κριτική / σύντομα κείμενα για δημόσια γεγονότα στις πόλεις
2017 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ www.iordanisstylidis.gr http://artwiki.org/Iordanis_Stylidis http://www.arch.uth.gr/el/staff/D_Stylidis http://6-days-in-eutopia.blogspot.gr/ http://www.facebook.com/iordanis stylidis https://issuu.com/iordanisstylidis
κριτική / σύντομα κείμενα για δημόσια γεγονότα στις πόλεις
ARTECITYA + GOETHE INSTITUTE και άλλοι για μια ‘‘τέχνη’’ για την ‘‘κοινωνική αλλαγή’’ και την εργασία ως επινόηση...!!!!
Στο GOETHE INSTITUTE πραγματοποιήθηκε (31-3 01-4 2017) μια συνάντηση με τον τίτλο ‘’Εργασία ως επινόηση, Τέχνη για την κοινωνική αλλαγή’’. Ήμουν και εγώ εκεί. Για πολύ λίγο. Ώστε να διαπιστώσω, όπως μπορώ, τη διαφορά τόσο στον στοχασμό για τους τρόπους προσέγγισης, ανάγνωσης και καταγραφής της εκφραστικής δυνατότητας (που αυθαίρετα ονομάζουμε Τέχνη με κεφαλαίο Τ) όσο και για τις πρακτικές διευθετήσεις και τακτικές μιας (και πολλαπλών) αναμενομένης (πάντα και συνεχώς) ριζοσπαστικής στρατηγικής για την ελάχιστη ή αρκετή ρύθμιση του περιεχομένου κάθε τοπικής, εθνικής ή, γιατί όχι, υπερ-τοπικής κοινωνίας των χωρικών και πολιτισμικών ενώσεων (ας πούμε, της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου ανήκουμε ως ‘’φωτοβόλος οδηγός χώρα’’), της συλλογικής, δηλαδή, και αλληλέγγυας ζωής που αυτοδιαθέτει το περιεχόμενό της και αυτο-ρυθμίζει τις υποθέσεις της. Η πρόσκληση γι’αυτήν την με ελεύθερη είσοδο συνάντηση βρίθει με αυθαίρετες χρήσεις όρων που συνδυάζονται με ανησυχητικά εύκολο τρόπο επιχειρώντας να ορίσουν βεβαιότητες και φαινόμενες σημασιοδοτήσεις. Τι γυρεύουν λοιπόν στην ίδια αίθουσα (στο GOETHE INSTITUTE) εταιρίες οργάνωσης καλλιτεχνικών γεγονότων, ο δήμαρχος (ο πολιτισμός είναι θησαυρός...!!!) και η αντιδήμαρχος, ο πρόεδρος της εμπορικής εκθέσης, καλλιτέχνες και θεωρητικοί (όπως λένε και νομίζουν) και ο διευθυντής του GOETHE INSTITUTE, σύμβολο και χειριστής νοήματος της δύναμης που ηγεμονεύει στην πολιτική και οικονομική απαξίωση και υποταγή της χώρας μας; Πως χειρίζονται (και γιατί) το πολιτικό ζήτημα και σε ποιούς επιχειρούν να το διαθέσουν; Ως τι…; Ως ποιοί;
Στην αίθουσα όπου συγκεντρωθήκαμε (αποσυρθήκαμε; κρυφτήκαμε;) ανακοινώθηκε ένα αυστηρό τυπικό τακτοποιημένης στο χρόνο της τελετής ομιλιών που θα οδηγούσε σε κάτι σαν εργαστήριο διερεύνησης και εντοπισμού νοήματος στην αλλόκοτη σύνθεση των προτάσεων που ήδη οριοθετούσαν το θέμα ‘’μιάς πόλης του αύριο’’ που μάλλον μισεί την πόλη του σήμερα και τους μηχανισμούς που την δεσμεύουν και την συντρίβουν, την πόλη της χειρότερης κρίσης αξιών και νοήματος από την εποχή της Γερμανικής κατοχής, την πόλη του εξευτελισμού του ανθρώπου στις ουρές για τρόφιμα, για ρούχα, για ένα ελάχιστο δείγμα προσανατολισμού στο ίδιο και ποικίλο νόημά του, στην πόλη των λαϊκών αγορών και των συναθροίσεων από όπου με τόση τέχνη κρυφτήκαμε (και εγώ μαζί, για λίγο) ώστε να ‘’διερευνήσουμε’’ άγνωστοι μεταξύ αγνώστων κάποιο είδος σωτηρίου νοήματος ή, αν όχι, να αποδείξουμε τις προδιαγραφές και τα ‘’παραδοτέα’’ του ευρωπαϊκού προγράμματος που χρηματοδοτείται και οφείλει να αποδείξει την σημαντικότητά του. Τι γυρεύουν οι φράσεις ‘’αλληλεξάρτηση εργασίας και τέχνης’’, ‘’δημιουργική βιομηχανία’’, ‘’εναλλακτικά μοντέλα αστικής δημιουργικότητας’’ και ‘’μελλοντική εργασιακή πραγματικότητα’’ που όσο και αν προσπάθησα δεν μπόρεσα να εννοήσω τον τρόπο και την συνδεσμολογία, την συμβατότητα του νοήματος και της ανταπόκρισής του στην πραγματικότητα. Φράσεις άτακτες και εύκαιρες, συνδυασμοί λέξεων με ιστορικό και εύφορο περιεχόμενο που υπονομεύτηκαν από την ανόητη τακτοποίησή τους.
Διότι, πάντα υπήρχε η αλληλεξάρτηση εργασίας και τέχνης (τέχνη είναι η εργασία, εργάτης είναι ο τεχνίτης και πρακτικός ασκητής άνθρωπος) και εκεί όπου δεν υπήρχε κατορθώθηκε η ζωτική κριτική και θεωρητική διευκρίνηση ώστε να ισορροπήσει αυτό το νοηματικό και λειτουργικό χάσμα. Ως τέχνη, βέβαια, ορίζω και καθορίζω την ιστορία της σκέψης και των ιδεών και τίποτε περισσότερο μιας και στην επικαιρότητά μας η έκφραση και η δημόσια πρότασή της (η τέχνη) περιέχεται στην περιοχή του μαγικού (της μαγείας) που, όπως ξέρουμε, (αν ξέρουμε) έχει τελειωθεί αιώνες πριν αν και ακόμη προσφέρεται ως τεχνική και ορισμός επεισοδίων συμπεριφοράς και σχέσεων. Διότι πάντα η δημιουργικότητα όριζε και ορίζει συνεχώς την εξέλιξη των κοινωνιών καθώς εκφράζεται, ιδιαίτερα στην αρχή του 21ου αιώνα, στη βιομηχανία (παραγωγή και σχέσεις, μηχανική και τεχνολογία, εμπόριο και κατανάλωση), τη σκέψη δηλαδή που αποφέρει στην πραγματικότητα μια μηχανή, μια μέθοδο αναζήτησης και πειραματισμού, σύναψης και εγκατάστασης ενός ή πολλών πρωτοκόλλων παραγωγής τόσο αντικειμένων όσο και σχέσεων ζωής. Διότι πάντα και συνεχώς στην Ιστορία οι κριτικές εναλλαγές μοντέλων σκέψης και η διάχυσή τους στις κοινωνίες προκάλεσαν αιτήματα και δράσεις που αναμόρφωσαν τόσο τα άστη (τις πόλεις) όσο και τις σχέσεις (αστικές, υπεραστικές, περιφερειακές) και τα δίκτυα αυτών των σχέσεων (τροφοδοσία, υπηρεσίες, συγκοινωνίες). Διότι οι αστικοί αλλά και οι μεγαλύτερης τάξης δομικοί κοινωνικοί μετασχηματισμοί συμβαίνουν κυρίως από την δράση (τη σκέψη) των ανθρώπων και όχι εξαιτίας της συνεύρεσης 70-80 άπειρων νεοτάτων (κυρίως) ανθρώπων που ουσιαστικά συγκροτούν το κοινό μιας χορηγούμενης δραστηριότητας που δεν έχει στόχο
την κοινωνία και τον δυνατό μετασχηματισμό της αλλά την συμπλήρωση και εγκατάσταση μιας σχέσης δημοσίων σχέσεων και δήθεν κοινωνικής δραστηριότητας. Είτε στο κεντρικό επίπεδο παραγωγής θεάματος διοικητικού ‘’ενδιαφέροντος’’ (ευρωπαϊκά προγράμματα για τις κοινωνίες), είτε στο τοπικό και δια-τοπικό επίπεδο (δημοτικές και ιδιωτικές εταιρίες ‘’κοινωνικής πολιτικής’’), είτε, τέλος, στο πεδίο των διεθνών συγκροτήσεων ομάδων ‘’εταίρων’’ που δρουν και διάγουν στο εσωτερικό των δράσεών τους αποκομμένοι εντελώς από το αριθμητικό και ουσιώδες υπόβαθρο των σκοπών τους. Έτυχε να ωριμάσω πνευματικά και στοχαστικά στις δύο τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα (1980-2000). Στην αρχή σε ένα πολιτικό περιβάλλον αυταρχισμού και βίας που συντρίφτηκε από ένα ισχυρό νέο κίνημα εξαιρετικής αλλαγής των τρόπων και των διαθέσεων τόσο του τοπικού όσο και του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Ξαφνικά, στο σύντομο χρόνο μιας πενταετίας, το πρόταγμα του πολιτικού, φιλοσοφικού, επιστημονικού και στοχαστικού εντοπισμού και της άνθισης της σχέσης της μοναδικής προσωπικότητας (πολίτη) με το τοπικό και διεθνές πολιτικό περιβάλλον (ιδεολογίες και πρακτικές για τη ζωή) επιταχύνθηκε όσο ποτέ πριν. Η καθημερινή μας ζωή (φοιτητής τότε, εργαζόμενος και στοχαστής-ασκητής στην τέχνη, αργότερα) χρειαζόταν την κριτική σχέση με την διδασκαλία και το περιεχόμενο των μαθημάτων, χρειαζόταν τις έντονες και εύφορες συζητήσεις παντού όπου τύχαινε να συναντηθούμε, χρειαζόταν τις μεγάλες συνελεύσεις των σχολών (3 και 4.000 άτομα) στην Νομική, το Πολυτεχνείο, την Βιομηχανική σχολή, τις πυκνές και εξαιρετικές στην μαχητικότητά τους διαδηλώσεις που συνάρπαζαν και διέθεταν το νόημά τους (νόμος 815), τον
κατακλυσμό των βιβλίων για την πολιτική, την φιλοσοφία, την κοινωνιολογία, την ιστορία, τις συλλογικές προσφορές και την ποικιλία των αλληλέγγυων πολιτικών ομαδοποιήσεων (ταξιαρχίες εργασίας στην αποκλεισμένη Κούβα, ομάδες σχεδιασμού και έκδοσης δεκάδων περιοδικών). Ευρείες, ανοικτές και συνεχώς ανα-διατασσόμενες ομαδοποιήσεις, προσελκύσεις και διασπάσεις σχέσεων και θεωρητικών υποβάθρων. Έτσι, με αυτόν τον τρόπο ωρίμασε η δική μου γενιά και ρύθμισε, επέτυχε και απέτυχε να ορίσει, να συντηρήσει, να ανα-διατάξει και να συμμορφώσει το κάθε φορά ιδιαίτερο και σημαντικό πολιτικό πρόταγμά της στην ποικιλία του. Αντ’αυτού, στην μικρή αίθουσα του GOETHE INSTITUTE στη Θεσσαλονίκη (πολιτιστικό κέντρο χρηματοδοτούμενο και διευθυνόμενο από τον ιδεολογικό-διοικητικό πυρήνα του Γερμανικού πολιτικού και οικονομικού αυταρχισμού) παρουσιάστηκα και έμεινα για λίγο ώστε να υποστώ την παράξενη τακτική της οργάνωσης του χρόνου και των σχέσεων (τόσος και αυστηρός χρόνος για ομιλία, ερωτήσεις σε μήνυμα στο τηλέφωνο, live-streaming για το σπίτι, στο δωμάτιο, και όχι στην μεγάλη (όσοι χρειαστούν και είναι παρόντες και παρούσες) αίθουσα ή αυλή όπου θα έπρεπε να ξεχειλίζει η επιθυμία για συμμετοχή και κοινή πολιτική συσχέτιση. Να υποστώ την βία της εγκατάστασης ενός νοήματος εταίρων σε μια χρηματοδότηση. Εταίρων (ακόμη και από το σουλτανάτο στο Ομάν, ένα αυταρχικό και ανελεύθερο καθεστώς πολιτικών σχέσεων προτεκτοράτο του ήδη αποκομμένου από την Ευρωπαϊκή ένωση, ‘’Ηνωμένου’’ Βασιλείου) στην ανάγκη ορισμού μιας ακόμη θεαματικής πλοκής άτακτου και ακανόνιστου νοήματος που ‘’οφείλει να διευθετηθεί-διερευνηθεί’’ από τους
ελάχιστους και άπειρους παρόντες και παρούσες, μάρτυρας της στυγνής και ακατάστατης σύνδεσης πολιτικών και στοχαστικών όρων και εννοιών (δημιουργική βιομηχανία..!!!, αστική δημιουργικότητα...!!!, κοινωνική επιχειρηματικότητα...!!!). Ανηφορίζοντας την οδό Μπότσαρη προς την Εγνατία διαπέρασα την λαϊκή αγορά. Τα πλήθη των πολιτών-κατοίκων-πληβείων που επιχειρούν και ορίζουν όπως-όπως και τσάτρα-πάτρα τόσο την καθημερινή τους ζωή (τα λαχανικά, τα όσπρια, τα φρούτα, μια μπλούζα) όσο και τα ελάχιστα της δεσμευμένης και απαίδευτης ιδεολογίας τους (τι θα γίνει, αυτοί φταίνε, πως θα ζήσουμε). Για μια στιγμή φάνηκε πως εκείνη η αίθουσα που μόλις εγκατέλειψα ήταν μια όαση κοινής και τακτοποιημένης σχέσης ζωής και συνεργασίας. Αλλά, δεν ήταν.
βιογραφικό δελτίο Ο Ιορδάνης Στυλίδης γεννήθηκε στην πόλη Έδεσσα του νομού Πέλλας το 1959. Απόφοιτος της σχολής Αρχιτεκτόνων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, είναι αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διδάσκει τα μαθήματα «Σχεδιασμός χώρων μικρής κλίμακας και αντικειμένων», «Αρχιτεκτονική σύνθεση ΙΙΙ», «Αρχιτεκτονική σύνθεση ΙV» και «Επικοινωνία και Σχεδιασμός». Κατέχει, επίσης, το πτυχίο Οικονομικών σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Ως εικαστικός ακτιβιστής έχει στο ενεργητικό του 16 δέκα έξι ατομικές εκθέσεις καθώς και πολλαπλές συμμετοχές σε Μπιενάλε και Τριεννάλε στην Ευρώπη από το 1980.
stilidis2@gmail.com
Παράλληλα με το διδακτικό του έργο διοργανώνει, διευθύνει και συμμετέχει σε εκπαιδευτικά ταξίδια (Ινδία, Ομάν, Αίγυπτος, Νεπάλ, Γερμανία, Τουρκία, Συρία, Ιορδανία, Αυστρία, Ελβετία, Ηνωμένες Πολιτείες), συλλογικά εργαστήρια σχεδιασμού σε κοινότητες της ελληνικής περιφέρειας (Δάσος Ελατιάς/Νομός Δράμας, Κοινότητα Βλάστης/Νομός Κοζάνης, δήμος Φερών/Νομός Έβρου, δήμος Μακρυνίτσας/Νομός Μαγνησίας, δήμος Σφακιωτών/Νομός Λευκάδας, δ.δ. Ολυμπιάδας/Νομός Χαλκιδικής, δ.δ. Γεφυρουδίου/Νομός Σερρών, περιοχή Χρυσοπηγής/δήμος Σερρών, περιοχή Αργαλαστής (συνεδριακό κέντρο ΠΑΟΥ-Π.Θ.) /δήμος Μαγνησίας, καθώς και ανιχνεύσεις πόλεων (Βερολίνο, Ιστανμπούλ, Βενετία). Τόσο στα εκπαιδευτικά ταξίδια όσο, κυρίως, στα πολυεθνικά και διαπανεπιστημιακά εργαστήρια τεκμηρίωσης και σχεδιασμού, (όπως το καλοκαιρινό σπουδαστήριο της U.M.A.R. στην Αίγυπτο (Κάϊρο) το 2009 όπου και έλαβε μέρος ως επιβλέπων καθηγητής-επιστημονικός υπεύθυνος αλλά και εκείνο στο Πόρτ-Σαϊντ της Εγίπτου) επιχειρείται η επέκταση και ο εμπλουτισμός της συμβατικής εκπαιδευτικής διαδικασίας με ειδικές διαλέξεις, συζητήσεις και σχεδιαστικές πρακτικές για τα ζωτικά ζητήματα της Αρχιτεκτονικής θεωρίας και πράξης αλλά και την ανίχνευση και διατύπωση λόγου για τους τόπους και τα τοπία, που βρίσκονται, συνήθως, στο περιθώριο των ειδικών και τυπικών ακαδημαϊκών πειθαρχιών και προσεγγίσεων. Η διευκρίνηση, η ανάλυση και η διευρεύνηση in situ των συστατικών στοιχείων των ταυτοτήτων για το τοπίο, την πολυπολιτισμικότητα και την συνύπαρξη πολιτισμικών ενοτήτων ως γεννετήρια ιδιότητα των περιφερειών και των μητροπόλεων του πλανήτη, την εκπαίδευση στο στοχασμό και την ανάλυση των φαινομένων αλλά και των δομικών υποβάθρων των πόλεων, την εκπαίδευση στον σχεδιασμό και την δημιουργία αρχείων διελεύσεων (ημερολογίων), την εκπαίδευση στην αναγνώριση και τις τακτικές της αυτεπίγνωσης, των παραμέτρων δηλαδή και των λεπτομερειών της κοινής ζωής σε κοινότητες, τμήματα πόλεων και μητροπολιτικών λεπτομερειών του πλανήτη, αποτελεί ένα ακόμη ειδικό πεδίο πρακτικής και στοχασμού στο πλαίσιο των ερευνητικών του ιδιοτήτων.