Tijding juni 2013 4

tijding Ledenblad van de IZB, jaargang 75, nr. 2

‘Het gaat niet primair om wat je doet, maar om

wie je bent’

• Interview Jurjen de Groot, programmamanager Missionaire Vorming • Agapè-maaltijden in Amsterdam en Veenendaal • IZB en GZB starten project ‘Luisterposten’

Na Pinksteren column

W

ij leven na Pinksteren. Evenzeer als wij leven na Pasen. Al zou er nog zoveel ontbreken aan ons besef van de betekenis van Pinksteren: dat gebrek laat zich niet opheffen door te proberen Pinksteren over te doen. De gedachte

alleen al zou even dwaas zijn als de poging om Pasen te herhalen. Wij verlangen hartstochtelijk naar de doorwerking van de Geest van God. Dat doen we eens te meer, omdat de heilige Geest en de gemeente zozeer met elkaar verbonden zijn. Hart hebben voor de missionaire roeping van de gemeente betekent altijd ook: snakken naar de vervulling met de heilige Geest. Toch is dat iets anders dan de dwaze poging om Pinksteren te herhalen.

Het eenmalige van Pinksteren verkondigt ons krachtig hoezeer het heil Gods werk is en blijft. Het hoeft niet overgedaan te worden. Dat is een geweldige bemoediging. Het bijbelboek van de Handelingen van de heilige Geest eindigt met het woordje ‘onverhinderd’. Dat staat er niet, omdat het allemaal zo gladjes verloopt met de evangelieverkondiging en al helemaal niet omdat de apostelen en de gemeenten het zo goed doen. Het staat er alleen, omdat het eenmaal Pinksteren geworden is.

Louis Wüllschleger, directeur

‘Het boek Handelingen is geen wet, maar evangelie’

Deze krachtige boodschap van Pinksteren roept ons tot diepe verootmoediging. Het is niet onze opdracht om Pinksteren te repareren. Het is onze roeping om ons te verootmoedigen, omdat wij veel te weinig putten uit de bron van levend water én het is onze roeping om terug te keren naar die bron. Misschien staat ons dat ook wel het meest in de weg: dat wij zo’n probleem hebben met deze concrete verootmoediging.

Toch gaan alleen dan onze ogen open voor de betekenis van Pinksteren. Bonhoeffer formuleerde het ooit zo: het boek Handelingen is geen wet, maar evangelie. Dat is het precies. Wij leven na Pinksteren. Wij geloven niet in ons werk, maar in Gods werk.

Daarom verliezen wij de moed niet.

Louis Wüllschleger, directeur

Open kerk? Bestel folders Op zomerse zaterdagen of op Monumentendag zijn veel kerkgebouwen geopend voor publiek. Op verzoek vanuit enkele gemeenten heeft de IZB kleine foldertjes gemaakt, gericht op bezoekers die weinig of geen kennis hebben van het christelijk geloof. Het zijn beknopte, uitnodigende teksten, met titels als ‘Woont God hier?’ en ‘Waarom ben ik er eigenlijk?’

Voor vervolg­contacten is het contactmail­adres van de zoekerssite www.vragenovergeloven.nl vermeld, voor een persoonlijk gesprek. De folders worden geleverd met bijpassende displays, die op verschillende plekken in de kerk zijn te plaatsen. Een overzicht van de uitgaven, inclusief de bestel­mogelijk­ heden, staat op www.izb.nl.

02

Tijding • voorjaar 2013

‘Het gaat niet primair om wat je doet,

maar om wie je bent’

Sinds 1 januari 2013 is Jurjen de Groot bij de IZB werkzaam als programmamanager Missionaire Vorming. Dit voorjaar vierde hij zijn 12,5 jarig jubileum in dienst van de kerk. In 2000 begon hij als IZB-pionier bij wat nu Perron 61 heet, in Zoetermeer, en tussen beide banen in werkte hij zeven jaar voor de GZB in Kenia. Een gesprek over lessen uit het leven tot nu toe. ‘Navolging vraagt toewijding.’

voorjaar 2013 • Tijding

03

‘De oogst is groot, maar arbeiders zijn er weinig.’ Die tekst markeert een van de haakse bochten in mijn levensloop. Ik had na de middelbare school nooit gedacht dat ik nog eens in missionair werk terecht zou komen. Kennis overdragen, via onderwijs of cursussen, dat was mijn ding. Daarom koos ik voor de Agrarische Peda­gogische Hogeschool in Den Bosch. Verhuizen naar de grote stad, op kamers wonen – het was in veel opzichten een breuk met het vertrouwde. Zonder de warme deken van het ouderlijk huis, de kerk, vrienden, etc. voelde ik me daar opeens in m’n uppie. Ik realiseerde me: nu komt het er op aan, wat ik met mijn christelijke opvoeding doe. Ik schreef me in bij de christelijke studentenvereniging Alpha. Achteraf gezien was dat een cruciale keuze, want ik ontmoette daar jongeren voor wie een bijbelstudie-avond een spannend gebeuren was. Ze lazen de bijbel als een actueel, persoonlijk bericht. ‘Wow, dit gaat over mij.’ Ze stonden in vuur en vlam, hun overtuiging was puur en doorleefd. Dat was even iets anders dan het kabbelende

‘Navolging vraagt toewijding.

En toewijding is onvoorwaardelijk.’ christendom waar ik tot dan toe in leefde. Daar ben ik tot verandering gekomen. Ik leerde dat het geloof een enorme impact op je leven kan hebben. Een verrijking.

Om het in termen van de Psalmen te zeggen: daar ben ik in de ruimte, in de vrijheid gesteld. Daar heb ik ook geleerd mezelf te accepteren, zoals ik ben.

Switchen Eén van mijn jaargenoten overwoog te switchen van de studie levensmiddelen­technologie naar theologie. Hij

04

Tijding • voorjaar 2013

ging naar een voor­lichtings­ dag bij de Christelijke Hogeschool Ede en voor de gezelligheid besloot ik mee te gaan. In de wandelgangen spraken we daar ds. C. den Boer, die in ons een paar vreemde snuiters dacht te herkennen. Het werd een serieus gesprek, waarin hij die tekst aanhaalde: ‘De oogst is groot, maar arbeiders zijn er weinig’. Dat sloeg bij mij in als een bom. Het resultaat was dat ík mijn studie afbrak en theologie ging doen, terwijl de medestudent die me op sleeptouw had genomen, er uiteindelijk van afzag.

Bewust koos ik voor CHE, een praktijkgerichte HBOopleiding. Maar de school vond ik in veel opzichten een stap terug. Ik verlangde terug naar het heilig vuur dat ik in Den Bosch had voelen branden. Het was me te gelijkmatig, te weinig sprankelend, ook teveel het christelijke wereldje van ons-kent-ons. Toch waren het ervaringen die me vormden. We deden Dabarwerk in Den Haag. Daar ervoer ik voor het eerst, wat ik nu veel beter kan duiden: missionair werk bestaat niet in de eerste plaats uit allerlei activiteiten, maar uit de navolging van Christus in je gewone alledaagse leven. Het gaat niet primair om wat je doet, maar om wie je bent. Dat lijken we soms wel te zijn vergeten in de kerk. Voor je het weet, verlies je je dan in activisme.

Doordenken Na afronding van de theologiestudie kwam ik bij de IZB terecht, in een nieuw project in Zoetermeer. Het werk moest letterlijk van de grond af aan worden opgebouwd; zelfs een uitgewerkte visie van de ‘moederkerk’ voor de Vinexwijk ontbrak. Dat had als belangrijk voordeel dat je

‘Een kerk op de knieën. Daar begint het.’

alles grondig kon doordenken: Hoe kun je missionair werk doen als je er zelf niet vol van bent? Weet je wat God voor je betekent?

Er was een redelijk grote groep jongeren binnen de gemeente met allerlei problemen. Enkele sleutelfiguren kwamen in die periode radicaal tot geloof. Ze stonden in vuur en vlam voor het evangelie – net zoals ik dat eerder in Den Bosch had meegemaakt. De gebeurtenissen trokken ook hun sporen in de rest van de groep. Jongeren werden nieuwsgierig, verlangend. En ze waren bereid ergens voor te gáán. Dit gaf een enorme impuls aan ons werk in de wijk.

Na een paar jaar missionair pionierswerk heb ik alsnog de Agrarische Pedagogische Hogeschool afgerond. In drie jaar tijd, via avondstudie. Voor de zekerheid, onder het motto: je weet nooit of het nog eens van pas komt.

Drie jaar reisde ik op en neer naar Den Bosch – voor avondstudie. Over tropenjaren gesproken…

Leven delen Mijn grootste angst bij het project in Zoetermeer was: Gaan we nu zogeheten ‘christelijke’ activiteiten ontplooien? Dat heeft iets gekunstelds. Of doen we ‘gewone’ activiteiten, terwijl we eigenlijk stiekem iets méér van de mensen willen? Dat is niet recht door zee.

Het alternatief voor dit dilemma sprak me veel meer aan: Laten we zo eerlijk mogelijk proberen te tonen hoe het geloof een rol speelt in ons dagelijks leven. Zo ontwikkelden we Perron 61, een rijtjeshuis, midden in de woonwijk. We waren er vroeg bij; we gingen door blubberige bouwstraten naar de buurtsuper. We deelden ons leven met de eerste bewoners, met alle ups en downs. En we waren van meet af aan glashelder over onze doelstellingen. Dat werd gewaardeerd. We wisten het vertrouwen van de buurt te winnen, van kinderen en

ouders. De wethouder, aanvankelijk zéér anti-kerk, kwam met het voltallige B&W op werkbezoek. De school­ directeur nodigde ons uit om met het team na te denken hoe het christelijke karakter vorm kon worden gegeven.

Het werk werd gezegend.’

‘Zijn we bereid om onze Meester koste wat kost te volgen?’

In Zoetermeer heb ik geleerd dat we in de kerk vaak heel sterk zijn in de theorie, in het praten over missionair werk.

We weten allemaal hoe het moet. Maar de vertaalslag naar de praktijk van kerk-zijn met en voor de wijk, dat is een verhaal apart. Zoals ik zei, de eerste vraag is niet: wat ga je dan doen? Maar: wie ga je zijn? Dat is voor jongeren die Dabar doen vaak een eye-opener: je kunt je voor­ nemen om twee weken ‘holy’ te gaan lopen doen, maar dan val je vroeg of laat door de mand. Wees wie je bent.

Geloven gaat om je hele zijn (‘Neem mijn leven laat het Heer…’) en je beschikbaar-zijn (‘Neem mijn uren en mijn tijd…’). Ik heb iemand gekend die dat niet meezong.

‘Neem mijn zilver en mijn goud….’ ‘Ammehoela, zei-ie, want als het erop aan komt, méén ik dat niet.’

Toch is het dát waar ik naar verlang. Navolging vraagt toewijding. En toewijding is onvoorwaardelijk.

Open hemel De overstap van Zoetermeer naar Kenia was opnieuw een onverwachte wending in m’n levensloop. De advertentie met de vacature had een tijd op mijn bureau gelegen. Ik kon ‘m niet weggooien. Na een gesprek raakte het proces in een stroomversnelling. We vertrokken. De ervaringen in Kenia hebben mijn geloofsleven diep gestempeld.

Afrika is het continent onder de open hemel, zegt men wel. God is er altijd dichtbij – en al leidt dat soms tot bizarre gevolgtrekkingen – ik heb er de zegen van gezien.

De kerk groeit er tegen de klippen op, ondanks armoede en hongersnood. Het is soms alsof je rondloopt in het decor van de Handelingen der Apostelen.

voorjaar 2013 • Tijding

05

De getuigenissen die je hoort, de wonder­baarlijke

Toen we zeven jaar geleden weggingen uit Nederland,

genezingen, de manier waarop mensen God betrekken bij de dingen van elke dag… Als ik dan in mijn huidige werk

dat tot mijn verrassing een hot item, in allerlei kerken en

in gesprek ben met kerkenraadsleden, over teruglopende kerkgang, snoeien in predikantsplaatsen, strugglen voor

kringen. Als ik het probeer te verklaren, proef ik er een diep verlangen in om het geloof concreet te maken.

missionair werk, etc. dan houd ik me die ervaringen voor

Mensen zoeken voor zichzelf een nieuwe verbinding tussen hun geloofsovertuiging en hun handelen. We

ogen: je hoeft Europa maar even uit te gaan, of je ontmoet in andere werelddelen een bloeiende en

hoorde je nauwelijks iemand over discipelschap. Nu is

zullen terug moeten naar de Bron: wat betekent het

explosief groeiende kerk. En trouwens, óók in Nederland vind je die her en der. Gelukkig.

evangelie voor mijzelf? Waar ben ik zo diep van onder de indruk, dat ik dat graag met anderen wil delen? Wat

Navolging

betekent het om lid te zijn van een gemeente? Waarom is de kerk er ook alweer?

Ik heb vaak met verbazing gezien hoe radicaal en met hoeveel overgave Afrikanen Christus willen volgen.

Het kan gemakkelijk klinken om Kenia en Nederland tegenover elkaar te zetten. Wij leven in een heel andere context en cultuur. Maar ligt het geheim niet in de volledige navolging van Christus? In de afgelopen jaren had ik als manager van het toerustings­centrum tot taak de kerk te laten groeien in diepgang. Waar wordt die groei anders gevonden dan in een eenvoudige overgave in het vertrouwen dat God door alles heen je leven zal leiden?

Weten we als kerk in het Westen eigenlijk nog wel wat we geloven? Zijn we bereid om onze Meester koste wat kost te volgen? Geloven we nog dat God een levende God is, die daadwerkelijk in kan grijpen in onze levens, ze kan veranderen, zodat we Hem in alles volgen?

‘Wat betekent het evangelie voor mijzelf ?’

Kort voordat ik bij de IZB aan de slag ging, was ik even terug in Noord-Kenia, waar vorig jaar een vreselijke hongersnood heeft geheerst. Dwars door die nood is daar in een jaar tijd een gemeente ontstaan met 200 leden. Een paar jaar daarvóór was ik op diezelfde plaats aanwezig geweest bij een retraite, waar predikanten neerknielden om zich opnieuw toe te wijden. Ik zie een verband tussen beide gebeurtenissen. Een kerk op de knieën. Daar begint het.’

Perron 61 en Oosterkerk In het hart van de wijk Oosterheem (Zoetermeer) wordt een nieuwe kerk gebouwd. De nieuwe wijkgemeente gaat intensief samenwerken met het missionair centrum Perron 61.

In 2002 is de Hervormde wijkgemeente Ichthuskerk in Zoetermeer met ondersteuning van de IZB missionair pionierswerk begonnen in Perron 61 (zie het interview met Jurjen de Groot hierboven). Sinds Pasen 2008 zijn er ook Perronmeetings, laagdrempelige samenkomsten, inmiddels om de andere zondag, in de aula van een basisschool. Naarmate de bouw van de nieuwbouwwijk (met 23.000 inwoners) verder vorderde, groeide de behoefte bij de ‘moedergemeente’ om een nieuwe kerk te bouwen. Na een intensieve bezinning op de missionaire roeping van de gemeente is besloten tot een

06

Tijding • voorjaar 2013

‘mixed economy’-model: één gemeente, met verschillende vormen van samenkomsten: Perron­ meetings en ‘traditionele’ kerkdiensten. ‘Het model zou bovendien kunnen helpen bij het vormen van nog weer andere gemeenschappen’, zegt ds. E. van der Ham. ‘Een kwart van de bewoners is van allochtone afkomst. Wat zou het geweldig zijn als ook zij in de nieuwe kerk hun plaats kunnen vinden!’

De eerste-steenlegging (8 juni) is ook de aftrap voor een grote fondswervingsactie. Het totale bouwproject kost 2 miljoen euro. Het grootste deel van de financiering is rond, mede dankzij bijdragen van de Protestantse Gemeente Zoetermeer en de wijkgemeente Oosterkerk. Er is nog € 300.000 nodig. www.oosterkerkzoetermeer.nl

column

‘Je hebt er geen last van’

E

en tijdje geleden was ik in gesprek met bevlogen leden van een plaatselijke kerk, die maar wat graag het evangelie wilden delen met hun dorpsgenoten.

De commissie waar ze deel van uitmaakten, had al heel wat creatieve dingen

gedaan de afgelopen jaren. Op een gegeven moment waren ze op het idee gekomen om de dorpelingen eens te vragen naar hun mening over de kerk. De uitkomst van die enquête was met een kort zinnetje samen te vatten: ‘Je hebt er geen last van’.

Natuurlijk, het kon slechter. Ik vermoed dat er ook dorpen zijn waar een soortgelijke enquête vooral nare verhalen oplevert. Maar toch, echt blij word je ook niet van zo’n uitslag. Want ja, zullen niet-kerkelijke dorpsgenoten zich interesseren in die club ‘waar je geen last van hebt’? En als die plaatselijke kerk plotseling zou verhuizen, zou het dorp er iets van merken? Iedereen werd toch al met rust gelaten door de club die vooral met zichzelf bezig was…

De kerk heeft een imago-probleem. Dat los je niet op door er veel geld tegenaan te

Niels de Jong, missionair predikant (IZB) in RotterdamCentrum

‘Stel je voor dat zulke gebeden verhoord gaan worden...’

smijten. Het kan alleen veranderen als kerk voor kerk (dorp voor dorp, wijk voor wijk) zich inzet om het beeld bij te stellen.

Een eerste stap zou kunnen zijn dat een kerk - tegen de heersende opinie in - de omgeving de nodige ‘last’ gaat bezorgen. Ik bedoel niet extra lang klokkenluiden.

Of nog asocialer gaan parkeren. Of - ook zo leuk - iedereen die ooit in de kaartenbak is beland, hardnekkig brieven met acceptgiro’s sturen.

Het gaat erom dat de kerk zich actief gaat inzetten voor degenen die niet bij de kerk betrokken zijn. Zich hardmaakt voor wat niet goed gaat in het dorp en aandacht vraagt voor wat wel goed gaat. En verrassend uit de hoek komt.

De gemeenteleden zouden hun vrienden en bekenden in het dorp kunnen ‘lastigvallen’ met enig enthousiasme over hun kerk. Er zou met kracht gebeden kunnen worden voor geloof en bekering in de omgeving. Stel je voor dat zulke gebeden verhoord gaan worden...

Grote kans dat de kerk mensen irriteert (‘daar heb je ze weer’), maar ook: dat ze mensen aantrekt (‘die mensen hebben iets’).

Jezus was vaak ook bijzonder lastig voor zijn omgeving en toch had Hij, vreemd genoeg, bijzonder veel aantrekkingskracht.

www.uitonverwachtehoek.nl www.noorderlichtrotterdam.nl

voorjaar 2013 • Tijding

07

Agapè in Amsterdam:

eten en bidden

Naar het voorbeeld van de Vroege Kerk is de jonge

maaltijdproject gestart en daarvoor heeft hij een

christelijke gemeenschap die samenkomt in ‘Hebron’

aantal soortgelijke projecten bezocht en de mede­ werkers gesproken. We kennen in ‘Hebron’ al heel lang

(Amsterdam, Spaarndammerbuurt) begonnen met agapè-maaltijden. Op een doordeweekse avond is er een warme maaltijd met aansluitend een gebeds­ moment. Een impressie.

een open maaltijd met een diaconaal karakter. Nu we steeds meer toegroeien naar een missionaire gemeen­ schap, is een agapè-maaltijd een goede aanvulling. Het is een liefde­maal. Mensen uit eigen kring bereiden voor elkaar de maaltijd. We eten samen en nemen daarna een kwartier, twintig minuten de tijd voor gebed.’

‘Ik kom hier altijd om te bidden. Dit is mijn kerk’. De Oegandees Mathias staat aan het aanrecht. Veel zegt hij niet. Voorlopig heeft hij nog heel wat paprika’s te snijden; daarna moeten nog minstens twintig uien gevild. Het is dinsdagavond, tegen zessen. Twee tieners verbouwen de kerkzaal tot eetzaal. Tafels in een U-vorm, placemats voor de ca. vijftig verwachte bezoekers. Héél veel meer kunnen er trouwens amper in, wil het gezellig blijven.

De IZB-evangelist van vandaag is een duizendpoot.

Peter Smits tref ik aan achter het fornuis. ‘Het idee voor deze agapè-maaltijden kreeg ik in gesprek met collega Nico Grijzenhout’, vertelt hij, terwijl hij met een pollepel in een enorme braadslee met gehakt roert. ‘Nico is in Veenendaal een

Spontaan Selita arriveert. Ze zal zich bekommeren om de rijst bij de chili con carne. Weer een zorg minder. De eerste vroege vogels nemen al plaats. De tieners vullen de water­ kannen; Mathias is in de weer met potten bruine bonen.

Peter: ‘Twee uur geleden heb ik nog spontaan een Surinaamse overbuurvrouw uitgenodigd. Benieuwd of ze komt, want ze is nog niet eerder geweest. Zolang je maar duidelijk bent over wat je doet – samen eten en bidden voor de stad, voor de wereld – is de drempel voor belangstellenden niet hoog. Ik sprak ook nog een buurman van iets verderop; hij is afkomstig uit voor­malig Joegoslavië. Verhalen over ons werk in Hebron hoort hij altijd met waardering aan, maar ik heb hemzelf hier nog nooit gezien. De klein­gelovige

‘Gelovigen aten geregeld met elkaar’ In het kerkblad van de Hervormde gemeente Veenendaal schreef IZB-evangelist Nico Grijzenhout over de agapèmaaltijd in de Vroege Kerk. Een gedeelte daaruit: ‘De gelovigen aten geregeld met elkaar. Tijdens de maaltijden werd de blijdschap over het evangelie opnieuw gedeeld. Fragmenten van de preek die niet waren begrepen, werden opnieuw uitgelegd en er werd ingegaan op elkaars vragen. De Bijbelwoorden sijpelden via de bovenlaag van de ingewijde gelovigen als het regenwater naar de twijfelaars, de jongeren en de toetreders.

08

Tijding • voorjaar 2013

Men at in groepen van enkele tientallen mensen; een natuurlijke mix van gelovigen die spontaan naar elkaar toetrokken en andere gelovigen en zoekers meenamen.

Let wel, het waren vooral maaltijden voor de gelovigen.

De deelnemers ervoeren dat zij dankzij Gods genade bij elkaar hoorden. Dit besef van geloofsgemeenschap werd versterkt door de gesprekken, de gezelligheid, de opvang van kwetsbare broeders en zusters en het gebed. De jongeren zagen van dichtbij hoe God mensen veranderde.

Die mensen kregen voor hen een voorbeeldfunctie.

De telkens terugkerende maaltijden droegen bij aan het opbouwen van een kring van voldoende persoonlijke

kapster.

Rechts van me zit Ali, een vijftiger van Surinaamse komaf, die graag tv kijkt (‘Opsporing Verzocht in mij zegt dat hij er ook vandaag niet bij zal zijn, maar wie weet…’

Het gesprek wordt onderbroken door dienstmede­de­lingen. ‘Wat is het toetje?’ En: ‘Hoeveel chilipoeder is reëel, op zo’n grote pan?’

Spaans Even na half zeven is de zaal bijna tot de laatste plaats bezet. Naar goed gebruik blijft de deur van ‘Hebron’ open. We lezen een gedeelte uit Handelingen 1 en zingen een lied. De piano wordt uitgerekend morgen gestemd.

‘Buen apetito’ klinkt het na het gebed. Zonder het te weten, ben ik in de hoek Spaanstaligen beland. Een behulpzame vrouw links doet even een voorstelrondje: ‘Zij is afkomstig uit Colombia, zij ook, zij uit Equador, en die twee daar, met die kinderen, heb ik meegenomen.’

De meesten blijken later klanten van haar, ze werkt als

contacten, aan een kleurrijk levensritme, aan onder­ steuning en een gezond eetpatroon. Ze hielpen om het geloof en het leven vol te houden. Ze stimuleerden ieder om actief mee te doen in de voorbereidingen en ontmoetingen. Men dacht niet: ‘ik heb al genoeg familie en vrienden, laat maar zitten’. Iedereen ervoer hoe belangrijk zijn of haar betrokkenheid was, zowel voor zichzelf als voor de ander.

Deze beschrijving treft u op deze wijze niet aan in het Nieuwe Testament. Ze is afgeleid van allerlei stukjes informatie over de toenmalige gewoonten van de

vooral. Wat mensen elkaar aandoen!’). ’s Zondags moet hij vaak werken, anders zou hij hier ook kerken, vertelt hij. De tieners doen ervaring op als ober. Er hangt een gezellige sfeer, ondanks de zeer verschillende achter­ gronden van de gasten. Sommigen benutten de maaltijd voor een serieus tweegesprek. Anderen blikken wat luidruchtig terug op de abdicatie van Beatrix (‘Ik heb als jochie Wilhelmina nog meegemaakt’). De kapster blijkt nierpatiënte en er wordt uitvoerig gevraagd naar haar welstand.

De chili valt in de smaak, al had een enkeling iets minder poeder ook goed gevonden... De roodharige Amster­ damse die meehelpt met afruimen heeft de echo van het Ajax-kampioensfeest nog in haar oren (‘Gelukkiger hadden ze me niet kunnen maken…’).

christenen; informatie die we vinden in Handelingen en de Brieven. Het natuurlijke karakter van die gewoonten blijkt zo nadrukkelijk dat ik me daarop heb ingeleefd.

Of het precies zo is gegaan en of de drie activiteiten in elke gemeente even belangrijk zijn geweest, weet ik dus niet zeker. Ik vind het wel aannemelijk. Op sommige punten is de informatie zelfs uitvoeriger. Zo waren er meerdere type samenkomsten. En er was niet alleen een nauwe verbinding tussen het Heilig Avondmaal en de verkon­diging, maar ook tussen het Heilig Avondmaal en de agapè-maaltijden.’

voorjaar 2013 • Tijding

09

Sjaloom chaveriem… De maal­tijd wordt besloten met een lied.

Daarna gaan de aanwezigen in drie groepen uiteen. De tieners hebben hun eigen gebedssamenkomst.

‘We leren ze al op jonge leeftijd om dat wat ze op hun hart hebben, te delen met God’, had Peter uitgelegd.

Kwart over acht zijn de tafels afgeruimd en is de zaal weer leeg. Mathias doet zwijgend de afwas. Peter:

Een groep ouderen blijft in de eetzaal, in een grote kring.

‘We gaan de rij af. Voel je vrij om te bidden in je eigen taal. God hoort het toch wel. Als je niet hardop wilt bidden, zeg dan alleen ‘Amen’.

De bejaarde Abraham, al jaren kind aan huis in ‘Hebron’, begint. Hij bidt in het Aramees, ‘de taal van Jezus’.

Daarna gaat het de kring rond. De één bidt in het Engels, een ander met een Indonesische tongval. ‘Heer, ik ben niet waard dat u onder mijn dak inkomt. Maar spreek slechts één woord en ik zal genezen’, bidt een

‘De zondagse samenkomsten vormen het hart van ons missionaire project. Deze agapè-maaltijd ligt in het verlengde daarvan. In het komende seizoen willen proberen ook een Alpha-cursus in Hebron aan te bieden.

Ook daarin heeft het samen-eten een plaats. Omdat we merken dat de vorming van huiskringen in onze context moeilijk van de grond komt, is de combinatie met een maaltijd een goed alternatief.’ www.hebronline.nl

Surinaamse vrouw.

Voel je vrij om te bidden in je eigen taal

In Veenendaal zijn 11 maaltijdgroepen (waarvan één koffiekring), elk met 8 -13 deelnemers, verspreid over

10

De deelnemers organiseren het maaltijdproject zelf, met support van een centrale diaconale commissie.

7 wijkgemeenten.

De frequentie ligt op eenmaal per drie weken, roulerend bij deelnemers thuis.

De aanleiding om met het maaltijdproject te starten was een onderzoek van de GGD, waaruit bleek dat een relatief hoog percentage 65-plussers in Veenendaal zich eenzaam voelt. Los van deze cijfers was er ook een algemene aanleiding: de functie van agapè-maaltijden in het Nieuwe Testament, als gemeenschapsvormende activiteit, naast de samenkomst van de gemeente en de individuele contacten. En er blijkt vandaag de dag een groeiende belangstelling voor maaltijden: onder studenten, onder senioren, bij jeugdverenigingen en gemeentedagen.

Er is geen geregisseerde kring­samenstelling. In de praktijk blijkt dat de deelnemers kiezen voor een kring in de wijkgemeente waar ze meeleven.

Tijding • voorjaar 2013

De kringen zijn in Veenendaal gericht op versterking van de christelijke gemeenschapsvorming. Preventie en bestrijding van eenzaamheid zijn ook belangrijk, maar niet beeldbepalend o.a. vanwege het risico van stig­ matisering. Missionaire betekenis van de maaltijd kan worden gestimuleerd door persoonlijke contacten.

b o ek handel

Zes nieuwe Bijbelstudieboekjes

Niels de Jong & Niels van Donselaar

Anne-Marie van Briemen

Petrus beter begrijpen

Vreugde als levensstijl

9789023926955 Het vierde deeltje in de serie ‘Bijbel beter begrijpen’ gaat over Petrus, de discipel die met vallen en opstaan heeft geleerd om achter Jezus aan te gaan. Door gespreks­vragen, verwer­kings­­opdrachten en links is dit boekje uitstekend te gebruiken in groeps­ verband. Verschijnt deze maand.

Bijbelstudies over de Filippenzen­brief 9789033800306 6,95 Paulus heeft het moeilijk, zit gevangen en heeft reden genoeg om in de put te zitten. Maar dat doet hij niet.

Integendeel. Paulus blijft zich vasthouden aan Christus en leeft vol vreugde. In zijn brief bemoedigt hij ons om op Jezus gericht te blijven. Acht Bijbelstudies die ons inspireren tot een vreugdevolle levenshouding. Verschijnt juli 2013.

9,90

9,90

Bernhard Reitsma

Willem Maarten Dekker

Adembenemend

Levenswijsheid volgens Prediker

9789023926979 Nieuwe Bijbelstudies over de gelijkenissen van Jezus. De schrijver bespreekt acht gelijkenissen in de context van Jezus’ tijd en van het Midden Oosten. Door de gelijkenissen wordt zichtbaar hoe goed God is en hoe ongewoon zijn liefde – een liefde die nooit vanzelfsprekend wordt.

Verschijnt deze maand.

Bijbelstudies over levenskunst 9789033800313 Willem Maarten Dekker schreef acht bijbelstudies over Prediker. Hierin gaat hij 6,95 in op Predikers pessimisme vanwege de moeite en de vergan­kelijk­heid van het leven, maar ook op zijn vreugde over de goede dingen als gaven van God. Verschijnt juli 2013.

René de Reuver

Voorbeeldig geloven

Jos Douma

Bijbelstudies over Hebreeën 11 9789033800283 In Hebreeën 11 worden verschillende voorbeeld­figuren genoemd. René de Reuver schreef n.a.v. die personen negen bijbelstudies, die ons inspireren om in geloof onze weg te gaan.

Verschijnt juli 2013

Geloven met Petrus

6,95

Bijbelstudies over de Petrusbrief 9789033800290 Door de ontmoetingen met Petrus kunnen we veel leren over geloven, maar vooral over Jezus.

6,95 Petrus leert ons steeds opnieuw, ook als we in ons geloof door diepe dalen gaan, om te zeggen: ‘U bent de Christus, de Zoon van de levende God!’. Verschijnt juli 2013.

Bestelbon Aantal X 9789023926955

Petrus beter begrijpen, N. de Jong & N. van Donselaar (e 9,90)

X 9789023926979

Adembenemend, Bernhard Reitsma (e 9,90)

X 9789033800306

Vreugde als levensstijl, Anne-Marie van Briemen (e 6,95)

X 9789033800313

Levenswijsheid volgens Prediker, Willem Maarten Dekker (e 6,95)

X 9789033800283

Voorbeeldig geloven, René de Reuver (e 6,95)

X 9789033800290

Geloven met Petrus, Jos Douma (e 6,95)

Bon opsturen in envelop (postzegel is niet nodig) naar: IZB-Ark

Naam Straat en huisnummer

Antwoordnummer 70, 3800 VB Amersfoort

Postcode

Of per e-mail naar:

Woonplaats

boekhandel@izb.nl

Telefoonnummer E-mailadres

Ja, ik ontvang graag de gratis digitale nieuwsbrief van de IZB-Ark Boekhandel

voorjaar 2013 • Tijding

11

In gesprek met gemeenten over de missionaire opdracht

GZB en IZB starten project ‘Luisterposten’ De GZB en de IZB maken gezamenlijk een toer langs veertig kerkenraden, voor een intensief, inhoudelijk gesprek over de missionaire opdracht van gemeenten.

Het project draagt de veelzeggende titel ‘Luisterposten’: beide zendingsorganisaties willen luisteren naar de (missionaire) vragen die bij gemeenten op de agenda staan.

Verlangen ‘Ik merk dat er in gemeenten een diep verlangen is om gestalte te geven aan de missionaire roeping, aan discipelschap, juist nu. In feite dus om vandaag uit het hart van het evangelie te leven; dichtbij God, maar ook dichtbij mensen. Tegelijk merk ik een grote verlegenheid hoe dat in onze context vorm moet

‘Natuurlijk hebben we onze ervaring en expertise in onze bagage’, zegt projectleider Kees Zeelenberg. ‘Maar om die goed in te zetten moet je eerst scherp luisteren, waar de vragen en zorgen van de kerkenraad liggen. Vandaar­ uit kun je als betrokken partners, meedenken en adviseren.’

Hoe gaat het project in zijn werk? ‘De directeuren en medewerkers van GZB en IZB hebben in de periode tussen augustus 2013 en april 2014 ontmoetingen met zo’n veertig gemeenten uit de achterban. De gespreks­ partners zijn predikanten en kerkenraadsleden, in elk geval mensen die beleidsmatig verantwoordelijk zijn voor zending en de missionaire opdracht van de gemeente.

Daarnaast zo mogelijk een aantal jongeren. We kiezen voor een werkvorm met korte, intensieve ontmoetingen.

Met een efficiënte voorbereiding moet je in drie kwartier heel veel kunnen uitwisselen. Het gaat erom dat de meest wezenlijke zaken die de gemeente bezighouden ter sprake kunnen worden gebracht. Het is best een spannend avontuur, want als we al wisten wat er uit zou komen, zouden we er niet aan hoeven te beginnen.’

Kees Zeelenberg: “Mijn verlangen is dat kerkenraden hun jongere en oudere gemeenteleden concreet kunnen helpen om in het leven van alle dag getuigend aanwezig te zijn. En ook dat de plaatselijke gemeente zelf, als levend lichaam van onze Here, tot verschil makende zegen is voor de buurt. Met het project ‘Luisterposten’ van de GZB en IZB draag ik hier graag iets aan bij.”

krijgen. Als GZB en IZB zien we hier de kern van onze opdracht liggen. Ik hoop vurig dat we met het project ‘Luisterposten’ veel zullen betekenen voor de veertig gemeenten die we gaan bezoeken. We hopen met de uitkomsten ervan meteen een veel bredere groep gemeenten te kunnen ondersteunen.’

Louis Wüllschleger, directeur IZB

De uitkomst laat zich wel in globale termen benoemen: aan het eind van de rit hebben de twee organisaties een schat aan informatie verzameld over de stand van zaken op het gebied van zending en missionair gemeente-zijn.

De participerende gemeenten krijgen meer zicht op de wijze waarop de organisaties hen met hun visie en jarenlange know how kunnen ondersteunen. Zeelenberg: ‘De ontmoetingen organiseren we ook ter bemoediging.

We delen met elkaar de vragen, zorgen en zegeningen.

Ik zou het mooi vinden, als de deelnemers na afloop constateren dat ze niet vaak in zo’n korte tijd zo diepgaand hebben gesproken over de zaken die hen bezighouden.

En ik hoop dat ze in het gesprek nieuwe inspiratie opdoen voor het missionaire werk in hun context.’

Dat de twee zendingsorganisaties in het project ‘Luister­ posten’ samen optrekken ligt voor de hand. ‘De GZB en de IZB zien allebei de gemeenten als het belangrijkste middel waarmee God mensen met zijn bevrijdend evangelie wil bereiken. We willen de gemeenten graag helpen hier concreet gestalte aan te geven.’

Belangstelling Projectmedewerkers maken een selectie van gemeenten die ze benaderen met het verzoek om deel te nemen.

Maar gemeenten die interesse hebben in deelname aan het project kunnen dat ook kenbaar maken via luisterposten@gzb.nl of luisterposten@izb.nl, dan kan worden bezien of ze in het project kunnen worden opgenomen. Bij de selectie wordt er op gelet dat de deelnemende gemeenten qua ligging (geografisch en kerkelijk) en qua context een doorsnede vormen van de achterban van GZB en IZB.

12

Tijding • voorjaar 2013

Jan Westland maakt overstap naar CHE Jan Westland, hoofd financiën en bedrijfs­voering van

dat alle

de IZB, heeft de overstap gemaakt naar de Christelijke Hogeschool Ede, waar hij met ingang van 13 mei is

aan­dacht kan

begonnen als hoofd van de afdeling financiën.

Directeur Louis Wüllschleger prees zijn verdienste

primaire proces. Na een lange periode bij de IZB vind ik het goed om een stap

voor de IZB in de afgelopen (bijna) 11 jaar en

gaan naar het

omschreef het vertrek als ‘een gevoelig verlies voor de organisatie.’ Tijdens de afscheidsreceptie werd

te zetten in een nieuwe omgeving,

gememoreerd dat de accountants van de IZB jaar op

dragen aan de vorming van veelal jonge mensen voor hun beroep. Met een sterke nadruk op de verbinding tussen identiteit en professie. Van ‘passie

jaar constateerden dat de financiële verantwoording tot in de puntjes was verzorgd. En in de loop der tijd

met nieuwe uitdagingen. Het is prachtig om bij te

was de officieuze functie-omschrijving van Jan uitgedijd, met vele taken en taakjes, wat hem tot een

voor missie’ (IZB) naar ‘overtuigend anders’ (CHE),

zeer gewaardeerde collega maakte.

eens tegenkomen, schat ik zo.‘

Jan Westland, die een opleiding volgde tot register­

Jan bedankte tijdens de afscheids­receptie het bestuur, de directeur en zijn collega’s voor de goede

accountant, was afkomstig uit het bedrijfsleven en koos indertijd bewust voor een ideële organisatie.

‘Het is mijn drijfveer geweest om mij zo in te zetten, dat de financiën niet méér aandacht zou vergen dan noodzakelijk. Op die manier kon zoveel mogelijk aandacht uitgaan naar het hart van de IZB: uitvoeren van missionair werk. Ook bij de CHE stel ik me dat weer ten doel: lever zo’n onder­steunende bijdrage,

daar zitten veel raakvlakken. We zullen elkaar nog wel

contacten in het werk. Speciaal dankte hij het team waaraan hij leiding gaf. ‘Dankzij jullie was het voor mij een makkie mijn afdelings­doelen te halen.’

Hij wenste tot besluit ‘allen die bij de IZB betrokken zijn vanuit Gods zegen inspiratie toe voor het mooie en belangrijke werk dat wordt gedaan.’

Een vader, twee zonen Deze maand publiceert de IZB de graphic novel ‘Een vader, twee zonen’.

Een eigentijdse versie van de gelijkenis van de verloren zoon, getekend door Wim Nuninga.

De zwart-wit uitgave telt 20 pagina’s. De uitgave is ontwikkeld met het oog op het missionaire werk onder degenen die niet gewend zijn om veel tekst te lezen.

Het verhaal leent zich uitstekend voor een mini-expositie. Daarvoor wordt een variant op poster­formaat aangeboden. Zie voor het aanbod en de bestelmogelijkheden www.izb.nl.

Gratis IZB-magazine Iedere maand publiceert de IZB een ‘nieuws­brief’; een digitaal magazine, met actuele nieuwsberichten, bezinnings­ artikelen en achtergrond­ informatie. Vraag een gratis exemplaar aan via een mailtje naar info@izb.nl of via www. izb.nl, waar ook de laatste editie is in te zien.

voorjaar 2013 • Tijding

13

Dabarwerkers bereiden zich voor op komende zomer

Op hoop van zegen

De voorbereiding van het nieuwe Dabar-

Als jullie straks de camping opgaan, doe hetzelfde:

zomerseizoen draait op volle toeren. Eind april was

neem je toevlucht onder de vleugels van God.’

het jaarlijkse Dabar Ontmoetingsweekend: twee

Verhalenverteller John Kuiper benadrukte in zijn bijdrage

dagen lang werden teamleiders en teamleden toegerust om de komende zomer de camping op te gaan en in woorden en daden te getuigen van hun

Gebed

geloof. Vrijdagavond was er een speciaal programma

Teamlid Yvonne de Wijn getuigde hoe ze vorig jaar in alle voorbereidingen ervaren heeft hoe krachtig God

voor de teamleiders. Een avond waarin jongeren hun kwaliteiten als leidinggevende ontdekten.

door gebed heen werkt. Ze had zich vol vertrouwen aangemeld en was benoemd tot teamleider. Maar ondanks alle publiciteit waren er nauwelijks aan­

Tijdens de openingsbijeenkomst werden de jongeren meegenomen in het verhaal van Ruth. ‘Haar levensweg heeft veel van een dominospel’, zei ds. Davy Hoolwerf,

meldingen voor het team. ‘In de week die volgde, heb ik de hemel lek gebeden.’ Aan het eind van de week waren er 11 aan­meldingen. Een week later meldde zich nummer 12. ‘In de tijd die volgde hebben we God nog

nadachten over kwetsbaar leiderschap en via een spel

14

het vertrouwen op God: ‘Als je Gods hand niet kunt volgen, vertrouw dan op Zijn hart!’

Dabar-coördinator, in zijn toespraak. ‘Ruth wist van te voren niet hoe haar leven zou lopen. Een weg ga je stap voor stap, zoals je een dominospel steen voor steen legt.

Het huwelijk met Machlon, zijn overlijden, de tocht met

vaak aan het werk mogen zien. Nog steeds mag ik in verwondering, vertrouwen en dankbaarheid terugkijken.

En vooruit kijken!’

Naomi, inburgeren in Bethlehem, aren lezen, de ontmoeting met Boaz, trouwen… Op die levensstenen leert ze haar zegeningen tellen. Aan het eind van de weg zit Naomi met een kleinkind op schoot, dat de voorvader wordt van David. Het leek misschien een weg ‘op hoop van zegen’, maar stap voor stap werd het een weg van zegening naar zegening. De zegen van God is prachtig uitgebeeld in de woorden van Boaz: ervaren dat je veilig bent onder de vleugels van de God van Israël.

Op zondagmiddag werd het Dabar Ontmoetingsweekend

Tijding • voorjaar 2013

afgesloten met een speciale uitzendingsdienst. Leden van de plaatselijke commissies en de thuisgemeenten van de jongeren zongen hen daarin toe: ‘Vrede zij u’.

Het is nog steeds mogelijk om je aan te melden voor het Dabarwerk in de komende zomer. Informeer naar de mogelijkheden bij Kelly de Hoop, via info@dabarwerk.nl.

column

Hoogtepunt ‘Wat is voor jou het hoogtepunt van het kerkenraadswerk?’

Visitatoren op bezoek. Mooie vraag. Kerkenraadsleden noemen verschillende mooie en goede dingen. Het eerste dat in mij opkwam, was de herinnering aan recente doopbedieningen. Ik vertel enthousiast dat de vorige dag nog drie jongens in onze gemeente waren gedoopt. ‘Had hij er ook zo’n stralend gezicht bij als nu?’, informeren de visitatoren bij

Colofon 75e jaargang nr. 2 – Juni 2013 Tijding is een gratis kwartaaluitgave van de IZB – vereniging voor zending in Nederland en wordt toegezonden aan de leden.

IZB-lidmaatschap: aanmelden bij de IZB. De contributie is e 10,- per jaar. Opzegging lidmaatschap voor 1 november.

de andere kerkenraadsleden.

Dopen ontroert me steeds meer. Dat ontspringt aan de dankbaarheid dat er kinderen worden geboren en gedoopt in de gemeente. In de afgelopen 15 jaar is er langzamerhand een verschuiving opgetreden in de samenstelling van onze gemeente. Van een tamelijk grijs geheel met een relatief klein aantal studenten en nog minder gezinnen, is de gemeente veranderd in een veel evenwichtiger samengestelde gemeenschap. De kerkenraad heeft beleid gemaakt om meer aandacht te besteden aan de studenten en jonge mensen in de gemeente. Dat is gezegend. Bovendien, zoals veel meer gemeenten in grote steden

Sjaak van den Berg, Missionair predikant (IZB), verbonden aan de

merken, blijven jonge stellen langer in de stad wonen ook wanneer ze

wijkgemeente Martinikerk in Groningen.

zo groot dat een fikse groep studenten blijft, trouwt en kinderen krijgt,

kinderen krijgen. In Groningen is de werkgelegenheid niet toereikend om alle afgestudeerden een redelijke kans op werk te bieden, maar wel die ook weer gedoopt worden.

Maar het is niet alleen de vergroening van de gemeente die me ontroert, wanneer ik doop. Het dopen zelf wordt steeds belangrijker voor me en gedoopt zijn steeds dieper. Dit heeft te maken met de ervaring van het dopen van mensen die van buiten komen. Je ziet en ervaart veel sterker de ingrijpende kracht van de doop, wanneer mensen

‘Je ziet en ervaart sterk de ingrijpende kracht van de doop’

die buitenkerkelijk zijn opgevoed Christus leren kennen. Voor hen is gedoopt worden een grenservaring. Deze ervaringen laten ons zien dat de doop allesbehalve het gezellige familiefeest is dat het soms wel geworden is/was. Onkerkelijke mensen die gedoopt worden herinneren ons aan het onnatuurlijke van de doop.

De IZB is een missionaire organisatie binnen de Protestantse Kerk in Nederland en stimuleert, adviseert en ondersteunt gemeenten en gemeenteleden in het evangelisatiewerk door middel van toerusting, materialen en missionaire werkers.

Bestuur ds. M.J. Tekelenburg, voorzitter ds. R.F. de Wit, secretaris A.P. van der Kooy, penningmeester ds. M.C. Batenburg prof.dr.ir. J.H. van Bemmel mw. drs. Z.A. Jansen-Smit dr. H. de Leede ds. A. van Lingen mw. J.E. van Velzen-Vermaas ds. J. van Walsum Directie ds. L. Wüllschleger.

IZB Johan van Oldenbarneveltlaan 10 3818 HB Amersfoort tel.: 033-4611949 e-mail: info@izb.nl internet: www.izb.nl ING: 980 980 Rabobank: 30 22 06 191 IBAN: NL26 RABO 0302 2061 91 BIC: RABONL2U

Behalve de ervaringen van de nieuwkomers, waardoor nieuwe lagen in de doop zichtbaar worden, is het ook het beleidsthema van de IZB dat mijn oren scherpt: discipelschap. Het sacrament heeft niet alleen te maken heeft met het feit dat ik wedergeboorte nodig heb en dat ik word schoongewassen. De doop heeft ook alles te maken met het gaan lijken op Jezus Christus. Het onder gaan in het water en opstaan in een nieuw leven is immers de sjabloon van het leven van Jezus.

De doopdiensten hebben dan ook sterker het karakter gekregen van het herinneren van de gemeente aan haar doop. Dat hoor je in de preken terug. Het dooponderricht gebruik ik liturgisch niet meer alleen als uitleg voor de doopouders en dopelingen. Het wordt gelezen op het moment waarop we anders de wet van God en/of het liefdesgebod lezen. Daarmee herinner ik de gemeente aan haar hoge roeping.

In de doop zit alles om in deze tijd zichtbaar en gunnend christen te zijn.

Vandaar dat gedoopt zijn voor mij veel kostbaarder is geworden en het bedienen van dit sacrament het hoogtepunt in mijn werken in de

Uw steun Steun de zending in Nederland door uw gebed, uw IZBlidmaatschap, uw gift en door al uw boeken te bestellen bij de IZB-boekhandel: www.izb-ark.nl, tel. 033-4613225.

U kunt de IZB ook op laten nemen in uw testament. Graag willen wij u helpen om dat te regelen. U kunt hiervoor vrijblijvend een afspraak maken met Stefan Poldervaart 0683697407 of s.poldervaart@izb.nl Redactie Sjaak van den Berg Koos van Noppen Overname artikelen Overname van artikelen is toegestaan met bronvermelding.

gemeente is.

voorjaar 2013 • Tijding

15

Cijferpuzzel Om deze cijferpuzzel te kunnen maken, moet je eerst in dit nummer van Tijding op zoek naar het verhaal van de warme maaltijd in Amsterdam. De mensen van ‘Hebron’ noemen het een Agapè-

M

A

2

L

T

IJ 18

G

E

15

E

D

P

R

O

J

27

24

E

D

E

W

6

R

K

E

R

L

I

E

F

17

E

M

A

A

L

B

U

W

C

26

U 28

V

R

O

U

W 23

T

E

R

K

A

9

12

E

D

E

29

E

L

I

T

O 19

T

J

E

De woorden uit de puzzel komen allemaal uit dit verhaal. Bekijk die

P

A

P

R

I

K

11

P

I

A

5

O

puzzelwoorden maar eens goed. Er is iets vreemds aan: op sommige plaatsen

L

I

4

D

C

O

L

O 31

B

21 A

E

E

7

Z

A

F

W

A

1

H

U

I

25

K

R

maaltijd. Die wordt op een doorde­ weekse avond gehouden en afgesloten met een moment van gebed.

staat geen letter, maar een cijfer. Vul daar de ontbrekende letter in, zodat de woorden weer compleet zijn. Zet die

A 30

N

G

L

16 N

G

A

3

E

R

R

S

I

C

O 14

C

A

R

E

22

S

H

A

P

letters vervolgens in de puzzelvakjes bij de juiste cijfers. De zin die je dan leest,

10 U

R

I

N

T

I

13 N

E

is de oplossing van de puzzel.

C

H

I

L

G

E

M

8

C

20

E

Succes!

Oplossing: 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Stuur de oplossing van de puzzel op naar IZB, Johan van Oldenbarneveltlaan 10, 3818 HB Amersfoort of mail naar g.vandebeek@izb.nl. Misschien heb je wel een prijs!

De oplossing van de vorige puzzel was: Het evangelie naar Almelo.

t zijn En di aars... nn de wi

De volgende trouwe puzzelaars hebben hiervoor een prijs gewonnen: Naomi Bergman uit Zegveld, Thimo-Louis de Leur uit Den Haag en Jasmijn Pols uit Gouderak.

Extra winnaars deze keer zijn: Reyer Doppenberg uit Putten, Thijs Remmink uit Wierden en Annelie Vellekoop uit Nieuwerkerk a/d IJssel.

Van harte gefeliciteerd!