MASTERCLASS ‘VERDUURZAMEN MET TNS’
WELKOM
Mobiele telefoons Liever niet op de foto? “Fietsenstalling� Leren door dialoog Pauzes, lunch
#thenaturalstep @TNS_Netherlands
WAAR WERKEN WE SAMEN NAAR TOE?
KENNISMAKEN
Kwaliteit van de leefomgeving Werkgelegenheid/inkomenszekerheid Vertrouwen Grondstoffen Energie-zekerheid Drinkwater Voedselkwaliteit Gezondheid Transparantie Natuur en biodiversiteit
WANT ONGEMERKT ZITTEN WE IN EEN ‘TRECHTER’
Groei bevolking Klimaatvluchtelingen Vervuiling Wateroverlast Eisen samenleving Woonlasten Hittestress Regelgeving en beleid Materiaalkosten door schaarste
De druk op de samenleving neemt alleen maar verder toe.
VE RV UI LI N G
Regelmatig inademen van vervuilde lucht kan ernstige ziekten veroorzaken.
H IT TEST R ESS
Hittestress Hogere temperaturen hebben invloed op de gezondheid & welzijn van mensen.
WATEROVERLAST
Oprukkende verstedelijking en klimaatverandering zorgt voor toenemende wateroverlast.
BIODIVERSITEIT
Biodiversiteit is in Nederland nog maar 15% van wat het oorspronkelijk was.
V E IL IG H EI D
Sociale cohesie en veiligheid in buurten en wijken neemt af.
GEZONDHEID
Pesticide en ongezonde voeding leidt tot gezondheidsklachten en afname kwaliteit van leven
GEZONDHEID
De kosten van gezondheidszorg blijven jaarlijks toenemen.
Wat worden de antwoorden die wij kunnen geven?
HET SYSTEEM
HOE BEÏNVLOEDT ‘WONEN & BOUWEN’ DIT SYSTEEM?
WE BRENGEN TE SNEL EN TEVEEL STOFFEN UIT DE AARDE IN DE BIOSFEER
. Fossiele brandstoffen - Kolencentrales - Aardolie voor vervoer - Aardgas voor verwarming
Metalen - Lood in gebouwen - Chroom in verf - Zink in dakgoten
Mineralen - Asbest in daken - Zout voor gladheidsbestrijding - Fosfor in afvalwater
WE BRENGEN TE SNEL EN TEVEEL NATUURVREEMDE STOFFEN IN DE BIOSFEER
. • verpakkingsmateriaal • plastic flessen (bisfenol A) • brandvertragers in elektronica en installaties.
• lijmen en verven • PUR in isolatie en afdichting • Formaldehyde in isolatie
• maken van glaswol • meubels met MDF/spaanplaat (lijmen, harsen, formaldehyde) • verlijmen van tapijt
WE BREKEN DE NATUUR SNELLER AF DAN DE NATUUR KAN HERSTELLEN
.
Bebouwing en bestrating Versnippering van natuur in de wijk 'Verstenen van tuinen'
Ontbossing voor houtwinning Overbevissing van de zee Uitstoot methaan door bio-industrie
- Monoculturen in voedselproductie - Niet-inheemse soorten aanplanten in woonwijken
WE BEPERKEN MENSEN IN HET VERVULLEN VAN HUN BASISBEHOEFTE
in -
je eigen bedrijf slecht belonen gezondheid ondermijnen niet veilig werken niet rechtvaardig behandelen
in -
onze samenleving armoede werkloosheid isolement vertrouwen
wereldwijd - oneerlijke handel - oorlog en geweld & honger - onderwijs en gezondheidszorg - arbeidsomstandigheden
OMDRAAIEN! EN JE HEBT … DE SPELREGELS VOOR DUURZAAMHEID
NIET MEER EN SNELLER STOFFEN UIT DE AARDKORST IN HET MILIEU BRENGEN DAN DE NATUUR KAN VERWERKEN
NIET MEER EN SNELLER NATUURVREEMDE STOFFEN IN HET MILIEU BRENGEN DAN DE NATUUR KAN VERWERKEN.
DE NATUUR NIET SNELLER AFBREKEN DAN DE TIJD DIE NODIG IS OM TE HERSTELLEN
GEEN DINGEN DOEN WAARDOOR WE MENSEN BEPERKEN IN HET VERVULLEN VAN HUN BEHOEFTEN.
BACKCASTEN VANUIT PRINCIPES TOEKOMST
Organisatie in de toekomst
PROCES AANPAK
WAT HEBBEN WE AL?
Visie en strategische lange termijn doelen
Duurzaam ontwerpen
Betrekken gebruiker
Gesloten kringlopen
Duurzaam inkopen
Actief huis
Nul-op-de-meter
Gesloten kringlopen Ontwerp nieuwbouw inrichten op hergebruik materialen
Slopen met doel om te hergebruiken
Herwinnen grondstoffen uit afvalwater
Aanbesteden met maximaal gebruik gerecyclede materialen
IMPACT ANALYSE
WELKE IMPACTS ZIEN WE? • • • •
Gebruik de impactanalyse om zoveel mogelijk overtredingen te ontdekken. Probeer er minimaal 10 te identificeren Gebruik hiervoor de oranje post-its Vorm groepen van 4 a 5 personen en groepeer je impacts naar thema
PLAK ALLES IN HET NU! • Loop nogmaals langs alle thema’s • Plak jouw impacts bij de thema’s waar het effect zit. • Gebruik hiervoor de ‘NU’- lijn
HERKENBAAR?
Wilbert van Bakel
WAAR ZIJN WIJ VAN?
‘WAAR BEN IK VAN?’
Investeringsstrategie ‘Wij blijven in de buurt…., duurzaam investeren in de regio Eindhoven’ Doelen geformuleerd voor 2013 – 2017 1.Aanpak woningen met label E of slechter: voor 4.600 woningen worden projecten opgezet met een verduurzamingsaanbod (70% deelname-eis). 2.In 2013 ontwikkelen wij een IV-aanbod voor woningen met hoger label dan E. Aanbod bestaat uit diverse keuzepakketten qua duurzaamheid. Pilot: Airey. 3.Ontwikkelen van een aanbod voor collectieve energievoorziening op buurtniveau. We gaan op zoek naar de Buurttransformator in 2013 met de pilot Aireys via GreenDeal; daarna uitrol op buurtniveau; 4.Nieuwbouw, ontwikkeling van duurzame woonconcepten: Airey hoogbouw irt. de bestaande wijk; Strijp-S, veld G; TU/e-campus; Tongelrese Akkers, 2 andere projecten, totaal 1.000 nieuwbouwwoningen. 5.Ontwikkelen grondstoffenbank en materialendatabase, 2014 beleid en start diverse pilots, daarna uitrol.
Woonstichting Etten-Leur Wooncorporatie Wonion Woonbedrijf SWS.Hhvl WonenBreburg Wonen Limburg
MEESTE LABELSTAPPEN 2014
HaagWonen Portaal Wooncompagnie Woonbron AlleeWonen 0
0,02
0,04
0,06
0,08
0,1
0,12
0,14
• >140 mensen getraind, • 11 Facilitators • Prestatieafspraken
MAAK HET EIGEN
ONS MANAGEMENTSYSTEEM
VAN PRESTATIEAFSPRAKEN NAAR DUURZAAM PARTNERSCHAP
STRATEGISCHE DOELEN
VOLOP AAN DE SLAG NU…
ENERGY ROADMAP
CIRCULAIR WOONBEDRIJF
ZELF HERGEBRUIKEN
SCAN ieder
project & mutatie op bruikbare grondstoffen
Fysieke Grondstoffendepot voor m.n. Intern hergebruik & Extern hergebruik I.s.m. Reïntegratiebedrijf en onderwijsinstellingen
EXTERN HERGEBRUIKEN UPCYCLING
DOWN CYCLING Overgrote deel grondstoffen rechtstreeks naar partijen als Van Gansewinkel, Baetsen en Mebin op basis van SLA over instroom en duurzame uitstroom
VERBRANDEN/ STORTEN
JAARLIJKSE STROOM GRONDSTOFFEN Zink Kalkzandsteen Koper Bitumen Grind Keramiek Isolatie Hout Steen 12,13% Lood 0,13% 0,14% 0,05% 0,54% Kunststof/pvc 2,57% 0,93% 0,88% 1,67% 0,12% Glas 0,24% 0,82% Staal/ijzer 6,60% Aluminium 0,10%
Hout Kunststof/pvc
Beton/voegwer k 73,08%
Steen Beton/voegwerk
Gemiddelde jaarlijkse doorloop 1 Beton/voegwerk
totaal in tonnen
In %
44.053 ton
73,08%
2 Kalkzandsteen
7.310 ton
12,13%
3 Staal/ijzer
3.979 ton
6,60%
4 Keramiek
1.550 ton
2,57%
5 Steen
1.008 ton
1,67%
7 Isolatie
559 ton
0,93%
7 Hout
533 ton
0,88%
8 Glas
495 ton
0,82%
9 Grind
325 ton
0,54%
146 ton
0,24%
11 Zink
85 ton
0,14%
12 Bitumen
76 ton
0,13%
13 Lood
70 ton
0,12%
14 Aluminium
61 ton
0,10%
15 Koper
30 ton
0,05%
60.280 ton
100,00%
10 Kunststof/pvc
TOTAAL
MATERIALEN DATABASE
• Op basis van TNS & SLCA • Samenwerking Gemeente, ‘Thuis en Woonbedrijf • Bribus, Blyweert Aluminium, etc. • Materialenlab landelijk – ‘open source’
IMPACT ANALYSE DUURZAAMHEID
DUURZAAM AANBESTEDEN
ENERGIENEUTRAAL
KWALITEIT VAN LEVEN • • • • • • •
Woonlasten Deeleconomie Hergebruik & reparatie Armoede Samenwerken Zorg voor elkaar Cohesie
HET EFFECT VAN MISSION ZERO
WAT IS HET EFFECT VAN EEN INTEGRALE AANPAK
DURF TE DROMEN • Luister even naar het volgende scenario • Leef je in in je rol als betrokkene van Woningcorporatie 'Geweldig Wonen' • Omschrijf minimaal 5 geweldige successen die jij wil zien in een duurzame toekomst. Maak er krantenkoppen van die je in de krant terug zou willen lezen. • Gebruik hiervoor de groene post-its • Bespreek je successen en groepeer ze
SYNTESE • • • •
Breng alle successen samen Groepeer jullie successen per thema Gebruik hiervoor de lijn van de toekomst Bedenk een naam voor ieder thema
DOELEN VOOR KWALITEIT VAN LEVEN
STRATEGISCHE DOELEN
JOOP KETELAERS GEMEENTE EINDHOVEN
SLIM VERDUURZAMEN IN EINDHOVEN
Renovatie stadhuistoren
Ambities
Energieneutraliteit per 2035
Zichtbaar maken innovatie
Een prettige leefomgeving
Samenwerking en openheid
OOK HIER..DEZELFDE AMBITIES
KLIMAATVERORDENING EINDHOVEN • Qua ambitie aansluiten bij Parijs dus CO2 vermindering (2030 55% en 2050 95%) i.p.v. energieneutraliteit • Klimaatplan 2016-2020 dat hierop aansluit • Klimaatbegroting jaarlijks o.b.v. Klimaatplan • Eigen organisatie in 2025 100% uitstootvrij en 100% duurzaam
EINDHOVEN CO2-EMMISSIES 2014
DOORKIJK NAAR 2050 Uitgangspunten: • De rijksoverheid houdt zich aan de afspraak om de kolen- en gascentrales te sluiten en in 2050 een CO2-vrije elektriciteitsproductie te hebben. • De mobiliteit is in 2050 geheel emissievrij Als we in Eindhoven in een periode van 35 jaar in staat zijn om: • De industrie circa 75% minder fossiele energie te laten gebruiken; • De gebouwde omgeving zonder aardgas te verwarmen; • De mobiliteit geheel emissie vrij te maken, • DAN IS 95% EMISSIEREDUCTIE IN 2050 MOGELIJK
THE NATURAL STEP
BACKCASTING
DUURZAAM AANBESTEDEN
People: Anders samenwerken (langdurig, flexibel, op basis van vertrouwen)
Profit: Investeer in toekomstwaarde
Planet: Systeemaanpak, gebruik van synergiĂŤn
SYSTEEM AANPAK
INNOVATIEVE VRAAG “Ga samen met ons de uitdaging aan waar we voor staan; het slimmer onderhouden van onze gemeentepanden in het stadshart, waarbij systeemverduurzaming en ambtelijke huisvesting zijn geoptimaliseerd. Niet alleen op het moment 0, maar gedurende de gehele samenwerking. En niet alleen gericht op onze organisatie, maar zet deze verduurzaming in als middel om anderen aan te zetten mee te doen.�
CONCURRENTIEGERICHTE DIALOOG Doelstelling: Maximaal duurzame huisvesting, in de meest brede zin, onder een sluitende business case
Te realiseren door: • ‘Duurzame samenwerking’ met marktpartij, te initiëren met ‘Best Value’-aanpak • Toekomstwaarde te realiseren door maximale ruimte voor innovatie over een 15-jaars contractperiode
INVULLING
procurement early market strategy involvement
tendering
contracting
execution
CO-CREATIE
AANBESTEDEN
600 deelnemers 300 bedrijven
17 consortia Preselectie
Marktverkenning 197 ideeën 137 bedrijven
3 consortia 5 consortia
Doorselectie o.b.v. samenwerking
‘Market making’ 17 consortia
3 consortia
Gunning opdracht o.b.v. verduurzaming aan 1 consortium
16 november 2016
GEBRUIKER CENTRAAL Meten gebruikersbehoefte en -ervaring
Meten gebouwprestaties
6 4 2 0
Sturing
Comfort Energie Water Afval
INNOVATIE: ADAPTIEVE KLIMAATPLAFONDS 16 november 2016
PLATFORM 040GOEDBEZIG
KOPPELING MET JE EIGEN PRAKTIJK
PRIORITERING 1. 2. 3.
Is het een stap in de goede richting? Is het een flexibel step? Geeft het een goede ROI*?
WAAROM MOET EEN STAP FLEXIBEL ZIJN? - Om te voorkomen dat investeringen mogelijk een doodlopende weg zijn voor duurzaamheid - Om te zorgen dat de stap die je nu zet een ontwikkeling naar een volgende stap richting duurzaamheid mogelijk maakt. “En dan?”
WAT IS EEN GOEDE ROI? -
Het Het Het Het Het Het Het Het Het Het Het Het
bespaart tijd, materiaal financiÍle en/of andere middelen vermindert risico’s (ecologisch, sociaal of economisch) zorgt voor tevreden, loyale of nieuwe klanten helpt om huidige marktaandeel te vergroten helpt om nieuwe markten te betreden verbetert relatie met belangengroepen verbetert onze reputatie maakt innovatie mogelijk zorgt voor minder personeelsverloop trekt getalenteerde werknemers aan vergroot de productiviteit zorgt voor capaciteitsontwikkeling