ბროშურა

რეზო ამაშუკელი: „ორბელიანი“

3

წერილი პატრიარქს

5

ბიოგრაფია. პოზიცია. მომავალი

7

ქართულ-ოსური მისიის მიმართვა

8

მომავლის წერილი

13

ცხინვალს კი არა ქართულ სახელმწიფოს ესროლეს

18

რეზო ამაშუკელის მიმართვა ოსებისადმი

33

გოჩა ძასოხოვის ლექსი „უკვდავებაა სვეტიცხოველი“

34

გოჩა ძასოხოვი : „მე მქონდა არჩევანი...“

35

ძვირფას ოს ქალბატონებს

48

ქართველი და ოსი ხალხების თანაცხოვრების ისტორია და მომავალი

50

წერილი ჟაკ როგეს (ქართულ ენაზე)

83

წერილი ჟაკ როგეს (ინგლისურ ენაზე)

86

წერილი ჟაკ როგეს (რუსულ ენაზე)

89

ქალამნებიდან ჩემპიონობამდე და კიდევ ...

93

თემურ შაშიაშვილი: მადლობის სიტყვა

95

Без нормальных отношений с Россией

97

у Грузии нет будущего” „Саакашвили для Грузии хуже завоевателя“

101

Грузия должна занять сторону Грузии!

107

თანამშრომლობის ქრონიკა

118 2

ორბელიანი ,,თამარის დროშა გაშალეს ...’’ გრიგოლ ორბელიანი

დრო იყო, შარვან-რანიდან ოდენ ბასიან-სპერამდე, რანაირი და რანი და ყრმანი სატევარს ფერავდნენ!

- მომხდურის წესის ამგები, და ერთმანეთის გამტანი! ...და კვნესდნენ ათაბაგები ,,შემხვეწნი ფერხთა მათთანი...’’ ისვრიან შხეებს ლალისას თამარის იამბიკონი! გულს მაწერია ხვალისად იმავ გრიგოლის სტრიქონი: ,,ოსი,ფეხმარდი, მთიული: ბრძოლაში შეუპოვარი...’

-სად გაქრა გონიღვთიური, რატომ გვაქეზებს მსტოვარი?! ძუძუმტე ცოდვის ჩამდენი, ძარღვს თავად გადაიხსნიდა!

-ვაი, მამულო,რამდენი ,,დათვრნეს ისარნი სისხლითა...’’ ჩემს სასძლოს შენი შვენოდა ვერცხლით ნაქარგი გვირისტი, 3

ომს მომავალი მღეროდა ძმაი, ძმის გასაჭირისთვის! თუ მტრობას გავჭედთ ხუნდებად არცვინ დავრჩებით გაისად, საფლავში გადაბრუნდება ასული ბურდუხანისა! ეხილოს შვების სადარი მამულს,დაღლილს და გათელილ. ერთ საწნახელში ჩამდგარა ოსი, აფხაზი,ქართველი! ენახოს ამოძირკვული თაფლის სემრყვნელი იელი. ჩემზე მოსული დიდგული უცხო და გადამთიელი! იქნებ კვლავ ამოღაღანდეს სამშობლოს ცაზე ირისე იქნებ ერთხელაც დაქალდეს საქართველოსი პირიმზე. სად ყვავილთ ფშვინვა ვაზის და ყანის წკრიალი მიმოდის -მდიდარი ფარნავაზითა, ამაყი წმინდა ნინოთი! კვლავ მოვაგონოთ მოქიშპეს რარიგ ვიყავით მთლიანი და ისევ დავდგეთ დროშის ქვეშ ვითარ წერს ორბელიანი!

რეზო ამაშუკელი 4

წერილი საქართველოს პატრიარქს

თქვენო უწმიდესობავ, ჩვენ, ქვემორე ხელისმომწერნი, მოგმართავთ ქრისტესმიერი სიყვარულით, რწმენით და იმედით

და

გვინდა

გაცნობოთ

ერთი

ქართული წამოწყების თაობაზე. ჩვენ, ქართულ-ოსური მეგობრობის მისიით, “საქართველოს ხალხთა ასამბლეის” და მისი ხელმძღვანელის, ბატონი გოჩა ძასოხოვის ინიციატივითა და მხარდაჭერით, 2526 მაისს ვიმყოფებოდით ჩრდილოეთ ოსეთში, ძირითადში მის დედაქალაქ ვლადიკავკაზში. ეს იყო პრაქტიკულად პირველი დელეგაცია, რომელიც ტრაგიკული 8 აგვისტოს შემდგომ ეწვია ჩრდილოეთ ოსეთს, მოაწყო დიდი შეხვედრები, როგორც ოსებთან, ასევე ჩრდილოეთ ოსეთში მცხოვრებ ქართველებთან. ჩვენ ვართ ბედნიერნი, რომ ვნახეთ სახლი, სადაც თქვენ დაიბადეთ, სკოლა, რომელთანაც თქვენ ურთიერთობა გქონდათ... ვილოცეთ ეკლესიაში, რომელშიაც თქვენ მოინათლეთ... დიდი რელიგიური დღესასწაული “ლომისობა” აღვნიშნეთ, როგორც ჩრდილოეთ ოსეთში ქართველებთან ერთად, ასევე ყაზბეგში და ჩვენი მისია დავასრულეთ ამ რაიონის სოფელ სნოში, სადაც თქვენ ქართული კულტურის ცენტრი დააარსეთ. თქვენო უწმიდესობავ, ქართველთა და ოსთა შეხვედრებმა, კეთილმა

დამოკიდებულებამ,

ჩრდილოეთ ოსეთში ქართველებისადმი

ქართული

სკოლისადმი

ადგილობრივი

ხელისუფლების განწყობამ დაგვანახა, რომ ქართველთა და ოსთა ტრადიციული მეგობრობა ჩვენი ურთიერთობის დიდი მონაპოვარია, იგი უნდა გაგრძელდეს, მიეცეს მას ადამიანური სახე, რომელიც 8 აგვისტოს შემდგომ დაკარგული აქვს. ჩვენ ვთვლით, რომ უნდა აღდგეს ქართული ეკლესია, გაძლიერდეს ქართული სკოლა... სწორედ ამ განწყობით, 15 ივნისს, ვაყალიბებთ ქართულ-ოსურ მისიას.

5

თქვენო უწმიდესობავ, ჩვენი წამოწყების თქვენგან კურთხევას

უდიდესი

ძალა ექნება.

თუ

თქვენ

შესაძლებლად ჩათვლით მიგვიღოთ ამ მისიის წევრები და დალოცოთ ეს მისია _ ეს ჩვენთვის დიდი პატივი იქნება და გეახლებით თქვენთვის მისაღებ ნებისმიერ დროს. რწმენით და იმედით, ქართულ-ოსური მისიის წევრები: მონა ღვთისა დიმიტრი ჯაიანი მონა ღვთისა გია ფაცურია მონა ღვთისა ვასილ კადენეცი მხევალი ღვთისა ინესა იამანიძე მხევალი ღვთისა ნათია ავსაჯანიშვილი მხევალი ღვთისა ლილი ხურითი მხევალი ღვთისა ნარგიზა ლომთაძე მონა ღვთისა შალვა წიკლაური მონა ღვთისა სანდრო კავსაძე მონა ღვთისა ფერდინანდ ლორთქიფანიძე მონა ღვთისა თეიმურაზ შაშიაშვილი

6

ბიოგრაფია, პოზიცია, მომავალი

ყოველი

მოაზროვნე

ადამიანი

ყოველდღე

მეტადრე შეჭირვების ჟამს, თავს ეკითხება, გუშინ რა გავაკეთე, დღეს რას ვაკეთებ, ხვალ რას გავაკეთებ. ქართველ და ოს ძმებს ერთი განსაკუთრებული საფიქრალი გაგვიჩინა სოფლის უკუღმა ტრიალმა: დამწვარი

ხიდების

აღდგენა,

ჩაწყვეტილი

ჯაჭვების გამრთელება, გატეხილ გულებზე ძმობის მალამოს დადება. ორთავ მხარეს შინა და გარე მტრის მუდამჟამ

მუხთლობის დროს არ არის ადვილი

ნამდვილ მამულიშვილთა ერთობლივი საქმიანობა ისტორიული სამართლიანობის, ძმური სიყვარულის აღსადგენად. ბედმა ისეთ დროში ცხოვრება გვარგუნა, ზოგჯერ სიმართლის თქმასაც კი დიდი ვაჟკაცობა სჭირდება, არანაკლები,

ვიდრე ჩვენს წინაპრებს სჭირდებოდათ ხმლის

მოსაქნევად და ფარის შესაშველებლად. ჩვენი დღევანდელი ფარ-ხმალი მართალი სიტყვაა , ერთმანეთისაკენ გაწვდილი მარჯვენაა, ერთმანეთისათვის გაშლილი გულია: ჩვენ, ქართულ-ოსური მისიის საძირკვლის ჩამყრელებმა ეს სიტყვა მაშინ ვთქვით, როცა ამისათვის მოღალატის უმძიმესი სახელი გვაკადრეს; ჩვენ, ქართულ-ოსური მისიის წევრებმა ეს ნაბიჯი მაშინ გადავდგით, როცა ამისათვის ლამის საზოგადოებისაგან მოგვკვეთეს, როგორც უგუნურნი და სამშობლოსათვის ზიანის მომტანნი; ჩვენ, ქართველმა და ოსმა მამულიშვილებმა ხვალინდელ დღეზე ფიქრი მაშინ დავიწყეთ, როცა ქართველი ხელისუფალისათვის

ოსი, ხოლო ოსი ხელისუფალისათვის -

ქართველი, ყველაზე დიდი მტერი იყო დედამიწის ზურგზე. დღეს ბევრმა გამოიდო თავი, პირველობას იჩემებს. ჩვენ გვიხარია. გულით გვიხარია. გამოდის, ტყუილად არ გვიშრომია, გამოდის - რაღაც შევცვალეთ სასიკეთოდ. არ არის კავკასია ისეთი დიდი, რომ ზოგადკავკასიურ ოჯახში სამტრო კუთხე-კუნჭული მოიძებნოს. ჩვენს მიწიერ ძალისხმევას განსაკუთრებული ზეციური მადლი უნათებს გზას - ეს გახლავთ

ორთავ

ერის

მართლმადიდებლური

სარწმუნოებისადმი

უსაზღვრო

სიყვარული და ერთგულება. ამ დღეებში ეკლესია აღნიშნავს მიტევების კვირას. მიტევების ნიჭი დიდი ძალაა ღვთისაგან

ბოძებული. მიტეევბის ნიჭი - ძლიერთა

ხვედრია.

7

ყინული დაიძრა, დიდი დათბობა იწყება, რასაც ნელა , მძიმედ, მაგრამ აუცილებლად მოჰყვება ის, რასაც ახლო წარსულში: ქართველების და ოსების კარგი მეზობლობა ჰქვიოდა; ქართველებისა და ოსების ნათლია-მირონის მადლი ფარავდა; ქართველისა და ოსის ერთობლივი ოჯახის კერიის ნაკვერჩხალი ათბობდა. ეს გაზეთიც ქართულ-ოსური მისიის მცირე პასუხია კითხვებზე: რანი ვიყავით, რანი გავხდით, რანი ვიქნებით, ანუ რა გვსურს ხვალ? ეს ჟურნალი ჩვენი ბიოგრაფიაა. არა გუშინდელი, არა დღევანდელი. ის ხვალიდელ დღეზე ფიქრის ბიოგრაფიაა. ღირსეულად განვლილმა გუშინდელმა და დღევანდელმა დღემ უნდა ჩამოაყალიბოს ღირსეული პოზიცია. მამულიშვილთა მიერ ჩამოყალიბებული ღირსეული პოზიცია არის ერთობლივი მომავლის მყარი საფუძველი. სწორ პოზიციაშია გადარჩენილი მომავალი. სწორი პოზიციაა თავად მომავალი.

ქართულ-ოსური მისიის მიმართვა კოსტა ხეთაგუროვის პროსპექტზე, კოსტა ხეთაგუროვის ძეგლთან, ძველ თბილისში, ბარათაშვილის ხიდთან, წმ. ნიკოლოზის ეკლესიის წინ. საქართველოს მოსახლეობის, ქართველების, აფხაზების, ოსების, ქვეყნის გარეთ მცხოვრები საქართველოს მოქალაქეების, საქართველოს მეგობრების მიმართ. ქართველებს, აფხაზებს, ოსებს ერთმანეთის გარეშე არ გვაქვს მომავალი –ნუ შევწირავთ ჩვენს მომავალს პოლიტიკოსებს! დღეს, 2010 წლის 7 აგვისტოა. 2 წლის წინ ცხინვალის რეგიონში და 18 წლის წინ აფხაზეთში ჯერ კიდევ არ იყო დაწყებული ფართომასშტაბიანი შეტაკებები. ვცხოვრობდით იმედით… ცოცხლები იყვნენ ის ქართველი, აფხაზი და ოსი ბიჭები, რომელთაც ხვალ და ამ დღეებში, სამწუხაროდ, ხსოვნის სანთლებს დავუნთებთ.

8

ისინი სიცოცხლეშივე იყვნენ გმირები და მათ ამისათვის სიკვდილი არ უნდოდათ – პოლიტიკოსებმა რომ უსაჩუქრეს. ომი არ უნდოდათ არც ქართველ ხალხს, არც აფხაზებს, არც ოსებს. ომი ავანტიურისტი პოლიტიკოსების პურია… ომი განდიდების მანიით შეპყრობილ ხელისუფალთა გონებაში იბადება, ვითარდება და იწყება… ომი დღეს ხალხისთვის პოლიტიკოსების ნასროლი ტყვიაა. დიდი ანალიზი არ არის საჭირო იმაში დასარწმუნებლად, რომ ომი ყველამ წავაგეთ – ქართველებმაც, აფხაზებმაც და ოსებმაც… ომით მხოლოდ პოლიტიკოსებმა მოიგეს – ძალაუფლებაზე შეყვარებულებმა ჩვენი და ჩვენი ძმების სისხლით შეინარჩუნეს ჩვენზე ბატონობა. დღეს ეს პოლიტიკოსები კვლავ ომის ენაზე ლაპარაკობენ… დააკვირდით კონფლიქტის მონაწილე ყველა დიდი და პატარა ქვეყნის, ყველა დიდი და პატარა ერის ხელისუფალნი საკუთარი ქვეყნის და ხალხის გამარჯვებაზე საუბრობენ. ფრთხილად! ომი სწორედ მაშინ იწყება, როცა ძველი ომის ყველა მონაწილე ქვეყნის ხელისუფლება ფიქრობს არა შენდობაზე, არამედ, საუბრობს ომში გამარჯვებულის ენითა და განწყობით. ომი სწორედ მაშინ იწყება, როცა ერთი ქვეყნის ხელისუფალი მეორე ქვეყნის ხელისუფალს მშვიდობისაკენ მოუწოდებს, თვითონ კი აგრესიულად აზროვნებს და მოქმედებს, როგორც ეს საქართველოს სინამდვილეში მოხდა. ჩვენ დღეს გვარებით არ ვსაუბრობთ. ჩვენ არავის არ განვსჯით…უფალი განსჯის. ჩვენ მხოლოდ იმას ვამბობთ, რომ: • ჩვენ – ქართველებს, აფხაზებს, ოსებს ერთმანეთის გარეშე არ გვაქვს მომავალი. .. და ჩვენ ამას ვამბობთ მაშინ, როცა მთელს მსოფლიოში ძლიერდება აგრესიული სეპარატიზმი, როცა მსოფლიოში და ჩვენს ირგვლივ, საქართველოშიც, უამრავი პოლიტიკოსია, რომელიც სისხლზე აღზევდა და არაერთი ემზადება ამისათვის.

• ჩვენ - ისევ ხალხს, ისევ ქართველებს, ისევ აფხაზებს, ისევ ოსებს, ყველას, ეროვნების მიუხედავად, ვისაც უყვარს საქართველო – შეგვიძლია ერთმანეთი გადავარჩინოთ, ეროვნებაც - ეროვნული თვითმყოფადობაც შევინარჩუნოთ და შევქმნათ სახელმწიფო, რომელიც კავკასიაში მშვიდობის დიდი საყრდენი იქნება, 9

• მშვიდობიანი კავკასია ცივილიზაციის სიკეთე იქნება, ომის ქარცეცხლში გახვეულიკავკასია კი – მისი, ანუ ცივილიზაციის დანაშაული.

• ჩვენ დღეს ხმამაღლა ვაცხადებთ, რომ ის, ვინც ხელს უშლის ჩვენს ერთობას, ან მომავალში გააკეთებს ამას – ის ფიქრობს მხოლოდ საკუთარ სკამზე და ებრძვის საკუთარ წარსულს, საკუთარ ქვეყანას, მის თვისტომს, საკუთარ ეროვნებას, მისი შვილებისა და მისი ერის მომავალს. მივიდეთ ამ დღეებში უზნეო პოლიტიკოსთა მიერ თავსმოხვეულ ომში დაღუპულთა საფლავებთან მთელს საქართველოში: სოხუმსა და მთელს აფხაზეთში, ცხინვალსა და მთელს სამაჩაბლოში, ბათუმსა და მთელს აჭარაში, თბილისსა და საქართველოს ყველა მხარეში… თავი დავხაროთ და მუხლი მოვიდრიკოთ მათი ვაჟკაცობის წინაშე… შენდობა ვთხოვოთ უფალს. ერთმანეთს და დაღუპულთა სულებს და, როგორც იტყვიან, მოვერიოთ არა სხვას, არამედ საკუთარ თავს და ვილოცოთ ერთმანეთისათვის, მშვიდობისათვის, ჩვენი ძმობისა და მეგობრობისათვის, ჩვენი ერთიანობისათვის. ვილოცოთ ქართველებმა, აფხაზებმა, ოსებმა ერთმანეთისათვის! ჩვენ არასდროს ერთმანეთის მტრები არ ვყოფილვართ – უნდოდათ, და უნდათ, რომ გვაქციონ ასეთებად… ჩვენ ერთი მიწის და ცივილიზაციის სათავეებთან მდგომი ერთი ისტორიული ქვეყნის შვილები ვართ და ჩევნი ბედნიერებაც ამ მიწის ერთგულებასა და ერთიან ძლიერ სახელმწიფოშია. ჩვენ მივმართავთ ცივილიზაციის სათავეებთან მდგომი ისტორიული ქვეყნის ყველა მცხოვრებს, საქართველოს ყველა მოქალაქეს, განურჩევლად მისი ეროვნებისა და რელიგიური აღმსარებლობისა, საქართველოსა და მის ფარგლებს გარეთ მცხოვრებ – ქართველებს, აფხაზებს, ოსებს, ქვეყნის გარეთ მცხოვრებ საქართველოს მოქალაქეებს, ჩვენს ნამდვილ მეგობრებს მთელს მსოფლიოში: პატივი მივაგოთ ჩვენს წარსულს და წინაპრებს, ვიფიქროთ საკუთარი ერის და ჩვენი შვილების მომავალზე, ერთიან, ძლიერ სახელმწიფოზე და მშვიდობიან კავკასიაზე. ურთიერთშენდობით, ურთიერთპატიებით და სიმდაბლით ავმაღლდეთ ჩვენ, მართლაც, არ გვაქვს მომავალი ერთმანეთის გარეშე! გვფარავდეს ღმერთი ერთმანეთისკენ სვლაში! ქართულ-ოსური მისიის დამფუძნებლები 10

ფერდინანდ ლორთქიფანიძე-ხელოვნების დამსახურებული მოღვაწე, საქართველოს კულტურის ფონდის ვიცე-პრეზიდენტი, მისიის თანათავჯდომარე. თეიმურაზ შაშიაშვილი – გელათის მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი, პოლიტიკურ მეცნიერებათა აკადემიის წევრი, ახალი პოლიტიკური ძალის “თეთრი მოძრაობა” (თეთრები) დამფუძნებელთა საინიციატივო ჯგუფის წევრი. ლილი ხურითი - სოხუმის დრამატური თეატრის მსახიობი, ვერიკო ანჯაფარიძის პრემიის ლაურეატი ნათია ავსაჯანიშვილი - პოეტი, საქართველოს მწერალთა კავშირის წევრი. დიმიტრი ჯაიანი - სოხუმის დრამატული თეატრის ხელმძღვანელი, საქართველოს სახალხო არტისტი, სახლმწიფო პრემიის ლაურეატი, კოტე მარჯანიშვილის პრემიიის ლაურეატი, გიორგი შერვაშიძის პრემიის ლაურეატი, ღირსების ორდენის კავალერი, უკრაინის სახელმწიფოს ,,პრესტიჟის” ორდენის კავალერი. ინესა იამანიძე – პედაგოგი, ფიზიკა-მათემატიკურ მეცნიერებათა კანდიდატი, თბილისი გალაქტიონ ტაბიძის სახელობის 51 საშუალო სკოლის დირექტორი 2006 წლამდე. ამჟამად საავტორო სკოლის დირექტორი. შალვა წიკლაური – ადამიანის უფლებათა დაცვის საერთაშორისო ორგანიზაციიის EGFM _ის გერმანული სექციის წევრი, ეროვნული მოძრაობის ვეტერანი, დამთავრებული აქვს აკაკი წერეთლის სახელობის მე19 საშუალო სკოლა (ოსეთში) და დაბადებულია სოფელ ქვემო ლარსში. ნარგიზა ლომთაძე – საქართველოს ჟურნალისტთა ფედერაციის კავშირის წევრი, ღირსების მედლის კავალერი. წიგნი „უკვდავება“(წიგნი ეძღნება სამაჩაბლოაფხაზეთში დაღუპულთა ნათელ ხსოვნას) 1-ლი და 2-ე ნაწილის მთავარი რედაქტორი. ვასილ კადენეცი – საქართველოს კაზაკთა უმაღლესი ატამანი, აფხაზეთიდან დევნილი. გია ფაცურია – ჟურნალისტი სანდრო კავსაძე – იურისტი, ადამიანის უფლებათა დამცველი. მორჩილი

11

P.S „ქართულ–ოსური მისიის“ მიმართვა წაკითხული იქნა ძველ თბილისში, ბარათაშვილის ხიდთან, წმ.ნიკოლოზის ეკლესიის წინ, კოსტა ხეთაგუროვის პროსპექტზე, კოსტა ხეთაგუროვის ძეგლთან. ღონისძიება კოსტა ხეთაგუროვის ძეგლთან გახსნა მისიის წევრმა, ახალი პოლიტიკური ძალის „თეთრი მოძრაობა“ („თეთრები“) ლიდერმა თემურ შაშიაშვილმა, მიმართვის ტექსტი წარადგინა აფხაზეთიდან დევნილმა, ცნობილმა ხელოვანმა და საზოგადოებრივმა მოღვაწემ დიმა ჯაიანმა, სიტყვები წარმოთქვეს ეროვნული მოძრაობის ვეტერანმა, ადამიანის უფლებათა დაცვის საერთაშორისო ორგანიზაციის წევრმა, ვლადიკავკაზში დაბადებულმა და გაზრდილმა, ამჟამად გერმანიაში მცხოვრებმა შალვა წიკლაურმა და ოსური საზოგადოების ხელმძღვანელმა თენგიზ გაგლოევმა. ღონისძიებაში მონაწილეობდნენ ქართველები, აფხაზები და ოსები. მიმართვის განწყობა გაიზიარეს ოსური საზოგადოების წევრებმა, მისმა თავმჯდომარემ ბატონმა თენგიზ გაგლოევმა. მიმართვის განწყობისადმი თავისი მხარდაჭერა დაადასტურეს აშშ–ში, დიდ ბრიტანეთში, საფრანგეთში, გერმანიაში, რუსეთში, უკრაინაში, საბერძნეთში, ნორვეგიაში, ესპანეთში, თურქეთში მცხოვრებმა ქართველებმა. ამაღელვებელი იყო „აქართველოს ხალხთა ასამბლეის“ პრეზიდენტის გოჩა ძასოხოვის მიერ გამოგზავნილი მიმართვა სათაურით : „საქართველო გაბრწყინდება–იცოდეთ ეს!“ ღონისძიების მონაწილეებმა სანთლები დაანთეს წმ.ნიკოლოზის ეკლესიაში, აღვლენილი იქნა ლოცვა შენდობისა და საქართველოს ერთიანობისათვის. გვიან საღამოს „ქართულ–ოსური მისიის“ წევრები შეიკრიბნენ რესტორან „აფხაზეთში“, სადაც 21 – მა ქართველმა, აფხაზმა და ოსმა – ქართული, აფხაზური, ოსური , აჭარული ნაციონალური ოთხი კერძის მაგიდასთან თქვეს ძმობის, მეგობრობის და ამ უაზრო ომებში დაღუპული ქართველი, აფხაზი , ოსი და ყველა სხვა ეროვნების ბიჭების სადღეგრძელო. თბილისი, 7 აგვისტო, 2010 წელი

12

მომავლის წერილი

მის აღმატებულებას, აკადემიკოს ევგენი ველიხოვს თქვენო აღმატებულებავ, ბატონო ევგენი პავლეს-ძევ, ჩვენ, ქვემორე ხელისმომწერნი გიდასტურებთ ღრმა პატივისცემას

და

მოგმართავთ,

ერთი

შეხედვით,

უცნაური, მაგრამ უაღრესად კონკრეტული მიზეზით ნაკარნახევი

და,

რაც

მთავარია,

მომავალზე

ორიენტირებული წერილით. ჩვენ კარგად გვესმის, რომ XXI საუკუნეში ძნელია რამემ გააკვივროს ადამიანი, მით უფრო მსოფლიო სახელის მქონე მეცნიერი, მაგრამ არც იმას გამოვრიცხავთ და სწორედ ეს არის სამწუხარო, რომ ამ წერილმა, თუნდაც, მისმა მრავლისმთქმელმა დასათაურებამ - „მომავლის წერილი“, მართლაც, გამოიწვიოს თქვენი გაკვირვება და სწორედ ეს არის მომავლის საფიქრალი. სამწუხაროა

ფიქრობდე,

რომ

პლანეტარული

აზროვნების

ეპოქაში

წერილმა

თბილისიდან მოსკოვში საქართველოში არც თუ უცნობი ადამიანების ხელმოწერით წერილმა არა ლანძღვის და გინების, როგორც ჩვენს ქვეყნებს შორის დღეს არის მიღებული, წერილმა არა თხოვნის და ხვეწნის, როგორც ეს საბჭოთა ეპოქისათვის იყო დამახასიათებელი, არამედ წერილმა მადლიერების, სწორედ ხაზგასმული მადლიერების ასეთივე პატივისცემის და მომავალზე ორიენტირებულმა წერილმა თქვენც კი გაგაკვირვოთ. გაგაკვირვოთ პიროვნება, რომელიც ყოველთვის ადრეც და დღესაც, მართლაც, ხაზგასმულად კეთილად განწყობილი ხართ საქართველოსა და ქართველი ხალხის მიმართ და დღეს ამაზე უკვე საუბრობენ არა მხოლოდ მეცნიერები, არა მხოლოდ პოლიტიკურ წრეებში, არამედ უბრალო ადამიანებიც. ყველა დროის ყველაზე დიდი ფანტასტიც ვერ იფიქრებდა, რომ დადგებოდა დრო, როცა საქართველოში შიში იქნებოდა მოსკოვის ხსენებისას, რომ მოღალატედ ჩაითვლებოდა

ყველა,

ვინც

რუსეთთან

კეთილმეზობლურ

ურთიერთობებზე

იფიქრებდა, რომ დაიჭერდნენ ან შერისხავდენ ყველა რუსეთში წასულს . ჩვენ ნამდვილად ვერ წარმოვიდგენდით, რომ ოდესმე რუსეთი ასეთ დამანგრეველ როლს შეასრულებდა საქართველოსათვის, უპირველესად იმით, რომ საქართველოში 13

საკმაო

ხანია

სწორედ

რუსეთის

ლანძღვა-გინებას

მოჰყავს

ანტიქართული

ხელისუფლება.ჩვენდა სამარცხვინოდ, ხელისუფლებაში ირჩევენ იმას, ვინც მეტად შეაგინებს და გალანძღავს რუსეთს, მის ხელისუფლებას და ყოველივე ამის გამო თავზე გვენგრევა საქართველო, ვართ მუდმივ ომში. ჩვენ

ვთვლით.

რომ

უკიდურესად

სამარცხვინოა

მდგომარეობა

რომელშიც

პოლიტიკოსებმა ჩაგვაგდეს, მით უფრო მაშინ, როცა ძნელია მსოფლიოში მოიძებნოს სხვა ორი ქვეყანა, რომელთა ინტერესები კონკრეტულ რეგიონში ისე ემთხვევა ერთმანეთს, როგორც საქართველოსა და რუსეთის ინტერესები კავკასიაში. ჩვენ მივიჩნევთ რომ მხოლოდ ძლიერი და სტაბილური რუსეთია, როგორც საქართველოს

ასევე

მთელი

მსოფლიოს ინტერესებში,

რომ მსოფლიოსათვის

კატასტროფული იქნება თავისი შედეგებით სუსტი და არასტაბილური რუსეთი... ისევე როგორც რუსეთისა და მთელი მსოფლიოს ინტერესებში უნდა იყოს მშვიდობიანი კავკასია, ძლიერი და სტაბილური საქართველო. ჩვენ სწორედ სიძლიერე გაგვაერთიანებს და სისუსტე გვაპირისპირებს, როგორც სჩანს, სისუსტის გამოა ჩვენი დღევანდელი ურთიერთობები ამორფული. ეს არის ჩვენი პოზიციაც და განაცხადიც მომავლისათვის . ევგენი პავლეს-ძევ, ეჭვი არ გვეპარება და ესეც სამარცხვინოა, რომ ამ შინაარსისა და გან ყობის პირველი წერილია საქართველოდან რუსეთისაკენ 1991 წლის შემდგომ. ჩვენ დავძლიეთ შიში, გვეყო გამბედაობა და შევძელით მომავლის წერილის გამოგზავნა. ჩვენ

ვთვლით,

რომ

მიუხედავად

თანამშრომლობის

დიდი

ისტორიისა

და

ტრადიციისა,საქართველო-რუსეთის ურთიერთობებში უნდა დაიწყოს სრულიად ახალი

განზომილების,

სრულიად

ფილოსოფიის

ეპოქა.

იგი

უნდა

პატივისცემას,

თანასწორობით

სხვა

კონფიგურაციის,

დაეყრდნოს

თანამშრომლობას

სრულიად

ტრადიციულ და

არა

სხვა

ფასეულობათა

უფროს-უმცროსის

ყავლგასულ თეორიებს, დაეყრდნოს სულიერებას და არა ძალას. ყველაფერი ეს სახალხო დიპლომატიით, ჩვენი ურთიერთობებისათვის ადამიანური სახის მიცემით უნდა დაიწყოს. სწორედ ეს იყო გასულ წელს სოჭში დაფუძნებული „საქართველოს ხალხთა ასამბლეის“ მთავარი გზავნილი, რომლის მოქმედებაში მოყვანა საქართველოს 14

სახელისუფლებო წრეებში დიდ წინააღმდეგობას აწყდება. მიუხედავად ყოველივე ამისა, დღეს ეს პროცესი იწყება, ძალას იკრებს. ჩვენ ვიცით, რომ საქართველოს არ აქვს მომავალი რუსეთთან კეთილმეზობლური ურთიერთობების გარეშე, ისე, როგორც,

ჩვენი

აზრით,

არც

რუსეთისათვის

არ

არის

მეორეხარისხოვანი

საქართველოსთან კეთილი ურთიერთობები. სწორედ ამ დიდი მიზნებიდან გამომდინარე ვუწოდეთ ამ წერილს მომავლის წერილი.

ჩვენთვის საამაყოა რომ ამ წერილს ვაგზავნით კაცთან რომელიც

განსაკუთრებულად გვეიმედება... ეს არის ჩვენი გზავნილი რუსეთის უდიდესი ტრადიციების მეცნიერებისა და კულტურის მოღვაწეებისადმი,ინტელიგენციისადმი საერთოდ, წერილი რუსეთის საზოგადოებრივი პალატისადმი. ევგენი პავლეს-ძევ, პირდაპირ გვინდა ვთქვათ , რომ ყოველივე ზემოთ აღნიშნულთან ერთად ამ წერილს აქვს კონკრეტული საფუძველი, რომ არა 2010 წლის 25-26 მაისის ვლადიკავკაზის, 2010 წლის ივლისის სანკტ-პეტერბურგის შეხვედრები, რომ არა ქართველებისა და ოსების, მართლაც, მონატრებული სიყვარულით შეხვედრა ვლადიკავკაზსა და პეტერბურგში, რომ არა თქვენი მხარდაჭერა, რომ არა ისეთი პიროვნება, როგორიც ბატონი

გოჩა

ძასოხოვია-

მისი

ავტორიტეტით,

დიდი

პატივისცემითა

და

სიყვარულით, როგორც ქართველებში, ასევე ოსებში - არც ეს შეხვედრები შედგებოდა და არც ეს მომავლის წერილი დაიწერებოდა. ყველა ნამდვილი ქართველისათვის ცხადზე უცხადესია, რომ მხოლოდ ოსური ტრადიციების

პატივისმცემელი

ოსი

და

მხოლოდ

აფხაზური

ტრადიციების

პატივისმცემელი აფხაზი იქნება ქართველთა ნამდვილი მეგობარი და პირიქით, მხოლოდ ნამდვილი ქართველი შეიძლება იყოს ძმობით სავსე აფხაზისა და ოსის მიმართ,

რომ

მხოლოდ

ასეთ

სულგრძელ

ადამიანებს

შეუძლიათ

ძლიერი

სახელმწიფოს შექმნა. გვინდა გავიხსენოთ დიდი მაესტროს, ჩვენი დიდი მეგობრის, ვალერი გერგიევის მიერ ცხინვალში წარმოთქმული სიტყვები: „მე აქ ვარ არა იმიტომ, რომ ოსები კარგები არიან და ქართველები ცუდები, არამედ იმიტომ, რომ ჩვენ დიდი ძმები და მეგობრები ვართ და ჩვენი ვალია, ძმებმა ერთმანეთის სისხლი არ დავღვაროთ, არ დავუშვათ ომი კავკასიაში.“ ეს სიტყვები მან პეტერბურგის შეხვედრების დროსაც დაადასტურა. გულწრფელად გვინდა ვაღიაროთ, რომ ამ წერილის გამოგზავნაში საქართველოს ხელისუფლებაც დაგვეხმარა. ვლადიკავკაზისადა სანკტ-პეტერბურგის შეხვედრების შემდგომ მისი მონაწილენი სახელისუფლებო ტელევიზიებმა, პრესამ პასკვილებით აგვავსო. ბატონი გოჩა ძასოხოვი, პიროვნება, რომელსაც პრეზიდენტი სააკაშვილი ადრე საქართველოს გმირს უწოდებდა, უპირველეს მტრად გამოაცხადდა. ასეთივე 15

მიზეზების გამო იდევნება ცნობილი სპორტსმენი, ბიზნესმენი და მოღვაწე კაცი, „ქართულ-ოსური მისიის“ თანათავმჯდომარე, ბატონი ლერი ხაბელოვი. სამწუხაროა, როცა ხელისუფლებას ჰგონია, რომ ასეთი ქცევებით რუსეთს აზიანებს. არ ვეჭვობთ, რომ ხელისუფლების ასეთი ქმედებები სწორედ საქართველოსათვის არის ზიანის მომტანი. არა უშავს. ჩვენ ვიცით თქვენდამი მოწერილი წერილის მნიშვნელობაც და ფასიც ჩვენი

ქვეყნების

შემდგომი

ურთიერთობებისათვის.

გვაძლიერებს

ის,

რომ

მსოფლიოში ცნობილი მოღვაწეების მხარდაჭერით, რუსეთში, შემდგომ ამერიკასა და გაეროში საქართველოს ელჩის, ცნობილი დიპლომატის, ბატონი პეტრე ჩხეიძის კეთილი

განწყობით

„თავისუფალი

აზრის

დაფუძნებული,

მართლაც,

სახლის“გამოკვლევით

უნიკალური

ვლადიკავკაზის

ორგანიზაციის ქართულ-ოსური

შეხვედრები აღიარებული იქნა ამ წლის მთავარ მოვლენად, ხოლო „ქართულ ოსური მისია“ - იმედის მისიად. თქვენოაღმატებულებავ, ბატონო ევგენი პავლეს-ძევ, ჩვენი დიდი სურვილია, ეს წერილი და თქვენი მხარდაჭერა მომავლის დიდ ურთიერთობათა საფუძვლად იქცეს. ჩვენ გვინდა გავხდეთ დიდი საყრდენი საქართველოში საქართველოსა და რუსეთის მეცნიერთა.

კულტურის

მოღვაწეთა,

სტუდენტთა,

სპორტსმენთა,

საერთოდ

ინტელიგენციის წარმომადგენლებთან მომავლის ურთიერთობებისათვის. დღეს<ამის

კარგი

საფუძველია:

რუსეთის

საზოგადოებრივ

პალატას

თქვენ

ხელმძღვანელობთ, საზოგადოებრივი პალატის შემადგენლობაში საქართველოში დიდი ავტორიტეტის მქონე ჩვენი თანამემამულეები არიან, შექმნილია მძლავრი ორგანიზაცია

„საქართველოს

ხალხების

ასამბლეა“,

დღეს

უკვე

რუსეთის

ხელისუფლების დიდი მხარდაჭერით სარგებლობენ რუსეთში მცხოვრები ჩვენი თანამემამულეები, განსაკუთრებით მეცნიერებაში, კულტურაში, მედიცინასა და ბიზნესში მოღვაწენი. სწორედ ამიტომ გადმოგცემთ „ქართულ-ოსური მისიის“ დიდ თხოვნას, გვეწვიოთ საქართველოში და იყოთ ჩვენი ქვეყნის დიდი სტუმარი თქვენთვის მისაღებ ნებისმიერ დროს. ასეთივე განწყობის წერილს, როგორც ჩვენთვის ცნობილია, თქვენ გიგზავნით „თავისუფალი აზრის სახლი“, რომელიც დღეს საქართველოში არის მეცნიერთა და კულტურის მოღვაწეთა, თავისუფალ მოაზროვნეთა ნავთსაყუდელი. ბატონო ევგენი პავლეს-ძევ, 16

კიდევ ერთხელ გიდასტურებთ უაღრესად კეთილ განწყობასა და საზოგადოებრივი პალატასთან

თანამშრომლობის

დიდ

სურვილს.

ამ

წერილში

ჩვენ

ჩავდეთ

საქართველოს მოსახლეობისა და ქართველი ხალხის დიდი ნაწილის განწყობა და სურვილი.

ეს

მომავლის

წერილია

თბილისიდან

მოსკოვში

-

რუსეთში,

საქართველოში საერთოდ მსოფლიოში კეთილი მისიის ელჩად აღიარებულ ევგენი პავლეს-ძე ველიხოვთან. სწორედ

ამ

განწყობით

გილოცავთ

მოახლოებულ

შობა-ახალ

წელს,

თქვენ,

საზოგადოებრივი პალატის წევრებს, რუს ხალხს, რუსეთის მთელს მოსახლეობას. ერთი, ჩვენი აზრით მნიშვნელოვანი დეტალიც. ეს წერილი მივიღეთ ქართულ-ოსური მისიის 13 დეკემბრის ღია სხდომაზე, რომელიც ინტერნეტ-ტელევიზია „თეთრების“ პირდაპირი ეთერით გადაიცემოდა. წინა დღით ამავე ტელევიზიით დაიწყო დისკუსია

ქართულ-რუსული

ურთიერთობების

მომავალზე,

ნაჩვენები

იქნა

ალექსანდრე გრიბოედოვისა და ნინო ჭავჭავაძის სიყვარულის ისტორია, გადაიცა მაიაკოვსკის დღეების ამსახველი დოკუმენტური მასალები. ეს იყო იმის ხაზგასმა, რომ ჩვენ ღიად და პირდაპირ ვიწყებთ ფიქრს ახალი არქიტექტურის ქართულრუსულ ურთიერთობებზე. ეჭვი არგვეპარება, ამ პოზიციას გაიზიარებენ და ამ პროცესში ჩაერთვებიან ჩვენი აზიაშიც,

კავკასიაშიც,

რაც

ნამდვილი

მთავარია,

საქართველოს მოსახლეობაში. რწმენით და მომავლის დიდი იმედით, ქართულ-ოსური მისიის დამფუძნებლები

17

მეგობრები

ამერიკაშიც,

განსაკუთრებული

ევროპაშიც,

მხარდაჭერა

იქნება

ცხინვალს კი არა, ერთიან ქართულ სახელმწიფოს ესროლეს

სიტყვა, ნათქვამი სრულიად ოსთა შეკრებაზე ქ.სოჭში ერთდროულად ვნანობ და ამაყი ვარ… ერთდროულად

მოხიბლულიც

ვარ

და

წარმოუდგენლად ვღელავ… ვღელავ, რადგან – ვაითუ ვერ შევძლო ვთქვა ის, რისი თქმაც მინდა, ვთქვა ისე, როგორც განვიცდი, ვთქვა ის, რაც ჩემს სულში ტრიალებს ახლა, ამ წუთში, საერთოდ ბოლო

პერიოდში,

1991

წლიდან,

განსაკუთრებით 2008

წლის აგვისტოდან

მოყოლებული. მოხიბლული ვარ თქვენი მასპინძლობით, ამ დიდებული შეკრების მთავარი ორგანიზატორის

ალექსანდრ

მარგიევის

ყურადღებით,

იმით,

რომ,

როგორც

ქართველი, განსაკუთრებული ყურადღების ცენტრში ვარ… მოხიბლული ვარ იმით, რომ მსოფლიოს 40-მდე ქვეყნიდან, დაწყებული ამერიკიდან, ევროპიდან, ყოფილი საბჭოთა სივრციდან, დამთავრებული ავსტრალიით, მოიწვიეთ ოსური დიასპორების ხელმძღვანელები და წარმომადგენლები, სოჭში ასეთი მასშტაბით მოაწყვეთ ოსური კულტურის დღეები და ასე ლამაზად აჯამებთ დღეს ამ უნიკალურ დარბაზში ათასზე მეტი ოსისა და ოსების მეგობართა მონაწილეობით ამაყი ვარ იმით, რომ თქვენ ჩემი მოწვევა გადაწყვიტეთ, ოსი ხალხის მეგობარი მიწოდეთ და 2008 წლის აგვისტოს ბნელი დღეების შემდეგ პირველ ქართველს მომეცით

უფლება,

რომ

ოსთა

ასეთი

დიდი,

რაც

მთავარია,

არნახულად

წარმომადგენლობითი აუდიტორიის წინაშე წარვმდგარიყავი – სიტყვა მეთქვა. ამაყი ვარ იმით, რომ მონანიება შემიძლია. დიახ , რომ ვინანიებ ვარ ამაყი და ამაყი ვარ იმით, რომ შემიძლია მონანიება. მონანიებას, შენდობას ძალა უნდა! მწამს და მჯერა, ვიდრე ყოველი ქართველი საკუთარ თავში არ მოძებნის ძალას, მოინანიოს და შეუნდოს სხვას… ვიდრე ყოველი ოსი იგივეს არ გააკეთებს – საკუთარ თავში არ მოძებნის ძალას მოინანიოს და სხვას შეუნდოს – არათუ ჩვენი 18

ურთიერთობები არ განათდება, არც ჩვენს ერებს ექნებათ სრულფასოვნება, არ ექნებათ მომავალი. რა უნდა მოვინანიოთ? ალბათ, ბევრი, თუნდაც, ის, რომ ხელისუფალთ მივეცით იმის უფლება, რაც გააკეთეს. როგორც ყოველ ადამიანს, მეც ყოველგვარი ბოღმისაგან მათავისუფლებს და მამაღლებს სინანული, შენდობა. მწამს და მჯერა, მხოლოდ ნამდვილ ქართველს შეუძლია მონანიება. მწამს და მჯერა, მხოლოდ ნამდვილ ოსს შეუძლია მონანიება. ყველაფერი ნამდვილით იწყება და ყველაფრის საფუძველი ნამდვილია: მხოლოდ ნამდვილ ქართველს და ნამდვილ ოსს შეუძლიათ

მეგობრობა,

ერთმანეთის

სიახლოვე,

ერთმანეთთან

სიყვარულით

ცხოვრება. ნამდვილი ქართველია რეზო ამაშუკელი… ნაღდი პოეტი, რუსთაველის პრემიის ლაურეატი, რომელმაც გულისშემძვრელი სიტყვებით მოგმართათ ყველას. ეს ტექსტი რუსულ ენაზე ჩინებულად წაიკითხა ჩვენმა მეგობარმა ოსმა. მხოლოდ ნამდვილ ქართველს შეეძლო ეთქვა: „ძმებო, ოსებო! მეც ალანი ვარ და ის ქართველი, რომელსაც ვერასდროს ააგლეჯენ გულიდან თქვენ სიყვარულს და პატივისცემას! შეჩვენებული მყავს ყოველი, ვინც ჩვენს შორის წყალი აამღვრია.“ საოცარი სიტყვებია, ნაღდი კაცის ნაფიქრალია… აი, კიდევ: „სამი შვილთაშვილი მყავს და სამივე ვაჟია. მათ აქედანვე ვუნერგავ თქვენდამი ძმობას!“ დიდებულია! და კიდევ ერთი, მართლაც დიდი ქართველის დიდი ადამიანური სიმაღლე: „მე დამანგრია და დამღალა ამ ამღვრეულმა დრომ, თუ უფალი წამიყვანს, ერთი სანთელი თქვენც ამინთეთ, რამეთუ გულით მიყვარხართ და იმედი მაქვს ერთად ვიქნებით!“ 19

რეზო ამაშუკელის ამ სიტყვებს ყოველი ნამდვილი ქართველი მოაწერს ხელს. ვდგევარ სცენაზე და სწორედ თქვენს წინაშე ვაწერ ხელს რეზო ამაშუკელის თქვენდამი გამოგზავნილ წერილს. ამ წერილზე ხელმოწერა უკვე გააკეთა ცნობილმა დიპლომატმა, საქართველოს ყოფილმა ელჩმა ამერიკაში, რუსეთში, გაეროში, ბატონმა პეტრე ჩხეიძემ, რომელიც დღეს სპეციალურად ჩამოფრინდა შვეიცარიიდან და ამით დაადასტურა მისი, როგორც ქართველი კაცის მეგობრობაც და კეთილი განწყობაც თქვენდამი. როგორც წყლის ერთმა წვეთმა შეიძლება მთელი ცხოვრების ანარეკლი დაიტიოს, რეზო ამაშუკელის ეს წერილი ნამდვილი ქართული განწყობის გამოხატვაა. ვფიქრობ, თქვენც ასე თვლით, რომ იგი ნამდვილი ოსი კაცის განწყობასაც გამოხატავს. ეს არის შერიგება! დიახ, სწორედ ეს არის შერიგება და ჩვენი ურთიერთობების ტრადიციულ, ბუნებრივ კალაპოტში გადაყვანა. მოდი ვთქვათ პირდაპირ: ჩვენ არასოდეს ერთმანეთის მტრები არ ვყოფილვართ – უნდოდათ და უნდათ , რომ გვაქციონ ასეთებად… ომი არ უნდოდათ არც ქართველ ხალხს,

არც

აფხაზებს

და

არც

ოსებს…

ომი

არასრულყოფილთა

და

არასრულფასოვანთა სტიქიაა… ომი ავანტურისტი პოლიტიკოსების პურია… ომი განდიდების მანიით შეპყრობილ ხელისუფალთა გონებაში იბადება და იწყება… სწორედ

არასრულყოფილებმა,

ავანტურისტებმა,

განდიდების

მანიით

შეპყრობილებმა გვესროლეს მეც და თქვენც, ყოველ ქართველს, ყოველ ოსს და ყოველ აფხაზს, ესროლეს ჩვენს ისტორიას, ჩვენს ძმობას, ჩვენს ერთობას, ესროლეს ერთიან ქართულ სახელმწიფოს. მოდით ვთქვათ პირდაპირ; ომი ყველამ წავაგეთ – ქართველებმაც, აფხაზებმაც, ოსებმაც… ომი მხოლოდ პოლიტიკოსებმა მოიგეს – ჩვენი დაპირისპირებით, ჩვენი ძმების სისხლით შეინარჩუნეს ჩვენზე ბატონობა. დავფიქრდეთ,

დღეს

ეს

პოლიტიკოსები

კვლავ

ომის

ენაზე

ლაპარაკობენ…

დააკვირდით, კონფლიქტის მონაწილე ყველა დიდი და პატარა ქვეყნის , ყველა მრავალი თუ მცირერიცხოვენი ერის ხელისუფალნიც საკუთარი ქვეყნის და ხალხის გამარჯვებაზე საუბრობენ. ფრთხილად!

ომი

ხელისუფლების

სწორედ

ყველა

მაშინ

იწყება,

წარმომადგენელი

როცა

ფიქრობს

ძველი არა

ომის

მონაწილე,

შენდობაზე,

არამედ

საუბრობს ომში გამარჯვებულის ენითა და განწყობით. დღეს ამ შეხვედრას სიტყვით მიმართა ცნობილმა დიპლომატმა ალექსანდრე ძასოხოვმა. ის დიდი ავტორიტეტია ყოველი მოაზროვნე ადამიანიათვის… მას მთელ მსოფლიოში აქვს კარგი სახელი.. .დღეს იგი იუნესკოს წარმოადგენს ჩვენს 20

შეხვედრაზე.. მე ვამაყობ, რომ დღეს გავიცანი პიროვნება, რომელსაც ისედაც უდიდეს პატივს მივაგებდი. ვინ დამაჯერებს, რომ მას ომი უნდოდა და უნდა, რომ ის, როგორც ოსი გამარჯვებულად თვლის თავს. ვინ დამაჯერებს, რომ მწერალი და პროფესორი ნაფი ჯუსოითი, რომელსაც 1987 წლიდან ვიცნობ და ვამაყობ ამით, მასთან შეხვედრებითა და საუბრებით, რომ მას ომი უნდოდა, ან გამარჯვებულად თვლის თავს? ვინ შეიძლება დაიჯეროს, რომ რეზო ამაშუკელს, რომლის სიტყვებსაც ოვაციებით შეხვდით, ან უდიდეს მოქანდაკეს, მსოფლიო მასშტაბით ცნობილ ხელოვანს, საქართველოს კულტურის ფონდის ხელმძღვანელს, მერაბ ბერძენიშვილს, რომელმაც საუკეთესო სურვილები დამაბარა თქვენთან, საჩუქრად მისი წიგნიც გამომატანა, რომ ომი უნდოდა, ან უნდა? რეზო ამაშუკელი, ალექსანდრე ძასოხოვი, მერაბ ბერძენიშვილი, ნაფი ჯუსოითი – ესენი არიან ჭეშმარიტ ოსთა და ჭეშმარიტ ქართველთა განწყობის მატარებელი ადამიანები. საბედნიეროდ ასეთები ჭარბობენ დღეს ქართველებშიც და ოსებშიც. საოცარი რამ მითხრა თქვენთან წამოსვლის წინ რეზო ამაშუკელმა. თურმე როცა ვალენტინ რასპუტინი უმძიმესი სიტყვებით დააცხრა თავს ქართველ ხალხს მწერალთა საკავშირო ყრილობაზე 1988 წელს მოსკოვში და ქართველ მწერალთა ერთმა ჯგუფმა (როგორც ჩანს ყველამ ვერ გაბედა) პროტესტის ნიშნად დარბაზი დატოვა – პირველთა რიგებში ნაფი ჯუსოითი მიდიოდა. დიდი სიმაღლეა. დღეს ამ ტრიბუნიდანცა ვამბობ მადლობას მის მიმართ, მისი კაცური ნაბიჯების გამო.

1982 წლიდან, ანუ თითქმის 30 წელია ვიცნობ და ვმეგობრობ მაესტრო ვალერი გერგიევთან. ის დღეს ამ შეხვედრას გერმანიიდან მიესალმა. დარბაზში მისი და ზის, ლარისა, ბრწყინვალე ქალბატონი და ხელოვანი. ჩემთვის დიდი პატივი იყო, რომ თქვენს წინაშე ჩემი წარდგენის დროს თქვეს, რომ მე ვარ ვალერი გერგიევის პირადი მეგობარი. ერთი წელიც არ არის, რაც კარგად გავიცანი გოჩა ძასოხოვი. დიდი სურვილი მაქვს, ჩვენი ურთიერთობაც მეგობრობაში გადაიზარდოს. ვალერი

გერგიევი –

ოსი

კაცი

–

დღეს

მთელი

მსოფლიოს

კუთვნილება,

პლანეტარული აზროვნების კაცი, უდიდესი ხელოვანი, რომელზეც ამერიკის გუშინდელ პრესაში ამერიკაში პეტერბურგის ოპერისა და ბალეტის თეატრის სამკვირიანი გასტროლების შემედგ ასეთი შეფასება გაკეთდა :“სხვა სამყაროს მუსიკა“, როცა ცხინვალში ჩავიდა თქვა: „მე აქ იმიტომ არ ვარ , რომ ოსები უკეთესები ვართ, 21

ვიდრე ქართველები… მე აქ ვარ იმიტომ, რომ წინ აღვუდგე ომს კავკასიაში, ომს მოძმე ერებს შორის, ომს ქართველებსა და ოსებს შორის.“ ავი ენები რას არ ამბობენ საქართველოში მასზე, მაგრამ ვინ-ვინ და მე ვიცი, როგორ უყვარს მას საქართველო და ქართველი ხალხი. მწამს და მჯერა, ამას დრო დაადასტურებს. მე ამაში საბოლოოდ 1982 წელს დავრწმუნდი, როცა მაშინ ჯერ კიდევ ბიჭებმა შევძელით გვერდით დავდგომოდით დისიდენტ ლექსო თორაძეს, როცა ის ბევრმა მიატოვა და პეტერბურგში კაგებეს ჰყავდა კლანჭებში მომწყვდეული. ადვილი არ იყო ჩვენგან მაშინ ამ ნაბიჯის გადადგმა. სწორედ ასე შეაფასეს მაშინ ეს დიდმა მაესტრომ, ჯანსუღ კახიძემ, ცნობილმა კომპოზიტორმა, გია ყანჩელმა. ვალერი გერგიევისა და ლექსო თორაძის მეგობრობა დღესაც გამორჩეული და უნიკალურია. მე ვამაყობ მათთან მეგობრობით. გოჩა ძასოხოვმა ორი წლის წინ ამ დარბაზში სასწაული მოახდინა – შეკრიბა საქართველოს ყველა ეროვნების წარმომადგენელი და იმ დღეს ათასზე მეტმა კაცმა საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმიდესისა და უნეტარესის, ილია მეორის ლოცვა კურთხევით დავაფუძნეთ „საქართველოს ხალხთა ასამბლეა“. ვერც ერთმა პოლიტიკოსმა ვერ გაბედა ჩამოსვლა საქართველოდან. მე მომავლის საქმე დავინახე მის ამ ნაბიჯში – ასამბლეის შექმნაში. მაშინ ამ დარბაზში სწორედ გოჩა ძასოხოვისგან მოვისმინე უნიკალური სიტყვები, რომელიც მან ქართულად, ოსურად, რუსულად და ინგლისურად

წარმოთქვა:

საქართველო გაბრწყინდება! გვაცადეთ ამერიკამ და რუსეთმა და ჩვენ, ოსები, აფხაზები, ქართველები შევქმნით ისეთ სახელმწიფოს, რომლითაც იამაყებს მთელი მსოფლიო! ავი ენები, რას არ წერენ და ლაპარაკობენ ბატონ გოჩაზე საქართველოში (მას ხელისუფლებამ მისი ნიჭით შექმნილი ბიზნესი წაართვა, უმუშევრად დატოვა უამრავი

ადამიანი,

რომლებიც

მის

მიერ

შექმნილ

საწარმოებში

იყვნენ

დასაქმებულნი). მაგრამ იგი რომ ნამდვილი ოსია და ნამდვილი ქართველი, ეს ჩემთვის ოდნავადაც არ არის საეჭვო. მადლობა მას, რასაც ის ვლადიკავკაზის ქართული სკოლისთვის აკეთებს, იმისათვის, რასაც იმ ქართული ეკლესიისათვის აკეთებს, სადაც საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი მოინათლა, იმისათვის, როგორც ფიქრობს იმ სახლზე, სადაც საქართველოს კათოლიკოს -პატრიარქი დაიბადა. დადგება დრო, ამ და ბევრი სხვა დიდი საქმისათვის მას მადლობას ეტყვის ერთიანი საქართველო. კეთილშობილური იყო მისი აღსარებაც: „მე შევცდი, როცა საქართველოს

დღევანდელ

ხელისუფლებას

დავუჭირე

მხარი,

ვაფინანსებდი

„ნაციონალებს“, პრეზიდენტს. მე არასოდეს პოლიტიკოსს აღარ დავაფინანსებ, მაგრამ ვიცი,

სასწაულს

გავაკეთებ

ქართველი

ხალხისა

და

საქართველოს

მოსახლეობისათვის“. ღმერთმა გისმინოთ, ბატონო გოჩა! ვიცი, რომ თქვენ ამას გააკეთებთ! და კიდევ ერთი, ქართულ-ოსური მისიის წევრები ცრემლით ვიდექით ვლადიკავკაზის ქართულ სკოლაში, როცა მან ქართულ ენაზე მის მიერ დაწერილი 22

ლექსი წაიკითხა. არიან ადამიანები, რომლებიც თიშავენ და აპირისპირებენ. მე მათ არაკაცებს ვუწოდებ. გოჩა ძასოხოვი აერთიანებს. ეს დიდი მადლია ყოველი ადამიანისთვის. ძალიან მინდა წაგიკითხოთ ის ლექსი, რომელიც ბატონმა გოჩამ ვლადიკავკაზში ქართველთა და ოსთა შეკრებაზე წაიკითხა: „უკვდავებაა სვეტიცხოველი, უკვდავებაა ქართველი ერი, მერე რა ვუყოთ, რომ არსაკიძეს მოსჭრეს სიბრძნისთვის მარჯვენა ხელი… არ იმარხება ხელოვნის ხელი, იგი მარადის კედელზე რჩება… შეხედეთ ტაძარს და დარწმუნდებით, რომ საქართველო არასდროს კვდება!“ დიდებულია. სათქმელი ბევრზე მაქვს. ამ დარბაზში უამრავ ადამიანს ვიცნობ. თითქმის მთელი დარბაზი

ქართულად

ლაპარაკობს.

სწორედ

ასეთი

ადამიანები

ვაძლიერებთ

ერთმანეთს, ვაშენებთ პოლიტიკოსთა მიერ დანგრეულ ხიდებს – ადამიანურ ურთიერთობებს.

სწორედ ამ განწყობით შევქმენით „ქართულ-ოსური მისია“,

რომელსაც სათავეში ნაღდი კაცი, ოსების დიდი მეგობარი, საქართველოს კულტურის ფონდის ვიცე-პრეზიდენტი, ფერდინანდ ლორთქიფანიძე უდგას სათავეში და რომლის

წევრებიც

ქართული

კულტურისა

და

ხელოვნების

ცნობილი

წარმომადგენლები არიან. ბატონ ფერდინანდ ლორთქიფანიძეს გადაწყვეტილი აქვს ახალგორში, მის მამულში, მამაპაპისეულ სახლში ქართველთა და ოსთა ნადიმი მოაწყოს.

სწორედ

„ქართულ-ოსურმა

მისიამ“

ცხინვალის

ტრაგედიის

(ეს

საქართევლოს ტრაგედია უფრო იყო) ორი წლისთავზე, 2010 წლის 7 აგვისტოს, თბილისში, კოსტა ხეთაგუროვის პროსპექტზე, კოსტა ხეთაგუროვის ძეგლთან, ძველ თბილისში, ბარათაშვილის ხიდთან, წმიდა ნიკოლოზის ეკლესიის წინ მივმართეთ საქართველოს მცხოვრებ

მოსახლეობას,

საქართველოს

ქართველებს,

მოქალაქეებს,

აფხაზებს,

საქართველოს

ოსებს,

ქვეყნის

მეგობრებს.

გარეთ

იგი

ასე

დავასათაურეთ: „ქართველებს, აფხაზებს, ოსებს, ერთმანეთის გარეშე არ გვაქვს მომავალი

–

ნუ

შევწირავთ

ჩვენს

მომავალს

პოლიტიკოსებს“.

ჩვენ მაშინ ვთქვით და დღესაც მინდა გავიმეორო: “ჩვენ - ისევ ხალხს, ისევ ქართველებს, ისევ აფხაზებს, ისევ ოსებს, ყველას, ეროვნების მიუხედავად, ვისაც უყვარს საქართველო – შეგვიძლია ერთმანეთი გადავარჩინოთ, ეროვნებაც - ეროვნული თვითმყოფადობაც შევინარჩუნოთ და შევქმნათ სახელმწიფო, რომელიც კავკასიაში მშვიდობის დიდი საყრდენი იქნება”.

23

ჩვენ მაშინ ვთქვით და დღესაც მინდა გავიმეორო: „მივიდეთ ამ დღეებში უზნეო პოლიტიკოსთა მიერ თავსმოხვეულ ომში დაღუპულთა საფლავებთან მთელს საქართველოში: სოხუმსა და მთელს აფხაზეთში, ცხინვალსა და მთელს სამაჩაბლოში, ბათუმსა და მთელს აჭარაში, თბილისსა და საქართველოს ყველა მხარეში… თავი დავხაროთ და მუხლი მოვიდრიკოთ მათი ვაჟკაცობის წინაშე… შენდობა ვთხოვოთ უფალს. ერთმანეთს და დაღუპულთა სულებს და, როგორც იტყვიან, მოვერიოთ არა სხვას, არამედ საკუთარ თავს და ვილოცოთ ერთმანეთისათვის, მშვიდობისათვის, ჩვენი ძმობისა და მეგობრობისათვის, ჩვენი ერთიანობისათვის“. ჩვენ, „ქართულ-ოსური მისიის“ წევრებმა, საქართველოში ოსური დიასპორის წარმომადგენლებთან ერთად ეს გავაკეთეთ და ბოლოს ქართულ-ოსური ტრადიციის შესაბამისად, ქართველებმა და ოსებმა მაგიდასთანაც ვუთხარით კაცური სიტყვა ერთმანეთს. ჩვენ მაშინ ვთქვით და დღესაც მინდა გავიმეორო: „ ვინც ხელს უშლის ჩვენს ერთობას, ან მომავალში გააკეთებს ამას – ის ფიქრობს მხოლოდ საკუთარ სკამზე და ებრძვის საკუთარ წარსულს, საკუთარ ქვეყანას, მის თვისტომს, საკუთარ ეროვნებას, მისი შვილებისა და მისი ერის მომავალს“. ჩვენ, მართლაც, არ გვაქვს მომავალი ერთმანეთის გარეშე! ჯერ კიდევ ომამდე, როცა ვლადიკავკაზში ვალერი გერგიევი მმასპინძლობდა, ერთმა ოსმა ჩემს სადღეგრძელოში ასეთი რამ თქვა: „ვინ გყავთ ქართველებს ოსებზე მეტი ახლობელიო“. მეც დავეთანხმე და ვუთხარი: „ვინ გყავთ ოსებს ქართველებზე ახლობელი-თქო“. ამ ნათქვამმა მაგიდასთან საოცრად გაგვაერთიანა მაშინ. ერთი წლის წინ, როცა ქართულ-ოსურ მისიას ვლადიკავკაზში გოჩა ძასოხოვი მასპინძლობდა საზეიმო ვახშამზე ასევე მოგვმართა თამადამ. ჩვენი პასუხი იგივე იყო ეს

თემა

საოცრად

ლამაზად

განავრცო

ყველასათვის

საყვარელმა

კაცმა,

ლეგენდარულმა სპორტსმენმა, ნამდვილმა ოსმა და ნამდვილმა ქართველმა, ლერი ხაბელოვმა.

1988 წელს, როცა ცხინვალის რაიონის მთიან სოფელში ზვავი ჩამოწვა და მოსახლეობა უდიდესი საშიშროების წინაშე აღმოჩნდა, მაშინ მე ცხინვალში გახლდით და დღეს მეამაყება, რომ პირველი ავედი გაჭირვებულთა დასახმარებლად. დღესაც თვალწინ მიდგას ერთი ოჯახი, სახლი, რომელიც ზვავში მოექცა, ოჯახის ოთხივე წევრი დაიღუპა, როგორ გამოგვყავდა დაღუპულები. მაშინ ერთი ოჯახის დაღუპვასაც კი ეროვნულ ტრაგედიად აღვიქვამდით და გლოვის დღები გამოცხადდა ქვეყნის მასშტაბით. ვიმეორებ რომ კარგად დავფიქრდეთ, ერთი ოჯახის დაღუპვაც კი 24

1988 წელს ეროვნულ ტრაგედიად აღვიქვით. ჩვენი საერთო სირცხვილია, რაც შემდგომ წლებში მოხდა.

1991 წლის იანვარში, როცა პოლიციის გასამხედროებული ნაწილები შეიყვანეს ცხინვალში,

ცენტრალური

ხელისუფლების

გადაწყვეტილებით,

მათ

რიგებში

აღმოჩნდა დიდი რაზმი ქუთაისიდან. მე, როგორც ქალაქის ხელმძღვანელი იმ დღესვე ჩავედი ცხინვალში, სადაც პრაქტიკულად საომარი მდგომარეობა იყო, ღამე ოსურ ოჯახში გავათიე. ძმურად მიმიღო ხუბაევების ოჯახმა. დილით პოლიციელებს შევხვდი, ყველა ერთხმად ამბობდა, რომ ეს იყო უაზრო ომი, მაგრამ ვერავინ ბედავდა მშვიდობიანი ნაბიჯის გადადგმას, მე ეს გავაკეთე და პოლიციელებთან ერთად დავბრუნდი

ქუთაისში.

თანამდებობიდან

ცენტრალურმა

გამათავისუფლეს,

მაგრამ

ხელისუფლებამ არაერთი

მე

დამსაჯა

ქართველისა

და

–

ოსის

ვაჟკაცობით მაშინ ქვეყანა გადაურჩა ფართომასშტაბიან საომარ შეტაკებებს. ეს ორი მაგალითი მოვიყვანე იმიტომ, რომ თქვენ გააკეთოთ დასკვნა, რამდენად მქონდა მე ყველაფერი იმის თქმის უფლება, ზემოთ რომ მოგახსენეთ. შემთხვევითობა არ არსებობს. ყველაფერი ღვთის ნებით ხდება. ღვთის ნებით შესრულდა ის ორი რამ და სწორედ ამიტომ ვდგავარ დღეს თქვენს წინაშე ასე ამაყად. არსებობს ორი სიმაღლე: გეოგრაფიული და ფილოსოფიური. გეოგრაფიულიდან გადმოგდება, ან გადმოვარდნა სიკვდილის ტოლფასია… ფილოსოფიურიდან რაც უფრო გაგდებენ, მით უფრო მაღლა მიდიხარ. ჩვენი ურთიერთობები ფილოსოფიურ სიმაღლეზეა და რაც მეტად უნდათ გადმოგდება, მით უფრო გაძლიერდება და გაცილებით მაღალ სიმაღლეზე ავა, ეს უნდა იცოდეს ყველამ, ვინც ჩვენს მეგობრობას ებრძვის. დასასრულს კვლავ რეზო ამაშუკელს ვუბრუნდები: „დიახ, ალანი ვარ და ის ქართველი, ვისაც ძარღვში დედუფალ ბორდუხანის სისხლი დამიდის, ვინც ამაყია დავით სოსლანით! ჩვენ ყველანი, დიდი კაცების, სიტყვის კაცების შთამომავლები ვართ, ამიტომაც დავდოთ ალალი სიტყვა და ვუერთგულოთ ბოლომდე ჩვენსავე ნათქვამს!“ მე ერთგული ვარ ჩემი სიტყვების. ამ სიტყვების უკან ჩემი წარსული და ჩემი ოჯახი დგას. ჩემი მეუღლის ბებია, ვის ოჯახშიც ჩვენ ვცხოვრობთ ცხინვალში მუშაობდა, 25

ჩვენი სახლი ისტორიულად ქართველებისა და ოსების დიდი შეკრებების სახლი იყო. ჩემმა სამმა შვილმა: ნესტანმა, ნინომ, გიორგიმ იციან ჩვენი მეგობრობის ფასი. მეამაყება, რომ ახალი პოლიტიკური ძალის „თეთრი მოძრაობა“ (თეთრები) დამფუძნებლები და წევრები სწორედ ამ განწყობით ვართ. ჩვენ ვიცით, რომ ჩვენ უნდა ვილოცოთ ერთმანეთისათვის, ჩვენი ძმობისა და მეგობრობის, ჩვენი ერთიანობისათვის. ერთი წლის წინ თრუსოს ხეობაში საქართველო-რუსეთის საზღვარზე ქართველ ხალხთა ასამბლეის ინიციატივით გაკეთდა მემორიალი, რომელზეც ქართულ, ოსურ და რუსულ ენებზე ამოკვეთილია შოთა რუსთაველის სიტყვები: ’’ვინ მოყვარესა არ ეძებს, იგი თავისა მტერია“ მწამს და მჯერა, საქართველოში რამდენიმე დღის წინ დაწყებულ ახალ პოლიტიკურ პროცესს, რომელიც ცნობილი მოღვაწის, ბატონ ბიძინა ივანიშვილის სახელს უკავშირდება – სწორედ ეს პრინციპი აქვს საყრდენად. ჩვენ წინ თბილისსა და ცხინვალში დიდი ცვლილებების და ჩვენი ერთობის კარგი დღეები გველოდება. მოკლე ხანში ვაპირებ შეხვედრას აფხაზებთან. კარგად ვიცნობ მათ ლიდერს, ბატონ ანქვაბს. გადავცემ იმ განწყობას, რომელიც აქ გულით ვიგრძენი, თვალით დავინახე. მწამს და მჯერა, ქართველები, ოსები, აფხაზები მტერსაც მოვერევით და დროსაც და ჩვენი ურთიერთობით ძლიერი იქნება კავკასია და იამაყებს ცივილიზებული სამყარო. დასასრულს, უკეთესად ვერ ვიტყვი, ვიდრე ეს რეზო ამაშუკელმა გააკეთა: „გილოცავთ ამ დღეებს! ცრემლი მდის და გულწრფელი ვარ მე ამ ცრემლებში! სხვა რომ არაფერი ვთქვა, ღარიბი იქნებოდა მსოფლიო კულტურა „სიმდის“ გარეშე! ამ ცეკვის პატრონი ერი დახვეწილია და კეთილშობილი!“ მე ეს დახვეწილობა და კეთილშობილობა კიდევ ერთხელ ვნახე ამ ორი დღის განმავლობაში. დიდი მადლობა ყველაფერი ამისათვის. მუხლს ვიდრეკ და ოსურად გეტყვით: ვილოცოთ ერთმანეთისთვის! გვფარავდეს ღმერთი! თეიმურაზ შაშიაშვილი ახალი პოლიტიკური ძალა „თეთრი მოძრაობა“ (თეთრები) 9 ნოემბერი, 2011 წელი 26

P.S. წარმოდგენილ ტექსტში ერთი დღის ოთხი გამოსვლაა გაერთიანებული: გამოსვლა დასკვნით საღამოზე, კულტურის ცენტრში, ოლიმპიურ ცენტრში, ვახშამზე.

Это был выстрел не в Цхинвали, а в единое грузинское государство! Одновременно каюсь и горд... Одновременно тронут и необычайно волнуюсь... Я волнуюсь вдруг не смогу сказать то, что хочу, сказать так, как чувствую, сказать то, что творится сейчас в моей душе, в эту минуту, в целом последний период, с 1991 года, особенно начиная с августа 2008 года Я очарован вашим гостеприимством, вниманием главного организатора этого великого собрания Анатолия Маргиева, тем, что как грузин, нахожусь в центре особого внимания.. Очарован тем, что вы пригласили в Сочи руководителей и представителей осетинской диаспоры из около 40 стран мира, начиная с Америки, Европы пространства бывшего Советского Союза, и заканчивая Австралией, что провели дни осетинской культуры в таком масштабе и сегодня так красиво подводите итоги с участием более тысячи осетин и друзей осетинского народа в этом уникальном зале. Я горд тем, что вы решили пригласить меня, назвали меня другом двух народов, и после мрачных дней августа 2008 года дали мне первому из грузин право предстать и сказать речь перед такой большой, и более того, невиданно представительной аудиторией. Я горд тем, что могу покаяться. Да, я каюсь в том, что я горд, и горд тем, что могу покаяться. Для покаяния, для прощения нужна сила! Верю, что пока каждый грузин не найдет в себе силы покаяться и простить другого... что пока каждый осетин не сделает того же самого - не найдет в себе силы покаяться и простить другого – ни наши отношения не изменятся к лучшему, ни наши нации не обретут полноценности, не будет у нас будущего. В чем должны мы покаяться? Наверное, во многом, хотя бы в том, что дали властям сделать то, что они совершили. Как и каждого человека, меня освобождает от всякой злобы и возвышает сожаление, прощение.

27

Я верю, что только настоящий грузин может покаяться. Верю в то, что только настоящий осетин может покаяться. Все начинается с истины и основание всего это истина: только настоящий грузин и настоящий осетин могут дружить, могут быть близки, могут жить в любви друг к другу. Настоящий грузин это Резо Амашукели... Подлинный поэт, лауреат премии Руставели, который обращается ко всем словами, которые не могут не тронуть сердце. Этот текст великолепно прочитал наш друг осетин. Только настоящий грузин может сказать: "Братья Осетины! Я тоже Алан и Грузин, у которого никогда не вырвут из сердца вашу любовь и уважение! Я проклял каждого, кто сжег мосты между нами.“ Чудесные слова, мысль настоящего мужчины. Вот еще: У меня подрастают три правнука. Все трое мальчики, я уже сейчас прививаю в них братское отношение к вам. И другое высказывание, проявление большой человеческой высоты великого грузина: „Я сломлен и утомлен этим смутным временем, если всевышний заберет меня, зажгите по мне свечу, ведь я люблю вас всем сердцем и надеюсь, мы будем вместе». Под этими словами Резо Амашукели подпишется каждый настоящий грузин. Я стою на сцене и подписываюсь под письмом Резо Амашукели, которое он отправил вам. Под этим письмом уже подписался известный дипломат, бывший посол Грузии в Америке, России, ООН, г-н Петре Чхеидзе, который специально прилетел сегодня из Швейцарии и этим подтвердил свое, как грузина, дружеское, доброжелательное отношение к вам. Так же как в одной капле воды может поместиться отражение всей жизни, это письмо Резо Амашукели является выражением истинного отношения грузинского народа. Думаю, вы также считаете, что оно выражает настрой каждого истинного осетина. Это примирение! Да, это именно примирение и перевод наших отношений в традиционную, естественную колею. Давайте скажем прямо. Мы никогда не были врагами – нас хотели и хотят превратить таковыми. Ни грузинскому народу, и абхазам, и ни осетинам война была не нужна. Война – хлеб политиков-авантюристов. Война зарождается, развивается и начинается в головах правителей, охваченных манией величия. Войн для народа сегодня – выпущенная политиками пуля. Именно авантюристы, страдающие комплексом неполноценности и охваченные манией величия, стреляли в меня, в вас, в каждого грузина и осетина, стреляли в нашу историю, стреляли в единое грузинское государство. Давайте скажем прямо – войну проиграли мы все – и грузины, и абхазы, и осетины... В выигрыше от войны остались только политики – кровью нашей и наших братьев влюбленные во власть сохранили право господства над нами. Задумаемся, сегодня эти политики вновь говорят на языке войны... Обратите внимание, правители всех больших и маленьких стран-участниц конфликта, всех больших и маленьких наций говорят о победе своей страны и своего народа.

28

Осторожно! Война начинается именно тогда, когда руководства всех стран, участвовавших в «старой» войне, не думают о том, чтобы попросить прощения, а говорят на языке и с настроем победителя в войне. Сегодня к нашему собранию обратился с речью известный дипломат <strong>Александр Дзасохов Он является большим авторитетом для каждого мыслящего человека... Он обладает хорошей репутацией во всем мире. Сегодня он <strong>представляет ЮНЕСКО на нашей встрече Я горжусь тем, что сегодня встретился с человеком, к которому еще до нашего знакомства испытывал глубокое уважение. Кто сможет убедить меня в том, что он хотел и хочет войны, что он, как осетин, считает себя победителем. Кто заставит меня поверить, что писатель и профессор Нафи Джусойты, с которым я знаком с 1987 года и горжусь этим, встречами и беседами с ним, что он хотел войны и считает себя победителем ? Кто может поверить, что Резо Амашукели, чьи слова вы встретили овациями, или великий скульптор, известным своим творчеством в мировых масштабах, руководитель фонда культуры Грузии, Мераб Бердзенишвили, который попросил меня передать вам наилучшие пожелания и свою книгу в подарок, что он хотел или хочет войны? Резо Амашукели, Александр Дзасохов, Мераб Бердзенишвили, Нафи Джусойты являются носителями позиции истинных осетин и истинных грузин; к частью, таких сейчас большинство как среди грузин, так и среди осетин. Перед моей поездкой к вам Резо Амшукели сказал мне нечто удивительное. Оказывается, когда один известный русский писатель обрушился с жесточайшими нападками на грузинский народ на съезде советских писателей 1988 года, проходившем в Москве, и группа грузинских писателей (как видно, не все осмелились на это) в знак протеста покинула зал – в первых рядах был Нафи Джусойты. Какое величие. Сегодня с этой трибуны я благодарю его за этот мужественный поступок. С 1982 года, то есть почти 30 лет я знаком и дружу с маэстро <strong>Валерием Гергиевым Сегодня он послал приветствие нашему собранию из Германии. В зале находится его сестра Лариса, замечательная женщина и деятель искусств. Для меня было большой честью, что перед началом моей речи было сказано, что я личный друг Валерия Гергиева. Не прошло и года, как я близко знаком с Гочей Дзасоховым. Я очень хочу, чтобы наши отношения переросли в дружбу. Валерий Гергиев– осетин – принадлежит сегодня всему миру, он является человеком планетарного мышления, величайшим артистом, которого оценили следующим образом в американской прессе после трехнедельных гастролей Петербургского театра оперы и балета в Америке: «музыка другого мира“Когда о приехал в Цхинвали, то сказал: «я здесь не потому что осетины лучше грузин. Я здесь для того, чтобы противостоять войне на Кавказе, войне между братскими народами, войне между осетинами и грузинами». Чего только не говорят о нем злые языки в Грузии, но я знаю, как он любит Грузию и грузинский народ. Я верю, что время подтвердит это. Я окончательно убедился в этом в 1982 году, когда мы, в то время еще мальчишки, смогли поддержать диссидента Лексо Торадзе, когда многие его покинули, и он находился в Петербурге в когтях КГБ. Тогда нам было нелегко сделать этот шаг. Именно так оценили это тогда великий маэстро Джансуг Кахидзе, известный композитор Гия Канчели.

29

Дружба Валерия Гергиева и Лексо Торадзе и сейчас остается избранным и уникальным явлением. Я горжусь дружбой с ними. Два года назад в этом зале Гоча Дзасохов совершил чудо – собрал представителей всех народов Грузии, и более тысячи человек, собравшихся в этот день в зале, с благословения католикоса-патриарха Грузии, святейшего и блаженнейшего Ильи II основали Ассамблею Народов Грузии». Ни один из политиков не посмел приехать сюда из Грузии. Я увидел дело будущего в этом его поступке – создании Ассамблеи. Тогда именно от Гочи Дзасохова я услышал уникальные слова, которые он произнес по-грузински, по-осетински, по-русски и поанглийски:  

Грузия будет блистать! Дайте нам срок, Америка и Россия, и мы, осетины, абхазы, грузины создадим такое государство, которым будет гордиться весь мир!

Чего только не пишут и не говорят злые языки о Гоче Дзасохове в Грузии (власти отняли у него бизнес, созданный его талантом, оставили без работы многих людей, которые работали на созданных им предприятиях). Однако для меня не существует ни малейших сомнений в том, что он настоящий осетин и настоящий грузин. Спасибо ему за то, что он делает для грузинской школы Владикавказа, за то, что он делает для той грузинской церкви, где был крещен католикос-патриарх Грузии, за то, что он заботится о том доме, где родился католикоспатриарх Грузии. Придет время, когда за эти и многие другие великие дела ему выскажет благодарность единая Грузия. Благородной была и его исповедь: «я ошибся, когда оказал поддержку нынешнему руководству Грузии, финансировал «националов», президента. я больше никогда не буду финансировать политиков, но знаю, что сделаю все, что в моих силах, для грузинского народа и всего населения Грузии». Пусть господь вас услышит, г-н Дзасохов! Знаю, что вы сделаете это! И еще, мы, члены грузино-осетинской миссии стояли со слезами в грузинской школе Владикавказа, когда он прочел стихотворение, написанное им на грузинском языке. Есть люди, которые разделяют и противопоставляют. Я называю их нелюдью. Гоча Дзасохов объединяет. Это огромное благо для каждого человека. Я очень хочу прочесть вам стихотворение, которое Гоча Дзасохов прочел на встрече грузин и осетин во Владикавказе: Бессмертен Светицховели, бессмертен грузинский народ, Что же делать, если Арсакидзе отрубили правую руку за его мудрость... Рука мастера не будет похоронена, она вечно останется на стене... Посмотрите на храм и убедитесь, что Грузия никогда не умрет! Великолепно. Я хочу сказать о многих. В этом зале я знаю многих людей. Почти весь зал говорит погрузински. Именно такие люди делают друг друга сильнее, восстанавливают мосты, разрушенные политиками, - человеческие отношения. Именно с таким настроем мы создали «Грузино-Осетинскую Миссию», во главе которой находится человек с большой буквы, большой друг осетин, вице-президент фонда культуры Грузии Фердинанд Лорткипанидзе, и членами которой являются известные представители культуры и искусства Грузии. Фердинанд Лорткипанидзе принял решение устроить пир грузин и осетин в Ахалгори, в 30

поместье, оставшемся ему от предков. «Грузино-Осетинская Миссия» в день второй годовщины Цхинвальской трагедии (в большей степени это была трагедия Грузии), 7 августа 2010 года, в Тбилиси, на проспекте Коста Хетагурова, у памятника Коста Хетагурова, в старом Тбилиси, у моста Бараташвили, перед церковью Святого Николая обратились к народу Грузии, грузинам, абхазам, осетинам, гражданам Грузии, живущим за ее пределами, к друзьям Грузии. Мы назвали свое обращение так: «Грузины, абхазы, осетины, друг без друга у нас нет будущего – не пожертвуем наше будущее политикам». Мы сказали тогда, и я хочу повторить это и сегодня: Мы, именно народ – те же грузины, абхазы, осетины, все, независимо от национальности, можем спасти друг друга, сохранить каждый свою национальность и национальную самобытность, и создать государство, которое будет опорой мира на Кавказе. Мы сказали тогда, и я хочу повторить это и сегодня: Давайте навестим в эти дни могилы погибших в навязанной безнравственными политиками войне, по всей Грузии: в Сухуми и всей Абхазии, в Цхинвали и всем Самачабло, в Батуми и всей Аджарии, в Тбилиси и во всех краях Грузии...Давайте встанем на колени и склоним головы перед их мужеством, покаемся – перед Богом, друг перед другом и перед душами погибших, справимся не с кем-то, а с самими собой, и помолимся друг за друга, за мир, за наше братство и дружбу, за наше единство. Грузины, абхазы и осетины – давайте молиться друг за друга! Мы сказали тогда, и я хочу повторить это и сегодня: Сегодня мы заявляем прямо –те, кто препятствуют нашему единству, или намерены делать это в будущем, думают только о собственном кресле и борются с собственным прошлым, со своей страной, со своим родом, со своей национальностью, со своими детьми и с будущим своей нации Будущего друг без друга у нас действительно – нет! Еще до войны, когда Валерий Гергиев принимал меня в Владикавказе, один осетин, произнося тост в мою честь, сказал «Вы, грузины, не имеете более близких друзей, чем осетины». Я согласился с ним и сказал: «Вы, осетины, не имеете более близких друзей, чем грузны!. Эти слова удивительным образом объединили нас тогда за столом. Год назад, когда Гоча Дзасохо в принимал «Грузино-Осетинскую Миссию» во Владикавказе, на праздничном ужине к нам также обратился тамада. Наш ответ был таким же, на эту тему удивительно красиво выразился всеми любимый легендарный спортсмен, истинный осетин и истинный грузин Лери Хабелов. В 1988 г. когда на высокогорное село в Цхинвальском районе обрушилась лавина, и население оказалось перед лицом огромной опасности, я был в Цхинвали и сейчас горжусь тем, что первым поднялся в село для оказания помощи. Поныне перед моими глазами стоит семья, дом, который попал под лавину, все четверо членов семьи погиби, как мы выносили погибших. Тогда мы воспринимали как национальную трагедию гибель даже одной семьи, и в стране были объявлены траурные дни. Повторяю, что в 1988 г. гибель даже одной семьи воспринималась нами как национальная трагедия. Нашим общим позором является то, что произошло в последующие годы.

31

в январе 1991 года, когда по решению центральных властей военизированные части полиции были введены в Цхинвали, в их рядах был большой отряд из Кутаиси. Я, как руководитель города, в тот же день приехал в Цхинвали, где было установлено практически военное положение. Ночь я провел у осетинской семьи. Семья Хубаевых приняла меня побратски. Утром я встретился с полицейскими, все в один голос говорили, что это была бессмысленная война, но никто не осмеливался совершить мирный поступок. Я сделал это и вместе с полицейскими вернулся в Кутаиси. Центральные власти наказали меня тем, что освободили от должности, но тогда благодаря мужеству многих грузинских и осетинских парней страна избежала крупномасштабного военного столкновения. Я привел эти два примера для того, чтобы вы сделали вывод, насколько я имел право сказать все то, что я высказал сегодня. Случайности не существует. Все происходит по воле всевышнего. По воле всевышнего я совершил те два поступка и теперь гордо стою перед вами. Существуют две вершины: географическая и философическая. Падение или сбрасывание с географической высоты равно смерти... Однако с чем более высокой философической высоты сбрасывают тебя, тем выше ты поднимаешься. Наши отношения находятся на философической высоте, и чем более пытаются нас сбросить с нее, тем прочнее они станут и тем выше поднимутся; это должны знать все, кто борется с нашей дружбой. Напоследок я вновь возвращаюсь к Резо Амашукели: «Да, я Алан и тот грузин, у которого в венах течет кровь королевы Бордухан, который горд Давидом Сосланом!» Мы все потомки великих людей, людей слова, так давайте дадим честное слово и останемся до конца верными ему! Я верен своим словам. За этими словами мое прошлое и моя семья. Бабушка моей жены, в семье которой мы живем, работала в Цхинвали, наш дом традиционно был местом больших собраний грузин и осетин. Трое моих детей: Нестан, Нино, Гиорги знают цену нашей дружбы. Я горжусь тем, что мы являемся основателями и членами новой политической силы «Белое Движение» (Белые) именно с этой позиции. Мы знаем, что должны молиться друг за друга, за наше братство и дружбу, за наше единство. Год назад в Трусском ущелье на границе Грузии и России по инициативе «ГрузиноОсетинской Миссии» был создан мемориал, на котором на грузинском, русском и осетинском языках высечены слова: «Кто себе не ищет друга, самому себе тот враг». Я верю, что новый политический процесс, начавшийся в Грузии несколько дней назад, который связан с именем известного деятеля Бидзины Иванишвили, основывается именно на этом принципе. Нас ожидают времена больших изменений и нашего единства в Тбилиси и Цхинвали.

32

Вскоре я собираюсь встретиться с абхазами. Я хорошо знаком с их лидером, г-ном Анквабой. Я собираюсь передать им тот настрой, который я почувствовал здесь сердцем и увидел своими глазами. Я верю, что мы, грузины, осетины, абхазы одолеем и врага, и время, и Кавказ станет сильнее благодаря нашим отношениям, а цивилизованный мир будет гордиться этим. В заключение, я не смогу сказать лучше, чем сказал Резо Амашукели: Поздравляю Вас с этими днями, у меня текут слезы и я искренен в своих слезах. Хватит упоминания только одного, мировая культура обеднела бы без «Симды»! Нация, владеющая этим танцем, утонченная и благородная! Я вновь увидел эту утонченность и благородство в течение этих двух дней. Огромное спасибо за все это. Преклоняю колени и скажу по-осетински: Помолимся друг за друга! Да хранит нас Бог!

Теймураз Шашиашвили P.S. В представленном тексте объединены четыре выступления, имевшие место в течение одного дня: выступления на заключительном вечере, в центре культуры, олимпийском центре, на ужине.

ძმებო, ოსებო! მეც ალანი ვარ და ის ქართველი, რომელსაც ვერასდროს ააგლეჯენ გულიდან თქვენ სიყვარულს და პატივისცემას! შეჩვენებული მყავს ყოველი, ვინც ჩვენს შორის წყალი აამღვრია. უცოდველი ღმერთია მხოლოდ! სამი შვილთაშვილი მყავს და სამივე ვაჟია. მათ აქედანვე ვუნერგავ თქვენდამი ძმობას!

- დიახ, ალანი ვარ და ის ქართველი, ვისაც ძარღვში დედუფალ ბორდუხანის სისხლი დამიდის, ვინც ამაყია დავით სოსლანით!

33

ჩვენ ყველანი, დიდი კაცების, სიტყვის კაცების შთამომავლები ვართ, ამიტომაც დავდოთ ალალი სიტყვა და ვუერთგულოთ ბოლომდე ჩვენსავე ნათქვამს! გილოცავთ ამ დღეებს! ცრემლი მდის და გულწრფელი ვარ მე ამ ცრემლებში! სხვა რომ არაფერი ვთქვა, ღარიბი იქნებოდა მსოფლიო კულტურა „სიმდის“ გარეშე! ამ ცეკვის პატრონი ერი დახვეწილია და კეთილშობილი! მე დამანგრია და დამღალა ამ ამღვრეულმა დრომ, თუ უფალი წამიყვანს, ერთი სანთელი თქვენც ამინთეთ, რამეთუ გულით მიყვარხართ და იმედი მაქვს ერთად ვიქნებით!

გეხვევით თქვენი რეზო ამაშუკელი

გოჩა ძასოხოვის ლექსი „უკვდავებაა სვეტიცხოველი“

უკვდავებაა სვეტიცხოველი, უკვდავებაა ქართველი ერი, მერე რა ვუყოთ, რომ არსაკიძეს მოსჭრეს სიბრძნისთვის მარჯვენა ხელი… არ იმარხება ხელოვნის ხელი, იგი მარადის კედელზე რჩება… შეხედეთ ტაძარს და დარწმუნდებით, რომ საქართველო არასდროს კვდება!“

34

მე მქონდა არჩევანი შემენარჩუნებინა ბიზნესი, მაგრამ დამეკარგა ღირსება, ან მიმეღო ღირსეული გადაწყვეტილება და დამეკარგა არა მარტო ბიზნესი

გამომაქვს ჩემი გულისთქმა თქვენს სამსჯავროზე. ვწუხვარ, რომ ეს წერილით მიწევს, რადგან უკვე ოთხი წელია, რაც საქართველოში არ ვიმყოფები და დღემდე წართმეული (ამ სიტყვის ზუსტი გაგებით) მაქვს

ჩამოსვლის

შთაბეჭდილება

უფლებაც.

დაგრჩეთ,

რომ

არ

მინდა

ეხლა

ვბედავ

პრინციპულ საუბარს. 2009 წლის თებერვალში, მაშინ, როცა ძნელი იყო ამის გაკეთება,

საჯაროდ მივმართე საქართველოს

პრეზიდენტს: „პრეზიდენტო, ნუ შეურაცხყოფთ ერს!“. მიმართვა 20 თებერვალს დაიბეჭდა გაზეთ „საქართველოს რესპუბლიკაში“. მე მაშინ საქართველოს ყველა მოქალაქეს, ყველა ერის წარმომადგენელს, ყველა ადამიანს, ვისთვისაც სულერთი არ იყო ქვეყნის ბედ-იღბალი, მისი მომავალი - გულახდილად ვუთხარი ჩემი პოზიცია. მხოლოდ

ერთ

ამონარიდს

მოვიტან

ამ

მიმართვიდან:

„ბატონო პრეზიდენტო, მე არ ვარ ის ადამიანი, საზოგადოების სამსჯავროზე გამოვიტანო ჩვენს შორის პირისპირ, კერძო საუბრების დროს თქვენს მიერ „გაჟღერებული“ აზრები და ამით მავანს სენსაციური აღმოჩენების, სკანდალური სჯა-ბაასის საშუალება მივცე. ერთს კი გეტყვით და მოგიწოდებთ, სანამ ჯერ კიდევ არის დრო, დრო შემობრუნებისა სიკეთისკენ, იპოვოთ ძალა საკუთარ თავში, როგორც პიროვნებაში და მიიღოთ ღირსეული გადაწყვეტილება თქვენთვის, ასევე ქვეყნისთვის და გადადექით...“ არც მაშინ მქონდა იმის ილუზია და არც ეხლა მაქვს იმის იმედი, რომ პრეზიდენტი ამას გააკეთებს, რადგან ეს მხოლოდ ძლიერთ ძალუძთ და არა ძალაუფლებაზე შეყვარებულთ, სახელისუფლებო სკამზე მიკერებულთ, როგორიც ის გახლავთ და სწორედ ეს არის საქართველოს უბედურება, ქვეყნისთვის სასიცოცხლოდ საჭირო უამრავი რეალური პროგრესული იდეის რეალიზაციის შემაფერხებელი. ეს რა გვჭირს, მოაზროვნე და ტვინით გატენილი ადამიანების ქვეყანაში ყველაფერს ერთ კაცს ვწირავდით და სამწუხაროდ, ეს დამანგრეველი განწყობა დღესაც არ არის დაძლეული.

35

ამ დღეებში არაერთი ჟურნალისტი მთხოვს, უამრავი კეთილისმსურველი მირჩევს სინათლე მოვფინო და ხალხის სამსჯავროზე გამოვიტანო ის ბარბაროსობა, რაც ჩემს ბიზნესთან დაკავშირებით ჩაიდინა პრეზიდენტმა და მისმა პოლიტიკურმა გუნდმა. დიდი მადლობა მათ ასეთი განწყობისა და დაინტერესებისათვის. სათქმელი, მართლაც, ბევრი მაქვს. მაგრამ მე არ ვაპირებ ბოლშევიკური მეთოდებით წართმეულ ბიზნესზე საუბარს, არც იმ ადამიანებზე, რომლებიც, მინდა ვიფიქრო, შეცდომაში შეიყვანეს და უსირცხვილოდ გადაუფორმეს ჩემი საკუთრება. ამას, დარწმუნებული ვარ, ჩემზე უკეთ ადვოკატები გააკეთებენ და არც იმაში მეპარება ეჭვი, რომ პროკურატურა სამართლიანად გამოიძიებს და სასამართლოც სამართლიან გადაწყვეტილებას მიიღებს. მხოლოდ ერთს დავაკონკრეტებ: ბარბაროსულად ჩემს ბიზნესს კი არა, ჩემს ოჯახს, ჩემი ოჯახის ცხოვრების წესს მოექცნენ. ჩემს მეუღლესთან

და

ხუთ

შვილთან

ერთად

იძულებული

გამხადეს

ქვეყნიდან

გადავხვეწილიყავი. ჩემთვის დღეს მთავარი ის კი არ არის, რომ მე ბიზნესი წამართვეს, არამედ ის, რომ უამრავ ქართველს, ოსს, აფხაზს, საერთოდ საქართველოს მოქალაქეს - წაგვართვეს საქართველო.

დღეს

ჩემთვის

როგორც

საქართველოში

მცხოვრები

ყოველი

მოაზროვნე ადამიანისთვის, მთვარია ამოიძირკვოს ის დამანგრეველი სისტემა, რომელიც წარმოუდგენელი სისასტიკით ებრძვის ხალხს, ქვეყანას, ადამიანს, ღირსებას. ამ მრავალწლიანმა პროცესმა ბევრ რამეზე დამაფიქრა. ბევრი რამ მასწავლა, მაჩვენა რას ნიშნავს სახელისუფლებო ცინიზმი და ამის პარალელურად პიროვნული ტრაგედია და ტკივილი. ცინიზმია,

როცა

ხელისუფალი

მორჩილებას

გთხოვს

ბიზნესის

კეთების

უფლებისათვის. ეს ქვეყნის ნგრევასაც ნიშნავს. ტრაგედიაა, როცა შენ იქცევი ღირსეულად - არ კარგავ თავისუფლებას და ამისათვის ისჯები: კარგავ ყოველგვარ მატერიალურს და არა მარტო ბიზნესს. ისტორიამ არ იცის და დედამიწის ზურგზე არ არსებობს უფრო დიდი კორუფცია, ვიდრე ხელისუფლების კეთილგანწყობით ვაჭრობა. კორუმპირებული ხელისუფლება ყიდის კეთილგანწყობას, ვინც ყიდულობს, მდიდრდება, მაგრამ ღირსებას კარგავს. ვინც არ ყიდულობს - ღირსებას ინარჩუნებს, მაგრამ კარგავს ყველაფერს. კაცობრიობის ისტორია იმასაც ადასტურებს, რომ ძლიერი ის ქვეყნებია, სადაც ბიზნესში და ბიზნესმენში ღირსებაა გაბატონებული.

36

მე მქონდა არჩევანი: შემენარჩუნებინა ბიზნესი, მაგრამ დამეკარგა ღირსება, ან მიმეღო ღირსეული გადაწყვეტილება, მაგრამ დამეკარგა ბიზნესი და არა მარტო ბიზნესი. მე მეორე ავირჩიე. ვამაყობ ამით. ვამაყობ იმით, რომ ჩემთვის მთავარი იყო, არის და იქნება ქართველთა და ოსთა ძმობა და არა სამხრეთ ოსეთის მთავრობის თავმჯდომარის პოსტი, თუ საქართველოს პარლამენტის წევრობა ლიახვის ხეობიდან და ამით ჩემი ბიზნესის არა მარტო შენარჩუნება, არამედ განუსაზღვრელი განვითარების შესაძლებლობის მიღება. საშინელებაა, როცა ქვეყანას ჰყავს პრეზიდენტი, რომელიც ვერ იტანს თავისუფალ და წარმატებულ

ადამიანს,

რომლისთვისაც

წარმატებულობის

საზომი

მისდამი

მორჩილება და მონური ერთგულებაა. გმირი მიწოდა - მორჩილებას ელოდა. ვერ მიიღო - გამწირა. გამწირა იმის გამო, რითაც დღეს ვამაყობ. მე უარი ვთქვი არა უბრალოდ თანამდებობაზე, არამედ უაზრობა ვუწოდე სამხრეთ ოსეთის მეორე მთვრობის შექმნის იდეას, ვთქვი, რომ ვისთვის ვქმნით იმას, რაც არც საქართველოსთვის, არც ქართველების და არც ოსებისთვის არ არის კარგი-თქო. ხალხმა განსაჯოს, სწორი ვიყავი თუ არა. ხალხმა განსაჯოს, სწორი ვიყავი თუ არა იმაში, რომ უაზრობას ვეძახდი ქუჩა-ქუჩა „კოკოითი ფანდარასტ“-ის ძახილით სიარულს. ვთვლიდი, რომ ამით კოკოითს ხელისუფლებაში ყოფნას ვუხანგრძლივებდით, ქართველთა და ოსთა გარედან ინსპირირებულ დაპირისპირებას კიდევ უფრო ვაღრმავებდით. ერთ დღეში გმირად, წარმატებულ ბიზნესმენად და მეცენატად წოდებული შერისხული

გავხდი.

პრეზიდენტის

რისხვა

სისრულეში

მოიყვანეს

მისმა

მორჩილებმა. გენერალურმა პროკურორმა ადეიშვილმა თქვა: - „გოჩა ძასოხოვის მხოლოდ

გვარს

დავტოვებთ

საქართველოშიო“

და

თავდაცვის

მინისტრ

კეზერაშვილის კაბინეტში გამომიცხადეს განაჩენი - „გადააფორმე შენი ბიზნესი ჯოზეფ ქეი-ზე.“ ამოქმედდა პრეზიდენტის მორჩილი სასამართლო სისტემა დაუსწრებლად განაჩენი გამომიტანეს, რომელზეც შემდგომ 9 წელი დამიმატეს საკუთარი, ანუ ჩემი სახლის შესყიდვის მცდელობისთვის. საქართველოს (და არა მარტო საქართველოს) ხელისუფლების მსახვრალ ხელს ყოველთვის

ვგრძნობდი.

სპეცსამსახურების ასამბლეის

მიერ

დაფუძნებისას

დღემდე

ამოუხსნელ

საქართველოს აეროპორტში

ქმედებად

სპეცსამსახურების რუსეთის

მიმაჩნია

რუსეთის

მოთხოვნით

მოქალაქე

ორი

სოჭში

ქართველი

დელეგატის დაკავება, რომლებიც წლებია თავისუფლად გადაადგილდებოდნენ როგორც რუსეთში, ასევე რუსეთიდან უცხოეთში. მეორე ფაქტიც: ბევრ ეჭვს ბადებს 37

ერთი

წლის წინ ასამბლეასთან

დაპატიმრება,

ურთიერთობის

ასევე ორჯერ ფეესბეს

გამო

ერთი კეთილი კაცის

მიერ ასამბლეის ოფისში

ჩატარებული

მასშტაბური ჩხრეკა. ყველაფერი ეს ისეთი ცინიზმითა და სისასტიკით მოხდა, თვითონაც მინდა დავივიწყო. დაე უფალმა განსაჯოს. მე კი თავს ვალდებულად ვთვლი, ბოდიში მოვუხადო ყველას, როგორც საქართველოში, ასევე მის ფარგლებს გარეთ, ვინც ჩემს გამო ააწიოკეს, ხელოვნური პრობლემები შეუქმნეს, სასტიკად დასაჯეს. მე ვალში ვარ მათ წინაშე, მათი ოჯახების წინაშე. მე ვლოცულობ მათთვის. ჩემს მსგავს სიტუაციაში საქართველოში უამრავი აღმოჩნდა და ეს ქვეყნის ტრაგედიაა. ალბათ, ბევრმა გაუძლო და არ გაბოროტდა. ჩემთვისაც ეს იყო მთავარი, არ გავბოროტებულიყავი და ჩემს ოჯახთან ერთად საქართველოსა და ქართველი ხალხის მიმართ დავრჩენილიყავი მადლიერებით. საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმიდესისა და უნეტარესის ილია მეორის ლოცვა -კურთხევით 2009 წელს დაფუძნებული „საქართველოს ხალხთა ასამბლეა“ ეს იყო სიყვარულის გზა. იმის ხაზგასმა, რომ სიძულვილის დაძლევა მხოლოდ ერთად ყოფნას, მხოლოდ შენდობას და მონანიებას, მხოლოდ სიყვარულს შეეძლო. ათასზე მეტი საქართველოს მოქალაქე - ქართველები, ოსები, აფხაზები, ბერძნები, რუსები, უკრაინელები, სომხები, აზერბაიჯანელები. ებრაელები, აისორები, ქურთები შევიკრიბეთ ქალაქ სოჭში. მეცნიერების, კულტურისა და ხელოვნების ორასზე მეტი მოღვაწე და წარმომადგენელი ჩამოვიდა საქართველოდან. არ იყო მაშინ ამის გაკეთება ადვილი. დღეს, როდესაც ამ შეხვედრას ვაფასებ, ასე ვფიქრობ, რომ ეს იყო ღირსეულთა შეკრება ღირსეული საქართველოსათვის, მომავლის საქართველოსათვის. ასამბლეის დაფუძნებაზე პირველი სიტყვა ქართული კინოს პატრიარქმა, დიდმა მოღვაწემ, ყველასათვის საყვარელმა რეზო ჩხეიძემ წარმოთქვა. მადლიერებით ვიხსენებ ყველა მონაწილეს, განსაკუთრებით ვინც პატივი დაგვდო და თავისი გამოსვლით საგულისხმო რჩევები მოგვცა: პროფესორებს მერაბ ჯიბლაძეს, ვალერი ასათიანს, თემურ გუგუშვილს, დიპლომატ პეტრე ჩხეიძეს, კომპოზიტორ ჯემალ სეფიაშვილს, მსახიობ დიმა ჯაიანს, ჟურნალისტ მალხაზ გულაშვილს და სხვებს. ძნელია სიტყვით იმ განწყობის გადმოცემა, რაც ცნობილ მწერალ გურამ ოდიშარიას გულიანი ნაწარმოების მიხედვით თანამედროვეობის ერთ-ერთი გამოჩენილ რეჟისორ თემურ

ჩხეიძის

მიერ

სოხუმის

დრამატულ 38

თეატრში

შექმნილ

ბრწყინვალე

სპექტაკლზე „ზღვა, რომელიც შორია“ - მოხდა. ოვაცია მსახიობთა თამაშის გამო, დუმილი და ცრემლი სპექტაკლის შინაარსის გამო ერთად იყო დარბაზში სოჭის „იმერეთის ველზე“. მრავალგზის მსოფლიო და ოლიმპიური ჩემპიონი, საქართველოს დიდი მეგობარი ალექსანდრე ივანიცკი პატარა ბავშვივით ტიროდა...სპექტაკლის გმირებს, დიმა ჯაიანს და ლილი ხურითს დიდი სიყვარული დაუდასტურეს რუსმაც, ოსმაც, აფხაზმაც. ეს მართლაც დიდი დღე იყო. საქართველოს მომავალზე მშვიდობიან კავკასიაზე ფიქრის დღე. ამ დღიდან მოყოლებული ასზე მეტი დიდი და პატარა ღონისძიება ჩავატარეთ. საყრდენი შოთა რუსთაველი იყო: „ვინ მოყვარესა არ ეძებს, იგი თავისა მტერია“. დიდი ზეიმი იყო ქართულ და ოსურ ენებზე დარიალის ხეობაში ამ წარწერით ბარელიეფის გახსნა. ვამაყობ იმით, როგორი ერთობით ცხოვრობენ ქართველები და ოსები ვლადიკავკაზში, როგორი პატივისცემით არიან ოსები ქალაქის ცენტრში მდებარე ქართული სკოლისადმი, როგორ უვლიან იმ სახლს, სადაც საქართველოს კათოლიკოს -პატრიარქი ილია მეორე დაიბადა, იმ ეკლესიას, სადაც მოინათლა საქართველოს

სულიერი

მამა.

ამაში

ნათლად

დარწმუნდნენ

საქართველოს

დელეგაციის ის წევრები, რომლებიც ასამბლეამ მოიწვია ვლადიკავკაზში ქართველთა და ოსთა მეგობრობის დღეებზე. სწორედ ამ შეხვედრების გამოძახილი იყო თბილისში

„ქართულ-ოსური მისიის“ დაფუძნება.

ვფიქრობ,

ამ მისიას მისი

შემადგენლობიდან და იდეიდან გამომდინარე, დღეს განსაკუთრებული როლის შესრულება შეუძლია. ეჭვი არ მეპარება, შეძლებენ კიდეც. გული მწყდება, რომ საქართველოში ბევრმა არ იცის, რა მოხდა ერთი წლის წინ სოჭის დრამატულ თეატრში ოსური კულტურის დღეების დახურვისას, როცა ქართველმა პატრიოტმა და ოსების დიდმა მეგობარმა, თემურ შაშიაშვილმა თავისი ემოციური და უაღრესად მეგობრული გამოსვლა ასე დაიწყო: „ერთდროულად ვნანობ და ამაყი ვარ…“ და თქვა: „ქართველებს, აფხაზებს, ოსებს, ერთმანეთის გარეშე არ გვაქვს მომავალი – ნუ შევწირავთ ჩვენს მომავალს პოლიტიკოსებს“ დარბაზში საოცარი ემოცია მოყვა, ხოლო როცა მან ცნობილი მოქანდაკის მერაბ ბერძენიშვილის

მილოცვა

და

რეზო

ამაშუკელის

მიმართვა

წაიკითხა

ოსი

ხალხისადმი - დარბაზში წარმოუდგენელი რამ მოხდა. ბატონი რეზოს სიტყვებზე: „ძმებო, ოსებო, მეც ალანი ვარ და ის ქართველი, რომელსაც ვერასოდეს ააგლეჯენ გულიდან თქვენს სიყვარულს და პატივისცემას! შეჩვენებული მყავს ყოველი, ვინც ჩვენს შორის წყალი აამღვრია. უცოდველი ღმერთია მხოლოდ.სამი შვილიშვილი მყავს და სამივე ვაჟია. მათ აქედანვე ვუნერგავ თქვენდამი ძმობას“ - მსოფლიოს 40 39

ქვეყნიდან ჩამოსული ოსები ფეხზე დაუდგნენ, დარბაზი სიხარულის ცრემლით, და, ასე მგონია, იმედით გაივსო. ეს დარბაზი დიდი გაკვეთილი იყო ყველასათვის, განსაკუთრებით პოლიტიკოსებისა და ხელისუფალთათვის. ამის თაობაზე კარგად თქვა ცნობილმა დიპლომატმა, ამ შეხვედრაზე იუნესკოს სახელით გამოსულმა ალექსანდრე ძასოხოვმა. ამ დარბაზმა კიდევ ერთხელ დამარწმუნა, რომ ქართველებსა და ოსებს შორის პოლიტიკური ფარიკაობა უნდა დასრულდეს - დღეს „სიმდისა“ და „დაისის“ დროა. ამ

განწყობით

ვემზადებით

„საქართველოს

ხალხთა

ასამბლეის“

ოთხი

წლისთავისათვის, რომლის ჩატარებას მომდევნო წლის მაისში ვგეგმავთ თბილისში. ჩვენ ვაპირებთ ანგარიშის ჩაბარებასაც და მომავლის პროგრამის წარდგენასაც. ამაზე მუშაობა უკევ დიდი ხანია დავიწყეთ. ხალხი ნახავს ჩვენი მუშაობის შედეგებს და შეფასებასაც მისცემს. დღეს, როცა ყველაფერ ამას ვაანალიზებ და ვფიქრობ მომავალზე, მტანჯავს ერთი აზრი: როგორ შეიძლება ქვეყანა არ იყენებდეს იმ ინტელექტუალურ პოტენციალს, რომელიც საქართველოს გარეთ გასულების სახით აქვს ჩვენს ქვეყანას. ნებისმიერი სახელმწიფო, როგორი დიდიც არ უნდა იყოს იგი, იამაყებდა იმ სამეცნიერო და სახელოვნებო მიღწევებით, რომლებიც საქართველოდან წასულებს აქვთ უცხოეთში. ეჭვი მეპარება, რომ პრეზიდენტს, ან სხვა მაღალი რანგის რომელიმე ხელმძღვანელს შეუძლია უცხოეთის ქვეყნებთან ისეთი კავშირების დამყარება, როგორიც შეუძლიათ ამ ქვეყნებში მცხოვრებ საქართველოსთან დაკავშირებულ ადამიანებს. ვიცი, ევროპის ქვეყნებში, უკრაინაში, საერთოდ დსთ-ს ქვეყნებში, განსაკუთრებით რუსეთში მოღვაწე საქართველოს მოქალაქეების პოტენციალი, ავტორიტეტი, ადგილობრივ ხელისუფალთა განწყობა მათდამი და სულ ვფიქრობ, რომ მხოლოდ მტერი უნდა იყო შენი ქვეყნის, რომ ეს არ გამოიყენო. სწორედ მტერი უნდა იყო შენი ქვეყნის, რომ არ გამოიყენო საქართველოსა და ქართველი ხალხისადმი ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნების ხალხების, განსაკუთრებით მეცნიერთა და კულტურის მოღვაწეთა კეთილი განწყობა. უდიდეს პოტენციალს ვგრძნობ რუსი და ქართველი მოღვაწეების (და არა პოლიტიკოსების) პროექტებზე,

თანამშრომლობაში

რომელთაგან

ერთის

საქართველოსათვის. განხორციელება

ჩვენ

მოსკოვის

ვმუშაობთ

ამ

ლომონოსოვის

სახელობის უნივერსიტეტთან ერთად უკვე წელსვე იგეგმება. მისი მხარდამჭერი და ინიციატორი მსოფლიოში ცნობილი მეცნიერი, საქართველოს დიდი მეგობარი, მოსკოვის უნივერსიტერის რექტორი აკადემიკოსი სადოვნიჩია. მხოლოდ ქვეყნის მტერს

შეუძლია

ამ

ურთიერთობების

ხელის

თანამშრომლობაში მონაწილეობაზე უარის თქმა.

40

შეშლა,

უნივერსიტეტების

მარტივი რამ არის საჭირო, რომ არ იყო შენი ქვეყნის მტერი: გიყვარდეს შენი ხალხი და ქვეყანა, უარი თქვა სიძულვილის ენაზე, ეყრდნობოდე ბიბლიურ ჭეშმარიტებას: „გიყვარდეს მტერი შენი“, შეგეძლოს შენდობა და მონანიება. შენდობისა და მონანიების გარეშე საქართველოს, საერთოდ კავკასიის შვილებს არ გვაქვს მომავალი. სიძულვილის ენაზე მოლაპარაკე არც ერთ ადამიანს, მით უფრო პოლიტიკოსს და კიდევ უფრო, ამ ენაზე მოლაპარაკე ხელისუფლების ქვეყანას არ აქვს მომავალი. სიძულვილის ენის შედეგია 2007 წლის 7 ნოემბერი, 2008 წლის 8 აგვისტო, 2011 წლის 26 მაისი. სიყვარულის ენამ მოიტანა 2012 წლის 1 ოქტომბერი. საქართველო რომ მომავლის ქვეყანაა, ეს დაადასტურეს საქართველოს მოქალაქეებმა, ქართველმა

ხალხმა,

საქართველოში

მცხოვრებმა

ოსმაც,

აფხაზმაც,

სომეხმაც

აზერბაიჯანელმაც, რუსმაც, ებრაელმაც პირველ ოქტომბერს, როდესაც უარი უთხრეს სიძულვილის ენაზე მოლაპარაკე ხელისუფლებას. იმედიანად ვარ. საქართველოში ტრადიციული სიყვარული ბრუნდება, ადამიანთა ურთიერთობები თბება, იმედი ძლიერდება. ბიძინა ივანიშვილმა საოცარი გონიერებით წარმართა ის პროცესი, რომლის გამოცდილებაც საერთოდ არ ჰქონდა და მოიგო არჩევნები და დღეს იმის კეთების დრო მოიყვანა, რაც კარგად იცის, რაშიც წარმატებულია... ეჭვი არ მეპარება, რომ სამართლიანობა აღდგება, საქართველო დემოკრატიის გზით ივლის, ადამიანი თავისუფალი იქნება. თავისუფალ ადამიანთა ერთობას კი სასწაულის მოხდენა შეუძლია. მწამს და მჯერა, რომ საქართველოს მომავალიც ეს არის. გოჩა ძასოხოვი „საქართველოს ხალხთა ასამბლეის“ პრეზიდენტი 2012 წლის 17 ნოემბერი P.S. ამონარიდი ჩემს შესახებ ერთ-ერთი ენციკლოპედიური წიგნიდან ეს ჩემმა მეგობრებმა შეადგინეს გოჩა ძასოხოვი - წარმატებული ბიზნესმენი და მეცენატი, რომელმაც გარკვეული წვლილი შეიტანა საქართველოს ეკონომიკის განვითარებისა და აღორძინებისათვის.

41

მის სახელს უკავშირდება არაერთი ბიზნეს პროექტი. მისი თაოსნობითა და დაფინანსებით საქართველოში აღორძინდა აგარის შაქრის კომბინატი, გურჯაანში, ქობულეთსა და აგარაში აშენდა ვაშლის, ყურძნისა და მანდარინის კონცენტრატების ქარხნები. მან, როგორც საქართველოს ფიზკულტურულ–სპორტული საზოგადოება „დინამოს“ კომიტეტის

ცენტრალური წევრმა

და

საბჭოს

თავმჯდომარემ,

ჭიდაობის

საქართველოს

საერთაშორისო

ოლიმპიური

ფედერაციის

საპატიო

პრეზიდენტმა, დიდი წვლილი შეიტანა ქართული სპორტის განვითარების საქმეში. იგი წლების განმავლობაში სათავეში ედგა საქართველოს ჭიდაობის ეროვნულ ფედერაციას. მისი მოღვაწეობის პერიოდში საქართველოს მოჭიდავეთა ეროვნულმა ნაკრებმა მნიშვნელოვან წარმატებებს მიაღწია მსოფლიო და ევროპის ჩემპიონატებში.

2005 წელს ჭიდაობის საერთაშორისო ფედერაციამ (ფილა) გოჩა ძასოხოვი აირჩია სენატორთა კლუბის პრეზიდენტად. მის სახელთანაა დაკავშირებული ეროვნული სტადიონის რესტავრაცია, რის შედეგად შესაძლებელი გახდა საქართველოში მსოფლიო და ევროპის რანგის სპორტული თამაშების ჩატარება. გოჩა ძასოხოვი დაჯილდოებულია ღირსებისა და ვახტანგ გორგასლის ორდენებით, ფილას ოქროს მედლით. მინიჭებული აქვს სპორტის რაინდის საპატიო წოდება.

У меня был выбор Заниматься бизнесом, но потерять достоинство, или принять достойное решение и потерять не только бизнес Выношу зов моего сердца на ваше обсуждение. Горько, что приходится писать письмо, поскольку вот уже четыре года, как не нахожусь в Грузии и до сих пор у меня отнято (в прямом смысле этого слова) даже право на возвращение. Не хочу, чтобы у вас оставалось впечатление, что лишь сейчас осмеливаюсь на принципиальный разговор. В феврале 2009 года, когда это трудно было делать, я публично обратился к президенту Грузии: «Президент, не оскорбляй нацию!» Обращение было напечатано 20 февраля в газете «Сакартвелос республика». Тогда я откровенно высказал мою позицию всем гражданам Грузии, представителям всех национальностей, всем людям, для кого небезразлична судьба и будущее страны. Приведу лишь одну выдержку из обращения: 42

«Господин Президент, я не тот человек, чтобы выносить на суд общественности разговоры между нами, «озвученные» Вами в частных беседах мысли, и давать коекому возможность сенсационных открытий и скандальных пересудов. Одно все-же скажу и призываю, пока еще есть время, время возврата к добродетели, найдите в себе силы как в личности и примите достойное для Вас и для страны решение и подайте в отставку…» У меня и тогда не было иллюзий да и сейчас не надеюсь, что президент поступит таким образом, поскольку это удел сильных а не влюбленного во власть и вцепившегося в кресло власти, каким он и является и именно это и есть несчастьем Грузии, препятствием реализации множества действительно прогрессивных и жизненно необходимых для страны идей. Что с нами творится, в стране полной здравомыслящих и мудрых людей все было отдано на откуп одному человеку и, к сожалению, этот разрушительный настрой не преодолен и сегодня. В эти дни многие журналисты просят, многие доброжелатели советуют вынести на свет и представить суду народа то варварство, которому президент со своей политической командой подвергли мой бизнес. Большое им спасибо за такую заинтересованность и расположение. И вправду, много чего хочется сказать. Однако, я не собираюсь говорить ни об отнятом большевистскими методами бизнесе, ни о тех людях, на которых, хочется верить, ввели в заблуждение и бессовестно переоформили мою собственность. Уверен, что адвокаты справятся с этим лучше меня и не сомневаюсь и в том, что прокуратура проведет справедливое следствие и суд примет справедливое решение. Только одно конкретизирую: по-варварски поступили не с моим бизнесом, а с моей семьей и ее жизненным укладом. Вместе с женой и пятью детьми я был вынужден покинуть страну. Сегодня для меня главное не то, что у меня отняли бизнес, а то, что у многих грузин, осетин, абхазов и вообще у всех граждан Грузии – отняли Грузию. Сегодня для меня, как и для каждого проживающего в Грузии здравомыслящего человека - главное искоренить ту разрушительную систему, которая с невероятной жестокостью борется с народом, страной, человеком, достоинством. Этот многолетний процесс заставил меня задуматься о многом. Многому научил, показал, что значит государственный цинизм и параллельно с ним личные трагедии и боль. Это цинизм, когда власть требует покорности за право ведения бизнеса, что является признаком разрушения страны. Трагедия, когда ты поступаешь достойно – не теряешь свободы и тебя за это наказывают: теряешь все материальное, а не только бизнес. История не знает и на Земле не существует большей коррупции, чем торговля благосклонностью власти. Коррумпированная власть продает благосклонность, а кто покупает - богатеет, но теряет достоинство. Кто не покупает – сохраняет достоинство, но теряет все.

43

История человечества доказывает и то, что сильна та страна, где в бизнесе да и в бизнесмене господствует достоинство. У меня был выбор: сохранить бизнес, но потерять достоинство, или принять достойное решение, но потерять бизнес и не только бизнес. Я выбрал второе и горжусь этим. Горжусь тем, что для меня главным было, есть и будет братство грузин и осетин, а не пост председателя правительства Южной Осетии, или членство в парламенте Грузии от Лиахвского ущелья, что не просто сохранило бы мой бизнес, но и дало бы возможность широкого развития. Ужасно, когда у страны президент, который не выносит свободных и успешных людей, для которого мерой успешности является покорность ему и рабская преданность. Он назвал меня героем – ожидая покорности. Не смог получить – обрек на смерть. Обрек за то, чем я сегодня горжусь. Я отказался не просто от должности, а назвал бесмысленной идею создания второго правительства Южной Осетии, и высказал недоумение, что для кого мы создаем его, ведь ни Грузии, ни грузинам и осетинам не принесет ничего хорошего. Пусть народ рассудит, прав я был или нет в том, когда называл бесмысленностью хождение по улицам с восклицаниями «Кокойты фандараст». Я считал, что этим мы продлевали нахождение Кокойты во власти, и углубляли инспирированные извне противоречия между грузинами и осетинами. Ставший в один день героем, успешным бизнесменом и меценатом – я вдруг подвергся острастке. Гнев президента воплотили его послушники. Генеральный прокурор Адеишвили заявил: «В Грузии, мол, мы оставим только имя Гочи Дзасохова» и в кабинете министра обороны Кезерашвили объявили мне приговор – «Переоформи свой бизнес на Джозефа Кея». Заработала покорная президенту судебная система – заочно объявили мне приговор, к которому впоследствии добавили 9 лет за попытку купли моего же собственного дома. Я всегда чувствовал длиннющую руку властей Грузии (да и не только Грузии). До сих пор считаю неразрешимыми действия спецслужб России задержавших в аэропорту Сочи по требованию спецслужб Грузии двух грузинских делегатов учредителей Ассамблеи, причем граждан России, которые до того беспрепятственно передвигались как по России, так и из России за границу. И второй факт: возникают большие подозрения по поводу ареста одного добропорядочного человека за взаимоотношения с Ассамблеей, а также за дважды проведенные ФСБ масштабные обыски в офисе Ассамблеи. Все это было осуществлено с таким цинизмом и жестокостью, что и самому хочется вычеркнуть из памяти. Бог им судья. Я же считаю себя обязанным извиниться перед всеми теми, как в Грузии, так и за ее пределами, кого из-за меня всполошили, кому создали искусственные проблемы и жестоко наказали. Я в долге перед ними, перед их семьями и молюсь за них. В ситуации, подобной моей, в Грузии оказались многие и это трагедия страны. Наверное, многие смогли перенести это и не озлобились. И для меня главное, не озлобиться и вместе со своей семьей оставаться благодарным Грузии и грузинскому народу.

44

Освященная Каталикос-Патриархом Грузии, Блаженнейшим и Святейшим Илией Вторым, учрежденная в 2009 году «Ассамблея народов Грузии» - это был путь любви. Подчеркиванием того, что преодолеть ненависть можно только вместе, только прощением и покаянием, только любовью. Свыше тысячи граждан Грузии – грузины, осетины, абхазы, греки, русские, украинцы, армяне, азербайджанцы, евреи, айсоры, курды собрались в городе Сочи. Более двухсот представителей и деятелей науки, культуры и искусства прибыли из Грузии. Тогда это было нелегким делом. Сегодня, оценивая эту встречу, я думаю, что это было собранием достойных людей за достойную Грузию, за будущее Грузии. На учреждении Ассамблеи первое слово произнес патриарх грузинского кино, великий деятель, любимый всеми Резо Чхеидзе. С благодарностью вспоминаю всех участников, особенно тех, кто оказал уважение и своими выступлениями дал вдумчивые советы: профессора Мераб Джибладзе, Валери Асатиани, Темур Гугушвили, дипломат Петре Чхеидзе, композитор Джемал Сепиашвили, артист Дима Джаиани, журналист Малхаз Гулашвили и другие. Трудно передать словами тот настрой, который охватил всех на блестящем спектакле одного из прославленных режиссеров современности Темура Чхеидзе, поставленного в Сухумском драматическом театре по сценарию берущего за душу произведения известного писателя Гурама Одишария - «Море, которое далеко». Овации игре актеров, молчание и слезы по поводу содержания спектакля – все было вместе в зале Сочинской «Имеретинской долины». Многократный чемпион Олимпиад и мировых чемпионатов, большой друг Грузии Александр Иваницкий плакал как маленький ребенок… Героям спектакля, Диме Джаиани и Лили Хурити выражали большую любовь – и русские, и осетины, и абхазы. Это и вправду, был великий день. День думы о будущем Грузии на мирном Кавказе. С того дня мы провели свыше ста больших и малых мероприятий. Столпом был Шота Руставели: «Кто не ищет друга, тот враг себе» Большой праздник на грузинском и осетинском языках прошел в Дарьяльском ущелье при открытии барельефа с этой надписью. Я горжусь тем, в каком единстве живут во Владикавказе грузины и осетины, с каким почтением относятся осетины к грузинской школе, расположенной в центре города, как заботятся они о доме, где родился Каталикос-Патриарх всея Грузии Илия Второй, к той церкви, где был крещен духовный отец Грузии. В этом наглядно убедились те члены делегации Грузии, которых Ассамблея пригласила во Владикавказ на Дни грузино-осетинской дружбы. Именно отголоском этих встреч стало учреждение в Тбилиси «Грузино-осетинской миссии». Думаю, что эта миссия, исходя из ее состава и идей, сегодня может исполнить особую роль. И не сомневаюсь, что смогут. Обидно, что многие в Грузии не знают, что произошло год назад в сочинском драматическом театре на закрытии Дней осетинской культуры, когда грузинский патриот и большой друг осетин, Темур Шашиашвили свое эмоциональное и крайне дружеское выступление начал так: «Одновременно и сожалею и горжусь…» и продолжил: «У нас грузин, осетин и абхазов нет будущего без друг друга – не 45

отдавайте наше будущее на откуп политикам» - вызвало в зале восхитительную реакцию, а когда он прочел поздравление известного скульптора Мераба Бердзенишвили и обращение Резо Амашукели к двум народам – то в зале произошло невероятное. На слова г-на Резо: «Братья, осетины, и я алан и тот грузин, у которого никогда не вырвать из груди вашу любовь и уважение! Проклинаю всякого, кто замутил воду между нами. Лишь Господь безгрешен. У меня трое внуков и все трое мальчики. Уже сейчас я внушаю им братство с вами» - осетины, приехавшие из 40 стран мира встали приветствуя это и зал наполнился слезами радости и как мне кажется,и надежды. Этот сбор принес всем нам большой опыт, особенно, для политиков и представителей властей. Об этом хорошо сказал известный дипломат, присутствующий на встрече от имени ЮНЕСКО, Александр Дзасохов: «Этот зал еще раз убедил меня, что политическая схватка между грузинами и осетинами должна закончиться – сегодня время «Синда» и «Даиси»». С таким настроением мы готовимся отметить четырехлетие «Ассамблеи народов Грузии», провести которое мы планируем в мае нынешнего года в Тбилиси. Мы собираемся представить и отчет, и программу на будущее. Работа над этим начата уже давно. Народ увидит результаты нашей работы и даст ей оценку. Сегодня, анализируя все это и думая о будущем, меня беспокоит одна мысль: как может страна не использовать тот интеллектульный потенциал, который имеет Грузия в лице выехавших за пределы нашей страны граждан. Любое государство, каким бы большим оно ни было, гордилось бы теми научными и творческими достижениями, которые имеют за границей выехавшие из Грузии. Сомневаюсь, чтобы президент или какие-либо другие руководители высокого ранга могли бы установить с иностранными государствами такие отношения, которые могут установить живущие в тех странах связанные с Грузией люди. Я знаю потенциал граждан Грузии, действующих в странах Европы, Украины, и вообще, в странах СНГ и, особенно, в России, их авторитет, расположение местных властей по отношению к ним, и все время думаю, что надо быть врагом своей страны, чтобы не использовать это. Именно, что только враг не использует то благосклонное отношение народов бывшего Советского Союза к Грузии и грузинскому народу, в особенности, к деятелям науки и культуры. Я чувствую величайший потенциал сотрудничества российских и грузинских деятелей (но не политиков) для Грузии. Мы работаем над этими проектами, осуществление одного из которых планируется уже в этом году вместе с Московским университетом им. Ломоносова. Сторонником и инициатором этого является ученый с мировым именем, большой друг Грузии, ректор Московского университета, академик Садовничий. Только враг страны может мешать таким взаимоотношениям, и отказываться от участия в сотрудничестве между университетами. Нужна простая вещь, чтобы не стать врагом своей страны: надо любить свой народ и страну, отказаться от языка ненависти, опираться на библейскую истину: «Возлюби врага своего», и быть в состоянии прощать и каяться. Без покаяния и прощения у Грузии, да и у всех сыновей Кавказа нет будущего. Ни у одного человека, говорящего на языке ненависти, нет будущего, тем более у политиков и, более того, нет будущего у страны, где власть говорит таким языком. Итогом языка ненависти является 7 ноября 2007 года, 8 августа 2008 года, 26 мая 2011 года. Язык любви привел к 1 октября 2012 года..

46

То, что Грузия является страной будущего подтвердили первого октября граждане Грузии, грузинский народ, проживающие в Грузии и осетины, и абхазы, и армяне, и азербайджанцы, и русские, и евреи, когда отказались от власти, говорящей на языке ненависти. Я полон надежд. В Грузию возвращается традиционная любовь, теплеют отношения между людьми, усиливается надежда. Бидзина Иванишвили поразительно разумно провел процесс, опыта которого у него совсем не было и выиграл выборы и привел нас к тому, что он хорошо знает как делается и в чем он достиг успехов… Не сомневаюсь, что справедливость будет восстановлена, что Грузия пойдет по демократическому пути, что человек станет свободным. А единство же свободных людей может творить чудеса. Верю и убежден, что это и есть будущее Грузии.

Гоча Дзасохов Президент «Ассамблеи народов Грузии» 17 ноября 2012 года P.S. Выдержки обо мне из одной энциклопедической книги: Гоча Дзасохов – успешный бизнесмен и меценат, который внес определенный вклад в возрождение и развитие экономики Грузии. Его имя связано со многими бизнес проектами. Под его руководством и финансированием восстановлен сахарный комбинат в Агара. В Гурджаани, Кобулети и Агара построены заводы по производству концентратов яблок, винограда и мандарин. Он как председатель центрального совета физкультурно-спортивного общества «Динамо», член Олимпийского комитета Грузии и почетный президент международной федерации борьбы внес большой вклад в дело развития грузинского спорта. На протяжении многих лет он возглавлял Национальную федерацию борьбы. За период его деятельности национальная сборная Грузии по борьбе добилась значительных успехов на чемпионатах мира и Европы. В 2005 году Международная федерация борьбы (ФИЛА) избрала Гочу Дзасохова президентом клуба сенаторов. С его именем связана реставрация Национального стадиона, в результате чего стало возможным проводить в Грузии игры мирового и европейского уровня. Гоча Дзасохов награжден орденами Чести и Вахтанга Горгасали, золотой медалью ФИЛА. Ему присвоено почетное звание «Рыцаря спорта».

Гоча Дзасохов Президент «Ассамблеи Народов Грузии» 20 ноября 2012 года

47

ძვირფას ოს ქალბატონებს

აჭარის

არასამთავრობო

ლაშქარი“-საქართველოს გულისხმიერებას

და

ორგანიზაცია

„ქალთა

დასაცავად, დედის

დიდ

სითბოს

ვაქსოვთ

თითოეულ ფრაზაში, რომლითაც თქვენ მოგმართავთ. უპირველესად გავიხსენებთ იმ სანეტარო ხანას, როცა საუკუნეთა წიაღში ნაწრთობი, ქართველი და ოსი ერების თანაარსებობა, ორთავესათვის სიმტკიცის, სიძლიერისა და

სიყვარულის

ამონარიდს

მე-19

გარანტი

იყო.

საუკუნის

აქვე

ცნობილი

გთავაზობთ ქართველი

საზოგადო მოღვაწის პუბლიცისტური ნარკვევიდან: „ ქართველთა და ოსთა კავშირი ისე განმტკიცდა, ისე შეიყვარეს ერთმანეთი, რომ საუკუნეების მანძილზე ერთი მაგალითი არ მომხდარა, ოსებსა ან ქართველებს ერთმანეთისათვის ეღალატოთ და რაიმე ბოროტება ჩაედინოთო“. თამარის ეპოქასაც გავიხსენებთ, მეისტორიე მოგვითხრობს: „....თამარი დაქორწინდა ოსეთის უფლისწულზე, ბაგრატიონთა შთამომავალ დავით სოსლანზე, რომელიც საქართველოს სამეფო კარზე აღიზარდა თამარის მამიდის, რუსუდანის მეთვალყურეობით“. ლაპარაკია დავით სოსლანზე, ოს უფლისწულსა და ქართველთა ლაშქრის ძლევამოსილ სარდალზე, რომლის გმირული შემართება გახდა საფუძველი, თურქთა წინააღმდეგ, ბასიანთან ქართველთა გამარჯვებისა. უდიდესი მადლიერების გრძნობით ვიგონებთ იმ ფაქტსაც, რომ ცნობილი საზოგადო მოღვაწე, მიხეილ ყიფიანი, სამშობლოდან განდევნილი, სიცოცხლის უკანასკნელ წუთებამდე ოსეთში ცხოვრობდა. იქვე გამოსცა წიგნი „ყაზბეგიდან იალბუზამდე“, სადაც აღწერა ოსი ხალხის დუხჭირი ცხოვრებაც და გმირული სულიც. მიხეილ ყიფიანის გარდაცვალების ამაღელვებელი სტრიქონებით გამოეხმაურა ოსური ლიტერატურის

ფუძემდებელი,

ცნობილი

საზოგადო

მოღვაწე

და

ჭეშმარიტი

მამულიშვილი, კოსტა ხეთაგათი, მეგობრისადმი უდიდესი სიყვარულითაა სავსე პოეტის სტრიქონები: „ბევრი კი იყო განა მასავით, ქოხებში მბრწყინავ ცოდნის ვარსკვლავად, რომ ვყვარებოდით მისებრ ძმასავით და მტერთ შებმოდა ჩვენს დასაცავად?“ მიხეილ ყიფიანისა და კოსტა ხეთაგათის ურთიერთგაგება და მეგობრობა სიმბოლურად გამოხატავს იმ ურთიერთსოლიდარობას, რომელიც მუდამ არსებობდა ქართველ და ოს ხალხს შორის.

48

ოსი

და

ქართველი

ერის

ურთიერთსიყვარულითაა

ნაკარნახევი,

ქართული

კინოსტუდიის მიერ, კოსტა ხეთაგათის ნაწარმოების მიხედვით შექმნილი მხატვრული ფილმი „ფატიმა“. ასე,

რომ ჩვენი სიყვარული არასდროს ყოფილა ცალსახა. მაგრამ

სამწუხაროდ, ჩვენი სამშობლოს არაკეთილმოსურნეებმა მოახერხეს გაეწყვიტათ ოსი და ქართველი ხალხის გულზე გამავალი ოქროს ჯაჭვი... ეს ძალიან დიდი ტკივილია ჩვენთვის, ქართველი დედებისათვის, დარწმუნებულები ვართ, ეს არც თქვენთვისაა იოლი, ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, რით ვუწამლოთ იმ ქართველს, რომელსაც ოსი დედა, მამა ან მეუღლე ჰყავს? რა ვუთხრათ იმ ოსს, რომელსაც ქართველი დედა, მამა ან მეუღლე ჰყავს? ასეთები კი ძალიან ბევრია. ორი ერის წარსულიდან და დღევანდელი შექმნილი სიტუაციიდან გამომდინარე, შემხვედრი ნაბიჯები ორთავე მხრიდან უნდა გადაიდგას. ოსებისა და ქართველებისათვის ხომ მშვიდობის დესპანი ყოველთვის ქალი იყო-

დედა-

სამშობლოსთან დამაკავშირებელი მთავარი არტერია. ამიტომ ისევ ჩვენი საერთო კოსტა ხეთაგათის სიტყვებით მოგმართავთ თქვენ, ოსო დედებო: „და შეგვიპყრობს სევდა როცა, მეც მასწავლე მღერით ლოცვა!... ნუ წახვალ, ქალო, ჩემო მზის თვალო!...“ მზის თვალა დედებო, მოდით ერთად შევადუღაბოთ დამსხვრეული სიყვარული, დაძმობა, დედა-შვილობა, მეგობრობა, ნათესაობა.... მოდით, ერთად შევუბეროთ სული ღადარში

ღმერთის

ნებით

შემონახულ

ღველფს

და

გავაცოცხლოთ

ყველაზე

ზეაღმატებული გრძნობა-სიყვარული. აქვე ავღნიშნავთ

იმასაც, რომ აჭარელს არ ესწავლება თუ რა მძიმე, გაუსაძლისი

ტკივილია სამშობლოში უსამშობლოოდ ყოფნის შეგრძნება. აჭარა ხომ სამსაუკუნოვანი ტანჯვა-წამების

შემდეგ

დაუბრუნდა

დედასაქართველოს.

იყო

გაურკვევლობის

ხანგრძლივი ბურუსი, მაგრამ ნეტავ იცოდეთ, როგორი სიხარული მოსდევს ნისლების გაფანტვას და მზის ამობრწყინებას! რა ტკბილია გაურკვეველი

„მოგზაურობიდან“

მშობლიურ სახლში დაბრუნება! ჩემო ოსო დედებო! ჩვენ ხომ კავკასიური ეპოსით ნასაზრდოებნი, ერთად მოვედით21-ე საუკუნემდე. ამ ეპოსის მიხედვით კავკასიელმა გმირმა ღმერთებს ჩაუქრობელი ცეცხლი მოსტაცა. ეს ცეცხლი სიყვარულისაა. აქედან

გამომდინარე,

აჭარის

საქართველოს დასაცავად“,

არასამთავრობო

ორგანიზაცია

„ქალთა

ლაშქარი-

ოს მანდილოსნებს მოგმართავთ თხოვნით-გადავარჩინოთ

საუკუნეებით განმტკიცებული მეგობრობა და ერთად ავაჟღეროთ რუსთველური სიტყვები - „ხამს მოყვარე მოყვრისათვის, თავი ჭირსა არ დამრიდად, გული მისცეს გულისათვის, სიყვარული - გზად და ხიდად“. იმედს ვიტოვებთ, რომ მალე დადგება დრო და

ქართულ-ოსურ თანაცხოვრებაზე

წარსულ დროში აღარ მოგვიწევს საუბარი, სწორედ ჩვენ, ქართველი და ოსი დედები ვიზრუნებთ ჩვენი შვილების მომავალზე, ჩვენ ვიქნებით მოთავენი ამ ორი მოძმე ხალხის 49

კეთილმეზობლობის

აღდგენისა,

მტრობის

დავიწყებისა,

ჩატეხილი

ხიდის

გამრთელებისა. გვფარავდეს უფალი, გვიყვარდეს ერთმანეთი. პატივისცემით:

მოძრაობა „ქალთა ლაშქარი“ .

გულიკო გაბაძე

qarTveli da osi xalxebis Tanacxovrebis istoria da momavali

baton goCa Zasoxovs ekuTvnis, pirovnebas, romelsac aqvs SesaniSnavi gamonaTqvami: es icodeT, saqarTvelo gabrwyindeba! Cven qarTvelebs, afxazebs, osebs gvacadon amerikisa da ruseTis xelisuflebebma da iseT saxelmwifos avaSenebT, romliTac iamayebs mTeli msoflio. aseTi saxelmwifo kavkasiaSi mSvidobis didi sayrdeni, didi garanti iqneba. aseTi sityvebis Tqma mxolod did qarTvelsa da did oss SeeZlo, kacs, romelic, misive TqmiT, erovnebiT osia, xolo misi samSoblo ki saqarTveloa. mSvidoba dRes haeriviT gvWirdeba. mSvidoba ki, didi frangi mwerlis viqtor hiugos TqmiT, SeiZleba damyardes xalxebs Soris Zmobis zeimiT. am wignis mizania swored Cven xalxebis Zmobis, megobrobis ganmtkiceba. mxolod am gziT SeiZleba mSvidobis damkvidreba. saqarTvelo da mTlianad kavkasia Tavisi geopolitikuri mdebareobis gamo didi saxelmwifoebis upirveles yolisa, ruseTisa da amerikis interesebSia moqceuli. Cveni sibrZne isaa, rom maT fexqveS ar unda gavegoT. globalur samyaroSi mTavaria gavicnobieroT sakuTari problemebi da movnaxoT maTi gadawyvetis gzebi adekvaturi saSualebebiT Cven globalizaciis procesSi sakuTari adgilis damkvidreba unda SevZloT. aseT pirobebSi qarTvelebs, afxazebs, osebs unda gveyos imdeni sibrZne, rom SevkavSirdeT, aRvadginoT Cveni Zmoba da megobroba da vipovoT globalur

50

samyaroSi Cveni adgili da amiT movxsnaT is saSiSroeba, rac winaaRmdeg SemTxvevaSi Cven yvelas gvemuqreba. erTad Tanacxovrebis periodSi Cvens Soris iyo calkeuli gaugebrobebi, magram sabolood Zmobas, megobrobasa da moyvarobas yvelaferi gadauwonia. vici, bevri wers Cvens sasargeblod da bevric – osebis sasargeblod, magram es Zabavs urTierTobebs qarTvelebsa da osebs Soris. mTavaria iTqvas simarTle, mTavari mainc simarTlis qmnaa, an rogorc rusTaveli ityoda: `qmna marTlisa simarTlisa xesa Seiqms xmelsa nedlad.~ samarTlianobis damkvidrebis aucileblobaze xom Zveli qarTuli sibrZnec qadagebs: `sworad sjidi, mterTa da moyvareTa sjide rai.~

qarTveli da osi xalxebis megobruli urTierTobidan

me-20 saukunis dasawyisSi aRniSnavdnen, `CrdiloeT kavkasiis mravalricxovan tomTa Soris osebi yvelaze kulturuli da yvelaze niWieri xalxia, romelic ganaTlebisaken miiswrafvis. dRes oseTSi ukve warmoiSva seriozuli inteligencia... es inteligencia zrunavs nacionalur sawyisebze codniT da progresiT Tavisi eris dawinaurebisaTvis~.1 (1 Газ. «Тифлисский листок», 6 апреля, 1906.) metad sagulisxmoa akademikos g. axvledianis azri: `osur-qarTuli enebis kavSiris sirTule, saxeldobr, imaSi mdgomareobs, rom Cven gvaqvs xangrZlivi ormxrivi gavlena, romelic scildeba Cveulebrivi gavlenis farglebs. me vfiqrob qarTul (qarTvelT) da osur (alanur) enaTa urTierTobas ufro metad SeiZleba vuwodoT urTierTSeWra, romelic orenianobas esazRveba, vidre urTierTgavlena.~2 rom akademikosi saubrobs qarTul da osur enaTa urTierTSeWraze da ara Cveulebriv gavlenaze, rac qarTveli da osi xalxebis xangrZliv da mWidro urTierTkavSirze miuTiTebs. namdvilad ar vicodi Tu osi xalxis upirvelesi poeti kosta xeTagurovi aseTi did Semoqmedi da yovelmxriv Semkuli pirovneba iyo. rodesac mis Semoqmedebas gavecani Cems win warmosdgaTavisi qveynis didi moWirnaxule adamiani, didi poeti, mxatvari, SesaniSnavi publicisti _ mokled didi klasikosi, ramac osi xalxis mimarT kidev ufro meti pativiscemiT ganmawyo.

erT periodSi, rodesac vnebaTa Relva miwynarda, ganaxlda mimosvla cxinvalsa da Tbiliss Soris _ dainiSna avtobusebi, matarebelma mimosvlac daiwyo. cxinvalis SesasvlelSi mdebare qarTuli sofel ergneTSi ki didi bazroba gaixsna. gaWirvebaSi Cavardnili adamianebisaTvis es didi SeRavaTi iyo. cxinvalsa da mimdebare soflebidan gandevnilma qarTvelma mosaxleobamac daiwyo Tavisi saxl-karis mixedva, drogamoSvebiT Cadiodnen iq da miwasac amuSavebdnen. xalxma ukve daiwyo daaxloeba, erTmaneTs Soris ndobis aRdgena, urTierTobis damyareba. magram SemdegSi Cinovnikebis

51

brZanebiT, ergneTis bazroba daxures _ bazroba korufciis buded gadaiqca da mavani da mavani amaze xels iTbobso. SeiZleba iTqvas, es iyo Zalian didi, gamousworebuli Secdoma, radgan qveynis interesi, Tundac aTjer meti korufciac yofiliyo, bazris daxurvas ki ara, mis gafarToebas moiTxovda. aq xalxi erTmaneTs xvdeboda, saerTo enas poulobda, erTmaneTis mimarT pativiscemiT imsWvaleboda da TandaTanobiT xdeboda Zveli urTierTobebis aRdgena. omi saqarTveloSi aravis unda, arc qarTvels da arc oss. Cveni erTad cxovrebis sakmao xnis manZilze, rogorc cnobili mwerali revaz jafariZe aRniSnavda, qarTvelebsa da osebs Soris, iseve rogorc saqarTvelos teritoriaze mcxovreb sxva erovnebebs Soris, erovnul niadagze arc erTi gaugebroba da ukamyofileba ar Camovardnila, qalaqadac da sofladac qarTvelebi da osebi Sereulad cxovrobdnen, erT enaze laparakobdnen, Wiric erTi hqondaT da lxinic. amyarebdnen naTesaur urTierTobebs da erTmaneTze ufro sayvareli arc aravin hyavdaT. es keTili urTierToba dResac ganuxrelad grZeldeba saqarTvelos sxvadasxva regionSi, sadac asi aTasze meti osi erovnebis moqalaqe cxovrobs,3 qarTvelebisa da osebis Zmobisa da megobrobis furclebi saukuneebs iTvlis `qarTlis cxovrebaSi~ mematiane jer kidev farnavazis qarTlSi gamefebamde (farnavazi mefobda Zveli welTaRricxvis IV saukunis miwurulsa da III saukunis pirvel naxevarSi) mogviTxrobs sparseli dampyroblebis winaaRmdeg brZolaze, romlis dros qarTvelebma osebic daixmares. es aris pirveli cnoba saerTod CrdiloeT kavkasiaSi laSqris daqiravebis Sesaxeb. aRsaniSnavia, rom qarTvelebi CrdiloeT kavkasiaSi mcxovreb tomebs Soris yvelaze xSirad osebs qiraobdnen. am brZolaSi, rogorc XI saukunis istorikosi lronti mroveli gadmogvcems, maT sparselebi sastikad daamarcxes: `gardamoiyvanes ovsni, da poves erisTavi sparsTai... da mokles igi. da romeli poves sparsi yoveli moswyvides ovsTa da qarTvelTa~4. SemdegSi osebi da lekebi qarTlis gamgeblis azos winaaRmdeg sabrZolvelad gadmohyavs qarTlis pirvel mefes farnavazs, romelmac daxmarebisaTvis egrisis mmarTvels (erisTavs) qujis mimarTa. maT miimxres osebi da lekebi da daamarcxes azo, romelic am brZolas Seewira. farnavazma Seqmna erTiani erovnuli samefo da moawyo misi gamgebloba. man qarTlis samefo calkeul mxareebad dayo da maT gamgeblad spaspets, erisTavebs, spasalarebsa da aTasisTavebs niSnavs. mematianem kargad icis, rom es saganmgeblo mxareebi iqmneboda manamde ukve arsebuli Temebis (teritoriultomobrivi erTeulebis) safuZvelze. `farnavazis cxovrebaSi~ dasaxelebulia 9 saerisTavo mxare, romlebSic Sedis TiToeulSi erTi, ori an sami istoriuli Temi. esenia: 1. margvis (anu argveTis); 2. kaxeTis (sadac Sedioda ori Temi: kaxeTi da kuxeTi); 3. xunanis (gardabnis Temi); 4. samSvildis (Sedis: taSiri da aboci); 5. wundis (Sedis sami Temi: javaxeTi, kola, artani); 6. oZrxis (samcxe da aWara); 7. klarjeTis; 8. egrisis (yofili kolxeTis samefo, romelic `farnavazis cxovrebaSi~ ixsenieba ukve rogorc qarTlis samefoSi Semavali saerisTavo); 9. mecxre saerisTavo iyo samefos centraluri Temi _ Sida qarTli, sadac mdebareobda dedaqalaqi mcxeTa. am Temis gamgebel erisTavs ewo3

r. jafariZe. Signidan gatexili cixe. gaz. `saqarTvelos respublika~, 7 ivnisi, 1991.

4 `qarTlis cxovreba~, roin metrevelis redaqtorobiT, Tb., 2008, gv. 33-34.

52

deboda spaspeti. spaspeti sxva erisTavebis Tavi (ufrosi) da saxelmwifoSi mefis Semdgom meore piri iyo. erisTavebs eqvemdebarebodnen ufro mcire teritoriebis gamgeblebi _ spasalarebi, maT kidev aTasisTavebi.

`qarTlis cxovrebaSi~ ara erTi da ori adgili gvxvdeba qarTvelTa da osTa megobrobaze, rodesac isini yovelTvis erTad hkirTebdnen (utevdnen) mters. qarTlis gaqristianebamde, azorkisa da armazelis mefobis dros, osebi `gardamovides qarTlad, daemegobrnen qarTvelTa... da maradis esreT hkirTebdes qarTvelni da osni~5. amave periodSi mematiane kidev erTxel xazs usvams qarTvelebisa da osebis megobrobas: `iqmnnes moyuare somexni da qarTvelni da ovsni, da samnive erTobiT hbrZodes mterTa~6. oseTTan urTierTobebis ganmtkicebis mizniT xSiria am qveynebis mmarTvel wreebs Soris dinastiuri qorwinebebi. pirveli dinastiuri qorwineba, romelic CvenTvis cnobilia, moxda farnavazis mefobis dros. farnavazma berZnebTan brZolaSi mopovebuli gamarjvebis Semdeg, romelSic osebic monawileobdnen, osTa mefes Tavisi da miaTxova _ `maSin farnavaz misca da¥ misi ovsTa mefesa colad~7. dinastiuri qorwinebebi gansakuTrebiT gaxSirda me-11 saukunidan. bagrat IV-es colad hyavda osis qali borena, giorgi I-is meore meuRle iyo alde, xolo giorgi III-is meuRle _ burduxani. amasTan, Tamar mefis pirveli istorikosis cnobiT daviT aRmaSeneblis erT-erTi qaliSvili oseTSi iyo gaTxovili. qarTveli mematiane gansakuTrebuli siyvaruliT moixseniebs giorgi IIIis cols, Tamar mefis dedas burduxans _ aseTi keTili rZali, ara imitom, rom Tamar mefis deda iyo, qarTlis Tems maSin ara hyoliao. mematianis sityvebiT burduxani `hmatebda sikeTesa dedaTasa sx¢Ta yovliTa, garna Tamaris dedobita, sZali sxua misebri maSin, ara exilva qarTlisa Temsa, da SemdgomiTi _ Semdgomad aqon.~8 Cemi mudariT da biZaCemis avtoritetiTY iqna gadarCenili. me muxlmoyrili vexvewe biZaCems, ar daexvritaT es mzesaviT vaJkaci. is gamoiyvanes xelSekruli. jinsis Sarvali da SiSvel mkerdze xuWuWa Tma, farTe mxrebi da mSvidi saxe ise Svenoda magram poeti ilia kavkazagi (kaCmazovi) qarTveli xalxis didi moamagea. leqsSi `saqarTvelos sagalobeli~ igi wers: `usaqarTvelod me mze ar maTbobs, rogor vimRero usaqarTvelod~. Zmobisa da urTierTerTgulebis gamomxatvelia i. kavkazagis leqsi `saqarTvelosTan erTad~, romelSidac poeti saocari uSualobiT gadmocems Tavis gulis nadebs:

`o, Zvirfaso megobaro!

5

`qarTlis cxovreba~, roin metrevelis redaqtorobiT, Tb., 2008, gv. 61. iqve, gv. 63.

7 iqve, gv. 43.

8 iqve, gv. 484.

6

53

me qarTveli Zmisas lxinSi guli gamixsnia, Rvinoc bevri misvams. masTan erTad Wiric vnaxe, gana marto lxini?... erTgulebiT gadavmTvralvarT, gana marto RviniT?~9 i. kavkazags metad mZime, magram saintereso biografia aqvs. igi adre daoblda. mis mamas Tadeozs javis raionis sofel yevselTaSi mravalsuliani Raribi ojaxi darCa. gaWirvebis Jams maT qarTvelma megobrebma gauwies daxmareba _ 8 wlis ilia aRsaz aRsazrdelad onis raionis sofel zudalSi mcxovreb Zmadnafic vasil jafariZis ojaxSi gaabares. jafariZeebis ojaxi patara ilias mSobliur zrunvas ar aklebda, mas sakuTar SvilebSi ar arCevdnen. rodesac ilia wamoizarda ufrosebis surviliT moxda jafariZeebis vaJis ivanes ZmadSeficva ilia kavkazagTan. am dRidan moyolebuli isini RviZli ZmebiviT cxovrobdnen. SemdegSi ukve cnobilma osma poetma da sazogado moRvawem ilia kavkazagma da damsaxurebulma pedagogma da Jurnalistma ivane jafariZem TbilisSi gaarZeles cxovreba da megobroba. sityvam moitana da aucileblad saWiroa iTqvas Zamdnaficobis institutis Sesaxeb, romelic farTod iyo gavrcelebuli mTielTa cxovrebaSi. es instituti xels uwyobda sxvadasxva erovnebis adamianTa daaxloebas, megobrobas, urTierTpativiscemis grZnobis amaRlebas, tradiciebisa da wes-Cveulebebis urTierTgaTavisebas, urTierTdaxmarebis moTxovnilebis cxovrebis wesad qcevas da sabolood, patiosani, kacTmoyvare da srulyofili pirovnebis Camoyalibebas.

Zmadnaficobis instituts, rogorc Cans, didi warsuli aqvs. Zmadnaficoba jer kidev antikuri xanis kavkasiis xalxebSi farTod yofila gavrcelebuli. tacituss aRwerili aqvs iberielebisa da somxeTis mefeebis Zmadgaficvis scena10. saqarTveloSi xelovnuri danaTesavebis es forma ukanasknel wlebamde SemorCa qarTvel mTielebsa da maT mezobel osebs, qistebs, CeCnebsa da inguSebs Soris. Zmadnaficoba piradi Zmobis garda, mtrebis Serigebas niSnavda, politikuri kavSirebis damyarebasa da ganmtkicebasac gulisxmobda. mTielTa Soris Zmadnaficobis farTod gavrcelebas cxovrebis mZime pirobebic uwyobda xels. sxvadasxva saWiroebis gamo adamianebs mTaSi xSirad uxdebodaT sakmaod saxifaTo gzebis gavla, Ramis gaTevaze zrunva. mTaSi cxovreba bevr xifaTTan iyo dakavSirebuli da Zmadnaficoba saimedo Zala iyo am sirTuleebis dasaZlevad.

9

leqsebis striqonebi citirebulia: s. rexviaSvili. tradiciebi, rogorc cocxali mowmeebi. gaz. `soflis cxovreba~. 20 maisi, 1990.

10 qarTuli sabWoTa enciklopedia, t. 11, Tb., 1987, gv. 279.

54

saqarTvelos mTianeTSi, SeiZleba iTqvas, ar arsebobda ojaxi, romelsac erTmaneTTan an mosazRvre Crdilo kavkasielTa Soris, visTanac xSiri mimosvla uxdeboda, axlo mogabari ar hyoloda. gansakuTrebiT ojaxebiT megobrobdnen mTis raWisa da oseTis mosaxleoba. mTis raWis saojaxo arqivebSi dRemdea Semonaxuli qarTveli da Crdilokavkasiel mTiel mamakacTa da qalTa daZmobilebis amsaxveli fotoebi da werilobiTi masalebi. magaliTad, Wioreli sergo rexviaSvilis mSoblebi da maTi winaprebi ZmadnaficobiT iyvnen dakavSirebuli digorel osebTan. mSoblebis gardacvalebis Semdeg momavali Taoba agrZelebda am tradiciebs. am mizniT 1922 wels wauyvaniaT ymawvili sergo axlo megobarTan (osebi aseT megobarsa da sapatio stumars limans eZaxdnen) xelosanTa amxanagobas, rogorc Segirdi. amxanagobas mamisonis mTa gadaulaxavs da alagiris gavliT oseTis sofel lesqenSi misulan. xelosnebi axlo megobris safarbeg TekaTis ojaxs swvevian da iqve dabinavebulan. ojaxma gulTbilad miiRo qarTveli limanebi, gansakuTrebiT axalgazrda mokeTeebis stumroba gaxarebiaT. qarTvel xelosnebs lesqensa da mis axlomaxlo aulebSi farTo saaRmSeneblo samuSaoebi gauCaRebiaT. sergom SromismoyvareobiTa da xelmarjve ostatobiT male miiqcia ufrosebis yuradReba. Tavisufal dros igi xalxTan axlo urTierTobaSi atarebda, kargad Seiswavla osuri ena, tradiciebi, wes-Cveulebebi. axlo megobris qaliSvils aSiaTas ojaxSi serogsTan daZmobilebis survili gamouTqvams. ufrosebs amis ufleba miuciaT da didi wveulebac gadauxdiaT. am dRidan aSiaTas ojaxSi sergos Sinaka Sinakacad Tvlidnen, xolo mTel aulSi, rogorc sakuTari Svili, ise yofila miRebuli. sergosa da aSiaTas imdenad axlo da-Zmuri urTierToba hqoniaT, rom SemdegSi, roca sergos qaliSvili SeeZina, osi dobilis sapativcemulod, gogonas aSiaTa daarqva. sergosa da safarbegis ojaxebi Wirisa da lxinis moziareebi iyvnen.

1942 wlis TebervalSi sergom jariskacis faraja Caicva da faSistTa winaaRmdeg mebrZolTa rigebSi Cadga. Sin meuRle Tamari da oTxi mcirewlovani Svili darCa. gaWirda umamod cxovreba. raWis soflebSi SimSilma daisadgura. swored am gaWirvebis Jams gaixsenes axlo megobrebi da marcvleuliT maTi daxmarebis imedi gauCndaT. axlo megobrebTan wamsvlelTa rigebSi sergos meuRle Tamari da misi aTi wlis vaJi SoTac aRmoCndnen. Wiorelebi digoris aulebs ewvivnen da yvelam Tavis axlo megobars miakiTxa. Tamarma gaacno Tavi maTTvis kargad cnobil sergos meuRled. gaixares sapatio stumrebis xilviT qalebma (mamakacebi iqac frontze iyvnen wasulebi) da dedaSvils gulTbilad gaumaspinZldnen. isini ori dRe darCnen stumrad da Semdeg ramdenic SeeZloT etarebinaT, imdeni simindis marcvliT gauvses gudebi, romlebic usasyidlod uboZes. amis Semdeg Tamars axlo megobarTan gadasvla kidev orjer mouxda da yovelTvis simindis marcvliT datvirTuli dabrunda Sin da SimSilisagan ixsna ojaxi. sergo frontze daiRupa. misi STamomavlebi dResac didi madlierebiT igoneben keTili adamianebis maTze zrunvas11. osi xalxis gamoCenili Svili, osuri literaturis fuZemdebeli, kosta xeTagurovi (xeTagaTi) qarTveli da osi xalxebis mravalsaukunovani istoriuli megobrobis didi damfasebeli iyo. mas axlo, megobruli urTierToba 11

s. rexviaSvili. dasax. naSromi.

55

hqonda gamoCenil qarTvel moRvaweebTan. igi didad afasebda qarTveli eris kulturas, mis mwerlobas _ ilia WavWavaZis, akaki wereTlis, iakob gogebaSvilis, vaJa-fSavelas, aleqsandre yazbegis Semoqmedebas. kosta xeTagurovi uaRresad Sewuxda, rodesac gaigo saSinel gaWirvebaSi myofi aleqsandre yazbegis avadmyofoba. man saSinlad ganicada misi umweo mdgomareoba. igi aRaSfoTa am didi mwerlis, `SesaniSnavi nawarmoebebis~ avtorisadmi Cinovnikebis usulgulo damokidebulebam. amis Sesaxeb man 1893 wlis 3 maiss gazeT `severni kavkazis~ redaqcias werili gaugzavna. `mowyaleo xelmwifev batono redaqtoro! nu metyviT uars Tqvens gazeTSi movaTavso qvemoTmoyvanili: yvela, vinc cotaodeni interesdeba kavkasiis moRavweebiT, sakmaod gaigonebda da waikiTxavda qarTveli mwerlis aleqsandre yazbegis sastik xvedrze. magram yvela, vinc ramdenadme icnobs sinamdvileSi am saxalxo momRerlis sagvareulo kavSirebs, ar SeiZleba daeWvdes mis Sesaxeb mowodebul cnobaTa simarTleSi. amis gamo vbedav mivmarTo umorCilesi TxovniT mweral sandros uaxloes naTesavebs uaryon an daadasturon `tiflisski listokis~ 94-e nomerSi dabeWdili ukanskneli cnoba, sadac statiaSi `ori jildo~ saubaria imis Sesaxeb, rom mas (aleqsandre yazbegs), waerTva RvTis Zvirfasi saCuqari, SeiZleba imitom, rom sakmaod bevri misca Tavis xalxs, da imyofeba ra SeSlilTa saxlSi, yazbegi saerTo palataSia sxva SeSlilebTan erTad, ikvebeba, rogorc uRatakesi kaci, ara aqvs iseTi arsebiTi saWiroebis ram, rogoric aris Cai da iseTi umniSvnelo siamovneba, rasac warmoadgens papirosi... mas ar SeuZlia gadaixados saavadmyofos xarjebi da dRe-dReze, rogorc usargeblo nivTs, gamoagdeben quCaSi... nuTu aleqsandre yazbegs, romlis SesaniSnav nawarmoebebs udidesi siamovnebiT kiTxuloben, romlis mamis brwyinvale saxlSi uamrav xalxs upurmarilia, iseTi `jildo~ unda xvdes wilad, rom quCa-quCa iaros da sadme Robis Ziras SimSiliT mokvdes?! umorCilesad vTxov baton redaqtorebs da sxva kavkasiur gamocemebs gadabeWdon es werili.~12 kosta xeTagurovma weriliT sazogadoebasac Seaxsena, rom am didi mwerlisadmi meti yuradRebis gamoCena iyo saWiro. kosta xeTagurovs gansakuTrebuli axlo megobroba akavSirebda `Tergis olqis mTielTa Soris ganaTlebisa da teqnikuri codnis gamavcelebeli sazogadoebis~ pirvelad TavmjdomaresTan mixeil yifianTan. maTi urTierToba da megobroba simbolurad gamoxatavda qarTveli da osi xalxebis urTierTobas. mixeil yifianma bevri ram gaakeTa oseTSi saskolo ganaTlebis ganviTarebisaTvis. rogorc t. sariSvili aRniSnavs, m. yifiani `os xalxs, Tergis olqis mkvidr mosaxleobas udides daxmarebas uwevda pirveldawyebiTi saxalxo skolebis qselis gaSlis, mSobliur enaze swavla-ganaTlebis dafuZnebis, os moswavleTaTvis saerTo sacxovreblebis aSeneba-mowyobis, `sazogade-

12

Хетагуров К. Собтание сочинений в пяти томах, т. IV, Москва, 1960, с. 7.

56

obis~ xarjze stipendiantebis Senaxvis, dedaenaze saanbano wignebis gamocemisa da saerTod, adgilobriv mosaxleobaSi codnis gavrcelebis saqmeSi.~13 m. yifiani, romelic samSoblodan gandevnili oseTSi cxovrobda da iqve gardaicvala, axlos gaecno osi xalxis cxovrebas, maT dabeCavebul yofas da gamosca wigni `yazbegidan ialbuzamde~, romelSic sainteresod aRwera osi xalxis duxWiri cxovreba. k. xeTagurovma uaRresad ganicada m. yifianis gardacvaleba. man ramdenime leqsi miuZRvna megobris xsovnas. am leqsebSi igi didi gulistkiviliT aRniSnavda oseTze Seyvarebuli Rirseuli Svilis dakargvas, `vinc mokrZalebuli qarTvelis saxiT nergavda keTils da borots hgmobda.~ mis erT-erT leqss, romelic megobris kubosTan warmoTqva, amSvenebs aseTi striqonebi:

`dedisebr Cveni mxare Seitkbe, Sens gulSi hqonda maSvrals alagi; Cven ra pativiT gadagixadoT, riT davafasoT Seni amagi.

mamebi bavSvebs anderZs gadavcemT: gulSi ataron Seni saxeli, Cven ki, vai, rom Sens Semdeg dagvrCa mwuxareba da mware naRveli!~14

k. xeTagurovi did pativs scemda gamoCenil qarTvel pedagogs da sazogado moRvawes i. gogebaSvils, romlis mier sxvadasxva erovnebis bavSvebisaTvis dawerili rusuli enis Sesaswavli saxelmZRvanelo `russkoe slovo~, analogiur saxelmZRvaneloebs Soris, mTel ruseTis imperiaSi aRiarebuli iqna, rogorc yvelaze saucxoo da niWierad Sedgenili. amasTan dakavSirebiT 1901 wels k. xeTagurovi werda: `mimdinare zafxulSi CrdiloeT oseTis saeklesio-samrevlo skolebis maswavlebelTa yriloba saskolo cxovrebis metad mniSvnelovan sakiTxebs Seexo. cotad Tu bevrad gamosadegi saxelmZRvaneloebis uqonlobis gamo yrilobam daadgina osur skolebSi SemoRebuli iqnas iakob gogebaSvilis rusuli enis cnobili saxelmZRvanelo _ russkoe slovo.~15 metad sainteresoa cnobili qarTveli kompozitoris dimitri arayiSvilis, romelmac siWabukis wlebi Crdilo kavkasiaSi gaatara, Sexvedra kosta 13

citirebulia: g. RuduSauri. qarTveli da Crdilo kavkasieli xalxebis kulturuli urTierToba. Tb., 1985, gv. 94.

14 k. xeTagaTi. rCeuli leqsebi da poemebi. Tb., 1989, gv. 70.

15 Хетагуров К. Собрание сочинений в пяти томах, т. IV, М., 1960, с. 292.

57

xeTagurovTan. amis Sesaxeb moTxrobilia kompozitoris erT-erT gamouqveynebel xelnawerSi `osuri xalxuri musikis Sesaxeb~, romlis Taobaze cnobas gvawvdis t. sariSvili. d. arayiSvili wers: `rac Seexeba osur vokalur musikas, masTan saqme mqonda 1902 wels, rodesac vladikavkavSi davbrundi saqarTveloSi didi xnis mogzaurobis Semdeg. aq, sxvaTa Soris, me viyavi os poet kosta xeTagurovTan, romelTanac mimiyvana Cemma Zvelma amxanagma vladikavkavelma fotografma aleqsandre janaevma. patara, gamxdarma da axaluxSi gamowyobilma kostam, romelsac maRali kavkasiuri qudi exura, migviwvia oTaxSi da is Zlier gaaoca Cveni mgzavrobis mizanma. igi arafriT moeloda, rom osuri simRera vinmes rodesme daainteresebda, magram aseTi piri Cemi saxiT iqve iyo. manac Tavis mxriv aRgviTqva daxmareba, simReris Caweraze daswrebasac dagvpirda (me Caviwere fonogramiT), magram ver movida.16 d. arayiSvilis am mogonebidan Cans, rom mas Svidi osuri simRera Cauweria da moskovSi wauRia. metad sainteresoa is faqtic, rom qarTveli kompozitori did Sefasebas aZlevda poetis leqsebs. kosta xeTagurovis leqsze `mTieli qalis sikvdili~ d. arayiSvili werda: es gulwrfeli da Rrma leqsi kostam dawera, Cemi Zmis sityvebiT, mSobliur aulSi, eqspronatad, mTieli qalis dasaflavebaze.~ romansebi `mwyemsis simRera~ da `mze aRar brwyinavs~, pirvelad qarTuli saopero xelovnebis didostatma vano sarajiSvilma Seasrula.17 ganuwyvetelma Sromam, gadasaxlebaSi gatarebulma wlebma poets janmrTeloba naadrevad Seuryia da igi 1906 wels 46 wlis asakSi gardaicvala. poeti erT-erT leqsSi TviTonve aRniSnavda: `rogor vwvalobdi oboliviT utyvad da wynarad~ da sinanuliT dasZenda: `TanagrZnobisac arasodes migvrZnia eSxi, diax, movxucdi marTlac ukve!~18 k. xeTagurovis gardacvalebam didad daamwuxra mTeli kavkasiis xalxebi. mis cxedars, mSobeli xalxis garda, didi gulistkiviliT gamoeTxovnen qarTveli, rusi, somexi da sxva moZme erebis warmomadgenlebi. gansakuTrebiT gulSiCamowvdomi STagonebuli sityva warmoTqva kosta xeTagurovis saflavze gamoCenilma qarTvelma pedagogma l. bocvaZem: `samudamod Sewyda simarTlis, Tanasworobisa da Tavisuflebis mociqulis xma. Zvirfasi kavkasiis ciskidurze gauCinarda erTi Suqura varskvlavi, romelic Tavis naTel sxivebs afrqvevda mSobliuri mxaris yvela tevrsa da saxls... Seni xsovna arasodes waiSleba Seni xalxisa da Seni nacnobi da axlobeli qarTvelebis gulSi, romlebic yovelTvis xedavdnen SenSi naTeli azrebisa da ideebis Tavdadebul mociquls.~19 dasasruls unda aRiniSnos, rom kosta xeTagurovis Semoqmedebas didi yuradRebiT ekideboda qarTveli sazogadoeba ilia WavWavaZis meTaurobiT, rasac saarqivo masalebic metyvelebs. sagulisxmoa, rom kosta xeTagurovma

16

t. sariSvili. kosta xeTagurovi da qarTveli inteligencia. gaz. `litereaturuli saqarTvelo~, 13 oqtomberi, 1989.

17 iqve.

18 k. xeTagaTi. rCeuli leqsebi da poemebi. Tb., 1989, gv. 121-122.

19 citirebulia: Абаев В. Д. Дружба, Сталинир, 1947, с. 33-34.

58

leqsTa krebulis `iron fandiris~ (`osuri qnari~) gamocemiT `mtkice safuZveli Cauyara da gza dauloca farTo istoriul sarbielze osur enasa da literaturas.~20 poetis krebuls pirveli gamoexmaura ilia WavWavaZis `iveria~, (# 136, 1899), sadac vrceli werili moaTavsa qarTuli kulturis cnobilma mkvlevarma al. xaxanaSvilma. man sazogadoebas gaacno poetis maRali moqalaqeobrivi mrwamsi da am krebulis didi mniSvneloba osuri kulturis, misi enisa da literaturis ganviTarebisaTvis. osi xalxis cxovrebaSi mniSvnelovani roli iTamaSa Tbilisma, romelic ruseTis mier saqarTvelos mierTebis Semdeg gaxda mTeli kavkasiis administraciuli, ekonomikuri da kulturuli centri. osi gamoCenili moRvaweebis mTelma pleadam Tbilisis sasuliero saswavlebelSi miiRo im droisaTvis soliduri ganaTleba. maT Soris iyvnen: i. ialRuziZe, a. kolievi, v. coraevi, b. gatievi, s. mamitovi, a. gatuevi, z. jioevi. g. sanakoevi, p. jukaevi, m. suxievi, g. CoCiSvili da mravali sxv.21 Tbilisis sasuliero seminariis kursdamTavrebulebma didi saganmanaTleblo muSaoba gaaCaRes da mniSvnelovani wvlili Seitanes osi xalxis kurturul cxovrebaSi, qarTveli da osi xalxebis daaxloebaSi. magaliTad, zurab jioevi sistematurad aqveynebda statiebs TbilisSi osi xalxis cxovrebis Sesaxeb. mas yovelTvis mWidro kavSiri hqonda TbilisTan, sadac ganaTleba miaRebina sam vaJiSvilsa da oTx qaliSvils. z. jioevis aTobiT STamomavali muSaobda TbilisSi, moskovSi, leningradSi, orjonikiZeSi, stalinirSi profesorebad, mecier muSakebad, inJinrebad. vasil coraevma muSaoba daiwyo vladikavkazis sasuliero saswavlebelSi, xolo Semdeg muSaobda Tbilisis sasuliero seminariaSi. masTan erTad am saswavlo dawesebulebebSi osuri enis maswavleblebad muSaobda cnobili qarTveli mwerali daniel WonqaZe, romelTanac v. caroevs didi megobroba akavSirebda. maT erTad Seagroves osuri zepirsityvierebis nimuSebi.

Zveli Taobis inteligenciis warmomadgenlebs, romlebmac ganaTleba TbilisSi miiRes, ekuTvnis cnobili osi pedagogi da sazogado moRvawe petre Tedeevi. igi iyo gasuli saukunis dasawyisSi TbilisSi moqmedi kuturul-saganmanaTleblo sazogadoeba `ruxs~-is (sinaTle) daarsebis mTavari organizatori da TbilisSi pirveli osuri gazeT `nog card~-is (`axali cxovreba~) redaqtori. osi inteligenciis warmomadgelebi, osi moRvaweebi qarTuli kulturis didi damfaseblebi da moamageebic iyvnen. me-19 saukunidan dawyebuli isini qarTul wignebs, qarTveli mwerlebis nawarmoebebs Targmnidnen osur enaze, uSualod monawileobdnen saqarTvelos kulturul cxovrebaSi. kerZod, alixan ardasenovma saqarTveloSi Tavisi muSaobis periodSi dawera cnobili narkvevi `svaneTi da leCxumi~, romelic gamoqveynda 1890 wels Tbilisis gazeT `novoe obozreniis~ eqvs nomerSi.22

20

Salva gozaliSvili. xalxTa Zmobis mrwamsiT. gaz. 'komunisti', 25 oqtomberi, 1989.

21 Абаев В. Д. Тбилиси и Осетия. Тбилиси, 1959, с. 13.

22 iqve, gv. 16-17.

59

gasul saukuneSi SoTa rusTavelis `vefxistyaosani~ osur enaze Targmna SesaniSnavma mweralma da pirovnebam giorgi besTauTma. man Tbilisis saxelmwifo universiteti daamTavra qarTul enaze. igi qarTveli xalxis, misi istoriis didi damfasebeli da moWirnaxule iyo. misi studentobis megobari zurab lomiZe (erTmaneTi 1952 wels universitetSi gaicnes) igonebs mis sityvebs: `kidev kargi es ori xalxi istoriam erTmaneTs Seaxvedrao. ar meguleba ori sxvadasxva eri ase axlos yofiliyos erTmaneTTan, ase gadabmuli bediT, warsuliT Tu awmyoTio.~23 giorgi besTauTi universitetSi swavlis periodSi leqsebs mxolod qarTulad werda. mexuTe kursidan daiwyo osurad wera. man qarTulad aametyvela kosta xeTagurovi, xolo osurad _ SoTa rusTaveli, nikoloz baraTaSvili, ilia WavWavaZe, akaki wereTeli. igi iyo xidi or literaturas Soris. man ise kargad icoda osuri da qarTuli enebi, rom `vefxistyaosanis~ SesaniSnavi Targmani dautova STamomavlobas. isev megobris mogonebidan: `Tu rame SemiZlia da sanam rame SemiZlia, me Cem xalxs da mis literaturas unda movaxmaroo~ _ miTxari da, raoden moigo osurma literaturam! qarTulma literaturamac. ar gewyinos, Cemo giorgi, da Cem da Sen `vefxistyaosans~ mravali aTeuli wlebis manZilzec, Tu meti ara, ver eRirseboda aseTi simaRle osur enaze. iqneb niSandoblivic iyo, rom swored Sen gaxdi didi ivane maCablis premiis erT-erTi pirveli lauriati.~24 . msoflio saxelis mqone osi mecnieri, saqarTvelos didi megobari vasil abaevi jer kidev 1989 wels aRniSnavda: `ruseTis imperiis demontaJi gardauvalia. Tu saqarTvelo am imperias gamoeyofa da damoukideblobas moipovebs, es cudi ki ara, kargi iqneba, rogorc qarTvelebisaTvis, aseve respublikaSi mcxovrebi sxva xalxebisaTvis. mTavaria, es xalxebi ki ar gaiTiSon, mtrulad ki ar ganewyon erTmaneTis mimarT, piriqiT, unda SekavSirdnen da erT mTlianobaSi gaerTiandnen... respublikam unda izrunos mis SemadgenlobaSi myof xalxebze~25. ra Tqma unda, am azris matarebeli qarTveli da osi inteligenciis bevri warmomadgeneli iyo, filologiis mecnierebaTa doqtori olRa Tedeeva werda: Cemi azriT, Crdilo oseTidan samaCabloSi Camosul osebs xizani sityva esadageba, radgan isini gaWirvebis dros saqarTvelom Seixizna, miwebic uboZa da uTxra: `icxovreT, iSromeT da gamravldiTo~. imravla Cemma xalxma, aRar daetia samaCabloSi da ager, sul cota xnis win _ gasuli saukunis meore naxevridan mTelma qarTlma da kaxeTma gulRiad gauRo karebi osebs da saukeTeso miwebze kompaqturadac daasaxla. ai, iq macxovrebel osebs raRa vuwudoT? xevsurulsa, mTiulursa da moxeur dialeqtebSi: xizani aq niSnavs `ojaxi, ojaxis wevrebi~. diax, Cven saqarTvelom, am didma ojaxma, jer Segvixizna, Semdeg ojaxis wevrebadac gvaqcia da ufro metadac mogvefera, vidre sakuTar Svilebs _ qarTvelebs.

23

z. lomiZe. Ria werili giorgi besTauTs. gaz. `literaturuli saqarTvelo~, 17 noemberi, 1989.

24 iqve.

25 v. abaevi. Zmobis garda sxva gza ara gvaqvs, gaz `axalgazrda komunisti~, 4 noemberi, 1989.

60

osurSi natvrisTvals `Txovnis mZivi~ (`ciqurai fardig~) ewodeba. hoda, Camosaxldnen Tu ara osebi saqarTveloSi, ki ara natruloben, Txouloben da qarTvelebic yvelafers usruleben: _ olqis statusi? _ inebeT! _ cxinvali dedaqalaqad? _ ki, batono! da amas mohyva pedagogiuri da kvleviTi institutebi, Tavisi beWdviTi organoebiT, samedicino da samxatvro saswavleblebi, Teatrebi, ansamblebi, umaRlesSi Sesasvleli limitebi, aspirantebi, disertaciebi, xarisxebi, wodebebi. _ yvela ocneba ausrulda Cems xalxs, ra siTbo da siyvaruli ifrqveoda maTgan qarTvelebis mimarT; rogor amiCuyda guli sixarulisagan, roca astafievis veragobiT ganawyenebulma qarTvelebma moskovis Tavyrilobaze darbazi datoves da ra erTgulad aubes mxari maT osma mwerlebma. es xom cota xnis win iyo?! exla raRa mogdiT, Cemo Tanamemamuleno: vinmem Tu libri agikraT, mexsierebis Zafi raRam gagiwyvitaT? rogor ahyeviT umecarTa da becTa ambiciebs?

Tqven mogmarTavT Cemo yofilno mowafeno, maZieblebo da disertaciadaculebo: gabaraevo kolia, texovo Cermen, xugaevo ilia, filievo gacir, medoevo bobolka, jioevo Jenia, filievo musa, jabievo zaurbeg, jusoevo klava, biazirovo aleqsandre, cxovrebovo valiko, vanievo vladimer, Tedeevo geras, qaloevo dina, fuxaevo larisa, cxovrebovo lizav, xedavT, ramdeni xarT? Tqven xom osebis inteligenciis umravlesoba xarT?! me xom gicnobT yvelas kargad, me xom vici, rom Tqven bevri ram SegiZliaT xalxis dasawynareblad, samarTlianobis aRsadgenad, vigindaraTa TareSis aRsakveTad, ras gaCumebulxarT? siCume xom igive Ralatia!.. saocaria pirdapir..., rom im xalxis miwa-wyali, romelmac Segixizna, Segivrdoma, gaasxviso da isedac ukidegano ruseTs nobaTad miarTva~26. am striqonebis avtori osia, did Seuracxyofad miviRebdi, qarTvelma qarTulad rom ar mommarTos, an piriqiT, qarTvel kacs sxva enaze vesaubro, Tu ara qarTulad. viyoT gulwrfelni. vifiqroT momavalze. gavixedoT win. qarTvelebi da osebi, marTlac, erT salocavSi vloculobdiT, Wirsa da lxins erTmaneTSi viziarebdiT, gasayofi araferi gvqonda. axla ki xelovnurad vagebT kedels erTmaneTs Soris, maSin rodesac aseTi kedlebi Cvens Tvalwin daingra da ingreva. gansakuTrebiT SeSfoTebas gamoTqvamdnen Sereuli, qarTul-osuri ojaxebis warmomdagenlebi. aseTebi ki aTiaTasobiT iyo. gaZlierebuli antiqarTuli propagandis gamo Sereuli ojaxebis nawili daingra da gaubedurda.

Sereuli ojaxis warmomadgenlebi, Tu ase gagrZeldeboda, winaswar grZnobdnen mosalodnen did safrTxes da gonierebisaken mouwodebdnen os separatistebs, `adamon nixasis~ wevrebs, romelTa kiserze mniSvnelovanwiladaa is tragedia, rac yofil olqSi da mTel saqarTveloSic datrialda. erT-erTi osi arsebuli mdgomareobiT SeZrwunebuli acxadebda: `RmerTma ar qnas, gvajobos eSmakma da daverioT erTmaneTs... sasroleTSi vin avirCio miznad... Cemi qarTveli deda, Tu... Cemi osi Svilebi~. marTlac, Sinagani grZnobiTaa nakar-

26

o. Tedeeva. ra mogdiT Cemo Tanamemamuleebo? gaz. `literaturuli saqarTvelo~. 1 dekemberi, 1989.

61

naxevi zeinab xarebovas sityvebi: `me, mamiT osi, dediT _ qarTveli, davibade da gavizarde Sua qarTlis erT lamaz, patara, qarTul sofelSi. Cems sofelSi mxolod mamaCemi iyo osi. Cven vcxovrobdiT dedis mSoblebTan. mamaCemi bavSvobidan oboli iyo. igi biZasTan izrdeboda da roca daojaxda, daqiravebul binaSi dauwyia cxovreba, Cems bebias da papas SescodebiaT. wauyvaniaT siZe-qaliSvili TavianTTan, miuciaT saxlic da nakveTic, miuRiaT rogorc sakuTari Svili da ase vcxovrobdiT qarTul sofelSi...

erovnebiT oss sulac ar miSlis xels vcxovrobde saqarTveloSi.. rogor unda SeuerTdnen Crdilo oseTs, Cvenze Tu ufiqriaT im `vai osebs?..~ Cven dagvanebeT Tavi, Cven magivrad nu laparakobT, Tqven azrebs yvela oss nu axvevT Tavs. Cven aravisTan SeerTebas ar viTxovT.~27 (1 z. xarebova. Zvirfaso redaqcia!.. gaz. `litereturuli saqarTvelo~, 17 noemberi, 1989.) profesori ioseb megreliZe igonebs: `magondeba TbilisSi mcxovrebma elioz jioevma cxinvalSi rogor Camoiyvana akaki xorava da akaki vasaZe. qalaqis TeatrSi maTTan gamarTuli Sexvedris Semdeg eliozma maT umaspinZla Tavis sofelSi xodSi, erTi axloblis ojaxSi. sadRegrZeloebSi qarTvelebsa da osebze daiwyes laparaki. ojaxis ufrosma, glexma osma Tqva: me coli qarTveli myavs, osebs amravlebs; Cemi da qarTvelis colia, qarTvelebs amravlebs, erTni varT. Tqven _ inteligentebi nu gvTiSavTo!~28 am naTqvamSi udavod aris simarTlis marcvali. swored qarTvelebma da osebma unda gadavarCinoT Cveni warsuliT, Cveni winaprebis mecadineobiT mopovebuli erToba, siyvaruli, sulieri siaxlove da Cveni momavali cxovrebis Senobac am grZnobiT _ megobrobiTa da ZmobiT avamaRloT.

konfliqtis anatomia

kavkasiaSi SeiaraRebuli konfliqtebi xSirad moixsenieba rogorc eTnikuri konfliqtebi, rac mTeli sisruliT ar gamoxatavs am konfliqtebis bunebas. eTnokonfliqtebma mniSvnelovnad Seaferxa kavkasiis, gansakuTrebiT samxreT kavkasiis ganviTareba. konfliqtebis sawyis etapze ekonomika mTlianad moiSala. SeiaraRebulma Setakebebma aTeuli aTasobiT admaianis sicocxle Seiwira, aseuli aTasobiT adamiani kidev ltolvili da iZulebiT adgilnacvali piri gaxda.

27

z. xarebova. Zvirfaso redaqcia!.. gaz. `litereturuli saqarTvelo~, 17 noemberi, 1989.

28 i. megreliZe. megobrobaa Cveni gza da xidi. gaz. `Tbilisi~, 30 ivnisi, 1990.

62

1992 wels vaSingtonSi, radiosadgur `amerikis xmis~ saaqto darbazSi Catarda konferencia sabWoTa kavSirSi arsebul mdgomareobaze. konferenciaze vrclad isaubres saqarTvelos Sesaxebac. am Temaze isaubra cnobilma amerikelma sovetologma, profesorma viqsmanma, romelmac konferenciis Semdeg micemul interviuSi aRniSna: `eWvi ar aris, rom qarTvelebisaTvis Zalze mniSvnelovania samxreT oseTis problema. es saqarTveloa. osebma gadmolaxes saqarTvelos sazRvari. qarTvelebma Seifares osebi... saerTod, ismis kiTxva: ratom gaCnda es problema. araferia imaze naTeli, rom samxreT oseTi saqarTveloa~.29

saqveynod cnobilma osma mecnierma v. abaevma, romelic moskovSi moRvaweobda, gamoaqveyna statia `samxreT oseTis tragedia~. man istoriul realobebze dayrdnobiT obieqturad Seafasa Seafasa 1990-iani wlebis dasawyisSi `samxreT oseTSi~ mimdinare procesebi. igi aRniSnavda: `minda viyo obieqturi da gavarkvio iyo Tu ara osebis mxridan raime naCqarevi, moufiqrebeli moqmedebebi, romlebmac provokaciis mowyobiT gaamwvaves dapirispireba da unda gamovtyde, rom aseTi moqmedebebi iyo. mxedvelobaSi maqvs suverenitetis gamocxadeba, romelic mTlianad orientirebuli iyo moskovze, perspeqtivaSi samxreTi da CrdiloeTi oseTis gaerTianebiT. samxreTeli osebis miswrafeba Tavis CrdiloeTeli Tvistomebisaken adamianurad gasagebia, magram geopolitikuri planiT es Secdomaa. kavkasiis mTavari qedi _ bunebrivi sazRvaria saqarTvelosa da oseTs Soris, da am sazRvris moSlis yovelgvari mcdeloba gamoiwvevs permanentul konfliqtur mdgomareobas qarTvelebsa da osebs Soris. imisTvis, rom aRvadginoT tradiciuli megobruli urTierTobebi or xalxs Soris, upirveles yovlisa, saWiroa davamTavroT saubari saqarTvelodan samxreT oseTis gamoyofis Sesaxeb. saqarTvelos arc erTi xelisufleba amas arasodes Seurigdeba da marTalic iqneba~. misive azriT, samxreT oseTi unda ganTavisufldes butaforiuli `suverenitetisagan~30. evrosabWos rezoluciis Tanaxmad, omis Sedegad 192 aTasi adamiani iZulebiT gadasaxlebulia, xolo 300 adamiani daiRupa da daaxloebiT 500 daiWra `samxreT oseTisa~ da ruseTis da 364 daiRupa da 2234 daiWra saqarTvelos mxridan. ukanasknelma wlebma kidev erTxel dagvarwmuna, rom mtrobas, sisxlisRvras, erTmaneTis interesebis ugulebelyofas sikeTe arasdros da aravisTvis moutania. ra Tqma unda, dapirispireba sikeTes ar moutans arc qarTvelebs da arc osebs, romelTanac Cven mWidrod gvakavSirebs saerTo tradiciebi, wes-Cveulebebi, materialuri da sulieri kultura da, rac mTavaria, sisxlismieri naTesaoba. sayovelTaod cnobilia, rom TbilisSi yvelaze xSiri iyo qarTul-osuri qorwinebebi.31 aseve xSiri iyo aseTi qorwinebebi mTel saqarTveloSi. aseTi qorwinebebis Sedegad Seqmili ojaxebi, rogorc wesi, Tanabrad efuZneba qarTul da osur kulturas. cxadze ucxadesia, rom dapi29

citirebulia: a. sonRulaSvili. `samxreT oseTi~ saqarTveloSi?! Tb., 2009, gv. 90-91.

30

Абаев В. Трагедия Южной Осетии: путь к согласию. «Независимая газета» от 22 январия 1992г, №13.

31 Сусоколов А. Межнациональные браки в СССР, М., 1987, с. 47.

63

rispireba ar Sedis ori moZme xalxis arc pilitikur, arc ekonomikur da arc kulturul intersebSi, rogorc mTlianad saqarTvelo warmoadgens erTian, ganuyofel organizms, ise cxinvalis regioni ganuyofelia danarCeni saqarTvelosagan, misi ekonomika _ saqarTvelos ekonomikisagan, erTianobis gareSe SeuZlebelia TaviT cxinvalis keTildReoba. am WeSmaritebis mowinaaRmdegeebi qarTveli da osi xalxis mterebi arian, romlebic cdiloben Tavs moxveuli politikuri konfliqti eTnikur konfliqtSic gadazardon. xom yvelasaTvis naTelia, rom es konfliqti gareSe ruseTis reaqciuli Zalebisa da erTi muWa adgilobrivi separatistebis mier aris inspirirebuli. miuxedavad imisa, rom Cvens Taobebs uaRresad rTul da winaaRmdegobebiT savse epoqaSi mouwiaT cxovreba, rusi da qarTveli xalxebis, Cveni inteligenciis, mecnierebis, mwerlebis, xelovnebisa da kulturis moRvaweTa megobroba samagaliTod darCeba STamomavlobas. dResac, am daZabuli viTarebis Jams, qarTvel xalxs veravin daswamebs rusi xalxis mimarT upativcemulobas. gvjera, rom aseTive grZnobiTaa ganwyobili Cvens mimarT rusi xalxi. amitom did imeds vamyarebT ruseTze. sakmarisia man gamoiCinos keTili neba _ Seuwyvitos separatistebs politikuri, ekonomikuri da, rac mTavaria, samxedro mxaedaWera, uari Tqvas yovelgvari konstituciuri da saerTaSoriso samarTlis normebis darRveviT afxazeTisa `samxreT oseTis~ aRiarebis Sesaxeb miRebul gadawyvetilebaze, romelic, Cveni azriT, cxel gulze iqna miRebuli, rom konfliqti umalve amoiwureba da yvelaferi mSvidobianad dalagdeba. es ruseTis interesebSic Sedis: mSvidobiani kavkasia erTnairad gvWirdeba qarTvelebsac, osebsac da rusebsac. bedma gvarguna samudamod erTmaneTis mezoblad cxovreba da `xsovnis mqone STamomavlobas~ siyvaruli gzad da xidad unda davutovoT. qarTveli da osi xalxebis mravalsaukunovani, tradiciuli megobroba, moyvroba da urTierTnamSromloba seriozuli gamocdis winaSe aRmoCnda, rac Cvens xalxebs Tavs moaxvies gareSe Zalebma. es Zalebi, romlebic namdvilad ar arian arc osi da arc qarTveli xalxebis megobrebi cdiloben, xeli SeuSalon “Catexili xidis” aRdgenas, risTvisac qmnian siyalbesa da sicrueze agebul `ideologias”. saqarTvelom mniSvnelovani roli iTamaSa aRmosavleTSi qristianobis SenarCunebaSi. amas ucxoeli mecnierebic aRiareben. germaneli mecnieri k. koxi, romelmac 1836 wels imogzaura saqarTveloSi, aRniSnavda: `rodesac irgvliv berZnebi da mcire azielebi TandaTan islamis rjuls iRebdnen, qarTvelebi da somxebi (naklebad), TavianTi mamapapuri rwmenis erTgulni rCebodnen. aRmosavleTSi qristianoba sruli ganadgurebisagan maT gadaarCines”.32 sparseli istorikosebis cnobiT, Temurlengi did gakvirvebas gamoTqvamda imis Taobaze, rom saqarTveloSi muslimanuri qveynebis garemocvaSi rogor SemorCa qristianuli sarwmunoeba. igi iqadnida, rom usaTuod gamoasworebda winaparTa mier daSvebul am Secdomas da bolos mouRebda am umsgavsoebas.33 Temur lengis brZanebiT ZurZukeTSi (qarTul istoriul wyaroebSi inguSebi ZurZukebis saxeliT arian cnobilni) `amieridan ar unda 32 33

k. koxisa da o. spenseris cnobebi saqarTvelosa da kavkasiis Sesaxeb. Tb., 1981, gv. 171-172. k. tabataZe, dasax. naSromi, gv. 249.

64

eswavlaT qarTuli wignebi~, rac qristianul-marTlmadidebluri religiis miviwyebas niSnavda.34 Temurlengma SeZlo CrdiloeT kavkasiis xalxebis, maT Soris, osebis nawilis gamusulmaneba.

Cven, qarTvel da os xalxebs, romlebsac gmiruli istoriis didi warsuli gvaqvs, didi qartexilebi gamogvivlia da Cveni erovnuli suli 21-e saukunemde mogvitania, unda gveyos sibrZne mter-moyvare, mtyuan-marTali gavarCioT da Sesandobari erTmaneTs SevundoT. istoria samarTliania. adre Tu gvian is yvelas Tavis gzas da Tavis adgils miuCens. amitom saWiroa droze davfiqrdeT, gaverTiandeT, radganac sabolood Cven yvela mainc erTad viqnebiT da erTad vicxovrebT.

osebi saqarTveloSi

Tanamedrove istoriografiaSi aRiarebulia, rom osTa winaprebi sarmatuli warmoSobis iranulenovani momTabare alanuri tomebi iyvnen. amave dros mecnierebaSi sxva mosazrebacaa gamoTqmuli, romlis Tanaxmad alanebi ara iranulenovanni, aramed erT-erTi Turquli modgmis xalxi iyo. axlaxan qarTul istoriografias Seemata profesor r. TofCiSvilis saintereso naSromi, sadac ganxilulia osTa winapari alanebis Tavdapirveli gansaxlebis areali da alanebis roli osTa eTnogenezis procesSi. wigns did Rirsebas matebs is faqti, rom avtori mniSvnelovanwilad eyrdnoba katalonieli istorikosis avgusti alemanis naSroms, romelmac alanebisa da maTi monaTesave tomebis Sesaxeb msoflioSi arsebuli yvelaenovani wyaro moiZia, Targmna da saTanado komentarebiT gamosca. yvela wyaros Tanaxmad alanTa eTnogenezi kavkasiidan Zalian Sors moxda da hunebis Semosevamde (IV saukunis 70-iani wlebi) maTi gansaxlebis areali mxolod evraziis vrceli stepebi iyo. amis Semdeg ikaveben isini CrdiloeT kavkasiis velebs.

Tanamedrove osebis erT-erTi winaprebis, iranunelovani alanebis eTnogenezi Sua aziis teritoriaze moxda. axali welTaRricxvis pirveli saukunidan alanebi dasavleTis mimarTulebiT iwyeben moZraobas da momTabareoben Tanamedrove samxreT ruseTisa da ukrainis stepebSi. IV saukunis 70-ian wlebSi maT samomTabareo areals, kaspiis zRvis CrdiloeTi teritoriidan azovis zRvamde, hunebi Semoesivnen. amis Semdeg alanebis nawili dasavleT evropis mimarTulebiT midis saTareSod hunebTan da sxvadasxva germanul tomTan erTad da sabolood evropelebs mTlianad Seerivnen. alanebis nawili dunaimde afarToebs samomTabareo areals, nawili kidev CrdiloeT kavkasiis dablobSi saxldeba da qmnis saxelmwifoebriv warmonaqmns, romelTanac saqarTvelos saxelmwifos xangrZlivi da mWidro urTierToba hqonda.

XIII saukuneSi alanebi monRolebma daimorCiles. am saukunis Sua xanebSi centraluri kavkasiis mTianeTSi maTi Sesaxleba dawyebuli iyo, maTi ZiriTadi 34

citirebulia: j. kviciani. kavkasia da kavkasielebi, Tb., 2010, gv. 152.

65

nawili mTian xeobaSi XIV-XV saukuneebSi Sesaxlda, aiTvises adgilobriv mTielTa kavkasiuri modgmis xalxebis teritoria da maT Seerivnen. amis Sedegad faqtobrivad axali eTnosi Camoyalibda.

Sua saukuneebis ganmavlobaSi alanebi sakmaod did teritoriaze binadrobdnen amu-dariidan mdinare dunaimde, magram arc erTi werilobiTi wyaro alanebs saqarTveloSi ar asaxelebs. alanebma daikaves CrdiloeT kavkasiis mTianeTis is monakveTi, romelic adgilobrivi kavkasiuri modgmis xalxebis sacxovrisi iyo.1 osebi, rogorc axali eTnikuri erTeuli alanebisa da Crdilokavkasieli kavkasiurenovani mosaxleobis Serywmis Sedegad warmoiqmna. rogorc samarTlianad aRiSnavs profesori n. lomouri, `am Serwymis Sedegad warmoSobili axali eTnikuri warmonaqmni enobrivad iranelebi arian, radgan Serwymis procesSi gaimarjva mosulTa enam, anTropologiurad `kavkasiur~ tips ekuTvnian, radgan anTropologiurad gaimarjva adgilobrivma tipma. kulturulad es axali warmonaqmni alanuri da `kavkasionuri~ kulturebis memkvidrea~.3 osi separatisti mecnierebis nawili cdilobs daamtkicos adreuli Suasaukuneebis xanidan alanTa dasaxlebis arseboba saqarTveloSi. qarTvelma mecnierebma, maT Soris n. afxazavam, romelic farTod iyenebs rus mecnierTa, kerZod, b. vinogradovis, m. artamonovis, n. volkovas, b. kuznecovis, v. kovalevskaias Sromebs da romlebsac qarTvelebisadmi mikerZoebas ver davwamebT, aCvena, rom arc antikuri werilobiTi wyaroebi da arc arsebuli arqeologiuri masala ar iZleva samxreT kavkasiaSi, Tundac mcire raodenobiT, alanTa gansaxlebis safuZvels. alanebTan dakavSirebiT isic unda aRiniSnos, rom Zveli qarTuli werilobiTi wyaroebi alanebs saerTod ar icnoben. es gasagebicaa, radgan ZiriTadad XI saukuneSi, rodesac iwereboda qarTuli wyaroebi, sadac saubaria im teritoriebze, romlebic adre alanebs ekavaT, axla ukve osebs ukaviaT. rogorc profesori n. lomouri miuTiTebs, `qarTvelebma am tomTa sxva saxeli ar ician da maT winamorbedebze gadaaqvT maT dros erTaderTi realuri da cocxali saxeli _ `ovseTi~ da `ovsebi~. amJamad osebi qristianebi arian. maTi mxolod mcire nawili aRiarebs mahmadianur sarwmunoebas. arsebobs mosazreba, rom osebi IV saukuneSi gaqristiandnen. bizantieli istorikosis, prokofi kesarielis mixedviT, alanebi qristianul rjuls misdevdnen. am alanebs mWidro kavSiri hqondaT bizantiasTan. alanTa nawilma kidev, `qarTlis cxovrebis~ Tanaxmad, qristianoba saqarTvelodan miiRo. rogorc XI saukunis qarTveli istorikosi juanSeri aRniSnavs, andria mociquli, mas Semdeg, rac man tao-klarjeTsa da svaneTSi iqadaga, `simoniTurT~ (mociquli svimon kananeli _ a.T.) Sevida queyanasa ovseTisasa, da miiwia qalaqad, romelsa ewodeboda fostafori, sada igi didi saswauli qmnes da mravalni erni moaqcivnes da gananaTnes~.8 metad niSandoblivia is faqtic, rom qarTlis kaTalikosi ganagebda oseTis samwysos. imave istorikosis TqmiT, `kaTalikosi qarTlisa... ganagebdes simarTliT... samwysosa Tvissa qarTlsa gamoRma-gaRma kaxeTsa, Saqsa, Sirvansa da midgmiT-wamovliT mTisa adgilisaTa, suaneTisa da Cerqezis sazRvramdis, sruliad ovseTsa da yovelsa zemo qarTlsa samcxe-saaTabagosa~.9 66

oseTSi qristianoba bizantiisa da saqarTvelos zegavleniT gavrcelda. osebis oficailur saxelmwifo religiad qristianoba X saukuneSi gamocxadda. saqarTveloSi osebis Tavdapirveli Semosvla monRolTa da Temurlengis mier CrdiloeT kavkasiis centralur velebze osebis darbevam da ganadgurebam ganapiroba; am Semosevebis Sedegad osebi iZulebulni gaxdnen mietovebinaT TavianTi sacxovrebeli adgilebi da Tavi SeeferebinaT centraluri kavkasionis xeobebSi. XIII saukunis meore naxevarSi saqarTvelo monRolTa Semosevebisa da batonobis gamo uaRresad dasustda. mniSvnelovnad Semcirda baris mosaxleoba. yovelive aman xelsayreli pirobebi Seqmna Sida qarTlis midamoebSi osebis samxedro razmebis SemosvlisaTvis. es monRolTa interesebis sferoSic Sedioda, romelTac osebi sayrden Zalad miaCndaT saqarTveloSi TavianTi dampyrobluri politikis gasatareblad. marTlac, rogorc qarTveli mematiane JamTaaRmwerelic aRniSnavs, 1292 wels qarTlSi umefobis periodSi `iwyes ovsTa oxrebad, xocad da rbevad da tyvevnad qarTlisa”1 osebis qarTlSi yofna daaxloebiT 30 wels gagrZelda. analogiur cnobas gvawvdis XVIII saukunis pirveli naxevris qarTveli istorikosi vaxuSti batoniSvili: `iwyes ovsTa oxreba da tyuevnad qarTlisa da qalaqi gori mostyuevnes da daipyres~. osebs surT fexi moikidon qarTlSi, qarTvel aznaurTa miwis mflobeloba didi safrTxis winaSe aRmoCnda. amitom `Semokrben yovelni erisTavni... moadgnen gors da mravalni ovsni moswydnen da qarTvelni, da dawves qarTvelTa gori.” osebma dasaxmareblad muxranSi myof monRolebs mimarTes, romlebic TavianTi interesebidan gamomdinare, osebs uWeren mxars da maTi Suamavloba ikisres. monRolebma qarTvelebsa da osebs Soris `hyves zavi”. rogorc vaxuSti aRniSnavs, amieridan Seiqmna mteroba osebsa da qarTvelebs Soris mefe giorgi brwyinvalemde, romelmac gandevna, `ganasxna” monRolebTan erTad Semosuli osebi. giorgi brwyinvalem waarTva, `waruxuna” osebs qarTlSi dapyrobili cixeebi da dabebi, Semusra `kavkassa Sina myofni, urCni mosrna da daimorCilna da moxarke hyvna yovelni igini da daamSvida qarTli ovsTagan, vinaiTgan gzani yovelni TviT daipyrna”.1 amrigad XIV saukunis damdegs, rodesac mefe giorgi brwyinvalem mniSvnelovani RonisZiebebi ganaxorciela qveyanaSi mSvidobis uzrunvelsayofad da erTianad gawminda saqarTvelo monRolebisagan, osTa moTareSe razmebic gaanadgura da saqarTvelodan gandevna; amis Semdeg, TiTqmis mTeli ori saukune qarTuli wyaroebi osTa kompaqtur masebs aRar moixsenieben. aq kidev erTxel xazgasmiT unda aRvniSnoT, rom osebis Semosevebi saqarTveloSi arc am periodSi da arc Semdeg raime eTnikur niadagze ar momxdara. zogierT SemTxvevaSi mteri maT damxmare Zalad iyenebda (magaliTad, monRolebi), xolo zogierT SemTxvevaSi kidev ZiroTadad mZime ekonomikuri pirobebiT iyo gamowveuli.

1 1

qarTlis cxovreba, t. II. gv. 296. qarTlis cxovreba, t. IV, gv. 256.

67

samxreT oseTis avtonomiuri olqis anu Sida qarTlis CrdiloeT nawili adamianTa sazogadoebis ganviTarebis adreuli etapebidan qarTveli eTnosiT aris dasaxelebuli. arqeologiuri kvlevis Sedegad aq Zv. w. IV-III aTaswleulidan gamovlenili, rogorc aRmosavleT saqarTvelos sxva regionebSi. rogorc akad. o. lorTqifaniZe aRniSnavs, pirveli qarTuli saxelmwifos _ qarTlis samefos (iberiis) SeqmnisTanave istoriuli Sida qarTli mTlianad qarTlis (iberiis) mefis uzenaesi xelisuflis _ spaspetis sauflos warmoadgenda. Sua saukuneebSi qarTuli feodalizmis ganviTarebis Semdgom etapze, istoriuli Sida qarTlis CrdiloeTi nawili qsnis saerisTavos SemadgenlobaSi Sedioda, xolo saTavadoebis warmoqmnis Semdeg am miwa-wyals flobdnen calkeul qarTvel feodalTa gvarebi _ maCablebi, falavandisvilebi, amilaxvrebi. XVII-XVIII saukuneebSi xdeba am teritoriebze osTa gamoCena, magram ra statusiT da ra pirobiT? isini Camodian rogorc xiznebi sakuTar samSobloSi... Seqmnili Znelbedobisagan ltolvilni. qarTvelebma Seifares isini. uamravi sabuTi da dokumenti arsebobs imis Taobaze, Tu rogor exvewebian sakuTari samSoblodan ltolvili osebi qarTlis mefes da feodalebs Seivrdomon isini da samudamo erTgulebas eficebian. Seifares qarTvelebma osi xiznebi, rogorc qarTuli saxelmwifos qveSevrdomni. aseTi statusiT cxovrobdnen isini am xnis ganmavlobaSi Sida qarTlkSi. araviTari, sul mcireodeni osuri politikuri Tu feodaluri erTeulic ki ar Seqmnila, wvrilfexa osi aznauric ki araa cnobili. 35 rogorc saTanado literaturuli wyaroebidan irkveva, osTa axalSenebi qarTlis mTianeTSi ZiriTadad XVII saukunis Sua xanebidan warmoiqmna. amas saqarTveloSi namyofi rusi elCis cnobac adasturebs, romlis Tanaxmad im adgilebSi 200-mde osi cxovrobda. osebi XVII_XVIII saukuneebSi TandaTanobiT gadmodian sacxovreblad qarTlis mTianeTSi. magram aq maT mwiri miwa da arsebobisaTvis metad SezRuduli, araxelsayreli pirobebi daxvdaT. rogorc vaxuSti batoniSvili aRniSnavs, am adgilebis `nayofiereba... ars mciredi”, osebi marcvleuls `ver sTesven mravlad, umiwobisa da kldovanobis gamo”. amitom bunebrivi iyo osebis ltolva samxreTisaken. amas xels uwyobda isic, rom mtrebTan gamudmebul brZolebSi qarTlis mosaxleoba sul ufro mcirdeboda da maTi Sevseba mTis qarTveli mosaxleobiT xdeboda. qarTvelTaAnasaxlar adgilebs ki osebi epatronebodnen. aseTi procesi ucxo arc Cven saukuneSi yofila. cnobilia, rom kavkasionis aRmosavleTi mTiani regionidan qarTvelebis masobrivad barSi Casaxlebis Sedegad iyo CrdiloeT kavkasiidan mosaxleobis TviTneburad gadmosvlisa da qarTuli teritoriebis dakavebis cdebi. cnobili osi mecnieri v. abaevi aRniSnavs: `istoriuli da enobrivi faqtebi mowmoben, rom qsnis osebis dasaxleba qsnis xeobis axlandel adgilebSi moxda arc Tu ise didi xnis winaT, daaxloebiT ukanaskneli 200 wlis ganmavlobaSi”.3 mematiane juanSeris cnobiT, mefe vaxtang gorgasalma `aRaSena eklesia niqozisa sagzebelsa Tana cecxlisasa da dasua episkoposi, sada-igi efla guami wmidisa raJdenisi~.2 e.i. vaxtangma aaSena niqozis eklesia im adgilas, sadac winaT iyo cecxlis sakurTxeveli da dasaflavebuli iyo wminda raJ35

o. lorTqifaniZe. separatistTa pasuxad-WeSmariteba . gaz. `saqarTvelos respublika~, 18 ianvari, 1991.

3 В.Абаев. Осетинский язык и фольклор, М., 1959, с. 501.

2 qarTlis cxovreba. t. I, gv. 199.

68

deni. vaxtang gorgasalis mier niqozis eklesiis aSenebis Sesaxeb cnobas gvawvdis vaxuSti batoniSvilic: `mefeman kaTalikozad petre daadgina mcxeTas da samoel munve zemo eklesiasa episkoposad; xolo sxuani episkoposni dasxna: klarjeTs, eruSeTs, wunas, mangliss, bolniss, rusTavs, ninowmidas, Werams, CeleTs, xornabujs, agaraks, niqozs wmidis raJdenis saflavsa zeda~.3 amrigad vaxuSti CamoTvlis im qarTul miwa-wyals, sadac mefem episkoposebi `daadgina~.

Sida qarTlis mTianeTis epigrafikuli Zeglebi analogiuri daskvnis gakeTebis safuZvels gvaZlevs. am Zeglebze warwrebi TiTqmis mTlianad qarTulia uZvelesi warwera VIII saukuneSia Sesrulebuli, umravlesoba ki _ IX_X saukuneebSi, sakmao raodenobiT gvxvdeba XVIII saukuneSi Sesrulebuli qarTuli warwerebic. aq osuri mosaxleobis araviTari kvali ar Cans. Zeglebis Seswavlam prof. g. oTxmezurs saSualeba misca gaekeTebina Semdegi daskvna: `yofili samxreT oseTis avtonomiuri olqis teritoria mTlianad qarTuli warwerebiTaa mofenili... rogorc epigrafikuli Zeglebi cxadyofen, aq mosaxleoba qarTuli iyo. mxaris gamgebeli erisTavebi Tu adgilobrivi didi feodalebi qarTvelebi iyvnen, xolo maTi saxelmwifo da saeklesio ena qarTuli iyo~.1 istorikosi s. janaSia aRniSnavs: `toponimika, kerZod, erTaderTi wyaroa saqarTvelos mosaxleobis Semadgenlobis gasarkvevad im xanisaTvis, romelsac werilobiTi gardmocemis Suqi ver swvdeba~.2 Sida qarTlis teritoriaze qarTulenovani toponimebis Camoyalibeba am teritoriaze qarTveli mosaxleobis binadrobas gulisxmobs uxsovari droidan. qarTvel mecnierTa gamokvlevebis Tanaxmad liaxvis, qsnisa da sxva xeobebis Sua da zemo nawilebSi, anu gvian periodebSi osebiT sakmaod daaxlebul adgilebSi, geografiuli saxelwodebebis umetesi nawili qarTveluri enebis mixedviT aris warmoSobili. udavoa, rom mravali toponimi, kerZod, kucxoveTi. CxoreTi, sacxumeTi, CxuneTi, cxmori, geri, faCuri, lafaCi, largvisi, laguri da sxva, romlebic yofili samxreT oseTis avtonomiuri olqis teritoreazea gavrcelebuli, svanuri da Wanur-megruli warmoSobisaa da varaudoben, rom `SesaZlebelia Sida qarTli warmoadgenda im teritoriis nawils, sadac moxda winare qarTveluri enis daSla qarTul, svanur da zanur enebad~.36 osebis qarTlis Sida dablobSi Camosaxleba XVIII saukunis dasasrulidan iwyeba da es procesi mTeli XX saukune grZeldeboda. amas, osebis qarTlis nayofier velebze dasaxlebis swrafvasTan erTad, xels uwyobda zogierTi qarTveli feodalis interesebic _ gareSe mtrebis Semosevebisa da Sinafeodaluri brZolebis Sedegad daclil mamulebSi yma glexTa gamravleba. swored amaze miuTiTebs erekle mefis mdivnis iese baraTaSvilis `cxovreba-anderZSi~ motanili erT cnobac; `oseTSi kaci gavgzavne osebis saSovnelad, bevri damexarja, mepirebian da jer ara Cans ra, _ egebis yma gagimravldesT~.37 3

qarTlis cxovreba. t. IV, gv. 113-114. g. oTxmezuri. Sida qarTlis mTianeTis epigrafika. ix. wigni: osTa sakiTxi, gv.

156.

2 s. janaSia. Sromebi, t.III, Tb., 1929, gv.117.

36 j. gvasalia. aRmosavleT saqarTvelos istoriuli geografiis narkvevebi (Sida qarTli), Tb., 1983, gv. 168. citirebulia: k. xaraZe. Sida qarTlSi toponimTa gayalbebis winaaRmdeg. ix. wigni: `osTa sakiTxi~. gv. 167.

37 iese barataSvili. cxovreba-anderZi. `qarTuli proza~, t. 5, Tb., 1985, gv. 681.

1

69

qarTveli mosaxleoba imdenad Semcirda gamudmebuli brZolebisa da ufro metad lekianobis gamo, rom mefe erekle meore iZulebulia CrdiloeT kavkasiidan Camoiyvanos osebi, aq maT cxovrebis saTanado pirobebs uqmnis. vinme oss Tujuki kuduxaSvils aznaurobac ki uboZa osebis saqarTveloSi gadmosaxlebisaTvis. sando wyaroebze dayrdnobiT utyuar cnobebs gvawvdis brokhauzisa da efronis enciklobedia. kerZod, 1860 wels CrdiloeT oseTSi mcxovrebi osebis raodenoba 46 802 kacs udrida, xolo saqarTveloSi, kerZod, qarTlis mTianeTSi 19 324 osi cxovrobda.38 ase rom, am periodSi CrdiloeT oseTSi 2,5-jer meti osi cxovrobda, vidre saqarTveloSi. amave enciklopediis mixedviT 1833 wlis monacemebiT ruseTis imperiaSi 35 750 osi cxovrobda da Tu zemoT aRniSnul proporcias miviRebT mxedvelobaSi, maSin 1833 wels saqarTveloSi osebis raodenoba 14 aTass udrida. amave periodis sxva wyaros monacemebis Tanaxmadac saqarTveloSi 14 aTasi osi cxovrobda.2 kidev ufro adre, XIX saukunis dasawyisisaTvis ruseTis imperiaSi osebis raodenoba 25 aTas kacs udrida.3 saqarTveloSi osebis sacxovreblad gadmosaxlebasTan dakavSirebiT CvenTvis sainteresoa imave enciklopediaSi motanili cnoba 1880 wlisaTvis osebis raodenobis Sesaxeb. kerZod, 1880 wels CrdiloeT oseTSi, kavkasiis statistikuri komitetis monacemebiT, 58 926, xolo saqarTveloSi ukve 51 988 osi cxovrobda. ase rom oci wlis ganmavlobaSi _ 1860 wlidan 1880 wlamde _ CrdiloeT oseTSi osebis raodenoba 12 aTasiT, anu mxolod 1,2-jer gaizarda, xolo saqarTveloSi 33 aTasiT, anu 2,7-jer. aq isaa sayuradRebo, rom CrdiloeT oseTSi mcxovrebi 47 aTasi osi 20 wlis ganmavlobaSi mxolod 12 aTasiT gaizarda, xolo saqarTveloSi gacilebiT mcire raodenobiT mcxovrebma osebma, kerZod, 19 aTasma, 33 aTasiT moimata. mosaxleobis aseT bunebriv matebas esoden mcire periodSi ar SeiZleboda adgili hqonoda. es mxolod imaze miuTiTebs, rom swored am periodSi CrdiloeT oseTidan saqarTveloSi sacxovreblad osebi didi raodenobT gadmodian alanebi, romlebmac VI-IX saukuneebSi SeaRwies CrdiloeT kavkasiis mTebSi, Seerivnen adgilobriv mosaxleobas. X saukuneSi Seqmnes axali xalxi _ osebi, misces maT TavianTi ena da TavianTi saxeli _`assa~. qarTvelebi alanebs uwodebdnen `osebs~, xolo maT qveyanas _ `oseTs~, saidanac momdinareobs am adgilisa da misi xalxis rusuli saxelwodeba. amrigad, osebis ena momdinareobs alanebidan, xolo kultura, Cveuleba, fsiqiuri wyoba ZiriTadad iseTivea, rogorc Crdilo_aRmosavleTi kavkasiis mTielebisa _ vainaxebis, daRestnelebis, saqarTvelos CrdiloeTSi mcxovrebi qarTvelebis.

XIII saukuneSi alanebs, romlebic cxovrobdnen mdinare donis auzsa da winakavkasiis dablobze, TaTar-monRolTa Semosevebma sasikvdilo dartyma miayenes. maTi miwebi daikava oqros urdom. alanebi sabolood gaanadgura Temurlengma XIV saukunis dasasruls.

38

Энциклопедический слоарь, т. ХХII, С.Петербург, 1897, с. 263. Газ. `Тифлисские ведомости~, №72, 1830.

3 А.Гольдштейн. Башни в горах, М., 1977, с. 283.

2

70

TaTrebis dasustebis Semdeg winakavkasiis stepebs ikaveben yabardoelebi. XV_XVIII saukuneebis ganmavlobaSi ganuwyveteli omi mimdinareobda yabardoelebsa da osebs Soris. iakob rainegsi (1744-1793) aRniSnavda: `yabardoelebi, sanam eseni damoukideblobis xanaSi vake adgilebis batonebi iyvnen, osebs amuSavebdnen rogorc ymebs da yiddnen maT, rogorc ki mTidan CamosulT sadme xelT igdebdnen. jerac arian moxuci osebi, romlebic amiT daSinebulni, arasodes Tavis mTebs ar scildebian.

Jan Sardeni, romelmac saqarTveloSi 1672-1673 wlebSi imogzaura, aRniSnavs, kavkasionis qedis CrdiloeTiT alanebi cxovrobeno.39 am alanebSi, ra Tqma unda, osebi igulisxmebian. germaneli mecnier-mogzauri moric vagneric, igi aRniSnavs: `osebi, romlebic cxovroben kavkasiis umaRles alpur qedebze, qristianebi arian. isini tfilisSi Cveulebriv modian, raTa tvirTis gadazidviT da mZime dRiuri samuSaoTi garkveuli raodenobis fuli iSovon... raTa daagrovon mcire kapitali da ... mTebSi ukan dabrundnen~.40 gurjizades Txzulebidan `Tbilisis dapyrobis wigni~, romelic Seicavs mniSvnelovan cnobebs XVIII saukunis I meoTxedis qarTlis istoriisaTvis.. swored aq osmalTa laSqari `cxinvalad wodebul ybadaRebul adgils miuaxlovda. islamis winaaRmdeg aRmdgarma ajanyebulma qarTvelebma... molaparakebas brZola arCies~.41 ... XIX s. 40-50-iani wlebiT TariRdeba TrialeTeli osebis dasaxleba~.42 XIX saukunis damlevs osuri soflebi kaxeTSic iqmneba. amis Sesaxeb osi mecneri prof. b. kaloevi miuTiTebs: `XIX saukunis ganmavlobaSi osebis didi raodenoba damkvidrda saqarTvelos duSeTisa da goris raionebSi, XX saukunis dasawyisSi zeda da qveda kaxeTis teritoriaze 30-ze meti osuri dasaxlebuli punqti warmoiqmna. Tu 1926 wels saqarTveloSi osebis raodenoba 113 aTass udrida da aqedan 60 aTasi yofili samxreT oseTis avtonomiuri olqis teritorize cxovrobda, xolo 53 aTasi mis farglebs gareT, 1989 wels ukve saqarTveloSi osebis raodenobam 164 aTasi Seadgina da maT Soris 65 aTasi yofil olqSi, xolo TiTqmis 100 aTasi mis farglebs gareT, ZiriTadad aRmosavleT saqarTvelos qalaqebsa da raionebSi cxovrobda.

1926-1989 wlebSi yofil avtonomiur olqSi osebis raodenoba umniSvnilod gaizarda _ 4,8 aTasiT, anu 8 procentiT, xolo olqis farglebs gareT saqarTveloSi ki 47 aTasiT, anu 87 procentiT. Tu 1886 wels TbilisSi 314 osi cxovrobda, xolo 1922 wels â&#x20AC;&#x201C; 1446, 1989 wels dedaqalaqSi 33 aTasi osi cxovrobda, e.i. erT saukuneSi TbilisSi osebis raodenoba 105-jer gaizarda, xolo ukanaskneli 60 wlis manZilze â&#x20AC;&#x201C; 23jer

39

Sardenis mogzauroba. Tb., 1975, gv. 294. moric vagneri saqarTvelos Sesaxeb. Tb., 2002, gv. 33-34.

41 gurjizade. Tbilisis dapyrobis wigni. Tb., 1975, gv. 26-28.

42 g. TogoSvili. qarTveli da osi xalxebis urTierToba 1801-1921 ww. Tb., 1969, gv. 26.

40

71

osebis raodenoba saqarTveloSi, yofil samxreT oseTs avtonomiur olqsa da osebiT kompaqturad dasaxlebul raionebSi 1989 wels

absoluturad saqarTvelo yofili samxreT oseTis avtonomiuri olqi Tbilisi qareli qalaqi gori axmeta kaspi borjomi gori lagodexi duSeTi mcxeTa

164055

procentebiT mTeli mosaxleobaSi 3,0

65232

66,2

33138 7802 8222 4669 5649 3293 7799 4515 1812 2505

2,7 15,4 12,1 11,1 10,2 9,9 9,5 8,3 4,8 4,0

yofili samxreT oseTis avtonomiuri olqis dedaqalaq cxinvalSi XX saukunemde osebs arasodes ucxovriaT. igi yovelTvis qarTuli qalaqi iyo. cxinvalsa da mis midamoebSi warmoebuli arqeologiuri gaTxrebi mowmoben, rom cxinvali saqarTvelos erT-erTi uZvelesi dasaxlebuli punqtia Zvel qarTul wyaroebSic cxinvali moixseneba qrcxinvalis saxelwodebiT. 1344 wlis erT–erT sigelSi igi moxsenebulia rogorc vaWrebiT dasaxlebuli punqti,43 rasac, ueWvelia, misi adgilmdebareobac uwyobda xels. rogorc qalaqi, cxinvali pirvelad 1392 wlis mcxeTur sigelSi ixsenieba. istoriuli wyaroebis cnobebiT XIV-XVI saukuneebSi cxinvali dasaxlebuli iyo sveticxovlis monastris ymebiT. mcxeTis kaTalikoss me-18 saukuneSic hyavda cxinvalSi yma vaWrebi. me-18 saukunis pirveli naxevris qarTveli politikuri moRvawe al. amilaxvari `georginul istoriaSi~ cxinvals `yovelTvis qarTlis qalaqad moixseniebs da goris Semdeg meore adgils akuTvnebs~.44 am periodSi igi samefo qalaqad iTvleba. gvian feodalur saqarTveloSi qalaqebs, romlebsac cixis garda icavda qalaqis kedlebi an misi msgavsi sasimagro nagebobani (Txrilebi, koSkebi) miekuTveboda Tbilisi, gori, axalcixe, quTaisi, cxinvali. sainteresoa aRiniSnos, rom batoniSvili vaxuStis gadmocemiT, giorgi saakaZe iyo `mouravi tfilisisa, qcxinvalisa da dualeTisa.~ batoniSvili vaxuSti aRniSnavs, `didis liaxvis kidezed aris mcire qalaqi qcxinvali, keTil – haovani, msaxlobelni arian qarTvelni, somexni, 43 44

T. Jordania. qronikebi, II, gv. 197. citirebulia: S. mesxia. saistorio Ziebani, t. II, Tb., 1983, gv. 229. a. amilaxvari. georginuli istoria, `mnaTobi,” #8, 1939, gv. 128, 153, 154. citirebulia: S. mesxia, dasax. naSromi, gv. 229.

72

uriani,45 analogiur cnobas vxvdebiT cxinvalis mosaxleobis erovnuli Semadgenlobis Sesaxeb vaxtang meeqvsis `dasturlamalSic~. qarTvelma, somexma, uriam unda gamoiRos, rac iq mosavali mova imaTve moitanon~46 qcxinvals, rameTu Jamad movlidian TuisTa qveyanaTa yovelTa~47 rusi generlebi cxinvals qarTul soflad asaxeleben, sadac osebs specialri nebarTvis _ bileTis gareSe Sesvla akrZaluli hqondaT , 1886 wlis saojaxo siebis mixedviT cxinvalSi cxovrobda 3832 kaci, aqedan: 1135_qarTveli, 1953_ebraeli da 744_somexi. 1886 wels arcerT oss cxinvalSi ar ucxovria.48 mosaxleobis 1922 wlis aRweris mixedviT cxvinvalis msaxleoba 4543 kacs udrida da misi mosaxleobis umetesobas isev qarTvelebi (1436 kaci), ebraelebi (1651 kaci) da somxebi (1465 kaci) Seadgendnen. mxolod amis Semdeg gadmodian osebi cxinvalSi didi raodenobiT mudmiv sacxovreblad. 1926 wels cxinvalis mosaxleoba 5818 kacs Seadgenda. aqedan qarTveli _ 1920 kacs, osi_1152, ebraeli - 1772 da somexi_827 kacs udrida. ukve 1959 wels cxinvalSi 4652 qarTveli da 12432 osi cxovrobda, xolo 1989 wels mxolod 6905 qarTveli da 31537 osi. cxinvalis mosaxleobis raodenobis dinamika 1886-1989 wlebSi

qarTveli ebraeli somexi osi rusi danarCeni sul

1886w 1135 1953 744 _ _ _ 3832

1922w 1436 1651 765 613 64 14 4543

1926w 1920 1772 827 1152 114 33 5818

1959w 4652 1649 860 12432 1583 465 21641

1970w 5475 1475 768 20846 1180 567 30311

1979w 5584 652 712 25319 1737 787 34791

1989w 6905 396 734 31537 1836 925 42333

2004 wlis 10 ivliss ruseTis dumam miiRo sruliad uprecendento, gancxadeba imis Taobaze, rom oseTi nebayoflobiT SeuerTda ruseTs 1774 wels da ruseTi movalea daicvas Tavisi osi moqalaqeebis uflebebi.

gayalbebuli istoria

45

vaxuSti, dasax. naSromi, gv. 370 `dasturlamali~ mefis vaxtang meeqvsisa; Tb, 1888, gv. 122. citirebulia: S. mesxia, dasax. naSromi, gv. 332.

47 vaxuSti, dasax. naSromi, gv. 421.

48 Cвод статистических данных о населении Закавказского края, излеченных из посемейных списков 1886 года, Тифлис, 1893.

46

73

sainteresoa r. miminoSvilis msjeloba: `osTa lokalizacias qedis CrdiloeTiT Tundac darialis etimologia adasturebs _ igi `dari alanas~ _ alanTa kars niSnavs. ar SeiZleboda am `karis~ orsave mxares rodesme oseTi yofiliyo... es iyo kari, romlis aqeT oseTi arasodes yofila~.49

buRa Turqma meored Semosevis dros, 854 wels saqarTveloSi, kerZod, qvemo qarTlSi Camoiyvana osebis asi komli da daasaxla isini dmanisSi: `darialaniT gamoiyvanna ovsni viTar saxli asi, da dasxna igini dmanissâ&#x20AC;?.50 SeiZleba yovelgvari daeWvebis gareSe iTqvas, rom osTa Camosaxlebas saqarTveloSi sxva drosac rom hqonoda adgili mcire da miT umetes didi raodenobiT, es procesi aucileblad aisaxeboda uamrav Zvel qarTul da Semdgomi periodis istoriul da literaturul wyaroebSi. magram saqarTveloSi maTi Camosaxlebisa da cxovrebis Sesaxeb me-17 saukunemde qarTuli werilobiTi wyaroebi mets arafers gveubneba. aRniSnuli osTa asi komli ki, ra Tqma unda, maSinve gaiTqvifa dmanisis mosaxleobaSi.

calmxrivad danaxuli movlenebi

mosaxleobis aTi aTas sulze yofil samxreT oseTis olqSi 134,3 saavadmyofo sawoli modioda, 67,4 yvela specialobis eqimi da 143,4 saSualo samedicino personali. saqarTvelos respublikis maCveneblebi mniSvnelovnad dabali iyo da Sesabamisad 110,6, 58,0 da 124,9-s udrida. aRsaniSnavia isic, rom 1988 wels yofil sabWoTa kavSiris yvela mokavSire respublikasTan SedarebiT aRniSnuli maCveneblebi olqs gacilebiT ukeTesi hqonda mosaxleobis uzrunvelyofa eqimebiT, saSualo samedicino personaliTa da saavadmyofo sawolebiT 1988 wels sabWoTa kavSirsa da saqarTveloSi mosaxleobis yovel 10 000 kacze gaangariSebiT

eqimebi

sabWoTa kavSiri maT Soris CrdiloeT oseTis avtonomiuri respublika saqarTvelo maT Soris afxazeTis avtonomiuri respublika aWaris avtonomi-

43.8

saSualo samedicino personali 116.9

saavadmyofo sawolebi 131.3

68.7

120.4

129.6

58.0

124.9

110.6

47.3

127.1

119.0

45.4

116.6

109.8

49

r. miminoSvili. aCrdili daZrwis.. gaz. `literaturuli saqarTvelo~, 17 noemberi, 1989.

50 qarTlis cxovreba. t. I, gv. 256-257.

74

uri respublika samxreT oseTis avtonomiuri olqi

67.4

143.4

134.3

1988 wels mudmivi skolamdeli dawesebulebebiT yofil avtonomiur olqSi uzrunvelyofili iyo Sesabamisi asakis bavSvTa 53 procenti, saqarTvelos respublikaSi – 46, maT Soris: afxazeTSi – 39, xolo aWaraSi – mxolod 28 procenti. socialuri ganviTarebis zogierTi maCvenebeli sabWoTa kavSirsa da saqarTveloSi 1988 wels

yofili samxreT oseTis avtonomiuri olqis mosaxleoba aseve gacilebiT ukeT iyo uzrunvelyofili sacxovrebeli binis saerTo farTobiT, vidre yofili sabWoTa kavSiris mokavSire respublikebisa Tu nebismieri avtonomiuri formirebis mosaxleoba. amrigad, am maCvenebliTac olqi pirvel adgilze imyofeboda yofil sabWoTa kavSirSi. regionis mosaxleobas mniSvnelovani raodenobiT hyavda pirad sakuTrebaSi msubuqi avtomobilebic. magaliTad, olqis mosaxleobis yoveli aTasi kacidan 59 kacs hyavda msubuqi avtomobili, xolo yofil sabWoTa kavSirSi – 53 kacs1. mosaxleobis yovel 10 aTas kacze gacilebiT meti studenti da moswavle modioda, vidre saSulaod saqarTveloSi da mis avtonomiur respublikebSi_afxazeTsa da aWaraSi. Teatralur warmodgenebze damswreTa ricxvi yvelaze maRali-sabWoTa kavSiris mokavSire respublikebsa da avtonomiur warmonaqmnebTan SedarebiT mosaxleobis 1000 kacze gaangariSebiT. biblioTekebis ricxviT mosaxleobis 10 000 kacze samxreT oseTis avtonomiuri olqi pirvel adgilze imyofeboda sabWoTa kavSirSi, rac Seexeba muSaobis xarisxobriv maCveneblebs, aq sruliad sawinaaRmdego viTarebasTan gvaqvs saqme. magaliTad, marcvleulis mosavlianoba 1988 wels samxreT oseTis avtonomiur olqSi heqtarze saSualod 17,1 centners udrida, xolo saqarTveloSi 26,2 centners, mis avtonomiur formirebebSi, kerZod, afxazeTSi – 28,9 da aWaraSi – 29,6 centners. kartofilis mosavlianoba samxreT oseTSi yvelaze dabali iyo sabWoTa kavSirSi da igi amave wels heqtarze saSualod 37 centners Seadgenda, sabWoTa kavSirSi _ 103; CrdiloeT oseTis avtonomiur respublikaSi – 111; saqarTveloSi – 109; afxazeTSi _ 72; xolo aWaraSi _ 108 centners. aseve uaRresad dabali iyo samxreT oseTSi bostneulis mosavlianoba samxreT oseTis avtonomiur olqSi erTi Zroxis saSualo wliuri wveladoba 1109 kilogram rZes udrida da es maCvenebelic yvelaze dabali iyo sabWoTa kavSirSi

1

Статистические данные . . . с. 57.

75

aRsaniSnavia is faqti, rom yofili samxreT oseTis olqis biujeti Tavidanve gacilebiT swrafad izrdeboda, vidre mTlianad saqarTvelos biujeti. kerZod, saqarTvelos biujeti 1931 wlidan 1934 wlamde orjer gadidda. aWaris _ samjer, xolo `samxreT oseTis~ biujeti xuTjer gaizarda. 51

samxreT oseTis avtonomiuri olqi

marcvleulis mosavlianoba yvela kategoriis meurneobaSi (centnerobiT erTi heqteridan) kartofilis mosavlianoba yvela katergoriis meurneobaSi (centnerobiT erTi heqtaridan) erTi Zroxis saSualo wliuri wveladoba kolmeurneobebsa da sabWoTa meurneobebSi (kg) erTi centneri marcvleulis TviTRirebuleba kolmeurneo-

15.6

32.4

26.2

17.1

103

102

111

109

37

2798

2703

2868

1935

1109

9.7

10.6

8.3

9.9

26.9

ruseTi CrdiloeT oseTis avtonomiuri respublika

17.0

sabWoTa kavSiri

saqarTvelo

soflis meurneobis zogierTi produqciis warmoebis maCvenebeli 1988 wels

76

bebSi (maneTobiT) erTi centneri kartofilis TviTRirebuleba kolmeurneobebSi (maneTobiT) erTi centneri marcvleulis TviTRerebuleba sabWoTa meurneobebSi (maneTobiT) erTi centneri kartofilis TviTRirebuleba sabWoTa meurneobebSi (maneTobiT) rentabelobis done sabWTa meurneobebSi (mogebis Sefardeba realizebuli produqciis TviTRirebulebasTan, procentobiT)

15.8

17.8

10.1

29.2

53.1

12.0

12.3

10.4

16.4

26.7

20.3

21.2

16.4

30.3

99.3

30.0

36.4

29.9

9.1

-7.4

saqarTveloSi mcxovrebi osebisadmi qarTveli xalxi yovelTvis iCenda pativiscemas, maTdami mzrunvelobas, uSurvelad uwyobda xels maTi sulieri kulturis ganviTarebas.

1988 wels `samxreT oseTSi~, romlis mosaxleoba 6,4-jer naklebi iyo Crdilo oseTis avtonomiuri respublikis mosaxleobaze, yovel aTi aTas mcxovrebze 3,5-jer meti dasaxelebis wigni gamodioda 2-jer meti tiraJiT, vidre CrdiloeT oseTSi.52 sruli SesaZlebloba hqonda axalgazrdobas ganaTleba mSobliur enaze mieRo. maSin, rodesac Crdilo kavkasiaSi, kerZod, `yabardo-balyareTis, yalmuxeTis, CrdiloeT oseTis, CeCen-inguSeTis avtonomiur respublikebSi, adiResa da yaraCai-CerqezeTis avtonomiur olqebSi arc erTi erovnuli skola ar arsebobda da mkvidri erovnebis yvela bavSvi rusul enaze swavlobda~, 53 saqarTveloSi 98 osuri skola funqcionirebda Sereuli tipis skolebTan erTad. maT Soris, 90 skola _ yofil samxreT oseTis avtonomiur olqSi, xolo 8 skola osebiT SedarebiT kompaqturad dasaxlebul adgilebSi _ TbilisSi, lagodexSi, borjomSi, qarelsa da yvarelSi. aRsaniSnavia, rom saqarTveloSi 1921 wlamde arc erTi osuri skola ar arsebobda. 1926 wlisaTvis saqarTvelos xuT mazraSi ukve 19 osuri skola iyo, xolo 1928_29 saswavlo wels osuri skolebis ricxvi 26_mdwe gaizarda. 54

. cnobili daRestneli poeti rasul gamzaTovi werda: `Cems mSobliur daRestanSi literatura cxra enaze iqmneba. amtkiceben, rom arc erT maTgans ar uweria gaqroba... maxaCkalaSi ar aris arcerTi sabavSvo baRi, arc erTi skola, arc erTi klasi, sadac Cveni winaprebis enas aswavlidnen~.1 am dros saqarTveloSi, rogorc iTqva, 98 osuri skola funqcionirebda 90 yofil samxreT oseTSi da 8 osebiT kompaqturad dasaxlebul saqarTvelos sxvadasxva raionSi. marto lagodexis raionSi sami osuri skolaa – bolqvis sabazo, fonisa da areSferanis saSualo skolebi

52

Печать СССР в 1988 году, М. 1989, с. 129-131.

Cовременные этнические процессы в СССР. М., 1977, с. 273.

54 e. jioeva. brZola samxreT oseTis mSromelTa kulturuli CamorCenilobis likvidaciisaTvis 1921_1932 wlebSi. Tb., 1971, gv.

11.

1 Газ. ,,Известя,, 29 марта 1988 г.

53

77

Cveni didi pedagogi iakob gogebaSvili aRniSnavs, osebma isargebles qarTuli `deda-eniT” da mokle xanSi Seqmnes osuri `deda-ena”. amasTan, radgan fotosuraTebis damzadeba did xarjebTan iyo dakavSirebuli, maT iTxoves qarTvelebisagan kliSeebi, romlebic ufasod daeTmoT. jer kidev XVIII saukuneSi qarTveli misionerebi iRwvodnen oseTis mosaxleobaSi ganaTlebis Sesatanad. 1764 wels axlad daarsebul cixe-simagre mozdokSi gaixsna pirveli skola osi xalxis istoriaSi. es skola erTaderTi iyo ara mxolod oseTSi, aramen mTel CrdiloeT kavkasiaSic. rogorc osi istorikosi g. TogoSvili aRniSnavs, skolis gaxsnis `progresuli ideis avtorebi qarTveli moRvaweni iyvnen. . . mas osi xalxis kulturul cxovrebaSi obieqturad progresuli mniSvneloba hqonda. am skolaSi aRzrdilma osebma. . . dadebiTi roli Seasrules osi xalxis kulturuli ganviTarebis saqmeSi”1.

XIX saukuneSi Tbilisisa da goris sasuliero saswavleblebsa da seminarebSi mravali axalgazrda swavlobda CrdiloeT oseTidan. isini SemdgomSi cnobili sazogado moRvaweni gaxdnen da TvalsaCino kvali datoves TavianT istoriul samSobloSi saskolo ganaTlebasa da Tavisi xalxis kulturul cxoverebaSi. erekle mefis brZanebiT saqarTveloSi miiRo ganaTleba ioane ialRuziZem, romelic me-19 saukunis pirvel naxevarSi oseTis yvelaze cnobili moRvawe gaxda. mis mier Sesrulebulia pirveli osuri xelnaweri (1802 w.) qarTuli grafikiT. 1812 wels qarTuli grafikis safuZvelzea Sedgenili agreTve pirveli osuri anbani. didi damsaxureba miuZRvis osuri xalxuri zepirsityvierebis SekrebaSi cnobil qarTvel mwerals daniel WonqaZes, romelic, rogorc osuri enis kargi mcodne, 1855 wlidan Tbilisis sasuliero seminariaSi osuri enas aswavlida. daniel WonqaZis mier Cawerili osuri xalxuri Semoqmedebis numuSebis nawili 1868 wels peterburgSi gamoica.1 man ramdenime wignic Targmna qarTulidan osur enaze. . 1906 wels TbilisSi daarsebulma `osuri gamomcemlobis sazogadoebam” 1907 wels TbilisSi gamouSva osuri gazeTi `nog card” (`axali cxovreba”). am sazogadoebam TbilisSi mcxovrebi osi axalgazrdebisaTvis gaxsna skola, sadac swavleba mSobliur enaze mimdinareobda. amave sazogadoebam Camoayaliba dramatuli wre, romelmac Tavisi pirveli speqtakli 1906 wels uCvena mayurebels. metad sagulisxmoa isic, rom qarTveli xalxis xelSewyobiT pirveli osuri saxelmwifo dramatuli Teatri daarsda saqarTveloSi 1931 wels. momdevno 1932 wels ki cxinvalSi gaixsna pedagogiuri instituti. metad angariSgasawevi da aRniSvnis Rirsia is faqti, rom maSin rodesac orjonikiZeSi arsebobda CrdiloeT oseTis istoriis, ekonomikis, enisa da literaturis samecniero-kvleviTi instituti, mxolod saqarTvelos mecnierebaTa akademiis samxreT oseTis samecniero-kvleviT institutSi momzadda osuri enis ganmartebiTi leqsikonis oTxtomeuli, romlis SedgenaSi institutis TanamSromlebs didi daxmareba gauwia saqarTvelos mecnierebaTa akademiis enaTmecnierebis institutma. aqve momzadda `oseTis literaturis is-

1

g. TogoSvili. sasqarTvelo-oseTis urTierToba XV_XVIII ss. Tb., 1969, gv. 241.

1

Осетинские тексти собранные Д. Чонкадзе и В. Цороевым, записки Академии наук, т. XIV, 1868.

78

toriis” mravaltomeuli, romlis pirveli tomi jer-kidev am 25 wlis winaT gamoica. gamocemulia agreTve `oseTiis istoriis” mravaltomeuli. qarTvel da os xalxebs dRes yvelaze metad sWirdebaT tradiciuli megobrobis dabruneba. erTmaneTs imdeni tkivili mivayeneT, rom Znelia dRes vTqvaT: `rac iyo, iyo~, marTlac, `jojoxeTia mosagoneblad~, magram sxva gza ar arsebobs. osi xalxis didma Svilma kosta xeTagurovma bavSvis dabadebas `bunebis umSvenieresi aqti~ uwoda. qarTvelma da osma xalxebma erTmaneTTan dapirispirebiT ki ara, urTierTTanamSromlobiT, Zmurad unda vicxovroT, SevrigdeT, welSi gavimarToT da erTad ukeTesad movawyoT Cveni cxovreba, raTa `bunebis umSvenieresi aqti~ - bavSvis dabadeba, rac amJamad qarTvelebSic da osebSic sagangaSodaa Semcirebuli, gamravldes da qarTvel da os xalxebs Soris odiTgan moyolebuli umSvenieresi grZnoba – siyvaruli da megobroba, risTvisac Rirs adamianis sicocxle, maradiulad gagrZeldes.

anzor ToTaZe

პროფესორი

79

ქართულ-ოსური მისია ვლადიკავკაზში

80

81

ქართულ-ოსური ურთიერთობების გაზაფხული შეკრება სასტუმრო თორში

82

ბატონ ჟაკ როგეს

ღრმადპატივცემულო ბატონო როგე, ეს

გახლავთ

კომიტეტის

სპორტისა მეგობართა

და

ოლიმპიური მშვიდობიანი

გზავნილი. ჩვენ, ძირითადად, აქტიური სპორტისაგან შორს მდგომი ადამიანები, რომელთაც პირდაპირი კავშირები

და

პირადული ინტერესები

არ

გაგვაჩნია ამ სფეროში, მაგრამ ვცხოვრობთ სპორტით - დიდად დაგვაფიქრა ცნობამ, რომელიც ერთდროულად ძნელად დასაჯერებელიც არის, რეალურიცა და სამომავლოდ უფრო დიდი შეშფოთების საშიშროების შემცველიც. მან უკვე შოკი მოჰგვარა ყველას, ვინც კი პატივს სცემს ოლიმპიურ ოჯახს, ოლიმპიურ აზროვნებას, ოლიმპიურ ფილოსოფიას, რომლის ამოსავალი წერტილი ყოველთვის იყო მშვიდობიანი მსოფლიო, ჰარმონიულად განვითარებული მოაზროვნე და ათლეტი ადამიანის სულისა და სხეულის სრულყოფა. თქვენც და ჩვენც კარგად ვიცით, რომ ოლიმპიური, ანუ ოლიმპოს მთის სახელთან დაკავშირებული მოძრაობა ღმერთების თამაშებია, რომლებიც მათ კაცობრიობას უბოძეს ამქვეყნად მშვიდობის, მეგობრობის, კეთილი ნების დასამკვიდრებლად. ჩვენ გვაშფოთებს ის, რომ ჰერაკლესა და პიერ დე კუბერტენისაგან ორჯერ აღორძინებულ ოლიმპიურ მოძრაობას სერიოზული განხეთქილება ემუქრება, თუკი მიღებულ იქნება გადაწყვეტილება ოლიმპიური ოჯახიდან მოჭიდავეთა მოკვეთის თაობაზე. ოლიმპოს მთაზე ღმერთები თანაარსებობდნენ ერთად და ამოდენა დედამიწაზე ისეთი რა მოხდა, რომ ჩვენი დროის ფალავნებმა დატოვონ ოლიმპიური სარბიელი. ჭიდაობა ხომ ერთერთი უძველესი ოლიმპიური სახეობაა, უფრო სწორად, პირველია, რომელიც შეემატა სირბილს და შედიოდა ანტიკურ ხუთჭიდში. ერთად გავიხსენოთ, რომ სწორედ ჭიდაობას მისდევდნენ საყოველთაოდ ცნობილი ანტიკური მეცნიერები,

სახელგანთქმული მოაზროვნენი, კაცობრიობის გონიერების

ეტალონები: მილონ კროტონელი, პითაგორა, პლატონი, პინდარე, ალკინადი და თვით არისტოტელეც კი; ასევე - შუა საუკუნეების მოაზროვნენი, ახალი ისტორიის არაერთი დიდი სახელმწიფოს სახელოვანი მეთაური. ჭიდაობასთან დაკავშირებულმა სამმა დიდმა პიროვნებამ აშშ პრეზიდენტობას მიაღწია, ამის დიდი გამოცდილება აქვს რუსეთსაც. მოჭიდავეთა სულიერ სიძლიერეს უმღეროდნენ ანტიკური და ჩვენი დროის უდიდესი პოეტები. იქნებ მათმა ნათელმა სახეებმა მოგვცეს ძალა ყველას, რათა შეიცვალოს გადაწყვეტილება, რომელსაც ერთა თანამეგობრობისათვის დიდი ზიანის მოტანა შეუძლია.

83

ჩვენ სიამაყით ვამბობთ, რომ ოლიმპიური თამაშები კაცობრიობის დიდი მონაპოვარია, რომ ჩვენი დროის ოლიმპიური თამაშების აღორძინების გადაწყვეტილება მიიღეს დიდმა მოაზროვნეებმა, დიდმა ჰუმანისტებმა. მათ კარგად ესმოდათ ოლიმპიური თამაშების დუალისტური არსი: ერთი

მხრივ,

-

საერთაშორისო

თანამეგობრობის

მშვიდობიანი

თანაარსებობის

უზრუნველყოფა; მეორე მხრივ, - ეროვნული ინტერესების ჯანმრთელი ახალგაზრდობის აღზრდა. ვფიქრობთ, არავისთვის

დასაცავად

ცალკეულ

სახელმწიფოთა

სადავო არ არის, რომ ჭიდაობა გახლავთ არაერთი ხალხის

ეროვნული სახეობა, ორთაბრძოლა, რომელიც გამოხატავს ამ ხალხების რაინდულ სულს, დიდ ისტორიას, საამაყო ტრადიციებს. ამიტომაც, ჭიდაობისადმი უდიერი დამოკიდებულება ამ ხალხების მიერ აღიქმება როგორც ეროვნული სიამაყის ხელყოფა. შედეგად უკვე მივიღეთ უძლიერესი საპროტესტო მუხტი, რომელიც გამოიხატა უდიდესი სპორტსმენების მიერ შიმშილობის გამოცხადებაში, ოლიმპიურ მედლებზე უარის თქმაში. არის საშიშროება, რომ ყოველივე ეს გადაიზრდება უფრო რადიკალურ და გაცილებით მასობრივ აქციებში. მსოფლიოს ხალხები ოლიმპიურ მოძრაობას შეჰყურებენ როგორც ერთ-ერთ ყველაზე ძლიერ

გამაერთიანებელს,

მშვიდობის

შემომქმედს,

შემწყვეტსა და მომავალში მათ არდამშვებს. ამის

არსებული

კონფლიქტების

მაგალითი იყო ორი ერთმანეთთან

მებრძოლი სახელმწიფოს წარმომადგენელი ქალბატონების ურთიერთმილოცვა და გადახვევა 2008 წლის პეკინის ოლიმპიურ კვარცხლბეკზე. როგორც დიდი ჰუმანისტი ვიქტორ ჰიუგო ამბობს, მშვიდობა არის ცივილიზაციის სიკეთე, ომი კი - მისი დანაშაული. ხალხს სურს მშვიდობა. მშვიდობის გასაღები სახალხო დიპლომატიაშია. სახალხო დიპლომატიის ყველაზე ქმედითი იარაღი კი მსოფლიო ოლიმპიური მოძრაობაა. დასაფიქრებელია, რომ ჭიდაობასთან დაკავშირებულმა ამ არასასიამოვნო სიგნალმა გააერთიანა ის ქვეყნებიც კი, რომელთა გაერთიანება ვერ შესძლეს პოლიტიკოსებმა და დიპლომატებმა. ჩვენ გაგებით ვეკიდებით ოლიმპიური კომიტეტის სწრაფვას ახალი სახეობების დამკვიდრებით სიახლის ელემენტი შეიტანოს ოლიმპიურ მოძრაობაში, მაგრამ ამ სიახლეთა რეალიზება არ უნდა მოხდეს იმ დისციპლინათა ხარჯზე, რომლებიც თავად წარმოადგენენ ოლიმპიური მოძრაობის სიმბოლოს. ჭიდაობა არის სპორტის ის სახეობა, რომელმაც ჩვენს წელთაღრიცხვამდე მერვე საუკუნიდან მოყოლებული დაანგრია ყოველგვარი რელიგიური საზღვრები და დღეს ყველა კონფესიის მიმდევართა შორის უდიდესი მხარდამჭერები ჰყავს. ჭიდაობის ხელყოფა - ეს არის ანტიკური ელადის მიწაზე ანთებული ოლიმპიური ცეცხლის სიწმინდის ხელყოფა. ვიტოვებთ იმედს, რომ საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტი ჩვენს წერილს მიიღებს კეთილ მეგობართა გზავნილად და გაითვალისწინებს ერთა დიდი თანამეგობრობის მიერ 84

გამოთქმულ სურვილს ოლიმპიურ მოძრაობაში ჭიდაობის ღირსეულად დატოვების თაობაზე. დიდად პატივცემულო ბატონო როგე, ეს მიმართვა ფილა-ს სენატორების და მისი პრეზიდენტის ინიციატივით გაჟღერდა ჭიდაობაში ევროპის ჩემპიონატის დახურვისას საქართველოს დედაქალაქ თბილისში... იმ ქვეყანაში, სადაც სპორტის კულტია, ჰყავთ ძლიერი ოლიმპიური ჩემპიონები, სადაც ჭიდაობა ისევე, როგორც მსოფლიოს უმრავლეს ქვეყანაში, ეროვნული ღირსების მატარებელია, იმ ქვეყანაში, სადაც ოდითგან პირველ სადღეგრძელოს სწორედ მშვიდობის სადღეგრძელოს სვამენ და სადაც სპორტი მშვიდობის სიმბოლოა. ეს რომ ლიტონი სიტყვები არაა, სწორედ თბილისშიც დადასტურდა, როცა ერთმანეთის გვერდით იდგნენ ბედის უკუღმართობის გამო დროებით ურთიერთდაპირისპირებული ძმური ერების შვილები. ეჭვი არ გვეპარება, რომ ჩვენს განწყობას დიდი მხარდაჭერა ექნება მთელს მსოფლიოში და ჩვენ ერთად გავიმარჯვებთ. დაბოლოს, ბატონო როგე, ჭიდაობა რაინდობასთან არის გაიგივებული, ოლიმპიური კომიტეტის ისტორიაც რაინდულია და გადაწყვეტილებაც რაინდული უნდა იყოს. გიდასტურებთ დიდ პატივისცემას და კეთილ განწყობას.

მიმართვის ავტორები საქართველოდან

რეზო ამაშუკელი - პოეტი, სახელმწიფო, რუსთაველის და ალბერტ შვაიცერის პრემიების ლაურეატი, საფრანგეთის „შევალიეს ორდენის“ კავალერი, სახალხო ორგანიზაცია „ლაზარეს“ თავმჯდომარე, „ქართულ-ოსური მისიის“ თავმჯდომარე ჭაბუა ამირეჯიბი - მწერალი, სახელმწიფო და რუსთაველის პრემიების ლაურეატი მერაბ ბერძენიშვილი - მოქანდაკე, რუსთაველის და სახელმწიფო პრემიების ლაურეატი, ნობელის მშვიდობის პრემიის ლაურეატის ფ. ნანსენის მედლის კავალერი, საერთაშორისო ბიოგრაფიული ცენტრის ჯილდოს „მეოცე საუკუნის მოღვაწისათვის“ მფლობელი ნონა გაფრინდაშვილი - მოჭადრაკე, მსოფლიო ხუთგზის ჩემპიონი, მსოფლიო საჭადრაკო ოლიმპიადის თერთმეტგზის ჩემპიონი, ქალთა და ვაჟთა პირველი საერთაშორისო დიდოსტატი, საქართველოს ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტის პირველი პრეზიდენტი ლევან თედიაშვილი - მოჭიდავე, ხუთგზის მსოფლიო და ორგზის ოლიმპიური ჩემპიონი

85

რომან რურუა - მოჭიდავე, მსოფლიოს ოთხგზის და მეხიკოს 1968 წლის ოლიმპიური ჩემპიონი ედუარდ შევარდნაძე - საქართველოს ექსპრეზიდენტი რეზო ჩხეიძე - რეჟისორი, მშვიდობის ელჩი, რუსთაველისა და სახელმწიფო პრემიების ლაურეატი, „კაპიტოლიუმის იუპიტერის“ პრემიის მფლობელი, კანისა და ედინბურგის კინოფესტივალების გამარჯვებული დიმიტრი ჯაიანი – მსახიობი, საქართველოსა და აფხაზეთის სახალხო არტისტი, სახლმწიფო პრემიის ლაურეატი. ჯემალ ჭკუასელი

- ლოტბარი, საქართველოს სახალხო არტისტი, სახელმწიფო და

რუსთაველის პრემიების ლაურეატი, საქართველოს სიმღერისა და ცეკვის სახელმწიფო აკადემიური ანსამბლ “ერისიონის”ხელმძღვანელი.

To Mr. Jacques Rogger, Dear Mr. Rogger,

This is a peaceful massage from the friends of Sports and Olympic Committee.

We, the people, mainly standing apart from the active sports having no direct contacts and personal interests in this sphere, but living by the sports – are under the profound impression of the note which at the same time is difficult to believe, is real and which comprises the threat of greater danger for future as well. It has already caused a shock in everybody who respects the Olympic family, Olympic thinking, Olympic philosophy, the initial point of which always was a peaceful World, harmonically developed thinker and the athlete, perfection of the man’s soul and body.

Both of us, me and you know well that the Olympic movement, i.e. the movement connected with the name of the Mount Olympus is the games of the Gods who granted it to the mankind for establishing the peace, friendship, kind will in this world. .

We are disturbed by the fact that to the Olympic movement revived twice by Heracles and Pierre de Coubertin a serious split is threatened in case a solution is received on elimination of the .fighters from the Olympic family. On the Mount Olympus the Gods coexisted together and what has happened on such a great Earth that the champions of our time should leave the Olympic field? Is not it true that the fight is one of the oldest Olympic 86

kinds, more precisely, one of the first which had been added to running and comprised the antique pentathlon.

Let’s recollect together that by the very fighting were occupied the world-wide Antique scientists, well-known thinkers, standards of the consciousness of the mankind: Milon de Crotone, Pythagoras, Plato, Pindare, Alkinadi and Aristotle himself, too; As well – the thinkers of the Middle ages, not a single famous leaders of the great states of the New History. The three great persons of the USA being connected with the fighting have achieved the Presidency, a great experience in this field has the Russia as well. To the spiritual strength of the fighters dedicated the songs the Antique and our contemporary greatest poets. It might be that their bright images can give the power to all of us that the decision will be changed, which is able to bring a great harm to the Commonwealth of the Nations.

We declare with proud that the Olympic Games is the greatest achievement of the mankind, that the decision on revival of the Olympic Games of our time has been received by great thinkers, great humanitarians. They understood well the dualistic essence of the Olympic Games: On the one hand – Provision a peaceful coexistence of the International Commonwealth; On the other hand – Upbringing of the healthy youth of the separate states for defending the national interests.

In our opinion, it should not be disputable that the fight is the national kind of many people which expresses a chivalrous spirit, great history, glorious traditions of these peoples. That is why the neglecting attitude to the fight by these peoples is perceived as a violation of the national pride. Consequently we have already received the strongest protest charge which has been expressed by declaring a starvation by the greatest sportsmen, in denying to receive the Olympic medals. There is a danger that all these can be overgrown into more radical and considerably mass actions.

The peoples of the world look at the Olympic movement as one of the strongest unifying one, creator of the peace, interrupter of the existing conflicts and in future preventing them totally. As an example of this is the mutual congratulations and embracing of the ladies representatives of two states fighting with each other on the Olympic pedestal in Pekin in 2008.

As the greatest humanist Victor Hugoe notes, the peace is the kindness of civilization and the War – its crime. The people desires the peace. The keys of the peace is in people’s diplomacy. And the most acting weapon of the people’s diplomacy is the World’s Olympic movement. It’s worth thinkable that this unpleasant signal connected with fight has united even those countries unification of which could not manage the politicians and diplomats.

We deal with understanding the strive of Olympic Committee to introduce the element of novelty in Olympic movement by establishing new types, but realization of these novelties 87

should not happen at the expense of those disciplines which themselves represent a symbol of Olympic movement.

The fight is that kind of sports which has destroyed all kinds of religious borders starting from the eight century B.C. and today has the greatest supporters among the followers of all confessions.

Violation on the fight – is the violation on holiness of the Olympic Fire lighted on the Earth of Antique Hellas.

We hope that the International Olympic Committee will accept our letter as a message of kind friends and will envisage the desire pronounced by the Nation’s Great Commonwealth about preserving respectively the fighting in Olympic movement.

Dear highly respected Mr.. Rogger, This address has been pronounced on initiation of the senators of FILA an its president during closing of the European Championship in the capital of Georgia, Tbilisi…. In that country where the sport is a cult, which has the great Olympic champions, where the fight, like in many countries of the world is the carrier of the national honor, in the country where from the very beginning the first toast is raised to the peace and where the sports is a symbol of peace.

The fact that these are not mere words was approved in Tbilisi, too when side by side were standing the children of brotherly nations being in opposition temporarily to each other because of wrongness of fate.

We believe that fighting new federation supported by the Olympic Committee will do its best to revive spectacular and emotional properties of this classical sport to make fighting battles a great feast, expressing a chivalrous esprit.

We have no doubt that our disposition will have a great support all over the world and we’ll win together.

And finally, Dear Mr. Rogger, the fight is identified with chivalry and the history of the Olympic Committee is chivalrous and the decision should be chivalrous, too.

I confirm my great respect and kind attitude to You.

Authors of the appeal of Georgia

Rezo Amashukeli - poet, holder of the "Order of Chevalier" of France, Laureat of Premius of State and Rustaveli, the chairman of the people's movement "Lazare", chairman "of the Georgian-Ossetian mission" 88

Chabua Amiredzhibi - writer, Laureat of Premius of State and Rustaveli Merab Berdzenishvili - sculptor, Laureat of Premius of State and Rustaveli Jemal Chkuaseli - Lotbar, People's Artist of Georgia, Laureat of Premius of State and Rustaveli, the head of the State Academic Song and Dance Ensemble of Georgia "Erisioni" Rezo Chkheidze - film director, Ambassador for Peace, Laureat of Premius of State and Rustaveli, the winner of the Cannes and Edinburgh film festivals.

Dima Jaiani - actor, People's Artist of Georgia and the Abkhaz Autonomous Republic, winner of the Laureat of Premius of State Nona Gaprindashvili - Georgian chess player, the sixth women's world chess champion, eleven-times winner of the Chess Olympiads, first female Grandmaster, the first president of the National Olympic Committee of Georgia.

Roman Rurua - Georgian wrestler, a four-time world and Olympic champion.

Eduard Shevardnadze – the 2nd President of Georgia Levan Tediashvili - Georgian wrestler, Five-times world champion and two-times Olympic champion.

Господину Жаку Рогге

Глубокоуважаемый господин Рогге, Примите это миролюбивое послание друзей спорта и Олимпийского движения. Нас, в основном, людей далеких от спорта, и у которых нет прямого отношения и никаких личных интересов в этой сфере, но живущих спортом, ошеломило сообщение, в которое одновременно и трудно поверить, но оно и реально, и в то же время содержащий огромную угрозу в будущем. Оно уже повергло в шок всех, кто хоть даже в малой степени принимает и уважает олимпийское сообщество, идеи Олимпийского движения, его философию, исходной точкой которого всегда был мир на планете Земля и совершенство души и тела гармонично развитого и мыслящего атлетичного человека. И Вы, и мы прекрасно знаем, что олимпийское движение - это связанные с именем горы Олимп игрища богов, которые они оставили человечеству для воцарения мира, дружбы и доброй воли на свете. Нас взволновал тот факт, что в случае принятия решения об исключении борцов из Олимпийской семьи, Олимпийским играм дважды возрожденный Гераклом и Пьером де 89

Кубертеном угрожает серьезный раскол. Боги мирно сосуществовали на Олимпе и что же такого должно было произойти на Земле, чтобы сегодня славные представители различных видов борьбы покинули олимпийскую арену. Ведь борьба является одним из древнейших олимпийских видов, а точнее, первым после бега, и включенным в античное пятиборье. Давайте

вспомним,

что

именно

борьбой

увлекались,

ставшие

эталонами

человеческой мысли, великие античные ученые и выдающиеся мыслители: Милон Кротонский, Пифагор, Платон, Пиндар, Алкинад и даже сам Аристотель; а также мыслители Средних веков, да и в Новой истории многие прославленные руководители великих держав занимались борьбой. Трое крупных деятелей, имевших отношение к борьбе, становились президентами США, да и у России есть подобный опыт. Силе духа борцов слагали стихи и песни выдающиеся античные и современные поэты. Пусть их светлые лики придадут всем нам силы изменить решение, которое может принести огромный вред содружеству наций. Мы с гордостью заявляем, что Олимпийские игры это величайшее завоевание человечества, что решение возродить в наше время Олимпийские игры принимали великие мыслители и великие гуманисты. Они хорошо понимали дуалистскую сущность Олимпийских игр: С одной стороны, - обеспечение мирного сосуществования международного сообщества; А с другой стороны, - воспитание здоровой молодежи для защиты национальных интересов отдельных государств. Думаем, что ни для кого не является спорным, что борьба является национальным видом спорта многих народов, единоборство, которое выражает рыцарский дух, большую историю и славные традиции этих народов. Поэтому такое пристрастное отношение к борьбе воспринимается этими народами как посягательство на их национальное достоинство. В результате мы уже получили сильнейший заряд протеста, который выразился в объявлении голодовки величайшими спортсменами, и в отказе от олимпийских медалей. Существует опасность, что все это может перерасти в гораздо более радикальные и массовые акции. Народы мира взирают на Олимпийское движение, как на одну из сильнейших возможностей всемирного единения и сохранения мира, прекращения существующих конфликтов и их недопущения в будущем. Ярким примером этого стали взаимные поздравления

и

объятия

на

олимпийском

пьедестале

в

Пекине

в

2008

году

представительниц двух воюющих между собой государств. Как высказывался великий гуманист Виктор Гюго, мир - это благо цивилизации, война же - ее преступление. Народы хотят мира и ключи к нему лежат в народной дипломатии, чьим самым действенным оружием является мировое Олимпийское движение. Примечательно, что связанный с борьбой этот неприятный сигнал, объединил даже те страны, объединить которые не смогли политики и дипломаты.

90

Мы с пониманием относимся к стремлению Олимпийского комитета внести элемент новизны в Олимпийское движение внедрением новых видов спорта, однако реализация этих новшеств не должна происходить за счет тех дисциплин, которые и являются символом Олимпийского движения. Борьба является тем видом спорта, который еще с VIII века до нашей эры стер религиозные границы и сегодня имеет огромное количество сторонников среди представителей всех конфессий. Посягательство на борьбу – это посягательство на святость олимпийского огня, зажженного на земле античной Эллады. Надеемся, что Международный Олимпийский комитет воспримет наше письмо как послание добрых друзей и учтет пожелание, высказанное огромным содружеством наций относительно достойного сохранения борьбы в олимпийском движении. Многоуважаемый господин Рогге, Это обращение по инициативе сенаторов ФИЛА и его президента прозвучало в столице Грузии, Тбилиси на закрытии чемпионата Европы по борьбе… В той стране, где культ спорта, где много славных олимпийских чемпионов, где борьба, также как и в большинстве стран мира, является национальной гордостью, в той стране, где издавна первый тост поднимали, именно, за мир и где спорт является символом мира. То, что это не пустые слова, подтвердилось именно в Тбилиси, когда на спортивной арене рядом стояли сыновья братских народов, временно противостоящих благодаря превратностям судьбы. Верим, новая федерация борьбы с поддержки олимпийского комитета сделает все, чтобы этот классический вид спорта вернул зрелищную и эмоциональную сторону, чтобы каждый поединок вновь стал народным праздником, выявлением рыцарской души. Не сомневаемся, что наш настрой будет широко поддержан во всем мире и мы совместно одержим победу. И что очень важно, господин Рогге, борьба отождествляется с рыцарством, и история Олимпийского комитета также рыцарская и решение тоже должно быть рыцарским. Еще раз подтверждаем наше большое уважение и доброжелательное расположение.

Авторы обращения из Грузии Резо Амашукели – поэт, кавалер «Ордена Шевалье» Франции, лауреат Государственной премии и премии Шота Руставели, председатель народного движения «Лазарэ», председатель «грузино-осетинской миссии» 91

Чабуа Амирэджиби – писатель, лауреат Государственной премии и премии Шота Руставели Мераб Бердзенишвили – скульптор, лауреат Государственной премии и премии Шота Руставели, Нона Гаприндашвили – шахматистка, пятикратная чемпионка мира, одиннадцатикратная

чемпионка

шахматных

олимпиад,

первый

международный гроссмейстер среди женщин и мужчин, первый президент национального олимпийского комитета Грузии. Дима Джаиани – Актер, народный артист Грузии и Абхазской Автономной республики, лауреат Государственной премии Грузии Роман Руруа – Борец, четырехкратный чемпион мира, олимпийский чемпион. Леван Тедиашвили - Борец, пятикратный чемпион мира, двукратный олимпийский чемпион. Эдуард Шеварднадзе – экс-президент Грузии Джемал Чкуасели – Лотбар, народный артист Грузии, лауреат Государственной

премии

и

премии

государственного

академического

Шота

ансамбля

Руставели, песни

и

руководитель танцев

Грузии

«Ерисиони» Резо Чхеидзе – кинорежиссер, посол мира, лауреат Государственной премии и премии Шота Руставели, победитель Каннского и Эдинбургского кинофестивалей

92

,,ქალამნებიდან ჩემპიონობამდე და კიდევ...'' ასეთი ბრწყინვალე შესავალით იწყება ქართველი ღირსეული კაცის,საზოგადო მოღვაწის, ქართველი ერის შვილის ბერძნულ-რომაული ჭიდაობის მსოფლიოს ოთხგზისა და მეხიკოს 1968 წლის ოლიმპიური თამაშების ჩემპიონის, რომან რურუას წიგნი ,,ქალამნებიდან ჩემპიონობამდე და კიდევ... ".

ყოველი ადამიანის ცხოვრებაში დგება მომენტი, როდესაც მას თავისი ცხოვრების სხვებისთვის გაზიარების სურვილი უჩნდება. უმეტეს შემთხვევაში, ამ სურვილს ბუხრის პირას , ან კერიასთან შვილიშვილებისათვის მოყოლილი , ხშირად რომანტიკულად შეფერილი საკუთარი თავგადასავლებით იკმაყოფილებენ. მაგრამ რაც უფრო მრავალფეროვანია, შინაარსიანია და, თანაც, წარმატებულია განვლილი ცხოვრება, მით უფრო დიდ აუდიტორიას მოითხოვს იგი. ასე იბადება მემუარები, დოკუმენტური პროზა, რომელიც მხატვრულ ტექსტებზე არანაკლებ საინტერესოდ იკითხება. სპორტულ მსოფლიოს, მით უფრო სრულიად საქართველოს იგი ბერძნულრომაულ ჭიდაობაში გამართულ ჩემპიონატებიდან ახსოვს. თავად კი საკუთარი თავი მაშინ აღმოაჩინა, როცა ორი წყვილი ქალამანი დიდ სიმდიდრედ მიაჩნდა. ძროხის ტყავის ქალამანი სუსტი იყო, მალე იხეოდა, ხარის- უკეთესი, კამეჩისა ხომ, საერთოდ, დიდ სიმდიდრედ ითვლებოდა. სკოლისაკენ მიმავალ გზაზე ზამთარში ქალამანს ჭყაპა-ჭყუპი გაუდიოდა. ამიტომ ჩალა ( ტაროს პერანგი) გამუდმებით ჩანთაში ედო. სკოლის კართან ქალამნები უნდა გამოეცვალა... ეს გზა , უფრო სწორად ბილიკი, მაშინ მარტვილის რაიონის სოფელ მუხურჩაში იხლართებოდა. აქედან მარტვილისა და აბაშის რაიონულ ცენტრებამდე ზუსტად ერთი და იგივე მანძილია, 15 კილომეტრი. თუმცა ქალამნებიანი ბიჭის თვალის გაწვდენაზე დანარჩენი სამყარო მხოლოდ აბაშის სადგურიდან გასული ორთქმავლის ცაში ზოლად გავლებულ ორთქლამდე მოსჩანს, და შეუცნობი ხმაც იმავე, ჯერ უნახავი ორთქმავლის ჩიქ-ჩიქსა და ყვირილს მოაქვს. მან ჯერ არ იცის , რომ მოვა დრო და ამ გზით აქაურობას დატოვებს, რომ მსოფლიოს უდიდესი ქალაქები - მოსკოვი, მეხიკო, ტოკიო, ტოლიდო, ბუქარესტი,მარ-დელ-პლატა, ედმონტონი, და სხვა, მრავალათასიანი დარბაზებითა და მაყურებლით მისი პატივისცემის ნიშნად ფეხზე ადგება, მისივე ქვეყნის ჰიმნს დაუკრავენ და დროშას მაღლა ასწევენ... მაგრამ ეს მერე. ახლა , 1940-იანი წლებია და მხოლოდ მუხურჩა.

93

წიგნში იმ სხვადასხვა საინტერესო მონათხრობთა შორის, ეს იმ წარმატებების ჩამონათვალია , რომელთაც დიდ ქართველ ფალავანს დიდება და საყოველთაო აღიარება მოუტანა. მუხურჩა, მარტვილი. ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა(63, 68 კგ). XIX ოლიმპიური თამაშების ჩემპიონი (1968, მეხიკო), XVIII ოლიმპიური თამაშების მეორე პრიზიორი (1964, ტოკიო), მსოფლიოს ოთხგზის ჩემპიონი (1966, 67, 69, 70). სსრკ ხალხთა III, IV, V სპარტაკიადების ჩემპიონი (1963, 67, 71), სსრკ სამგზის ჩემპიონი (1964, 65, 70), ივან პოდდუბნის სახელობის საერთაშორისო ტურნირში გამარჯვებული (1966). საქართველოს ბერძნულ-რომაული სტილის მოჭიდავეთა ნაკრების მთავარი მწვრთნელი (1984-85) და სსრკ ნაკრების მწვრთნელი (1984-87). სსრკ სსრკ სპორტის დამსახურებული ოსტატი. ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენის, სოკის, ფილას და ღირსების ორდენების კავალერი. ბატონ რომანმა სწორედ, რომ ასეთი წარმატებებით მიაღწია 75 წლის საიუბილეო თარიღს , რომელიც 2012 წლის 25 ნოემბერს აღინიშნა თბილისში, საქართველოს სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტროს მხარდაჭერით. მრავალ მილოცვას, თბილ სიტყვებსა და საჩუქრებთან ერთად დიდ ფალავანს, საქართველოს ახალი მთავრობის სახელით, საქართველოს პრემიერ-მინისტრმა ბატონ ბიძინა ივანიშვილმა საჩუქრად გადასცა - საქართველოს ტერიტორიაზე გათხრილ ადრებრინჯაოს ხანის ყორღანებში, ძვ.წ. III ათასწლეულის მეორე ნახევრის, კახეთში ალაზნის ველზე- წნორში ერთ-ერთ გორასამარხში აღმოჩენილი მცირე ზომის ოქროს ლომის ქანდაკების ასლი, რომელიც თრიალეთის კულტურის წინარე ხანის კუთვნილებაა.

ჩვენც ვუერთდებით თქვენს 75 წლის იუბილეს, გისურვებთ ჯანმრთელობას, დიდხანს სიცოცხლესა და კეთილდეღობას, ჩვენი ქვეყნის სახელის დიდებისათვის!

აი ასე, ოქროს ასოებით ჩაიწერა, ლეგენდარული რომან რურუას ცხოვრება და მოღვაწეობა ქართული სპორტის ისტორიაში.

,,ქართულ - ოსური მისია ‘’ მარინა კაჟაშვილი

94

თემურ შაშიაშვილი: მადლობის სიტყვა ეს არ არის ჯილდო ჩემი ჭიდაობაში წარმატებების გამო...

21 მარტს ჩემი ბიოგრაფიისათვის მნიშვნელოვანი რამ მოხდა: ჭიდაობის საერთაშორისო ფედერაციის (ფილა) სენატორთა კლუბმა და მისმა პრეზიდენტმა ვერცხლის მედლით

დამაჯილდოვა.

ეს

გაცხადდა

სპორტის

სასახლეში, სადაც მიმდინარეობს ევროპის პირველობა თავისუფალ, ბერძნულ-რომაულ ჭიდაობაში. ჯილდოც იქ გადმომეცა და იგი ლეგენდალური რომან რურუასა და ბორის სიუკაევისაგან მივიღე. ეს არ არის ჯილდო ჩემი ჭიდაობაში წარმატებების გამო. მე იმ ქალაქის მერი და იმ მხარის გუბერნატორი ვიყავი, სადაც ცხოვრობდნენ და რომელთა სახელითაც მსოფლიო და ოლიმპიური ჩემპიონები გახდნენ - ენდი გოგლიჩიძე, თემურ აფხაზავა, დავით ხახალეიშვილი, აკაკი კიბორძალიძე, ირაკლი ცირეკიძე, გოგი კოღუაშვილი. როგორც ჩანს, დაფასდა მთელს ქუთაისთან და იმერეთთან ერთად ჩემი წვლილიც მათ წარმატებაში. ბედნიერი ვარ, რომ ამ ლეგენდარულ პიროვნებებს ვიცნობ, მათთან ვმეგობრობ, მათი წარმატებებით

ვამაყობ.

ღმერთმა

გაანათლოს

დიდი

სპორტსმენის

და

მამულიშვილის, აკაკი კიბორძალიძის სული. ნათელი დაადგეს დიდი მწვრთნელის, უკეთილშობილესი ადამიანის, ილია ბობოხიძის ხსოვნას. მის სახელთან არის დაკავშირებული უამრავი მოჭიდავის მსოფლიო სახელი. მეც მან ჩამინერგა ჭიდაობის დიდი სიყვარული. გუშინდელი ჩემი ჯილდოც მათ ეკუთვნის. დიდი მადლობა, რომ მათ გამო ფილა-ს სენატორთა კლუბის მაღალი ჯილდოს ღირსი გავხდი ლეგენდარულ მოჭიდავეებთან და დიდ მამულიშვილებთან: რომან რურუასთან, ლევან თედიაშვილთან, გურამ საღარაძესთან, ვახტანგ ბლაგიძესთან, დავით გობეჯიშვილთან, მიშა სალაძესთან, ნოდარ მოდებაძესთან, ზარიბეგ ბეგიაშვილთან, დიმიტრი მინდიაშვილთან, ომარ ეგაძესთან ერთად. მე ეს განწყობა სწორედ ასე გამოვხატე გუშინ, საზეიმო მიღებაზე, რომელიც ფილა-ს სენატორთა კლუბის და ბატონი გოჩა ძასოხოვის სახელით მოაწყვეს ბატონებმა: ბორის სიუკაევმა, რომან რურუამ, ფერდინანდ ლორთქიფანიძემ და რომელსაც 95

ესწრებოდნენ

მსოფლიოს

47

სახელმწიფოს

წარმომადგენლები,

ჭიდაობის

საერთაშორისო ორგანიზაციების პრეზიდენტები... ვთქვი შეხვედრაზე რომელსაც უძღვებოდნენ საქართველოსა და ბულგარეთის სპორტისა და ახალგაზრდობის მინისტრები.

ფილასს სენატორთა მიღება

96

Теймураз Шашиашвили: “Без нормальных отношений с Россией у Грузии нет будущего” ”

Новая

грузинская

политическая

сила

«Тетри

модзраоба» (в переводе на русский - «Белое движение») собирается усадить Михаила Саакашвили на скамью подсудимых. О проекте «Народ судит власть», о своем видении политической ситуации в стране и российско-грузинских отношениях корреспонденту «Известий» Кириллу Колодину рассказал лидер партии Теймураз ШАШИАШВИЛИ. вопрос: Какова цель вашей акции?

ответ: Мы не собираемся судить конкретного человека: будь это Саакашвили или кто-

то еще. Надо дать юридическую и, что не менее важно, нравственную оценку тому, каким образом Грузия оказалась униженной, раздробленной, дошедшей до последней степени обнищания. Под судом должна оказаться система, режим, царящий в стране все эти годы. За то, что произошло с демократией, территориальной целостностью, с экономикой, наукой, образованием, просто - с людьми... Стыдно за то, что неприкрытой поддержкой ряда западных партнеров пользуется министр внутренних дел Вано Мерабишвили, член семьи которого в той или иной степени причастен к убийству.Почему во власти находятся люди, разрушавшие

церкви?

Почему во

главе

государства

стоит команда,

поддержавшая в свое время присвоение Грузии, стране с древнейшей культурой,

унизительного

международного

статуса

«Развивающейся

страны» и за 6 лет правления даже не подумала поставить под сомнение правомерность этого ? Справедливости ради, следует признать, что т.н. деятельность этой команды только подтверждает вышеупомянутый статус страны... в: Но на днях вы сделали несколько скандальных заявлений, вплотную связанных с президентом... о: Я лишь озвучил то, что мне успел рассказать незадолго до своей кончины Бадри

Патаркацишвили. Кстати, о его смерти я узнал в британском консульстве: Бадри 97

пригласил меня в Лондон и я сдавал документы на получение визы. Когда мне сказали, что его больше нет в живых, я не поверил. Так вот, незадолго до гибели Патаркацишвили говорил мне, что для него главное спасти телекомпанию «Имеди». Тогда, по его словам, станут известны такие факты, что Грузия содрогнется. Речь шла о самых разных действиях власти - от расправ с неугодными до «изъятия» собственности у крупных и мелких бизнесменов. В общем, Бадри сказал, что, по имеющейся у него информации, Саакашвили был виновником автоаварии, в которой погиб человек. Больше ничего сказать не могу. Но наша цель все же не в том, чтобы, повторюсь, судить конкретную личность. Мы боремся не против Саакашвили, а за Грузию. Мы должны избавить ее от идеологии, которая привела к тому, что власть одерживает победы только над своим народом. «Народ судит власть» - телевизионный проект, разработанный учеными. Надо донести до всех жителей Грузии правду о том, что происходит в стране на самом деле. 15 июля откроется офис, его возглавит авторитетнейший юрист с международным опытом,

и начнется прием к рассмотрению обвинительных материалов, подготовленных не менее известными юристами. Больше десяти дел по ситуации в разных сферах жизни уже готовы к рассмотрению. Они будут опубликованы. Будут назначены судьи, избраны присяжные. Если представители власти проигнорируют процесс, предоставим ей защитников. Судебные заседания

будут вестись в прямом эфире одной из телекомпаний. 7 ноября должен быть вынесен приговор, любой гражданин Грузии сможет поставить под ним свою подпись. А 20 января 2010 года, когда Михаил Саакашвили будет отмечать годовщину своей инаугурации, «ратифицированный» народом приговор мы разошлем всем международным организациям и главам государств. Но до этого, 7 августа, накануне годовщины дня начала трагической для всех «пятидневной войны», начнется процедура всенародного импичмента Саакашвили. Над проектом этого документа работают около 30 ведущих юристов. Надеюсь, что и под этим документом подпишется большая часть наших сограждан... в: У большинства оппозиционных партий другой план действий. Они не скрывают своих надежд на вмешательство новой администрации США.

98

о: Спасение Грузии – не в США и не в России, спасение Грузии в ней самой, в ее

демократическом развитии. Те, кто сегодня находится у власти, и большая часть тех, кто называет себя оппозицией, -- люди с близким, если не с одинаковым мышлением. Я не вижу в их идеологических установках серьезной разницы. Замена одних другими ничего не изменит. В Грузии большая часть политических партий занята восхвалением США и обругиванием России, меньшая - восхвалением России и обругиванием Америки. Саакашвилевский агитпроп внедрил в сознание людей виртуальную Америку, которой на самом деле не существует. Создал виртуальную Россию, которой тоже нет. Конечно, виртуальную Грузию. В итоге в реальной Грузии резко выросли антиамериканские настроения и уже появляется ненависть к России. Если это не остановить - не избежать катастрофы. Сегодня самый дешевый товар в Грузии - агрессия! Тот, кто ее продает, пытается удержать за собой тот или иной пост либо мечтает его получить. А покупатель -умирает от нищеты и становится рабом продавца агрессии. Впрочем, превратив Грузию в арену столкновения двух супердержав, Саакашвили катастрофу уже устроил. Нужна третья сила. К власти в Грузии должны придти прогрузинские политики. в: Третья сила -- это ваша партия? о: Да, мы стараемся сделать все для того, чтобы стать таковой и уверены,что добьемся этого. Мы считаем, что Грузия должна добиваться

реализации своих интересов, с учетом совокупных интересов России, США, Европы, соседних государств. Именно это должно устраивать Америку, а не марионеточный президент. Именно это должно устраивать Россию, а не поиск наместника. Я очень сожалею, что в России появляются разные личности с грузинскими фамилиями, всякие «претенденты» на пост главы Грузии, которые ничего не могут дать нашим странам. Неужели непонятно, что эти люди не имеют опоры в грузинском народе? Зачем искуственно навязывать их грузинскому народу? Сегодня такая ситуация, что любое - даже самое справедивое - заявление российских политиков в адрес Саакашвили льет воду на его мельницу.

Сейчас вот в Москве встречаются Дмитрий Медведев и Барак Обама. Речь, естественно, зайдет о Грузии. Позиция нашей партии, выработанная накануне 99

этого события: мы бы хотели, чтобы они говорили не о том, под чьим контролем должна находится Грузия, кто должен возглавлять нашу страну, а об ее демократизации. О том, как дать свободу ее населению, независимость прессе, суду, бизнесу. И США, и Россия выиграют от того, если дадут нам возможность самим решать, кто должен возглавлять Грузию. в: Получается, главная проблема Грузии все же Саакашвили? о: Самая большая беда Грузии - «соросизм». Джордж Сорос - это Ленин

совеременности! Со своей идеологией разрушения православных государств. Об этой тенденции я несколько лет назад писал патриарху Московскому и всея Руси Алексию Второму. Мне посчастливилось беседовать с ним и в Грузии, и в Москве. Так вот, Сорос потратил сотни миллионов на «революцию роз», а потом долго платил зарплату Саакашвили и его «розанчикам». «Соросизм» будет побежден только тогда, когда восстановятся добрососедские отношения между Грузией и Россией. Шансы на установление добрососедских отношений между нашими двумя православными государствами есть. Россия ведь долго не признавала независимость Абхазии и Южной Осетии, терпя выходки грузинских властей. Сергей Багапш был прав, когда сказал Саакашвили «спасибо за независимость Абхазии». Реально России не нужна расколотая Грузия. И для Грузии расколовшаяся Россия, о которой мечтают многие грузинские политики, конец всему. Я собираюсь побывать в Москве, буду готовить встречу с российскими учеными. Не с такими, как бывший помощник президента Андрей Илларионов, а с теми, к мнению которых прислушиваются Медведев и Путин. Мы хотим выяснить: как получилось, что друг с другом столкнулись власти двух государств, национальные интересы которых на Кавказе практически идентичны? Из-за конфликта с Россией в Грузии к власти приходят антигрузинские политики. Напряженные

отношения

с

Россией

вызвали

в

Грузии

разгул

антидемократических сил. Это потому, что во всем Мире думают - Грузия нуждается в помощи против России ! Поэтому закрывают глаза на нарушения прав человека, на политзаключенных, фальсифицированные выборы, неправедный суд, на подчинение власти почти всех СМИ, особенно электронных. Все из-за грузинороссийского противостояния. Мы все должны понять: как не в характере русского народа делать что-либо по указаниям из-за рубежа, так и стоящий на коленях грузинский президент не 100

символизирует грузинский народ. Мы готовы разговаривать с Россией. Без нормальных отношений с ней у Грузии нет будущего. Так же, как нет будущего без примирения с абхазами и осетинами.

«Темур Шашиашвили: Саакашвили для Грузии хуже завоевателя”

- Вы и представители сети НПО «Единодушие» (Ертсуловнеба) требовали после 20 января отправить Саакашвили в Отставку.Вы по сей день продолжаете акцию протеста? Благодарю за возможность поделится мыслями с читателями ... Это для меня и честь и ответственность. Честь

потому

интеллектом,

что

ваш

высокой

читатель

отличается

политической

культурой,

здравым смыслом.Ответственность потому, что к сожалению

мы

не

такие

уж

частые

гости

в

русскоязычной прессе и каждая фраза сказанная от имени своей партии, даже от своего лица, может быть понята как позиция грузинского политистеблишмента. Поэтому постараюсь быть предельно откровенным и простым респодентом - Насчет отставки гражданина Саакашвили мы собрали миллион двести тысяч подписей Для государства, в котором осталось всего три с чем-то миллионов населения это цифра весьма внушительна. Особенно если принять во внимание что у нас не было ни копейки ни капли горючего для передвижения по стране все это сделали сами граждане на местах и прислали нам списки с указанием номеров паспортов телефонов адресов. В государстве , где еще сильны неофашисты «Национального движения » господина Саакашвили, это подлинное гражданское геройство, без преувеличения Что касается другой части вопроса-продолжаем ли нет акцию скажу

- это не акция,

которая, соответственно имеет и начало и конец. Это – процесс. Этот процесс мы назвали «Собранием Чести». Я, лично, в этом процессе включился по просьбе уважаемого во всем мире мэтра киноисскуства, режиссера Резо Чхеидзе и большей группы интеллигенции. Тут я представляю партию «Белых», и являюсь учредителем коалиции «Единодушие» 101

После нескольких дней подключения к работе, был по –человечески потрясен. Несмотря на то, что мы, Белые, имели подготовленный учеными документ о геноциде грузинского народа Михаилом Саакашвили, в жизни бы не поверил, что его так сильно ненавидит народ. Ненависть к нему достигла таких критических высот, что был по человечески смущен. Я сочел себя обязанным, учавствовать в «Собрании Чести» еще потому, что политики в Грузии потеряли авторитет, доверие народа. Время потребовало великое единение: народ- нравственные авторитеты- профессионалыполитики. Такого «Народное Собрание», достойной части которого является партия «Белых». Здесь милейшие душе народу личности, на плечах которых десятилетиями стояла грузинская наука, грузинское исскуство, грузинская общественная жизнь. Это тяжелая политическая работа ежедневная, если хотите – ежеминутная, потому , что никогда не знаешь, какие штуки выкинут Саакашвили и его друзья и в самой Грузии , и далеко за его пределами. Надо признать, они великие мастера на всякого рода пакости. Ни один иноземный завоеватель не нагадил столько, сколько Саакашвили и его сброд. Я заявляю, это высокоподготовленный, высоконатренированный, высоковыдресированный сброд , с весьма высокими покровителями и на западе, и на севере от Грузии. Мы в самой настоящей политической войне с недругами Грузии. Мы не собираемся судить конкретного человека – будь это Саакашвили, или кто-то еще. Надо дать юридическую оценку тому, каким образом грузия оказалась униженной, раздробленной, дошедшей до последней степени обнищения. Под судом должна оказаться система, режим, царящие в стране все эти годы. За то, что произошло с демократией, территориальной целосностью, с экономикой, наукой, образованием, просто с людьми…

- Вы также требовали от Давида Усупашвили взять полномочия президента до следующих выборов, но он так не поступил. Как Вы это расцениваете?

- От председателя парламента не мы требовали взять полномочия президента, а этого требует конституция страны. Мы требовали следовать духу и букве главного закона государства. Сожалеем, что господин Усупашвили пошел по другому пути. Может от него кто-то и требует, так поступить. Но где верность закону, интересам страны, законным требованиям граждан. Когда политик, юрист, государственный муж такого уровня идет таким путем, остается только сожалеть. Мне трудно поверить, что он этого хочет, он сын своей земли, но его заставили. А политик должен иметь кроме всего прочего, и политическое мужество, чтобы отстоять то, что законно, что морально, что лучше для родины.

- Как относятся «народное» собряние и движение «Белых» к деятельности Бидзины Иванишвили и его кабинета?

102

- Бидзина Иванишвили к прошлогодным выборам пришел с программой в руках, подобно которой не видела грузинская политическая новейшая история. Я, оппонент господина Иванишвили, с радостью за будущее Грузии говорю, что он сумел создать сильнейшую интеллектуальную команду, оплотом труда которой является предвыборная программа.Дело теперь за его воплощением в жизни Путем именно интеллектуальной радикализации надо строить новое государство. Это мое глубокое убеждение. Иначе-унас нет будущего.

грузинское

«Грузинская мечта» как в парламенте, так и в кабинете министров весьма пестра. Но среди министров есть яркие личности. Министры социальных, экономических, внешнеполитических направллений-это люди высокой квалификации, честно служащие родине везде, где до этого работали. Хочу отметить министра внутренних дел и главного прокурора. Особенно радует работа команды министра юстиции. Я на служебные победы министра и первого заместителя смотрю как на победу всего грузинского государства. Исходя из этого желаю дальнейших успехов во благо родине. Не все министры, вернее, министерства работают так, как хотелось-бы. Думаю, тут кувшин меда портят остатки старого режима, которые во всех отраслях и регионах до сегодняшнего дня остаются в абсолютном большинстве в руководящих эшелонах. Тут, честно говоря не могу понять позицию господина Иванишвили Есть другие вопросы, которыми уже недоволен народ. Среди них постоянная озабоченность «Грузинской мечты», что скажет Европа, что скажет Америка. До октябрьских выборов, они не говорили, что это и это недостижимо потому что, не понравится западу. К сожалению, постоянно «мечтатели» все больше сверивают пульс то с западом, то с севером, все меньше обращая внимания на сердцебиение и чаяния грузинского народа. Тут нечего говорить о нацшпане, которая с потрахами является «пятой колонной» и первоочередную задачу грузинского государства видит не в восстановлении территориальной

целостности,

не

в

восстеновлении

экономики

страны,

не

в

восстановлении ими-же разрушенной системы социальной защиты, а в возвышении в ранг закона евроатлантическую ориентацию Грузии (?) Этого нет даже в законодательствах стран НАТО. Прискорбно, что мы не видим должного отпора по этому вопросу со стороны «Грузинской мечты», боюсь, на плечи «мечтателей» висят какие-то тяжелые объязательтва, в замен которых запад обеспечил проведение более-менее нормальных выборов в октябре прошлого года. Для меня это подыгрывание и со стороны «националов», и со стороны «мечтателей», неоколониальной политике Запада. Пора понять, что Великие державы на молодых и малых государствах смотрят как на своих будущих колониях, правда, в облагороженных отнашениях, присущих двадцать первому веку, но все-же условиями.

103

с предельно кабальными

Эта аморально, это не по-христиански!

- Как Вы смотрите на т.н. процесс коабитации? «Коабитация» - какое хорошее слово и как плохо вошло в Грузинский политический словарь Во первых – коабитацию предлагают в виде требования. А когда требуют беззастенчиво, нагло, это уже порождает протест; Во вторых – где они были, когда националы нас преследовали, подслушивали, отравляли, избивали, пытали, убивали прямо на главных пропектах столицы и больших городов. Убивали наш генофонд – нашу молодежь. Убивали честь и совесть нашего народавсемирно известных ученых и интеллектуалов и это делали с цинизмом, со зверством, присущим истинным нацистам; В третьих – с кем «коабитироваться» -

Кто

окончательно

угробил

грузинскую

науку,

систему

образования,

систему

здравоохранения и соцобспечения, экономику и т.д, и т.д - Кто борется против грузинского менталитета, против национального сознания, против православной церкви…

- Кто своими импулисивными, неадекватными и волюнтаристическими поступками создал плодотворную почву для разрушения единства грузинского народа, грузинской территории, грузинской государственности. По-моему коабитация с неофашизмом это добровольное согласие самому стать таким.

- Создается впечатление, что Саакашвили и Иванишвили действуют согласованно. Вам так не кажетя? Если нет, то почему? «… Восток, дело тонкое», тем более, политические игры на востоке, тоньше волоса василисы – прекрасной. Так что, кто его поймет, где какие волосы прядут политики. Когда читаю труды о политических играх античного мира, средневековья, или «Большой Тройки» собственные волосы дыбом встают. Наверно в этом деле человечество намного вперед пошло в наш век. Но я, не ведующий в таких делах не могу судить голосом разума, а гадать – не мое дело. Но почему-то верю, что в этом деле Иванишвили искренен. Когла он и Саакашвили были вместе, были вместе. Слава Богу, разошлись и Иванишвили бросил этого сатану, понял наконец-то его нечистую душу. Он давно уже не смотрит розовыми очками на отцов «розовой революции», о пагубности которых мы говорили еще с 1996 года, когда они пришли в молодежное крыло партии «Моккавшири» (Союз граждан). Мы уже тогда били тревогу и предупреждали народ об истинных намерениях молодых «реформаторов» господина Саакашвили. С помощью огромной финансовой, политической и пи-ар поддержки, они сумели с 1996 года по 2003 год перевоплотится в хорошо 104

организованную, откровенно неонацистскую партию, а с 2003 года их уже ничего не сдерживало. Истинная оппозиция осталась без политической и финансовой поддержки, питаясь одной только моральной поддержкой лучшей и думающей части родного народа. А это часть, как и везде, и у нас оказалось в меншенстве. Но это уже история. Сегодня медленно, но постепенно все идет к нормализации. Почему я, оппозиционер сегодняшней власти настроен оптимистически? Господин Иванишвили не политик, выросший в темных коридорах политических баталий. Он человек из бизнеса, где ценится слово джентльмена. Я таким его вижу, несмотря на расхождения во многих мировозреннических вопросах. Уверен, он любит страну и не будет играть судьбой родины. Убежден, он все меньше будет слушатся иностранных наместников во благо нашей общей родины. Еще один довод в пользу моих убеждений - в разности философии мышления Саакашвили и Иванишвили. Саакашвили хвастался тем, чего не построил, или сделал наоборот в виртуальном мире. А Иванишвили строил, финансировал, делал добрые дела, но все инкогнито, без огласки. Саакашвили много сетует, что его партии, как оппозиции не обеспечивают надлежащими политическими полномочиями и гарантиями. Буду категоричен: «Национальная партия» - это не политическая единица, а секта, созданная в недрах «Института свободы», Бенклафа и Сороса. «Национальное движение» - это оппозиционное формирование не правящей партии, а всего грузинского народа. Так –что сегодня в грузинском парламенте нет оппозиции. Его кресло занимает опасная для Грузии секта соросистов, ненавидящих

грузинскую историю, традиции, моральные

ценности. Парламенту нужна реальная оппозиция, которая критикуя команду Иванишвили, будет думать государственно, будет думать о Грузии, а не о том, как лучше выполнить заказ иноземных шефов. Реальная оппозиция должна устранить «Нацдвижение», которая как стая шакалов сидит в засаде и не упускает момента, навредить не только правительству, но всему грузинскому народу, всему государству. Особую тревогу вызвали высказывания Саакашвили, сделанные на днях до и после вояжа в Азербйджан. До вылета, он просто лгал по многим вопросам, лживость которых подтвердили все учреждения, к которым они были адресованы. после возвращения он предстал перед журналистами с рассуждениями, которые независимыми экспертами и простым народом были оценены весьма опасными для государства.

105

Вообще «двоевластие», которое царит в Грузии вопреки требованиям конституции, но по требованию тех, кто указывает нам на коабитацию - сказывается весьма плачевным образом как на внутреннюю ситуацию в государстве, так и на международной арене. Даже ближайшие добрые соседи иногда пользуются нашими временными трудностями, что согласитесь, не очень приятно.Устроить подчеркнуто помпезный и теплый прием самозванцу, даже если это коллега -президент, не может принято грузинским народом, как знак доброй воли. Это скорее полное игнорирование чаяний братского народа, под прикрытием соблюдения дипломатичекого этикета. Забывая, что этикет должен быть этичным, в данном случае, моральным. Иначе, чем человеком злобного мышления невозможно назвать Саакашвили после того, как он после недавного визита патриарха всея Грузии Ильи Второго в России сказал, что несмотря на то что патриарх ему ничего не рассказал, Путин якобы сказал патриарху то-то и то-то. Этим единственным предложением Саакашвили сказал: - Что Илья Второй говорит в адрес Путина добрые слова тогда, как тот неуважительно высказался про Грузию - Что рядом с Путиным, в ближайшее окружение, есть человек, докладывающий Саакашвили о подробностях встреч. Одним

словом

он

оскорбил

и

патриарха,

и

окружение

президента

соседнего

супергосударства. Вот, такой он злобный вредитель. В Питере и Москве на днях своми глазами видел, как в киосках и магазинах, где торгуют грузины, выставлены фотографии Саакашвили и никто их за это не ругает. Хотелось бы увидеть, что сделали-бы националы, увидев в магазинах Тбилиси или Кутаиси фотографии Путина. И россияне, и тамошние грузины весьма благосклонно настроены к Саакашвили, говоря о современных мегистралях, о полиции не берущей взятки и так далее. Они не ведуют, что магистрали - оплот элитной коррупции, выросшей на почве иностранных взаймов, выплата которых тяжелой ношью будет висеть на наших детях. Не ведуют, что тогда, как в России пенсия эквивалентна 600 долларам, у нас она всего 100 лари, то есть в районе 60 долларов. Они не знают , что «националы» в Грузии полностью уничтожили систему бесплатного высшего образования, дошкольного обучения, здравоохранения, строительства государственного жилищного фонда. Это такая дикая правда, что иногда даже не верят , что я говорю им сущую правду. И знаете, что меня больше всего здесь удивляет: вот, все говорят, что средства СМИ, особенно телевидение, полностью контролируют власти Путина. Если это так, а я верю, что так, почему они не рассказывают правду про Саакашвили, почему не разрушат эти мифы? Неужели Путину не устраивает оголенный Саакашвили. Невероятно, но… Неустраивает! Неустраивает!!

106

Вот где вражда против Грузиноского народа, но эта уже другая очень большая тема, большой разговор.

- Как расцениваете послание Иванишвили к Саакашвили? Послание Иванишвили, отправленное гражданину Саакашвили, с первых-же слов дает ему понять, что для господина Бидзины с Михайлом все ясно. Послание написано именно таким тоном, которого адресат заслуживает. А тон – уничтожающий. Такие письма пишут только ничтожествам, коим адресат и является.

- Вы на днях вернулись из Украины. Как они смотрят на процессы, На украине я встретился с широким кругом известных и уважаемых людей, крторые несмотря на свои различные политические взгляды, уважают стремление грузинского народа, хорошо знают Грузинскую проблематику, отлично разбираются в тонкостях грузинской политической жизни, от сердца желают всех благ братскому народу. А наше братство начинается не от «Цветных революций» как отели представить «националы_» Не тот Октябрьской революции, как говорили комунисты… Корни куда глубже и взаимная любовь куда искреннее. С Украины я приехал с большими надеждами за завтрашний день.

Грузия должна занять сторону Грузии!  . Любое объединение , это сопротивление другому объединению, это сопротивление ко всем, кто не явяется членом данного союза, это сопротивления внутри альянса.  легче прилепиться к комунибудь, чем проводить независимую политику 

У нас обязательства только перед своим народом.



Вхождение в покорности другому государству через время перерастает в ненависть к нему

107



Миру ныжны не слабые и покорные, а сильные и независимые цивилизованные государства



Я противник всякой покорности.



Лозунг нашей партии: Грузия без управляемой извне власти.

- Вы единственный из грузинских политиков, который неустанно заявляет, что помимо России созданием Евразийского Союза занята и Турция. На что оно основано?

- Благодарю за возможность пообщатся с вашими читателями. Их высокий интеллект вынуждает с особой ответственностью готовиться к общению с ними. С самого начала хочу подчеркнуть, что все что скажу, будет сказано с болью о Грузии и с огромным уважением ко всем странам и народам, которые будут упомянуты или подразумеваемы ниже. На заре Грузинской государственности, я, как мер второго по значимости города – Кутаиси и губернатор самого большого региона Грузии - Имерети, имел честь быть добрым знакомым и другом иностранных дипломатов, известнейших деятелей культуры и науки, почти всех ведущих стран. Они были влюблены в Грузию и, не могу представить , что эти умнейшие и добрейшие люди вдруг могут оказаться на разные стороны, не хочу сказать, но – барьера. Подтверждением моего глубокого уважения ко всем государствам о которых буду говорить, будет моя предельная открытость, в котором читатель не обнаружит ни капли задних мыслей. Что касается первой половины вашего вопроса- почему я оказался единственным политиком говорящим на эту тему- этот вопрос скорее надо задать тем, которые молчат. Почему они не говорят. Здесь, по-моему, причина не в тайне за семью печатями. Они лежат на ладони. К сожалению, большинство партий существуют на подачках запада, то есть США, а остальные дышат благодаря некоторым кругам России. Ни тем, ни другим не устраевает полная правда. Видите- ли, не хотят обидеть патронов. А половинчатая правда, хуже самого страшного вранья. Мы, партия свободная от таких обязательств перед обоими сверхдержавами и вообще, других государств. У нас обязательства только перед своим народом. Потому и говорим эту горькую правду.

108

Что касается второй половины вашего вопроса: основаны наши опасения на данных и суждениях членов нашей партии. Вы знаете, что партия «Белых» в основном, это политическая сила интеллектуалов: именитых на весь мир ученых, деятелей исскуства, управленцев с огромным опытом и просто, мыслящих людей. Наш друг, один из учредителей партии «Белых», член физической академии США, профессор Мераб Джибладзе совместно с всемирно известными учеными, на основе известных им фактов, рассуждений, личных встреч с великими учеными, сделал весьма тревожные выводы. А именно: Оказывается, еще после второй мировой войны определенными кругами, США был разработан стратегический план, по которому рядом с Россией должен был создан противовес- новая супердержава. Говорят, США начали создавать такое государство в лице Китая, израсходовав на эти цели 7-8 миллиардов долларов, устроив на эти деньги и «Культурную революцию»» и провокации на границе, и конфликт на острове Даманск. Но пост-Маоистское правительство отказался от противостояния с Рассией, тогда с СССР. По некоторым данным, в 70- е годы США ценою не одного миллиарда долларов ставку сделали на Иран. Но что –то не сработало и к власти пришли фундаменталисты. После этого, из больших стран, непосредственно к границам России осталась одна Турция, которого можно использовать в противовес супердержавы. Но у Турции один существенный изъян – для этой миссии он не был готов во всех отношениях. Как утверждают сами американские ученые, США начали перекачивать в Турцию 30 миллиардов долларов в год, замаскировав), как помощь американских мусульман братьям тюркам. Не секрет, что на эти деньги создана одна из сильнейших армий в современном мире, которая по мнению тех-же американцев по приказу может стрелять даже в собственный народ, в чем я сильно сомневаюсь. Но этого недостаточно для превращения его в супердержаву. Для этого ему нужны бассейн Каспийского моря с месторождениями нефти, также территории соседствующие с Россией: от Крыма, через весь Кавказ, до двух тюркоязычных республик Средней Азии. Как видите, тут Грузия в центре событий. Нельзя не вспомнить об интервью президента Пакистана 90-х годов Беназира Бхутто, в котором говорилось: «Грузия-враг номер один мусульманского мира, который преградил путь исламу в Европе.» А верный сын грузинской земли, профессор Михаил Кекелия говорил: ‘’в школьных учебниках Турции Грузия упоминается как часть Турции, северная часть которой временно окупирована Россией». Это было до распада СССР. Интересно, как сегодня? В 90-е годы был напечатан плакат с регионами «Великой Турции». Трудно поверить, но там, как единое образование туркоязычных государств, тюркских автономий и 109

братских народов нанесены: Турция, Азербаиджан, Казахстан, Киргизия, Узбекистан, Туркменистан, Кипр, Башкирия, Босния, Чечня, Хакасия, Крым, Татарстан, Тува, Адыгея, Афганистан, Алания, Дагестан, Кабардино-балкария, Калмыкия, Македония, Монголия и … Грузия. Интересно, что в этом перечне с флагом представлена Абхазия… Вот так! Подчеркиваю, это в 90-е годы, а не в 2008 году. Чем не воплощение в жизнь мечты Ата-Тюрка о «Великой Турции». Только его сегодня назвали Евро-азиатским союзом. Мне думается, что недавняя информация о намерении создания государствами Турция, Монголия, Таджикистан, Азербайджан совместных вооруженных сил, дает повод для серьезного анализа и более серьезных выводов. Весьма интересен еще один факт. На днях Израиль принес извинения Турции, от чего он долго и упорно отказывался. Странным образом эти извинения совпали с визитом президента США в Израиль. Мы ни чего не утверждаем, но чем не косвенное доказательство симпатии США к Турции. Не скрывает свои планы и Россия. Расспал СССР, опозорился СНГ… Что делать? Надо предложить что-то новое. Ну и чтож, что это «новое» хорошо не- забытое прошлое, с новым именем и старым смыслом. Рассия преглашает всех постсоветских республик в новое – старое образование, кроме прибалтийских естественно. Весьма интенсивными становятся Русско-Китайские отношения. Не случайно , что новый председатель КНР Си Цзинь Пинь свой первый визит нанес в Москву. Эксперты ктверждают, что КНР сотрудничает с западом только из соображении прагматизма, а духовного родства у Китая с Западом нет и не будут в будущем, как и у России. «Россия может стать для Китая главным партнером по переустройству мира» - эти слова одного российского профессора. Видите, куда замахнулись: «…по переустройству мира!!» И еще одно совпадение во времени и пространстве. Южная Корея и США углубили военное сотрудничество и отныне США будет учавствовать в любом конфликте, в котором будет втянута Южная Корея. Вот и две оси, пересекающие друг-друга: Китай-Россия и Южная Корея-США. Даа, в Датском королевстве не все спокойно. Здесь не собираемся обсуждать, но тема БРИК – а (Бразилия, Россия, Индия,Китай) особое место занимает при рассматривании перспектив устройства нового мира.

110

- По вашему, что какие угрозы содержать для Грузии эти объединения? Какие угрозы?! Это же манна небесная на нашу голову. Представляете, в случае пан –Оттоманского евро-азиатского союза вернет Тао, Кларджети , Шавшети, Абхазия, регион Цхинвали, Герети и сегодняшняя де-факто Грузия объеденятся в одно государство. 

Только , все это будет под флагом Турецкой империи и по утрам будить нас



будет какой-нибудь мола, стоящий на высокой башне минарети. Только, не будет Грузии-будет провинция Гюрджистан.



Только не будет грузин-будут дружественные тюркам гурджи…

А если пересилит Россия? Вспомните 2008 год. Россия за несколько часов уничтожила грузинский военный потенциал, сразу-же признала государственность Абхазии и Южной осетии, установив дипломатические отношения с Сохуми и Цхинвали, а заодно было подписано соглашение о создании военной базы в Очамчире (именно так, а не «Очамчирах», и не «Сухум», и не «Ткварчел») . База эта обхидится России в 40 миллиардов рублей. Добавьте радарную установку на Мамисони: которая в силах контролировать всю Турцию; Добавьте шумиху вокруг железной дороги в направлениях Карси и Сочи; Добавьте радикальные позиции Армении и Азербайджана по этому вопросу и сразу станет ясно, перед какими опасностями стоит сегодня государственность Грузии. Не поверите, но эти объединения таят в себя опасность не в меньшей степени, чем для Грузии, для самих членов-государств. Тут мы должны ответить на вопрос: кто создает эти разные объединения? История хорошо помнит опыт первого и второго мировых воин, в которых выиграли только военно-промышленный комплекс, производители комплектующих для всех видов оружия, банки- финансирующие ВПК . Именно эти силы стремятся и сегодня создать разного вида объединения под разными вывесками. Трудно поверить, но эти объединения настроены не только друг против друга, но и против всех, которые не являются членами конкретного альянса. Дальше-хуже: даже внутри любого объединения они настроены друг против друга. Может этого не видно из вне, но противоречия очень глубоки и опасны. Если еще больше вглубиться в этот вопрос, объединение против кого-нибудь- это отказ от собственного могущества, собственного суверенитета, собственной национальной чести.

111

Именно из-за уважения к другим государствам, думая о своей родине, я думаю об этих государствах , об их законных интересах, а не об объединениях, с весьма сомнительными целями и стремлениями. Каждое государство, имеющее свое достоинство, очень серьезно подумает вступить или нет в какой нибудь военно –политический блок. Тут-же уточню: сегодня говорят только о политико-экономических союзах, стесняясь правде, что они по своей сути военно-политические блоки. Мы хотим дружбы, а не противостояния. Подтверждением моих слов хочу выразить глубокое уважение к премьеру Турции, Господину Эрдогану, которого я считаю сильнейшей личностью в современном высшем политическом спектре. Как можно из-за каких-то объединений забыть о дружбе Грузинского народа с народами Азербайджана, Армении, Северного Кавкза. И представить не могу, что случиться, если братья- кавказцы окажутся в разных блоках. Вы преставляете человеческую трагедию, если вдруг в разных союзах окажуться Израиль и Грузия, если на разных сторонах барикад будут мой сын и сыновья братьев-евреев, с которыми я провел детство, юношество, лучшие годы своей жизни. Кому нужна такая политика!? Господа политики: Политика должна существовать для людей, или должны жить и умирать для политиков? Наши суждения основаны не на эмоциях, не на субьективных взглядах. Пару лет назад, когда член нашего политсовета, профессор М. Джибладзе поднял данный вопос, мы создали группу из солидных ученых и специалистов разных направлений. Уверяю, выводы весьма тревожные, которыми не хочу пугать читателя. Скажу только одно: любое объединение , это сопротивление другому объединению, это сопротивление ко всем, кто не явяется членом данного союза, это сопротивления внутри альянса. Видите, тут сопротивления на трех уровнях; беда на трех уровнях; не дай Бог! смерть на трех уровнях ; и это уже не наш выывод, об этом предупреждал сам Альберт Айнштайн, говоря, что не знает какое оруие будет применено в третьей мировой войне, но в четвертой- будут палки да камни. объединение, из-за своей сути, в себе содержит противоречия; беду и себе, и другим. Еще при коммунистах я писал, что СССР самая большая беда для самой России. Время подтвердила правоту моих слов и в экономическом, и в политическом смысле.

112

Сегодня и США, и Россия должны понять , что во всем мире источниками всех противоречий считают именно их, созданных ими разных объединений. Особенно тревожно, что этими объединениями мы ослабляем ООН. И в этом неблагородном деле самый весомый вклад вносят государства-основатели ООН, постоянные члены совета безопасности ООН. 

Тот, кто искренне хочет мира, будет поддерживать усиление ООН, его истинный вклад в всестороннее развитие современного мира.



ООН – это голос планеты и цитадель всемирного мира

- Как должна Грузия поступить, если Евразийский Союз всё-таки будет создан и Турцией и Россией? Чью сторону она должна занять? Вы хотите мой ответ на вопрос – чью сторону должна занять Грузия? Вдумайтесь. Россия и Турция действуют друг против друга предельно осторожно, не декларируя это, вернее, декларируя вечную дружбу. А вы хотите, чтоб я ответил на этот вопрос в открытой прессе? Пожалуйсто: Грузия должна занять сторону Грузии! Это не патетические и не поэтические слова. Это именно политическое кредо будущей грузинской государственности. Это политическая икона поклонения любого грузинского политика. А молиться перед ней надо горячим сердцем, холодным умом и чистыми руками. В государстве все узды правления должны забрать в свои руки государственные мужи, думающие государственно, действующие государственно. Пока к государственным структурам хоть –какое отношение имеет «национальная» шпана, пока не прошла очищение сама «Грузинская мечта», государство продолжает находиться над глубокой пропостью, падение в которую пока только замедлила команда Иванишвили. Я не думаю, что Евроазиатский союз создадут оба государства- и Россия, и Турция. Думается, не сможет ни один, если малочисленые государства очнутся и перестанут терпеть такие собственные власти, которые играют политику больших держав, вместо проведения национальной политики. Народы должны понять, что даром никто ничего не дает. Если дают, значит требуют в десять раз большего. Это горькая правда. Будущее Грузии мы видим в реальном неитралитете. Об этом мечтали Илья Чавчавадзе, лидеры Национально-освободительного движения всех поколений.

113

Особенно - конца XX века. Будущее и Грузии, и всего мира (не сочтите за нескромность) - мы видим в претворение в жизнь теории конвергенции. Это реально хотел претварить в Грузии первый президент Грузии, Звиад Гамсахурдия Новейщая история Грузии показала, что легче прилепиться к кому-нибудь, чем проводить независимую политику. Из-за односторонней ориентации, приходится выполнять капризы этой «одной стороны». А ведь другая сторона активизируется и действует полностью тогда, когда ты стоновишься полностью сторонником одной из сторон. Для государства с такой территории, с таким населением, с таким геополитическим расположением, как Грузия, такие шаги не несут черты мудрой государственной политики. Наша партия считает, что Конвергенция- это совмещение двух самых главных высот, которых достигло человечество. С одной стороны- это создание условий для честного конкурентного равития, а с другой стороны- создание условий для всесторонней и полной защищенности человека. В первом огромный опыт набрал капитализм, второй – самого высокого развития достиг при европейском социализме. Уверяю вас, могущество не в союзах и альянсах. 

Могущество с гармоническом развитии экономики и личности;

 

Могущество в конкурентной экономике и защищенном гражданине; Могущество в совмещении экономических и социальных достижений человечества.

Миру нужны не слабые и покорные, а сильные и независимые цивилизованные государства. Миру ныжны именно сильная Америка, сильная Россия а сильные не вмешиваются во внутренние дела других государств, уважают их суверенитет. Свое экономическое могущество сильные государства должны направить на истребление голода, эпидемий, нищеты, а не для истребления себе подобных, невчем не виноватых честных и добропорядочных граждан других государств. К сожалению сегодня другая реальность, видимо такие сильные государства – дело перспективы. Обнадеживают признание всемирным экономическим форумом в Давосе (2012г) Теории конвергенции, как будущее мирового развития. Грузия должна стать знаменосцем претворения в жизнь теории Конвергенции. Вот где место моей родины.

- Как Вы расцениваете претензии со стороны определённой части депутатов Европарламента к новым властьям Грузии и насколько обоснованы были ответы на их претензии со стороны спикера парламента и премьер-министра Грузии?

114

Эти письма потрясли политический корпус, ученых, спортсменов, деятелей культуры, всю интеллигенцию, простых граждан-имевших честь и достоинство. Несмотря на то, что мы себя считаем оппозиционерами, с огромным удовольствием отмечаем те ответные шаги, которые были сделаны государственными структурами. Хорошо понимая, с какими трудностями были связаны такие резкие оценки, сделанные в ответах парламента и правительства, считаем достойными ответными мерами со стороны достойных властей, которому, кажется, в конце-концов удостоилась наша родина. Считаю, что письма с Европы, это классическое проявление двойных стандартов. Они с ног наголову ставят процессы, которые проходили в Грузии в последние 9 лет и которые начались после выборов октября 2012 года. Положительная оценка неофашистского режима Саакашвили, забота о благосостоянии остатков этого отребъя, поддержка болезненных намереваний президента-самозванца, негативные оценки послеоктбрьских процессов не делает чести авторам этих писем. Более того, зеркальные оценки и императивный тон содержит в себя угрозы в адрес молодого государства, ставшей на рельсы демократического развития именно после октябрьских выборов. Было-бы хорошо, если бы авторы этих писем сами приехали к нам, да не одни политики, а с независимыми экспертами, учеными, специалистами разных отраслей. Было-бы еще лучше, вернее, объязательным условием, чтобы они встретились с внепарламентской оппозицией, с учеными, с населением. Для создания правильного и полного представления о процессах, проходящих в Грузии, представляется уместным приглашать в Евросоюз и внепарламентскую оппозицию. Мы с самого начала говорили, что надо приглашать иностранных специалистов, которые основательно изучат период правления «националов» - осуждения которых требует народ, деятельность президента –самозванца - импичмент которого требует вся Грузия. На этом этапе, мы не обвиняем западных политиков. А вот после того, как они приедут, изучат все и не сделают соответствующие выводы, мы потребуем от нашего государства, сделать соответствующие шаги в отношении этих персон.

- Насколько адекватны были последние заявления Михаила Саакашвили об угрозах Азербайджану и Грузии со стороны России? Вообще, что его движет?

115

-Не буду выделять конкретно какие-нибудь высказывания Саакашвили. Он еще не будучи президентом, сколько помню на других должностях, всегда был неодекватен. В чем причина, не могу сказать, я не врач-психиатр. После того, как он стал президентом, стал не просто неадекватным, а опасным для грузинского государства. В отличие от некоторых сегодняшних высших руководителей, никогда не был рядом с Саакашвили. Несмотря на его положительные отзывы в адрес моей персоны в бытность моего губернаторства, я всегда трезво оценивал его и считал неуровновешанным, импульсивным, непредсказуемым молодым человеком, которому нет место в высшых эшелонах власти. К сожалению над здравым смыслом грузинского народа победили могучие и богатые К сожалению над здравым смыслом грузинского народа победили могучие и богатые зарубежные покровители Саакашвили, чем погубили и его, и его команду, а развитие Грузии отбросили на десятиления назад. Западным друзьям, которые считают, сколько миллиардовую помощь оказали Грузии(это еще отдельная тема, кому помогали)я бы посоветовал посчитать урон, который нанесла банда «националов» грузинскому государству. Впрочем, его невозможно оценить в долларах, фунтах, евро. Национальное богатство, национальное самосознание, национальное достойнство и честь этими мерами не оцениваются. ●●● В конце интервью разрешите несколько слов от себя. Вопросы были заданы, прямо скажу неудобные для меня. Но я не трус, чтоб оставить их без ответа, зная, что мои ответы не понравятся не бывшему, не нынешнему руководству Грузии. Для американцев, как и для всего запада к сожалению, сегодня неприемлем политик дающий такие ответы. Такой же настрой будет у российских, турецких и иранских политиков. Но, отвечая на ваши вопросы, я думаю о том, что хорошо для Грузии, грузинского народа. Так как, как говорил Наполеон: «политика - это география». Главная политика Грузии исходит из географического положения и знаю, что сильная Грузия означает мирный Кавказ, а мирный Кавказ – роскошь для нашей планеты. Время подтверждает: вхождение в покорности другому государству через время перерастает в ненависть к нему. Покорность к России определила ненависть Грузии к ней. Покорная политика к Америке «националов» радикально изменила доброе 116

расположение грузинского народа к этой стране. Я противник всякой покорности. Лозунг нашей партии: Грузия без управляемой извне власти. Время подтвердит, что мои искренние слова означают не ненависть к этим государствам, а именно глубокое и искренное уважение, так как глубоко уверен, что без них у Грузии нет будущего.

117

„ქართულ-ოსური მისიის“ პარლამენტთან, მთავრობასთან, არასამთავრობოებთან თანამშრომლობის ქრონიკა „ქართულ-ოსურმა მისიამ“ 2013 წლის 20 თებერვალს

წერილით

მიმართა

საქართველოსპარლამენტის თავმჯდომარეს, ბატონ დავით უსუფაშვილს. დაადასტურა რა

პატივისცემითი

დამოკიდებულება

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარისა და მთლიანად პარლამენტის მიმართ, მისიამ შესთავაზა თანამშრომლობა და ითხოვა დახმარება ქართველი და ოსი ხალხების ურთიერთობისათვის საჭირბოროტო სამი საკითხის გადაწყვეტაში. ესენია: მიმოსვლის გამარტივება; ოსი და აფხაზი ეროვნების პატიმართა სიების და მათი მდგომარეობის დაზუსტება; პოლიტდევნილების პრობლემის

მოგვარება და ამ გზით, გარკვეული

თვალსაზრისით, ეკონომიკური კავშირების აღდგენა. საყურადღებოა, რომ წინადადებები თანამშრომლობის თაობაზე მოდიოდა თავად ბატონ დ.უსუფაშვილის მხრიდან მისიის წევრებთან 2012 წლის 19 დეკემბრის შეხვედრის დროს. მისიამ მიმდინარე წლის 4 მარტს თანამშრომლობის წინადადებითა და დახმარების თხოვნით მიმართა სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის მინისტრს, ბატონ სოზარ სუბარს და საქართველოს სახალხო დამცველს, ბატონ უჩა ნანუაშვილს. სასიამოვნოა, რომ სახალხო დამცველმა დაუყოვნებლივ მიიღო მისიის წევრები, საქმიანი საუბრის შემდეგ კი, მეორე დღესვე ეწვია სასჯელაღსრულების ობიექტებს და შეუდგა მისიისადმი მიცემული დაპირების კონკრეტულ შესრულებას.

118