Beart Acmhainní um Chosaint Leanaí
___________________________________________________________________________________
Gluais na dTéarmaí Aois Toilithe
17 bliain
Foireann Choimhdeach
Fostaithe an Bhoird Bhainistíochta nach múinteoirí nó CRS iad m.sh. rúnaí, airíoch, glantóir srl.
BB
Bord Bainistíochta
Leanbh
Duine faoi 18 mbliana d’aois nach bhfuil nó nach raibh pósta
Mí-úsáid Linbh
mar a dhéantar sainmhíniú air i gCaibidil a Dó de “Nósanna Imeachta um Chosaint Leanaí i mBunscoileanna agus in Iarbhunscoileanna 2017”
Tús Áite do Leanaí
“Tús Áíte do Leanaí: Treoir Náisiúnta do Chosaint agus Leas Leanaí 2017 (RLGÓ)”
ROS
Roinn Oideachais agus Scileanna
RLGÓ
Róinn Leanaí agus Ghnóthaí Óige
DIA
Duine Idirchaidrimh Ainmnithe– an príomhoide de ghnáth
Leas DIA
Leas Dhuine Idirchaidrimh Ainmnithe – an Príomhoide Tánaisteach de ghnáth
Díobháil
mar a dhéantar sainmhíniú ar an bhfocal i gCuid a Dó den Acht um Thús Áite do Leanaí 2015
FSS
Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte
Daoine Sainordaithe agus Daoine nach bhfuil Sainordaithe
I gcomhthéacs scoile, tá gach Múinteoir Cláraithe ina d(h)uine Sainordaithe. Daoine nach bhfuil sainordaithe is ea gach ball eile foirne na scoile.
PAM
Cúnaimh Chuimhne an Phríomhoide is ea an PAM. Bíonn leathanach nó dhó de threoir eolais ar ábhair chosanta leanaí. Bíonn siad ar shuíomh an IPPN agus is féidir le baill iad a íoslódáil nó a fheiceáil. Chun PAM a íoslódáíl, déan cliceáil ar an deilbhín in aice an ábhair, déan é a íoslódáil agus cuir ainm nó lógó do scoile féin sa cheanntásc leathanaigh. D’fheadfaí iad a úsáid mar bhileog eolais don fhoireann nó d’fhéadfaí iad a lannú agus iad a choimeád go háisiúil chun tagairt thapaidh a dhéanamh dóibh nuair is gá.
Nósanna ROS
“Nósanna Imeachta um Chosaint Leanaí do Bhunscoileanna agus Iarbhunscoileanna”
Priacal
Aon phriacal féideartha díobhála do pháiste atá ag baint leasa as seirbhís
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
I
___________________________________________________________________________________ Foireann Scoile
Tagraíonn an téarma Foireann Scoile do gach ball foirne atá fostaithe ag an mBord Bainistíochta sa scoil. Cuimsíonn sé seo Múinteoirí, CRS agus Foireann Choimhdeach
TUSLA
an Ghníomhaireacht um Leanaí agus an Teaghlach (a bhfuil freagracht reachtúil orthu don Chosaint Leanaí)
An tAcht
Tús Áite do Leanaí 2015
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
II
___________________________________________________________________________________
San Acmhainn Seo 1
RÉAMHRÁ ........................................................................................................................................................... 1
2 CUID A HAON – TOSÚ AN ACHTA UM THÚS ÁITE DO LEANAÍ 2017 – FREAGRACHTAÍ SAINORDAITHE AR SCOILEANNA ............................................................................................................................................................... 2 2.1 2.2 2.3
CAD IAD NA PRÍOMHATHRUITHE?............................................................................................................................... 2 CAD É AN CREAT DLITHIÚIL MAR BHONN AGUS MAR THACA AG AN GCOSAINT LEANAÍ AR CHERAT GO MBEADH SCOILEANNA AR AN EOLAS FAOI. ........................................................................................................................................................... 2 CAD Í AN CHÁIPÉISÍOCHT THACAÍOCHTA ATÁ AR FÁIL A CHABHRÓIDH LE SCOILEANNNA CLOÍ LEIS NA HOIBLEAGÁIDÍ FREAGRACHTAÍ REACHTÚLA SEO AGUS IAD A CHOMHLÍONADH?............................................................................................................. 3
3 ALT 2 – MÍ-ÚSÁÍD LEANAÍ: NA CINEÁLACHA, DÍOBHÁIL, TAIRSIGH FÓRAIS RÉASÚNTA IMNÍ, COMHARTHAÍ AGUS CÚINSÍ TAOBH THIAR DE. .................................................................................................................................. 4 3.1 DÍOBHÁIL (FÉACH AN TACHT UM THÚS ÁITE DO LEANAÍ, ALT 2)...................................................................................... 4 3.2 FORAIS RÉASÚNTA IMNÍ/TAIRSÍ DÍOBHÁLA .................................................................................................................. 5 3.2.1 FAILLÍ ............................................................................................................................................................. 5 3.2.2 MÍ-ÚSÁID MHOTHÚCHÁNACH ...................................................................................................................... 5 3.2.3 MÍ-ÚSÁID CHORPARTHA ............................................................................................................................... 5 3.2.4 DROCHÚSÁID GHNÉASACH ........................................................................................................................... 5 3.3 CÚINSÍ A BHÍONN INA N-ABHAIR IMNÍ (FÉACH TÚS ÁITE DO LEANAÍ CAIBIDIL A 2 LTH. 11 AND DES PROCEDURES 2.3.5)............ 6 4
ALT A 3 – OIBLEAGÁIDÍ REACHTÚLA AR AN DUINE FAOI SHAINOIRDÚ ................................................................ 7 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7
5
MÚINTEOIRÍ MAR DHAOINE FAOI SHAINORDÚ .............................................................................................................. 7 RÚNDACHT............................................................................................................................................................ 8 A BHEITH AR AN AIRDEALL FAOI MHÍ-USAÍD LEANAÍ ...................................................................................................... 8 CRUTHÚ ATMAISFÉIR INA MOTHAÍONN LEANAÍ COMPORDACH AGUS NOCHTADH DÍOBHÁLA Á DHÉANAMH ACU .......................... 9 NUAIR A DHÉANANN PÁISTE NOCHTADH .................................................................................................................... 10 DIA / LEAS DIA ................................................................................................................................................... 10 COIMEÁD TAIFEAD ................................................................................................................................................ 11
ALT A CEATHAIR – CAITHEAMH LE NOCHTADH MHÍ-ÚSÁID LEANAÍ I SCOILEANNA – NÓSANNA IMEACHTA ..... 12 5.1 NÓSANNA IMEACHTA UM CHAITHEAMH LE HIMNÍ UM CHOSAINT LEANAÍ PAM ................................................................ 12 5.1.1 Imní ar Bhall Foirne na Scoile faoi Chosaint Leanaí Child ............................................................................ 12 5.1.2 Ábhar imní ardaithe ag tuismitheoir faoi bhall den lucht foirne scoile ....................................................... 12 5.2 AN BORD BAINISTÍOCHTA A CHUR AR AN EOLAS .......................................................................................................... 13 5.3 NÓSANNA IMEACHTA DO PHÁISTÍ A BHFUIL TUAIRISC CHOSANTA LINBH ACU A AISTRÍONN SCOILEANNA................................. 13 5.4 NÓSANNA IMEACHTA UM THUISMITHEOIRÍ A CHUR AR AN EOLAS ................................................................................... 13 5.5 LÍOMHAINTÍ NÓ AMHRAIS FAOI MHÍ-ÚSÁID LEANAÍ A BHAINEANN LEIS AN LUCHT FOIRNE SCOILE ........................................ 14 5.6 LÍOMHAINTÍ NÓ AMHRAIS FAOI MHÍ-ÚSÁID LEANAÍ A BHAINEANN LE BALL AN BHOIRD BHAINISTÍOCHTA ............................... 14 5.7 MAOIRSEACHT AN PHATRÚIN.................................................................................................................................. 14
6
CUID 5 – MEASÚNÚ PRIACAIL AGUS RAITEAS UM CHUMHDACH LEANAÍ .......................................................... 15 6.1 MEASÚNÚ PRIACAIL .............................................................................................................................................. 15 6.1.1 Céim a 1 – Priacal díobhála féideartha a shonrú ........................................................................................ 15 6.1.2 Céim a 2 – Rangnaigh gach Priacal ............................................................................................................. 15 6.1.3 Céim a 3 – Gach priacal a bhainistiú agus a smachtú ................................................................................. 15 BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
III
___________________________________________________________________________________ 6.1.4 Céim a 4 – Monatóireacht agus Athbhreithniú ........................................................................................... 15 6.2 RÁITEAS UM CHUMHDACH LEANAÍ ........................................................................................................................... 16 7 CUID A 6 – TUILLEADH NÓSANNA IMEACHTA UM CHOSAINT LEANAÍ ATÁ RIACHTANACH FAOIN ACHT UM THÚS ÁITE DO LEANAÍ 2015 ................................................................................................................................................ 17 7.1 7.2 7.3 7.4
NÓSANNA IMEACHTA UM EARCÚ NA MBALL FOIRNE SCOILE ......................................................................................... 17 NÓSANNA IMEACHTA UM FHOIREANN NA SCOILE A OILIÚINT AGUS A CHUR AR AN EOLAS FAOI CHÚRSAÍ COSANTA AGUS CUMHDAIGH LEANAÍ ............................................................................................................................................. 17 NÓSANNA IMEACHT UM LIOSTA A CHOIMEÁD DE NA DAOINE SAINORDUITHE FAOIN ACH.................................................... 18 NÓSANNA IMEACHTA UM DHUINE ÁBHARTHA A CHEAPADH CHUN CLOÍ LEIS AN ACHT ........................................................ 18
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
IV
___________________________________________________________________________________
1
RÉAMHRÁ
“It is everyone’s responsibility to protect children and young people and to do our best to keep them safe” (Dr Katherine Zaponne T.D. Minister for Children and Youth Affairs) An fheidhm atá ag an mBeart Acmhainní seo ná achoimre a thabhairt ar na riachtanais reachtúla atá ar scoileanna um Chosaint Leanaí agus An tAcht um Thús Áite do Leanaí 2015 i bhfeidhm ina iomláine ó 17 Nollaig 2017
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
1
___________________________________________________________________________________
2
CUID A HAON – TOSÚ AN ACHTA UM THÚS ÁITE DO LEANAÍ 2017 – FREAGRACHTAÍ SAINORDAITHE AR SCOILEANNA
Ar 11 Nollaig 2017 cuireadh tús le forálacha ar fad an Achta um Thús Áite do Leanaí 2015 a bhí fágtha. Cuireann an t-achtú seo freagracht reachtúil ar scoileanna cloí leis an reachtaíocht a chuireann taca faoi Chosaint Leanaí mar a leagtar amach san Acht. Go dtí seo, tá scoileanna ar an eolas faoi na beartais agus a nósanna imeachta atá riachtanach san áit a bhfuil amhrais, imní nó liomhaintí mhí-úsáid leanaí. Tugadh tacaíocht do scoileanna sna Treoirlínte a bhain le Tús Áite do Leanaí, a tugadh isteach den chéad uair in 1999, ina ndearnadh sainmhíniú ar dhea-chleachtas um chúram agus um chosaint leanaí In 2011, sholáthar an Roinn Oideachais agus Scileanna treoirlínte do scoileanna bunaithe ar Thús Áite do Leanaí a chur Tús Áite do Leanaí i bhfeidhm go héifeachtach. Anois, le soláthar an Achta um Thús Áíte do Leanaí 2015, ní mór do scoileanna athruithe a dhéanamh ar na nósanna imeachta atá ann le cloí leis an Acht agus tríd sin, an cúram is fearr a sholáthar do leanaí chun iad a chumhdach.
2.1 CAD IAD NA PRÍOMHATHRUITHE? 1. Is ionann gach múinteoir cláraithe agus Duine Sainordaithe. 2. Ní mór do dhaoine faoi shainordú cuidiú le (Child and Family Agency) má iarrtar orthu chun measúnú a dhéanamh ar ábhar imní ag eascairt as tuairisc faoi shainordú 3. Ní mó do gach múinteoir tuairisciú a dhéanamh ar imní cosanta leanaí ag an tairseach dhíobhála nó os a cionn. 4. Ní mór do scoileanna Measúnacht Priacail a dhéanamh agus Ráiteas um Chumhdach Leanaí a ullmhú roimh nó ar an 11 Márta 2018 5. Cealaíonn an tAcht an chosaint sa dlí coiteanna den smachtú réasúnta.
2.2 CAD É AN CREAT DLITHIÚIL MAR BHONN AGUS MAR THACA AG AN GCOSAINT LEANAÍ AR CHERAT GO MBEADH SCOILEANNA AR AN EOLAS FAOI. 1. An tAcht um Thús Áite do Leanaí, 2015 2. An tAcht um Cheartas Coiriúil (Faisnéis um Chionta in aghaidh Leanaí agus Daoine Soghonta a Choinneáil Siar) 2012 3. Na hAchtanna um Shaoráil Faisnéise 1997, 2003 & 2014 4. An tAcht um Cheartas Coiriúil 2006 5. An tAcht um Chosaint Daoine a Thuairiscíonn Mí-Úsáid Leanaí 1998 6. Na hAchtanna um an mBiúró Náisiúnta Grinnfhiosrúcháin (Leanaí agus Daoine Soghonta) 2012-2016 7. An tAcht um Chomhairle Mhúinteoireacta (Leasú) 2015 8. An tAcht um Chosaint Sonraí 1998 – 2003
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
2
___________________________________________________________________________________
2.3 CAD Í AN CHÁIPÉISÍOCHT THACAÍOCHTA ATÁ AR FÁIL A CHABHRÓIDH LE SCOILEANNNA CLOÍ LEIS NA HOIBLEAGÁIDÍ FREAGRACHTAÍ REACHTÚLA SEO AGUS IAD A CHOMHLÍONADH? 1. Children First: National Guidance for the Protection and Welfare of Children 2017 (DCYA) 2. Nósanna Imeachta um Chosaint Leanaí do Bhunscoileanna agus Iar-bhunscoileanna 2017 (ROS) 3. Ciorclán 0081/2017
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
3
___________________________________________________________________________________
3
ALT 2 – MÍ-ÚSÁÍD LEANAÍ: NA CINEÁLACHA, DÍOBHÁIL, TAIRSIGH FÓRAIS RÉASÚNTA IMNÍ, COMHARTHAÍ AGUS CÚINSÍ TAOBH THIAR DE.
‘Siad na ceithre chineál mí-úsáide ná; 1. Faillí 2. Mí-úsáid mhothúchánach 3. Mí-úsáid chorparta 4. Drochúsáid ghnéasach
(Féach Nosanna Imeachta 2.3.1) (Féach Nosanna Imeachta 2.3.2)
PAM PAM
(Féach Nosanna Imeachta 2.3.3) (Féach Nosanna Imeachta 2.3.4)
PAM PAM
Is féidir na PAM thuas a íoslódáíl chun tagairt ghasta a dhéanamh agus do chúiseannna oiliúna do Phríomhoidí agus d’fhoirne scoile. Tugann na PAM seo na sonraí riachtanacha ar fad do na cinéalacha uile mí-úsáide. Is féidir na sonraí agus na sainmhínithe iomlána ar na catagóirí thuas, na forais réasúnta imní, agus na comharthaí a bhaineann leo a léamh i Nósanna Imeachta um Chosaint Leanaí do Bhunscoileanna agus Iarbhunscoileanna 2017 Tús Áite do Leanaí: Treoirlínte 2017 – Caibidil 2
3.1 DÍOBHÁIL (FÉACH AN TACHT UM THÚS ÁITE DO LEANAÍ, ALT 2) Tugtar sainmhíniú nua ar an bhfocal Díobháil isteach in Alt a 2 den Acht um Thús Áite do Leanaí 2015. Cuirfidh an “tairseach díobhála”, mar a dhéantar sainmhíniú ar na focail san Acht, Daoine Sainordaithe ar an eolas faoi conas a bhfeádfaidís/gcaithfidís dul ar aghaidh le himní Chosanta Leanaí. Tá sé tábhachtach go mbíonn GACH ball foirne ar an eolas faoin sainmhíniú seo. Déanann an tAcht an sainmhíniú a leanas ar an bhfocal: (NÍL AON LEAGAN GAEILGE DEN ACHT) ‘díobháil means in relation to a – (a )assault, ill-treatment or neglect of the child in a manner that seriously affects, or is likely to seriously affect the child's health, development or welfare, or, (b) Sexual Abuse of the child.’
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
4
___________________________________________________________________________________
3.2 FORAIS RÉASÚNTA IMNÍ/TAIRSÍ DÍOBHÁLA PAM 3.2.1
FAILLÍ (Féach Nósanna Imeachta um Chosaint Leanaí do Bhunscoileanna agus Iar-bhunscoileanna 2017, Alt 2.3.1) Tá tairseach díobhála, ag a gcaithfidh tú tuairisc a dhéanamh do TÚSLA faoi Thús Áite do Leanaí, bainte amach nuair is eol duit, nó nuair a chreideann tú, nó nuair atá forais réasunta imní agat le ceapadh go raibh, go bhfuil nó go bhféadfaí go mbeadh faillí déanta ar riachtanais linbh sa chaoi is go rachadh sé i gcion go tromchúiseach ar shláinte, ar fhorbairt, nó ar leas an linbh nó gur dóichí go ndéanfaí amhlaidh.
3.2.2
MÍ-ÚSÁID MHOTHÚCHÁNACH (Féach Nósanna Imeachta um Chosaint Leanaí do Bhunscoileanna agus Iar-bhunscoileanna 2017, Alt 2.3.2) Tá tairseach díobhála, ag a gcaithfidh tú tuairisc a dhéanamh do TÚSLA faoi Thús Áite do Leanaí, bainte amach nuair is eol duit, nó nuair a chreideann tú, nó nuair atá forais réasunta imní agat le ceapadh go raibh, go bhfuil nó go bhféadfaí go mbeadh faillí déanta ar riachtanais linbh sa chaoi is go rachadh sé i gcion go tromchúiseach ar shláinte, ar fhorbairt, nó ar leas an linbh nó gur dóichí go ndéanfaí amhlaidh.
3.2.3
MÍ-ÚSÁID CHORPARTHA (Féach Nósanna Imeachta um Chosaint Leanaí do Bhunscoileanna agus Iar-bhunscoileanna 2017, Alt 2.3.3) Tá tairseach díobhála, ag a gcaithfidh tú tuairisc a dhéanamh do TÚSLA faoi Thús Áite do Leanaí, bainte amach nuair is eol duit, nó nuair a chreideann tú, nó nuair atá forais réasunta imní agat le ceapadh go raibh, go bhfuil nó go bhféadfaí leanbh a bheith i mbaol ionsaí agus gurbh é an toradh air seo ná go rachadh sé i gcion go tromchúiseach ar shláinte, ar fhorbairt, nó ar leas an linbh nó gur dóichí go ndéanfaí amhlaidh.
3.2.4
DROCHÚSÁID GHNÉASACH (Féach Nósanna Imeachta um Chosaint Leanaí do Bhunscoileanna agus Iar-bhunscoileanna 2017 Alt 2.3.4) Mar Dhuine Sainordaithe, má’s eol duit, nó má chreideann tú, nó má tá forais réasunta imní agat go raibh, go bhfuil nó go bhféadfaí go mbeadh drochúsáid ghnéasach ag tarlú do leanbh, is gá duit e seo a thuairisciú do TÚSLA faoin Acht um Thús Iate do Leanaí 2015. Ós rud é go mbaineann gach drochúsáid ghnéasach leis an gcatagóir díobhála a théann i gcion go tromchúiseach ar shláinte, leas nó forbairt linbh, ní mór gach ábhar imní faoin drochúsáid ghnéasach a thaisceadh mar thuairisc shainordaithe chuig Tusla. Tá eisceacht amháin ann, a bhaineann le gníomhaíocht ghnéasach áirithe i measc déagóirí sinsearacha a bhfuil cur síos le fáil uirthi i rannán 4.7 de na nósanna imeachta seo. Is ar éígin go mbainfidh sé seo le bunscoileanna
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
5
___________________________________________________________________________________
3.3 CÚINSÍ A BHÍONN INA N-ABHAIR IMNÍ (FÉACH TÚS ÁITE DO LEANAÍ CAIBIDIL A 2 LTH. 11 AND DES PROCEDURES 2.3.5) PAM Bíonn baint ag na cuinsí seo a leanas le riosca níos airde mí-úsáide a. Fachtóirí Tuismitheora nó Cúramóra b. Fachtóirí Linbh c. Fachtóirí pobail d. Fachtóirí comhshaoil: e. Inspreagadh nó toilteanas lag na dtuismitheoirí/gcaomhnóirí chun bheith rannpháirteach
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
6
___________________________________________________________________________________
4
ALT A 3 – OIBLEAGÁIDÍ REACHTÚLA AR AN DUINE FAOI SHAINOIRDÚ
4.1 MÚINTEOIRÍ MAR DHAOINE FAOI SHAINORDÚ (Féach An tAcht um Thús Áite do Leanaí Alt 14) Tá dhá phríomhoibleagáid reachtúil ar mhúinteoirí cláraithe mar dhaoine sainordaithe faoin Acht um Thús Áite do Leanaí 2015 agus is iad na hoibleagáidí reachtúla sin ná: a. eolas, creideamh nó foras réasúnta le hamhras go bhfuil díobháil déanta do leanbh, go bhfuil díobháil á déanamh do leanbh nó go bhfuil an baol ann go ndéanfaí díobháil do leanbh a thuairisciú chuig Thusla, agus b. cúnamh a thabhairt do Thusla chun imní a mheas atá tar éis bheith mar ábhar le tuairisc
shainordaithe, má iarrann Tusla sin de réir an Achta. Cé nach leagtar pionóis choiriúla ar dhaoine sainordaithe a mhainníonn tuairisc a dhéanamh chuig Tusla faoin Acht um Thús Áite do Leanaí 2015, leagtar amach in Tús Áite do Leanaí: Treoir Náisiúnta 2017 go bhféadann iarmhairtí a bheith ann do dhaoine sainordaithe a mhainníonn tuairisc a dhéanamh. I gcás múinteoirí cláraithe, tá líon áirithe de bhearta riaracháin a d’fhéadfadh Tusla a dhéanamh, dá bhfaighfí amach tar éis fiosrúcháin nach ndearna múinteoir cláraithe tuairisc shainordaithe agus gur fágadh riosca ann do leanbh nó go ndearnadh díobháil do leanbh dá éis sin. Ina leith sin, leagtar amach in Tús Áite do Leanaí: Treoir Náisiúnta 2017 go bhféadann Tusla: a. gearán a dhéanamh faoin múinteoir cláraithe faoi na forálacha maidir le Feidhmiúlacht chun Múineadh insna hAchtanna um Chomhairle Mhúinteoireachta 2001 go 2015. b. eolas maidir leis an mainneachtain tuairisc a dhéanamh a chur ar aghaidh chuig Biúró Grinnfhiosrúcháin an Gharda Síochána. D’fhéadfaí an t-eolas seo a nochtadh d’fhostóirí reatha nó d’fhostóirí amach anseo nuair a bheadh an múinteoir cláraithe á s(h)eiceáil ag an nGarda arís. Deirtear in Alt 14(1) den Acht um Thús Áite do Leanaí 2015: “where a mandated person knows, believes or has reasonable grounds to suspect, on the basis of information that he or she has received, acquired or becomes aware of in the course of his or her employment or profession as such a mandated person, that a child – a. has been harmed, b. is being harmed, or c. is at risk of being harmed, he or she shall, as soon as practicable, report that knowledge, belief or suspicion, as the case may be, to the Agency.”
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
7
___________________________________________________________________________________ Cuirtear oibleagáidí ar dhaoine sainordaithe chomh maith le hAlt 14(2) den Acht um Thús Áite do Leanaí 2015 nochtuithe ar bith a bheidh déanta ag leanbh a thuairisciú. Deirtear ann:
“Where a child believes that he or she – a. has been harmed, b. is being harmed, or c. is at risk of being harmed, and discloses that belief to a mandated person in the course of a mandated person’s employment or profession as such a person, the mandated person shall, … as soon as practicable, report that disclosure to the Agency.”
4.2 RÚNDACHT (Féach Nósanna Imeachta um Chosaint Leanaí i mBunscoileanna agus in Iarbhunscoileanna 2017) Níor cheart an fhaisnéis go léir maidir le hábhair imní faoi mhí-úsáid nó faillí féideartha leanaí a roinnt ach ar "bhonn riachtanais" ar mhaithe le leas an linbh. Is é an tástáil cibé acu an bhfuil aon rannpháirtíocht nó ról dlisteanach ag an duine le déileáil leis an gceist. Níor chóir an dearbhú rúndachta a thabhairt do thríú páirtí a thugann faisnéis. Mar sin féin, ní sárú rúndachta é faisnéis a thabhairt dóibh siúd a dteastaíonn uathu an fhaisnéis sin a bheith acu, ar mhaithe le cosaint linbh a ndearnadh mí-úsáid air/uirthi, b’fhéidir, go bhfuil míúsáid á déanamh air/uirthi, nó go bhfuil riosca ann go ndéanfaí mí-úsáid nó faillí air/uirthi. Mar chuid dá ról maoirseachta agus dearbhaithe cáilíochta maidir le monatóireacht a dhéanamh ar chur i bhfeidhm na dtreoirlínte seo, d'fhéadfadh cigirí na Roinne rochtain ar chomhaid aonair a éileamh. Éilítear ar scoil comhoibriú go hiomlán leis an gCigireacht agus an rochtain sin a chur ar fáil. Níl sé de dhualgas ar an lucht foirne scoile measúnú nó fiosrúchán a dhéanamh ar thuismitheoirí/cúramóirí, agus i gcásanna áirithe d'fhéadfadh sé a bheith fritorthúil dóibh é sin a dhéanamh. Is ábhar do Tusla é míúsáid agus faillí amhrasta a mheasúnú agus a imscrúdú agus an gníomh atá le déanamh a chinneadh. I gcásanna ina bhfuil imní ag an lucht foirne scoile faoi leanbh, ach gan iad a bheith cinnte faoin ábhar a thuairisciú chuig Tusla, iarrfaidh an DIA comhairle ó Tusla. I gcásanna éigeandála ina bhfuil an chuma ar an scéal go bhfuil riosca láithreach agus tromchúiseach ag leanbh, agus nach féidir teagmháil a dhéanamh le Tusla, déanfar teagmháil láithreach leis an nGarda Síochána. Is féidir é seo a dhéanamh in aon Stáisiún an Gharda. I gcás ar bith, níor chóir leanbh a fhágáil i gcás contúirteach ar feitheamh idirghabháil Tusla.
4.3 A BHEITH AR AN AIRDEALL FAOI MHÍ-USAÍD LEANAÍ (Féach Nósanna Imeachta um Chosaint Leanaí i mBunscoileanna agus in Iarbhunscoileanna 2017) Tá sé de dhualgas ar gach ball foirne na scoile a bheith de shíor ar an airdeall do chomharthaí mí-úsáide leanaí agus fulaingthe. Ba cheart go mbeadh gach ball foirne eolach ar shainmhínithe agus ar chomharthaí na gcineálacha éagsúla mí-úsáide agus tromaíochta. Ba cheart dóibh freisin a bheith ar an eolas faoi na fachtóirí i saol an linbh a chuirfeadh le féadarthachtaí na mí-úsaide agus an fulaingthe don leanbh sin. Ba cheart go mbeadh Daoine Sainordaithe ar an eolas faoi na tairsí réasúnta chun na cineálacha éagsúla míúsáide a thuairisciú – tugtar léargas orthu sa chaibidil seo thuas. Ba cheart go mothódh gach ball foirne muiníneach agus saor chun aon ábhar imní a bheadh acu a phlé leis an TA nó leis an TAT má tá cabhair uathu cinneadh a dhéanamh faoi amhras nó faoi ábhar imní acu agus faoin tairseach riachtanach BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
8
___________________________________________________________________________________ Tromaíocht (Féach Nósanna Imeachta um Chosaint Leanaí i mBunscoileanna agus in Iarbhunscoileanna 2017) Leagtar amach in Tús Áite do Leanaí: Treoir Náisiúnta 2017 gur féidir an tromaíocht a shainmhíniú mar ionsaí athfhillteach – bíodh sé íde béile, síceolaíochta nó fisiciúil – a dhéanann duine aonair nó grúpa i gcoinne daoine eile. Iompar is ea é a bhíonn cráiteach agus imeaglach d’aontoil, agus tarlaíonn sé den chuid is mó i measc leanaí i dtimpeallachtaí sóisialta ar nós scoileanna.. Áirítear léi nósanna iompair ar nós ionsaitheachta fisiciúla, an chibearthromaíocht, damáiste do mhaoin, imeagla, leithlisiú/eisiamh, maslú, béadán mailíseach agus sracadh. Is féidir leis an tromaíocht bheith mar mhí-úsáid freisin bunaithe ar aitheantas inscne, rogha ghnéasach, cine, eitneachas agus fachtóirí reiligiúnacha. Is amhlaidh i gcás na bhforbairtí sa teicneolaíocht nua-aimseartha gur féidir le leanaí bheith ina n-íospartaigh freisin don tromaíocht neamhtheagmhálach, trí mheán na bhfón póca, an idirlín agus na ngaireas pearsanta eile ar nós FACEBOOK, SNAPCHAT, srl. Tá leanaí áirithe an-soghonta don tromaíocht. Ina measc; Leanaí le ROS Mionlaigh Eitniceacha Leanaí ón Lucht Siúil Leanaí LADT Mionaigh Chreidimh Leanaí Ardchumais Leanaí a bhfuil easnamh acu sna scileanna sóisialta agus sa chumas aitheanta leideanna sóisialta Is obair leanúnach í bainistíocht ar thromaíocht i measc na bpáistí i dtimpeallacht scoile agus bíonn ar fhoireann na scoile a bheith de shíor ar an airdeall faoi. Tá gá freisin le leasú rialta ar pholasaithe atá intuigthe d’fhoireann iomlán na scoile. Is gá go gcuirtear na fachtóirí thuas agus an tromaíocht san áireamh mar chuid den phróiseas seo de bheith ar an airdeall maidir le mí-úsáid nó le fulaingt leanaí i ngach scoil.
4.4 CRUTHÚ
ATMAISFÉIR INA MOTHAÍONN LEANAÍ COMPORDACH AGUS NOCHTADH DÍOBHÁLA Á
DHÉANAMH ACU Is minic a dhéanfadh leanbh, a bhfuil díobháil de chuid na gcatagóirí thuas á déanamh orthu, nochtadh ar an díobháil sin do dhuine a bhfuil muinín acu astu agus a mothaíonn siad go gcreidfeadh an duine sin iad agus go gcabhróidh an duine sin leo. Is minic gur múinteoir ina scoil é/í an duine sin agus go gcreideann an leanbh go bhfuil an duine sin cineálta agus ar an dtaobh. Tá sé tábhachach mar sin, go mothaíonn gach leanbh gur féidir leo a bheith muiníneach as a gcuid múinteoirí agus, má insíonn siad don mhúinteoir faoi chúrsaí go; dtabharfar éisteacht thuisceanach dóibh gcreidfear iad agus nach gcuirfear ó dhoras iad riamh bhfuil siad cinnte de go gcaithfear go discréideach lena nochtadh (chomh fada agus is féidir) gcabhrófar leo
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
9
___________________________________________________________________________________
4.5 NUAIR A DHÉANANN PÁISTE NOCHTADH (Féach Nósanna Imeachta 3.3.2) PAM Nuair a dhéanann páiste nochtadh díobhála, is gá go gcaitear leis ar bhealach an-dáiríre. Tá sé tábhachtach go gcaitear le haon nochtadh ar bhealach oiriúnach, ar son leas an linbh agus le cinntiú nach gcuireann do chuid gníomhartha aon chaingean dlí i gcoinne an té atá ag déanamh na diobhála i mbaol. Má fhaigheann tú, mar Dhuine Sainordaithe, nochtadh díobhála ó leanbh, a sháraíonn na tairseacha a leagtar amach thuas, caithfidh tú dul i gcomhairle leis an DIA agus tuairisc faoi shainordú a dhéanamh le TÚSLA. Ní gá duit aon bhreithiúnas a dhéanamh ar fhírinne a bhfuil a maíomh ná ar chreidiúnacht an linbh. Mura sáraíonn a bhfuil á maíomh na tairseacha díobhála atá le tuairisciú mar thuairisc faoi shainordú, ba cheart duit é a thuairisciú do TÚSLA mar imní réasúnta. Tá roint “rialacha” bunúsacha ar cheart duit iad a leanúint le cinntiú go gcaitear go sábháilte le haon nochtadh diobhála agus déantar achoimre orthu sa PAM. Moltar iad seo a chur ar fáil do gach ball foirne agus iad a phlé leo.
4.6 DIA / LEAS DIA (Féach Nósanna Imeachta ROS 5.3)
Faoi na Nósanna Imeachta nua um Chosaint Leanaí do Bhunscoileanna agus Iar-bhunscoileanna 2017, is é an DIA nó an Leas DIA an chéadphointe teagmhála maidir le gach líomhaint nó imní faoi mhí-úsáid leanaí sa scoil. ‘Siad dualgais an DIA ná:1. gníomhú mar dhuine acmhainne d'aon bhall den lucht foirne scoile a bhfuil imní faoi chosaint leanaí air/uirthi. Beidh an DIA eolach faoi chosaint leanaí ach mar sin féin, i gcásanna ina bhfuil imní ann faoi leanbh agus nach bhfuil an DIA cinnte faoin ábhar a thuairisciú do Tusla nó tuairisc a chur isteach mar thuarascáil shainordaithe, iarrfaidh an DIA comhairle ó Tusla mar atá leagtha amach i gcaibidil 5 de na nósanna imeachta seo. Ní thabhafar aon sonraí a thabharfadh ainmneacha na ndaoine atá i gceist le fios. 2. Cinntiú go leantar na nósanna tuairiscithe sa scoil le go ndéantar imní faoi Chosaint nó faoi leas leanaí a chur ar aghadh go TÚSLA go pras. 3. Taifead a dhéanamh de gach imní nó líomhaintí faoi mhí-úsáid leanaí a chuirtear ar a s(h)úile, agus de na gníomhartha a dhéantar maidir le himní nó le líomhaint faoi mhí-úsáid leanaí. 4. Tuairisc a dhéanamh ag gach cruinniú den Bhord Bainistíochta maidir le cúrsáí Chosaint Leanaí sa scoil. Sa chás nach é an DIA an príomhoide, cinnteoidh an DIA (nach príomhoide iad) go bhfuil an t-eolas ar fad ag an bpríomhoide chun an tuairisc a dhéanamh leis an mB.B. Tugtar an Tuarascáil Mhaoirseachta Mhaoirseachta air seo, féach Nósanna Imeachta um Chosaint Leanaí do Bhunscoileanna agus d'Iarbhunscoileanna 2017 – Caibidil 3.6 Má shocraíonn an DIA gan imní a thuairisciú do TÚSLA, ba cheart na céimeanna seo a leanúint:1. Ba cheart taifead a dhéanamh ar na cúiseanna nach ndearnadh tuairisciú 2. Ba cheart taifead a dhéanamh ar na gníomhartha a rinneadh mar thoradh ar an imní 3. Ba cheart míniú, scríofa, soiléir a thabhairt don Duine Sainorduithe nó don duine nach Duine Sainorduithe iad, a raibh an chúis imní orthu, ar na cúiseanna nach bhfuil an imní a tuairisciú do TÚSLA 4. Ba cheart go molfaí don Duine Sainorduithe nó don duine nach Duine Sainorduithe go bhfuil sé de cheart acu tuairisc a dhéanamh le TÚSLA nó leis na Gardaí Síochána má tá imní orthu fós faoi chúrsaí.
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
10
___________________________________________________________________________________
4.7 COIMEÁD TAIFEAD (Féach Nósanna Imeachta ROS) PAM
Is cuid riachtanach den rialachán ceart agus den mhaoirseacht mhaith é an coimeád maith taifead. Tá riachtanais ar leith le fáil sna “Nósanna Imeachta um Chosaint Leanaí do Bhunscoileanna agus Iar-bhunscoileanna 2017” maidir le cinntiú go gcruthaítear agus go gcoimeádtar na taifid chuí le gur féidir teacht orthu ar chúiseanna maoirseachta. Maidir le gach taifead um Chosaint Leanaí, ba cheart go mbeadh stóráil in áit shábháilte ar siúl innéacsú le go mbeidh rianú agus rochtain éasca ar an gcáipésíocht uimhir nó cód ar leith tugtha do gach duine (aon duine a dhéanfadh a nochtadh a dhéanfadh ionannú ar pháiste nó ar dhuine a bhfuil líomhain déanta ina leith) a luaitear sa cháipéisíocht
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
11
___________________________________________________________________________________
5
ALT A CEATHAIR – CAITHEAMH LE NOCHTADH MHÍ-ÚSÁID LEANAÍ I SCOILEANNA – NÓSANNA IMEACHTA
5.1 NÓSANNA IMEACHTA UM CHAITHEAMH LE HIMNÍ UM CHOSAINT LEANAÍ PAM 5.1.1
Imní ar Bhall Foirne na Scoile faoi Chosaint Leanaí Child (Féach Nósanna Imeachta ROS 5.1.1 / 5.1.2) PAM Príomhphointí le tabhairt faoi deara 1. Caithfidh gach ball foirne scoile tuairisc a dhéanamh leis an DIA – mura mbaineann an imní leis an DIA. Sa chás seo, ba cheart tuairiscí a dhéanamh le Cathaoirleach an Bhoird Bhainistíochta. 2. Caithfidh an DIA taifead cúramach a dhéanamh de na sonraí ar fad a bhaineann leis an imní agus leis na Nósanna Imeachta Tuairiscithe, aon chomhairliúchán le TÚSLA nó leis na Gardaí san áireamh 3. Nuair a chuireann an múinteoir imní ar aire an DIA, oibreoidh an DIA agus an múinteoir, mar dhuine sainorduithe, le chéile ar na Nósanna Imeachta Tuairiscithe
5.1.2
Ábhar imní ardaithe ag tuismitheoir faoi bhall den lucht foirne scoile (Nósanna Imeachta 5.6) Áit a ndéanann tuismitheoir dalta sa scoil líomhain mí-úsáide in aghaidh baill de lucht foirne na scoile cloífidh an DIA leis na nósanna imeachta breise seo a leanas: 1. laistigh de 10 lá scoile ón líomhain a bheith déanta ag an tuismitheoir (bíodh sin chuig an DIA, chuig an Bord Bainistíochta nó chuig ball eile de lucht foirne na scoile) eiseoidh an DIA fógra scríofa chuig an tuismitheoir i gceist ina leagfar amach: a. de réir cheanglas na Nósanna Imeachta Cosanta Leanaí do Bhunscoileanna agus Iarbhunscoileanna 2017 b. go bhfuil an scéal tuairiscithe ag an DIA chuig Tusla nó c. go bhfuil comhairle iarrtha maidir leis an scéal ó Thusla ag an DIA agus de bhun na comhairle sin nár tuairiscíodh an scéal chuig Tusla nó d. gur chinn an DIA nárbh fhorais réasúnta imní a bhí ann de réir mar atá leagtha amach faoi na nósanna imeachta seo agus nár ghá é a thuairisciú chuig Tusla mar sin agus gur mar seo a leanas a bhí na cúiseanna leis an gcinneadh sin, 2. go bhfuil sé de rogha ag an tuismitheoir i gceist dul i dteagmháil go díreach le Tusla maidir leis an scéal, más mian leis an tuismitheoir déanamh amhlaidh agus, 3. go gcaithfear déileáil le líomhain ar bith drochúsáide in aghaidh baill de lucht foirne na scoile a bheidh tuairiscithe chuig Tusla faoi na nósanna imeachta cuí atá leagtha amach i gcaibidil 7 “Líomhaintí nó Amhrais faoi Dhrochúsáid Leanaí i leith Fostaithe Scoile” de na Nósanna Imeachta Cosanta Leanaí do Bhunscoileanna agus Iar-bhunscoileanna 2017 agus, de réir mar is infheidhme, faoi na nósanna imeachta araíonachta cuí d’fhostaithe agus nach ndéileálfar leo mar sin faoi nósanna imeachta na scoile do ghearáin ó thuismitheoirí. 4. I gcás ar bith nach dtagann an fógra scríofa ón DIA, is fédiir leis an tuismitheoir an cheist a ardú go díreach leis an DIA. Mura mbíonn an freagra faighte ón DIA laistigh de 5 lá, is féidir leis an an tuismitheoir fógra scríofa a thabhairt don bhord bainistíochta faoi seo. Díreoidh an Bord Bainistíochta don DIA freagra a thabahirt laistigh de 10 lá ón uair go bhfaigheann an Bord fógra scríofa an tuismitheora. BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
12
___________________________________________________________________________________
5.2 AN BORD BAINISTÍOCHTA A CHUR AR AN EOLAS (Féach Nósanna Imeacht ROS 5.5 agus 9.5) Ag gach cruinniú den bhord bainistíochta, beidh Tuairisc faoi Mhaoirseacht ar Chosaint Leanaí i dtuairisc an Phríomhoide chuig an mBord, beidh eolas faoi 4 cheannteideal mar seo a leanas inti1. Líomhaintí drochúsáide a rinneadh in aghaidh baill de lucht foirne na scoile ó chruinniú deireanach an Bhoird 2. Ábhair imní eile maidir le cosaint leanaí i leith daltaí sa scoil (i.e. ábhair imní nach mbaineann le líomhain ar bith drochúsáide in aghaidh baill de lucht foirne na scoile) 3. Ábhair imní eile maidir le cosaint leanaí a éiríonn as iompraíocht bulaíochta líomhnaithe i measc na ndaltaí agus 4. Achoimre ar na sonraí maidir le tuairisciú. Príomhphointí le tabhairt faoi deara 1. Is gá don Bh.B scrúdú a dhéanamh ar na sonraí ar fad a bhaineann le haon cheann de na gceannteidil thuas le dearbhú go ndearna an DIA an cinneadh ceart maidir le Cosaint Leanaí 2. Chun é seo a dhéanamh, beidh rochatin iomlán ag an mBB ar gach ábahr i ngach Cód ar gach cás, ainmneacha na ndaoine atá páirteach ann san áireamh. 3. Tá ceist na rúndachta fíorthábhachtach i gcásanna ina mbeadh fáil ag baill an Bhoird ar shonraí a bhaineann le páistí, le teaghlaigh nó le baill foirne. D’fhéadfadh na sonraí seo a bheith fíor nó d’fhéadfaí nach mbeidís/.
5.3 NÓSANNA IMEACHTA
DO
PHÁISTÍ
A BHFUIL
TUAIRISC CHOSANTA LINBH
ACU A AISTRÍONN
SCOILEANNA (Féach Nósanna Imeachta ROS 5.7) Áit a n-aistríonn leanbh ó scoil nó áit a bhfágann leanbh scoil (aistriú ó bhunscoil go hiar-bhunscoil san áireamh) agus gur eol don DIA go ndearnadh tuairisc chosanta linbh chuig Tusla maidir leis an leanbh sin san am a chuaigh thart, is ceart don DIA Tusla a chur ar an eolas maidir le haistriú/bogadh an linbh.
5.4 NÓSANNA IMEACHTA UM THUISMITHEOIRÍ A CHUR AR AN EOLAS (Tús Áite do Leanaí Caib. 3 lth 28) 1.
2.
3. 4.
Ní gá duit de réir an tAcht um Thús Áite do Leanaí 2015 an teaghlach a chur ar an eolas go bhfuiltear ag déanamh tuairisce faoin reachtaíocht le Tusla. Is é an dea-chleachtas ámh é chun a insint don teaghlach go bhfuiltear ag déanamh tuairisce agus i dtaobh na bhfáthanna don chinneadh. Ní gá an teaghlach a chur ar an eolas go bhfuiltear ag déanamh tuairisce má chuirtear an leanbh i mbaol a thuilleadh ach é sin a dhéanamh, nó go bhféadfadh eolas an teaghlaigh ar an tuairisc cur isteach ar chumas Tusla chun measúnacht priacail a dhéanamh. Ní gá duit eolas a thabhairt don teaghlach freisin má chreideann tú go réasúnta gur féidir tú a chur i mbaol díobhála ón teaghlach ach é sin a dhéanamh. San áit a bhfuil amhras ar bith ar an DIA maidir leis an tuismitheoir/cúramóir a chur ar an eolas. Lorgóidh an DIA comhairle ó TÚSLA.
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
13
___________________________________________________________________________________ 5.
Cruthóidh an DIA taifead de gach cumarsáid le tuismitheoirí agus iad á c(h)ur ar an eolas go bfhuil tuairisc déanta le TÚSLA faoina leanbh. Cruthóidh an DIA taifead de chás nach gcuirtear na tuismitheoirí ar an eolas agus de na cúiseanna leis seo mura gcuirtear na tuismitheoirí ar an eolas. Féach Achoimre ar Riachtanais Choimeád Taifead
5.5 LÍOMHAINTÍ NÓ AMHRAIS FAOI MHÍ-ÚSÁID LEANAÍ A BHAINEANN LEIS AN LUCHT FOIRNE SCOILE (Féach Nósanna Imeachta ROS Caib. 7) Is é seo an fhoirm líomhna is dáiríre a mbeidh ar an mBB ple leis. Mar go mb’fhéidir go mbainfeadh sé le fionraí do mhúinteoir, do Chúntóra Riachtanais Speisialta nó do bhall coimhdeach, ba cheart don Bhord comhairle chuimsitheach dlí a lorg. Príomhphointí le tabhairt faoi deara 1. Níl ról ar bith ag an bpríomhoide mar DhIA sa phróiseas tar éis tuairisce le TÚSLA faoin ábhar. 2. Is faoin bhfostóir amháin – an Bord Bainistíochta, plé le cúrsaí fostaíochta a eascraíonn as líomhaintí míúsáide a dhéantar i gcoinne aon bhall d’fhoireann na scoile. 3. Tá ceist na rúndachta fíorthábhachtach i gcásanna ina mbeadh fáil ag baill an Bhoird ar shonraí a bhaineann le páistí, le teaghlaigh nó le baill foirne. D’fhéadfadh na sonraí seo a bheith fíor nó d’fhéadfaí nach mbeidís.
5.6 LÍOMHAINTÍ NÓ AMHRAIS FAOI MHÍ-ÚSÁID LEANAÍ A BHAINEANN LE BALL AN
BHOIRD BHAINISTÍOCHTA (Féach Nósanna Imeachta ROS 9.10.4) Má thuairiscítear líomhain nó amhras faoi mhí-úsáid leanaí maidir le ball den bhord bainistíochta do Tusla, cuirfidh an Bord Bainistíochta in iúl don phátrún go ndearnadh amhlaidh. Is faoin bpátrún atá sé a shocrú an gá aon bheart maidir le ról leanúnach an bhaill ar an mBord Bainistíochta. Where an allegation or suspicion of child abuse regarding a member of the BoM has been reported to Tusla, the BoM will inform the patron of the fact. The patron will determine if any action is necessary regarding the member’s continued role on the BoM.
5.7 MAOIRSEACHT AN PHATRÚIN 1. 2. 3.
4.
(Féach Nósanna Imeachta ROS 9.10) Caithfidh an Bord Bainistíochta cóip den Ráiteas um Chumhdach Leanaí agus an fógra a bhaineann leis an athbhreithniú bliantúil den Ráiteas um Chumdach Leanaí a chur ar fáil don phátrún. Cuirfear taifid den athbhreithniú bliantúil ar an Ráiteas um Chumhdach Leanaí agus na torthaí a eascraíonn as, ar fáil don Phatrún má iarrtar iad. Má thuairiscíonn an DIA (nó fostóir) líomhain nó amhras faoi mhí-úsáid nó faillí linbh maidir le ball den bhord bainistíochta do Tusla, cuirfidh an Bord Bainistíochta in iúl don phátrún gur cuireadh tuairisc a bhaineann le ball den bhord faoi bhráid Tusla. Caithfear a chur in iúl don phátrún mura ndearnadh líomhain mhí-úsáide in aghaidh fostaí a thuairisciú do Tusla sa chás gur chomhairligh Tusla dóibh a dhéanamh.
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
14
___________________________________________________________________________________
6
CUID 5 – MEASÚNÚ PRIACAIL AGUS RAITEAS UM CHUMHDACH LEANAÍ
6.1 MEASÚNÚ PRIACAIL (Féach Nósanna Imeachta ROS 8.8) PAM De réir an Achta, tá oibleagáid reachtúil ar gach Bord Bainistíochta tabhairt faoi mheasúnacht priacail mar ullmhúchán do dhréachtú an Ráitis um Chumhdach Leanaí. Déanann an mheasúnacht seo achoimre ar an bhféidearthacht go mbainfeadh díobháil do leanaí fad is a bhíonn siad faoi chúram na scoile. Tugtar faoi deara gurb ionann priacal sa chomhthéacs seo agus priacal mí-úsáide agus ní riosca ginearálta sábháilteachta agus slándála. Is Próiseas 4 Chéime an Mheasúnacht Priacail
6.1.1
Céim a 1 – Priacal díobhála féideartha a shonrú Smaoinigh ar na daoine nó ar na rudaí a d’fhéadfaidís díobháil a dhéanamh do na leanaí sa scoil. Bíodh gach geallshealbhóirí rannpháirteach – idir Mhúinteoirí, Chúntóirí Riachtanas Speisialta, an Fhoireann Choimhdeach, Tuismitheoirí, bhaill an Bhoird Bhainistíochta agus Leanaí. Beidh tuairimí difriúla ag daoine difriúla ar cad is priacal annde bharr na taithí ata acu ar shaol na scoile.
6.1.2
Céim a 2 – Rangnaigh gach Priacal Smaoinigh ar an dóchúlacht go dtarlódh gach priacal agus ar cé chomh tromchúiseach is a bheadh na hiarmhairtí a bhainfeadh leis Rangnaigh gach priacal sna téarma íseal, meánach, ard.
6.1.3
Céim a 3 – Gach priacal a bhainistiú agus a smachtú Cé leis a bhaineann an priacal? Ainmnigh daoine le bheith freagrach as gach priacal Cad iad na srianta atá ann chun an priacal sin a laghdú? Céard atá le déanamh amach anseo chun an priacal a laghdú? Cad eile atá le déanamh faoin bpriacal?
6.1.4
Céim a 4 – Monatóireacht agus Athbhreithniú An bhfuil na srianta éifeachtach? An bhfuil na gníomhartha atá i bhfeidhm éifeachtach?
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
15
___________________________________________________________________________________
6.2 RÁITEAS UM CHUMHDACH LEANAÍ (Féach Nósanna Imeachta ROS 8.9)
PAM
Nuair atá an Mheasúnacht Priacail curtha i gcrích. Is féidir leis an mBB leanúint ar aghaidh chun Ráiteas um Chumhdach Leanaí a fhorbairt. Ní foláir don Bh.B. an teimpléad atá á sholáthar ag an ROS a úsáid. Féach Ráiteas um Chumhdach Leanaí
Tá seicliosta foilsithe ag an ROS chun athbhreithniú bliantúil a dhéanamh ar an Ráiteas um Chumhdach Leanaí Féach Ráiteas um Chumhdach Leanaí
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
16
___________________________________________________________________________________
7
CUID A 6 – TUILLEADH NÓSANNA IMEACHTA UM CHOSAINT LEANAÍ ATÁ RIACHTANACH FAOIN ACHT UM THÚS ÁITE DO LEANAÍ 2015
7.1 NÓSANNA IMEACHTA UM EARCÚ NA MBALL FOIRNE SCOILE (Féach Nósanna Imeachta ROS 8.6) Ní mór do Bhoird Bhainistíochta a chinntiú go leantar na nósanna imeachta cearta agus reatha um ghrinnfhiosrú agus iad ag earcú. Tá sonraí na Socrúchán agus na Rialacháin reatha um Ghrinnfhiosrúchán do Mhúinteoirí ar fáil ar http://www.teachingcouncil.ie/en/Vetting/. Tá an túdarás ag na Pátrúin grinnfhiosrú a dhéanamh fhostaithe agus dheonaithe eile na scoile. Caithfidh an BB cinntiú go bhfuil grinnfhiosrú déanta i gceart ag gach cuairteoir ar an scoil má tá rochtain acu ar leanaí. Ina measc: Múinteoirí Múinteoirí Ionaid Múinteoirí Breise– m.sh. Rince, Drámaíocht, srl.. Oiliúnóirí – earcaithe ag an scoil nó ó eagras spóirt Cúntóirí Riachtanas Speisialta An Fhoireann Choimhdeach Daoine ar shocrúchán mar chuid dá n-oiliúint Daoine ar thaithí oibre Deonaithe d’imeachtaí le linn nó i ndiaidh scoile Ba cheart taifid chearta innéacsaithe a choimeád de na sonraí grinnfhiosrúcháin seo thuas.
7.2 NÓSANNA IMEACHTA UM FHOIREANN NA SCOILE A OILIÚINT AGUS A CHUR AR AN EOLAS FAOI CHÚRSAÍ COSANTA AGUS CUMHDAIGH LEANAÍ (Féach Nósanna Imeachta ROS 8.7) Caithfidh an BB cinntiú, trí sholáthar an eolais agus trí shíorbhéim ar oiliúint sa tSábháilteacht Leanaí agus ar an bplé dá réir, go bhfuil cultúr na Cosanta Leanaí i measc na Foirne Scoile agus an Phobail Scoile. Is í forbairt an chultúir seo an bealach is éifeachtaí le cinntiú go bhfuil gach leanbh sa scoil slán ón díobháil. Cinntíonn a leitheíd den chultúr seo go bhfuil foireann agus tuismitheoirí na scoile de shíor ar an airdeall agus nach nglactar le hiompar ar bith a dhéanfadh díobháil do leanbh ar bith. a. Eolas Maidir le Raiteas um Chumhdach Leanaí Beidh cóip ar crochadh in áit fheiceálach sa scoil Beidh sé ar fáil ar shuíomh na scoile Eiseofar é do gach ball foirne na scoile Cuirfear cóip ar fáil do Chumann na dTuismitheoirí
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
17
___________________________________________________________________________________ Maidir leis na Polasaithe a bhaineann le Cosaint Leanaí Beidh gach Polasaí a bhaineann le Cosaint Leanaí ar fáil ar shuíomh idirlin na scoile. Cuirfear gach Polasaí a bhaineann le Cosaint Leanaí ar fáil do bhaill foirne agus do thuismitheoirí na scoile ach iad a iarraidh. b. Oiliúint
Cinnteoidh an BB go bhfaigheann gach ball foirne na scoile oiliúint agus uasdátú rialta ar Chúrsaí Chosanta Leanaí. Bainfidh an BB leas as aon oiliúint atá ar fáil ón ROS agus tacóidh siad leis an an bPríomhoide agus é/í ag cinntiú go dtarlaíonn oiliúint rialta i gCúrsaí Cosanta Leanaí. Cinnteoidh an BB, trí oiliúint agus trí phlé rialta, go bhfuil gach ball d’Fhoireann na Scoile ar eolach ar a róil sa Chosaint Leanaí agus go dtuigeann siad na Polasaithe agus na Nósanna Imeachta atá i bhfeidhm sa scoil.
7.3 NÓSANNA IMEACHT UM LIOSTA A CHOIMEÁD DE NA DAOINE SAINORDUITHE FAOIN ACH (Féach Nósanna Imeachta ROS 8.9.1) I gcás scoileanna, is liosta é seo de na muinteoirí atá ag obair sa scoil. Cuimsíonn sé gach Múinteoir Cláraithe beag beann ar a ról reatha ná a stádas (buan, Sealadach, srl.) sa scoil.
7.4 NÓSANNA IMEACHTA UM DHUINE ÁBHARTHA A CHEAPADH CHUN CLOÍ LEIS AN ACHT (Féach Nósanna Imeachta ROS 8.9.1) Sna Nósanna Imeachta um Chosaint Leanaí i mBunscoileanna agus in Iarbhunscoileanna 2017 sainmhínítear an Duine Ábhartha i scoileanna mar an DIA
BEART ACMHAINNÍ UM CHOAINT LEANAÍ
18