκεια της εργασίας ως και την διεκπεραίωσή της. Οι παρατηρήσεις τους ήταν πολύτιμες για τη διαμόρφωσή της. Τις οικογένειες και τους φίλους μας για την υπομονή, την κατανόηση και τη συμπαράστασή τους. Τέλος, τους συμφοιτητές μας αλλά και την ομάδα di_diduth για τις χρήσιμες συμβουλές και παρατηρήσεις που μας έκαναν.
89
Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματεύεται ζητήματα πολεοδομικού _χωροτεξικού αλλά και αστικού σχεδιασμού στην περιοχή Πύργος Βασιλίσσης στο Ίλιον, και συγκεκριμένα έχει ως αναφορά το Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Αντώνης Τρίτσης». Στόχος της είναι να προτείνει στρατηγικούς άξονες, αρχικά για την επιβίωση αυτού του πνεύμονα πρασίνου στην Αττική και έπειτα για την ανάπτυξη τόσο του ίδιου όσο και της γύρω περιοχής. Τέλος επιθυμεί να θέσει ερωτήματα γύρω από ζητήματα που αφορούν την αντιμετώπιση των πάρκων εντός του αστικού ιστού τόσο από τις πολιτικές αρχές όσο και από την ίδια την κοινωνία, τους κατοίκους αλλά και τους χρήστες.