Jaarplan 2017
Tineke Lupi
Uitgave Platform31 Den Haag, januari 2017 Coverfoto: Hollandse Hoogte - Ronald van den Heerik Platform31 Kennis- en netwerkorganisatie Platform31 ziet de trends in stad en regio. We verbinden beleid, praktijk en wetenschap rondom actuele vraagstukken en komen tot een aanpak waarmee bestuurders, beleidsmakers en uitvoerders direct aan de slag kunnen. De oplossingen houden we niet voor onszelf: iedereen profiteert mee van de resultaten. Postbus 30833, 2500 GV Den Haag www.platform31.nl
Iedereen profiteert mee Voor u ligt het Jaarplan 2017 van Platform31. Platform31 ziet trends in stad en regio. We verbinden beleid, praktijk en wetenschap rondom actuele vraagstukken en komen tot een aanpak waarmee bestuurders, beleidsmakers en uitvoerders direct aan de slag kunnen. Iedereen profiteert mee van de resultaten. In het jaarplan signaleren we trends en werken deze uit in opgaven en projecten. Projecten over het stimuleren van de arbeidsmarkt, het aanjagen van regionale economie, de aanpak van armoede, sociale spanningen en integratie, de vitaliteit van binnensteden, de kwaliteit van woningen en duurzaamheid. We voeren deze veelheid van projecten uit samen met onze partners: overheden, maatschappelijke organisaties en marktpartijen. Met hen zoeken we naar vernieuwende oplossingen voor de opgaven van vandaag en morgen. De kracht van het netwerk Roosendaal en Rotterdam werken aan de vitaliteit van hun winkelgebieden; andere steden kunnen profiteren van hun ervaringen. Het opzetten van een wooncoöperatie gaat niet vanzelf. Startende wooncoöperaties vinden inspiratie bij bestaande projecten in Friesland en Zwolle. En doordat Emmen en Hengelo hun kennis over bewonersinitiatieven delen, hoeft niet iedere gemeente opnieuw het wiel uit te vinden. Dát is de kracht van het netwerk van Platform31. Koplopers komen tot nieuwe inzichten en iedereen profiteert mee van de resultaten. Platform31 start in 2017 tal van projecten in steden en regio’s; een selectie daarvan vindt u in dit jaarplan. We nemen ook langer lopende programma’s en projecten mee naar 2017. Tegelijkertijd houden we onze ogen open voor de acute opgaven op de korte termijn. De wereld verandert continu en Platform31 beweegt mee als dat nodig is. Doet u mee? Hamit Karakus Algemeen directeur Platform31
Dit Jaarplan is tot stand gekomen na gesprekken met onze partners en met feedback van onze Wetenschappelijke Board en de Raad van Toezicht. We bedanken allen voor hun waardevolle bijdrage. We waarderen ook úw feedback als lezer van dit jaarplan. U kunt ons bereiken op info@platform31.nl
Inhoudsopgave Iedereen profiteert mee
3
Inleiding
5
1 Jaarplan 2017
6
Trend 1: Sociale en ruimtelijke verschillen groeien
6
Opgaven
7
1a
Verbeteren van wonen en zorg in de wijk
7
1b
Omgaan met ongelijkheid en segregatie
7
1c
Een toekomstperspectief voor steden en regio’s
7
Trend 2: De samenleving verandert sneller dan de stad
8
Opgaven
9
2a
De verstedelijkingsopgave
9
2b
Steden en wijken 2.0
9
2c
Houd binnensteden vitaal
9
Trend 3: Onderweg naar een duurzame samenleving met duurzame groei
10
Opgaven
11
3a
Meer maatschappelijke kansen door werk creĂŤren
11
3b
Versterk de regionale economie
11
3c
Goede en flexibele woningen zonder footprint
11
Trend 4: Nieuwe spelers en spelregels veranderen nu het spel
12
Opgaven
13
4a
Modern bestuur met ruimte voor burgers
13
4b
Zelfredzaamheid van mensen stimuleren
13
4c
Overheid, markt en maatschappelijk middenveld moeten steeds vaker samenwerken
13
2 Projecten in de etalage
14
3 Activiteiten van Platform31 die de trends overstijgen
18
Bijlage: budget en inkomsten
20
Bijlage: partners van Platform31
21
Inleiding Platform31 herkent in ogenschijnlijk losstaande ontwikkelingen de trends die er toe doen voor stad en regio. Binnen de complexe vraagstukken voor stad en regio durft Platform31 keuzes te maken tussen belangen, te experimenteren en te anticiperen op toekomstige ontwikkelingen. Alleen dan komen we met elkaar tot leren, innoveren en nieuwe oplossingen. Dat vraagt om een dynamische, flexibele en innovatieve organisatie die in staat is te schakelen en zo in kan spelen op de veranderende omstandigheden, wensen en behoeften. Dynamisch, flexibel, vernieuwend; het zijn woorden die herkenbaar zijn in de trends en opgaven die we zien en de doelen die we voor het komend jaar stellen. In dit jaarplan stellen we ons twee vragen: 1.
Wat willen we bereiken?
2.
Wat gaan we daarvoor doen?
De vraag naar wat we willen bereiken, gaat over de trends die we signaleren en de opgaven en kansen die we zien. Die vraag beantwoorden we in het eerste hoofdstuk. Om de trends, opgaven en de kansen verder te brengen, voeren we tal van activiteiten uit. Veelal in de vorm van projecten. Met de projectplannen, ook voor 2017 weer zo’n 300 in aantal, geven we antwoord op de vraag wat we gaan doen om de doelen te bereiken (hoofdstuk 2). Een actueel overzicht van de
5
projecten van Platform31 publiceren we regelmatig op www.platform31.nl.
Jaarplan 2017
1 Jaarplan 2017 In dit hoofdstuk laten we zien welke doelen we willen bereiken. We signaleren maatschappelijke en economische trends en formuleren hier opgaven bij. We richten ons voor 2017 op vier trends, elk met een aantal opgaven.
Trend 1: Sociale en ruimtelijke verschillen groeien De afstand tussen groepen in de samenleving in termen van inkomen, opleiding en kansen op werk groeit. Verschillen zijn te zien tussen stadswijken onderling, tussen stad en ommeland en tussen stedelijke en perifere gebieden. Ruimtelijke diversiteit biedt keuzevrijheid en is positief – wie wil eenheidsworst? – maar te grote verschillen werken contraproductief. Te grote ongelijkheid tussen groepen en tussen regio’s bedreigt de economische vitaliteit van steden en de leefbaarheid van wijken en dorpen. De instroom van vluchtelingen en de ervaringen met integratie van hun voorgangers uit de laatste twintig jaar vragen aandacht. Sociale spanningen en gevoelens van onveiligheid nemen toe. Er ligt dus een uitdaging op het gebied van sociale cohesie en veiligheidsbeleid. Als we willen dat statushouders meedoen en spanningen en radicalisering verminderen, moeten we samenwerken en nieuwe aanpakken ontwikkelen: landelijk, regionaal en in de wijk.
6
Gebieden met een ontspannen woningmarkt zoeken een nieuwe balans en zien ook kansen om de woningvoorraad te transformeren. Dat betekent niet alleen zorgen voor minder aanbod, maar ook voor een aanbod dat beter past bij de vraag. Naast sloop van slechte woningen is op sommige plekken juist toevoeging van kwaliteit en passend aanbod nodig, bijvoorbeeld voor de grote groep ouderen die langer zelfstandig blijft wonen. In veel steden versterkt de aantrekkende woningmarkt processen van sociale uitsortering. De populariteit van het wonen in de centrale stad maakt dat mensen met lage inkomens vaker moeten kiezen voor minder gewilde wijken. Het stimuleert ook bevolkingsdaling in voormalige groeikernen en in perifere regio’s. De gezondheidsverschillen tussen stadswijken van haves en have-nots zijn groot. Ook in termen van levensverwachting zijn er grote verschillen. In Utrecht is het verschil in levensverwachting tussen de gegoede buurt Tuindorp en de naoorlogse flatwijk Overvecht twaalf jaar. Het verschil in afstand is slechts een spoorlijn. De sociale netwerken van kansrijken en kansarmen overlappen maar weinig. Kwetsbare burgers hebben ondersteuning nodig. Veel mensen zijn langdurig arm. Statushouders, GGZpatiënten, MOE-landers en wat we de verwarde personen noemen, komen vooral in stadswijken te wonen. Zij doen een beroep op de verdraagzaamheid van huidige bewoners. Inspanning en samenwerking van veel partijen is nodig om deze sociale en economische opgaven goed op te pakken.
Jaarplan 2017
Opgaven 1a Verbeteren van wonen en zorg in de wijk
Hebben corporaties en gemeenten voldoende mogelijkheden om te sturen op samenstelling
Ouderen wonen steeds langer thuis. Steeds
van wijken en buurten om eenzijdige wijken
meer bijzondere doelgroepen: mensen met
(inkomen, sociale problematiek) te voorkomen?
intensieve zorgvragen, beperkingen,
Welke (maatschappelijke) rol hebben
verwarring of dementie wonen in de wijk en
beleggers en ontwikkelaars? Platform31
niet zelden in achterstandswijken bij elkaar.
faciliteert bij het ontwikkelen van nieuwe
Hoe werken corporaties en zorgorganisaties
aanpakken, brengt best practices in kaart en
samen aan het ondersteunen van deze
organiseert leerkringen.
mensen, bij het verbeteren van wonen en zorg in de wijk? Platform31 start experimenten met een gebiedsgerichte, lokale aanpak om met
1c Een toekomstperspectief voor steden en regio’s
nieuwe en betere oplossingen te komen. Hierbij hebben we ook aandacht voor sturings-
In het functioneren van steden komen sociaal-
en financieringsvraagstukken.
economische en ruimtelijke opgaven samen. Gemengde wijken, aantrekkelijke winkels,
1b Omgaan met ongelijkheid en segregatie
mooie parken, goede scholen en sportclubs in de wijk vergroten de ontmoetingskans tussen verschillende groepen. Slimme en adaptieve
De afstand tussen groepen in de samenleving
steden hebben daarbij ook aandacht voor
– inkomen, opleiding, gezondheid en kansen
nieuwe technologie en spelen tijdig in op
op werk - is de laatste jaren gegroeid. We
energietransitie en klimaatadaptatie. Diversiteit,
moeten voorkomen dat mensen in de schulden
(zelf)organisatie en de daarbij horende nieuwe
raken en voorkomen dat armoede en schulden
samenwerkingsvormen door de overheid en
van generatie op generatie worden
onder meer corporaties, sociale ondernemers
doorgegeven.
en burgerinitiatieven bieden nieuwe
7
perspectieven voor stedelijke ontwikkeling. In wijken wonen tientallen nationaliteiten; zij leven ook vaak in verschillende werelden. Dit
In krimpregio’s nemen bevolking en draagvlak
kan maatschappelijke spanningen geven. Hoe
voor voorzieningen af. In buitenwijken in
zijn segregatie, spanningen en radicalisering te
(voor)steden, waaronder de voormalige
keren, hoe moeten we omgaan met de
groeikernen is achteruitgang te zien.
ongerustheid die de toestroom van
Platform31 verkent kansen die ook deze
asielzoekers en toenemende tweedeling met
gebieden en wijken vitaal houden.
zich meebrengt?
Jaarplan 2017
Trend 2: De samenleving verandert sneller dan de stad Onze wijken en steden veranderen voortdurend. De veranderende samenleving vraagt om flexibele steden. De vraag naar woningen, kantoren, winkels en bedrijven is over 20 of 30 jaar immers anders dan nu. Er staat veel vastgoed leeg. Soms is dat wel, maar lang niet altijd gemakkelijk herbruikbaar voor nieuwe functies. Bovendien staan vraag en aanbod niet altijd op dezelfde plek. Dat geeft tekorten op de ene en overschotten op de andere plek. Er is een evenwicht nodig tussen volhoudbare zekerheid en flexibiliteit. De toekomst vraagt om extra woningen. Nu de markt in delen van Nederland weer aantrekt, is een beleidsvisie nodig op lokaal en bovenlokaal niveau over waar we deze woningen plannen en of dat nieuwbouw of vooral ook transformatie moet zijn. Daarvoor is samenwerking tussen overheid en markt nodig, maar ook tussen lokale en regionale overheden. Om de aantrekkingskracht van de steden te versterken, moeten binnensteden vitaal zijn en blijven. Faillissementen en leegstand laten sporen na in winkelstraten en stadsharten. Met de groei van online winkelen en de vergrijzing is het belangrijk naar de toekomst te kijken. Steden moeten zich blijven ontwikkelen om te voorzien in de behoeften van de samenleving. Het is tijd voor een integraal perspectief op binnensteden van de toekomst met bijpassende functies en structuren. Lege winkelruimte biedt ook kansen om wonen, werken en recreĂŤren in het stadshart (terug) te brengen.
8
Jaarplan 2017
Opgaven 2a
De verstedelijkingsopgave
2b
Steden en wijken 2.0
De CBS/Primos-prognose duidt op een
Er is minder aandacht voor de wijkenaanpak,
behoefte aan veel extra woningen de komende
maar de sociale en fysieke problemen zijn
decennia. Een opgave die vergelijkbaar is met
echter niet verdwenen. Platform31 verkent in
de Vinex indertijd. Het gaat om zowel tijdelijke
welke wijken de grootste problemen spelen en
als meer permanente woningen die aansluiten
welke opgaven er zijn. Ook kijken we of
op de vraag van verschillende groepen. Dit
opgaven en oplossingen geografisch (op
vraagt om flexibele, maar ook nieuwe
wijkniveau) liggen, of dat het gaat om
oplossingen omdat we nu niet kunnen
aanpakken als het verduurzamen van
voorspellen of dat een half miljoen of anderhalf
woningen, achterblijvende transformatie van
miljoen woningen zullen zijn. Het is zaak om tot
leeg vastgoed, of sociale problemen als
een landelijke, regionale en lokale visie en
woonoverlast, armoede, vereenzaming en
afstemming te komen. In gewilde steden groeit
radicalisering. Daarnaast kennen steden ook
de vraag naar woningen, maar elders spelen
nieuwe uitdagingen, denk aan Airbnb en
krimp en overaanbod. Deze toenemende
groeiende overlast in studentensteden. Is een
regionale verschillen vragen maatwerk.
Wijkenaanpak of Stedelijke Vernieuwing 2.0
Daarnaast speelt ook het vraagstuk van
nodig en hoe moet deze aanpak vorm krijgen?
passende huisvesting, waarbij het aanbod van corporaties niet altijd aansluit op de doelgroep.
2c
Houd binnensteden vitaal
Platform31 stimuleert het gesprek over deze verstedelijkingsopgave met alle betrokken
De binnenstad is het visitekaartje en de
partijen.
huiskamer van onze steden. Binnensteden
9
hebben een aanpak nodig die verder gaat dan Transformatie van lege gebouwen biedt
het oplossen van winkelleegstand alleen. In
mogelijkheden, denk naast leegstaande
vitale binnensteden wordt niet alleen
kantoren en winkels ook aan leegkomende
gewinkeld, maar ook gewoond, gewerkt,
verzorgingshuizen. We moeten ook naar de
gestudeerd en gerecreëerd. Platform31 wil de
toekomst kijken: welke effecten hebben
sectorale aanpak van de binnenstad
technologische ontwikkelingen en
doorbreken en gaat gebiedsgericht met veel
veranderende mobiliteit? En wat vraagt dat van
partijen aan de slag om dit voor elkaar te
de ruimtelijke ontwikkeling van steden en
krijgen. In verschillende delen van Nederland
regio’s? Deze vragen zijn de ingrediënten van
en in verschillende soorten steden functioneren
een aanjaagprogramma dat Platform31 rond
binnensteden anders. Daardoor spelen er
deze thematiek gaat opstarten. Daarbij sluiten
andere vraagstukken. Platform31 werkt aan het
we aan op bestaande lokale en regionale
professionaliseren van
initiatieven.
binnenstadsamenwerking, complementaire binnensteden en beter beleid door onder meer de inzet van kennis uit de smart binnenstad.
Jaarplan 2017
Trend 3: Onderweg naar een duurzame samenleving met duurzame groei De transformatie naar een meer duurzame samenleving beperkt zich allang niet meer tot klimaat en energie. Het gaat ook over welvaart (naast BNP ook welzijn, gezondheid, kwaliteit van leven, geluk, inclusiviteit), onderwijs en leren, een circulaire economie, slimmere steden en mobiliteit, de woningmarkt en een arbeidsmarkt die in balans is. Er is een groeiend aantal bedrijven dat een bedrijfsvoering met duurzame productieprocessen, producten en diensten als cruciaal voor hun toekomst ziet. Globalisering en technologische ontwikkelingen zoals robotisering en verdere digitalisering vragen steeds meer van het kennisniveau en het aanpassingsvermogen van werknemers en werkzoekenden. Nieuwe beroepen ontstaan en andere beroepen veranderen of verdwijnen. Voor laagopgeleiden is het moeilijk om aan het werk te blijven of werk te vinden; ook middenberoepen zoeken perspectief op werk. Nieuwe kansen doen zich ook voor. Hoe kunnen we daarop inspelen? Economische en sociaal-culturele verschillen tussen regio’s groeien. Nu de economie aantrekt, is het tijd voor een actieprogramma voor regionaal-economische ontwikkeling. Regio’s hebben nieuwe impulsen nodig. De gebouwenvoorraad – zowel woningen van particulieren, corporaties en beleggers, als kantoren, winkels en bedrijfsvastgoed – is grotendeels verouderd en niet energiezuinig. Naar verwachting staat 90 procent van het huidige vastgoed er nog in 2050. Er is een energiesprong nodig, inclusief aandacht 10
voor circulair inkopen en aanbesteden.
Jaarplan 2017
Opgaven 3a Meer maatschappelijke kansen door werk creëren
in het mkb en investeren in het woon- en vestigingsklimaat lijken wél hun vruchten af te werpen.
Werkenden hebben vaker een tijdelijk contract, zijn zzp’er of zelfstandige. Robotisering en
In een kennisgerichte economie lijkt vooral dat
automatisering hebben ook effect op het werk
samenspel, het organiserend vermogen in
van mensen in middenberoepen. Ook is nog
onze samenleving, belangrijk. Lokaal,
steeds een grote groep tijdelijk of langdurig
regionaal en bovenregionaal. Dit vraagt, in lijn
werkloos. Het aantal werkende armen groeit,
met het rapport ‘Maak verschil - Krachtig
zo ook het aantal mensen dat meer banen
inspelen op regionaal-economische opgaven’
nodig heeft om rond te komen. De kans voor
van de Studiegroep Openbaar Bestuur, om
het groeiend aantal oudere
nieuwe vormen van regionale samenwerking,
bijstandsgerechtigden om nog aan het werk te
waarin in ieder geval overheden,
komen is klein. Dat geldt ook voor mensen in
kennisinstellingen en het bedrijfsleven
krimpgebieden.
betrokken worden. Platform31 doet onderzoek naar die nieuwe vormen van regionale
Er bestaan verschillende beelden over wat
samenwerking voor een sterkere regionale
globalisering, flexibilisering en robotisering
economie. En neemt de onderzoeksresultaten
betekenen voor de kansen van mensen op
als uitgangspunt voor nieuwe experimenten op
werk. Er bestaan ook verschillende beelden
dit thema.
over het groeien van de groep nietparticiperende burgers. Platform31 gaat op zoek naar feit en fictie en naar innovatieve
3c Goede en flexibele woningen zonder footprint
11
aanpakken en slimme strategieën om mensen te activeren. We helpen het
Veel woningen in Nederland zijn technisch
organisatievermogen van bedrijven, overheden
voldoende, maar verbruiken veel energie en
en maatschappelijke instellingen op dit vlak te
voldoen niet aan veranderende eisen van
vergroten.
comfort, zorg, ruimte en flexibiliteit. Ook zijn ze het resultaat van een (ver)bouwproces waarin
3b Versterk de regionale economie
grondstoffen en afval twee grootheden zijn. Hoe komen we tot betaalbare, betere en duurzamere woningen zonder bouwafval? Het
De economie herstelt zich, maar dit gaat
tempo op weg naar energie- en
langzaam. Met een voor Nederlandse
grondstofvriendelijke woningen moet omhoog
begrippen hoge werkloosheid lijken meer
om internationale afspraken na te komen.
macro-gerichte instrumenten niet meer bij te
Regels, instrumenten en verzuiling zitten in de
dragen aan het herstel van de economie.
weg. Platform31 onderzoekt nieuwe wegen om
Nederland moet het in een globaliserende
het proces te versnellen, bijvoorbeeld door
economie niet hebben van concurrentie op
beter samen te werken en daarmee sneller tot
lonen. Regionale samenwerking door alle
resultaten te komen.
partijen, het stimuleren van starters, innovatie
Jaarplan 2017
Trend 4: Nieuwe spelers en spelregels veranderen nu het spel De tijd dat we spraken van ‘ordening en sturing’ in een sector is voorbij. De overheid, de gemeente voorop, is slechts een van de partijen en binnen ’de’ overheid onderscheiden we ook een serie actoren. De overheid is voor resultaten afhankelijk van de inzet van tal van andere partijen: bewoners, woningcorporaties, investeerders, zorgaanbieders en een toenemend veld van nieuwe partijen. Het speelveld varieert van wijkniveau tot (inter)nationaal. Het veranderde samenspel of ‘governance’ tussen al deze (nieuwe, andere) actoren maakt een ander spel, met andere spelers, andere spelregels en een ander speelveld. Dit is helemaal in de geest van de nieuwe Omgevingswet die in aantocht is. Deze speelt in op deze trend en geeft hier instrumenten voor, maar dwingt overheden ook om op een andere manier te werken. Het kan ons helpen het spel beter te spelen. In het sociale domein hebben gemeenten door de decentralisaties meer verantwoordelijkheden en zeggenschap gekregen. In veel plaatsen zijn sociale wijkteams aan de slag. De vraag of men op de goede weg is en hoe het verder moet, speelt in veel gemeenten. Nu moet de transformatie, de beweging naar meer integraal en vraaggericht werken met inzet op eigen kracht, verder vorm krijgen. Er is behoefte aan (nieuwe manieren van) monitoren en evalueren van de nieuwe aanpak, niet (alleen) om te verantwoorden, maar ook om over het nieuwe samenspel en randvoorwaarden te leren en dit te verbeteren. De samenleving vraagt meer ruimte, op allerlei terreinen. Op de woningmarkt treedt de overheid terug en gaan woningcorporaties terug naar de kerntaken. Dat zien we terug in buurten en wijken: (collectief) particulier opdrachtgeverschap, klushuizen, buurtmoestuinen, wooncoöperaties en buurtbeheer ‘van 12
onderop’. Ook de inzet van mensen bij bijvoorbeeld de sportclub of de carnavalsvereniging is enorm, wat kunnen we daarvan leren als het gaat om vernieuwend burgerschap? De koopmarkt bloeit weer, met grote regionale verschillen. Beleggers hebben meer geld beschikbaar voor duurdere huurwoningen. En tal van nieuwe spelers duiken in het gat dat is ontstaan en voorzien vooral in snel beschikbare en betaalbare (huur)woonruimte. Investeringen in het bouwen van betaalbare, middeldure huurwoningen blijven echter achter. Het vernieuwde spel vraagt om een andere opstelling van de traditionele partijen, en het ruimte geven aan nieuwe partijen en initiatieven. Het politieke mandaat van vier jaar is niet meer vanzelfsprekend. Wat blijft liggen wetende dat niet alle burgers initiatief kunnen én willen nemen? Als die mensen ook nog eens in dezelfde buurten bij elkaar wonen, wordt de opgave helder. Langer zelfstandig wonen in de buurt is het uitgangspunt – ook voor mensen met intensieve zorgvragen, beperkingen, verwarring of dementie. Dit vereist goede, preventieve en flexibele ondersteuning, voldoende aangepaste woningen en voorzieningen in de buurt, en samenwerking tussen partijen, ook regionaal.
Jaarplan 2017
Opgaven 4a Modern bestuur met ruimte voor burgers
4b Zelfredzaamheid van mensen stimuleren
De nu vaak nog gescheiden werelden van het
Hoe kunnen de lokale overheid, wijkteams,
sociale, fysieke en ruimtelijke domein winnen
corporaties en informele netwerken de eigen
bij een goede verbinding met elkaar. Mooi
kracht van burgers versterken? Steeds meer
voorbeeld is de Omgevingswet. De
mensen starten een eigen bedrijf, bouwen hun
Omgevingswet is op decentraal niveau een
eigen huis, klussen (samen) aan een oud
ingrijpende veranderopgave. Iedere gemeente,
pand, wekken zelf energie op en hebben
provincie of waterschap zal zelf vorm en
samen een buurttuin. Ouderen wonen langer
inhoud geven aan de implementatie van de
thuis. Tegelijkertijd hebben kwetsbare burgers
Omgevingswet.
ondersteuning nodig. Hoe stimuleer je
Platform31 werkt aan nieuw vakmanschap van
zelfredzaamheid en voorkom je vereenzaming,
overheden met het doel logische verbindingen
overbelasting en achterstanden? Hoe krijgen
te smeden en slim te schakelen tussen
huurders meer invloed? Platform31 organiseert
beleidsterreinen en overheidslagen. Dat doen
onder meer kennisateliers waarmee we lokale
we onder meer met leerkringen en pilots. Het
initiatieven ondersteunen.
vergt tijd, een proactieve houding en begrip voor de positie van een ander om open te staan voor nieuwe manieren van werken en het informele en formele circuit te verbinden. De
4c Overheid, markt en maatschappelijk middenveld moeten steeds vaker samenwerken 13
verhouding tussen initiatief nemende burgers en overheid zorgt ook voor meervoudigheid
Het traditionele plaatje is dat ontwikkelaars
van de democratie. Hoe kunnen overheden de
koopwoningen bouwen, corporaties goedkope
ruimte voor burgers verenigen met
woningen verhuren en beleggers duurdere
democratische waarden en gelijke
huurwoningen exploiteren. Maar wie huisvest
behandeling? Dit speelt ook bij regionale
de mensen in het middensegment? Wie net
samenwerking.
iets meer verdient, of niet eerst jaren kan wachten, geen vast arbeidscontract heeft of
Platform31 monitort en evalueert nieuwe
niet eerst fors heeft gespaard, heeft weinig
aanpakken: hoe sturen partijen in de
keus.
onderlinge samenwerking, inclusief verschillende overheidslagen? Soms hebben
De woningmarkt is star: weinig woningen zijn
ontwikkelingen nieuw beleid en andere
beschikbaar en betaalbaar. Dat moet beter,
instrumenten en arrangementen nodig.
maar de vraag is hoe. Corporaties moeten
Lerende overheden durven daarbij te
terug naar hun kerntaak: wat zijn daarvan de
experimenteren. Inspirerende voorbeelden
consequenties? Bovendien zijn de verschillen
(ook van over de grens) helpen de
tussen corporaties groot. Het is onduidelijk of
transformatie verder vorm te geven.
verevening kan en zal gebeuren, en welke rol de woningmarktregio’s hebben. Welke rol kunnen gemeenten spelen om de woningmarkt in beweging te brengen? Door het brede netwerk kan Platform31 de samenwerking tussen overheid en marktpartijen stimuleren en versterken.
Jaarplan 2017
2 Projecten in de etalage De projecten, en meer specifiek de projectplannen, zijn ons antwoord op de vraag wat we gaan doen om onze doelen te bereiken. Ook in 2017 heeft Platform31 weer opdrachten lopen voor ruim 300 projecten. Het is uiteraard niet mogelijk om alle projecten, zelfs maar in het kort, te beschrijven. Bovendien bepaalt de actuele vraag de agenda lopende het jaar. Wij publiceren met ingang van januari 2017 regelmatig een actueel overzicht van lopende projecten op onze website. Toch willen we graag inzicht geven in hoe wij bij Platform31 onze projecten inrichten. Daarom hebben wij uit elke trend een aantal projecten geselecteerd, die naar onze mening een goed voorbeeld zijn van wat we doen. We zetten deze voorbeeldprojecten hier graag in de etalage. Voorbeeldprojecten Trend 1: Sociale en ruimtelijke verschillen groeien
Project
Beschrijving
(Beoogde) samenwerkingspartners
Krimp, jeugd en platteland
Jongeren trekken weg uit
Mbo-instellingen, gemeenten,
plattelandsgebieden door
lokaal, regionaal bedrijfsleven
robotisering en automatisering. We starten experimenten die gericht zijn op het vergroten van hun perspectief op de lokale en
14
regionale arbeidsmarkt. Van complete stad naar
De toekomst van onze steden is
Platform middelgrote steden,
complete regio
sterk verbonden met hun positie
ministerie van BZK, VNG, IPO,
in de regio. In dit traject bieden
G32
we steden en regio’s inspiratie in hun zoektocht naar complementariteit en geven we handvatten voor grensontkennende samenwerking. Gezond in…: big data en
De kansen voor big data en
gezondheid
gezondheid zijn groot. Dit project gemeenten, VNG/KING onderzoekt in de praktijk hoe big data kan meewerken aan de preventie van gezondheidsrisico’s.
Jaarplan 2017
Pharos, ministerie van VWS,
Voorbeeldprojecten Trend 2: De samenleving verandert sneller dan de stad
Project
Beschrijving
(Beoogde) samenwerkingspartners
Hergebruik transformatie, rol
Steeds meer vastgoed zoals
Pandeigenaren, gemeenten,
maatschappelijk vastgoed
kantoren, winkels,
leegstandsbeheerders,
bedrijfspanden, scholen en
corporaties, investeerders
kerken staat steeds langer leeg. Dit is sterker dan in buurlanden. In dit traject willen we hergebruik aanjagen. Concept binnenstad
De binnenstad is meer dan
Gemeenten, provincies,
winkelleegstand. In een living
marktpartijen, SITE urban
lab werken we aan nieuwe
development
businessmodellen, functies en diensten voor binnensteden door cocreatieve ontwikkeling van nieuwe concepten voor de binnenstad - apolitiek en kansgericht. De verstedelijkingsopgave
De prognoses variĂŤren van
Provincies, marktpartijen,
300.000 tot 1,6 miljoen
gemeenten, ministerie van BZK
woningen erbij tot 2040. Dat
15
komt in de buurt van een complete Vinex-opgave. En huisvesting is niet de enige ruimteclaim. We gaan op zoek naar goede locaties, maar ook naar intensivering, dubbelgebruik en transformatie, alsmede naar een grotere aanpasbaarheid van gebouwen. Voorbeeldprojecten Trend 3: Onderweg naar een duurzame samenleving met duurzame groei
Project
Beschrijving
(Beoogde) samenwerkingspartners
Op weg naar een vernieuwend
Een vernieuwend
G32, ministeries van SZW, EZ en
regionaal arbeidsmarktbeleid
arbeidsmarktbeleid is nodig om
BZK
innovatie te stimuleren en tegelijkertijd iedereen mee te laten doen. Platform31 doet onderzoek als basis voor een experiment dat centrumsteden en arbeidsmarktregio’s hierbij op weg moet helpen.
Jaarplan 2017
Begeleiding statushouders naar Een zinvolle dagbesteding is
Sea Starters Foundation, EUR,
werk en ondernemerschap
MKB, ministerie van BZK
belangrijk voor de integratie van statushouders. Platform31 onderzoekt wat gemeenten doen om statushouders aan het werk te helpen en volgt (aspirant-) ondernemers.
Renovatiesprong
De slechtste woningen in
Marktpartijen, gemeenten, G32,
Nederland zijn in particulier
ministerie van BZK, VNG
bezit: achterstallig onderhoud, niet rolstoeltoegankelijk of energieonzuinig. We ontwikkelen standaardoplossingen voor het renoveren van veelvoorkomende woningtypen. Dat maakt de aanpassingen goedkoper en aantrekkelijker voor particuliere eigenaren. Voorbeeldprojecten Trend 4: Nieuwe spelers en spelregels veranderen nu het spel
16
Project
Beschrijving
(Beoogde) samenwerkingspartners
Implementatie Omgevingswet
De Omgevingswet is de grootste G32, programma Aan de slag met wetgevingsoperatie in het fysieke de Omgevingswet domein ooit. Met een leerkring
(koepelorganisaties)
en praktijkbijeenkomsten sorteren we voor op de implementatie van de wet en bereiden we overheden voor op het werken in de geest van de Omgevingswet. Van beleidstafel naar
De decentralisaties in het sociale Rebel Group, gemeenten,
keukentafel en terug
domein zijn ingevoerd; het eerste ministerie van BZK stof is neergedaald. In werksessies bekijken beleid en praktijk de beloften vooraf kritisch. Platform31 komt met aanbevelingen, handvatten en ontkracht waar nodig mythes.
Jaarplan 2017
Rol markthuur
Vooral in de steden zijn in het
Gemeenten, nieuwe
middensegment meer
woonondernemers, investeerders,
huurwoningen nodig die snel
ministerie van BZK
beschikbaar zijn. Nieuwe soorten woonondernemers springen in het gat dat corporaties en overheden laten ontstaan. In dit project verkennen we de behoefte en het nieuwe spelersveld en wat dit voor de rol van de gevestigde partijen betekent.
17
Jaarplan 2017
3 Activiteiten van Platform31 die de trends overstijgen Meerdere kenmerkende en terugkerende activiteiten van Platform31 zijn trend- en opgave-overstijgend. Hieronder vindt u een selectie van deze activiteiten. Het wetenschappelijke en Europese perspectief zijn hier, wanneer nodig en relevant, onderdeel van. Partners van Platform31 Platform31 is een dynamische netwerkorganisatie. Partijen die werken aan krachtige, levendige steden, regio’s en dorpen sluiten zich bij Platform31 aan als partner. Zij zijn onderdeel van een netwerk met gemeenten, Rijk, corporaties, onderwijsinstellingen, maatschappelijke organisaties en marktpartijen. Zij ontmoeten elkaar en werken samen. Onderdeel van het partnerschap is Yurps: het netwerk van jonge professionals. Yurps trainen vaardigheden, discussiëren, bloggen en adviseren. Platform31 levert daarnaast diensten aan derden, zoals EUKN, Stroomversnelling en de Retailagenda. Wetenschappelijke Board Platform31 Om de verbinding tussen wetenschap en praktijk te versterken, heeft Platform31 een Wetenschappelijke Board. De board bestaat uit een selecte groep wetenschappers en komt minimaal drie keer per jaar bij elkaar rond een urgent maatschappelijk thema. Jonge wetenschappers schrijven hiervoor een ‘state of the art’-studie. Uiteindelijk doel van de board is een agenderend advies geven waar Rijk, provincies en gemeenten mee aan de slag kunnen. 18
Programmaraad Platform31 Onder voorzitterschap van Peter Veld werkt Platform31 aan de benoeming van een nieuwe programmaraad. Deze adviseert het bestuur en de directie over het jaarprogramma. Daarmee draagt de programmaraad bij aan de focus van Platform31 en de te leggen accenten. De leden van de programmaraad hebben zicht op de maatschappelijk vraagstukken in stad en regio en zijn afkomstig uit de belangrijkste groepen stakeholders en partners van Platform31. De 4 Seizoenen van Platform31 De 4 Seizoenen is het programma-overstijgende aanbod voor partners van Platform31. Met onder meer de Dag van Stad en Regio en Hartige Hapsessies is het inmiddels een vertrouwd onderdeel van de activiteiten van Platform31. Doel is partners een hoogwaardig en innoverend netwerk te bieden met inspirerende activiteiten die aansluiten op de inhoudelijke projecten. Het aanbod is gericht op bestuurders, beleidsmakers en praktijkprofessionals. Analyse Rijksbegroting Jaarlijks analyseren specialisten van Platform31 de Rijksbegroting. Wat betekenen de kabinetsplannen op de verschillende domeinen voor de steden en regio’s? Strategische verkenningen verkiezingen De verkiezingen voor de Tweede Kamer 2017 en de Gemeenteraad 2018 hebben grote invloed op de toekomst van steden en regio’s. De partijprogramma’s, de verkiezingsdebatten en de keuzes die tijdens de formatie worden gemaakt – ze bepalen het dagelijks leven van meer dan 17 miljoen Nederlanders. In aanloop naar deze verkiezingen analyseert en beschrijft Platform31 de belangrijkste opgaven voor
Jaarplan 2017
steden en regio’s. Platform31 biedt tevens concrete ondersteuning bij de totstandkoming van strategische verkenningen. Kennisdossiers Platform31 ontwikkelt in nauwe samenwerking met de G32-pijlers en andere partijen kennisdossiers op de thema’s die voor bestuurders en professionals van belang zijn. De dossiers zijn bereikbaar via de website www.platform31.nl. In 2017 worden nieuwe kennisdossiers ontwikkeld en blijven bestaande kennisdossiers up to date. Europa Europese regels en programma’s zijn direct verbonden aan stedelijke vraagstukken in Nederland. Platform31 koppelt relevante Europese kennis en informatie aan werkzaamheden in Nederland. Zo is Platform31 het Nationaal Urbact Punt. Urbact is een kennisuitwisselingsprogramma voor steden, gefinancierd door de Europese Commissie. Platform31 levert ook personeel voor het secretariaat van het EUKN: een strategisch Europees netwerk dat nauw verbonden is aan de Europese Agenda Stad. Ook zijn we betrokken bij JPI Urban Europe dat onderzoek van stedelijke vraagstukken aan Europees beleid koppelt. National Focal Point Alle lidstaten van het European Urban Knowledge Network (EUKN) hebben een National Focal Point. Het ministerie van BZK heeft dit bij Platform31 belegd. Hiermee vervult Platform31 een brugfunctie tussen Europa en decentrale overheden. Steden en andere lagere overheden zijn hierdoor aangesloten op Europese stedelijke agenda’s en ontwikkelingen en kunnen profiteren van de kennis van EUKN. 19
SURF Sustainable Urban Regions of the Future (SURF) is een meerjarig onderzoeksprogramma van VerDus. Hiervoor is een samenwerkingsverband aangegaan met het Rijk, NWO, SIA, hogescholen en de Wetenschappelijke Board van Platform31 om praktijkgericht onderzoek te doen naar 'smart solutions' voor stedelijke vraagstukken. SURF is tevens verbonden aan het Europese onderzoekstraject JPI Urban Europe. Platform31 werkt aan een stevige verankering van onderzoek aan praktijk, en aan de verbinding met beleidstrajecten zoals Agenda Stad. Platform31-nieuwsbrief, Nieuwsflits en website Platform31 houdt de ontwikkelde kennis niet voor zichzelf, maar deelt deze op bijeenkomsten, via de website en in nieuwsbrieven. Tweewekelijks versturen we de Platform31-nieuwsbrief met interviews, blogs, nieuwsberichten, publicaties en de agenda. De Nieuwsflits Stad en Regio versturen we twee keer per week. Hierin staat relevant nieuws uit het vakgebied van Platform31. www.platform31.nl biedt dagelijks nieuwe content over activiteiten en projecten van Platform31 en de partners.
Jaarplan 2017
Bijlage: budget en inkomsten Budget per trend Sociale en ruimtelijke verschillen groeien De samenleving verandert sneller dan de stad
20%
21% Onderweg naar een duurzame samenleving met duurzame groei
15%
18% 12%
Nieuwe spelers en spelregels veranderen nu het spel Nader in te vullen
14%
Buiten de trends
20
Inkomsten 2017
4%
Aquisitie (incl. doorlopende projecten 2016)
7%
Basisfinanciering Rijk
11%
Gemeentelijke partners
20%
58%
Corporaties en marktpartijen Overige inkomsten (diensten)
Jaarplan 2017
Bijlage: partners van Platform31 Platform31 is een dynamische netwerkorganisatie. Partijen die werken aan krachtige, levendige steden, regio’s en dorpen sluiten zich bij Platform31 aan als partner. Zij zijn onderdeel van een netwerk met overheden, corporaties, onderwijsinstellingen, maatschappelijke organisaties en marktpartijen. Zij ontmoeten elkaar en werken samen. Ministeries
Leeuwarden
Ministerie van Binnenlandse Zaken en
Leiden
Koninkrijksrelaties
Lelystad
Ministerie van Infrastructuur en Milieu
Maastricht Nijmegen
Provincies
Nissewaard
Provincie Gelderland
Oss
Provincie Overijssel
Roosendaal Rotterdam
Steden (o.a. G4 en G32)
Rijswijk
Alkmaar
Schiedam
Almelo
Sittard-Geleen
Almere
Stichtse Vecht
Alphen aan den Rijn
Tilburg
Amersfoort
Utrecht
Amsterdam
Veenendaal
Apeldoorn
Venlo
Arnhem
Vlaardingen
Assen
Waalwijk
Breda
Zaanstad
Delft
Zoetermeer
Den Bosch
Zwolle
21
Den Haag Deventer
Corporaties
Dordrecht
Brabant Wonen
Ede
Centrada
Eindhoven
De Sleutels
Emmen
De Woonplaats
Enschede
DeltaWonen
Goes
Dunavie
Gouda
Eigen Haard
Groningen
Haag Wonen
Haarlem
Havensteder
Haarlemmermeer
Heem Wonen
Heerlen
Mitros
Helmond
Nijestee
Hengelo
Portaal
Hilversum
PrĂŠ Wonen
Lansingerland
QuaWonen
Jaarplan 2017
Rijswijk Wonen
Facilicom
Servatius
Grontmij Nederland bv
Stadlander
Guido de Ruiter
Staedion
Haagse Hogeschool, Lectoraat Grootstedelijke
Stichting Woonwaard Noord-Kennemerland-
Ontwikkeling
Woonkwartier
HYS Legal
Talis
IHS
Tiwos
INHOLLAND
Trivire
Invisor
Van Alckmaer
Jochum Deuten advies en onderzoek
Vestia Groep
KAW Architecten en Adviseurs Groningen
Vidomes
MUST stedebouw
Waterweg Wonen
NVM makelaars
Welbions
Omniplan
Wonen Limburg
OpMaat
Woningstichting Den Helder
Ovidius
Woningstichting SWZ
p2
Woonbron
Procap adviseurs en projectmanagers
Wooncompagnie
Real Estate & Housing, TU Delft Faculteit
Woonpartners Midden-Holland
Bouwkunde
Woonstad Rotterdam
Rho adviseurs
Woonstichting De Key
Roots Beleidsadvies
Ymere
RPS Nederland
22
Rigo Research & Advies Marktpartijen
Seinpost Adviesbureau
AimTrack
Sezer voor Diversiteit
Amsterdams Steunpunt Wonen
SITE urban development
Arcadis
Stad & Co
Areaal Ruimtelijk Economisch Advies
Stichting Stimuleringsfonds Volkshuisvesting
AT Osborne
Nederlandse gemeenten
Beaumont Communicatie & Management BV
SYNCHROON
BNG Bank
Timpaan
Camelot Europe
Tonnaer Adviseurs in omgevingsrecht
Companen
Urbannerdam
De Kabath
Van-Berk
Deloitte
VanNimwegen
DOCK
Vastgoed Belang
ECORYS Nederland B.V.
Weusthuis en Partners
ERA Contour
WSA Stedelijke Ontwikkeling bv
Expertteam Winkelgebieden
Jaarplan 2017