Tijding juni 2015

tijding Ledenblad van de IZB, jaargang 77, nr. 2

Nieuwe medewerker Michaël Boon

• Jurjen de Bruijne, buurtdominee • Afscheid ‘IZB-huistheoloog’ Wim Dekker

Tussen Martinus en Joris COLUMN

H ‘

et is maandagmorgen 1 juni, het begin van mijn nieuwe roeping bij de IZB. De week begon met een prachtige afscheidszondag, waarop ik samen met de gemeente in dankbaarheid kon terugkijken op de taak in Groningen. Nu zit ik

in de trein van Groningen naar Amersfoort, van de stad van de Martinikerk naar de stad van de Joriskerk. De pendelbeweging die ik fysiek maak is eigenlijk wel een mooi symbool voor veel van het werk van de IZB: heen en weer bewegen tussen Sint Maarten en Sint Joris.

Sint Martinus gaf als soldaat ooit de helft van zijn soldatenmantel aan een bedelaar.

Hij deed dit uit bewogenheid en gedreven door zijn geloof in Jezus. Martinus staat voor de christelijke naastenliefde. In Groningen wordt zijn naamdag, 11 november, nog altijd uitbundig gevierd.

Sint Joris is de strijdbare heilige. Zijn antecedenten zijn wat minder duidelijk. Hij zou

Dr. Sjaak van den Berg, algemeen directeur

‘Mijn pendelbeweging staat symbool voor veel van het werk van de IZB.’

als soldaat in het Romeinse leger ten tijde van keizer Diocletianus geweigerd hebben om mee te doen aan christenvervolging en dat met zijn leven hebben moeten bekopen. Maar zijn naam is vooral verbonden met de legende waarin hij de draak de doodssteek toebrengt. Door dit verhaal is Sint Joris uitgegroeid tot het symbool van christelijke strijdbaarheid tegen de machten van het kwaad. Zo kennen we hem trouwens ook in Groningen. Aan de noordzijde van de Martinikerk, op het Martinikerkhof, staat een beeld van Joris en de draak. Het staat er als monument voor hen die zich hebben verzet tegen de nazi’s in de Tweede Wereldoorlog.

Tussen die polen van onbaatzuchtige liefde en een dappere strijdbaarheid tegen de machten van het kwaad beweeg ik me de komende tijd heen en weer. Beide zijn belangrijk voor zending. Martinus zet ons op het spoor van de opofferende liefde van Jezus, de bron van al het heil. Joris herinnert ons eraan dat we in het voetspoor van Jezus strijd hebben te leveren en daarom onze wapenrusting op orde moeten hebben.

Pinksterpad blijkt populair Honderden wandelaars namen deel aan de vijfde aflevering van het Pinksterpad, maandagmiddag 25 mei. Tijdens de route door een prachtig natuurgebied kregen de lopers zo nu en dan een gedicht, een foto of een tekst ter overweging aangereikt. Op Goeree-Overflakke ging de tocht van Goedereede naar Ouddorp. Ook in Oud-Vossemeer en in Nieuwland (bij Leerdam) werd een Pinksterpad georganiseerd.

De IZB ondersteunt de initiatieven met spandoeken, tekstborden, flyers en posters. Als u volgend jaar op Tweede Pinksterdag een wandeltocht in uw gemeente wilt organiseren, neem dan contact op via info@izb.nl of 033-4611949. Zie ook www.pinksterpad.nl.

02

Tijding • juni 2015

Michaël Boon, coördinator relatiebeheer en fondsenwerving

De

kostbare schat

van de fondsenwerver ‘Dat David met z’n slinger Goliath had verslagen, dat wist ik wel. Maar heel veel meer Bijbelkennis moest je niet veronderstellen, als je mij tien jaar geleden had gesproken.’ De 26-jarige Michaël Boon uit Alblasserdam kwam zeven jaar geleden tot geloof. Op 1 juni begon hij als coördinator relatiebeheer en fondsenwerving bij de IZB.

‘Ik kom uit een warm nest, maar we hadden thuis niets met geloof. Als ik moet afgaan op de ervaringen uit mijn jeugd dan associeer ik het christelijk geloof misschien nog het meest met ‘rare mensen’. In ieder geval niet met mensen waar je jaloers op kon zijn; mensen die lachend naar de kerk gaan, laat staan er lachend uit komen. Later heb ik me er wel eens over verbaasd: Waren dat nu de mensen die een kostbare schat hebben gevonden?

Geloof was gewoon ‘geen ding’ in mijn jeugd. Behalve dan dat ik op m’n 14e geboeid raakte door de vraag of er

leven na dit leven zou zijn en zo ja, hoe dat er dan uit zou zien. Maar het was meer een bron van fantasie dan een existentiële vraag.

Na de middelbare school volgde ik een sportopleiding.

Ik deed aanvankelijk veel aan vechtsporten, maar nadat ik twee keer mijn neus had gebroken, legde ik me toe op snowboarden en skiën. In de avonduren en op zondag werkte ik als lesinstructeur.

juni 2015 • Tijding

03

‘Zo heb ik de stoute schoenen aangetrokken en ben ik de Bijbel gaan lezen’

Vreugde ‘De vraag waar ik lang tegen aan heb lopen hikken, is de meest basale: Bestaat God? Is er meer? Ik vroeg in gebed om een teken, maar er gebeurde niets spectaculairs.

De overtuiging dat Hij bestaat heeft Hij uiteindelijk zelf in

Eind 2007 ontmoette ik in de bus, op het dorp, Esther.

We maakten nader kennis en ze nodigde me een keer uit

mijn hart gelegd. Vanaf dat moment kon ik de werkelijkheid niet meer los van Hem zien. Daarmee kreeg ik ook zicht op

om zondagochtend mee te gaan naar de Grote Kerk. Ik was die zaterdagavond net uit Zwitserland komen rijden,

van alles in mijn leven dat echt ‘niet oké’ was. Preken gingen meer tot me spreken. Ik ontdekte (en ontdek)

van het NK snowboarden, dat ik had helpen organiseren. Mijn schoonouders halen nog weleens het verhaal op dat die zondagmorgen een auto met een luidruchtige bas uit de geluidsboxen de straat in kwam rijden. ‘Het zal toch niet…’

steeds meer wie God is en wie ik ben, wie ik voor Hem mag zijn – in die volgorde. God bestaat en wil ons zijn liefde en vreugde schenken.

Hoeveel kinderen en jongeren groeien er niet op in gezinnen waarin niet klinkt wie God voor hen wil zijn?’

Grinnikend: Ja, dat was ik.’

Bevestiging Zoeken

Na de sportopleiding kreeg

Sommige kerkgangers herinneren zich de nieuwkomer nog als degene die tijdens de preek met zijn mobieltje-met-flitser foto’s nam

Michaël werk in de marketing en volgde hij een HBO-opleiding sales

van het interieur. ‘Ik vond het een prachtig gebouw. Maar de rest zei me weinig: de preek, het bidden, het zingen.

Regelmatig ging ik mee, maar het duurde best een tijd, voordat het me aansprak. Ik had meer aan de gesprekken met Esther en haar ouders, nu mijn schoonouders. Mijn schoonvader zei: ‘Als je oprecht God zoekt, en je vindt Hem niet, dan gooi ik de bijbel in de open haard.’ Die uitspraak kwam wel aan. Ik dacht: Als het geloof zo belangrijk voor je is, en je durft het zo op het spel te zetten… dat triggerde me. Vergelijk het met iemand die begeistert is van een bepaalde kunstschilder.

Als je zo iemand hoort spreken, ga je anders naar de schilderijen kijken.

Zo heb ik de stoute schoenen aangetrokken en ben ik de Bijbel gaan lezen. Stond ik ’s ochtends al voor zessen op, om stille tijd te houden. Ik kocht boeken waarin de Bijbel werd uitgelegd en stelde eindeloos veel vragen aan gelovigen in mijn omgeving: mijn schoonfamilie, mensen uit de kerk en later ook de dominee.

& marketing. ‘Alles liep voorspoedig. Ik heb veel ervaring mogen opdoen. De afgelopen jaren werkte ik bij Pon Power en zat in een traject om over enkele jaren marketing directeur Nederland te worden. Totdat ik de vacature zag bij de IZB. Hoewel ik me realiseerde dat ik heel wat zou moeten opgeven, gingen we gesprekken aan, het klikte meteen en ik werd uitgekozen. Ik vond het opvallend dat ik gedurende het sollicitatieproces steeds weer bevestiging kreeg dat ik deze stap moest zetten.

Sluitpost ‘In mijn nieuwe functie zal ik veel in gesprek zijn met kerkenraden en gemeenteleden. Waar nodig zal ik hen op een vriendelijke, maar besliste manier onder de aandacht brengen dat missionair werk geen overbodige luxe is.

Iedereen moet horen dat God bestaat en wie Hij wil zijn voor hun persoonlijk. Als je vraagt of het belangrijk is dat de christelijke gemeente missionair is, zal elke ambtsdrager dat grif beamen. Hoe kan het dan dat het in veel gemeenten een sluitpost is? Als iets je hart heeft, dan ben je toch ook graag bereid er geld aan te geven?’

Buurtdominee Jurjen de Bruijne en de

grensoverschrijdende geloofsgemeenschap Sinds begin dit jaar is Jurjen de Bruijne ‘buurtdominee’ van ‘Hebron’ in de Amsterdamse Spaarndammerbuurt, waar mede dankzij het werk van de IZB en de Noorderkerk een geloofsgemeenschap is ontstaan. Het is een missionaire oefenplaats, waar veel te leren valt.

Jurjen: ‘Onze droom is een christelijke geloofsgemeenschap die bestaat uit mensen van allerlei sociale en culturele achtergronden. Zo’n grensoverschrijdende gemeenschap staat dwars op onze huidige cultuur, waarin contacten tussen mensen langs onzichtbare scheidslijnen verlopen. Blanken ontmoeten vooral blanken, hoogopgeleiden vooral hoogopgeleiden of, in extreme vorm, mensen uit het bankwezen vooral collega’s uit het bankwezen. Die fragmentarisering vind ik een van de grootste gebreken van onze samenleving.

Eén van de krachtigste getuigenissen van het evangelie in

onze tijd is een christelijke gemeenschap die actief aanwezig is in wijken en buurten. De roeping van de kerk ligt juist in de stad óók daarin dat ze de gangbare sociaalmaatschappelijke grenzen overstijgt. Hoewel ik geloof in de kracht van doelgroepkerken, willen wij in ‘Hebron’ nadrukkelijk de hele wijk als onze context en ons uitgangspunt nemen. Juist de laatste jaren verandert die wijk sterk: arm en rijk, laag- en hoogopgeleid wonen letterlijk naast elkaar. Het goede nieuws van God vraagt ons om juist daar bevrijding en herstel te brengen.

maart 2015 • Tijding

05

Zelf heb ik veel geleerd van de leefgemeenschap Oudezijds 100 waar ik nu deel van uit maak. We vangen mensen op die tijdelijk hulp en onderdak nodig hebben.

Ik weet nog dat ik bij één van mijn eerste bezoeken vroeg: ‘Wie is hier hulpverlener en wie is cliënt’? Al snel werd me duidelijk gemaakt dat dat een verkeerd onderscheid

Afscheid ds. Louis het opdoen van nieuwe contacten; op straat, in de kroeg of door met mensen thuis af te spreken. Wat houdt Wüllschleger wijkbewoners bezig? Waar verlangen ze naar? Waar

ik intensief op met het missionaire team en ik investeer in

worstelen ze mee? Om dat te weten moet je her en der

is. Jezelf zien als of hulpverlener of hulpontvanger is een

je oor te luisteren leggen. Anders bestaat het gevaar dat

dynamiek die voor jezelf ongelijkwaardigheid in stand houdt. Gelijkwaardigheid en wederkerigheid zijn voor mij

je alleen maar praat vanuit jouw denkbeelden over wie

geen holle woorden. Het gaat erom dat je niet blijft hangen in het denken in termen van geven en ontvangen.

Het kenmerk van een echte relatie is juist dat je dat denken overstijgt. Je deelt samen het leven, zonder voortdurend bezig te zijn met de balans tussen geven en ontvangen. Zoals God in Christus zijn bestaan met ons deelt. Als je het hebt over lessen trekken uit ervaringen in missionaire oefenplaatsen, lijkt dit me vanuit ‘Hebron’ een belangrijk punt.’

Context ‘In de geloofsgemeenschap die in de afgelopen tien jaar in de Spaarndammerbuurt is ontstaan, zie ik dat die droom van een grensoverschrijdende gemeente al enigszins gestalte krijgt. Daarom heb ik met beide handen de kans aangegrepen om hier voorganger te zijn. Ik kan lang theologiseren en theoretiseren over gemeentestichting en als toeschouwer op veilige afstand grote woorden gebruiken, ik wilde het wel eens gaan proberen in de praktijk. De buurt spreekt me aan: er is een grote sociale en culturele diversiteit. Autochtonen en allochtonen, studenten, yuppen, mensen ‘zonder papieren’, maatschappelijk uitgerangeerden. Ik vind het een uitdaging om in die context leiding te geven aan de gemeente. In het missionaire team, dat functioneert als een soort kerkenraad vind je die diversiteit van de wijk terug.’

Buurtdominee ‘In de afgelopen 17 jaar hebben Peter en Conny Smits waardevol pionierswerk gedaan. Ik merk op allerlei plekken en momenten hoezeer ‘Hebron’ is geworteld in de Spaarndammerbuurt. Er is een wijdvertakt netwerk aan contacten en een grote groep vrijwilligers. Ik presenteer me als ‘buurtdominee’. Ik merk dat ook bewoners die zelden of nooit in Hebron komen, me vanuit dat perspectief benaderen. Ook als ze zich niet actief bezighouden met het geloof, vinden ze het goed dat de kerk er is. En dan kun je zomaar opeens uitgenodigd worden om tijdens een bijeenkomst een zegen uit te spreken over het Westerpark... Alleen al door mijn parttime aanstelling zal ik andere prioriteiten en accenten leggen dan Peter en Conny, die hier werkten. Zij investeerden veel in kinderwerk en vrouwenactiviteiten. Ik besteed relatief veel tijd in het voorgaan in de vieringen, als meest publieke en zichtbare uiting van de gemeente. De zondagse dienst is een belangrijke plek om de relevantie van het evangelie

06

in onze alledaagse context uit te leggen. Daarnaast trek

Tijding • juni 2015

er voor je zit.’

Arena Des te langer ik in Amsterdam woon, des te meer raak ik ervan doordrongen hoe betekenisvol het evangelie is.

Maar dat is nogal een boude uitspraak voor een buurt­ dominee met een gemeente van zo’n 40 bezoekers in een stadsdeel met meer dan 10.000 inwoners…

Ds. Tim Vreugdenhil, een collega uit Amsterdam met wie ik veel heb samengewerkt, hield me eens voor om bij het maken van mijn preek me voor te stellen dat ik hem midden op de Dam zou gaan houden. Waarom zouden mensen luisteren? Heb ik écht iets te vertellen dat over ons leven gaat? Dat besef is altijd bij me, in mijn werk, in mijn preken. Alsof je in de arena staat. Ik zeg dat nu voor mijn werk in Amsterdam, maar eigenlijk geldt dit voor elke predikant, elke gemeente; het zou goed zijn die spanning veel meer te thematiseren. Het houdt je scherp.

Want voor je het weet verlies je je in vrome woorden over God, die nauwelijks verband houden met het dagelijks leven. Of je slaat zulke vage taal uit over God en geloof, dat het niets aantrekkelijks of appellerends meer heeft.‘

‘BUURTDOMINEE’ VAN ‘HEBRON’ Jurjen de Bruijne (27) rondde in 2013 zijn theologische studie in Kampen af met een masterscriptie getiteld ‘Gastvrije vreemdelingen; monastieke idealen in een seculiere cultuur; een onderzoek naar christelijke leefgemeenschappen in Nederland.’ Samen met zijn vrouw Gerlinde woont hij in de oecumenische leefgemeenschap Oudezijds 100 in Amsterdam. Hij is betrokken geweest bij verschillende missionaire projecten in de regio Amsterdam en deed onderzoek naar de verschillende leefstijlen en overtuigingen ten aanzien van geloof, spiritualiteit en kerk, en de betekenis van de kerkelijke traditie in onze cultuur.

Naast zijn missionaire werk bij ‘Hebron’ in de Spaarndammerbuurt is hij werkzaam voor IFES, als studentenwerker voor theologiestudenten.

Codewoord

COLUMN

V

ls columnist bij de IZB moet ik natuurlijk ook eens mijn licht laten schijnen over het nieuwe codewoord van deze missionaire organisatie. Dit woord der woorden, dat iedereen op de burelen der IZB als muziek in de oren moet

klinken, is discipelschap. Er zijn boeken verschenen, trajecten gestart en vanaf vandaag ook een heuse column. Allemaal om u het belang van de zaak duidelijk te maken.

Ik ben erg voor discipelschap. Als rechtgeaarde en rechtzinnige IZB-er ben ik blij met alles waar discipelschap voor staat. Voor beleidsstukken vind ik het ook een prima woord, maar naar mijn immer bescheiden mening hebben we voor de communicatie naar kerkgangers en niet-kerkgangers iets anders nodig.

Zoals een gemeentelid me ooit eens vertelde: ‘Na de Alpha-cursus werd ik uitgenodigd voor ‘iets over discipel-zijn’. Ik wilde wel verder met geloof en dus zei ik ja, maar ik wist niet eens wat een discipel was.’ Ik vermoed dat de meeste mensen van buiten de kerk geen idee hebben wat discipelschap is. Natuurlijk kunnen we dan zeggen dat mensen dat dan maar moeten leren. Het lijkt mij echter dat het helemaal in de geest van de Reformatie is om verstaanbaar te willen zijn. Maar ook afgezien daarvan lijkt het me buitengewoon handig om woorden te gebruiken die begrepen worden.

Niet alleen de verstaanbaarheid ‘naar buiten’ is in het geding, maar ook ‘naar binnen’ heeft het woord discipelschap z’n nadelen. Het klinkt voor veel christenen als iets voor gevorderden. Alsof je gradaties hebt in de kerk, te weten ‘gewone’ en ‘buitengewone’ christenen. Die buitengewone christenen mogen zichzelf dan ‘discipelen’ noemen. Dit misverstand helpt natuurlijk niet als je zoveel mogelijk christenen in Nederland wilt stimuleren om de navolging van Christus te gaan beoefenen.

Is er een alternatief? Volgens mij wel. Ik zou ervoor willen pleiten om het te hebben over ‘in het spoor van Jezus gaan’.

Dat maakt het concreter, want het is voor iedereen direct duidelijk dat het met je handel en je wandel te maken heeft.

Het maakt het begrijpelijker, want iedereen weet dan wel dat het met Jezus te maken heeft.

Het maakt de drempel lager om eraan te beginnen. Of je nu drie dagen christen bent, al dertien jaar gelovig bent of al 30 jaar kerkbanken zit te verslijten – iedereen kan vandaag nog een stap verder zetten in dat spoor van Jezus.

Het maakt het ook nog eens minder elitair. Mensen die aarzelen om zichzelf als discipel van Jezus te beschouwen, zullen het vast wel aandurven om te kijken of ze eens een stap verder kunnen komen in dat spoor van Jezus Christus.

Ten slotte, het kan meer mensen inspireren. De eerste reactie op het woord ‘discipelschap’ is vaak dat het toch wel moeilijk is. In het spoor van Jezus gaan, is iets wat we allemaal wel willen proberen. Toch?

Niels de Jong is missionair predikant te Rotterdam-Centrum www.noorderlichtrotterdam.nl

december 2014 • Tijding

07

450 jongeren, 20 campingpastors

gaan op weg…

De voorbereidingen voor het nieuwe Dabarseizoen 2015 zijn in volle gang.

Zo’n 450 jongeren en ruim 20 campingpastors zullen komende zomer één of twee weken de camping op gaan om in woord en daad te getuigen van het evangelie. Ook dit jaar zal een Dabarteam actief zijn in De Kinderwinkel, een uniek stadsproject in Den Haag.

Een belangrijk moment in de aanloop naar het zomerseizoen is het Dabar Ontmoetingsweekend. Tijdens deze bijeenkomst, een weekend in mei, kregen de deelnemende jongeren toerusting voor hun werk, door middel van bijbelstudies, workshops en teambuildingsactiviteiten. Ook vonden er ontmoetingen plaats tussen jongeren en ‘plaatselijke commissies’: vrijwilligers afkomstig uit verschillende kerken die het Dabarwerk in hun eigen omgeving ondersteunen.

Het weekend werd afgesloten met een uitzenddienst, waarbij ook leden uit de gemeenten vertegenwoordigd waren.

In de dienst stond een bijbelgedeelte uit het Johannesevangelie centraal (20:19-23), waarin Jezus na zijn opstanding verschijnt aan zijn leerlingen. ‘Vrede zij u!

Zoals de Vader Mij gezonden heeft, zend Ik ook u. En nadat Hij dit gezegd had, blies Hij op hen en zei tegen hen: Ontvang de Heilige Geest.’

08

Tijding • juni 2015

Met dezelfde woorden werden de Dabar-medewerkers uitgezonden om de vrede van God uit te dragen. Daarvoor werd het beeld van paardenbloemen gebruikt; die gele bloemen die na hun eerste bloeiperiode veranderen in een pluizenbol. De wind neemt de pluizen mee en op de plek waar ze terechtkomen kunnen nieuwe paardenbloemen opbloeien.

Zoals de wind de pluisjes verspreidt, zo blaast Jezus als het ware de Heilige Geest over de discipelen heen, zodat zij het zaad van het evangelie kunnen verspreiden in hun omgeving. Ook al zijn er veel verschillen tussen de Dabarjongeren en de discipelen uit de tijd van Jezus, toch worden we allen als onderdeel van Christus’ gemeente opgeroepen om op weg te gaan en te getuigen van Jezus.

Om datgene wat we van horen zeggen hebben, ons eigen geloof in Jezus, door te geven aan anderen.

Via zelfgemaakte paardenbloemen verbeeldden jongeren tijdens de uitzenddienst welke ‘pluisjes’ zij wilden

‘Vrede zij u! Zoals de Vader Mij gezonden heeft, zend Ik ook u. En nadat Hij dit gezegd had, blies Hij op hen en zei tegen hen: Ontvang de Heilige Geest.’

verspreiden naar de campinggasten: Gods liefde, aandacht, een luisterend oor, blijdschap e.d. (zie de foto).

Anderen noemden: geborgenheid, humor, Gods sponta-

Dat je tot zegen mag zijn en veel ‘vrede’ mag verspreiden, maar ook veel zegen mag ontvangen!

niteit, wonderen, rust, licht, hoop, bevrijding, waarheid, geloof, vertrouwen, verwondering, positiviteit, vrede, Gods genade, vriendelijkheid, interesse, gastvrijheid,

Dat jullie aanwezigheid mag meewerken aan de opbouw van Gods Koninkrijk.

openheid en vreugde.

Dat jullie als team mogen groeien in geloof, hoop en

Gemeenteleden en plaatselijke commissies schreven ondertussen hun gebeden voor de jongeren op. Een prachtig teken van betrokkenheid en verbondenheid.

Gebeden zoals:

liefde; dat je als teamlid mag genieten van het mooie werk en een zegen mag zijn voor anderen.

Vol vertrouwen aan de slag gaan in de wetenschap dat God door Zijn Geest hen zal leiden en gebruiken.

Dat je een lichtje mag zijn van de Heer. Hij gaat met je mee!

Dat ze ieder afzonderlijk met hun gave en als team laten zien hoe groot onze God is, en dat er plaats is voor ieder die in Hem gelooft. Ook dat ze de liefde van Jezus mogen uitstralen en dat ze als het ware de lieflijke geur van hem mogen verspreiden.

Wij bidden jullie toe dat het zaad van jullie in veel goede grond mag vallen.

Kelly de Hoop, landelijk coördinator Dabar

Dat het team Gods liefde mag ‘uitwaaien’ (Handelingen 1:8)

juni 2015 • Tijding

09

IZB-huistheoloog

Wim Dekker met emeritaat

Dr. Wim Dekker, de ‘huistheoloog’ van de IZB, neemt woensdag 1 juli afscheid, in verband met zijn emeritaat. In de afgelopen 17 jaar gaf hij op een inspirerende en uitdagende wijze zijn bijgedragen aan de bezinning op de missionaire vragen. In een gesprek ter gelegenheid van zijn terugtreden, concentreren we ons op een paar thema’s die hem na aan het hart liggen: de prediking, de kerk in de geseculariseerde samenleving en de toekomst van de IZB.

‘Wanneer de protestantse traditie zichzelf serieus neemt als traditie waarin het heilige wordt bemiddeld, dan dient de preek de oorspronkelijke plaats niet op te geven’,

als pleitbezorger van de preek. Dat heeft voor hem alles te maken met het werk bij een missionaire organisatie.

‘Fundamenteel voor het protestantisme is de heront­

schreef Wim in ‘Marginaal en missionair’. Als weinig anderen heeft hij zich in de afgelopen jaren opgeworpen

dekking dat God een sprekende God is. Dat verbindt de Reformatie met de profetische traditie in het jodendom.

De overtuiging dat God zelf het zwijgen heeft doorbroken, maakt dat ons geloof meer is dan zomaar een van de vele

Ankerplaatsen Uit blijk van dank en waardering voor zijn bijdrage aan de theologie, kreeg dr. Wim Dekker op 22 mei in Ermelo een bundel opstellen aangeboden onder de titel ‘Ankerplaatsen’. Negen theologen verkennen in deze publicatie ankerplaatsen, waar het geloof houvast vindt: de Bijbel, de preek, de kerk, de traditie, de ervaring, de discipelschap, de geschiedenis, de schepping en de rede.

Dr. Willem Maarten Dekker opent de bundel met een beschouwing over ankerplaatsen in het oeuvre van zijn vader. De andere auteurs zijn dr. Wessel ten Boom, dr. Gijsbert van den Brink, dr. Gerard den Hertog, dr. Hans de Knijff, mgr. Gerard de Korte, dr. Bert de Leede, dr. Arjan Plaisier, dr. Ciska Stark, en dr. Benno van den Toren. De bundel is uitgegeven bij Boeken­centrum, 141 pagina’s, € 16,90.

10

Tijding • juni 2015

religies. In de loop van de geschiedenis is de verbinding tussen het christelijk geloof en het hart van het jodendom zoek geraakt, door de ritualisering en de sacramenta­ lisering, zoals in de Rooms-Katholieke kerk. De kern van de Reformatie is juist dat we onszelf weer verstaan als een horende kerk, die zich onder dat Woord stelt en zo is aangelegd op vernieuwing en bevrijding.

In onze hedendaagse cultuur wordt al het bezig-zijn met God en geloof door de religiekritiek platgepraat: het is mooi als het je troost of levensvervulling biedt, maar meer is het ook niet. Het besef dat het méér zou kunnen zijn dan religie is weggezakt. Voor je het weet val je ook ten prooi aan zulke gedachten, als je bezig gaat met de vraag hoe kan onze kerk overleven: Hoe vinden we nieuwe vormen? Hoe kunnen we woorden vinden zodat mensen het geloof weer als relevant ervaren? De kerk kan dan zomaar ‘ons ding’ worden. Alsof er niet werkelijk een woord van de andere kant te verwachten zou zijn! Ook als je een fijne gemeente hebt, waar mensen troost en inspiratie vinden, kom je vroeg of laat voor de vragen te staan of dit nu iets van ons is, of dat het werkelijk

“Hoe kunnen we woorden vinden zodat mensen het geloof weer als relevant ervaren?”

leerdienst, gericht op onderwijs, is dat nog weer anders.

Vandaar dat ik er voor pleit om veel meer onderscheid te maken tussen de verschillende diensten. Als je naar een een antwoord is op een Stem die heeft geklonken.

Dit is een belangrijke theologische lijn, maar het is ook fundamenteel voor de crisis waarin religie in West-Europa is beland. Het besef dat de kerk leeft van Gods open­ baring is sinds de Verlichting verkruimeld. In onze cultuur

concert gaat, is het ook niet om het even wat er wordt uitgevoerd, je wilt weten waar je je op in kan stellen. De ochtenddienst zou dan zoveel mogelijk het karakter moeten hebben van de ‘verkondiging’ in zo’n Bijbelkring, de ontmoeting met de Levende. Om de gewenste

is het een waagstuk om te blijven geloven dat het moge­lijk is dat er werkelijk een ‘Stem van de overkant’ heeft geklonken en dat die ook vandaag nog in de

luisterhouding te bevorderen dient vanaf het eerste moment de goede toon te worden gezet: ‘We zijn bijeen om U te ontmoeten om te horen wat U tot ons te zeggen

verkondiging kan klinken, als het Hem behaagt dat te doen. Daarom bidden we in elke kerkdienst om de Geest,

hebt. We geloven dat de woorden uit de Bijbel herinneren aan uw spreken. Geef dat we uw stem horen, zoals ooit

dat die de teksten tot levend Woord voor ons maakt. Dat is het diepste motief om ons te blijven inzetten voor de prediking.

Samuël en Paulus en al die anderen.’ Dat is de basishouding, zowel voor de predikant – als tolk en getuige – als voor de gemeenteleden. Het geldt voor

Kleinschalig Als het gaat over de vorm van die verkondiging kan het roer wat mij betreft nog zeven keer om. Ik herinner me kleinschalige bijbelkringen waarin je de Schriften leest om samen te ontdekken wat God ons daardoor te zeggen heeft. Je bidt samen en na een stilte zegt iemand iets, een ander vult aan... Opeens kun je dan de ervaring opdoen dat je iets nieuw gegeven wordt, vanuit een geconcentreerde luisterhouding. ‘Spreek Here, uw knecht hoort.’ In zo’n kleine kring gebeurt dat misschien nog wel eerder dan in een preek, want daarbij moet je je als luisteraar ook concentreren op een betoog, met abstracties; er vallen doorgaans weinig stiltes, etc. In een

‘Daarom bidden we in elke kerkdienst om de Geest, dat die de teksten tot levend Woord voor ons maakt.’

beiden, maar het is mijn overtuiging dat het begint bij de predikant. Als die tijdens de voorbereiding de Stem heeft gehoord en tintelt van verlangen om vandaaruit te spreken, dan groeit ook het verlangen aan de kant van de hoorders. Er is zeker ook iets te zeggen over de hoor­ crisis, maar dat is goedkope domineespraat als voor­ gangers zelf weinig van de ontmoeting met de Levende weten te belichamen.

De lange monoloog van iemand op een kansel is maar één van de vele vormen van verkondiging. We zijn wat dat betreft behoorlijk traditioneel. De betogende, beschouwende prediking die gangbaar is geworden is lang niet de beste vorm om tot die ontvankelijke luisterhouding te komen. Het gaat om een gezamenlijke ontdekkingstocht van voorganger en hoorder om contact te krijgen met het Woord; dat geeft de preek van meet af aan een andere toon. Dat is het protestantisme op z’n best, als de vormen uitdrukking zijn van het besef dat God ook vandaag door het Woord spreekt. Dat kan op allerlei manieren, in een huisbezoek, in een gesprek tussen gemeenteleden onderling, in een kaart die je stuurt met een bijbeltekst.’

juni 2015 • Tijding

11

ook het verkeerde signaal af, als zou de kerk op haar eigen wijze met de bijbelse boodschap bezig kunnen zijn en dat missionair werk een heel ander register is.

Wat we met buitenstaanders communiceren kan geen ander verhaal zijn dan we in de kerk met elkaar delen.

En alle vragen van de afhakers, zoals bijvoorbeeld in het tv-programma ‘Adieu God’ (EO), leven ook in het hart van de kerk­gangers.’

Areopagus onderhoudt goede relaties met de verschillende theologische universiteiten, zoals de Protestantse Theologische Universiteit, de Theologische Universiteit Apeldoorn (CGK) en de Theologische Universiteit Kampen (GKV). ‘Er is erkenning over en weer. Areopagus pakt vragen op waar in de opleiding soms weinig aandacht voor is.

Areopagus

Tegelijk hebben wij de weten­schappelijke bezinning

Ruim tien jaar geleden waren Wim Dekker en

nodig, om geen clubje hobbyisten te worden. Ik ben blij dat het IZB-bestuur ervoor heeft gekozen om een

(toenmalig bestuurslid) Paul Visser de initiatiefnemers van Areo­pagus, het centrum voor contextuele en missionaire verkondiging. Het centrum biedt een toerustings­programma met cursussen, publicaties en studiedagen, waarin zowel de vorm als de inhoud van de prediking aan bod komt. Het is een van de weinige plekken in ons land waar de discussies over homiletiek (preekkunde) worden gevoerd.

‘Het is essentieel dat de missionaire vragen ook in het hart van de verkondiging aan de orde blijven komen.

Daar horen ze …. thuis. Ik zou er op tegen zijn als de IZB bij de bezinning de prediking buiten schot laat. Dat is slecht voor de verkondiging, maar je geeft daarmee

Oordeel In de afgelopen jaren heeft Wim de teloorgang van kerk en geloof in de West-Europese cultuur geduid als een ‘oordeel’. Dat is hem niet door iedereen in dank afgenomen. Maar wie er niet aan wil, kan ook de troost ervan ontlopen, zegt hij. ‘Je moet door een rouwproces heen, om te ontdekken wat je weer opnieuw geschonken (of gelaten) is. Zolang je de feiten niet eerlijk onder ogen ziet, blijf je aan de oppervlakte. Ik ontmoet nog teveel mensen die in een voortdurende fase van ontkenning leven, als het gaat om de secularisatie en de kerk­ verlating. Die weten dan nog wel een gemeente die aardig draait. Hoe zit het dan met je kinderen? Ja, die gaan niet meer naar de kerk, ‘maar verder staan ze heel positief in het leven’. Worden je kleinkinderen nog gedoopt? Eén nog wel… Ze grijpen elke strohalm aan om te beweren dat het nog wel meevalt.

De wetenschapper in mij kan ook in sociologische termen spreken over het opgaan, blinken en verzinken van het christendom. Niets is blijvend, elke beweging heeft zijn

12

Tijding • juni 2015

opvolger te benoemen die zich gespecialiseerd heeft in de homiletiek.’

In het verleden is weleens geopperd om Areopagus te verzelfstandigen, maar daar is Wim bepaald geen voorstander van. ‘Juist omdat predikanten al gauw de neiging hebben om de missionaire vragen, hoe boeiend en noodzakelijk ze die ook vinden, links te laten liggen. Daarom is Areopagus blijvend van eminent belang voor de IZB. Missionair werk is niet zomaar een kwestie van wat methodieken en nieuwe vormen, het raakt aan het hart van de verkondiging.

Die twee horen onlosmakelijk bij elkaar.’

eigen houdbaarheidsdatum. Nu is het christendom in Europa op zijn retour, etc. Historisch is het nog hard te maken ook. Maar dat is de immanente verklaring, het geseculariseerde verhaal waar we niet in moeten blijven steken. Want als we dat doen is het niet veel meer dan onze religie. Maar als het wérkelijk een verhaal is dat begon met een Stem van de andere kant, dan heeft God de hand in de ontwikkeling, óók in de neergang van het christendom in West-Europa.

Het is een misverstand als je het spreken over een ‘oordeel’ op één lijn zet met somberheid. Wat doe ik anders dan de lijnen uit de Bijbel doortrekken naar het heden? Als Israël in ballingschap gaat, met het verlies van het land en de tempel, blijkt dat tot ieders grote verrassing niet het einde van het verhaal. God geeft een nieuw begin. Dat geeft ons hoop. Maar je kunt de Psalmen en de Klaagliederen uit de Bijbel scheuren als je die verlieservaringen niet in verband brengt met God. Als die spiritualiteit ontbreekt, is ook de verrassing over het nieuwe wat ons geschonken wordt oppervlakkig. Je loopt

bovendien de kans dat je je verheugt over zaken die je wel aanspreken, maar die niet van God afkomstig zijn.

Daarom hoop ik dat de verlegenheid en de nood dieper zullen gaan dan we maar al te vaak zien. Veel te gauw schieten we weer in de conclusie dat het toch wel meevalt.

Het is me ook te gemakkelijk als vanuit de huidige situatie kritisch gedaan wordt over het verdwijnen van het corpus

‘Kleine verhalen, die we vooral aan elkaar moeten doorgeven, omdat het signalen zijn dat God zijn werk niet gestopt is.’

christianum, onder het mom van ‘Het Constantijnse

doorgeven, omdat het signalen zijn dat God zijn werk niet

tijdperk was ook niet alles…’. Nee, het tijdperk van David was ook niet alles, om van Salomo maar te zwijgen. Het

gestopt is. Veracht de dag van de kleine dingen niet…’

is oneerlijk en het getuigt ook van ondankbaarheid jegens het werk van God en zijn Geest als we zo neerbuigend

Vernieuwing

spreken over het feit dat de Europese cultuur zo door het

zal die zich moeten ontwikkelen, gezien de context van de kerk in de geseculariseerde cultuur?

christendom is gestempeld. Het was een ongelooflijke zegening.

Tot slot nog kort aandacht voor de IZB. In welke richting

Dekker: ‘Op dit moment vervullen we teveel verschillende rollen en lopen er veel processen door elkaar; we zijn

Ballingschap

zowel bij de advisering als bij de uitvoering betrokken.

Maar er is ook geen reden om te treuren alsof we zonder

Ik denk dat we ons moeten focussen op de vorming van

hoop zouden zijn. De ervaringen van Israël in de balling­ schap zijn in dit opzicht leerzaam. Omdat we daaruit leren

een geestelijke vernieuwingsbeweging, met identificatie­ figuren. Drie zaken zijn daarbij essentieel: een goede

dat het een ongedachte verrassing was, dat er daarna nog weer een nieuwe toekomst aanbrak. Op grond daarvan mogen we hopen en bidden dat God geeft dat de kerk in Europa verder mag gaan, zij het misschien in een andere gestalte.

theologie (wat is de kern, wat is ballast?) een spiritualiteit van ontvankelijkheid (bijbelstudie, gebed) en een uitvoeringspraktijk die daar nauw verband mee houdt.

Op dit moment is er te veel ‘los verkrijgbaar’, cursussen, materialen, etc. Ik denk dat we er goed aan doen om te komen tot een centrum waar mensen vanuit een gere­

Uit signalen die we van kerkenraden krijgen, concludeer ik dat we het triomfalisme voorbij zijn. Dat vind ik winst.

We kijken niet meer zo op andere delen van de kerk neer.

De verlegenheid maakt ons bescheiden. De houding van afhankelijkheid maakt ons meer ontvankelijk voor het onverwachte: een Alphacursus waar opeens 12 deel­ nemers zich voor aanmelden, een kinderclub die kan worden gestart, een belijdeniscatechese met 6 dope­ lingen. Kleine verhalen, die we vooral aan elkaar moeten

formeerde, bevindelijke, op-de-tijd-betrokken theologie en spiritualiteit inspiratie op kunnen doen om zich in te zetten in gemeenten. Het missionaire werk is daarvan dan de spin-off.’

Woensdagavond 1 juli neemt dr. Wim Dekker officieel afscheid tijdens een kerkdienst in ‘De Fontein’ in Nijkerk.

Aanvang: 19.00 uur.

‘Op de weg van de navolging kun je heel veel loslaten. Wat dat betekent voor de roeping van de kerk in de samenleving, voor de missionaire taak van de kerk, voor het sombere besef dat het geloof in West-Europa zo’n beetje uitsterft – daarover valt veel te lezen in Dekkers boek, dat vaak actueel is en ook tegendraads durft te zijn’, aldus Tjerk de Reus, in het Friesch Dagblad over de meest recente publicatie van Wim Dekker, ‘Tegendraads en bij de tijd; verder in het spoor van Bonhoeffer’.

Vier jaar na ‘Marginaal en missionair’ legt Dekker weer een actueel en prikkelend boek op tafel, de vrucht van veertig jaar bezig-zijn met teksten van Bonhoeffer. Een aanrader voor wie geestelijke inspiratie en theolo­gische vernieuwing zoekt. Het boek leent zich uitstekend voor studie- en gesprekskringen in de gemeente.

‘Tegendraads en bij de tijd’, is verschenen bij Boekencentrum, 208 pag. € 18,90.

juni 2015 • Tijding

13

BOEK HANDEL

Hoe een herder Psalm 23 ziet Phillip Keller 200 pag. ISBN 9789033800856

Online boeken bestellen doe je bij www.kameel.nl

€12,95

Er is een aanhoudende vraag naar deze klassieker, die al zes keer is herdrukt. De schrijver spreekt vanuit zijn ervaring als schaapherder. Hij woonde jarenlang tussen eenvoudige herders in Oost-Afrika en was zelf ook schapenfokker. Later beleefde Keller als predikant de waarden van deze psalm als herder samen met ‘zijn kudde’.

Deel van de opbrengst komt ten goede aan het IZB-werk Meesterwerk John Ortberg 304 pag. ISBN 9789033800825

Tegendraads en bij de tijd Wim Dekker

€18,90

208 pag.

ISBN 9789023928768 Ook zeventig jaar na zijn dood daagt Bonhoeffer kerk en christenheid uit de vraag te beantwoorden waar het ten diepste in het christelijk geloof om gaat.

Wat is folklore , wat is de harde kern, die in onze tijd opnieuw ontdekt moet worden? De vroegste belijdenis van de christelijke kerk luidt: Jezus is Heer. Rode draad in heel het werk van Bonhoeffer is de zoektocht naar de actuele gestalte van deze belijdenis. Hoe wordt Jezus opnieuw Heer van christenen, die feitelijk andere heren en machten dienen? Hoe wordt Jezus Heer van seculiere mensen, die op grond van hun mondigheid menen, dat geloven in God overbodig en hinderlijk is? Wim Dekker gebruikt steeds kernachtige citaten van Bonhoeffer om aan de hand daarvan eigen gedachten te ontwikkelen met het oog op de huidige context.

Tegendraads en bij de tijd.

‘Wat maakt jou tot wie je bent?’ en ‘Hoe kun je de persoon worden die God wil dat je wordt?’ In €19,95 Meesterwerk laat John Ortberg zien hoe je Gods bedoeling voor jouw leven kunt ontdekken. Het boek helpt je om gebrokenheid te herkennen, je identiteit te ontdekken en Gods aanwijzingen op te volgen. Het boek bevat veel praktijkvoorbeelden.

Vergeef ons Vader Andrew White 176 pag. ISBN 9789033800818 Als we op het journaal horen over de onthoofding van journalisten door IS, hoe moeten we daar dan op reageren? White, predikant in Bagdad, weet wat het is om vervolgd te worden. Zijn gemeente lijdt €16,95 onder vervolging en geweld. Hij heeft alle reden om boos of bang te zijn. Hij weet hoeveel moeite, energie en veerkracht het kost om vrede en verzoening na te streven. Maar hij weet ook dat onze opdracht als christen is om te vergeven en lief te hebben – wat het ons ook kost.

Aantal

Bestelbon

X 9789023928768 Tegendraads en bij de tijd Wim Dekker (€ 18,90) X 9789033800856 Hoe een herder Psalm 23 ziet Phillip Keller (€ 12,95) X 9789033800825 Meesterwerk John Ortberg (€ 19,95) X 9789033800818 Vergeef ons Vader Andrew White (€ 16,95)

Naam

Bestellen via www.kameel.nl of via het opsturen van deze bon naar Het Boekpunt Dorpsstraat 51 3881 BB Putten

Straat en huisnummer Postcode Woonplaats Telefoonnummer E-mailadres

Ja, ik ontvang graag de gratis digitale nieuwsbrief van Kameel.nl

Colofon 77e jaargang nr. 2 – juni 2015

GAST COLUMN

Het regent religie Als jongerenwerker en religieus trendwatcher is me één ding helder: het regent religie in de wereld van kinderen en jongeren. Ik voel me als

Corjan Matsinger is religieus trendwatcher en mede-eigenaar van Young & Holy een jonge organisatie die midden in de jongerenwereld staat en dat wat er in de samenleving aan religie is zichtbaar maakt. Hij is erop gebrand om bij jongeren het verlangen aan te wakkeren om God te leren kennen. Op de website www.youngholy.nl vind je elke dag ‘een relitrend’ met gespreksvragen voor ouders, docenten en jeugdwerkers.

Paulus die rondwandelt in de stad Athene en alle religieuze beelden in zich opneemt (Handelingen 17).

Peter (17): ‘Ik geloof niet in God, ik geloof in muziek en festivals.’

Floor (14): ‘Is dat Hamsa-handje een religieus teken? Oh, ik draag het omdat het geluk brengt.’

Marjo (15): ‘Helemaal gek worden die mensen die de charlie charlie challenge doen. Met dat soort dingen nooit spotten gewoon…’

Paul (22): ‘Ik draag graag t-shirts met een kruis erop. Horizontaal en verticaal horen bij elkaar. Het is een mooi symbool net zoals ying-yang.

Uiteindelijk draait alles om evenwicht, snap je?’

2015 zindert van spiritualiteit en religie: kinder-yoga, dromenvangers voor de babykamer, spirituele dancefeesten, mandala’s kleuren, geesten oproepen met de Charlie Charlie Challenge, doneren aan Serieus Request van 3FM of gamen in de onderwereld van Dante op je PlayStation. Religie is overal om ons heen.

Paulus raakt ‘geprikkeld in zijn geest’ bij het zien van alle (afgods) beelden. Maar hij kiest niet voor het opgeheven vingertje en hij kruipt

Tijding is een gratis kwartaaluitgave van de IZB – vereniging voor zending in Nederland en wordt toegezonden aan de leden.

IZB-lidmaatschap: aanmelden bij de IZB. De contributie is e 10,- per jaar. Opzegging lidmaatschap voor 1 november.

De IZB is een missionaire organisatie binnen de Protestantse Kerk in Nederland en stimuleert, adviseert en ondersteunt gemeenten en gemeenteleden in het evangelisatiewerk door middel van toerusting, materialen en missionaire werkers.

Bestuur ds. M.J. Tekelenburg, voorzitter ds. R.F. de Wit, secretaris A.P. van der Kooy, penningmeester dr. J. van den Born ds. M. van Dam mw. drs. Z.A. Jansen-Smit dr. H. de Leede ds. A. van Lingen mw. J.E. van Velzen-Vermaas ds. J. van Walsum Directie Dr. J.A. van den Berg, algemeen directeur Ing. J. de Groot, operationeel directeur

al helemaal niet weg in zijn eigen christelijke bubbel. Paulus luistert, vraagt en zoekt de kansen voor het geloofsgesprek. Zijn ogen glimmen en er verschijnt een lampje boven zijn hoofd bij het zien van het altaar voor de ‘onbekende God’.

Het verhaal van Paulus is actueler dan ooit. We leven met elkaar in de beeldcultuur ‘van Athene’. Hoe wandel jij rond? Hoe ‘Paulus-proof’ was jouw reactie op of houding ten opzichte van de Charlie Charlie Challenge? Wat kun je van hem leren op dit gebied? Welke kansen zie jij om het geloof te delen in jouw omgeving?

IZB Johan van Oldenbarneveltlaan 10 3818 HB Amersfoort tel.: 033-4611949 e-mail: info@izb.nl internet: www.izb.nl IBAN: NL26 RABO 0302 2061 91 BIC: RABONL2U Uw steun Steun de zending in Nederland door uw gebed, door uw IZBlidmaatschap of door een gift.

U kunt de IZB ook op laten nemen in uw testament. Graag willen we u helpen om dat te regelen. U kunt hiervoor vrijblijvend een afspraak maken via tel. 033-4611949 of info@izb.nl Redactie Sjaak van den Berg Koos van Noppen

‘Het verhaal van Paulus is actueler dan ooit.’

Foto’s Sjaak Boot (cover, 3, 4, 7) Dabar (8, 9) Barend Keijzer (2) Koos van Noppen (2, 5, 6, 10, 11, 12) Overname artikelen Overname van artikelen is toegestaan met bronvermelding.

juni 2015 • Tijding

15

Vrienden van Jezus Thaddeüs, ga je mee? Thaddeüs doet één oog open; hij zit hier zo lekker onder de boom voor zijn huis een dutje te doen.

Hij sluit zijn oog weer. ‘Wat moet je Bartholomeüs?’

‘Er is iemand die naar je vraagt.’

‘Ken ik hem?’

‘Nee, maar Hij wil je wel graag leren kennen.

Kom mee! Hij staat op je te wachten. Hij heet Jezus en komt uit Nazareth.’

Simon

Johannes

Filippus

Andreas

Jacobus

Petrus

met hem mee te gaan. Bartholomeüs wil dat wel, maar Thaddeüs moet er nog over

Matteüs

Kefas

Zebedeüs

nadenken. En nog meer mensen worden

Bartholomeüs

Levi

visser

vriendschap

zeloot

broer

Judas

twaalf

Thomas

Jezus begint, voordat hij alle mensen wil vertellen over God, met mensen te vragen

door Jezus gevraagd. Zoals Petrus en Johannes, dat waren vissers; ze lieten alles achter om Jezus achterna te gaan.

Bijzonder toch?

Vul de namen en woorden in en stuur de

U

oplossing mag je opsturen naar IZB, Johan van Oldenbarneveltlaan 10, 3818 HB Amersfoort of mail naar j.anker@izb.nl en je maakt kans op een prijs! Vermeld daarom je naam en adres.

T T

F

Succes!

P

Z

S F

A R S

De oplossing van de vorige puzzel had te maken met het jubileum dat we dit jaar vieren:

IZB 80 jaar.

Dit zijn de winnaars: Lisa van Halteren uit Bruchem, Aliene Boele uit Delfgauw, Bas Dijkgraaf uit Elspeet, Kevin Molenaar uit Vlissingen, Zhi Wen Huijsen uit Goes en Ilse de Jager uit Wilsum.

t zijn En di aars... nn de wi

S

R