Öğretmenlik Mesleği
İçindekiler
Meslek Nedir? Meslekleşme Koşulları Ülkemizde Profesyonel Bir Meslek Olarak Öğretmenlik Öğretmenlik Mesleğinin Yasal Dayanakları Öğretmenlik Mesleğinin Temel Özellikleri Öğretmenlerin Görev ve Sorumlulukları Etkili Öğretmen Nitelikleri Öğretmenlerin Kişisel Nitelikleri Öğretmenlerin Mesleki Nitelikleri Öğretmen Rolleri Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri Mesleğe Yeni Başlayan Öğretmenlerin Karşılaştıkları Sorunlar Öğretmenlerin Hizmet İçi Eğitimi
Meslek Meslek, toplumdaki sosyal, ekonomik ve teknolojik yapının gerektirdiği iş bölümü sonucu ortaya çıkan, bireyin ilgi ve yeteneği ile sosyal etkinliklere katılma gereksinimi ve toplumun bireyden sosyal ve ekonomik yaşamda sorumluluk yüklemesi talebi sonucu ortaya çıkmış yaşamsal bir etkinlik olarak tanımlamaktadır. Meslekler insanlık tarihi boyunca meydana gelen büyük değişme ve gelişmelere bağlı olarak, toplumsal yaşamın gereklerine uygun şekilde zaman içerisinde değişmiş ve gelişmiştir.
Meslek Günümüzde artık bazı meslekleri icra edebilmek, ileri düzeyde formal bir eğitimden geçmeyi zorunlu kılmaktadır. Bu tür mesleklere “profesyonel meslek” adı verilmektedir.
Meslekleşme Koşulları • Tanımlanmış bir hizmet alanına sahip olma ve o alanda yasal hizmet verme • Örgün mesleki eğitimden geçme ve uzmanlık bilgisine sahip olma • Mesleğe girişte belli bir seçim ve denetimden geçme • Mesleki kültür, norm, değer ve davranışlara sahip olma • Mesleğin etik (ahlaki) kurallarına uyma • Toplum ve devlet tarafından meslek olarak tanınma ve kabul görme • Örgütlü meslek kuruluşlarına sahip olma • Mesleksel amaçlı süreli yayın organına sahip olma
Ülkemizde Profesyonel Bir Meslek Olarak Öğretmenlik Ülkemizde öğretmenlik 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nu 43. maddesine göre “Devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleğidir.” şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanımla öğretmenlik özel uzmanlık bilgisi ve becerisi gerektiren profesyonel bir meslek olarak kabul edilmektedir. Öğretmenlerin mesleki yeterliliğe sahip profesyonel birer uzman olarak yetişmeleri, üç önemli aşamadan geçmelerine bağlıdır. 1.Aday Seçimi 2.Hizmet Öncesi Eğitim 3.Atanma
Öğretmenlik Mesleğinin Yasal Dayanakları Atatürk ilkeleri Anayasa Eğitim ve öğretimle ilgili yasalar İlgili yönetmelikler Hükümet programları Kalkınma planları Milli eğitim şuraları
Öğretmenlik Mesleğinin Temel Özellikleri Öğretmenlik tüm ülkelerde en yaygın olarak görülen mesleklerden birisidir. Öğretmenlerin çoğunluğu devlet memurudur. Öğretmenlik mesleğini seçen kadınların oranı erkeklerden daha fazladır. Ancak son dönemlerde bu durum eşit bir seviyeye doğru gitmektedir. Öğretmenlik mesleğini daha çok toplumun orta ve alt sınıflarından gelenler tercih etmektedir. Öğretmenler en az lisans mezunu olmak zorundadır.
Öğretmenlik Mesleğinin Temel Özellikleri Öğretmenlik, toplumsal statüsü çok yüksek olmamakla birlikte, saygınlığı olan bir meslektir. Öğretmenlik mesleğinin geliri çok düşüktür. Öğretmenlik mesleğini değiştiren veya terk edenlerin oranı diğer mesleklere göre daha yüksektir. Ancak bu durum, ülkemiz için geçerli olmayıp daha çok Batı ülkelerine ait bir özelliktir. Öğretmenlik insana şekil verme mesleğidir. Öğretmenlik sevgi ve özveri mesleğidir.
Öğretmenlik Mesleğinin Temel Özellikleri Kariyer yönetimi açısından öğretmenlik mesleği aşağıdaki özelliklere sahiptir: a) Öğretmenlikte yükselmenin mümkün olduğu üst pozisyon ve makamlar daha azdır. Bu da kariyer sistemini durağan ve az dinamik hale getirmektedir. b) Öğretmenlerde uzmanlık alanını geliştirme çabaları çok azdır. Öğretmenler uzmanlık alanını geliştirmek üzere kariyer yapmakla çok fazla ilgilenmemektedir. c) Meslekte yükselme yolları açık fakat az seçeneklidir. d) Meslekte yükselme çoğu zaman nesnel olmamakta, kıdeme dayalı ve çoğu zaman öznel yapılmaktadır. Okul yöneticiliği yeterliliğe dayalı bir sisteme kavuşmuş olsa da, öğretmenler zaman zaman eski alışkanlıklarla yönetici olmak amacıyla öznel koşullar yaratmaya çalışmaktadırlar.
Öğretmenlik Mesleğinin Temel Özellikleri
Öğretmen içinde yaşadığı toplumun liderlerinden birisidir. Öğrenci velilerine ve topluma karşı da sorumludur. Öğretmenlik öğrencilerle ve insanlarla iyi iletişim kurabilmeyi, dili çok iyi kullanmayı ve sosyal insan olmayı gerektirir Öğretmenlerin öğretmen görevleri yanında idare ve yönetimle ilgili görevleri de vardır.
Öğretmenlerin Görev ve Sorumlulukları 1. Sınıf içerisindeki görevleri 2. Öğretimle ilgili görevleri 3. Eğitimle ilgili görevleri 4. Yönetimle ilgili görevleri 5. Rehberlik hizmetleri ile ilgili görevleri 6. Öğrenci danışmanlık görevleri
Sınıf İçerisindeki Görevleri
Öğretmenler kendilerine verilen dersleri, o dersin gereklerini yerine getirerek okutmak ve bunlarla ilgili deney, etkinlik ve uygulamaları yapmakla yükümlüdürler. Aynı zamanda öğrencilere ödev verme, bunlarla ilgili geri bildirimlerde bulunma ve öğrenciler değerlendirme de öğretmenin sınıf içi görevleri arasındadır.
Öğretimle İlgili Görevleri Her ders yılı başında o yıl boyunca yapılacak bütün uygulamaları içeren yıllık planları hazırlayıp okul müdürüne teslim etmek, Etkili bir öğretim gerçekleştirmek için derslere hazırlıklı girmek ve laboratuvarlardan, ders araçlarından ve kütüphaneden öğrencilerin yararlanmalarını sağlamak, Öğrencilerin bireysel olarak aktifliklerini geliştirmek ve kendi başlarına bilgi toplama becerilerini geliştirmek üzere onları kişisel çalışmalara yönlendirmek, Aynı branştaki öğretmenlerle ve zümre öğretmenleri ile toplantılara katılmak ve işbirliği yapmak, Öğrencilere ders içerisinde ödevler vermek ve bu ödevleri inceleyerek onlara geri bildirimde bulunmak,
Öğretimle İlgili Görevleri Sınıf geçme yönetmeliği gereğince kendilerine verilen görevleri yerine getirmek ve görevlendirildikleri okulların sınavlarında hazır bulunmak, Her girdikleri derste işledikleri konuları, yaptıkları deneyleri ve uygulamaları sınıf defterine yazmak ve imzalamak, Her ders başında yoklama yaparak gelmeyen öğrencileri yoklama fişine yazıp imzalamak, Not defterini her zaman yanında taşımak ve ders içerisinde öğrencilere verdikleri takdir notlarını deftere yazarak öğrenciye bildirmek.
Eğitimle İlgili Görevleri
Haftada en az bir gün okulda nöbet tutmak, Yönetmek üzere okul müdürlüğünce görevlendirildikleri öğrenci kurullarını yönetmek ve her türlü eğitim faaliyetlerine katılmak, Öğretmenler kurulu kararı ile kendilerine verilen sınıfın (sınıf öğretmeni oldukları sınıfın) eğitim ile ilgili işlerini yürütmek.
Yönetimle İlgili Görevleri
Okulun disiplin ve onur kurulunda kendilerine verilen görevleri yerine getirmek, Öğretmenler kurulu toplantılarına katılmak, Okul müdürünün yönetimle ilgili kendisine vereceği işlerle ilgili olarak yönetim işlerine yardımcı olmak, Tebliğler dergisini okumak.
Rehberlik Hizmetleri İle İlgili Görevleri Okul rehberlik programı kapsamında kendisine verilen sınıfın yıllık çalışma planını hazırlamak, Öğrencilerle görüşerek onların sorunlarını çözmek için okul yönetimi, diğer öğretmenler ve ailelerle işbirliği yapmak, Öğrencileri gözlemlemeye, incelemeye ve tanımaya çalışmak, Öğrencilerin gelişimlerini sağlayan bir öğrenme ortamı hazırlamak, Öğrencilerin aileleri ile görüşmek, Kendi dersleri ile ilgili mesleki rehberlik yapmak, Diğer rehberlik görevlileri ile işbirliği yapmak, Öğrencilerin eğitsel kol çalışmalarına aktif katılımını sağlamak, Özel yardıma ihtiyaç duyan öğrencilerle görüşmek, Okul müdürünün rehberlikle ilgili verdiği diğer çalışmaları yürütmek.
Öğrenci Danışmanlık Görevleri
Öğretmenlerin yukarıda ifade edilen görevleri dışında öğrencilerine ihtiyaç duydukları alanlarda yardımcı olmak, yol göstermek ve rehberlik etmek gibi görevleri de vardır.
Etkili Öğretmen Nitelikleri
Etkili öğretmen, öğrenme-öğretme etkinliği ile planlanan eğitim programlarını, daha önce eğitim yaşantısı ile elde ettiği bilgi, beceri ve tutumları öğretim yöntem ve teknikleri ile birleştirerek öğretimi sağlayan kişi olarak tanımlanabilir.
Öğretmenlerin Kişisel Nitelikleri Öğrencilere karşı güvenilir, dürüst, adil ve objektif olma Öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını dikkate alma Hoşgörülü, sabırlı, anlayışlı ve saygılı olma İstekli ve güdüleyici olma Önyargılı olmama Çalışkan, yaratıcı ve üretken olma Düzenli ve planlı çalışma alışkanlığına sahip olma Yeniliklere ve gelişmelere açık olma, kendini sürekli olarak yenileme Mesleğini sevme ve önemseme Sevecen, güler yüzlü, anlayışlı, esprili ve yardımsever olma Yüksek başarı beklentisine sahip olma Araştırmacı bir yapıya sahip olma
Öğretmenlerin Kişisel Nitelikleri Cesaretlendirici ve destekleyici olma Kılık kıyafete, temizliğe ve düzene özen gösterme Öğrencilere ve yeniliklere karşı açık fikirli ve eleştiriye açık olma Arabuluculuk, hakemlik ve temsilcilik özelliklerine sahip olma Kişisel sorunlarını okula ve sınıfa taşımama İyi bir iletişim kurma becerisine sahip olma Anadilini çok iyi düzeyde konuşma Toplumsal değişmeleri anlayıp yorumlayabilme Düşünce ve davranışları ile öğrenciler için model olma Farklı kültürlere karşı duyarlı olma Öğrenciyi tanıma ve sorunlarını çözebilme yeteneğine sahip olma
Öğretmenlerin Mesleki Nitelikleri 1. Konu Alanı Bilgisi 2. Mesleki Formasyon Bilgisi • Öğretim Sürecini Planlama • Öğretim Faaliyetlerine Çeşitlilik Getirebilme • Öğretim Sürecini ve Zamanı Etkin Kullanma • Katılımcı Öğretim Ortamı Düzenleme • Sınıfı ve Dersi Etkili Yönetebilme • Öğrencilerdeki Gelişimi İzleme ve Değerlendirme 3. Genel Kültür
Öğretmen Rolleri • • • • • • •
Öğreticilik Temsilcilik ve Modellik Liderlik ve Yöneticilik Rehberlik ve Güdüleyicilik Danışmanlık Arabuluculuk ve Hakemlik Ortam Düzenleyicilik
Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri A) Kişisel ve mesleki değerler - Mesleki gelişim Alt yeterlikler 1. Öğrencilere değer verme, anlama ve saygı gösterme 2. Öğrencilerin öğrenebileceğine ve başaracağına inanma 3. Ulusal ve evrensel değerlere önem verme 4. Öz değerlendirme yapma 5. Kişisel gelişimi sağlama 6. Mesleki gelişmeleri izleme ve katkı sağlama 7. Okulun iyileştirilmesine ve geliştirilmesine katkı sağlama 8. Mesleki yasaları izleme, görev ve sorumlulukları yerine getirme
Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri B) Öğrenciyi Tanıma Alt yeterlikler 1. Gelişim özelliklerini tanıma 2. İlgi ve ihtiyaçları dikkate alma 3. Öğrenciye değer verme 4. Öğrenciye rehberlik etme
Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri C) Öğretme ve Öğrenme Süreci Alt yeterlikler 1. Dersi planlama 2. Materyal hazırlama 3. Öğrenme ortamlarını düzenleme 4. Ders dışı etkinlikler düzenleme 5. Bireysel farklılıkları dikkate alarak öğretimi çeşitlendirme 6. Zaman yönetimi 7. Davranış yönetimi
Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri D) Öğrenmeyi, Gelişimi İzleme ve Değerlendirme Alt yeterlikler 1. Ölçme ve değerlendirme yöntem ve tekniklerini belirleme 2. Değişik ölçme tekniklerini kullanarak öğrencinin öğrenmelerini ölçme 3. Verileri analiz ederek yorumlama, öğrencinin gelişimi ve öğrenmesi hakkında geri bildirim sağlama 4. Sonuçlara göre öğretme-öğrenme sürecini gözden geçirme
Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri E) Okul, Aile ve Toplum İlişkileri Alt yeterlikler 1. Çevreyi tanıma 2. Çevre olanaklarından yararlanma 3. Okulu kültür merkezi durumuna getirme 4. Aileyi tanıma ve ailelerle ilişkilerde tarafsızlık 5. Aile katılımı ve işbirliği sağlama
Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri F) Program ve İçerik Bilgisi Alt yeterlikler 1. Türk Milli Eğitiminin amaçları ve ilkeleri 2. Özel alan öğretim programı bilgisi ve uygulama becerisi 3. Özel alan öğretim programını izleme-değerlendirme ve geliştirme
Mesleğe Yeni Başlayan Öğretmenlerin Karşılaştıkları Sorunlar 1. Resmi işlerin ve yazışmaların nasıl yürütüleceği, 2. Öğrencilikten kurtulup öğretmenlik rolüne uyum sağlama, 3. Öğretim faaliyetlerini yerine getirme (planlama, farklı yöntemler kullanma, uygun araç, gereç ve materyal seçme, temin etme ve kullanma), 4. Sınıf disiplinini ve yönetimini sağlama, 5. Öğrencileri motive etme, 6. Bireysel farklılıkları algılama, 7. Öğrenci çalışmalarını değerlendirme, 8. Ders süresini etkin şekilde kullanma, 9. Sınıf çalışmalarını düzenleme, 10. Velilerle iyi ilişki içinde olma,
Mesleğe Yeni Başlayan Öğretmenlerin Karşılaştıkları Sorunlar
11. Meslektaşları ile iyi ilişkiler içinde olma, 12. Öğrencilerin öğrenme düzeylerini tespit etme, 13. Öğrencilerin kişisel sorunlarını bilme ve ilgilenme, 14. Okullardaki araç-gereç yetersizliği, 15. Öğrenme güçlüğü yaşayanlarla ilgilenme ve çözüm bulma, 16. Kalabalık sınıflar, 17. Yöneticilerle ilişkiler.
Öğretmenlerin Hizmet İçi Eğitimi
Hizmet içi eğitim (HİE) her hangi bir meslek alanında görev yapmakta olan personele mesleklerinde meydana gelen değişme ve gelişmeler konusunda bilgi verme amacıyla belli dönemlerde yürütülen faaliyetlere verilen isimdir.
Araştırmacı Öğretmen Bir ihtiyaca veya bir soruna odaklanan Bir öneri geliştiren ve uygulayan Sonuçlarını, değişimleri bilimsel yöntemlerle ortaya koymaya çalışan öğretmendir.
Aksiyon (Eylem) Araştırmaları Sınıf içinde yapılan uygulamanın kendimiz üzerindeki, öğrenciler üzerindeki ve öğrenme ortamları üzerindeki değişimini sistematik bir şekilde izlemek
Örnek 1. Hedefin ve ilgili sorunun belirlenmesi Sorun: Ödevlerini yapmıyorlar 2. Sorunun yaşandığı bir durumun paylaşılması Sınıfa bir ödev verdim, sadece 5 öğrenci yapmıştı. 3. Sorunun öneminin açıklanması Konuyu unuttukları için baştan anlatmak zorunda kaldım. Ders sırasında zamanın verimli kullanılması açısından ödevlerin yapılması önemli 4. Olası çözümlerin listelenmesi İlginç ödevlerin verilmesi, öğrencilerle görüşme, sınıf-içi tartışmalar, sorunların belirlenmesi, sorumlulukların hatırlatılması, velilerle görüşme 5. Uygulamak istediğiniz çözümlerin seçilmesi Öğrencilerin neden ödev yapmadığının belirlenmesi 6. Veri toplama araçlarının belirlenmesi Ödev örnekleri, ödev yapan öğrenci sayısı, öğrenci ödeve karşı tutum ölçeği, öğretmen ve öğrenciler ile görüşme 7. Değerlendirme kriterlerinin oluşturulması Ödevlerin yapılma oranı ve kalitesi 8. Sürecin öğretmen, öğrenci ve öğrenme ortamı üzerindeki etkilerin değerlendirilmesi Sonuçlar üzerine öğrenci, öğretmen ve diğer meslektaşların yorumları