Wat doen we met Kerst?
ECHO
Helemaal niets doen met kerst is geen
Je kunt je aan Kerst optrekken. Het
optie. Tegen het einde van het jaar,
raakt aan een diep verlangen. En dan
wanneer de luchten donker en de
hebben we nog maar het topje van de
dagen kort zijn zoeken we warmte en
ijsberg gezien. Kerst heeft veel meer
geborgenheid. Een goede maaltijd met
voor je in petto dan je dacht. Het biedt
familie en vrienden, gezellig cocoonen
meer troost dan je waar op rekende.
met een kerstfilm op de bank. Op kerst-
Het wordt een nog veel mooier feest
avond misschien wel naar de kerk.
dan je dacht. En het is ook kritischer dan je verwachtte: op je trots, je hebzucht,
Het kerstverhaal raakt diep aan allerlei
je egoïsme.
verlangens die je hebt. Het gaat over de geboorte van een kind. Altijd hoopgevend
En achter dat alles gaat een veel groter
zo’n mensenleven aan het begin. Je
en dieper verlangen van God schuil,
kunt je dromen en verlangens er aan
dan je je ooit kon voorstellen. In deze
spiegelen. Een nieuwe start, dat willen
geschiedenis wordt de liefde van God
we allemaal wel.
zichtbaar, gericht op jouw redding.
Wat doen we met Kerst? Je kunt ook je eigen angsten en onzeker-
God wordt mens om ons weer mensen
heden in de kerstgeschiedenis kwijt.
te maken. Dat is bevrijdend.
De geboorte van Jezus vindt plaats in
Daarom is er alle reden om wat te
een kwetsbare situatie, waarin moeder
vieren. Het mooiste kerstcadeau dat
en kind speelbal zijn van machten die
je Hem kunt geven is jezelf. Met al je
grote en sterker zijn dan zij. Zij lopen
mooie kanten, maar zeker ook met alles
vast in de administratieve dwang van de
waarvan je denkt: was het maar anders.
overheid. Dat herkennen we. En toch
Had ik het maar niet gedaan…
komt het goed met dit kind. Zo goed dat er vandaag nog steeds over Hem
Kerst betekent dat je helemaal bent
wordt gesproken. Dat geeft pas hoop!
gezien en toch geliefd. Zo geliefd dat jij opnieuw mag beginnen.
Het verhaal gaat eigenlijk over een prins, van wie niemand door heeft dat hij het is. Hij wordt geboren onder erbarmelijke
Tekst: Sjaak van den Berg
omstandigheden, ver van de troon. Eigenlijk zou je dat zelf ook wel wensen: dat het leven meer zal zijn dan het nu lijkt. Je overziet je bleke bestaan, waar de slijtage in is geslopen en je voelt de teleurstellingen. Het kan toch niet zo zijn dat dit alles is?
Ook dit hoort erbij Wat doen we met Kerst? Kun je die verhalen niet beter links laten liggen, als de ‘vrede op aarde’ verder weg lijkt dan ooit? Nee, zegt de Amerikaanse theologe Nadia Bolz-Weber. Heb je over Herodes heen gelezen? Nadia vertelt hoe in december 2012 een 20-jarige jongen een
Doen alsof alles oké is helpt niemand. Het verhaal van Kerstmis
basisschool in Connecticut binnenliep en daar in koelen bloede
gaat net zo veel over vrede en welbehagen als over hoe ziek
6 leerkrachten en 20 kinderen doodschoot. De beruchte ‘Sandy
onze wereld in werkelijkheid is. God kwam niet naar de wereld
Hook Elementary School shooting’.
van onze nostalgische, stille nacht-, met sneeuw bedekte-, vrede op aarde- opgeklopte werkelijkheid van Kerst. God
Het gebeurde elf dagen vóór Kerst. ‘De gezellige lichtjes en
daalde af in de kwetsbaarheid van de menselijke huid en
zoetsappige liedjes voelden ineens volkomen misplaatst’,
kwam naar een gewelddadige en schokkende wereld. Dit
schrijft ze. Een vreemde clash tussen een suikerzoet verhaal
kerstverhaal, het verhaal over Herodes, over de kindermoord
en de bittere werkelijkheid? Of hebben we van het kerstverhaal
van Bethlehem, is net zo goed onderdeel van Kerst als de
een al te lieflijk droomwereldje gemaakt? Zijn we even vergeten
herders en engelen.’
dat het ook gaat over koning Herodes, die opdracht gaf alle pasgeborenen in Bethlehem uit te roeien? Dat drama maakt
‘Gods liefde is te puur om naar een wereld te komen die
ook deel uit van het Kerstverhaal. En dan zijn we opeens een
niet bestaat. En toch is dat hoe we vaak met Jezus omgaan.
forse stap dichter bij die paranoïde schutter en rouwende
Alsof we Hem proberen te beschermen voor de werkelijkheid.
ouders van Sandy Hook Elementary School.
We gedragen ons vaak alsof Jezus alleen geïnteresseerd is in het redden en liefhebben van een geromantiseerde
‘Als we beseffen dat we in een wereld leven waar we vieren-
versie van onszelf.’ Misschien vluchten we wel in de schijn-
twintig uur per dag beelden kunnen zien van menselijk leed,
wereld, ‘om te ontsnappen aan de Herodes in onszelf en de
zoals van ouders die onder het politielint bij een basisschool
wereld om ons heen’, schrijft Nadia.
doorrennen met de paniek op hun gezicht, niet wetend of hun kind nog leeft of is doodgeschoten, kunnen we ons dan
De tekstfragmenten afkomstig uit ‘Vrijspraak voor losers’, uitgeverij Kok, Utrecht, pag. 88-89.
nog zoveel sentimentaliteit met Kerst veroorloven?
‘Alles viel op z’n plek’ ‘Wat ik doe met kerst? Dineren. Bijpraten met familieleden. Veel spelletjes. En naar de kerk.’ Dat laatste was lange tijd helemaal niet vanzelfsprekend voor Rosanne, studente. ‘Achteraf gezien, is het maar goed dat
kan niet eens precies uitleggen waarom.
ik gezakt ben voor mijn eindexamen’,
Ik meldde me aan bij een christelijke
vertelt ze bij een bak koffie in een
organisatie, om twee weken te werken
Utrechtse bistro. ‘Op het moment zelf
in een recreatieteam op een camping.
was het balen natuurlijk. Zakken met
Het klinkt heel tegenstrijdig. Hoe zou ik
één-tiende punt tekort. Ik was boos op
kunnen meewerken aan een kinderclub
alles en iedereen. Nu denk ik: wat goed
met bijbelverhalen? ‘God houdt van je’
dat het zo liep….’
– ondertussen ervaar ik er zelf niets van. Geloofde ik het zelf wel?
Ze groeide op in een christelijk gezin, twee zussen en een broer, maar de
Ik ben gegaan, met het kindergeloof
relatie met het geloof leek van meet
dat ik me nog herinnerde van thuis.
af aan een mismatch. ‘Van mijn ouders
De medewerkers in het team gaven
moest ik naar de kerk, maar daar had
me alle ruimte om mezelf te zijn, met
ik nauwelijks vrienden. De vrienden en
mijn twijfels. Tijdens die weken op de
vriendinnen die ik wel had, op de
camping was er een soort kerkdienst,
middelbare school, hadden weer niets
waarin iemand sprak over de verloren
met geloof. Op een gegeven moment
zoon – een van voorbeeldverhalen van
was ik er wel klaar mee. Gelukkig zat ik
Jezus. “Wat je ook gedaan hebt, wat
op een koor en moest ik regelmatig in
er ook is gebeurd, je wordt door God
het weekend naar concerten. Dat vond
met open armen ontvangen”, zei de
ik wel chill, dan hoefde ik weer niet
man in de preek.
mee naar de kerk.’ Het voelde voor mij als thuiskomen. ‘Mijn oudere zussen waren wel gelovig.
Alles viel op z’n plek. Als ik mensen
Als ik zag hoe zij in het leven stonden,
vóór die tijd over een ‘relatie met God’
dan wilde ik dat diep in m’n hart ook
hoorde praten, dan bleef dat voor mij
wel. Maar voorlopig niet… Bij mijn
heel afstandelijk. Nu ervoer ik het zelf,
toenmalige vriendje hoefde ik niet
van binnen.
Tekst: Koos van Noppen
aan te komen met mijn afwegingen. Ik voelde een botsing met hem, met
Kerst, de geboorte van Jezus Christus,
mijn ouders, met God en mezelf.’
heeft daardoor ook veel meer betekenis voor me gekregen. Bij Hem
Nadat ik gezakt was voor mijn eind-
kan ik altijd terecht en daar ben ik
examen had ik lange zomer voor me.
ongelooflijk dankbaar voor.’
Ik nam een onwaarschijnlijk besluit, ik
1 In die tijd kondigde keizer Augustus een decreet af dat alle inwoners van het rijk zich moesten laten inschrijven. 2 Deze eerste volkstelling vond plaats tijdens het bewind van Quirinius over Syrië. 3 Iedereen ging op weg om zich te laten inschrijven, ieder naar de plaats waar hij vandaan kwam. 4 Jozef ging van de stad Nazaret in Galilea naar Judea, naar de stad van David die Betlehem heet, aangezien hij van David afstamde, 5 om zich te laten inschrijven samen met Maria, zijn aanstaande vrouw, die zwanger was. 6 Terwijl ze daar waren, brak de dag van haar bevalling aan, 7 en ze bracht een zoon ter wereld, haar eerstgeborene. Ze wikkelde hem in een doek en lede hem in een voederbak, omdat er voor hen geen plaats was in het nachtverblijf van de stad. 8 Niet ver daarvandaan brachten herders de nacht door in het veld, ze hielden de wacht bij hun kudde. 9 Opeens stond er een engel van de Heer bij hen en werden ze omgeven door het stralende licht van de Heer, zodat ze hevig schrokken. 10 De engel zei tegen hen: ‘Wees niet bang, want ik kom jullie goed nieuws brengen, dat het hele volk met grote vreugde zal vervullen: 11 vandaag is in de stad van David jullie redder geboren. Hij is de messias, de Heer.
Uit de Bijbel, het evangelie naar de beschrijving van Lucas, hoofdstuk 2.
12 Dit zal voor jullie het teken zijn: jullie zullen een pasgeboren kind vinden dat in een doek gewikkeld in een voederbak ligt.’ 13 En plotseling voegde zich bij de engel een groot hemels leger dat God prees met de woorden: 14 ‘Eer aan God in de hoogste hemel en vrede op aarde voor alle mensen die Hij liefheeft.’
De geboorte van Jezus
Ooit van Augustus gehoord? In Rome kun je
Absoluut bijzonder is het geboortebericht.
dicht bij hem komen door het paleis te bezoeken waar
Alles roept de sfeer op van koning David, die in zijn
hij heeft gewoond. Onder het paleis dat opvolgers er
jonge jaren herder in Bethlehem was. Net als Bethlehem
overheen hebben gebouwd is het woonhuis van
en het koningshuis van David is ook het beroep van
Augustus aangetroffen. Het kon prachtig gerestaureerd
herder in achting gedaald. Herders kunnen vanwege
worden. Augustus is geen naam, maar een titel: ‘de
hun werk lang niet alle verplichtingen van de Joodse
Verhevene’. Vanaf 27 voor Christus draagt Octavianus
wet nakomen. Daarmee zijn ze tweederangs burgers
deze titel. Hij is de eerste keizer van Rome. In naam
geworden. God trekt de herders er weer bij. De verre
herstelt hij oude Republikeinse instellingen, maar
nakomeling van David zal op een bijzondere manier
ondertussen versterkt hij enkel zijn alleenheerschappij.
‘herder’ zijn. De zoon van Maria is op een bijzondere
Ook op economisch terrein weet hij alles naar zijn
manier Zoon van God.
hand te zetten. Heel het rijk moet meebetalen aan de kosten van de door soldaten afgedwongen orde. Engelen horen bij de onzichtbare wereld van God. Soms worden ze ingezet als ‘boodschapper’ en In het centrum van de macht trekt Augustus
verschijnen dan aan mensen.
aan alle touwtjes. Ver weg, in een uithoek van het rijk, brengt hij Jozef en Maria in beweging. Jozef heeft Opzienbarend is de manier waarop het
een stuk land in Bethlehem. Het is familiebezit met waarschijnlijk vooral emotionele en religieuze waarde.
geboortebericht verspreid wordt. Het meest indruk-
Maar de Romeinen willen alles nauwkeurig beschreven
wekkend is natuurlijk de boodschap. Dit kind is de door
hebben.
God beloofde Redder. Later zal Jezus drie jaar lang laten ervaren en uitleggen wat redding is. Hij vergeeft zonden, laat lammen lopen, maakt besmettelijke Jozef is een gewone timmerman. Maar hij is
zieken schoon en geeft zelfs hoop aan witteboorden-
afkomstig uit een beroemd geslacht. Koning David
criminelen. Mensen ontvangen een nieuw leven.
(omstreeks 1000 voor Christus) is een verre voorvader.
Het bestaan krijgt glans en betekenis. Het licht van de hemel wordt zichtbaar op aarde. Juist die redding maakt kerst tot een feest.
Rond de jaartelling stelt Bethlehem niet veel voor. Waarschijnlijk is er een enkele ‘boerderij’ waar Keizer Augustus regeerde 45 jaar. Hij beschreef
een nachtverblijf voor betalende gasten is ingericht. Logeren doe je natuurlijk normaal gesproken bij
zijn daden uitgebreid. Zijn huis is tot op de dag van
(verre) familie.
vandaag te bezichtigen. Maar zijn rijk is ingestort. Jezus’ aardse werktijd duurde slechts drie jaar. Toen werd het gesmoord in bloed. Jezus sterft. Wat vind je
Er is geen plaats voor Jozef en Maria. Het
terug van Jezus? Geen huis, zelfs geen documenten
nachtverblijf is te vol voor een aanstaande geboorte.
door Hem zelf geschreven. Toch kun je Hem vinden.
De grens tussen het verblijf van de dieren en de
Ondanks zijn wrede dood, leeft Hij. De leerlingen
mensen is vloeiend (kijk maar in het Openluchtmuseum
hebben Hem drie dagen na zijn dood levend en wel
in Arnhem). Een fatsoenlijke stal is geen rare plek om
weer terug gezien.
een kind ter wereld te brengen. Natuurlijk, later, met gegeven een nieuwe lading. Er was voor Jezus geen
Kerst wordt voor jou een feest als jij met heel jouw
plek bij zijn volk. Een lied zegt het zo: ‘Zijn wieg was
verhaal naar Jezus gaat; om redding te krijgen van
een kribbe, zijn troon was een kruis’.
wat jou verlamt, schuldig maakt of vies. Zijn licht overwint het duister van ons bestaan. Dat vieren we met Kerst. Je bent van harte welkom om mee te doen.
Tekst: ds. Leo Buijs
de kennis van wat er met Jezus is gebeurd, krijgt dit
Rosanne: ‘We hebben voor de naam
Het heeft consequenties voor de praktijk
Creation gekozen omdat wij het leven
van ons werk en daar mogen mensen
als een geschenk van God, als een wonder
ons op aanspreken. Wij nemen ruim de
zien. Iedereen is bij ons welkom. We zien
tijd voor onze cliënten om hen voor te
het leven als een wonder en een wonder
bereiden op wat komen gaat, we bouwen
moet je niet afraffelen. Daarom nemen
een band met hen op om er voor te
we de tijd voor de aanstaande ouders
zorgen dat het kindje goed voorbereid
die dat nieuwe leven mogen ontvangen.
ter wereld kan komen.’
Het wonder van de geboorte
‘Elk jaar rond Kerst ontdek ik weer nieuwe dingen rond de geboorte van Jezus’, zegt Rosanne van Dam, verloskundige en mede-eigenares van de praktijk Creation.
Uiteindelijk hebt u gekozen voor het
overtuigd dat van dit kind de toekomst
werk als verloskundige. U hebt ook
van Israël, wat heet, van de wereld
gewerkt als arts in een verpleeghuis en
afhing. Het was ook heel ongebruikelijk
nog een aantal andere dingen gedaan.
dat er een man aanwezig was bij de
Waarom bent u juist dit blijven doen?
geboorte maar in dit geval moet Jozef er wel bij geweest zijn. Daar heeft God
‘Ik vind het een enorm voorrecht om
voor gezorgd.’
vrijwel dagelijks betrokken te zijn bij het wonder van de geboorte van een kind.
Waarom doet baren toch zo’n pijn?
Het is het mooiste werk wat er is. Waar ik naar streef is naar nabijheid. Meelopen
tref ik meestal een gezonde baby aan
‘Tegen mij wordt wel eens gezegd: hoe
met de ouders op weg naar de komst
en is er daarom verder niets aan de hand.’
is het mogelijk dat je in zo’n God gelooft!
van hun kind.’
‘Met smart zul je kinderen baren.’ Aan de Maria heeft haar eerste kind ook zonder
baringspijn zitten heel veel functionele
Er wordt niet alleen kind geboren,
hulp van een verloskundige moeten
kanten. Ten eerste: het overkomt je
er wordt ook een gezin geboren.
baren en het alleen moeten redden.
niet, dat kind rolt er niet zomaar uit.
Zijn we tegenwoordig eerder van de
Het zorgt er voor dat jij naar de goede
kook dan toen?
plek gaat en het zorgt er voor dat je je
kind is misschien maar een kwart van
omringt met de goede mensen, thuis
ons beroep. Ik besef in toenemende
‘Elk jaar rond Kerst ontdek ik weer nieuwe
of in het ziekenhuis. Ook zorgt de pijn
mate dat ik mensen ook voorbereid op
dingen rond de geboorte van Jezus.
ervoor dat jij je gaat focussen, je kunt
een nieuwe rol. Ze worden vader en
Het is in die tijd waarschijnlijk gebruikelijk
geen andere dingen meer doen. Je
moeder, ze schuiven een generatie op,
geweest dat een jonge moeder hulp
bent bezig met je eigen lijf en met het
ze leren elkaar kennen in hun nieuwe
had van een vrouw uit het dorp of uit
komende kind. Daardoor ga jij je kind
rol. Hun relatie met hun eigen ouders
de familie, wellicht haar eigen moeder.
heel bewust ter wereld brengen. De
verandert, ze krijgen een nieuwe
Zij moest het zonder stellen. Ik heb in
pijn zorgt er ook voor dat er hormonen
verantwoordelijkheid en ze moeten daar
Nigeria gewerkt, waar mensen zich ook
vrijkomen waardoor jij heel alert bent.
enorm aan wennen. Het is mijn taak
eerder zelf moeten redden omdat er
Het hormoon dat daar voor zorgt komt
om hen te helpen bij de voorbereiding
geen medische hulp voorhanden is. De
via het bloed van de moeder ook in
daarvan. Bij de intake beginnen we daar
trieste werkelijkheid is dat er daardoor
het bloed van het kind terecht en dat
al mee. Je eigen levensgeschiedenis en
ook minder kinderen het na de geboorte
zorgt ervoor dat het kind ook heel erg
relaties spelen daar een rol bij. Wij
overleven. De mensen accepteren dat,
alert is. Dat is ook nodig: dat kind moet
helpen mensen dat bewust te worden.
ze moeten wel. Mensen waren er beter
gaan ademen en blijven ademen en het
En dat dat heel veel energie kost.’
van doordrongen dat het ook wel eens
moet op zoek naar voedsel, naar de
mis kon gaan.
moederborst. Als ik het proces van de
En wat als u nu te laat komt? Dan is het
In het geval van Maria moet zij wel door
zwangerschap had moeten verzinnen
kind er al. Hoe treft u de ouders dan aan?
haar geloof gesterkt zijn en zich niet
was ik zeker driekwart van de aspecten
alleen hebben gevoeld. Ze was ervan
gewoonweg vergeten. Ook aspecten
‘De meeste ouders zijn in shock. Voordeel
waarvan wij ons afvragen waar ze goed
van deze tijd is dat we handsfree kunnen
voor zijn. Waarom moet een kind door
bellen en op afstand coachen zodra we
zo’n nauwe gang? Het zorgt er wel voor
in de auto stappen, maar dan nog. Mijn
dat het vocht uit de longen wordt geperst
eerste advies is: hou het kind warm!
en het kind klaar is om te gaan ademen.
Mijn rol is dan om te zorgen dat alles
Ik bedoel maar. Ook levert de pijn een
weer op zijn pootjes terecht komt en
betere band op tussen de moeder en
om iedereen te kalmeren. Maar mijn
het kind. Ze heeft er veel moeite voor
ervaring is ook dat het best een paar
gedaan en het kind is haar beloning.
dagen duurt voordat iedereen beseft
Er is een kind geboren, maar ook een
wat er nu eigenlijk gebeurd is. Gelukkig
moeder, een vader en een gezin.’
Tekst: Johan Timmer
‘Dat klopt! De medische zorg voor het
De klokkenluider en de dood
‘Hou er maar ernstig rekening mee dat
was nergens thuis. Voorafgaand aan dit
dat wilde ik niet. Ik ging ook het gesprek
je niet ouder wordt dan 60’, zei de
gesprek heb ik mezelf onophoudelijk
aan met de dominee, hij gaf me een boek
specialist van het astmacentrum tegen
‘geïnterviewd’ over mijn levensloop.
te lezen. Ergens in dat proces heb ik
Eldert Ameling. ‘Ik was 21 toen ik dat
Hoe zat het ook alweer? Ik ben geboren
God gevonden. Gewoon door te bidden
te horen kreeg. De uitspraak heeft me
in Noord-Holland. Mijn vader was altijd
en in de Bijbel te lezen. Uiteindelijk heb
lang achtervolgd. Toen ik 30 jaar werd,
op zee. Ik woonde met mijn moeder en
ik belijdenis gedaan en ben ik gedoopt.
hield ik mezelf voor: Ik ben dus al op
haar ouders bij mijn overgrootmoeder.
de helft... Op 57-jarige leeftijd dacht
Op 9-jarige leeftijd verbleef ik een jaar
ik: vanaf nu moet ik gaan afbouwen.
in het astma-centrum. Mijn ouders waren
Je maakt dan bewust de balans op van
intussen verhuisd naar Terschelling.
je leven. Zou ik niet eens meer serieus
Je kunt zeggen dat ik van m’n 9e tot
moeten nadenken over God?
18e weinig bij hen heb gewoond. Mijn vader vond het te belastend, denk ik,
Wat was er in de tussentijd niet gebeurd?
zo’n patiënt in huis.
Zijn vrouw, Lies, overleed. 36 jaar. Kanker. ‘Ik bleef achter met drie kinderen: een
Kerk
stiefdochter van 11, twee zoontjes, een van 5 jaar en een van 4 maanden. Ik deed
Twee jaar woonde ik in Baarn in een
de opvoeding, de was, de boodschappen,
tehuis van de vrijmetselaars, dan weer
het eten koken, het huishouden, alles.
een poos bij mijn opa en bij een familie
Je bent voor hen vader en moeder
in Bilthoven. Daarna in een christelijk
tegelijk. Je hebt geen keus, hè. Het zette
internaat en vervolgens bij een katho-
mijn bestaan wel op z’n kop.
lieke familie in Nijmegen – kortom, ik had door het land gezworven. Hoewel
Tot die tijd had ik gewerkt als beeldend
mijn familie niet kerks was, onderging
kunstenaar. Die creatieve kant zit tot
ik allerlei christelijke invloeden. Doordat
zeker vier generaties terug in mijn familie.
ik een beeldend geheugen heb, zie ik de
Mijn moeder volgde een creatieve
situaties nog zo voor me. Een tante van
opleiding, mijn grootvader was ook
me las altijd uit de kinderbijbel. In het
kunstenaar, evenals zijn vrouw en zijn
astma-centrum ging ik als negenjarig
vader. Ruim zeven jaar heb ik mijn brood
jochie met groot plezier naar de kerk.
verdiend als kunstenaar, tot enkele jaren
In Baarn volgde ik bijbelles, in Nijmegen
voor het overlijden van Lies. Daarna had
ging ik naar een christelijke school. Door
ik de handen vol aan de kinderen. We
al die indrukken had ik al jong een besef
moesten rondkomen van 70% van het
van God. Maar geen relatie met Hem.
minimumloon en woonden toen ook al in dit kleine huis. Het is sober, maar het
Meer dan vijfendertig jaar ben ik hier
volstaat. Later heb ik de draad weer
op het dorp klokkenluider geweest, in
opgepakt, ben ik journalistiek werk
de toren hier naast mijn huis. Bij elke
Ik ervaar Gods aanwezigheid nu elke
gaan doen en voor literaire tijdschriften
uitvaartdienst zat ik in de kerk. Wat ik
dag. Je ontdekt pas wat je altijd hebt
gaan schrijven.
daar deed? Bidden. Ik vroeg om geloof.
gemist, als je het gevonden hebt. Je
Om te mogen geloven. Een eenvoudig
wordt mens. Zonder God vind ik het
gebed, maar wie bidt het?
leven kaal, maar met Hem beleef ik alles
Identiteit Toen ik als 18-jarige in 1970 naar
Kaal
Groningen ging, om daar aan de kunst-
van het leven met Hem. Je staat veel meer stil bij de zegeningen.
academie Minerva te studeren, moest
Naarmate mijn 60e verjaardag in zicht
ik mijn identiteit nog opbouwen. Ik had
kwam, heb ik dat gebed geïntensiveerd.
Deze maand hoop ik 67 te worden.
mijn hele jeugd her en der gewoond, ik
Want sterven zonder God echt te kennen,
Het leven heeft zoveel glans gekregen.
Tekst: Koos van Noppen
veel intenser. Je overweegt de dingen
“Hier, maak een nieuw begin” “Wat een lekker luchtje”, zegt hij opeens. Ze had hem wel gezien
zitplek bij het gangpad. Er waren nog wel andere plaatsen vrij,
toen hij het station na haar ingestapt was. Eerst legde hij zijn
maar toch had hij de moeite genomen om langs haar te gaan.
dikke winterjas in het bagagerek, samen met een cadeautas
Waarom probeert hij contact te maken? Hij klinkt verdacht aardig.
met daarop een gezellige kerstboom.
“Japanse kersenbloesem”, antwoordt ze luchtig en toont hem
“Het is een monstertje. Zat bij een tijdschrift”, zegt ze. Zorg-
het opengescheurde zakje dat ze eerder op de armleuning
vuldig smeert ze haar schrale handen verder in. Met zalf is ze
had gelegd. Ze voelt dat hij niet langer naar haar handen,
handig. Elk weekend smeert ze drie soorten op de gehavende
maar naar haar gezicht kijkt. Hij zit naast haar en kan niet in
huid van haar moeder. Op zaterdagochtend, ’s avonds en op
haar ogen kijken. Ze wendt haar blik af naar de armleuning
zondag weer twee keer. Ze betwijfelt of het zin heeft. Maar
waar ze het zakje teruglegt. Zijn blik blijft prikken. Is dit nu
de wijkverpleegkundige doet het op doordeweekse dagen en
zo’n moment waarop ze assertief zou moeten zijn? Dat past
die weet wat goed is. Ze wast en wast haar eigen handen na
niet bij haar, maar de bedrijfsarts zei dat ze daarom die training
het smeren, maar het goedje tast haar eigen huid aan. Of is
nodig had. Dan zou ze beter in het team functioneren en
het de zeep?
meer presteren. Ook zou ze wellicht minder snel kampen met
“Welke geur is het?” vraagt de man naast haar. Ze heeft hem
depressieve gevoelens die volgens hem niets meer waren
bij het raam laten zitten in de vierzit. Zelf kiest ze altijd een
dan een onterecht minderwaardigheidsgevoel. Er was met
haar diploma’s en werkervaring geen enkele reden om zichzelf
“Is er iets?” In zijn stem hoort ze niet de boodschap van ‘bemoei
incapabel te achten, verzekerde de bedrijfsarts haar. Zou
je niet met mij’, maar hij stelt een vraag waar oprechte betrokken-
het in haar jeugd gekweekt kunnen zijn door een dominante
heid in doorklinkt. Maar hoe kan deze jongeman bewogen zijn
moeder, vroeg de snotneus in de witte jas zich hardop af. Nog
met iemand die hij niet kent? Hij ziet er te normaal uit om gek
steeds voelt ze zich er niet prettig bij, maar soms is het nodig
te zijn, maar tegelijkertijd is zijn open houding te bijzonder om
om voor jezelf op te komen, heeft ze geleerd. “Is er iets?”
normaal te zijn.
vraagt ze aan haar starende buurman. “Nee”, zegt de man rustig. “Ik dacht alleen dat het
“Nee, sorry, maar ik moet er bij het volgende station uit”. Ze heeft gelijk spijt van haar woorden. Ze geeft hem
bijzonder is dat je lentecrème op winterwonden smeert.” Wat
teveel informatie over zichzelf. “Helaas, maar er wacht iemand
moet je daar nu op zeggen? Ze kan niets met zulke mensen.
op me”. Dat zal hem ervan weerhouden om haar te volgen.
Al haar hele leven komt ze mensen tegen die doen alsof ze
Het is nog waar ook, alleen ligt degene die op haar wacht nog
slimmer zijn dan zij. Je kunt ze nooit van het tegendeel
op bed, maar dat hoeft hij niet te weten.
overtuigen en daarom heeft ze geleerd te zwijgen. “Het is
“Hoezo helaas? Waarom wil je niet uitstappen?”
een mooi idee om wat afsterft weer nieuw leven te geven op
vraagt de man en hij trekt zijn wenkbrauwen wat op. Kan hij
die manier.” Ze wil haar irritatie over hem vasthouden, maar
het zich niet voorstellen dat je niet naar een ontmoeting uitkijkt?
zijn stem leidt haar af. Het is een krachtige stem die eigenlijk
Gauw kijkt ze naar het zakje handcrème. Ze probeert het dicht
niet bij zijn vriendelijke trekken past, maar tegelijkertijd klinkt
te vouwen. Om het aangebroken zakje weg te gooien zou ze
hij kwetsbaar.
over de benen van de man moeten reiken. Ze weet dat het beter is om geen beweging in zijn richting maken, maar realiseert zich dat ze geen angst voor hem voelt.
In geen enkele opzicht lijkt hij op haar eigen man.
“Pardon”, zegt ze verontschuldigend terwijl ze het
Getrouwd zijn ze niet; nog niet in ieder geval. “Eerst maar
kleverige zakje boven zijn benen wiebelt en naar het prullen-
eens kijken of het samen lukt”, had hij gezegd toen hij zijn
bakje knikt. De man duwt zich helemaal tegen de rugleuning
dozen uit de auto laadde. Hij is er na acht jaar nog altijd, maar
en maakt zoveel mogelijk ruimte om haar het afval weg te
nog steeds staan zijn wasmachine, koelkast, gasfornuis en
laten gooien. “Waarom wil je niet uitstappen?” vraagt hij nog
magnetron in het schuurtje. Zijn luie stoel staat wel in de
een keer. Hij zal toch niet denken dat ze niet uit wil stappen
woonkamer bij het raam. Ze vraagt zich af of hij op de uitkijk
vanwege hem? Misschien reageren andere vrouwen zo op
zit om te zien of er iets beters voorbij komt.
hem, maar zo is zij niet. De kans op liefde heeft ze verspeeld.
De man wrijft met zijn rechterhand even over zijn linkerwang.
Daarvoor is geen ruimte meer in haar hart.
Ze beseft dat ze op haar beurt naar hem zit te staren. Misschien heeft hij het niet gemerkt. Maar het is te laat.
“Moet jij nooit dingen doen die je liever niet zou
hebben, dat de kans op teleurstelling groot is.” Hij denkt even
doen?” kaatst ze de vraag terug. “Jawel, maar meestal zie je
na en sluit zijn ogen. De sprankelende lichtjes in zijn ogen
later wel waar het goed voor was. Daar vertrouw ik dan maar
doven even. Langzaam begint hij bevestigend te knikken.
op. Zo wilde mijn vader dat ik hetzelfde beroep zou gaan
“Ja”, zijn stem is nu nog dieper, “jawel, er is zeker wel verdriet
uitoefenen als hij. Ik had heel andere ambities en doe nu heel
geweest. Ik denk dat hij het feit dat ik verder keek dan zijn
ander werk, maar ik zie wel hoe ik wat mijn vader mij leerde
werkplaats eerst wel als rebellie zag. Ik heb het in de
elke dag gebruik.”
communicatie ook niet altijd handig aangepakt. Soms ben ik erg direct. Maar hij begrijpt het nu wel en ik weet dat ik vergeven ben. Hij is een man van weinig woorden, maar ik lees soms
Hoe ze over haar eigen vader denkt, weet ze eigenlijk niet
trots in zijn ogen.”
goed. Hij heeft haar nooit veel geleerd. Opvoeden was haar
“Dat moet goed voelen. Dat je vergeven bent en dat je ouders
moeders taak en die nam dat serieus. Als ze zijn hulp inriep,
trots op je zijn. Ik heb altijd alles gedaan wat mijn moeder wilde.
zei hij al voor hij de vraag gehoord had “luister naar je moeder”.
Eén keer, maar één keer deed ik waar ik zelf zin in had. Dat
Hij bracht het geld binnen en verwachtte in ruil daarvoor rust.
bleek onvergefelijk. “ Ze voelt haar tranen naar boven stuwen
Toen hij met pensioen ging waren alle kinderen allang de deur
en buigt snel haar hoofd omlaag alsof de zwaartekracht haar
uit, maar moeder was het opvoeden nog steeds niet moe.
emoties kan bedwingen. Ze reikt naar haar kleine weekendtas,
Binnen een paar maanden bezweek hij onder het strakke
die bij haar voeten onder de bank ligt. Met een rood hoofd zet
dagelijkse regime waarin hij ingelijfd werd.
ze de stugge tas op haar schoot. Vanuit haar ooghoeken ziet
“Wat voor vak had je vader dan?” Ze is nieuwsgierig welke gedrevenheid die man door wilde geven. “Hij is aannemer,
ze dat zijn ogen weer dichtgeknepen zijn. Alsof hij haar pijn kan voelen.
doet vooral timmerwerk. We maken ook wel meubels samen. Hij leerde me dingen creëren van wat beschikbaar is. Het kan een lelijk en verweerd stuk hout zijn, maar als je goed kijkt,
“Leven je ouders nog?” vraagt hij voorzichtig. Nog nooit heeft
zie je er iets moois in. Je moet wel goed luisteren naar wat
iemand haar iets gevraagd in de trein. Hier is ze met iemand
het hout zelf zegt, hoe lopen de nerven en waar zitten weer-
in een gesprek verwikkeld dat dieper gaat dan waar ze haar
barstige knoesten? Zo maak je iets unieks uit elk stuk hout.
eigen gedachten ooit durft te laten gaan. Misschien zou hij
Er is niets mooiers dan om wat je gemaakt hebt daarna ook
haar prijzen, als ze vertelt dat ze elk weekend voor haar hulp-
tot zijn recht zien komen.” Ze ziet de vader en de zoon zich
behoevende moeder zorgt. Maar dat zou alleen de tweede
samen buigen over een paar planken. Wat gaan ze maken?
helft van haar verhaal zijn.
Iets om in te slapen? Om iets aan te hangen?
“Mijn vader is al jaren geleden gestorven en ik ben nu op weg
Haar eigen moeder heeft haar uiterste best gedaan
naar mijn moeder. Die is op leeftijd en ik ga in het weekend
om van haar kinderen fatsoenlijke mensen te maken. Ze heeft
altijd naar haar toe.” “Maar dat doe je niet graag, begrijp ik?”
haar geleerd hoe ze meer kon bereiken dan zijzelf. Daar heeft
“Ik heb haar veel pijn gedaan, maar dat ik al mijn vrije tijd
ze nu haar goede baan aan te danken, maar ze voelt geen
besteed aan de zorg voor haar, lijkt niets goed te maken.”
dankbaarheid. De universiteit was een vlucht uit huis en
“Is ze blij jou te zien, als je komt?” Daar moet ze even over
haar carrière een ladder om de bekrompen wereld waar haar
nadenken. Ze duwt haar hoofd wat naar achteren en geeft zo
moeder regeerde te ontstijgen.
haar tranen en de brok in haar keel de ruimte om terug te zakken.
“Wat doe je nu voor werk?” vraagt ze de jongeman
“Dat weet ik eigenlijk niet. Het helpt natuurlijk wel dat ik haar
die zeker vijftien jaar jonger dan zij zelf is. Ouder dan dertig
die dagen verpleeg. Ze vindt ook dat ik goed kan koken, ze eet
kan hij niet zijn. Zichtbaar blij dat de belangstelling nu weder-
altijd alles op terwijl ik altijd resten van tafeltje-dek-je uit de
kerig geworden is, antwoordt hij: “Ik ben stedenbouwkundige.
koelkast weg moet gooien. En wat aanspraak natuurlijk, doorde-
Ik bouw aan de stad zodat mensen zich er thuis kunnen voelen,
weeks is het maar stilletjes.” Hij knikt begrijpend, maar ze kijkt
omdat het er mooi en veilig is. Daar kan ik veel in kwijt van
hem niet aan. De rits van haar tas staat een paar centimeter
wat ik eerder leerde.”
open en ze trekt hem met een te harde ruk dicht.
“Dat klinkt als mooi werk. Maar inderdaad wel anders
“Waar praten jullie dan over?” Ze strijkt met haar hand driftig
dan meubels maken. Veel grootschaliger. Vindt je vader het
over het canvas van haar tas. “Nou gewoon, over het weer, de
niet erg dat je niet in zijn voetsporen bent getreden? Ouders
dingen in het dorp, hoe het met andere familieleden gaat en
kunnen zulke duidelijke verwachtingen van hun kinderen
zo,” antwoordt ze wat geïrriteerd. “Maar aan het onderwerp
vergeving zijn jullie nog niet toegekomen?” Zijn toon is zo
smeren. Het is de vraag wie meer pijn lijdt als de zalf prikt.
alledaags, dat het onwerkelijk is dat hij zojuist het onuitspre-
Maar die pijn helpt haar boete te doen. Hoeveel ze moet
kelijke zei.
betalen weet ze niet, het lijkt alsof de rekening alleen maar oploopt en elke week wordt het moeilijker om een afbetaling te gaan doen.
De trein remt af. Ze is bijna op haar bestemming en maakt aanstalten om op te staan. “Ga je samen met je moeder kerst vieren?” vraagt de man. Morgen is het kerst, daar is ze zich
“Kerst is een nieuw begin en dat moet je vieren. Zoals
pijnlijk van bewust. Dat maakt het nog moeilijker om straks uit
de natuur de lente viert met bloesems aan takken die dood
te stappen. Een jaar geleden had ze op tijd op moeten stappen,
leken. Weet je nog, de crème? Huid herstelt zich echt wel, al
maar ze bleef waar ze was tot het te laat was. Haar moeder
zie je niet meteen resultaat na het insmeren”, zegt de jongeman
had gevraagd of ze eerste kerstdag kwamen eten. Dat zag
en hij kijkt naar de prullenbak. Is hij naïef of juist wijs? Ze weet
ze niet zitten omdat elke familiebijeenkomst uitloopt op een
het niet. “En als de takken verbrand zijn? Wat doe je dan? Dan
teleurstelling. Zus hielp niet genoeg mee, zo had ook niet
is er geen redden meer aan, toch? Einde verhaal. Dit is mijn
veel praatjes, de kalkoen was te droog en de aardappeltjes
station. Dank voor de wijze les, meester.” Ze probeert het niet
niet gaar. De anderen moesten dat jaar bij hun schoonfamilie
spottend te laten klinken.
verschijnen, dus keek iedereen vol verwachting naar haar. Ze
“Laat me je meer meegeven dan dat”, lacht de man
woonde het dichtste bij en had zelf toch geen kind om naar
en ze ziet dat de lichtjes in zijn ogen zijn weer terug zijn. Hij
om te kijken. Ze kon het niet opbrengen en loog dat ze zich
staat op om iets boven zich te pakken. ”Zelfs met houtskool
niet lekker voelde. Als ze op zou knappen, kwamen ze nog wel
kan je iets nuttigs doen, een nieuw ontwerp maken bijvoorbeeld.
even langs, klonk haar loze belofte.
Hier, neem dit kerstbrood en deze fles wijn. Het is een cadeau.
’s Avonds in het restaurant ging haar mobiele telefoon tijdens
Vier kerst met je moeder. Maak een nieuw begin.” De papieren
de tweede gang en toen hij vroeg of ze niet op moest nemen,
tas is al in haar handen. Ze wil het geschenk niet, maar hij zit
zei ze dat ze met kerst nu eens even tijd voor zichzelf wilde.
weer en kijkt uit het raam naar de mensen op het station. De
“Dan gaan we later nog wel even langs,” stelde hij voor als
deuren zijn open en het schrille geluid van fluit van de conducteur
compromis.
krijst nu of nooit. Net als altijd landt ze op het perron als de
“Nee, daar zijn we klaar mee, met kerst is er niets
trein aanstalten maakt om verder te rijden. In haar hand de
meer te vieren”, antwoordt ze haar medereiziger uiteindelijk
cadeautas. Met daarin wat nodig is om met haar moeder kerst
nors. Ze kan haar tranen nauwelijks bedwingen. Het kerstmenu
te vieren.
had zeven gangen en het toetje was crème brulée. Na negenen kwamen ze op zijn aandringen toch bij het dorp waar haar ouderlijk huis stond. Vanaf de provinciale weg zagen ze in de verte zwaailichten en af en toe schoten vlammen omhoog tegen de gitzwarte nacht. Een ambulance kwam hen gillend tegemoet en de oude buren bevestigden wat ze al vreesde. In de keuken was brand ontstaan en het vuur had zich uitgebreid naar de woonkamer waar moeder in haar stoel in slaap gevallen was. Ze had het vlees laten sudderen omdat ze toch nog hoopte op bezoek, maar het vet had vlam gevat. De huid die altijd zo dik leek, blijkt op eenentachtigjarige leeftijd toch heel gevoelig en kan maar moeizaam herstellen. Ook lopen valt na een gebroken heup niet meer mee. Ze had overwogen om haar in huis te nemen, maar moeder wilde toch dat ze iets van haar leven zou maken? werken. Bovendien zou moeder in haar eigen dorp veel meer aanspraak hebben. Wel komt ze elk weekend om haar uit en in bed te helpen, te wassen en zalf op haar wonden te
Tekst: Eline de Boo
Als je je carrière serieus neemt, dan moet je wel voltijds
Redactie en administratie Breestraat 59-61 3811 BH Amersfoort Tel. 033-4611949 E-mail: echo@izb.nl ECHO 02-2018
ECHO
Abonnementen Abonnementsprijs â‚Ź 10,00 per jaar bij vooruitbetaling. Reacties Voor reacties op de inhoud kunt u zich wenden tot de bezorger of de redactie.
Redactie Ds. L.C. Buijs K. van Noppen J.J. Timmer
Vormgeving Ivar van Loen (IZB)
Dec18
Foto’s Shutterstock.com: cover Creation: 8 en 9. Koos van Noppen: pag. 5, 10,11, 12 en 13. Istockphoto.com: pag. 15.
Uitgave van IZB (www.izb.nl) en de Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland
ISSN 0012-9119