‘Die ene dag rammelde heel mijn leven’ ENOCH CHARLES (50)
2
KANS JUNI 2021
KANS NR.2 juni 2021
COVER Enoch Charles (50)
“Zit je stevig? Ik heb een plek voor je.” De tranen zitten hoog als Enoch vertelt over die ene dag dat hij op straat leefde, onder de brug. Tot hij bericht kreeg van het Leger. ‘Ik begon te huilen, hoefde niet nog een nacht buiten door te brengen. Tranen om te danken, die ene dag rammelde heel mijn leven.’ TEKST CAROLINE TOGNI BEELD COVER LINELLE DEUNK
De 50-jarige Curaçaoënaar kwam vier jaar geleden gedesillusioneerd naar Nederland. Zijn vrouw bedroog hem met meerdere mannen, ‘ik kon niet meer samenleven met haar. Zij was een bachilala zoals we dat noemen op Curaçao.’ Zijn komst naar Nederland was een gok, vertelt hij. ‘Ik had geen warme kleren, trok al mijn hemden over elkaar aan en vertrok.’ Die eerste jaren hier waren hard. Bij zijn familie in Venlo kon hij niet blijven, ‘ze gaven me een schop.’ En zo kreeg hij vaker schoppen. Via een contact bij de kerk kon hij tijdelijk terecht in Almere, deze vrouw zou hem helpen met zijn inschrijving bij de gemeente en het aanvragen van een bijstandsuitkering. ‘Dat lukte gelukkig. Maar daar begonnen ook mijn moeilijkheden. Ze had me niet verteld dat haar man jaloers was. Maar er was ook helemaal geen aanleiding om hem jaloers te maken, ik zou haar met geen vinger aanraken. Op een avond toen de familie naar KFC was, nam hij me apart. “Ik kan je niet in mijn huis hebben als je spelletjes met mijn vrouw hebt.” Hij stuurde
me weg, ik stond op straat met alleen een telefoonnummer van het Leger des Heils.’ Enoch had geluk. Zijn verblijf op straat was één nacht. Maar had hij ooit gedacht dat hij zo zou eindigen in Nederland? ‘Je kunt niet voorspellen hoe je leven loopt. In Curaçao was ik goed bezig, dacht ik. Ik trouwde mijn koningin, ze gaf me vier kinderen. De rest van het verhaal weet je. Gelukkig zie ik mijn kinderen af en toe, ze wonen in Den Haag.’ Na een verblijf bij Perspectief in Almere, woont Enoch inmiddels zelfstandig, met behulp van zijn ambulant begeleider Marjolein. En deze week kreeg hij nog meer goed nieuws: samen met 50|50 Workcenter van het Leger des Heils vond hij een baan in het groenonderhoud. ‘Ik kan alleen maar dankbaar zijn. Dankzij mijn begeleiders hier heb ik mijn leven terug. Ik was in een put gevallen, zij trokken mij eruit. Ik mag praten, ik mag huilen en krijg de kans om stappen te zetten. Ze geven me weer het gevoel dat ik mens ben.’
4
‘Door te zorgen voor dieren, leer je te zorgen voor jezelf ’
12
Tv-ploeg van ‘Soep, sores en soelaas’ in da house
16
Jerry en Jan Willem praten samen alle problemen weg
18
Als jongeren niet thuis kunnen wonen
24
Op planken lopen? Beestjes zoeken in het bos? Welkom bij de avonturenclub!
29
Jolene heeft weer plezier in haar leven
KANS JUNI 2021
12
4
16
18
Verder:
24
29
P22 Het Leger helpt slachtoffers van cycloon Eloise P28 Dichtbij, ontmoet elkaar online P31 Lotte en Mathilda in actie voor het Leger P32 De deur van Ank staat altijd open
3
4
KANS JUNI 2021
Vooruit met de geit TEKST BART DE HAAN BEELD ILVY NJIOKIKTJIEN
KANS JUNI 2021
5
Op het Twentse platteland komen meer dan twintig mensen tot rust in een beschermde omgeving. De één kampt met verslavingen, de ander met psychische beperkingen. Samen verzorgen ze drie geiten, twee schapen en huishond Doenja. ‘Door te zorgen voor dieren, leer je ook te zorgen voor jezelf.’
‘O
ei, Eva heeft haar voederbak stukgegeten.’ Daniel houdt een gebarsten groene emmer omhoog. Ooit woonde het dier op een grote geitenboerderij, tot ze op een dag geen melk meer kon geven na een uierontsteking. Eva had al een enkele reis naar het slachthuis op zak. Nu geniet Eva op deze Twentse boerderij van haar oude dag. Ze wordt vertroeteld door mensen die zelf ook zo hun problemen hebben. Het is een diepgrijze dag. Het miezert. En nog steeds is het hier mooi. Op de groene weiden in het heuvellandschap grazen reeën. Vanuit een eik fladdert een boompieper omhoog. Als aan een parachute laat het gespikkelde vogeltje zich omlaag vallen. Om een vrouwtje te imponeren, maar alleen Maria lijkt er oog voor te hebben vanuit haar kapelletje op de driesprong. Afijn, dat is zo de sfeer, hier in het buitengebied van Beuningen, Overijssel. Beheerder Theo Hermsen heet ons greuts (Twents voor trots) welkom met een weids gebaar. ‘Dit is de mooiste vestiging van het Leger des Heils.’
Onverwoestbaar Anselme verzorgt vandaag de geiten.
Het team vertrekt in het witte legerbusje naar de Welkoop in Denekamp. Samen met begeleidster Michelle den Heijer gaan ze voer kopen. En nieuwe
6
KANS JUNI 2021
voederbakken voor de geit. Beheerder Theo houdt zijn hart vast. De ploeg is op pad met de pinpas van het Leger des Heils. ‘Als ze zich maar geen overdreven luxe laten aanpraten. Ze hebben daar vast voederbakken van boven de honderd euro.’ De vrees van Theo blijkt onterecht. Bij terugkeer toont het team trots de aankopen. ‘Geen stress, Theo. Deze bak is van onverwoestbaar plastic en kostte maar drie euro!’ Dan meldt bewoner Daniel droogjes dat ze ook een kettingzaag en een robotmaaier hebben gekocht. ‘We gaan de boel eens goed aanpakken hier.’ Theo heeft snel door dat ze hem in het ootje nemen.
‘ Dit is de mooiste vestiging van het Leger des Heils’ Tumult Twee jaar geleden nam het Leger des Heils deze boerderij over van een andere zorgverlener. Dat verliep niet zonder tumult. Theo is er de man niet naar om oude koeien uit de sloot te halen. ‘Sla Tubantia er maar op na’, adviseert de beheerder ons als we ernaar vragen. De regionale krant schreef een dossier vol verhalen over de vorige eigenaar van de boerderij, een kleine zorginstelling. We lezen over een inval door justitie, rechtszaken en faillissementen. Na een hoop gesoebat deed de wethouder uit Enschede een klemmend beroep op het Leger des Heils om de zorg te continueren. En zo geschiedde. Bewoners die er al wat langer wonen, geven aan dat het Leger des Heils ‘minder streng in de leer is’.
Rust gevonden Bij de koffiemachine op de deel ontmoeten we Patrick (44). Zweetdruppels parelen op zijn voorhoofd. De Tukker met volle baard heeft net een stapel oude straatklinkers op de aanhanger gegooid. ‘We maken de omgeving van de stallen weer netjes.’ Hier heeft Patrick zijn plek gevonden. Net op tijd, zegt hij zelf. Na een motorongeluk nam de drank zijn leven over. Tot zijn lever het bijna begaf en hij het roer
Michelle en Anselme.
7
‘Wie laat wie uit? Dat is de vraag hè?’
Beschermd wonen op een Twentse boerderij
Coronaproof koffiedrinken in de woonkamer.
Deze vestiging van Huis en Haard is te vinden in het heuvelachtige Twentse landschap tussen Oldenzaal en Denekamp, niet ver van riviertje de Dinkel. Hier kunnen 21 deelnemers beschermd wonen. Sommige bewoners slapen (af en toe) thuis en komen hier voor dagbesteding. In de zomer van 2019 nam het Leger des Heils de boerderij over op verzoek van de gemeente Enschede. Momenteel vindt er een verbouwing plaats in de slaapvertrekken. De kleine kamertjes worden omgebouwd tot studio’s. Over enkele maanden zal deze vestiging een beschermde woonplek bieden aan 28 deelnemers.
8
‘Dick brengt een vrolijke noot in al onze levens’ omgooide. ‘Ik raak geen druppel meer aan, ik leerde God kennen. En hier op de boerderij richt ik me op wat ik wel kan. Ik heb het gevoel dat ik hier de beste versie van mezelf heb ontdekt.’
Eenling Op weg naar de beestenboel komen we Marcel (57) tegen. Met zijn gele overhemd, olijke pet en hippe sneakers is Marcel een opvallende verschijning. Hij noemt zichzelf een stadsmens. ‘Ik houd van uitgaan, de halve nacht stijldansen in café De Buurvrouw.’ Op de boerderij moest de flamboyante Marcel wennen. ‘Niet aan de stilte, maar aan het groepsproces. Ik ben een eenling en dat werkt hier niet. Ik leer om rekening te houden met anderen.’ Later op de dag gaat Marcel wandelen met Doenja. ‘Wie laat wie uit? Dat is de vraag hè?’ Marcel wil nadenken in het bos want hij moet een beslissing maken. Vandaag is vrijdag en misschien gaat hij dit weekeinde naar huis, naar zijn zoon. ‘Thuis ligt 23
kilometer verderop, maar het is een andere wereld. Of ik ga? Dat beslis ik op het allerlaatste moment, op mijn gevoel.’
‘ Ik richt me op wat ik wel kan’ Uitmesten Op de boerderij treffen we meer mensen die de stad zijn ontvlucht. Zoals Jan (48) die naar eigen zeggen een bekende dealer was op het Van Heekplein in Enschede. Zelf rookte hij coke. Inmiddels niet meer. Jan zocht hulp in de stad, maar dat werkte niet. ‘Ik moest weg. En hier kom ik niemand tegen uit mijn oude wereld. Dat bevalt mij goed. Hier heb ik rust in mijn hoofd. En de schapenstal uitmesten? Met liefde! Mooi werk.
KANS JUNI 2021
Jan:
‘Ik moest weg uit de stad. Hier heb ik rust in mijn hoofd.’
Patrick:
‘Ik heb het gevoel dat ik hier de beste versie van mezelf ontdek.’
Marcel:
Beheerder Theo, Marcel en huishond Doenja.
‘Ik ben een eenling en dat werkt hier niet. Ik leer om rekening te houden met anderen.’
9
10
KANS JUNI 2021
De levende have 1 Stampertje Konijn Stampertje is onlangs “geholpen” en heeft dus volgens het dierenteam zijn stampertje verloren. Dat was beter voor iedereen en vooral voor het naamloze grijze konijn waarmee Stampertje het hok deelt.
2
3
4
5
2. Eva, Ruth en Pipi De geiten. 3. Wolly en Dolores De schapen.
4. Trompet en Snuitje De knuffelcavia’s op de deel. Niet iedereen durft ze te aaien, want ze hebben scherpe knaagtanden.
5. Mamsie en Silas De twee katten die de boerderij muisvrij houden.
6 Doenja De huishond boft maar, de bewoners nemen haar om de haverklap mee voor een wandeltochtje. Deze aaibare attractie is een 1-jarige kruising tussen een benner sennen en een labrador. Doenja is niet eenkennig, maar vertrouwt vrouwen sneller dan mannen.
KANS JUNI 2021
‘ Een dier sleurt me uit het idee dat ik het centrum van de wereld ben’ De stank doet me niks. Ik heb jaren bij de afvalverwerking gewerkt. Dit is kinderspel.’
Paradijsvogels Ondertussen heeft Doenja, de huishond, bezoek gekregen. Een vaste vrijwilliger heeft zijn eigen viervoeter, ridgeback Sheba, meegenomen. De twee teefjes stuiven uitgelaten om de tafel waar Dick (69) probeert de krant te lezen. Hij vindt het heerlijk, het kabaal van de stoeiende honden. Dick woont al 44 jaar op deze plek en zag een bonte stoet paradijsvogels komen en gaan. ‘Leven in de brouwe Over Huis en Haard rij, altijd mooi.’ Zelf draagt hij ook zijn Bij Huis en Haard wonen mensen met steentje bij. Met pretlichtjes in zijn psychiatrische problemen. Soms kampen zij ogen vertelt Dick over zijn liefhebberij: met een verslaving of de naweeën daarvan. In deze beschermde woonvorm krijgen ze een pianospelen. Van The Beatles tot Bach. eigen kamer en is 24/7 begeleiding aanwezig. Hij doet er bescheiden over maar van Huis en Haard is in het hele land te vinden. Wil boerderijgenoten horen we later dat jij een helpende hand bieden als vrijwilliger of Dick optrad voor duizenden bezoekers professional? Kijk op legerdesheils.nl/vacatures in de AFAS Live, tijdens het festival van het Leger des Heils. Bewoonster Inge verklapt dat Dick goed kan ‘human beatboxen’. ‘Dick brengt een vrolijke noot in al dersaksisch, maar Daniel verstaat hem prima. Zelf onze levens.’ komt Daniel uit de buurt van Rotterdam. Na alIn de zomer gaat Dick verhuizen naar een verzorlerlei omzwervingen woont hij nu zeven jaar op de gingsflat in Enschede. Het zorgt voor gemengde Twentse boerderij. Hij oogt topfit, twee fonkelend emoties. Dick: ‘Ik loop slecht, heb allerlei blauwe ogen in een blakend bruin hoofd. Daniel gebreken en hier op de boerderij wordt het fysiek speelt net als Dick piano, schildert graag en de lastig voor me… maar wat zal ik de mensen hier verslaggever dacht eigenlijk dat hij bij de profesvreselijk gaan missen!’ sionele hulpverleners hoorde. Dat blijkt anders te liggen. Daniel vertelt over zijn grote valkuil. ‘Dat Aanvoerder je een halve liter zwaar bier kunt kopen voor 1,05 Daniel (47) hoort bij die mensen. Daniel is de euro, dat is een probleem.’ In Twente heeft de aanvoerder van het dierenteam. Rustig en inleHollander echter een plek gevonden waar het bevend neemt hij andere bewoners op sleeptouw in ter gaat. ‘Oh ja, de beestenboel helpt daarbij. Een het boerderijleven. Met Anselme (51) verzorgt hij dier sleurt mij uit het idee dat ik het centrum van de konijnen. Anselme praat wat onduidelijk, in de wereld ben. Mensen die leren te zorgen voor een een mengelmoes van Frans, Nederlands en Nedier, leren ook beter zorgen voor zichzelf.’
11
12
‘ Kijk, ik ben op tv!’ TV-PLOEG OP LEGER DES HEILSLOCATIES
Zo woon je bij het Leger, zo ben je ineens op televisie. In het EO-programma Soep, sores en soelaas reist presentator Bert van Leeuwen het land door, ‘op zoek naar hoopvolle verhalen uit de randen van de samenleving’. Hij bezoekt Leger des Heils-buurthuiskamers, opvang- en zorginstellingen, staat in de keuken en deelt soep uit bij de Soepbus. Kans spreekt drie hoofdrolspelers. TEKST CAROLINE TOGNI BEELD MONIQUE WIJBRANDS
KANS JUNI 2021
Wilchert Veldkamp BEWONER CAESAREA UGCHELEN
13
E
en mooie hoofdrol in de serie, Wilchert. ‘Ja leuk he, met Bert (van Leeuwen, red.) gingen we ons hele gebouw door. En naar buiten, naar de werkplaats en de mensen daar. Ik vind het mooi dat ik – ook hierin – de kracht van mijn herstel kan laten zien. Dat je daarmee misschien één mens kan inspireren.’ De Kans-lezer kent jou, je stond ooit op de cover. Na je huwelijk en een periode van leven op straat ving het Leger je op en kon je gaan werken aan je herstel. Hoe is het je sindsdien vergaan? ‘Heb je even? Ik kan uren praten over hoe je struikelt in het leven, kan duizenden verhalen vertellen over ellende. Maar ik kijk liever vooruit. Dat was leuk aan het tv-programma, een positief verhaal waarin ik ook nog mooie dingen kon laten zien.’
‘Ik vind het mooi dat ik de kracht van mijn herstel kan laten zien’
Zoals? ‘Allereerst de zorg en, ik noem het maar mentorschap, voor de jongens hier. Omdat ik al wat langer bij Caesarea woon, ben ik een soort vaderfiguur, een voorbeeld voor hoe je uit een dal kunt komen. Mijn tijd hier leerde me om uit te durven spreken wat ik nodig heb, zoals deze beschermde plek om te wonen. Ik weet dat er ooit een moment komt dat ik weer zelfstandig kan wonen. Mijn opdracht is: dat pas doen als ik het echt helemaal zelf kan. Hierin heb ik de regie, dat is fijn, hè?’ Je bent trots op jezelf. ‘Zeker, als je ziet wat ik hier heb bereikt. En wat een vader ik weer kan zijn voor mijn dochter en een opa voor haar kinderen. Mijn goede humeur heb
14
KANS JUNI 2021
Sibo Dramé GROEPSWERKER DOMUS ALMERE ik alweer jaren te pakken. Daarnaast kan ik met trots laten zien wat ik hier op het terrein heb gemaakt. Toen ze eenmaal doorhadden dat ik handig ben met hout en gereedschappen, kwamen de klussen. Hier, dit kantoor voor 50|50 Workforce (een plek waar mensen met achterstand op de arbeidsmarkt werkervaring kunnen opdoen, red.) bouwde ik samen met bewoners. Alles. De fundering, beton storten, het timmerwerk.’ Hoe help je je medebewoners? ‘Heel concreet, met praktische vragen. Een kabeltje hier, een lampje daar. Maar ook met persoonlijke coaching. Ik mag ze bemoedigen, laat ze zien waar ík sta. Maar ik confronteer de anderen ook met zichzelf en stel vragen als “wat heb jij nodig om niet te gebruiken?” Ik laat ze zien dat het niet volmaakt hoeft te zijn. Ook voor mij geldt dat. Ik laat mijn beperkingen er zijn, het leidt mij niet.’
Wilchert is te zien in aflevering 2 van Soep, sores en soelaas op npostart.nl
Sibo Dramé:
Soep, sores en soelaas,
de serie over het werk van het Leger des Heils, is vanaf 15 maart dit jaar elke maandagmiddag op de buis. In deze samenwerking met de EO krijgen de kijkers een inkijkje in de sociale impact van het werk van het Leger. Het programma volgt mensen die te maken krijgen met het Leger des Heils, zowel kwetsbaren als hun helpers. Je kunt de serie terugkijken via npostart.nl.
‘Mijn overtuiging is dat ieder mens mag ervaren dat hij er mag zijn’
KANS JUNI 2021
Marvin Grootfarm BEGELEIDER DOMUS ALMERE
de mannen gaan staan om te proberen te de-escaleren. Maar het ging los. Een van de mannen had bloed aan zijn oor, de ander stond met een spiegel in zijn hand. Het bleek dat hij tijdens het vechten bij de ander een stuk oor had afgebeten.’ Maken jullie vaker zoiets mee in de Domus? Sibo: ‘Gelukkig niet zo heftig als dit. De volgende dag zat ik in de zenuwen hoe dit verder zou gaan. Ze kwamen allebei weer terug in de Domus, de een uit het ziekenhuis waar zijn oor was gerepareerd, de ander van het politiebureau. De hereniging ging verrassend goed, de heren gaven elkaar een hand. We maken geregeld vechtpartijtjes mee, mensen zijn toch kwetsbaar en vaak onder invloed. Ze mogen gebruiken op hun eigen kamer.’ Marvin: ‘Ik heb hier geleerd dat iemand niet alleen een verslaafde is, maar dat er achter zo’n persoon ook een leuk mens kan zitten. Ik geef veel, maar krijg er wat voor terug. Ondanks alles is er respect voor elkaar.’
B
est een overval, zo’n filmploeg over de vloer? Marvin: ‘Valt mee, de bewoners vonden het erg leuk. Ze maakten er een leuke happening van. Na het interview vroeg bewoner Jan of hij zijn moeder mocht bellen…’ Sibo: ‘Voor mij was het totaal onverwachts. Opeens stonden Bert en zijn ploeg bij ons in de huiskamer, en kreeg ik de microfoon in handen. Ik ben niet echt een voor-de-camera-persoon, eigenlijk wilde ik dit niet. Achteraf vind ik het leuk dat ik iets kon bijdragen.’ Waar ging dat over, jouw verhaal? Sibo: ‘Ik sprong ertussen toen twee cliënten ruzie hadden. Op de begeleidingscamera zag ik dat het fout ging in de hal. Ik rende ernaar toe en ben tussen
Hoe zag jullie Domus er op tv uit? Sibo: ‘Ik heb het teruggekeken, het zag er leuk uit. Tuurlijk kun je nooit helemaal in beeld brengen wat we hier precies doen. Ons werk is best complex, we vangen mensen op die vaak niemand hebben, mensen met niet alleen verslavingsproblemen maar die er ook psychisch slecht aan toe zijn. Daar krijg je door het programma vluchtig een beeld van. Zonder oordeel, dat vind ik belangrijk. Ik ervaar dat het Leger des Heils echt omkijkt naar mensen die nergens gezien worden. En ja, dat is soms onhoudbaar en je wordt er wel eens moedeloos van. Toch ga ik iedere dag blij aan het werk. Mijn overtuiging is dat ieder mens mag ervaren dat hij er mag zijn.’
Sibo en Marvin zijn te zien in aflevering 3 van Soep, sores en soelaas op npostart.nl
15
16
KANS JUNI 2021
Ook vrijwilligerswerk doen? We doen het samen bij het Leger des Heils. Net als Jan WiIlem kun je mensen helpen die het niet alleen redden. Wandelen, koken, sporten of klussen met anderen? Kijk op legerdesheils.nl/vacatures/word-vrijwilliger.
17
17 TEKST MAUREEN LAND BEELD PETER DE KROM
‘Jerry, loop niet zo hard man!’ Jan Willem Bobeldijk (20), student en beginnend ondernemer, kan Jerry amper bijhouden. Als vrijwilliger van het Leger des Heils bezoekt hij Jerry alweer zo’n zeven maanden elke dinsdagochtend. ‘Hij is vandaag een beetje druk, zal wel door de foto komen.’ Jerry (57), bewoner van een laagdrempelige opvang op een steenworp afstand van het Utrechtse Wilhelminapark, is vandaag de regisseur van zijn eigen moment of fame. ‘Het zou mooi zijn als jullie een heel magazine over mij maken. Of een film. Dan word ik een BN’er. Kom, we moeten naar de vijver, dat is de beste plek voor een foto!’ Hij rent er zowat heen, de fotograaf en Jan Willem volgen. Tijdens de wekelijkse ontmoetingen worden Jerry en Jan Willem al wandelend maten. Inmiddels kunnen ze allebei niet zonder hun wekelijkse gesprekken. Jerry: ‘We hebben het over het leven, over delen en geven, over liefde en respect. Jan Willem is heel wijs, wij praten samen alle problemen weg.’ Jan Willem: ‘Wij gaan ook samen de wijnhandel in, toch Jerry?’ Jerry: ‘Ik help mensen graag. Je moet klanten altijd iets extra’s geven.’ Jan Willem lacht. ‘Jerry heeft hele creatieve ideeën over ondernemen.’ Later, als Jerry weg is, vertelt Jan Willem waarom hij graag zijn tijd aan Jerry geeft. ‘Zijn leven is zo anders dan het mijne, dat kan ik niet zomaar veranderen. Jerry heeft een hart van goud, maar hij heeft niemand. Ik wil er zo lang mogelijk voor hem zijn. Het onvoorwaardelijke aan onze band vind ik mooi.’
18
KANS JUNI 2021
' Hier voelt het echt als thuis' Gregory en mentor Bianca in gesprek
Soms kunnen jongeren niet thuis wonen, maar ook nog niet op zichzelf. Zoals Gregory (23) die na eerder succes kort terug is bij de jongerenopvang in Amsterdam-West. We treffen Gregory in gesprek met zijn mentor Bianca, terwijl zij samen de lunch bereiden. TEKST CAROLINE TOGNI BEELD ERIK BUIS
KANS JUNI 2021
Je kwam terug, Gregory, nadat je hier eerder woonde als kind. Wat was er toen aan de hand? Gregory: ‘De eerste keer dat ik hier kwam is zo’n acht jaar geleden. Ik was nog geen vijftien. Thuis ging het niet zo lekker. Ik werd uit huis geplaatst en kwam hier bij Middelveld.’ Bianca: ‘Het was zo’n situatie van én én: thuis liep het niet lekker en met hem ook niet.’ G: ‘Mijn voogd heeft mij hier geplaatst. Die dacht dat dit een goede plek voor mij zou zijn. En dat was zo.’ B: ‘In die tijd – ik werkte hier net – hadden we nog een kindergroep. Nu zijn we een voorziening voor 18-plussers, juist omdat daaraan in Amsterdam veel behoefte is. Jonge kinderen, als Gregory destijds, wonen hier niet meer.’ G: ‘Ik moest wennen die eerste dagen, ik kende de mensen niet. Het was fijn dat ik een eigen slaapkamer kreeg. Daarnaast hadden we met mijn groep, de Linde, een huiskamer en keuken. Net als nu, want ik woon weer bij de Linde-groep.’ B: ‘De negen jongeren op de Linde zijn al heel zelfstandig. Iedere dag is iemand uit de groep verantwoordelijk voor het eten, zoals jij vandaag. Gelukkig kun je al goed koken.’ Hoelang blijven jongeren hier? B: ‘Gregory is de “Linde-fase” eigenlijk voorbij, hij zou al passen bij Plataan, de kamertraining in het deel van het huis waar jongeren wonen die alles zelf doen en grotendeels zelfstandig beslissingen nemen. Maar daar is nu geen plek, daarom woont hij tijdelijk nog op de Linde.’ G: ‘Je ziet het, ik moet wachten…’ Vier jaar geleden was je hier klaar en ging je naar een meer
19
Een veilig thuis voor jongeren Middelveld is een orthopedagogisch centrum voor behandeling en verblijf van licht verstandelijk beperkte jongeren in de leeftijd van 15 tot 23 jaar. Bij Middelveld vinden de jongeren een veilig thuis, en krijgen zij de tijd om te ontdekken wat zij nodig hebben om verder te komen.
zelfstandige woonvorm. Tot je vier maanden geleden terugkwam. Wat is er gebeurd? G: ‘Het ging even mis. Na wat omzwervingen kwam ik tijdelijk bij mijn zus terecht. Maar daar kon ik niet blijven, zij heeft haar kindjes, haar eigen leven. Ik deed school, ROC TOP dienstverlening. En ik werkte bij de Deen supermarkt. Helaas moest ik afhaken bij de opleiding, het lukte niet. Ik heb weinig geduld. Toen alles misliep en ik ergens moest wonen, dacht ik maar aan één plek, Middelveld. Hier voelde het als familie, heel vertrouwd. Iedereen ging goed met me om.’ B: ‘En zo kwam je terug bij ons, je meldde jezelf aan, best bijzonder. Even terug op het veilige honk. Puur om op een rijtje te zetten wat er allemaal aan de hand is. Om zo, zoals je aangaf, straks weer een doorstart te maken.’
'We maken 'mijn bami' voor lunch'
Hoe ziet die doorstart eruit voor jou? G: ‘Dan heb ik mijn eigen plek in mijn eigen omgeving. Ik zal de familie van hier missen, maar ik weet hoe het voelt. En ik ben ouder nu.’ B: ‘Iedereen zit hier vrijwillig, alle 33 jongeren die wij opvangen. Heel vrijwillig is dat natuurlijk niet, als ze een andere keuze hadden, waren ze hier niet geweest. Ze werken hard om straks naar een eigen plek te gaan. Ieders wens is die eigen voordeursleutel.’ Weet je waarom dingen soms niet lukken? G: ‘Ik leer mezelf steeds beter kennen. Weet dat ik hulp nodig heb met dingen die nieuw voor me zijn of bijvoorbeeld iets als de post afhandelen. En ik weet dat ik moeite heb om mijn baan te behouden. Dan begin ik vol enthousiasme, totdat ik er na een maand of twee geen zin meer in heb. Daar zit een reden achter. Ik heb depressieve gedachten, waardoor ik eigenlijk niet kan doen wat ik graag wil doen. Ook een gevoel van eenzaamheid overvalt me dan, dat komt plotseling. Ik weet dan niet wat ik met mezelf aan moet en kan mezelf kwijtraken in het somber zijn. Ik heb dat eigenlijk altijd gehad, ook als kind.’ B: ‘Op de groep kennen we je goed. Ik weet dat dat gevoel jou soms in de weg zit, alles bij elkaar is het dan te zwaar. Normaal kun je
20
KANS JUNI 2021
Hulp voor mensen met een licht verstandelijke beperking Het Leger des Heils is er voor mensen die door niemand anders geholpen worden. Bijvoorbeeld voor wie vastloopt in het leven, door verschillende problemen tegelijk. Een verslaving, geen eigen woning, problemen met justitie en psychiatrische problemen. Veel deelnemers die met deze problemen het Leger de Heils om hulp vragen, hebben ook een licht verstandelijke beperking.
' De jongeren hier werken hard om straks naar een eigen plek te gaan.' je gevoel goed uiten. Doe je dat wat minder of trek je je terug, dan weten we dat dit speelt. Je bent niet iemand die ineens met stoelen gaat gooien. Je bent hooguit iets meer timide.’ Wat doen ze hier wat jou helpt? G: ‘Ze begeleiden me. We praten, lopen een rondje. Dat helpt, ik heb niet heel veel nodig.’ B: ‘We willen je er gewoon weer bij trekken. Soms doen we een spelletje, zoiets. De keuze is altijd aan jou. Sommige jongeren moet je even een dagje met rust laten, er is niks verplicht.’
Stel, je zou iemand hebben om mee te praten. Zoals je zus. Dan hoef je niet meer hier te wonen? G: ‘Dat voelt anders, praten met een familielid. Dat staat te dichtbij me, dan heb ik liever niet dat je me helpt. Als ik op mezelf zou wonen, zou ik niet zomaar hulp zoeken. Iedereen heeft zo zijn problemen, denk ik dan. Zit je dan op mij te wachten?’ B: ‘Toen je hier voor de tweede keer kwam, vroeg je zelf om de traumatherapie. Die heb ik weer nodig, gaf je aan. Deze EMDRtherapie is een manier om trauma’s te verwerken, letterlijk
om het te ordenen in je hoofd.’ G: ‘Het helpt mij, het geeft me ruimte in mijn hoofd. Ik heb het nu nodig, maar weet wel dat het heel langzaam gaat.’ B: ‘Bij deze therapie is juist de begeleiding eromheen heel belangrijk. Dat er iemand meeloopt en er is als je klaar bent. Als je op jezelf woont en je komt alleen thuis na zo’n sessie, is dat een risico. De jongeren die hier wonen, begeleiden we daar heel nauwgezet in. We houden ze in de gaten, kijken of het goed gaat na de therapie.’ Lukt het sinds je bij Middelveld terug bent om weer een baan te vinden? G: ‘Geen baan, maar ik loop stage bij buurthuis Dock in het Westerpark waar ik jongeren begeleid in muziek maken. Ik krijg de vrijheid om de studio te beheren, ben daar om de jongeren te helpen en om ze aan te sturen.’ B: ‘En je maakt zelf muziek. Jij kan jezelf helemaal ophypen met muziek, dan sta je te dansen in de woonkamer.’
ADVERTENTIE
Foto: Foto: ErikErik BuisBuis
21
In de buurthuiskamer van het Leger des Heils ben je altijd welkom. In 2019 ontving het Leger des Heils een bijdrage van € 1,5 miljoen voor Plekken in de wijk omhet samen te drinken te kletsen, waarIn 2019 het uitbreiden vanLeger haar buurthuiskamers in het land. des Heils In de buurthuiskamer van Legerkoffie des Heils ben jeenaltijd welkom. ontving het des Heils een bijdrage van Het € 1,5Leger miljoen voor iemand ziet.om De buurthuiskamer is voor jongen en oud. Anderewaar mensenhetisuitbreiden een van van de meer dan honderd organisaties die wijLeger dankzij Plekken in dejewijk samen koffie te drinken te kletsen, haar buurthuiskamers in het land. Het des onze Heils ontmoeten, een spelletje doen kinderen of even lekker de krantis een deelnemers ondersteunen. de oprichting vandankzij de Postcode iemand je ziet. De buurthuiskamer is met voorjejong en oud. Andere mensen van dekunnen meer dan honderd Sinds organisaties die wij onze lezen; een het kan allemaal. Ook is erjeschuldhulpverlening en kun terechtdeelnemers Loterij in 1989 hebben we al ruim €Sinds 6,5 miljard aan goede doelen kunnen ontmoeten, spelletje doen met kinderen of even lekker dejekrant kunnen ondersteunen. de oprichting van de Postcode voorkan bijvoorbeeld computerproblemen of hulp en bij kun de administratie. schenken. wereld: postcodeloterij.nl lezen; het allemaal. Ook is er schuldhulpverlening je terecht Loterij in 1989Samen hebbenvoor we aleen ruimbetere € 6,5 miljard aan goede doelen kunnen voor bijvoorbeeld computerproblemen of hulp bij de administratie. schenken. Samen voor een betere wereld: postcodeloterij.nl
Dankzij jou. Dankzij jou.
BEELD ERIK BUIS
Achter Achter elke elke postcode postcode zit ziteen een verhaal. verhaal. KANS JUNI 2021
N SLACHTOFFERS VA CYCLOON ELOISE
Cycloon Eloise trof begin 2021 de provincie Zambezia in Mozambique. Zo’n 4.500 huizen raakten beschadigd of vernield, ruim 163.000 mensen leden schade door de cycloon. Het Leger biedt de ontheemde bevolking hulp in de vorm van voedselpakketten en een landbouwproject.
KANS JUNI 2021
Twaalf stormen
Mozambique wordt jaarlijks geteisterd door stormen en cyclonen, gemiddeld zo’n negen tot twaalf keer per seizoen. Bijna de helft van deze stormen bereikt het stadium van tropische cycloon. Keer op keer hebben de stormen zware gevolgen voor de bewoners, ondanks dat de bevolking gewend is aan noodevacuaties en het moeten herstellen van huizen.
Rijst, bonen, olie, maïsmeel en zeep
Dankzij de noodhulp van het Leger des Heils kregen driehonderd gezinnen een pakket met rijst, bonen, olie, maïsmeel en zeep. Zo ook het gezin van Clementina. ‘We zijn dankbaar dat het Leger des Heils kwam en ons hielp met voedsel en zeep. Nu hoefden we ons geen zorgen te maken over eten, en konden we onze energie gebruiken om ons huis weer op te bouwen.’
Landbouw en veeteelt Help je mee, zodat mensen in Mozambique hun leven weer kunnen opbouwen na de ramp en het Leger des Heils kan werken aan een structurele oplossing? Steun hen met je gift op bankrekening NL27 RABO 0119 6839 89 onder vermelding van: Mozambique Kans 2/2021. Of vul de antwoordkaart in, in het hart van deze Kans.
Het Leger des Heils in Mozambique werkt samen met het Rode Kruis, het Wereldvoedselprogramma en Save the Children. De samenwerkende organisaties bieden noodhulp in de vorm van onderdak en traumaverwerking. Daarnaast hebben zij een duurzaam landbouw- en veeteeltproject opgezet, zodat Clementina en andere gezinnen ook voor de lange termijn hulp krijgen om ondervoeding in hun gemeenschap te voorkomen. Kwetsbare gemeenschappen krijgen steun in het ontwikkelen van alternatieve landbouwtechnieken waardoor de productiviteit en productie van gewassen omhooggaat. Hierdoor is de bevolking in Mozambique beter bestand tegen de gevolgen van hevige stormen en cyclonen.
23
‘Spannend’
24
KANS JUNI 2021
‘Alles is lol’
Ga je mee op avontuur? ‘Spelletjes!’
‘Leuk hier’
‘Avonturen zijn leuk’ ‘Goed voor de aarde’
KANS JUNI 2021
‘Interessant wat we allemaal doen’
25
Spelletjes doen, verhalen vertellen, op onderzoek uit in de natuur… Ook voor kinderen is er altijd wat te beleven in de Leger des Heilsbuurthuiskamer. Deze middag bij avonturenclub Tiona in Ede vieren we de verjaardag van de koning en doen we een grappig plankenloopspel. ‘Je weet nooit wat we gaan doen.’ TEKST CAROLINE TOGNI BEELD LINELLE DEUNK
‘Avontuurlijk’
‘Leuke dingen’
26
*Niet alle kinderen mochten herkenbaar in beeld.
Sandy Sandy (9) ‘Ik ben al anderhalf jaar lid, heel leuk. Ik ben hier met mijn beste vriendinnen Elilta en Hasset, zij wonen vlak achter mij. We vieren vandaag dat de koning gisteren jarig was – doen leuke spelletjes op het plein. We gaan ook wel eens naar het bos, of bakken dingen en knutselen. Het leukste vind ik dat we met z’n allen zijn, dat ik hier andere kinderen ontmoet. Ik kan ook op scouting gaan, maar dan moet je elke zaterdag om acht uur opstaan.’ Diallo (10)* ‘Ik ging gewoon eens kijken hier, hoorde dat het leuk was. De avonturen jaha, die zijn best avontuurlijk. Zie je dit spel met die loopplanken? Dat verzin je thuis niet. We doen leuke dingen. Vandaag zijn mijn broertje en mijn neef er ook.’
Isa-Lynn Hasset
KANS JUNI 2021
Eliana Elilta
Jessie Jessie (6) ‘Vrolijke spelletjes en knutselen vind ik het leukst. Op avontuur in het bos, daar dingen van de natuur vinden. Ik ben al een jaar of langer lid van deze club en maak vrienden: Hasset en Elilta, Sandy en Isa-Lynn. Juf Alise en de andere juffen en meesters. Ik wil nu stoppen met dit tikspel, ik ben moe.’ Elilta (8) ‘Buitenspelen vind ik het allerleukst. Kijk, hier heb je spullen om gekke spellen te doen. En we doen allerlei activiteiten zoals avonturen beleven in het bos. Je weet nooit wat je gaat doen.’ Begeleiders Alise van Vliet en stagiaires Jelle en Myrthe verzinnen elke woensdagmiddag een leuk programma – altijd volgens een bepaald thema – voor de kinderen van avonturenclub Tiona.
27
28
Online in contact blijven ‘Dichtbij’ is de online ontmoetingsplek van het Leger des Heils. Hoe werkt het? En voor wie is het bedoeld? Vijf vragen aan coördinator Tineke Kleinhuis die de virtuele buurthuiskamer heeft opgezet.
Waarom ben je Dichtbij begonnen?
‘Als Leger des Heils willen we er zijn voor mensen, juist ook voor mensen die eenzaam zijn, geïsoleerd leven, en weinig tot geen contacten hebben. Om te voorkomen dat deze mensen in een negatieve spiraal geraken, willen we – juist in deze tijd – een veilige en persoonlijke plek creëren waar we elkaar kunnen ontmoeten.’
Wat biedt Dichtbij de kijkers en luisteraars?
‘Zie het voor je als een online huiskamer waar je even langsgaat en je verhaal kwijt kunt. Vanuit je eigen huis kun je anderen ontmoeten. Samen iets doen. Inspiratie krijgen om zelf mee verder te kunnen. Of hulp krijgen, als dat nodig is.’
Wat bereikt het Leger ermee?
Tineke Kleinhuis is de online pionier van Dichtbij
‘Bezoekers voelen zich gezien en gehoord. Dit zijn lichtpuntjes in hun leven, het maakt mensen actiever. Door het een-op-eencontact of in een groep krijgen de bezoekers meer zin in hun leven, in hun dag. Omdat Dichtbij over het gewone leven gaat, is het een laagdrempelige ontmoetingsplek. Als Leger des Heils bereiken we mensen die we anders moeilijk zouden kunnen helpen.’
Voor welke doelgroep is Dichtbij? Welke vragen kregen jullie deze eerste maanden?
‘Heel uiteenlopend. Van mensen die het moeilijk hebben, die in een persoonlijk gesprek hun verhaal kwijt willen. Iemand die aangeeft dat zij een “roeping” heeft en hierover met mij wil doorpraten. Vragen over vrijwilligerswerk bij het Leger des Heils, We zijn, kortom, van alle markten thuis.’
‘Iedereen is welkom om mee te kijken en mee te doen. Uiteraard hopen we mensen te bereiken die nu veelal alleen zijn, die om welke reden dan ook aan huis gekluisterd zijn. Corona speelt een rol, maar ook psychische of lichamelijke problemen. Dat kunnen chronisch zieken zijn of mensen op leeftijd, voor wie de deur uitgaan steeds meer een uitdaging wordt. Via de online huiskamer kunnen zij anderen ontmoeten, en hun vragen kwijt.’
Heb je zelf vragen of wil je bijdragen aan Dichtbij? Dat kan in de vorm van hulp, vrijwilligerswerk of een donatie aan het project. Stuur een mail naar: dichtbij@legerdesheils.nl.
KANS JUNI 2021
HOE IS HET MET
Jolene
TEKST CAROLINE TOGNI BEELD NIHARA JOSHI
‘Ik heb weer zin in het leven’
Jolene Rensenbrink (28) stond begin 2020 in Kans over haar strijd tegen drugsverslaving. ‘Dit is mijn laatste kans, vertelde ze in afkickkliniek De Wending. Hoe is het een jaar later met haar en haar hondjes Indy en Layla? ‘Schrijf maar op: supergoed! Om even bij De Wending te beginnen, het lukte me om af te kicken en ik verhuisde naar een beschermd-wonen-project in Putten. Dat waren zware maanden, ik had twee keer een terugval, totdat mijn vader me belde en zei: “Kom terug naar Friesland, terug naar huis. Dan krijg je een paard!” Vanaf dat
29
moment ging het alleen maar beter met me. Ik ging weer rijden, vaak samen met mijn lieve nichtje Tamara, en kreeg weer een band met mijn familie. Helaas overleed mijn vader een paar maanden geleden, hij was al lange tijd erg ziek. Nu woon ik bij mijn moeder en heb ik veel wat het leven mooi maakt. Mijn opleiding als beveiliger die ik zo goed als heb afgerond, waarna ik in mijn broers bedrijf aan het werk kan. Het fijne contact met mijn familie. Niet meer die obsessie voor drugs en, toch wel het allermooiste: de dieren om me heen. Buiten zijn met mijn paard Tristan, en mijn lieve hondjes Indy en Layla. Ik heb weer zin in het leven.’
COLOFON Kans is een uitgave van Stichting Leger des Heils Fondsenwerving, bestemd voor donateurs en andere betrokken gevers. Onze activiteiten worden voor circa 90 procent bekostigd via overheids regelingen. De gelden kunnen alleen worden besteed aan doelen die de overheid aanwijst. Verder betaalt een aantal cliënten een eigen bijdrage. Er zijn echter nog steeds mensen die buiten de boot vallen. Het Leger des Heils blijft daarom zoeken naar nieuwe vormen van hulpverlening, in aanvul ling op het Nederlandse zorgstelsel. Omdat deze projecten (nog) niet binnen de subsidieregels vallen, zijn wij afhankelijk van donaties, giften en nalatenschappen. Dit magazine geeft donateurs en relaties die de organisatie steunen een gevarieerd, maatschappelijk relevant, hedendaags en zinvol beeld van het Leger des Heils. Het blad wil een kennisbron zijn over maatschappelijke issues waarmee het Leger zich bezig houdt. Het laat ook zien dat het Leger zijn beloften inlost: er onvoorwaarde lijk zijn voor mensen zonder vangnet, geïnspireerd door het christelijk geloof.
TERRITORIAAL COMMANDANT Hannelise Tvedt
HOOFDREDACTIE Will van Heugten
COÖRDINATIE/EINDREDACTIE
3KORTx PIT online video Nieuw van het Leger des Heils: de online videoserie PIT. Waarin de makers op zoek gaan naar de kern van het leven en verkennen hoe Nederlanders denken over levensthema’s als liefde, bestemming, tegenslag, God, succes en geluk. legerdesheils.nl/pit
Erika Haisma
REDACTIE Esther Grit, Janneke de Kruijf, Rien Timmer, Trientsje Aukema, Willemijn de Jong
CONCEPT/EINDREDACTIE Maters en Hermsen, Caroline Togni, Kaisa Pohjola
TEKST/VORMGEVING Maters en Hermsen Journalistiek en Vormgeving
LITHOGRAFIE/DRUK Studio Boon, Senefelder Misset
DRUKWERKBEGELEIDING Regalis, Zeist
REAGEREN?
Talent op de planken Ben je benieuwd naar de talenten van onze deelnemers? Kom vrijdag 10 september naar het Leger des Heils Kunst & Theater Gala in Studio 21 op het Mediapark in Hilversum. Meer informatie over het programma en het bestellen van kaarten vind je op de website. legerdesheils.nl/gala
Leger des Heils, t.a.v. redactie Kans postbus 3006, 1300 EH, Almere. kans@legerdesheils.nl
Eerst een dak, dan de rest Een eigen woonplek is een basisbehoefte van ieder mens. Helaas bestaat er al langere tijd tekort aan woningen, zeker onder mensen met complexe problematiek. Noodgedwongen zijn zij vaak langdurig dakloos en worden ze opgevangen bij organisaties als het Leger des Heils. Projecten als Housing First moeten hier verandering in brengen. Housing First biedt in de regio Vechtdal maatwerkhuisvesting voor langdurig daklozen. Met begeleiding krijgen de bewoners de kans om meer zelfredzaam te worden. Housing First is een bewezen effectieve aanpak in de strijd tegen dakloosheid en het voorkomen van overlast.
STEUN ONS Wil je een kwetsbaar iemand structureel helpen? Steun ons met een machtiging:
IBAN NL72RABO0707070171
7,9 voor Kans!
Wij worden ondersteund door:
In het Kans-lezersonderzoek 2021 scoort het magazine een 7,9. Daar zijn we ontzettend trots op. Kans wordt ook zeer goed gelezen, 33 procent van de ontvangers leest het blad volledig. Iets minder dan in 2016, toen 36 procent alle artikelen las. 599 mensen namen deel aan het lezersonderzoek, hartelijk dank daarvoor!
Kapsels opfrissen
Uitgelicht
KANS JUNI 2021
31
VERVOLG ACHTERPAGINA
Drank is gif Je bent pas een vent met ballen Drank is gif Hoor je zelf niet dat je loopt te lallen ‘Zo gaat het refrein’, rapt Ank, die een lied schreef over het effect van alcohol. Een muziekvrijwilliger helpt haar met het opnemen van de rap. Zelf geeft ze meer om een pofje: een pijp waar een paar korreltjes cocaïne in gaan. ‘Geld gebrek is het probleem. De 10 euro die ik dagelijks kan besteden, is niet genoeg. Drugs zijn duur.’
In actie voor het Leger We zijn trots op Lotte en Mathilda die 800 lege flessen inzamelden voor het Leger des Heils, opbrengst 203 euro. Je bent nooit te jong om iets voor anderen te doen. Dankjewel Lotte en Mathilda!
Hanoch Limahelu en Garrick Croes – werkzaam in het Leger des Heils instroomhuis in Amsterdam – volgden een kapperscursus om dak- en thuislozen een nieuwe look te geven. Met hun bakfiets reizen ze door de stad om verwaarloosde kapsels op te frissen en mensen weer een gevoel van eigenwaarde te geven. Garrick: ‘Met Street Mirrors houden we mensen letterlijk een spiegel voor en dragen we uit dat zij er mogen zijn.’ Onlangs waren de kappers te zien bij talkshow Op1 om over hun mooie werk te vertellen, samen met Rudy die net een nieuwe coupe kreeg.
Lang heeft Ank niet geschreven en getekend. Totdat ze terechtkomt in de beschermde woonvorm Leidsche Maan. Hier pakt ze potlood en papier weer op. ‘Ik geef les aan medebewoners. Het Leger des Heils geeft me één euro per uur.’ Een tijdje doet haar broer daar een paar euro bovenop, zodat het genoeg oplevert om wat cocaïne te kopen en ze zich beter voelt. ‘Lesgeven is verschrik kelijk leuk, maar ik doe het niet voor niets.’ Ank zoekt dan ook nieuwe spon sors. ‘Bijdrages zijn welkom.’ ‘Mag ik een vloeitje? Wil je koffie?’ De een na de ander betreedt de knusse kamer. Ank zit op haar bed, op het gedeelte dat niet is volgestapeld met an sichtkaarten, tekenpotloden en schrif ten. ‘Bewoners en medewerkers, ze zijn allemaal zo lief voor me. Mijn been is irritant en pijnlijk, mijn conditie slecht. Soms doen ze boodschappen voor me.’ Aan leven met een man moet Ank niet meer denken, na jaren met een gokver slaafde vriend. Liever woont ze in een leefgemeenschap met veel aanspraak en gezelligheid. ‘Wonen in Leidsche Maan komt aardig dichtbij.’
32
KANS JUNI 2021
ANK ‘Staande ovaties van een kwartier, ik zweer het je.’ Ank van Raalte (69) regisseerde, tekende graag, trad zelf op en gaf toneellessen. Naast de opvoeringen was er nog iets wat haar trok: drugs. Toen haar huis een toevluchtsoord werd voor verslaafden, raakte Ank haar woning kwijt. Sinds acht jaar woont ze bij Leidsche Maan in Utrecht, een beschermde woonvorm van het Leger des Heils. De een na de ander loopt haar knusse kamer binnen om een vloeitje te bietsen of een koffietje te doen. Haar deur staat altijd open. ‘Ik ben blij dat ik nu hier woon in plaats van alleen in mijn huisje.’ TEKST ELLEN WEBER BEELD LINELLE DEUNK
LEES HAAR VERHAAL OP PAGINA 31