JUMUIYA IMARA
Kitabu cha kusaidia Katika kubadilisha tabia ili Kuzuia Ulanguzi wa binadamu Katika mazungumzo vikaoni na katika jamii na
w
JUMUIYA
IMARA Sisi sote tuna jukumu katika kuzuia utumwa mamboleo na ulanguzi wa binadamu
Utangulizi
4
Muktadha wa Jeshi la Wokovu
5
Kusudi
5
Tafakari ya Biblia
6
Ufafanuzi
7
Nadharia ya kuongoza mazoezi yetu
10
Fursa, Uwezo na Motisha (OAM)
11
Nadharia ya Mabadiliko ya Tabia
11
Kujifunza kutoka kwa wengine
14
Kutumia OAM katika Jeshi la Wokovu kuzuia MSHT
15
Kutumia nadharia ya OAM katika mazungumzo ya jamii na kikao
18
Ushawishi wa motisha
19
Tamati
27
Viambatisho
28
Kiambatisho I – Jarida Tafakari - Kubadilisha tabia katika
Imetolewa na Tume ya Kimataifa ya Haki za Jamii Imeundwa naye Berni Georges 2 | JUMUIYA IMARA
programu za kuzuia biashara haramu
28
Kiambatisho II – lahakazi ya OAM ya mazungumzo ya jamii na kikao
30 JUMUIYA IMARA
| 3
UTANGULIZI
Muktadha wa Jeshi la Wokovu
Jeshi la Wokovu limejitolea kwa dhati kupiga vita utumwa wa kisasa na ulanguzi wa binadamu (MSHT). Tunalo jukumu la kitheolojia na kihistoria. Huu ni uhalifu wa kimataifa na sisi ni Jeshi la Wokovu la kimataifa. Leo, ulimwenguni kote, tuna azimio, watu na rasilimali za kukomesha biashara hii mbovu na unyonyaji wa ndugu na dada zetu.
Tangu mwanzo, Jeshi la Wokovu limepigana dhidi ya MSHT. Mnamo 1885, kwa ushirikiano na wanaharakati wa kijamii kama vile William T. Stead, akina wokovu walifichua kunaswa, utekaji nyara na uuzaji wa wasichana na wanawake wachanga kwenye madanguro ya London na wakafanya kampeni ipasavyo ili kuwe na mabadiliko katika sheria. Hadi leo, Jeshi la Wokovu linaamini katika kanuni asili za kibiblia kuhusu thamani na usawa wa watu wote na wajibu wa kumtunza jirani yako. Unyonyaji wa binadamu huwafanya kuwa kama bidhaa na kuwadhalilisha wale ambao ni waathiriwa wa ulanguzi, kuzawadi unyama wa walanguzi na kudhoofisha mfumo wa kimaadili, kijamii na uchumi wa jamii. Kama wafuasi wa Kristo, tumeitwa kupigania kukomeshwa kwa aina zote za utumwa na ulanguzi wa binadamu.
UTANGULIZI Muktadha wa Jeshi la Wokovu Kusudi Tafakari ya Biblia Ufafanuzi
Hivi sasa, tuko katikati ya vita. Tumetoka mbali na tunaweza kuwa washindi katika mafanikio yetu, lakini bado hatujashinda vita. Jeshi la Wokovu lina nguvu za kipekee na zenye thamani za kuzuia usafirishaji haramu wa binadamu. Mara nyingi tuko katika jamii ambazo hazijafikiwa na mtu mwingine. Uwepo wetu ni fursa nzuri ya kuwa na mazungumzo yanayoendelea na vikao na jamii ambayo yanaweza kubadilisha mitazamo, kanuni za kijamii na tabia ili kulinda dhidi ya na kukomesha MSHT.
Kusudi
Madhumuni ya kijitabu hiki ni kukusaidia kwa jibu lako kwa MSHT. Kuna aina nyingi tofauti za majibu, ambayo huzuia MSHT. Hizi ni pamoja na, lakini sio tu katika kuongeza uelewa, elimu, miradi ya mikopo midogo midogo, na kushughulikia mambo, ambayo huwafanya watu kuwa hatarini kwa MSHT. Ingawa kuna atua nyingi za kuzuia MSHT zinazofanyika, kumekuwa hakuna njia ya kuelewa au kutafakari jinsi juhudi hizi za kuzuia zinavyofanikiwa. Mengi ya majibu yetu huanza na kuongeza ufahamu kuhusu biashara haramu ya binadamu ni nini. Hii ni hatua muhimu ya kwanza, lakini kwa kupanga zaidi tunaweza kwenda hatua inayofuata na kuanza kufanya mabadiliko endelevu zaidi kwa mitazamo, kanuni za kijamii na tabia zinazohusiana na MSHT. Inasaidia kusoma mwongozo wa Jeshi la Wokovu kwa ajili ya Uhuru: Mwongozo wa Sehemu ya A1 kama mahali pa kuanzia. Kurasa 48-59 (‘Kuzuia kwa Kuongeza Ufahamu’)
1
4 | JUMUIYA IMARA
https://www.salvationarmy.org/isjc/SAFightforFreedom JUMUIYA IMARA
| 5
zinapendekeza hitaji la kuwa naujumbe unaowauliza watu kubadili mitazamo na tabia zao wakati wowote tunapotoa taarifa kuhusu usafirishaji haramu wa binadamu. Kijitabu hiki kinaweza kukusaidia kupanga mtazamo na tabia yako, kubadilisha mwitikio wa kuzuia ili kuwalinda watu unaowahudumia na kufanya nao kazi dhidi ya kusafirishwa. Inatoa nadharia iliyojaribiwa na majibu mengine ya mabadiliko ya tabia duniani kote na muhtasari wa jinsi tunavyoweza kutumia hii katika majibu ya Jeshi la Wokovu katika jamii na vya vikao na ndani ya mradi mkubwa zaidi wa kuzuia usafirishaji haramu wa binadamu. Nadharia hii inaendana kikamilifu na mfano wa Jeshi la Wokovu la Uwezeshaji Msingi wa Imani (FBF), mchakato unaotumia zana mahususi kusaidia watu kufurahia mahusiano ya kina na yenye yasiyodhuru. (Ona kisanduku cha zana cha FBF.)2
TE
A EA N ELEZAMBUE UCH
ND A
TUKIO AU SUALA
NA UA NGE AM PA U
IY A
IM A
NI
UJUZI WA KAIRO
BIBLIA NA
S DE
TU
R
NA RI NI A I K FA THM A T TA U
Tafakari ya Biblia Mafundisho ya Yesu yalitukia mashambani, kwenye miti, kwenye mashua, kando ya bahari, kwenye Hekalu, na kisima, kwenye Mlima wa Mizeituni, juu ya vilele vya milima, kwenye mabonde, na karibu kila mahali alipokuwa akiendakatika maeneo ya umma, sinagogi na nyumbani. Kwa nyakati tofauti na kwa makusudi tofauti alizungumza na umati mkubwa, vikundi vidogo na watu binafsi. Mafundisho ya Paulo pia yalifanyika katika maeneo mengi alipokuwa akishirikiana na watu. Mojawapo ya sehemu hizo ilikuwa nyumba, iliyozingatiwa kuwa jiwe la msingi ambalo jamii yote ilijengwa juu yake. Haishangazi basi kwamba hakuzungumza tu hadharani bali pia alienda nyumba kwa nyumba. Matendo 20:17-21 (New International Version) ‘Kutoka Mileto, Paulo alituma watu Efeso kuwaita wazee wa kanisa. Walipofika, aliwaambia: “Mnajua jinsi nilivyoishi wakati wote nilipokuwa pamoja nanyi, tangu siku ya kwanza nilipokuja katika mkoa wa Asia. Nilimtumikia Bwana kwa unyenyekevu mwingi na kwa machozi na katikati ya majaribu makali ya njama za wapinzani wangu Wayahudi. Mnajua kwamba sikusita kuhubiri jambo lolote ambalo lingekuwa la manufaa kwenu lakini nimewafundisha hadharani na nyumba kwa nyumba. nimewatangazia Wayahudi na Wayunani kwamba imewapasa kumgeukia Mungu katika toba na kumwamini Bwana wetu Yesu.”’ Tunaweza kuona kwamba Paulo alijua kwamba mafundisho yenye matokeo na ueneza-injili ungehitaji si tu mikusanyiko mikubwa ya watu wote bali pia kwenda nyumba hadi nyumba. nyumba ili kufanya mazungumzo ya kina na familia. Tumejifunza kwamba njia sawa ni muhimu kubadili mitazamo na tabia za watu kuhusu utumwa wa kisasa na biashara haramu ya binadamu. Zaidi ya hayo, zaidi katika sura katika mistari ya 28-29, Paulo aendelea kusema kwamba huenda watu fulani wasiuone uso wake tena, lakini anawaagiza wazee ‘wachunge’ kila mtu. Hii pia ni kweli kwa kuongeza ufahamu na kubadilisha tabia - ikiwa tunataka kwenda katika eneo jipya ambalo sisi si wanajamii, ni muhimu kuwafundisha wale wanaoishi miongoni mwa jamii kuendelea kuimarisha na kuhimiza ujumbe.
Ufafanuzi Jeshi la Wokovu limeunda seti ya kanuni za mazoezi ya kukabiliana na MSHT ili kutoa mwongozo tunapofanya kazi katika eneo hili. Ni muhimu kwamba kabla na wakati wa jibu lolote la MSHT kanuni hizi zitumike kuongoza mazungumzo na miradi. (Rejelea Zana ya Ulimwenguni ya Utumwa wa Kisasa na Majibu ya Usafirishaji Haramu wa Binadamu yanayopatikana kwenye tovuti ya ISJC.)3
Ili kuelewa mabadiliko ya mitazamo, kanuni za kijamii na tabia zinazohusu usafirishaji haramu wa binadamu, ni vyema kueleza kwa muhtasari fasili zinazohusu masharti hayo.
MTAZAMO: haya ni mawazo au maoni yanayoshikiliwa kibinafsi, ambayo si lazima yaakisi
muktadha mpana wa kijamii wa mtu au jinsi anavyotenda kwa nje. Mfuko wa Uhuru (2019)4 uliifafanua kwa urahisi kama ‘Jinsi watu wanavyofikiri au kuhisi faraghani’. Mifano ya mitazamo: ‘Nafikiri ni sawa kutazama ponografia ya watoto.’ ‘Ninaamini wafanyakazi wa nyumbani wanapaswa kutendewa kwa haki na kwa heshima.’ 4
2
https://www.salvationarmy.org/fbf/toolbox
6 | JUMUIYA IMARA
3
https://www.salvationarmy.org/isjc/SAFightforFreedom
Mfuko wa Uhuru (2019). Uhakiki wa Fasihi: Kampeni za Mawasiliano za Mabadiliko ya Tabia Zinazolenga Upande wa Mahitaji ya Unyonyaji. https://freedomfund.org/wp-content/uploads/Literaturereviewbehaviour-change-campaigns-Jan-2019.pdf JUMUIYA IMARA
| 7
KANUNI ZA KIJAMII: Shirika la Afya Ulimwenguni (2010)5 lilifafanua kanuni za kijamii na
kitamaduni kama ‘kanuni au matarajio ya tabia ndani ya kikundi maalum cha kitamaduni au kijamii. Aghalabu bila kusemwa, kanuni hizi hutoa viwango vya kijamii vya tabia ifaayo na isiyofaa, inayotawala kile kinachokubalika (na kisichokubalika) na kuratibu mwingiliano wetu na wengine.’ Kanuni si lazima ziambatane na mtazamo wa mtu binafsi (binafsi), lakini watu binafsi wanahamasishwa kuendana na hamu ya kuwa wa kikundi. Hii inamaanisha kuwa mtu anaweza kufanya tabia zinazolingana na kanuni za kijamii, ingawa hawakubaliani nazo kwa faragha. Mifano ya kanuni za kijamii: ‘Ni sawa kwa wanaume kulipia ngono, lakini si kwa wanawake.’
Mchoro huu unaonyesha jinsi mitazamo, kanuni za kijamii na sheria tunazoishi chini yake zinavyopishana ili kuathiri tabia zetu.
Utawala na sheria
‘Watoto wana wajibu wa kulisha familia zao.’ ‘Hakuna ubaya kuwaadhibu na kuwapiga wajakazi ikiwa watafanya jambo baya.’
TABIA: haya ni matendo ya mtu binafsi yanayofuata kanuni au mitazamo ya kijamii. Afua zetu za uzuiaji ambazo zinalenga kubadilisha tabia zinahitaji kuzingatia kanuni zilizopo za kijamii, ambazo ndizo msingi wa tabia. Mifano ya tabia: ‘Kuwatendea vibaya wajakazi ingawa inaweza kuwa kinyume na mtazamo wa mtu, lakini inaendana na desturi za kijamii.
Kanuni za kijamii
Mitazamo ya kibinafsi
‘Kuwafanya watoto wafanye kazi badala ya kwenda shule, ili waweze kusaidia katika kuzalisha kipato kwa familia.’
UTAWALA NA SHERIA: serikali inaweza kuchukua nafasi kubwa katika kuathiri tabia (vitendo), hata kama vitendo hivyo ni kanuni au mitazamo tofauti ya mtu. Mifano ya utawala na sheria:
TABIA
‘Mtu anayefikiri ni sawa kutazama ponografia ya watoto (mtazamo) anaweza kutotazama (mabadiliko ya tabia) kwa sababu serikali imeifanya kuwa kinyume cha sheria kufanya hivyo.’ ‘Inaweza kukubalika katika jamii (kanuni za kijamii) kupiga wajakazi, wafanyakazi, lakini tabia hii inaweza kutotekelezwa, kwa sababu serikali itamwadhibu yeyote anayefanya hivi.’
Kwa hiyo, ili kubadili tabia zetu, tunahitaji kuitikia kwa njia inayozingatia sheria, kanuni za kijamii, na mitazamo. Sehemu nyingine ya kitabu hiki inatuongoza jinsi ya kufanya hili.
5
Shirika la Afya Duniani (2010). Kuzuia Ghasia: Ushahidi. Kubadilisha Kanuni za Kijamii Zinazosaidia Vurugu, ukurasa wa 98. https://apps.who.int/iris/bitstream/ handle/10665/77936/9789241500845_eng.pdf
8 | JUMUIYA IMARA
JUMUIYA IMARA
| 9
Nadharia ni muhtasari wa njia iliyojaribiwa ya kupata matokeo. Kwa hiyo, tumezingatia nadharia kadhaa zilizopo kuhusu mabadiliko ya tabia. Tumekaa kwenye nadharia inayoitwa Fursa, Uwezo na Motisha (OAM). Ni nadharia ambayo tayari tunaweza kuona ushahidi wake katika majibu yetu ya sasa kote ulimwenguni na ambayo imetumiwa kwa mafanikio na mashirika mengine mengi katika programu zao za mabadiliko ya tabia.
Fursa, Uwezo na Motisha (OAM) Nadharia ya Mabadiliko ya Tabia Nadharia ya Fursa, Uwezo na Motisha inazingatia sheria, kanuni na mitazamo ya kijamii, iliyotajwa katika sura iliyotangulia, kwa kupitia fursa, uwezo na motisha ya kubadilika. Nadharia ya OAM inasema kwamba unapotafuta kubadilisha tabia, unahitaji kujibu maswali haya:
NADHARIA YA KUONGOZA
UHUSIKAJI WETU Fursa, Uwezo na Motisha (OAM) Nadharia ya Mabadiliko ya Tabia
10 | JUMUIYA IMARA
1. Je, mtu/kikundi kina fursa ya kubadili tabia zao? Je, wanayo nafasi au rasilimali? 2. Je, mtu/kikundi kina uwezo wa kubadili tabia zao? 3. Je, mtu/kikundi kina msukumo wa kubadili tabia zao? Je, ni kwa maslahi yao binafsi? Fursa, uwezo na motisha vyote vinafanya kazi pamoja. Kwa mfano, kunaweza kuwa na kampeni za uhamasishaji kuhusu kutumia mikanda ya kiti na manufaa yake. ‘Katika gari, abiria anaweza kutaka kutumia mkanda kwa sababu anaogopa hatari ya ajali (msukumo), lakini ikiwa hakuna mikanda iliyofungwa (fursa) au hawajui jinsi ya kufunga mkanda (uwezo), basi hawawezi kutekeleza tabia hii.’ 6 Kwa nini OAM ni mbinu nzuri? Sehemu kubwa ya huduma zetu na miradi yetu mingi inalenga katika kuongeza ufahamu kuhusu hatari za usafirishaji haramu wa binadamu na utumwa wa kisasa. Hata hivyo, ukweli ni kwamba mara nyingi watu bado hufanya mambo hatari ingawa wanajua kwamba yanaweza kusababisha matokeo mabaya. Kutokana na uzoefu wetu wa maisha kwa ujumla tunajua kwamba ufahamu pekee hautafsiri kila mara katika mienendo salama.
6
Yolande Coombes na Jacqueline Devine (2010). Kuanzisha POVU: Mfumo wa Kuchambua Tabia za Unawaji Mikono ili Kubuni Programu zenye Ufanisi za Kunawa Mikono.
JUMUIYA IMARA
| 11
Kwa mfano:
Kwa nini mtu binafsi abadili tabia yake? 8
Watembea kwa miguu wengi wanaovuka barabara yenye magari mengi badala ya kusubiri taa za trafiki au kutumia kivuko cha waenda kwa miguu wanafahamu hatari ya kugongwa na gari, lakini bado wanafanya hivyo. Watu wengi hawafungi mkanda wa usalama ndani ya magari, licha ya kujua kwamba inaweza kuokoa maisha yao ikiwa watapata ajali. Watu wanaweza kula sukari nyingi, ingawa wanajua inaweza kusababisha ugonjwa wa kisukari. Sababu kwa nini watu bado wanafanya tabia hatari ingawa wanafahamu hatari : 7
Tunapozingatia hili kuhusiana na usafirishaji haramu wa binadamu, kuna sababu chache muhimu ambazo watu wanaweza kuhatarisha:
Kulingana na nadharia ya OAM mtu binafsi, familia au kikundi kitabadilisha tabia zao ikiwa:
1. Ni rahisi kupitisha. 2. Inalingana na mahitaji na maadili yao. 3. Mabadiliko ya tabia yana manufaa. 4. Itaangaliwa vyema na wenzao. FURSA, UWEZO, MOTISHA9 Tumefupisha hili katika jedwali lifuatalo:
FURSA
1. Kushindwa kubinafsisha hatari – ‘Haitanitokea’
Je! Nina fursa ya kufanya hivyo?
Watu wenye hisia ya chini ya mazingira magumu - k.m. vijana - wanaweza kuhatarisha uhamaji usio wa kawaida au ofa hatari za kazi/elimu licha ya hadithi za kutisha, kwa sababu wanashindwa kubinafsisha hatari. Hii ni muhimu zaidi ikiwa wanajua wengine ambao wamepata uzoefu wenye mafanikio.
Kuna vizuizi kutoka nje ambazo zanizuia kubadili tabia?10 Familia inayo nafasi ya kuleta mabadiliko? Je! Ni rahisi kuyakidhi?
2. Utayari wa kuchukua hatari – ‘Hakuna cha kupoteza’
Watu binafsi wanaweza kuelewa hatari lakini wako tayari kuzichukua kwa sababu zawadi zinazowezekana zinahalalisha hatari. Kama vile mtu mmoja aliyenusurika katika biashara haramu ya binadamu ambaye aliungwa mkono na Jeshi la Wokovu alieleza, kadiri hatari au kutokuwa na uhakika unavyokabili nyumbani, ndivyo hatari inavyopungua kusafiri au kuchukua ofa ya kuondoka.
UWEZO
Ninaweza timiza?
Nina ujuzi na uzoevu wa kuikidhi hii tabia? Yaenda sambamba na msimamo na mahitaji yangu?
3. Kwa kweli kutoweza kutekeleza tabia salama – ‘Hakuna chaguo lingine’
UHAMASISHO
Mtu anaweza kutaka kufanya tabia salama lakini asiweze kufanya hivyo. Kwa mfano, mtu anayewajibika kwa ajili ya familia yake lakini hawezi kupata mapato huenda asiwe na njia ya kupitia uhamiaji salama au mashirika ya ajira yanayotambulika.
4. Kuona tabia salama kama isiyoweza kufikiwa kibinafsi – ‘Haiwezekani’
Je! Nina msukumo wa kuyafanya?
Nina msukumo wa kuiga huu mwenendo? Mabadiliko haya yana faida yoyote? Wezangu watayakumbatia?
Sawa na sababu ya tatu, wale wanaoelewa hatari kwamba wanaweza kusafirishwa au kulazimishwa katika hali ya utumwa wanaweza kusitasita kuchukua hatari kama hiyo, lakini wanakabiliwa na vikwazo katika kufikia tabia salama. Kwa mfano, huenda wasifikie masharti ya kuhama kisheria au ajira rasmi kama vile mahitaji ya viza, sifa za elimu au gharama.
5. Ni rahisi kuvunja sheria ambazo zinakusudiwa kutekeleza tabia salama – ‘naweza
kujiepusha nayo’ Katika hali zingine, mtu bado anaweza kutekeleza tabia hatari kwa sababu hakuna sheria au sheria inayozuia tabia kama hiyo au sheria haina nguvu katika kutekeleza tabia hiyo salama. Kwa mfano, mtu anaweza kuwa na mwelekeo zaidi wa kupitia uhamiaji usio wa kawaida au kutuma mtoto wao kufanya kazi kwa familia nyingine wakati hatari ya
kukamatwa ni ndogo kutokana na viongozi wafisadi. 7
Mradi wa Mashirika ya Umoja wa Mataifa kuhusu Usafirishaji Haramu wa Binadamu na Benki ya Maendeleo ya Asia (2011). Kufikiri upya kuzuia biashara haramu. Mwongozo wa kutumia nadharia ya tabia. http://un-act.org/publication/ rethinking-trafficking-prevention-guide applying-behaviour-theory/
12 | JUMUIYA IMARA
Ibid 7. 9 Ibid 7. 10 Programu ya Maji na Usafi wa Mazingira (2008). Kutengeneza Mfumo wa Mabadiliko ya Tabia ya Usafi: SaniFOAM. Ripoti ya Warsha ya WSP. 21-22 Februari 2008, Durban, Afrika Kusini.
8
JUMUIYA IMARA
| 13
Sura hii inatoa mifano kutoka kwa mashirika nje ya Jeshi la Wokovu ambayo yamefanikisha utekelezaji wa nadharia ya OAM katika programu zao. Unaweza kufikia ripoti kamili kwa kwenda mtandaoni na kuandika au kubofya kiungo kwenye marejeleo. Mifano hii ni pamoja na:
1.
KUJIFUNZA KUTOKA KWA WENGINE Kutumia OAM katika Jeshi la Wokovu kuzuia MSHT
14 | JUMUIYA IMARA
MPANGO WA BENKI YA DUNIA, USAFI NA KUNAWA MIKONO
Katika mpango wake wa usafi wa maji na usafi wa mazingira (WASH), Benki ya Dunia imetumia mfumo wa OAM nchini Peru, Senegal, Tanzania na Vietnam kufikia matokeo mazuri.11 Mpango wao ulijumuisha shughuli za OAM ambazo zilishughulikia yafuatayo: Fursa: Sabuni na maji vinahitaji kuwa mahali panapofaa na kwa wakati unaofaa ili kuruhusu watu katika kaya kunawa mikono. Kwa mfano, kama beseni la kunawia mikono liko karibu na choo/msalani, basi litawapa watu nafasi ya kunawa mikono mara tu baada ya kutoka chooni. Uwezo: Watu wanahitaji kujua jinsi/ na kuwa na uwezo wa kunawa mikono. Je, kwa watoto, wanafamilia au wanajamii wanaunga mkono unawaji mikono? Kwa mfano, mzazi akimsaidia mtoto kunawa mikono au kumsifu anaponawa mikono kutaongeza uwezo wake wa kunawa mikono. Motisha: Hii ina mtazamo katika mambo fulani kama vile watu wanafikiri nini kuhusu kunawa mikono? Je, wanaamini kwamba mambo mengine – k.m. nguvu za kiroho au hali ya hewa husababisha ugonjwa na kwamba kuosha mikono haileti tofauti? Ikiwa wanaamini kwamba nguvu ya nje ina udhibiti zaidi kuliko wao, kuna uwezekano kuwa hawatakuwa na motisha ya kubadilisha tabia zao. Ikiwa mtu anafikiri kwamba kunawa mikono kutaleta mabadiliko, kuna uwezekano mkubwa wa kubadilika. Pia hufanya kazi kinyume chake - k.m. baadhi ya akina mama wanaamini kuwa kunawa mikono kutamaanisha mtoto hatakuwa na nguvu za kutosha za kupambana na magonjwa. Hawataona sababu yoyote ya kunawa mikono. Pia, ikiwa itahusisha hatari yoyote, basi hii inaweza kuwa motisha ya kubadilika. Kwa mfano, tishio la Ebola au kipindupindu linaweza kuwa motisha kubwa ya kunawa mikono.
2. MRADI WA UTAFITI WA KUJIFUNGUA, INDIA Utafiti umeonyesha kuwa mbinu muhimu za uzazi hupunguza vifo vya akina mama na watoto wakati wa kujifungua, hata hivyo, nchini India wahudumu wengi wa afya hawatumii mbinu hizi mara kwa mara na/au vizuri. Kwa hiyo, kundi la watafiti12 walibuni programu ya kubadilisha tabia ya wakunga ili kutumia mbinu muhimu zaidi za kujifugua katika kazi zao. Walifanya hivyo kupitia programu ya kufundisha ambayo ilitengenezwa kwa kutumia mfumo wa OAM.
11
Ibid 6. 12 Hirschhorn, Lisa and Krasne, et al (2018). Integration of the OpportunityAbilityMotivation behavior change framework into a coaching-based WHO Safe Childbirth Checklist program in India. International Journal of Gynecology and Obstetrics. 142. 10.1002/ ijgo.12542. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6099329/ JUMUIYA IMARA
| 15
Kwa hiyo, waliwafundisha wakunga juu ya dalili hatari za shinikizo la damu na umuhimu wa kupima shinikizo la damu la mama. Motisha: Hili tayali lilikuwepo kwani wakunga walitaka kuzuia vifo vya akina mama na watoto. Katika kisa hiki, utafiti baada ya miezi minane ulionyesha ongezeko la asilimia 11 kwa wakunga kufuata kanuni muhimu za uzazi.
3. MRADI WA KUPANGA UZAZI, NIGERIA KASKAZINI
UWEZ O
Uwezo: Ilibainika kuwa wakunga hawakujua ipasavyo dalili za shinikizo la damu kati ya akina mama au hawakuwaeleza kwa kina akina mama ipasavyo. Pia hawakujua umuhimu wa kupima shinikizo la damu la mama.
I SHA OT M
Fursa: Walihitaji kushughulikia vikwazo vya kimsingi ikiwa ni pamoja na kuhakikisha yafuatayo: mashine ya shinikizo la damu ilikuwa ikifanya kazi; kulikuwa na maji katika chumba cha kujifungulia kwa ajili ya kunawa mikono; kulikuwa na kipimajoto ya kupima joto la mama.
Mradi wa kupanga uzazi ulitekelezwa na shirika la Society for Family Health (SFH), kwa lengo la kuongeza mahitaji ya huduma za upangaji uzazi kaskazini mwa Nigeria. Katika jamii zilizotambuliwa, kulikuwa na upungufu wa maarifa kuhusu manufaa ya huduma za upangaji uzazi, na hadithi na imani potofu kuhusu uzazi wa majira zilienea. Kufuatia mazungumzo na jamii, kundi ilitathmini hali ifuatayo Kawaida ya kijamii: Matumizi ya hali ya chini wa mbinu za kupanga uzazi na wanawake kaskazini mwa Nigeria kutokana na hofu ya athari zake na mfumo wa kufanya maamuzi unaotawaliwa na wanaume. Mtazamo: Wanajamii walikuwa na mashaka juu ya manufaa ya upangaji uzazi na waliamini kutumia huduma hizo kungesababisha utasa.
FUR
SA
Sheria: Serikali iliunga mkono uendelezaji wa huduma za upangaji uzazi, lakini utekelezajii ulikuwa wa polepole kwa sababu kanuni za kijamii zilihalalishwa kupitia imani na mamlaka ya kidini. Mabadiliko ya tabia yanayotarajiwa: Wanawake kujisikia salama kwa kutumia njia za kupanga uzazi na kuzitumia kwa muda mrefu. Kwa kujibu, mradi ulijumuisha shughuli zifuatazo za OAM: Fursa: ambapo ilitathminiwa kuwa hakukuwa na ufikiaji wa upangaji uzazi usio wa homoni, njia ya asili inayojulikana kama Shanga za Mzunguko ilifundishwa. Uwezo na Motisha: Ili kushughulikia kanuni na mitazamo ya kijamii ambayo ilikuwa ikileta vikwazo vya mabadiliko, mpango uliwasaidia wanawake kuelewa faida za kupanga uzazi. Ili kuondoa hadithi, mikutano ya ana kwa ana na watu waliofunzwa ilifanywa ikiwalenga wanaume na wanawake. Taarifa hizi zilijumuisha usaidizi wa jinsi ya kutumia njia mbalimbali za kupanga uzazi.
16 | JUMUIYA IMARA
JUMUIYA IMARA
| 17
Tunajua kwamba mazungumzo muhimu hutokea wakati wote ndani ya vikao vyetu na mwingiliano wetu na jumuiya. OAM inaweza kuwezesha mazungumzo haya kuwa na ufanisi zaidi katika kusaidia kubadilisha tabia na kuleta mafanikio makubwa. Kwa hivyo, ni muhimu kufikiria kupitia OAM na jinsi inavyoweza kutumika kwa mazungumzo yanayotokea katika mipangilio ya jumuiya kabla ya kuwa na mazungumzo haya. Ili kukusaidia kuelewa jinsi ya kutumia OAM kwa mazungumzo yanayofanyika katika mpangilio wako, sehemu hii inaweka mifano miwili ya miradi na inachunguza jinsi ya kutumia OAM kwao.
KUTUMIA
NADHARIA YA OAM
KWA JAMII NA MAZUNGUMZO KWA VIKAO Kushawishi motisha
Mfano 1 Katika Teritori ya Ufilipino, vikao huunga mkono kikundi cha wanaojiitolea kati ya waliofunzwa kufanya ziara za nyumbani katika jamii. Matembezi haya ya ana kwa ana hufanyika nyumbani kwa mtu huyo na hasa kwa familia ambazo zina watoto na zinaweza kuwa hatarini kwa unyanyasaji wa kingono mtandaoni. Kundi: Jumuiya ndani ya Ufilipino, nchi hiyo inasemekana kuwa chanzo kikuu zaidi cha unyanyasaji wa kingono kwa watoto mtandaoni (OSEC).
Muktadha wa sasa KANUNI ZA KIJAMII: Ni kawaida nchini Ufilipino kwamba wanafamilia huficha siri kutoka
kwa kila mmoja wao, haswa wakati mambo mabaya kama vile unyanyasaji wa kijinsia yanapowapata. Kwa hiyo, huenda wazazi wasijue kwamba watoto wao wananyanyaswa. Huenda pia wasifikie msaada wanapofikiwa na walanguzi wanaokusudia kuwanyanyasa watoto wao.
MTAZAMO: Unyonyaji wa kingono mtandaoni ni njia ya kupata pesa (kama inavyofikiriwa na akina mama wanaowadhulumu watoto wao kupitia OSEC).
SHERIA: Nchini Ufilipino, OSEC imepigwa marufuku na sheria (kama inavyoamrishwa na
Sheria ya Kupambana na Usafirishaji Haramu wa Binadamu, Sheria ya Kuzuia Uhalifu wa Mtandaoni na Sheria ya Kupambana na Unyanyasaji wa Mtoto).
TABIA: Licha ya sheria, OSEC inashamiri kwa sababu wawezeshaji, wengi wao wakiwa wazazi wa watoto, pamoja na watu wengine wa familia au jamii, wanasukumwa na tamaa ya pesa na hawaoni kuwa ni ukiukwaji wa haki za watoto wao. Wanapokamatwa wanaamini kuwa kuwaanika watoto hao kwa wanunuzi wa OSEC hakuharibu utu wa watoto hao kwa sababu hawahusishwi kimwili na wahusika.
18 | JUMUIYA IMARA
JUMUIYA IMARA
| 19
Mabadiliko ya tabia inayotakikana Jeshi la Wokovu linazitaka familia kuelewa OSEC jinsi ilivyo, kwamba ina matokeo mabaya makubwa kwa watoto na kwamba inapaswa kuzuiwa kikamilifu majumbani mwao.
Mfano 2 Katika eneo la Tanzania, afisa wa kikao husafiri kwa jamii yenye viwango vya juu vya usafirishaji haramu wa watoto. Akiwa katika jamii, atapanga mkutano na wanakijiji wa eneo hilo ili kutoa taarifa juu ya usafirishaji haramu wa binadamu, hasa juu ya kuwaweka watoto shuleni na kutokubali masomo hatarishi katika miji mikubwa. Kundi: Jumuiya ya kijiji katika vijiji vya Tanzania, pamoja na mzee wa kijiji, wazazi wa watoto wenye umri wa kwenda shule na wengine.
Muktadha wa sasa:
Wakati wa kujaribu kubadilisha tabia kuhusu biashara haramu ya binadamu kupitia jumuiya:
HATUA
ASILIMALI ZENYE MSAADA
1. Je, ni mtu au kikundi gani ambacho utakuwa
Jarida tafakari inaweza kusaidia katika mchakato huu – Kiambatisho I
2. Tambua fursa, uwezo na vipengele vya motisha
Tumia karatasi ya OAM kama inavyoonyeshwa katika mifano hapa chini – Kiambatisho II
3. Fikiria masuluhisho yanayowezekana kwa vikwazo
Tumia mchakato wa Uwezeshaji Unaotegemea Imani na zana Tumia mchakato wa Uwezeshaji Unaotegemea Imani na zana
4. Je, kuna mtu yeyote wewe au mtu, familia au jumuiya
Tumia mchakato wa Uwezeshaji Unaotegemea Imani na zana
unazungumza nacho? Je, mitazamo yao ya sasa, kanuni na tabia za kijamii ni zipi na ni mabadiliko gani ya tabia unayotaka wayafikie?
vinavyohusiana na mabadiliko ya tabia.
vilivyotambuliwa ambavyo vitasaidia mtu, familia, jumuiya au shirika kubadili tabia zao.
KANUNI ZA KIJAMII: Inaonekana kama kawaida kwa watoto kutoka jamii maskini za vijijini kukaa na jamaa mjini ili kubadilishana na kutoa msaada wa kaya.
MTAZAMO: Inaonekana watu wanafikiri mazoea haya ni ya kawaida na salama. SHERIA: Nchini Tanzania, watoto walio chini ya umri wa miaka 16 hawaruhusiwi kuajiriwa
wanaweza kufanya kazi na nani anaweza kusaidia na suluhisho?
kama wafanyakazi wa nyumbani.
TABIA: Licha ya sheria, familia bado zitakubali ombi la wasafirishaji, ambao mara nyingi
wanajulikana kwao au jamaa zao, kwa mtoto wao kwenda shule katika miji mikubwa. Wanaambiwa kwamba watoto wao wataishi na familia na kutoa msaada wa nyumbani baada ya shule. Wakati mwingine familia zitapewa fidia. Usafiri wote hupangwa na msafirishaji.
Mabadiliko ya tabia yanayotarajiwa: Wafanyakazi wa Jeshi la Wokovu wanataka familia kuwaweka watoto wao katika shule za mitaa, hasa kwa vile hakuna njia kwa familia kuwasiliana na watoto wao mara tu wanapoondoka kijijini.
Ninaweza kufanya nini katika kikao changu?
Ni muhimu kupata a ufahamu wa kina wa kikundi ambacho utafanya kazi nacho
Hapa kuna baadhi ya mifano ya maswali ambayo unaweza kuuliza unapoanzisha mazungumzo kuhusu biashara haramu ya binadamu katika jamii:
• • •
Je, unaweza kuhimiza mtoto wako aende ng’ambo? (Maswali kama haya yanaweza kukusaidia kuelewa mtazamo wa sasa wa mtu.) Nani hufanya maamuzi katika nyumba yako? (Hii inaweza kusaidia kufichua kanuni za kijamii.) Je, mtoto wako ana uwezo wa kufikia Intaneti? (Hii inaweza kusaidia kuonyesha fursa zilizopo.)
20 | JUMUIYA IMARA
JUMUIYA IMARA
| 21
NA TUJARIBU KWA PAMOJA MFANO WA KIFILIPINO: KATEGORIA YA OAM
HEBU TUFANYE KAZI KUPITIA MFANO WA TANZANIA KWA PAMOJA:
TAMBUA MAMBO AMBAYO YANAHITAJIKA KWA OAM
SULUHISHO ZINAZOWEZEKANA KWA VIKWAZO
Je kuna mambo ya nje yanayoweza kuathiri
Uwezo wa Watoto kuingia kwa mitandao.
Uwezo wa kubadilisha tabia?
Kwa sababu ya Wafilipino wengi wanaofanya kazi nje ya nchi, kuna kampuni nyingi za kutuma pesa.
Kuelimisha wazazi juu ya umuhimu na matumizi na udhibiti wa wazazi katika matumizi ya mtandao na watoto wao.
“FURSA
Ni rahisi kupitisha?
Kazi nchini zinalipa kidogo sana kuliko mapato kutoka kwa unyanyasaji wa ngono.
Waelimishe wazazi kuhusu matokeo ya muda mrefu ambayo yatapita manufaa ya kifedha ya muda mfupi.
SULUHISHO ZINAZOWEZEKANA KWA VIKWAZO
Je kuna mambo ya nje yanayoweza kuathiri
Wazazi wanaweza kuweka Watoto kwa shule za mtaani?
Kuna shule mtaani ambayo Watoto wanaweza kwenda .
Uwezo wa kubadilisha tabia.
Kama Watoto wataenda shule,je,wataweza kuwasaidia kuwasaidia wazazi wao wakiwa wamemaliza shule?
FURSA
Je, ni rahisi kupitisha?
Wanawe kufanya hivyo? Je wana ujuzi au uwezo wa kuifanya hiyo tabia iwe yao?
Kwa sababu ya Wafilipino wengi wanaofanya kazi nje ya nchi, kuna kampuni nyingi za kutuma pesa. Kazi nchini zinalipa kidogo sana kuliko mapato kutoka kwa unyanyasaji wa ngono. Wanawe kufanya hivyo Je wana ujuzi au uwezo wa kuifanya hiyo tabia iwe yao Je inaambatana na thamani na matakwa yao?
TAMBUA MAMBO AMBAYO YANAHITAJIKA KWA OAM
UWEZO
Uwezo wa Watoto kuingia kwa mitandao.
“UWEZO
KATEGORIA YA OAM
Je inaambatana na thamani na matakwa yao?
Je, wanaona unyanyasaji wa kibiashara wa ngono ni mbaya/ usio na maadili na una matokeo mabaya sana?
Waulize wanajamii mawazo kuhusu jinsi wanavyoweza kusaidiana kupata mtaji, kuanzisha biashara na kutengeneza kipato?
Je, kuna njia mbadala ya mapato kwa familia zaidi ya unyanyasaji wa kingono?
Je, wanaweza kuanzisha mpango wa kuweka akiba na mkopo? Kuelimisha jamii kuhusu OSEC. Wanapofuatilia chanzo cha OSEC wanaamini zaidi kwamba wanahitaji kusaidiana katika kuinua kiwango cha uchumi cha wanajamii wenzao ili wasione OSEC kama chaguo mbadala la kiuchumi.
MOTISHA
Familia ni maskini sana. Wanaishi kwa umaskini. Je, wana uwezo wa kupeleka Watoto wao shuleni? Je wanaona masomo kama ni ya thamani Zaidi?
Vile wanavyoweza kusaidiana kupata vitabu na sare za shule Je, wanaweza kuanza mradi wa kuegeza pesa?
Kutafuta mali ni ya thamani zaidi?
Wanataka kufanya hivi?
Wazo la kupokea pesa
Wezako wataikumbatia?
inavutia sana, kwa kuwa wanaweza sasa kutunza familia inayobakia nyuma.
Ni ya msaada wowote?
Uliza jumuia mitazamo yao
Toa mifano ya familia ambayo iliahidiwa malipo, lakini haikuwahi kupokea.
Wanaomsuko wa kuiiga hii tabia?
Kuelimisha familia kuhusu OSEC ili kujenga mazingira ya kuaminiana ambapo watoto wanaweza kuwasiliana na wazazi wao au mtu mzima aliyeteuliwa ikiwa wanashuku ishara yoyote ya OSEC. Ufikiaji juu ya kuzuia OSEC.
MOTISHA
Wanataka kufanya hivi? Wezako wataikumbatia? Ni ya msaada wowote? Wanaomsuko wa kuiiga hii tabia?
22 | JUMUIYA IMARA
Wazo la kupokea kiasi kikubwa cha pesa linamfuto mkuu sana.
Pata Familia ambazo ziliathiriwa na OSEC kushiriki hadithi zao kama kizuizi. Wape nyenzo zaidi kuhusu sheria na jinsi ya kuripoti nk. Shirikiana na wengine kuelimisha jamii, shule, makanisa kuhusu OSEC.
JUMUIYA IMARA
| 23
Ushawishi wa motisha Baada ya kupitia mifano hii, unaweza kupata kwamba mtu / kikundi bado kinasisitiza kuwa hawatabadilisha tabia zao. Tunataka kuangalia ni mambo gani yanaweza kuchochea mabadiliko katika tabia, hata kama mtazamo haubadiliki. Hebu tuangalie maswali haya matatu:13
1. Ni nani anayeweza kubadilisha mawazo yake?
• • •
Anafikiri kwamba haitatokea kwa binti yake (kushindwa kubinafsisha hatari) Anahisi kwamba atakuwa na hali mbaya zaidi ikiwa hatakwenda mjini (hakuna cha kupoteza) Haoni njia nyingine ya kuiandalia familia (hakuna chaguo lingine) Kwa hiyo labda tunaweza kumfanya baba achunguze mambo yajayo ili kuona nini kinaweza kumpata binti yake akienda mjini kufanya kazi au akibaki. nyumbani kumaliza shule.
2. Ni hoja gani inaweza kubadilisha mawazo yao?
BINTI AENDA MJINI KUFANYA KAZI
BINTI ABAKI NYUMBANI KUMALIZA SHULE
3. Je, kuna motisha/adhabu yoyote ambayo inaweza kuwahimiza kubadilisha mawazo yao?
Anakuwa na kazi kubwa na kunyanyaswa na waajiri wake.
Anaenda shule, anapata kazi na kipato ambacho kinaweza kusaidia kutoa kwa ajili ya familia.
Anamdharau baba yake kwa kumpeleka mjini na kukata mawasiliano na familia.
Anakuwa mfano wa kuigwa kwa ndugu zake na vijana wengine katika jamii, ambao wanahamasishwa kubaki shuleni.
Tutatumia mifano miwili kuonyesha hili - moja kutoka Tanzania na nyingine kutoka Romania.
Mfano wa Tanzania Baba katika jamii bado anasisitiza kwamba ni bora kwa binti yake kwenda mjini ambako anaweza kutoa msaada wa nyumbani na mshahara wake kusaidia familia, badala ya kukaa kijijini na kwenda shule.
Anakuwa mgonjwa sana kwa sababu ya unyanyasaji alioupata na ana matatizo ya muda mrefu ya kiafya ambayo hayapati huduma.
Baba yake anaheshimika sana katika jamii kwa sababu ya kile ambacho binti yake ametimiza
Hawezi tena kufanya kazi kwa sababu ya ugonjwa, kurudi nyumbani na hawezi tena kuchangia katika mapato ya familia.
1. Nani anaweza kubadilisha mawazo yake? a. Tengeneza orodha ya watu au mambo unayofikiri yataweza kubadilisha mawazo ya baba kuhusu kumpeleka binti yake mjini kufanya kazi. Hizi zinaweza kuwa, lakini sio tu: mke, wazazi, mtoto, kiongozi wa jamii, jamaa, bosi, kipindi cha TV/redio, kiongozi wa kisiasa n.k. b. W eka watu watano bora kwenye orodha na kwa nini wana uwezekano mkubwa wa kubadilisha mawazo yake.
2. Ni hoja gani inayoweza kubadili mawazo yake? Sasa tunajua ni nani anayeweza kubadilisha mawazo yake, tunataka kujua nini wanaweza kusema ili kubadilisha mawazo yake. Tunapaswa kukumbuka kuwa ufahamu peke yake haimaanishi mabadiliko ya tabia kila wakati. Baba anaweza kuwa anajua nini kinaweza kutokea kwa msichana ambaye anatumwa kwa jiji kwa kazi ya nyumba - k.m. anaweza kuwa ana kazi nyingi kupita kiasi, mshahara wake hautaweza kulipwa, anaweza kudhulumiwa kingono na/au kimwili. Walakini, habari hii inaweza isibadilishe tabia yake kwa sababu tulizotaja hapo awali.
3. Je, kuna motisha/adhabu zozote zinazoweza kuwatia moyo kubadili mawazo yao? Huenda baba huyo bado hataki kubadili uamuzi wake wa kumtuma binti yake mjini kufanya kazi. Kwa kuwa hatuwezi kubadili nia yake, je, kuna jambo linaloweza kubadili tabia yake hata hivyo? a. Je, tunaweza kumpa kitu akiruhusu binti yake abaki shuleni? (Motisha.) Kwa mfano, pesa au chakula kwa kila mwezi au muhula ambao binti yake yuko shuleni? Tuzo au utambuzi kwa wazazi ambao watoto wao walimaliza shule? b. J e, tunaweza kuchukua kitu ikiwa atampeleka binti yake mjini kufanya kazi? (Adhabu.) Kwa mfano, faini kwa mtoto wake yeyote aliye chini ya umri wa miaka 16 ambaye hayuko shuleni? Motisha/adhabu hizi kwa kawaida huwekwa na sheria na zinaonyesha jukumu muhimu ambalo utawala unaweza kuchukua katika kubadilisha tabia za watu.
13 Nicola Jones, Elizabeth Presler-Marshall, Agnieszka Małachowska, Emma Jones, Jude Sajdi, Kifah Banioweda, Workneh Yadete, Guday Emirie and Kiya Gezahegne (2019). Qualitative research toolkit to explore child marriage dynamics and how to fast-track prevention. < https://www.gage.odi.org/wp-content/uploads/2019/12/ Qualitativeresearch-toolkit-on-marriage_WEB.pdf?mc_cid=1711854277&mc_eid=799ec735f7
24 | JUMUIYA IMARA
JUMUIYA IMARA
| 25
Mfano wa Romania Kijana wa kike ambaye anayeshiriki kwa kikao, ameanza uhusiano na mwanamume mwenye na sura nzuri, anayemnunulia zawadi na kumjali sana. Anatoka katika familia maskini sana na hana uzoefu wa kazi rasmi au sifa za baada ya shule ya upili. Huu ni mfano unaojulikana kama mbinu ya ‘loverboy’ ya ulanguzi. Kwa ujumla, mwanamume atamtayarisha msichana mdogo au mwanamke katika uhusiano, akimnunulia zawadi na kumshawishi kwamba wanapenda. Wakati fulani atapendekeza wasafiri nje ya nchi kwa siri ili kuolewa au ili afanye kazi fulani n.k. Mara tu wanapokuwa ng’ambo, analazimishwa kunyonywa na ananyanyaswa kimwili, kingono na kihisia. Walanguzi wanaotumia mtindo huu kwa ujumla watawawinda wasichana na wanawake wachanga ambao wametengwa na jamii, au kutoka kwa familia maskini zaidi au zisizo na kazi.
1. Nani anaweza kubadilisha mawazo yake? a. Tengeneza orodha ya kila mtu unayefikiri ataweza kubadilisha mawazo yake kuhusu kuwa katika kutoka kusafiri naye nje ya nchi. Kwa mfano, inapofaa na sio tu, watu kama hao wanaweza kujumuisha mwalimu wa shule, mfanyakazi wa kesi ya ulinzi wa mtoto, shirika lingine linalotoa huduma za kijamii, mwanafamilia mwaminifu au rafiki wa karibu. b. O rodhesha watu watano bora kwenye orodha na kwa nini wana uwezekano mkubwa wa kubadilisha mawazo yake.
Msichana mdogo au mwanamke anabaki kwenye uhusiano na kusafiri nje ya nchi na mwanamume
Msichana au mwanamke mchanga anakubali usaidizi kutoka kwa mashirika na huduma za kijamii na anasalia Romania.
Hati zake za kibinafsi zimeondolewa, pamoja na pasipoti yake na simu ya rununu.
Anakubali ofa kutoka kwa taasisi ya kijamii ya kwenda shule au kupata kazi na mapato ambayo yanaweza kumsaidia kubadilisha hali yake.
Anaambiwa kwamba anahitaji ‘kumlipa’ mpenzi wake zawadi zote alizonunua, ikiwa ni pamoja na tiketi ya ng’ambo. Analazimishwa kuwa kahaba kwenye danguro au barabarani chini ya udhibiti wake. Anahisi kama hili ni kosa lake na kwamba anastahili kuwa katika hali hii. Anakuwa mgonjwa sana kutokana na unyanyasaji anaofanyiwa na ana matatizo ya kiafya ya muda mrefu ambayo hapati matunzo.
Anakuwa mfano wa kuigwa kwa ndugu zake na vijana wengine katika jamii. Anajitolea kwa mpango wake wa masomo au mafunzo ya ufundi na anaweza kuokoa pesa za kutosha ili kuhama kwa usalama. Anakutana na mwanaume ambaye anampenda kweli na hatamnyanyasa.
Anapata mimba na kulazimika kutoa mimba ya mtoto wake, au anamtumia mtoto wake kama njia zaidi ya kudhibiti hisia.
2. Ni hoja gani inaweza kubadilisha mawazo yake? Sasa tunajua ni nani anayeweza kubadilisha mawazo yake, tunataka kujua wanachoweza kusema ili kubadilisha mawazo yake. Tunapaswa kukumbuka kuwa ufahamu peke yake haimaanishi mabadiliko ya tabia kila wakati. Anaweza kuwa anafahamu ulanguzi na haelewi kwa nini alipendana naye hapo kwanza. Anaweza kuona ni ajabu kwamba asafiri naye kwenda kuolewa au kufanya naye kazi nje ya nchi ili kuokoa pesa za harusi yao, ingawa hana sifa na hazungumzi lugha hiyo. Bado anaweza kuzingatia habari hizi zote kuwa zisizo na maana kwa sababu anaamini sana kwamba wanapendana.
• • •
Anafikiri kwamba haitamtokea kwa vile wanapendana kikweli (kushindwa kubinafsisha hatari) Anahisi kwamba hakuna chochote nchini Romania kwa ajili yake (hakuna cha kupoteza) Anaweza kuwa na ndugu au wanafamilia wengine anaofikiri kuwa anaweza kusaidia wakati ameolewa salama na mwanamume tajiri (hakuna chaguo lingine).
Kwa hivyo labda tunaweza kumfanya achunguze siku zijazo ili kuona nini kinaweza kutokea ikiwa atabaki kwenye uhusiano na kusafiri nje ya nchi na mwanamume huyo au ikiwa atabaki Rumania na kuzingatia fursa huko.
3. Je, kuna motisha/adhabu zozote zinazoweza kuwatia moyo kubadili mawazo yao? Huenda bado hataki kubadilisha nia yake na kuacha uhusiano alio nao. Ikiwa hatuwezi kubadili mawazo yake, je, kuna kitu ambacho kinaweza kubadilisha tabia yake? a. Je, tunaweza kumpa kitu ikiwa ataamua kuacha uhusiano na kukaa Romania? (Motisha.) Kwa mfano, kuandikishwa katika shule ya mafunzo ya ufundi stadi au usaidizi kutoka kwa mshauri katika kikosi ambaye anaweza kumtunza na kumsaidia? b. J e, tunaweza kumwambia kwamba ikiwa atasafirishwa na kutumiwa vibaya na bado akafanikiwa kurudi Rumania, mpenzi wake atashtakiwa na kukabiliwa na kifungo cha jela, hata kama bado anampenda. (Adhabu.) Motisha/adhabu hizi kwa kawaida huwekwa na sheria na zinaonyesha jukumu muhimu ambalo utawala unaweza kuchukua katika kubadilisha tabia za watu.
Tamati Sote tuna sehemu ya kutekeleza katika kuzuia utumwa wa kisasa na biashara haramu ya binadamu. Ingawa wakati fulani inaweza kuonekana kuwa nzito, tunahimizwa kuona kila mazungumzo na mtu binafsi, familia, kikao au jumuiya kama hatua kuelekea lengo letu la kimataifa kwa watu wote kuwa huru kutokana na unyanyasaji.
26 | JUMUIYA IMARA
JUMUIYA IMARA
| 27
Viambatisho
Jarida la kutafakari - Kubadilisha tabia katika mpango mzima wa kuzuia biashara ya uranguzi wa binadamu Kwa wale wanao ongoza mazungumzokatika jamii na kikao: MTAZAMO
TAFAKARI
Ni nini kilifanyika wakati wa mazungumzo? Toa maelezo
Je, ninahisije kuhusu mazungumzo haya?
Ni nini kilienda jinsi kilivyopangwa wakati wa mazungumzo?
Viambatisho
Kiambatisho I
Yanipasa kubadilisha nini kuhusu mazungumzo?
Kwa nini nifanye mabadiliko haya?
Matokeo ya mazungumzo yalikuwa nini?
Je, ninahisije kuhusu matokeo haya?
Kwa nini nadhani vipengele hivi vilikwenda vizuri?
Je, ninahitaji kuchukua hatua yoyote zaidi? Ikiwa ndivyo, nitafanyaje hili?
28 | JUMUIYA IMARA
JUMUIYA IMARA
| 29
Viambatisho
Kiambatisho II Nakala ya OAM ya kuwezesha mazungumzo katika jamii na vikaoni KITENGO CHA OAM KUHAMASISHA
TAMBUA MAMBO YANAYOTAKIWA KWA OAM
SULUHU INAZOWEZEKANA KWA VIZUIZI
FURSA Je, watapata fursa ya kufanya hivyo? Je, kuna mambo yoyote ya nje yanayoathiri uwezo wa kubadilisha tabia? Je, ni rahisi kupitisha?
UWEZO Je, wana uwezo wa kuifanya? Je, wana ujuzi au uwezo wa kufuata tabia hii? Je, inalingana na maadili na mahitaji yao?
KUHAMASISHA Je, wanataka kufanya hivyo? Je, itatazamwa vyema na wenzao? Je, mabadiliko hayo yana manufaa? Je, wana msukumo wa kuiga tabia hii?
30 | JUMUIYA IMARA
Hivi sasa, tuko ndani katikati ya vita. Tumetoka mbali na tunaweza kuwa washindi katika mafanikio yetu... lakini bado hatujashinda vita. JUMUIYA IMARA
| 31
JUMUIYA IMARA
