Kwa mfano:
Kwa nini mtu binafsi abadili tabia yake? 8
Watembea kwa miguu wengi wanaovuka barabara yenye magari mengi badala ya kusubiri taa za trafiki au kutumia kivuko cha waenda kwa miguu wanafahamu hatari ya kugongwa na gari, lakini bado wanafanya hivyo. Watu wengi hawafungi mkanda wa usalama ndani ya magari, licha ya kujua kwamba inaweza kuokoa maisha yao ikiwa watapata ajali. Watu wanaweza kula sukari nyingi, ingawa wanajua inaweza kusababisha ugonjwa wa kisukari. Sababu kwa nini watu bado wanafanya tabia hatari ingawa wanafahamu hatari : 7
Tunapozingatia hili kuhusiana na usafirishaji haramu wa binadamu, kuna sababu chache muhimu ambazo watu wanaweza kuhatarisha:
Kulingana na nadharia ya OAM mtu binafsi, familia au kikundi kitabadilisha tabia zao ikiwa:
1. Ni rahisi kupitisha. 2. Inalingana na mahitaji na maadili yao. 3. Mabadiliko ya tabia yana manufaa. 4. Itaangaliwa vyema na wenzao. FURSA, UWEZO, MOTISHA9 Tumefupisha hili katika jedwali lifuatalo:
FURSA
1. Kushindwa kubinafsisha hatari – ‘Haitanitokea’
Je! Nina fursa ya kufanya hivyo?
Watu wenye hisia ya chini ya mazingira magumu - k.m. vijana - wanaweza kuhatarisha uhamaji usio wa kawaida au ofa hatari za kazi/elimu licha ya hadithi za kutisha, kwa sababu wanashindwa kubinafsisha hatari. Hii ni muhimu zaidi ikiwa wanajua wengine ambao wamepata uzoefu wenye mafanikio.
Kuna vizuizi kutoka nje ambazo zanizuia kubadili tabia?10 Familia inayo nafasi ya kuleta mabadiliko? Je! Ni rahisi kuyakidhi?
2. Utayari wa kuchukua hatari – ‘Hakuna cha kupoteza’
Watu binafsi wanaweza kuelewa hatari lakini wako tayari kuzichukua kwa sababu zawadi zinazowezekana zinahalalisha hatari. Kama vile mtu mmoja aliyenusurika katika biashara haramu ya binadamu ambaye aliungwa mkono na Jeshi la Wokovu alieleza, kadiri hatari au kutokuwa na uhakika unavyokabili nyumbani, ndivyo hatari inavyopungua kusafiri au kuchukua ofa ya kuondoka.
UWEZO
Ninaweza timiza?
Nina ujuzi na uzoevu wa kuikidhi hii tabia? Yaenda sambamba na msimamo na mahitaji yangu?
3. Kwa kweli kutoweza kutekeleza tabia salama – ‘Hakuna chaguo lingine’
UHAMASISHO
Mtu anaweza kutaka kufanya tabia salama lakini asiweze kufanya hivyo. Kwa mfano, mtu anayewajibika kwa ajili ya familia yake lakini hawezi kupata mapato huenda asiwe na njia ya kupitia uhamiaji salama au mashirika ya ajira yanayotambulika.
4. Kuona tabia salama kama isiyoweza kufikiwa kibinafsi – ‘Haiwezekani’
Je! Nina msukumo wa kuyafanya?
Nina msukumo wa kuiga huu mwenendo? Mabadiliko haya yana faida yoyote? Wezangu watayakumbatia?
Sawa na sababu ya tatu, wale wanaoelewa hatari kwamba wanaweza kusafirishwa au kulazimishwa katika hali ya utumwa wanaweza kusitasita kuchukua hatari kama hiyo, lakini wanakabiliwa na vikwazo katika kufikia tabia salama. Kwa mfano, huenda wasifikie masharti ya kuhama kisheria au ajira rasmi kama vile mahitaji ya viza, sifa za elimu au gharama.
5. Ni rahisi kuvunja sheria ambazo zinakusudiwa kutekeleza tabia salama – ‘naweza
kujiepusha nayo’ Katika hali zingine, mtu bado anaweza kutekeleza tabia hatari kwa sababu hakuna sheria au sheria inayozuia tabia kama hiyo au sheria haina nguvu katika kutekeleza tabia hiyo salama. Kwa mfano, mtu anaweza kuwa na mwelekeo zaidi wa kupitia uhamiaji usio wa kawaida au kutuma mtoto wao kufanya kazi kwa familia nyingine wakati hatari ya
kukamatwa ni ndogo kutokana na viongozi wafisadi. 7
Mradi wa Mashirika ya Umoja wa Mataifa kuhusu Usafirishaji Haramu wa Binadamu na Benki ya Maendeleo ya Asia (2011). Kufikiri upya kuzuia biashara haramu. Mwongozo wa kutumia nadharia ya tabia. http://un-act.org/publication/ rethinking-trafficking-prevention-guide applying-behaviour-theory/
12 | JUMUIYA IMARA
Ibid 7. 9 Ibid 7. 10 Programu ya Maji na Usafi wa Mazingira (2008). Kutengeneza Mfumo wa Mabadiliko ya Tabia ya Usafi: SaniFOAM. Ripoti ya Warsha ya WSP. 21-22 Februari 2008, Durban, Afrika Kusini.
8
JUMUIYA IMARA
| 13
