Autor - Ivan Andrejić
WWW.SECRETSEDITION.COM
KLADOVO
Od praistorije do modernog turističkog bisera Srbije Ravničarsko-terasasti tereni obale Dunava, zbog prirodnih bogatstava, kojima obiluje i ova velika reka i njeno zaleđe, oduvek su bili privlačni za organizovanje stalnih naselja. U kontinuitetu, od preko 10000 godina, u sklopu ove Regije, na njenim obalama, kao i na većim rečnim ostrvima (danas potopljenim), evidentirani su tragovi najstarijih civilizacija drevne Evrope, kao i prva, neolitska naselja, na otvorenom, poznata po eponimnim lokalitetima, kao Kulture Lepenski Vir – Starčevo – Vinča. U prvih šest vekova nove ere, ovaj deo Dunava, bio je u sklopu rimske provincije Mezije kasnije nazvane Gornja Mezija/Moesia Superior (Srbija, južno od Save i Dunava), i predstavljalo je sastavni deo jedinstvenog, vojno-strateškog sistema odbrane velike Rimske Imperije, poznatog kao rimski limes. Uz ove rimske vojne položaje, nastaju prvi gradovi, čija su nam imena ostala zabeležena u literarnim izvorima, pre svega u rimskim putnim kartama-itinerarima, kao i natpisima. Na teritoriji opštine Kladovo to su: Transdierna (Stara Tekija), Ducis Pratum (Adakale ostrvo), Caput bovis (Trajanov – Sipski kanal, Stari Sip), Diana/Zanes (Karataš, Davidovac), Transdiana (Banatsko ostrvo), Pontes (Kostol), Egeta (Brza Palanka). Krajem VI i početkom VII veka, ova šestovekovna rimska, kasnorimska, ranovizantijska granica, zauvek pada pred osvajačkim naletima Avara i Slovena. Ovi poslednji se trajno nastanjuju i organizuju i svoja prva naselja na dunavskim obalama i/ili ostrvima. U ovo vreme su i nosioci kulturno-istorijskih promena u nove, ranosrednjovekovne, slovenske kulture, kojom zapravo, započinje srednjovekovno razdoblje ovih prostora.
Turci prvi put zaposedaju ovu teritoriju u XIV veku. Razorivši ranije fortifikacije i naselja, grade svoje karakteristične građevine, uz upotrebu materijala sa porušenih, starijih struktura. Rečnu bazu za dalja osvajanja i kontrolu Dunava, poznatu pod imenom Fetislam (Fet(h) islam), Turci postavljaju na samoj obali na mestu starijeg srednjovekovnog kastela. Oko pomenutih srednjovekovnih vojnih položaja, razvijaju se značajna, civilna naselja, grade pristaništa i tehnička postrojenja, sa kapacitetima neophodnim, pre svega, za odvijanje i regulaciju saobraćaja ovim delom Dunava, punim prirodnih opasnosti za sigurnu plovidbu. Uz naselja se nalaze nekropole i srednjovekovni hramovi (crkve i /ili džamije). Pod imenom Kladovo – Novigrad ((Cladova, Kladowa), ovo mesto se prvi put pominje u XVI veku. Kao pasivan poljoprivredni kraj Kladovo je dočekalo i Prvi i Drugi svetski rat. Oba rata su odnela brojne žrtve. Istorijska je činjenica da je Sipski kanal kao važna strateška tačka napadnut i osvojen dan uoči bombardovanja Beograda 6.aprila 1941. Tako su nemačke okupatorske snage pokušale da u diverzantskoj akciji ostvare kontrolu plovidbe Dunavom. Posleratni period u ovom kraju bio je karakterističan po postojanju Đerdapske rečne uprave, Sipskog kanala i Sipske lokomotivske vuče, bez kojih nije bilo moguće ploviti Dunavom u ovom delu Đerdapske klisure. Dunav je bio nesavladiva prepreka zbog uskih plovnih koridora i jake vodene struje. Brodove su sprovodili locevi, specijalno obučeni kapetani rečne plovidbe, a brodovima je uzvodno u pomoć priticala lokomotiva koja je sajlom sa obale vukla brodove. Godine 1964. počinju obimni radovi na izgradnji Hidroelektrane Đerdap 1. U zajedničkom poduhvatu sa Rumunijom, sagrađen je hidroenergetski i plovidbeni sistem, koji je pored značajne proizvodnje električne energije u potpunosti rešio pitanje plovidbe Dunavom. Izgradnjom HE Đerdap 1 i Kladovo dobija veći značaj i veću diamiku razvoja i sa nekadašnjih 2.600 stanovnika narasta na oko 10.000 stanovnika.
Nacionalni park Đerdap Klisura Đerdapa i prirodno područje uz klisuru, kao prostorna celina, površine 63 608 hektara, odlikuje se izuzetnim kulturno-istorijskim vrednostima, značajnim prirodnim ekosistemima po sastavu izuzetne vrednosti i retkosti, objektima izvorne flore i faune i dobro očuvanim šumama prirodnog sastava i izuzetnog izgleda. Ova teritorija je 1974.godine stavljena pod zaštitu kao Nacionalni park Đerdap, najveći nacionalni park u Srbiji. Deo nacionalnog parka nalazi se i na teritoriji opštine Kladovo. Za upravljanje nacionalnim parkom nadležno je Javno preduzeće “Nacionalni park Đerdap”, čije se sedište nalazi u Donjem Milanovcu, a jedna od dve radne jedinice u Tekiji. Nacionalni park pruža izuzetne mogućnosti za razvoj različitih vrsta turizma u prirodi (biciklistički, planinarski, posmatranje ptica itd.), kao i za lovni i ribolovni turizam, uz poštovanje pravila ponašanja u nacionalnom parku.
Kazan Posle Donjomilanovačke kotline, Dunav ulazi u 19 kilometara dugačak Kazan. Tu se nalazi i mesto na kome je Dunav najuži (140m) i najdublji (90m). Pre izgradnje hidroelektrane „Đerdap“ u dubokim virovima Kazana mrestile su se morune i jesetre koje su tu dolazile iz Crnog mora. U Kazanu su gromade i masivi Veliki i Mali Štrbac, s liticama od 800 metara, koje se vertikalno spuštaju u reku. Kamene litice menjaju boju prema suncu i dobu dana, pružajući izuzetan doživljaj. Sa stene Ploče, iznad Kazana, pruža se najlepši pogled na Đerdap. Na izlazu iz Malog kazana nalazi se Hajdučka vodenica.
Spomenik prirode ,,Blederija” Spomenik prirode ,,Blederija”, izuzetna prirodna atrakcija, nalazi se na teritoriji opštine Kladovo i od samog Kladova je udaljen oko 25 km, Blederijski vodopad nalazi se u blizini sela Reka. Ovaj vodopad je 26.12.2019. godine proglašen za zaštićeno područje II kategorije – regionalnog, odnosno velikog značaja, kao spomenik prirode. Vodopad Blederija smatra se za najbolju skrivenu tajnu Đerdapa, potiče od istoimene reke koja izvire na 190 m nadmorske visine. Reka teče ka jugoistoku, stapajući se sa pritokama Suvaje i Sokolovice, i kao Blederija teče dalje do spajanja sa Ravnom rekom, gde zatim do ušća u Dunav nastavlja kao Rečka reka. Na 2 kim uzvodno od vodopada, nalaze se izvori reke Blederije. Neki od njih sa ledenom vodom, pa čak do izvora subtermalne vode i temperaturom od 17 ºC. Na oko 2,5 km od vodopada, nalazi se i interesantna pećina sa vrelom Sokolovica. Interesantan podatak za ovaj kraj je i to da je ovuda prolazila prečica rimskog puta iz Poreča, preko Miroča ka Dunavu i Ključu dok Trajan nije probio put kroz Kazan.
Trajanova tabla Kao deo operacija protiv Dačana (teritorija današnje Rumunije), rimski car Trajan je sagradio put od Beograda kroz Đerdapsku klisuru, sve do mesta gde je podigao most na Dunavu (Trajanov most). Gradnju puta je završio 103. godine, a ceo posao je ovekovečen pločom sa natpisom. Ploča je poznata kao Trajanova tabla (Tabula Traiana). Na tabli je uklesan tekst na latinskom, koji u prevodu glasi: IMPERATOR CEZAR, BOŽANSKOG NERVE SIN, NERVA, TRAJAN AVGUST GERMANIK, VRHOVNI SVEŠTENIK, ZASTUPNIK NARODA PO ČETVRTI PUT, SAVLADAVŠI PLANINSKO I DUNAVSKO STENJE, SAGRADI OVAJ PUT. Izgradnjom hidroelektrane Đerdap (1969.), rimski put je potopljen, a da bi Trajanova tabla bila sačuvana, odlučeno je da bude isečena i da se podigne 21m naviše. Vidljiva je samo sa Dunava.
Diana Zanes Tvrđava Diana podignuta je na samoj obali Dunava, na uzvišenju kod sela Sip. Izgradnja najranijeg zemljano-drvenog utvrđenja vezana je za dolazak prvih vojnih formacija na Dunav početkom I veka. Kameno utvrđenje većih dimenzija nastalo je u vreme građevinske aktivnosti imperatora Trajana. Tokom šest vekova na Diani je postojao značajan ekonomski centar sa lukom i pristaništem. U unutrašnjosti utvrđenja otkriveni su građevina sa apsidom, vojne barake i drugi objekti, a u centralnom delu ostaci principijuma sa portikom. Izvan bedema utvrđeno je postojanje svetilišta, istraženi ostaci martirijuma i dela nekropole kao i dela naselja koje se prostiralo zapadno od vojnog logora. Prva sondažna iskopavanja započela su 1964. i sa prekidima traju do danas. Diana je među najbolje očuvanim rimskim utvrđenjima u regionu, a istraženi objekti su konzervirani.
Trajanov most Ostaci Trajanovog mosta i utvrđenja Pontes nalaze se kod sela Kostol, 5 km nizvodno od Kladova. Most, podignut između 103. i 105, za samo dve godine, delo je sirijskog arhitekte Apolodora iz Damaska, i predstavlja jedno od najgrandioznijih graditeljskih dela antike. Dužina mosta sa portalima iznosila je 1133,90 m, a deo preko rečnog korita 1071 m. Istovremeno sa mostom, u funkciji njegove odbrane, podignuti su pomoćni logori Pontes na desnoj i Drobeta (Rumunija) na levoj obali Dunava. Ostaci 16 stubova Trajanovog mosta su locirani 1932. godine. Pola veka kasnije arheolozi su uspeli da lociraju njih 12, a četiri je verovatno u međuvremenu odnela voda. Ostaci prvih stubova na obe strane i danas se mogu videti na obalama Dunava. Zaštitna arheološka iskopavanja i konzervatorski radovi započeli su 1979. godine. Kod Kostola je očuvan deo nosećeg suvozemnog stuba mosta, visine 5m i širine 3,5m.
Fetislam Ovu tvrđavu na Dunavu, podigli su Turci 1524. godine. Nazvali su je Fetislam, što znači „pobeda Islama“ i podelili je na dva dela – Mali grad i Veliki grad. Kako se pretpostavlja, Mali grad je bio artiljerijska baza koju su štitile kružne kule. Na kapijama koje vode u tvrđavu postavljene su mermerne ploče u slavu sultana Mahmuda II. U sastavu tvrđave nalazi se otvoreni amfiteatar, a u neposrednoj blizini sportski centar sa kompleksom terena za velike i male sportove.
Crkva sv. Đorđa U gradu Kladovu je već oko 1735. godine postojala mala crkva Svetog Georgija, u kojoj su se čuvali zapisi, zahvaljujući kojima je i danas moguće objasniti neke delove istorije pravoslavnog življa ovog kraja, a možda čak i poreklo imena grada. Današnja crkva Svetog Đorđa, izgrađena je u vreme dinastije Obrenović, i to 1856, da bi bila osvećena godinu dana kasnije. Ova crkva je i jedina u Kladovu i u njoj se i dalje obavljaju verske službe. Crkva organizuje i veronauku za decu i odrasle.
Stara čaršija u Kladovu Pešačka zona u centru Kladova, zaštićena od strane Zavoda za zaštitu spomenika kulture kao prostorno kulturno-istorijska celina. U Staroj čaršiji nalazi se obnovljena zgrada Opštine, mnoštvo trgovinskih i ugostiteljskih radnji i drugih objekata od javnog značaja, zbog čega predstavlja centar društvenog života u Kladovu.
Arheološki muzej Đerdapa Arheološki muzej u Kladovu je osnovan i otvoren 1996. godine, kao ogranak – muzej u sastavu Narodnog muzeja u Beogradu, sa zadacima da prikuplja, čuva, stručno-naučno dokumentuje, prezentuje i publikuje, odnosno interpretira kulturno nasleđe dunavskog regiona – Đerdapa. Bogata i raznorodna arheološka Zbirka Đerdap je sakupljana preko 50 godina, u sklopu programa arheoloških iskopavanja i istraživanja praistorijskih, rimskih, srednjovekovnih lokacija, u okviru mera zaštite preduzetih delovanjem multidisciplinarnog Projekta Đerdap – Projekta Diana / Zanes. Izložba muzeja se godišnje inovira i dopunjava, u zavisnosti od teme sezone, novim nalazima, eksponatima, načinom prezentovanja. Najznačajniji nalazi su stalno izloženi, jer na najbolji način oslikavaju milenijumsku prošlost i značaj ovih drevnih obala Dunava. Sve izložbe, prezentacije, manifestacije priređene u muzeju povezuje uvek isti (nad)naslov, slobodan prevod rečenice Plinija Mlađeg, prvi put promovisan široj javnosti 1998. godine: … Veličanstveno je stajati na obali Dunava… ...Magnum est stare in Danuvii ripa…
Hidroelektrana “Đerdap I” Hidroenergetski i plovidbeni sistem „Đerdap 1,, kompleksan i višenamenski objekat, izgrađen je na 943. kilometru Dunava od ušća u Crno more, u periodu od 1964. do 1972. godine kada su radovi zvanično završeni. Još uvek najveća hidrotehnička građevina na Dunavu, ukupne dužine 1278m, potpuno je simetrična i projektovana tako da svaka zemlja (Srbija i Rumunija) raspolaže istim delovima glavnog objekta, koje održavaju i koriste shodno sporazumu i konvencijama o izgradnji i eksploataciji. Svaka strana raspolaže sa po jednom elektranom, brodskom prevodnicom i po 7 prelivnih polja od ukupno 14, koliko ih ima u zajedničkoj prelivnoj brani. Simetralu objekta čini državna granica. Dve elektrane su međusobno povezane tako da u slučaju potrebe agregati elektrane na srpskoj strani mogu isporučivati električnu energiju u mrežu na rumunskoj strani, i obratno. Objekat predstavlja izuzetnu atrakciju iz oblasti industrijskog nasleđa.