Jaar van de Mijnen 2015 (M2015) by Jaar van de Mijnen 2015 (M2015)

Het Jaar van de Mijnen 2015

Het Jaar van de Mijnen 2015

impressie december 2014 - december 2015

Het Jaar van de Mijnen 2015

impressie december 2014 - december 2015 1

Colofon Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door alle partners van Stichting Jaar van de Mijnen 2015 en vooral ook alle activiteiten waarvan deze uitgave een impressie geeft. Voor een overzicht van de partners verwijzen wij naar het laatste hoofdstuk in deze impressie.

Samenstelling: Vormgeving: Foto’s:

Fabian de Kloe, Marc Bosch, Marc Jetten Amber Delahaye, Aline Ploeg Luc Lodder, Arnaud Nilwik, Philip Driessen, Emiel Peters, Marc Bosch, Stefan Koopmans, Fabian de Kloe, Johannes Timmermans, Marlise Steeman, René Bradwolff, Yvonne Silvertand, Pascal Moors, Ursula van de Wiel, Henry Peters, Branco Popovic, Eric van Muijen, Jos Spronck, Jo Pöttgens, Rik Engelgeer, Marcel Antonisse & diverse door organiserende partijen aangeleverde foto’s.

Social media-berichten: Artikelen:

Marc Bosch Dagblad De Limburger/Limburgs Dagblad, L1, De Volkskrant, NRC Handelsblad, NPO, VPRO-gids, Trouw, Aachener Nachrichten/Zeitung, Sander Kleikers, 1Lokaal, screenshots van diverse producties, Stichting Jaar van de Mijnen 2015. Andi Druk, Maastricht-Airport Stichting Jaar van de Mijnen 2015

Druk: Uitgever:

© Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Stichting Jaar van de Mijnen 2015. © Artikelen en foto’s: oorspronkelijke uitgevers en fotograven. Deze uitgave is met de grootste zorg samengesteld, de auteurs, redactie en uitgever zijn niet aansprakelijk voor onvolledige of onjuiste informatie. Met betrekking tot het beeldmateriaal heeft de uitgever alles in het werk gesteld om de beelden publicatierechten te respecteren, om bronnen te vermelden en betrokkenen te informeren, voor zover deze bij de uitgever bekend zijn. De redactie staat open voor kennisgeving van correcties en onjuistheden.

Voorwoord Voor u ligt een impressie van het Jaar van de Mijnen 2015 (M2015). Een themajaar, 50 jaar na de aankondiging van de sluiting van de Limburgse steenkolenmijnen in 1965 door minister Den Uyl. M2015 startte op 17 december 2014 met een groots vuurwerkspektakel en de theatervoorstelling “De Toespraak” van Toneelgroep Maastricht in het Parkstad Limburg Theater in Heerlen, op de plek waar Joop den Uyl de sluiting aankondigde. Wellicht vreemd om een sluiting met vuurwerk te herdenken, het Jaar van de Mijnen ging echter niet alleen over het verleden, maar vooral over het nu. Over het roemrijke mijnverleden waar Limburg letterlijk en figuurlijk de kachel van Nederland was, doordat de mijnbouw voor economische welvaart zorgde en Nederland van warmte voorzag. Over koempelmentaliteit, saamhorigheid, trots en multiculturaliteit; nog voordat het woord uitgevonden werd. Het Jaar van de Mijnen maakte ook de enorme transitie van de mijnstreek naar waar we nu staan zichtbaar. Een transitie die de Limburgers zelf realiseerden. Gedurende het jaar werd steeds duidelijker dat er een grote behoefte was om de mijnbouwperiode een plek te geven. Het jaar kenmerkte zich namelijk door een grote deelname met meer dan 350 initiatieven, gemaakt door zowel amateur- als professionele instellingen, verenigingen en kunstenaars van alle leeftijden. Daarnaast vonden tientallen boeken, publicaties en documentaires geïnspireerd door het Jaar van de Mijnen hun weg naar het publiek. Ook de regionale én landelijke pers omarmden het themajaar door aandacht te besteden aan de individuele activiteiten, of achtergrondverhalen te maken die duiding gaven aan de hele beweging. Teveel om allemaal op te nemen in deze impressie, die daarom helaas niet volledig kan zijn. Het is een dwarsdoorsnede die de breedte van het programma en de persaandacht weergeeft zonder een waardeoordeel te geven. Eenieder mag voor zichzelf bepalen wat zijn/haar moment(en) was/waren. Het was immers uw jaar. Een jaar dat gezorgd heeft voor een herwaardering van ons verleden en vooral voor een hernieuwd zelfbewustzijn. Dat maakt ons als stichting het meeste trots. Wij willen dan ook iedereen hartelijk bedanken die een bijdrage aan het jaar van de mijnen heeft geleverd, als organisator of deelnemer aan een activiteit, als bezoeker, als vrijwilliger, als partner, subsidiënt of sponsor. Allemaal hartelijk dank! Mocht u nog meer willen nagenieten, dan verwijzen we graag naar de website www.jaarvandemijnen.nl , de facebookpagina www.facebook.com/m2015jvdm en ons twitter-account www.twitter.com/M2015JvdM. Veel lees- en kijkplezier!

Namens Stichting Jaar van de Mijnen 2015, Marc Jetten

Het Jaar van de Mijnen is een initiatief van Gemeente Heerlen en werd mede mogelijk gemaakt door Provincie Limburg samen met 14 partnergemeenten en tal van maatschappelijke partners uit Nederland en de Euregio Maas-Rijn.

Inhoudsopgave December 2014, januari 2015, februari 2015

Maart 2015

April 2015

Mei 2015

Juni 2015

Juli 2015

Augustus 2015

108

September 2015

130

Oktober 2015

146

November 2015

168

December 2015

185

Interview gedeputeerde Ger Koopmans & SP-partijvoorzitter Ron Meyer

206

Interview directeur VVV Zuid-Limburg Anya Niewierra

208

Interview gouverneur Theo Bovens

210

Slotwoord wethouder Jordy Clemens

213

Initiatief & Organisatie

214

Partners

215

december 2014 januari 2015 februari 2015 vrijdag 5 december 2014 t/m zondag 28 juni 2015

And the winner is.... Barbara

Tentoonstelling

Het Domein

Sittard-Geleen

zondag 14 december 2014

Vertoning Bronsgroen en anders zwart

Film

Limburgs Museum

Venlo

woensdag 17 december 2014

Opening M2015 met vuurwerkspektakel

Evenement

Schouwburgplein

Heerlen

woensdag 17 december 2014

De Toespraak Toneelgroep Maastricht

Theater

Parkstad Limburg Theaters

Heerlen

woensdag 17 december 2014

Opening Jaar van de Mijnen 2015’ Marathon-uitzending L1 TV/Radio

TV, Radio

Zwartgoud / Klatergoud Femke Schaap

Tentoonstelling

SCHUNCK*

Heerlen

woensdag 17 december 2014 t/m zondag 1 februari 2015

donderdag 1 januari 2015 t/m vrijdag 16 januari 2015

Lancering kenniscentrum/ vraagbaak over de mijnen

Rijckheyt/Stadsarchief Sittard

Heerlen, Sittard-Geleen

zaterdag 3 januari 2015 t/m zaterdag 14 februari 2015

Knutselwedstrijd Ozze pungel vol sjpass

Heerlen centrum

Heerlen

donderdag 8 januari 2015 t/m maandag 12 januari 2015

Pride

Film

Filmhuis De Spiegel

Heerlen

vrijdag 9 januari 2015

Carboon. Witse nog, koempel...

Concert

Stadsschouwburg

Sittard-Geleen

dinsdag 13 januari 2015 t/m zondag 1 februari 2015

Vluchtige herinneringen, voorgoed gevangen in een nieuwe huid

Manifestatie

Sjtub-manifestatie

Kerkrade

woensdag 14 januari 2015

Mijn herinnering

Onderwijs

ABKM/Sevagram/ Sintermeertercollege

Heerlen

vrijdag 16 januari 2015

Carboon. Witse nog, koempel... (uitverkocht, extra voorstelling 18 december)

Concert

Parkstad Limburg Theaters

Heerlen

zaterdag 17 januari 2015

The cave connection

Film

Cannerberg

Kanne

zondag 18 januari 2015

Koempelmis Oranje Nassau I

Herdenking

Mijnwerkerskerk Sint Antonius van Padua

Heerlen

maandag 19 januari 2015

Internationale uitwisseling van oud-mijnwerkers

Ontmoeting, Onderzoek

Nederlands Mijnmuseum

Heerlen

maandag 19 januari 2015

Start lezingenreeks over mijnbouw

Lezingenreeks

Savelbergklooster

Heerlen

donderdag 22 januari 2015

Landelijke release Gluckauf

Film

Rotterdams Filmfestival

Rotterdam

zondag 25 januari 2015 t/m zondag 30 augustus 2015

Collectie Jef Diederen

Tentoonstelling

Museum van Bommel van Dam

Venlo

maandag 26 januari 2015

Limburgse première Gluckauf

Filmpremiere

JT Bioscoop

Kerkrade, Heerlen

donderdag 29 januari 2015

Gedichtendag

Poëzie, Voordracht

SHCL

Maastricht

vrijdag 30 januari 2015 t/m zondag 24 mei 2015

Aad de Haas: In de Mijnstreek

Tentoonstelling

SCHUNCK*

Heerlen

vrijdag 30 januari 2015 t/m zondag 24 mei 2015

Aad de Haas: Sociaal Rebel

Tentoonstelling

SCHUNCK*

Heerlen

vrijdag 30 januari 2015

Mijnbouw van Zuid-Limburg

Lezing

Natuurhistorisch Museum Maastricht

Maastricht

zaterdag 31 januari 2015

DMFF in Aachen met ingezonden films over Mijnsteenbergen

Film, Voordracht

Ludwig Forum

Aken

zondag 1 februari 2015 t/m

Scholierenprogramma Winkbülle

Onderwijs

Diverse

Heerlen

zondag 1 februari 2015

Hivernal Trail 2015

Sport

Wilhelminaberg

Landgraaf

zondag 1 februari 2015

Discussie over de transformatiekracht van kunst

Debat

POST

Kerkrade

maandag 2 februari 2015

Internationale uitwisseling van oud-mijnwerkers

Ontmoeting, Onderzoek

Blegny mine

Blegny

maandag 2 februari 2015 t/m dinsdag 3 februari 2015

Lezingreeks over mijnbouw in het Savelbergklooster

Savelbergklooster

Heerlen

donderdag 5 februari 2015

De ondraagelijke stugheid van etalagepoppen

Tentoonstelling

POST

Kerkrade

donderdag 5 februari 2015 t/m vrijdag 6 februari 2015 zaterdag 7 februari 2015 t/m zondag 8 februari 2015

Hinge gen Herrgod’s vot

Radio

Maastricht

Hacking Heritage

Onderzoek, Onderwijs

Continium Discovery Experience

Maastricht

zaterdag 7 februari 2015 t/m vrijdag 13 februari 2015

NPO doc themaweek: Het zwarte goud

maandag 9 februari 2015 woensdag 11 februari 2015 t/m

Ondernemen in de steenkolenmijnbouw i.s.m. COOL

zondag 15 februari 2015

Beeld voor Beeld Festival

Film

EYE-museum

Amsterdam

zaterdag 14 februari 2015 t/m zondag 7 juni 2015

Exploring the landscape 2: Silica door Frank Bruggeman

Tentoonstelling

SCHUNCK*

Heerlen

zondag 15 februari 2015

Groeëte Heëlesje optoch

Evenement

Centrum

Heerlen

zondag 15 februari 2015

Koempelmis Oranje Nassau II

Herdenking

Mijnwerkerskerk Sint Antonius van Padua

Heerlen

zaterdag 21 februari 2015

Tien torens diep aflv. 1

zondag 22 februari 2015

Fotografie: Bergen van Steen

Tour, Tentoonstelling

KuS

Heerlen

maandag 23 februari 2015 t/m dinsdag 24 februari 2015

Lezingreeks over mijnbouw in het Savelbergklooster

Savelbergklooster

Heerlen

maandag 23 februari 2015 t/m zondag 1 maart 2015

Dutch Mountain Film Festival

Film, Evenement

Parkstad Limburg Theaters

Heerlen

donderdag 26 februari 2015 t/m donderdag 12 maart 2015

Mijnen en Koempels: een Limburgse way of life

Cursus

SCHUNCK*

Heerlen

donderdag 26 februari 2015

De geur van kolen - Leeskring

Cursus, Ontmoeting

Schacht Nulland

Kerkrade

zaterdag 28 februari 2015

Mijnen-expo

Expositie

Sigarenhandel Eduard Dekkers

Heerlen

zaterdag 28 februari 2015

DMFF Dutch Mountain Film Festival

Film

zaterdag 28 februari 2015

Tien torens diep aflv. 2

NPO

Opening Opening Jaar Jaar vanvan de de Mijnen Mijnen 2015 17 december 17 december 2014 2014

Vuurwerk opening Jaar van de Mijnen 2015, foto's: Philip Driesen, Luc Lodder

De Toespraak, openingsvoorstelling Jaar van de Mijnen 2015 17 december 2014

Den Uyl (Jaap Spijkers) in de stadsschouwburg van Heerlen bijna 50 jaar later, in d’r pluche van de schouwburg (De Toespraak, regie Servé Hermans, idee Wiel Beijer )

Eurocommissaris Frans Timmermans blikt vooruit naar 2065 honderd jaar na Den Uyl, foto’s: Philip Driesen

De Toespraak, Toneelgroep Maastricht, openingsvoorstelling Jaar van de Mijnen 2015 9

Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 18 december 2014

Opening Jaar van de Mijnen 2015 17 december 2014

JAAR VAN DE MIJNEN

Vice-voorzitter Frans Timmermans van de Europese Commissie, Heerlenaar en sinds deze week politicus van het jaar, sprak gisteren in het theater in Heerlen. Na Joop den Uyl (acteur Jaap Spijkers), die nog een keer de sluiting van de Limburgse mijnen aankondigde, sprak Timmermans in de theatervoorstelling ‘De Toespraak’ over verleden, heden en toekomst van zijn mijnstreek. Een iets ingekorte versie van die toespraak.

Samenleving gebaseerd op politieke constructie

e schrijven 22 december 1964. Bijna precies 50 jaar geleden. Onder onze voeten, diep in de ON I, stort een gang in. Een groep mijnwerkers in die gang springt snel opzij. Eén van hen is niet snel genoeg, hij wordt bedolven. Zijn naam is Harry Erven, hij is zes weken eerder getrouwd met mijn tante Ans. Onder de kerstboom, in de Kristalstraat, liggen de pakjes al klaar. Voor kerstavond en ook voor oudejaarsavond, want dan zou Harry zijn 23ste verjaardag vieren. Was hij op tijd de goede kant op gesprongen, zou hij nu misschien met kinderen en kleinkinderen zijn 73ste verjaardag gaan vieren. Hij zal altijd 22 blijven. Zomaar een verhaal van een Heerlense familie. Voor ons, vijftig jaar geleden, was de koel, net als de kerk, overal. Een leven zonder koel (en zonder kerk) was toen voor velen letterlijk ondenkbaar. Mijn beide opa’s waren mijnwerkers. Mijn moeder werkte als typiste bij de Textielindustrie Mijnstreek, die de koel als belangrijkste klant had. Mijn tantes waren met mijnwerkers getrouwd, mijn vader kreeg het op de OVS benauwd bij zijn eerste bezoek aan de proefmijn en koos de route van de krijgsmacht om niet naar de koel te hoeven. Zijn oudste broer had als twaalfjarige al die andere, overbekende route naar elders gevonden, via het kleinseminarie.

„ Besluit Joop den Uyl staat nog recht overeind.

Herinneringen zijn bedrieglijk, want ons geheugen werkt selectief. Maar als ik terugdenk aan mijn kinderjaren, alle vakanties waren bij familie in Heerlen, was de koel ook visueel overal. Bij opa en oma op de Huskesweg, aan de voet van de steenberg, zo dicht op de koeltorens dat je ze bijna aan kon raken. Bij tante Ans in de Kristalstraat, ’s avonds gefascineerd kijken naar de ringen van rode lampen om de schoorstenen Lange Jan en Lange Lies van de mijn. In de stad, op de markt, de eindeloze treinen op het rangeerterrein, het lawaai van de mijnlift, de fluit bij sjiecht. De bussen met mijnwerkers, mijnwerkers op de fiets, ’s zondags na de mis bij de doeven, in het café of langs het voetbalveld. Nostalgie is als wijn: gezond mits met mate genuttigd. Een paar glazen maakt blij en warm, te veel en je raakt de weg kwijt en blijft met een kater zitten. Het heeft mij altijd gefascineerd hoe wij met de mijnsluiting zijn omgegaan. Historici zullen zeggen dat het een hele korte periode was, van de mijnen. Een mensenleven lang. Ze kwamen aan het begin van de eeuw, nog geen drie kwart eeuw later waren ze weer weg. We gingen van groen naar zwart en weer terug, althans dat leek de aanname. Velen wilden ook graag het mijnverleden achter zich laten, mijn opa zei regelmatig, als hij weer eens naar adem moest happen bij slecht weer, dat hij zich niet alleen de kameraadschap herinnerde, maar ook de angst, zeker in december, voor weer een mijnongeluk. Vergeten en opnieuw beginnen, zo leek het parool. Vijftig jaar later stellen we vast dat we nog steeds de wens hebben opnieuw te beginnen, maar dat we niet willen vergeten, dat we ons juist willen herinneren, niet op basis van o zo verleide-

lijke valse nostalgie, maar omdat een onderbouwde herinnering kan helpen onze huidige en toekomstige uitdagingen in een veel completer perspectief te plaatsen. Want wie niet goed weet waar hij vandaan komt, zal altijd moeite hebben een pad naar de toekomst uit te stippelen. Laat ik vandaag proberen op basis van ons verleden een paar gedachten over onze toekomst te formuleren. De consensus, vijftig jaar geleden, was dat de mijnsluiting onontkoombaar was. Dat staat ook vandaag nog recht overeind. Europese landen die langer over de sluiting hebben gedaan, hebben daarvoor vaak een veel hogere prijs betaald, zowel sociaal als financieel. Nationale en provinciale bestuurders voelden een grote verantwoordelijkheid voor de transformatie van de economische monocultuur die de mijnstreek domineerde en hebben, op basis van een zeer brede politieke en maatschappelijke consensus, de hand aan de ploeg geslagen. Achteraf kunnen we wel een aantal tekortkomingen in de benadering identificeren. En daarvan kunnen we weer leren voor de toekomst. Ik zei al dat koel en kerk alomtegenwoordig waren. Ze waren ook zeer zorgzaam, om niet te zeggen paternalistisch. Veel keuzen werden de mijnwerkers, beambten en toeleverende bedrijven, zelfs veel overheidsinstanties, uit handen genomen. ‘De hoge heren daarboven’ was en bleef een gevleugelde uitdrukking. Een haast mythische groep mensen waarvan eerst veel te veel en later helemaal niets meer werd verwacht. Ook dat zal voor velen hier herkenbaar zijn: thuis werd er hard gescholden op de bazen, op straat en in de kerk gingen hoed en pet af voor diezelfde mensen. Eerste les: trek je eigen plan, als dat een goed plan is, komt de buitenwereld vanzelf op je af. En als je ergens mee zit, leg het op tafel, wie weet valt erover te praten. We moeten ons ontdoen van de laatste fantoompijn der patronage die nog maar al te vaak een verlammende uitwerking heeft op het eigen initiatief van mensen in onze regio. Bij het zoeken naar nieuw werk voor mijnwerkers is de benadering veel te weinig ‘holistisch’ geweest. In de visie van de beleidsmakers was de mijnstreek een blokkendoos waar een paar blokken uit werden gehaald, dus ging men op zoek naar gelijkvormige blokken om de gaten te vullen. Die benadering schoot tekort, want de hele blokkendoos werd uit elkaar getrokken. In de eerste plaats probeerde men industrie vooral door vergelijkbare industrie te vervangen, in een tijd dat de hele industrie een fundamentele transformatie onderging. Er was geld voor, dus kwam er niet-levensvatbare industrie op de subsidies af. Met als enig gevolg dat het einde van die industrie een aantal jaren werd uitgesteld, belastinggeld werd verspild en de mijnstreek werd blij gemaakt met een al snel morsdode mus. Ook was er bijna alleen aandacht voor vervangende werkgelegenheid voor de 45.000 mensen die in 1965 nog in de mijn werkten, niet voor de ruim 30.000 mensen die werkten bij toeleverende bedrijven die zonder de mijnen niet levensvatbaar waren. Successen waren er ook, met name bij de komst van overheidsdiensten en een aantal grote, wel levensvatbare bedrijven, zoals DAF/NedCar en de nieuwe opzet van DSM.

Bij de opstelling van plannen, zo lijkt het, is te weinig rekening gehouden met externe ontwikkelingen. De mijnsluiting leidde niet alleen tot een toevloed van voormalige mijnwerkers op de arbeidsmarkt, maar viel samen met de komst van een grote golf babyboomers op diezelfde arbeidsmarkt. Daar werd geen rekening mee gehouden. Mijn conclusie: wees open en eerlijk over toekomstige ontwikkelingen, zoals demografische en (wereld)economische en neem deze ontwikkelingen altijd mee in je plannen. Doe je dat niet, dan kom je jezelf altijd weer tegen. Er is ook nauwelijks aandacht geweest voor het feit dat de gehele maatschappelijke structuur van de mijnstreek met koel (en kerk) samenhing. De mijnsluiting viel samen met een razendsnelle ontzuiling, ontkerkelijking en individualisering. Een zegen voor persoonlijke vrijheden, een zegen voor de ontwikkeling van het individu, een zeer, zeer grote en volkomen onderschatte uitdaging voor de gehele maatschappelijke, culturele, educatieve en politieke infrastructuur van de mijnstreek. Ik weet zeker dat de Internationale Bau Ausstellung (IBA) Parkstad onder leiding van curator Jo Coenen niet alleen dit essentiële substraat van onze regio weer in het daglicht zal brengen, maar op basis daarvan ook de fysieke en maatschappelijke infrastructuur van de mijnstreek een kwantitatieve sprong voorwaarts zal laten nemen. Het is inmiddels politiek volkomen incorrect om te beweren dat de samenleving maakbaar is. Maar wie met aandacht naar de geschiedenis van de mijnstreek kijkt, zal zien dat de samenleving hier in feite gebaseerd is op een politieke constructie die in essentie tot vandaag is blijven bestaan. De mijnstreek is gemaakt en wel door koel en kerk, met in een absolute glansrol de briljante mgr Poels, die als een van de zeer weinige prelaten had begrepen dat je socialisten alleen maar in toom kan houden als je hun agenda overneemt en daadwerkelijk de arbeids- en leefomstandigheden van mijnwerkers verbetert. Ondanks de herindeling van Wiegel uit begin jaren tachtig van de vorige eeuw, is de politieke en bestuurlijke opzet van de mijnstreek nog steeds gebaseerd op de ‘social engineering’ gedachte van Poels, met kleine kernen met een eigen kerk, school, harmonie en voetbalclub. Uitermate geschikt voor patronage door koel en kerk, uitermate geschikt om dichter op de noden van de bevolking te zitten, zeer ongeschikt om in een groter geheel een vuist voor de regio te maken. Daarom werd de regie bij de transformatie na de mijnsluiting ook overgenomen door het Rijk en met name door de provincie. Daarom werden ook geheel Zuid- en Midden-Limburg tot getroffen gebied verklaard, tot en met Roermond. Vandaar ook de verzuchting van oud-senator Nic. Tummers dat Heerlen is platgebombardeerd en Maastricht vervolgens weer is opgebouwd. Het is een gewetensvraag aan de bestuurders van vandaag: nemen jullie niet te snel de gedachte over dat de huidige bestuurlijke indeling organisch tot stand is gekomen en dus per definitie het beste de wensen van de bevolking weerspiegelt? Hebben jullie de juiste balans gevonden tussen enerzijds dicht op de wensen van de mensen te

Fran

Opening Jaar van de Mijnen 2015 17 december 2014

JAAR VAN

DE MIJNEN

zitten en anderzijds voldoende bestuurlijke massa te mobiliseren om buiten de regio voor de regio een vuist te maken? Hier zijn geen makkelijke antwoorden te geven, al denk ik dat de vraag open benaderen al een begin van een antwoord zou kunnen zijn. Een van de meest opvallende tekortkomingen van alle strategieën in de periode tussen 1965 en de eeuwwisseling is toch wel de algehele afwezigheid van een grensoverschrijdend perspectief. Europa komt in de plannen pas om de hoek kijken als men denkt te kunnen gaan scheppen uit Brusselse vleespotten. Daar zijn middelen beschikbaar voor mijnsluitingsgebieden en Limburg weet toegang te krijgen tot die middelen. Zonder daarbij serieus werk te maken van een herstructurering die van het nadeel van de grensligging een voordeel weet te maken. Pas heel recent is onder leiding van met name Theo Bovens, Paul Depla, Onno Hoes en Sjraar Cox doorgeschakeld van het alleen maar proberen op te lossen van problemen aan de grens naar een meer complete en toekomstgerichte visie op onze positie in het hart van de meest veelbelovende nexus van industrie, technologie, wetenschap en dienstverlening op het Europese continent.

Weinig zaken boeien mij meer dan de opkomst, bloei en ondergang van de mijnindustrie in Limburg. Het gaat over mijn familie, mijn dierbaren, over mensen wier genen ik draag, wier samenleving mij heeft gevormd, wier nalatenschap een opdracht in zich bergt. Maar het gaat ook over het aanpassingsvermogen van mensen, van samenlevingen, van Nederland, van Europa. Een aanpassingsvermogen dat wij steeds onderschatten, maar dat ons altijd sterker heeft gemaakt. En een aanpassingsvermogen dat ook de komende jaren op de proef zal worden gesteld. De economie verandert, spectaculaire groei behoort tot het verleden, maar kansen zijn er nog genoeg. Het is mijn stellige overtuiging dat de economie van morgen gebaseerd zal zijn op synergie tussen industrie, dienstverlening, wetenschap, infrastructuur - in toenemende mate digitale infrastructuur - ondersteund door excellent onderwijs en een dienstverlenende overheid. Wie erin slaagt die synergie tot stand te brengen, zal succes oogsten. Nergens in Europa ligt dat succes meer voor het oprapen dan in de regio die grof gezegd de Benelux en NRW omvat. Wij staan vandaag in het hart van die regio. Poets de grenzen weg, en dat hart kan heel Europa van zuurstof voorzien. Zuurstof. De versteende longen van mijn opa konden aan het einde van zijn leven geen zuurstof meer opnemen. Hij was daarover niet bitter, wel over de mijnarts die beweerde dat het door het roken kwam, maar dit terzijde. Hij was daarover niet bitter omdat hij wist dat hij met zijn harde werken zijn dochter en zijn kleinzonen een kans had gegeven die hijzelf nooit had gehad. Wij eren hem en zijn koempels niet door te zwelgen in nostalgie, maar door ons rekenschap te geven van hun nalatenschap en in deze een opdracht te zien onze mijnstreek beter en sterker aan onze kinderen en kleinkinderen door te geven.

Frans Timmermans spreekt na ‘Joop den Uyl’ (acteur Jaap Spijkers) de zaal in Heerlen toe.

foto Bas Quaedvlieg

FRANS TIMMERMANS

© Copyright 2013 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Opening Jaar van de Mijnen 2015 17 december 2014 uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 18 december 2014

VOORSTELLING ! Herbeleving in het Parkstad Limburg Theater ! Officiële aftrap Jaar van de Mijnen in Heerlen

Achtbaan tussen lach en traan In het Parkstad Limburg Theater herleefden gisteren bezoekers de roerige jaren zestig. Het werd een avond die veel mijnwerkers warmte bood na jaren van kilte. „Dit is prachtig. Zo mooi.”

JAAR VAN

DE MIJNEN door Stefan Gillissen

lfons is een twintiger vol hoop en dromen. Een koempel die zich naar het licht werkt, van de krappe pijler naar een baan bovengronds. Het leven lijkt eenzelfde opwaartse lijn te hebben. Tot Joop den Uyl komt met wat De Toespraak mag heten. De oude koempel heeft 2014 niet foto Bas Quaedvlieg mogen halen. Hij is in het Heerlen- De Toespraak, een voorstelling door Toneelgroep Maastricht: Joop den Uyl (Jaap Spijkers) spreekt het publiek toe in Heerlen. se Parkstad Limburg Theater de vermoet oprakelen. Of ze zeggen dat loren stem, maar de ruimte is zwan- „Geen mijnsluiting zonder redelijk oplichten en het lied Glück Auf voorbeeld. „De mijnen staan een iedereen de koempels nooit heeft ger van zijn aanwezigheid. Duizen- perspectief op ander werk”, is de klinkt. Als dodelijke ongevallen in jaar lang in de schijnwerpers. Dat zien staan en nu ineens van alles te biedt veel kansen. Bijvoorbeeld om den geesten uit het mijnverleden de mijnen worden besproken. Of stelling van de PvdA-minister. Het doen is. Maar ik vind dit ook fantas- de ontwikkeling van het museum vullen de zaal, worden één met het levert bijna vijftig jaar later nóg ge- als een lied van Giuseppe Verdi de heden. Dat laatste maakt een voor- mompel en gemor op. ‘Perspectief ruimte vult. Dan wrijft de koempel tisch. Het is mooi dat we niet verge- in Heerlen op gang te houden.” stelling die gisteren de aftrap was plots over zijn knieën, krabt hij aan ten. Het is toch goed dat we ons bij- Wellicht is het zien van mogelijkwas het enige dat sommigen hadvoor het Jaar van de Mijnen extra de oren of biedt hij emoties op an- zondere culturele erfgoed niet verden. Leg eens perspectief op een heden wel het belangrijkste aan het loren laten gaan?”, zegt de Simpelindrukwekkend. dere manieren het hoofd. witte boterham. Wat heb je dan? themajaar 2015. Dat moet volgens veldenaar. Allerlei facetten uit de geschiedenis Nog steeds droog brood.’ De avond in Parkstad Limburg de initiatiefnemers ruimte bieden laat Toneelgroep Maastricht op de Theater is een achtbaan tussen lach Hij is niet de enige die er zo over Het valt sommige koempels zwaar voor viering van het verleden maar planken in Heerlen voorbijkomen, en traan. Sowieso is dat van toepas- denkt. Voor veel oud-mijnwerkers dat een halve eeuw na de jobstijook voor het investeren in een is het Jaar van de Mijnen dé kans maar vooral die ene dag in decemsing op het Jaar van de Mijnen, ding een toneelstuk wordt opgemooie toekomst. ber 1965. Joop den Uyl, minister leert een gesprek met oud-mijnwer- om een einde te maken aan wrevel Trots op de Mijnstreek is een van voerd. Niet zozeer vanwege het en woede. Om de blik op de toevan Economische Zaken, buigt zich spel, maar vanwege de herinnerinde sleutelwoorden. In het Jaar van ker Martin Herbergs. ©dan Copyright 2013 over Dagblad De Limburger /gen Limburgs Dagblad. komst te richten. in Heerlen de toekomst de Mijnen wordt niet vergeten wie „Het is een dubbel gevoel. Er zijn die opborrelen. van Zuid-Limburg kolenwinHet auteursrecht, ook als tende aanzien van artikel 15 AW, wordt Bijvoorbeeld als uit het duister van collega’s die vinden dat je het verle- Harrie de Loo, oud-koempel en vrij- de grondlaag voor dat mooie gewilliger bij het mijnmuseum, bijning eindigt. den met rust moet laten. Niet meer bied heeft gelegd. de coulissen mijnwerkerslampen uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 18 december 2014

Koempels

Veel oud-koempels woonden gisteren in het Parkstad Limburg Theater in Heerlen de theatervoorstelling - en ook de vuurwerkshow die daarop volgde - bij waarmee het Jaar van de Mijnen officieel is geopend, vijftig jaar nadat toenmalig minister van Economische Zaken Joop den Uyl de sluiting van de mijnen aankondigde. De voorstelling ‘De Toespraak’ die twee keer werd opgevoerd is een initiatief van deze krant in samenwerking met L1, Toneelgroep Maastricht en Parkstad Limburg Theaters. Zie ook pagina’s B1 en B2/3

foto Bas Quaedvlieg

Opening Opening Jaar Jaar vanvan de de Mijnen Mijnen 2015 17 december 17 december 2014 2014 *

Carboon december 2014 t/m december 2015

Première reünieconcert Carboon in Schouwburg De Domijnen (Sittard) , foto’s: Emiel Peters, Luc Lodder

Reünieconcertreeks Carboon in Parkstad Limburg Theaters, RABOzaal in Theater Heerlen, Hanenhof Geleen, Schouwburg Sittard, foto’s: Luc Lodder

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Carboon december 2014 t/m december 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 02 november 2015

RECENSIE

Carboon tijdens het optreden in Heerlen. Op het diascherm is de in 2007 overleden zanger Jean Innemee te zien.

foto Luc Lodder

Optreden Carboon zorgt voor één brok sentiment

et kan verkeren. Op de historische plek in de schouwburg van Heerlen waar bijna vijftig jaar geleden minister van Economische Zaken Joop den Uyl de sluiting van de mijnen aankondigde, begon vrijdagavond de zegetocht van Carboon. De gelegenheidsformatie die in 1976 uit het niets een gouden plaat kreeg voor het album Witste nog koempel...

dammer Joep Pelt weer gevonden. En Limburg heeft de band opnieuw in de armen gesloten. Carboon krijgt veertig jaar na het verschijnen van Witste nog koempel... alsnog het verdiende applaus. En dat is volkomen terecht. Spreekstalmeester Jan Hendriks - schrijver van alle Carboonteksten - kondigt de bandleden aan als de ‘Mick Jaggers van de koempelpop’. Hij zit er niet ver naast. De mannen zijn allemaal al enigszins op leeftijd, maar Carboon brak destijds als eerste suc- dat is aan hun muzikale kwaliteicesvolle dialectgroep in Nederland ten totaal niet te merken. Carboon met zijn liedjes een lans voor het XL - voor de gelegenheid aangelief en leed van de Limburgse mijn- vuld met een sectie blazers - trakwerkers. Binnen de kortste keren teert de uitverkochte zaal op één vonden meer dan vijftigduizend brok sentiment. Een muzikaal doexemplaren van de langspeler hun cument dat behoort tot de parels weg naar de huiskamers. Optreden van de Limburgse culturele geschiedeed de band bestaande uit Henk denis. Met Hendriks als de man die Steijvers, de overleden Jean Innehet mijnwerkersverleden op een mee - zijn plek is inmiddels ingeno- plezierige manier aan elkaar praat. men door broer René Ben Erkens Hij vertelt over het uulke (Den Uyl, © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. en Conny Peters In het Jaar red.) die vijftigwordt jaar geleden in HeerHet auteursrecht, ooknooit. ten aanzien van artikel 15 AW, van de Mijnen hebben ze elkaar op len zijn ei kwam leggen waaruit uitdrukkelijk Maandag, november 2015 initiatiefvoorbehouden. van de Heerlense Amster- 02een dooie mus geboren werd. Of

THEATERCONCERT ★★★★★ Gezien: Carboon XL - theaterconcert Waar: Parkstad Limburg Theaters Heerlen (30-10) Nog te zien in: Heerlen (16-12, 17-12 en 18-12) de een of andere blutskeutel die op het idee kwam om de naam Oostelijke Mijnstreek te veranderen in Parkstad. Carboon heeft het plaatsucces van halverwege jaren zeventig nooit financieel willen uitbuiten met optredens. Dat de groep in 2015 toch op het podium staat is alleen maar te waarderen. Het is de hang naar nostalgie bij generatiegenoten van de band, maar ook jongeren krijgen nu de gelegenheid om kennis te maken met het erfgoed van Carboon. Het resultaat: zeven uitver-

kochte concerten en bijna zesduizend bezoekers. Die worden getrakteerd op het bekende oeuvre: Leef is mie land - volgens Hendriks door Rowwen Hèze-zanger Jack Poels bestempeld als het alternatieve Limburgs volkslied - Beambtezjweet, Bottere - met Steijvers’ zoon Rim als gastzanger - en het melancholieke Koempel Sjeng, fraai vertolkt door Ben Erkens. Emotie in de zaal. Het levert hem een staande ovatie op. Fanfare De Maasoever uit Roosteren maakt het feest compleet door het lied De Koelharmonie met vrolijke klanken te ondersteunen. In het enthousiasme van het succes - gisteravond stond de groep in een eveneens uitverkochte Geleense Hanenhof - gaan stemmen op om de reünie van Carboon vaker te herhalen. Geen verkeerde gedachte. Het zou niet gek zijn als de groep een keer per jaar bij elkaar komt om op de treden. De mijnen zijn dicht, het zwarte goud verdwenen, maar de muziek is tijdloos. PETER VAN DE BERG

Koempelrepertoire opnieuw als een zoet broodje over de toonbank Met de revival van Carboon is ook de belangstelling voor het repertoire van de band opnieuw aangewakkerd. De eerste duizend exemplaren van de ‘Carboon Doeës’ - een muziekbox met cd’s en dvd’s van de band - waren in enkele dagen uitverkocht. Initatiefnemer Joep Pelt stelt de fans echter gerust: nieuwe exemplaren zijn al in de maak. Stichting Mama’s Pride uit Geleen heeft gisteren tijdens het

Carboon-concert in de Geleense Hanenhof het album Mijn Carboon uitgebracht. Talentvolle Limburgse acts hebben geslaagde eigen bewerkingen gemaakt van de nummers van Carboon. Zoals Jick Munro & The Amazing Laserbeams die Beamtezjweet voor hun rekening nemen. „Carboon is een begrip in de Limburgse muziekwereld. Dit is een fraai eerbetoon. Mijn opa heeft in de mijn gewerkt. Daardoor was ik al bekend met de

liedjes”, zegt zanger Guyon Waltmans. „De teksten geven een goed beeld van de cultuurschok die de sluiting van de mijnen destijds heeft veroorzaakt.” Ook Rim Steijvers - zoon van Carboon- en Janse Bagge Bend-zanger Henk Steijvers levert een bijdrage. „Ik vind het belangrijk dat muzikanten van mijn generatie het repertoire van Carboon oppakken. Ik sta echt te kijken wat de reünie bij het publiek teweeg brengt. Om-

dat Carboon nooit heeft opgetreden, heeft er rond de band altijd iets mystieks gehangen. Ik denk dat het boek nu op een mooie manier gesloten kan worden. Er bestaan wel nog plannen om met de muzikanten die op Mijn Carboon te horen zijn een concert in een poppodium te doen. Ben ik zeker voor te vinden.” Meer informatie over de verkoop van het album Mijn Carboon staat op de website www.mamaspride.nl.

© Copyright 2013 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Carboon december 2014 t/m december 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 08 januari 2015

REÜNIE CARBOON

Oude glorie met Carboon

Carboon repeteert in Geleen. Links van voor naar achter: René Innemee - als vervanger van zijn overleden broer Jean - Henk Steijvers en Ben Erkens. Op toetsen Conny Peters (rechts). Inzetje links: tekstschrijver Jan Hendriks. foto’s Rob Oostwegel

Het ‘Jaar van de Mijnen’ zorgt voor een bijzondere reünie. Voor het eerst in bijna veertig jaar treedt de legendarische Limburgse groep Carboon in nagenoeg de originele bezetting op. De typische mijnwerkersliedjes - die het zwoegende bestaan van de koempels een gezicht gaven - laten in het theater oude tijden herleven. door Peter van de Berg

schouwburg van Sittard (morgen) en de Limburgzaal van het Parkstad Limburg Theater in Heerlen, et blijft nog altijd een bijzonder unieke presta- volgende week vrijdag. Naast de oerleden Henk Steijvers, Ben Ertie. De langspeelplaat kens en Conny Peters staan tekstWitste nog, koempel...schrijver Jan Hendriks en René Inhet debuutalbum van nemee - als vervanger van zijn overdialectgroep Carboon - bereikte in leden broer Jean - op de bühne. 1976 binnen slechts vier maanden Nostalgie viert hoogtij in het Hude gouden status met een verkoop van meer dan vijftigduizend exem- bertushuis in Oud-Geleen. Terwijl regen de vuurwerkresten van de plaren. Een buitengewoon hoog aantal, met name omdat de meeste jaarwisseling wegspoelt, repeteert 33-toerenplaten in Zuid-Limburgse Carboon liedjes als Koempel Sjeng, D’r berg, Koelpiet-Doevepiet en Leef winkels over de toonbank gingen. is mie land. Oude glorie in optima Carboon heeft sinds de oprichting maar sporadisch op het podium ge- forma. De nummers hebben niets ©staan. CopyrightDe 2015muzikanten Dagblad De Limburger Limburgs Dagblad. van hun glans verloren. zijn/ weer bij Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Tekstschrijver Jan Hendriks (77) elkaar voor twee concerten in de uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 02 november 2015

boon. Als kind luisterde ik op de mee. Hitgevoelig als hij was, herarm van mijn vader naar Koele en kende Jean meteen dat hier veel kuulkes. De steelgitaar in het lied meer in zat. Het idee voor de plaat heeft me altijd gefascineerd. En nu Witste nog, koempel...was geboren.” Jan Hendriks spreekt de taal van de speel ik het instrument zelf in de begeleidingsband.” mijnwerker. Hij verdiepte zich in Het enthousiasme van Joep Pelt de gebruiken van de koempels. „In voor de muziek van Carboon vond die tijd was het werk op de mijn gehoor bij de theaters in Sittard en op veel feesten hét gespreksonderHeerlen. „Ze hebben toegehapt en werp. Ik heb die verhalen met de dat we nu ook nog in het ‘Jaar van paplepel ingegoten gekregen. De teksten heb ik allemaal laten contro- de Mijnen’ zitten komt mooi uit. Carboon klinkt fantastisch en het leren door mijnwerkers. Er mocht vooral geen onzin in staan. Niet al- is voor mij geweldig om tussen die mannen op het podium te staan.” leen het zware werk kwam aan Ook voor René Innemee is de reübod maar ook het sociale leven zoals het spel met de duiven en de * koelharmonie. De plaat is een histowww.limburger.nl/mijnen risch tijdsbeeld en het bewijs dat de koempels écht bestaan hebben.” Dat Carboon weer op de bühne staat - en in december nog een extra concert geeft in de grote zaal van het Parkstad Limburg Theater in Heerlen - heeft de groep te danken aan de Amsterdamse singer© Copyright 2015Dagblad. Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. met © Copyrightsongwriter 2015 Dagblad DeHeerlense Limburger / roots Limburgs Het auteursrecht, ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Joep Pelt. „Ikaanzien ben alsvan kind opgeHet auteursrecht, ook ten artikel 15 AW, ook wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 29 oktober 2015 Cargroeid met de muziek van uitdrukkelijk voorbehouden. Vrijdag, 21 augustus 2015

straalt. Hendriks - destijds journalist bij De Limburger - gaf het leven en de gewoonten van de mijnwerkers in treffende woorden weer. „Eigenlijk per toeval”, herinnert hij zich. „Ik had een interview met Jean Innemee, in die tijd zanger van de populaire Maastrichtse folkband The Walkers. Ik vroeg hem waarom ze nog nooit muziek in het dialect hadden uitgebracht. Volgens Jean was het niet hun genre. De gedachte liet me niet los.” Op vakantie begon Jan Hendriks te schrijven aan een lied dat bekend is geworden als Koempel Sjeng. „In eerste instantie had ik een soort van carnavalsnummer in het hoofd. Ik liet de tekst lezen door Jean Inne-

JAAR VAN

DE MIJNEN

M2015

MUZIEK

Carboon treedt Carboon speelt toch op in bij presentatie Hanenhof Geleen box in Heerlen

Carboon-gekte

De legendarische Zuid-Limburgse dialectband Carboon gaf vrijdagavond een uitverkocht concert in de schouwburg van Heerlen. Na afloop van het bejubelde optreden ging de ‘Carboon Doeës’ met het verzameld repertoire van de groep als

een zoet broodje over de toonbank. Fans van Carboon verdrongen zich rond de bandleden om een gesigneerd exemfoto Luc Lodder plaar te bemachtigen. Zie ook pagina B11

nie een aparte gebeurtenis. De Maastrichtenaar heeft nagenoeg hetzelfde stemgeluid als zijn overleden broer en neemt de liedjes voor zijn rekening die Jean Innemee op het bekroonde album zingt. „Ik heb de teksten op me in laten werken. Ik begrijp nu pas goed wat voor een zwaar leven de mijnwerkers hebben gehad. Ik krijg het er gewoon koud van. Het is wat dat betreft een eer om bij deze groep aan te schuiven.” Het plezier straalt van de muzikanten in het Hubertushuis. „Het succes van de plaat was overweldigend”, zegt Ben Erkens. „Witste * nog, koempel... betekende ook nog eens het platendebuut van Henk Steijvers en mij. Het is gewoon hartstikke leuk om de liedjes opnieuw te zingen. Ik kom zelf uit een mijnwerkersfamilie. Het doet me wat. Een lied als Leef is mie land wordt nog altijd veel gedraaid bij rouwdiensten. Daar mogen we best trots op zijn. Het album heeft voor veel oud-mijnwerkers een speciale betekenis.”

door onze verslaggever

GELEEN – De Limburgse dialectgroep Carboon treedt op 1 november op in de Hanenhof in Geleen. Het is het laatste concert dat Carboon aankondigt. De vier andere concerten die het komend najaar in Theater Heerlen plaatsvinden zijn allemaal uitverkocht. Het is de organisatie van Mama’s Pride, met hulp van de gemeente Sittard-Geleen en het Jaar van de Mijnen (M2015), gelukt om Carboon toch naar Geleen te halen. Vetkaol, met leden van de Heemkundevereniging Geleen en Theater Karroessel, deed een poging om de befaamde dialectgroep in december op te laten treden in de Hanenhof, maar kreeg de financiën niet rond omdat geen financiële steun van de gemeente kregen. Er zijn 600 kaarten beschikbaar voor 17,50 euro per stuk. De verkoop start morgen bij Dit & Dat, café Amadeus, café Wilhelmina en Tabak- en Gemakswinkel Borée.

HEERLEN – Dialectgroep Carboon treedt zaterdag in Heerlen op bij de presentatie en uitreiking van het eerste exemplaar van de Carboon-doeës. De muziekbox - in de vorm van een boek - omvat de twee Carboon-albums Witste nog koempel en D’r letste koepel deet de lamp oet. In het boek staan de liedteksten en wordt de geschiedenis van de band beschreven. Tevens zit er een dvd met een documentaire in. Bovendien wordt morgenavond in het Parkstad Limburg Theater in Heerlen een liveregistratie opgenomen die later aan de box wordt toegevoegd. De presentatie is in Glaspaleis Schunk in Heerlen en begint om 14.30 uur. Carboon zal enkele liedjes ten gehore brengen.

Carnaval Jaar van de Mijnen 2015 zondag 8 februari 2015

Ózze pungel vol sjpass, motto grote optocht, HVV De Winkbülle Heerlen, foto’s: Luc Lodder

Internationale uitwisseling oud-mijnwerkers 19 januari, 2 februari & 30 maart 2015

Internationale uitwisseling oud-mijnwerkers in Beringen Blegny, Genk en Heerlen, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Fabian de Kloe

Internationale uitwisseling oud-mijnwerkers 19 januari, 2 februari & 30 maart 2015 *

foto Fabian de Kloe

Initiatieven en media-uitingen februari 2015

Leon Verdonschot en Remy van Heugten in gesprek met het publiek in EYE Amsterdam, Subp Yao en Joep Pelt voorzien beelden van muziek, foto’s: Marlise Steeman

Preview Dutch Mountain Film Festival, Cannerberg Maastricht, foto’s: Fabian de Kloe

Mijn Herinnering, Sevagram Heerlen

Hivernal Trial 20

Hinge Gen Hergod’s Vót, vasteloavesrevue Paul & Leo, Cultuurhuis Heerlen, vier uitverkochte voorstellingen

Initiatieven en media-uitingen december - februari 2015

De grootste sanering in de Nederlandse geschiedenis Mijnsluiting Toneelgroep Maastricht speelt vandaag de toespraak na waarin Joop den Uyl de sluiting van de mijnen in Limburg aankondigt.

FOTO HOLLANDSE HOOGTE

Door onze redacteur Joep Dohmen HEERLEN. Doodstil was het toen minister Joop den Uyl van Economische Zaken het spreekgestoelte in de Stadsschouwburg in Heerlen besteeg. Vrijdagmiddag 17 december 1965. In de zaal zaten 1.000 genodigden, hoewel er officieel maar plaats was voor 800. Op het podium, bijeengeperst, de Mijnindustrieraad. In de zaal de bisschop, het bestuur van de Nederlandse Katholieke Mijnwerkersvakbond, de overige bonden, de mijndirecties, de hoofdingenieurs, de burgemeesters en de gouverneur. Den Uyl kondigde de sluiting van de steenkolenmijnen aan: „Geen mijnsluiting zonder redelijk perspectief op vervangende werkgelegenheid.” In de volksmond heette het: geen mijn dicht zonder ander werk. Zo zette, even na vier uur op die verregende decemberdag, Den Uyl een saneringsoperatie in gang die qua omvang uniek was voor Nederland. Vanmiddag klinken in dezelfde zaal opnieuw de woorden van Den Uyl – die in de Mijnstreek de bijnaam ‘Den Oil’ kreeg vanwege zijn olievriendelijke beleid. Dit keer uitgesproken door Toneelgroep Maastricht. In de voorstelling blikt Europees commissaris en Heerlenaar Frans Timmermans vooruit naar 2065. Het is het begin van het Jaar van de Mijnen, waarin de mijnindustrie wordt herdacht. De bijeenkomst vandaag is het begin van een jaar vol activiteiten. In de regio besteden bewoners en organisaties met initiatieven aandacht aan het verleden én de toekomst van de voormalige Mijnstreek. Maar het Jaar van de Mijnen gaat vooral over identiteit en het herwinnen van de trots. In 1965 was er geen toekomst meer voor de mijnindustrie. Die had de concurrentie van goedkope kolen uit de VS en de strijd tegen olie en gas verloren. Daar veranderden advertentieslogans als ‘Gezellige mensen stoken kolen’ en ‘Alleen kolen geven leefwarmte’ niets aan. Veertig jaar geleden, op 31 december 1974, haalden mijnwerkers de laatste steenkool – het zwarte goud – naar boven in de

laatste nog geopende steenkoolmijn, de Oranje-Nassau I. Het was de mijn waarmee de ‘carboonkolonisatie’ in 1899 in het toen nog arcadische Zuid-Limburg was begonnen. Na 76 jaar was de industrie, die zoveel welvaart had gebracht, weer verdwenen. 75.000 mensen stonden op straat: 40.000 mijnwerkers en 35.000 werknemers uit aanverwante bedrijven. De regionale krant De Limburger bood de lezers in december 1974 een ‘Afscheid van de Mijnen’ onder de kop ‘Glück Auf, Kop op’: „Het is mooi voorbij met de Limburgse mijnen. Langer dan een mensenleven hebben ze het niet volgehouden.” De krant memoreerde dat er „verdomd hard gewerkt is daar beneden. Onder omstandigheden waarvan een buitenstaander geen weet heeft. Waar is evenzeer dat we hier verdomd hard willen blijven werken. Maar dan moet dat wel kunnen. En liefst in de buurt. Ons wordt nu, bij gebrek aan werk, te veel tijd gelaten aan de herinnering. Die is maar al te vaak te zoet. Want aangenaam was dat werken, daar beneden aan het kolenfront, niet.” Natuurlijk was er hulp, maar die leidde niet tot de nieuwe arbeidsplaatsen die Den Uyl beloofd had. Hij bracht wel een subsidiestroom op gang die zijn weerga niet kende. ‘Den Haag’ stopte tussen 1965 en 1990 direct en indirect bijna 5 miljard gulden (2,26 miljard euro) in de regio. Al dat geld voorkwam niet dat de Mijnstreek weggleed, niet alleen economisch, maar ook sociaal, cultureel en maatschappelijk. Wat ging er mis? Eigen dynamiek Niet lang na zijn toespraak verdween Den Uyl als minister. Zijn mijnnota was helder: de afbouw moest geleidelijk. Maar de confessioneel-liberale kabinetten na het kabinet-Cals sloten de mijnen sneller dan gepland. Daardoor belandden de mijnwerkers te vlug op de arbeidsmarkt, waar te weinig banen waren. De mijnsluiting kreeg een eigen dynamiek. Het werd voor de mijnen die nog open waren steeds moeilijker, omdat nieuwe mijnwerkers bijna niet te vinden waren. Tegelijk stortte de markt voor huishoudkolen in 1967 compleet in. In 1969 werd in Nederland geen kolenkachel meer verkocht. Het ging ook mis met de besteding van al die miljarden aan steun. Het opruimen van de resten van de mijnindustrie leidde tot grootschalige corruptie. De rest ging op aan uitkeringen, pensioenen, ambitieuze pro-

jecten die weinig blijvend werk opleverden en aan bedrijfssubsidies. Tussen 1966 en 1972 vestigden zich 92 nieuwe ondernemingen. Veelal zwakke bedrijven die de vestigingspremies opstreken en failliet gingen. Daarbij kwam nog dat de economie vanaf 1972 inzakte. Met de particuliere mijnen maakte de overheid afspraken over een herindustrialisatie van de Mijnstreek. De Oranje-Nassau Mijnen kregen vanaf 1967 jaarlijks miljoenen overheidssteun, waarmee de productie voor de eigenaren winstgevend bleef. In ruil verplichtte de onderneming zich om haar vermogen na sluiting „in principe een nieuwe industriële bestemming [te] geven in Nederland, bij voorkeur in Limburg.” Het bedrijf incasseerde het geld maar zorgde in de regio nauwelijks voor nieuw werk. Een zegen voor Maastricht

Langer dan een mensenleven hebben de Mijnen het niet volgehouden Dagblad De Limburger bij het ‘Afscheid van de Mijnen’ in 1974

Terwijl Heerlen en de rest van de Mijnstreek zich in de jaren zeventig en tachtig in een vrije val bevonden, waren de mijnsluitingen voor Maastricht een zegen. Door een uitstekende lobby wist de stad veel van de subsidie, bedoeld voor een nieuw perspectief voor de Mijnstreek, binnen te halen. Maastricht kreeg een academisch ziekenhuis, een universiteit, een congrescentrum, een prestigieus nieuw stadsdeel, een toonaangevend museum, twee grote bruggen over de Maas, een theater aan het Vrijthof en een geheel gerestaureerde binnenstad. Heerlen profiteerde niet of nauwelijks. Hogeropgeleiden vertrokken, net als de creatieve elite. De kanslozen in hun mijnwerkerswijken bleven achter, gevangen in een uitkering. Na ‘Den Oil’ groeide de machteloosheid. Tienduizenden ex-koempels koesterden met gekrenkte trots hun emotionele herinneringen aan de kameraadschap in ‘de koel’. In 1976 en 1979 verkocht dialectgroep Carboon 80.000 langspeelplaten met liedjes over mijnwerkers. De sociaal-economische situatie is inmiddels verbeterd, maar het trauma van 1965 nog niet overwonnen. Voor een nieuwe toekomst wordt onder meer gekeken naar de groeiregio Aken, net over de Duitse grens. In Heerlen zelf herinnert maar weinig aan de glorietijd. Daarvoor is te grondig gesloopt. Wel is het schachtgebouw van de mijn Oranje-Nassau I herbouwd. Daarop draait een schachtwiel, aangedreven door een elektromotor. Alsof er mijnwerkers en steenkool opgehaald worden. En vanaf het dak stralen ook na veertig jaar ‘s nachts nog steeds de letters ‘ON’.

De Ne

Mijnslu

Toneelg vandaag Joop den mijnen i

Door onze Joep Dohm

FOTO HOLLANDSE HOOGTE

HEERLEN.

De Limburger schreef in december 1974: „Het is mooi voorbij met de Limburgse mijnen. Langer dan een mensenleven hebben ze het niet volgehouden.”

* NRC Handelsblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden.

Joop den spreekges Heerlen b ber 1965. den, hoew voor 800. Mijnindus het bestuu Mijnwerke de mijndi burgemee Den Uy steenkolen zonder red werkgeleg het: geen m zette, eve december tie in gang Nederland Vanmid nieuw de Mijnstreek wege zijn uitgesprok In de voor ris en Hee uit naar 20 van de M wordt her De bijee een jaar v den bewo ven aanda komst van het Jaar v identiteit e In 1965 de mijnind van goedk gen olie en advertenti stoken ko warmte’ n Veertig 1974, haald kool – het

en media-uitingen december - februari 2015

NOMINATIE Glaspaleis en Huis de Luijff dingen mee naar zeer bijzonder Europees predikaat

UITGELICHT

And the winner is...Barbara Het Glaspaleis in Heerlen is in de race voor het Europees Erfgoedlabel.

archieffoto Arnaud Nilwik

Gebouwen genomineerd door onze verslaggeefster HEERLEN – Schunck Glaspaleis en Huis de Luijff in Heerlen zijn als Nederlandse kandidaat voorgedragen voor het Europees Erfgoedlabel.

Dat heeft de ministerraad gisteren besloten na een positief advies van de Raad voor Cultuur. Beide gebouwen spelen een belangrijke rol in het Nederlandse en Europese mijn-

verleden, wat voor de gemeente Heerlen en de stichting M2015 een reden is geweest de locaties aan te melden. In Huis de Luijff heeft een van de voorbereidende vergaderingen van de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS), de voorloper van de Europese Unie, plaatsgehad. Tegenwoordig zetelt daar het Toon Hermans Huis. Schunck Glaspaleis fungeert, behalve als monumentaal landmark

van het mijnverleden, als cultureel centrum waar alle aandacht is voor het mijnverleden. Nederland telt op dit moment twee locaties die het erfgoedpredikaat hebben; het Vredespaleis in Den Haag en Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Wethouder Jordy Clemens is trots op de recente Heerlense nominaties. „We hebben het Jaar van de Mijnen aangegrepen om onze mijngeschiedenis en de persoonlijke verhalen van

mijnwerkers in en Europese context te kunnen voordragen.” Het Europees Erfgoedlabel is een initiatief van de Europese Unie en wijst locaties aan die een sleutelrol hebben gespeeld in Europa en bij de totstandkoming van de Europese Unie. De voordrachten worden in Brussel beoordeeld door een internationale jury. In het voorjaar van 2016 wordt bekend of Schunck Glaspaleis en/of Huis de Luijff het predikaat krijgen.

In het kader van het Jaar van de Mijnen is in museum Het Domein ‘And the winner is … Barbara, over mijnheiligen en migranten’ te zien. De veranderingen die zijn ingezet met de komst van de mijnindustrie worden in beeld gebracht, met speciale aandacht voor de thema’s veiligheid en bescherming. De heilige Barbara speelt daar natuurlijk ook een rol in. Museum het Domein in Sittard, di t/m zo, 11.00 tot 17.00 uur, t/m 28 juni.

Nieuwe vaandels voor twee wijken Journalist Lubert Priems en verhalenverteller Maria van Raak zijn momenteel druk bezig met het verzamelen van verhalen uit de twee wijken Sanderbout en Lindenheuvel die een centrale rol spelen in de verhalentocht Heilige Huisjes van Zwart Goud, die halverwege mei van start moet gaan. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met kunstenaressen Nathalie Brans en Sandrien Wansink die in aanloop naar het project twee vaandels ontwerpen voor Slovenia Kwintet, curator Kitty Jansen, directeur museum Het Domijn Peter Fransman

Sanderbout en Lindenheuvel. Hierbij gebruiken ze aspecten die aan bod komen in de verhalen die zijn verzameld en worden gebruikt in de verhalentocht. Hierbij komen historische aspecten aan bod, maar ook veel zaken die beide wijken anno nu typeren. Het is de bedoeling dat de twee vlaggen van de kunstenaressen tegelijkertijd met de aftrap van de verhalentocht halverwege mei kunnen worden gepresenteerd.

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW,Initiatieven wordt en media-uitingen december - februari 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Woensdag, 11 februari 2015

MUZIEK Wereldmuziekkoor Sophie’s Voice uit Domstad zingt mijnwerkersliederen

koempels Utrecht houdt van koe Meer Utrechts kan een locatie niet zijn: in Wijk C, op een steenworp afstand van de Anton Geesinkstraat, zingen de leden van het Wereldmuziekkoor Sophie’s Voice vol passie mijnwerkersliederen. „Waarom? Om de koempels te eren!” www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door Ivar Hoekstra

n de stad van Tineke Schouten waar het Utereg m’n stadsie van Herman Berkien het alternatieve volkslied is, verwacht je het niet. Een zaaltje in Wijk C waaruit de mijnwerkersblues schalt? Het is een koempel zeker, die verdwaald is zeker. Nee hoor, Het Utrechtse koor Sophie’s Voice wekt mijnwerkersliedjes tot leven. dit zijn echte Utrechters die deze zondagmiddag opofferen om onadvertenties alleen al. Hoe je met de zangpartijen door gaan over der leiding van dirigent Pim BracRadion je koempelkloffie weer haLimburg, de liedjes zijn internatiokenhoff kolenliederen te zingen. gelwit kreeg bijvoorbeeld. Het geeft naal. Om als Randstedelingen niet Een officieel optreden is het niet. een heel mooi tijdsbeeld van een te struikelen over de zachte g, zingt Meer een vingeroefening om te unieke leefgemeenschap, want dat Sophie’s Voice geen Limburgse zien of ze als Utrechts koor het waren de mijnkolonies.” mijnwerkersballades. „Natuurlijk koempelgevoel kunnen overbrenHet is knap hoe Krijgsheld als niet- hebben we ook naar Carboon gegen. Dat lukt prima. Want al is na Limburger zich de mijngeschiedeluisterd. Prachtig. Ik ken die elpees twee maanden oefenen nog niet uit mijn hoofd”, zegt koorlid Frans iedere noot loepzuiver, het publiek nis eigen heeft gemaakt en hoe boeiend hij er over vertelt. Het gaat Willems, die opgroeide in Heerlen. – het zaaltje zit vol - is enthousiast „Als kind heb ik de schoorsteen over het repertoire en de geschiede- er bij de luisteraars in als zoete koek. Want het blijft altijd opvalLange Jan nog zien vallen. Maar nisles. Koorlid Henk Krijgsheld lend hoe weinig men buiten Limhoe mooi de liedjes ook zijn, het is brengt het Limburgs mijnverleden © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. burg weet van de vaderlandse mijn- voor onze koorleden een stap te tot leven met verhalen die voor Het auteursrecht, ook tentussen aanzien van artikel 15 goed AW, wordt geschiedenis. De verhalen ver. Om die over te brengen, Utrechters nieuw zijn. Over de uitdrukkelijk voorbehouden. Woensdag, 11 februari 2015 koempels die bij Schunck in het Heerlense Glaspaleis hun kleren kochten („dat liep beter dan V&D nu”), het kampioenselftal van Limburgia in 1950 („wist u dat die Ajax met 6-0 versloegen?”) en de jonge koempels naar boven gehaalde door onze verslaggever mijnwerkers van de OVS („een onkolen weer voor een econodergrondse vakschool, kunt u zich UTRECHT – Ja, we mogen het op- misch fundament en welvaart dat voorstellen?”). treden van Wereldmuziekkoor gezorgd. Dat mag best meer beNee, Henk is geen Limburger, maar Sophie’s Voice best als een hom- nadrukt worden vinden wij.” gewoon een Utrechtse leraar. „Die mage zien. Een eerbetoon aan Als enige Limburger in het informatie heb ik uit het blad Steeneen beroepsgroep die te weinig Utrechtse koor die opgroeide in kool. Een paar van onze koorleden lof is toegezwaaid. Jansen: „In de mijnstreek, is Frans Willems Limburgse roots, een tijd dat Nederland een belangrijke factor geweest © hebben Copyright 2015 Dagblad Devan Limburgerde / Limburgs Dagblad. aan de hen nam een paar oude jaargangen grond zat, hebben de door de in het kiezen van de nummers. Het auteursrecht, ten aanzien van het blad mee.ook Fascinerend. De van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 29 januari 2015

foto Hollandse Hoogte

moet je het dialect echt kennen.” Maar de liederen die het koor nu zingt, zullen ook de Limburgse koempels kennen. Zoals The Ballad of Springhill, The Colliers Rant, Cancion de minero, Coal not dole en uiteraard Glück Auf. „Want al zijn dit geen Limburgse liedjes, het koempelgevoel was natuurlijk iets internationaals. Het verlangen, de angst en de trots die in deze liedjes zit, kent de Limburgse mijnwerker natuurlijk ook”, zegt Wilma Jansen, de animator achter dit bijzondere mijnwerkersproject.

Optreden hommage aan mannen die economie redden

„Maar ik weet zeker dat er in Limburg koempels zijn die ook nog veel internationale mijnwerkersliederen kennen. Wellicht dat wij die kunnen opnemen in ons repertoire. Dat maakt het alleen maar leuker.” Lezers kunnen mailen naar: sophiesvc250@gmail.com

„Een tijdje terug werd ik door mijn man geattendeerd op een cd van Graindelavoix, een Belgisch ensemble dat mijnwerkersliederen zingt, heel erg mooi. Vlak daarna las ik in de Volkskrant een stukje over de toespraak die Den Uyl in 1965 hield om de mijnsluiting aan te kondigen. Daar stond ook in dat 2015 het Jaar van de Mijnen is. Voor mij een eyeopener: is het voor ons koor niet leuk om in dit jaar mijnwerkersliederen te zingen?” Jansen wist haar medekoorleden enthousiast te krijgen. „De sfeer en de melancholie in die liedjes pakt je gewoon. En je merkt dat ook het publiek het oppikt, het raakt een gevoelige snaar”, weet koorlid Richard Beumers. En die snaar wil Sophie’s Voice ook in Limburg laten trillen. „Eind november hebben we een paar optredens in Heerlen op de planning staan. Dat willen we zo goed en professioneel mogelijk doen. Met hulp van een regisseur en een professioneel verhalenverteller. Het moet bijzonder worden. Misschien kunnen we daar subsidie voor krijgen. In Limburg optreden, daar kijken we erg naar uit.”

JAAR VAN DE MIJNEN ! Vijftig projectvoorstellen gehonoreerd ! Vijftig afgewezen ! Resterende vijftig in afwachting

Een derde ‘mijn-aanvragen’ succesvol door Siebrand Vos HEERLEN – Van de 150 projectaanvragen die bij het Jaar van de Mijnen zijn ingediend, zijn 50 toegewezen. Evenzoveel projecten zijn afgewezen. Over de rest is nog niet definitief geoordeeld.

De organisatie van het Jaar van de Mijnen moest, na een oekaze van de gemeentelijke toezichthouder Jordy Clemens, uiterlijk afgelopen maandag iedere aanvraag hebben beantwoord. Dat is met de hakken over de sloot gelukt. Ongeveer een

derde van de aanvragen werd toegewezen. Eenzelfde aantal projectaanvragen werd niet gehonoreerd. Het resterende deel kreeg wel antwoord binnen de gestelde termijn, maar nog niet in de vorm van een definitieve bevestiging. Directeur Marc Jetten: „Dan willen we meer weten of doen we suggesties. Gaat het om een project met scholen, dan willen we weten welke meedoen. Soms was het te lokaal en zeiden wij: schaal het liever wat op, gelet op de middelen die erin worden gestoken.” De toegewezen projecten varië-

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN ren enorm: van een muziektheatervoorstelling bij de opening van het sport/buurtgebouw in Bekkerveld en een licht/muziekspektakel op

mijnsteenbergen (Fire Mountain) tot uitwisselingsprogramma’s voor oud-mijnwerkers uit Limburg, Duitsland en België en een scholenproject van CV de Winkbülle. Afgewezen aanvragen hadden vaak een productiekarakter. Dan vroeg men bijvoorbeeld een ton voor het maken van een documentaire of werd gevraagd een boek uit te geven. Ook als het maatschappelijk rendement onvoldoende zou zijn, werden aanvragen afgewezen, aldus Jetten. „Wij kijken toch ook naar het bereik van een productie, afgezet

tegen de kosten. Andere (co-)financiers, zoals Doen, de provincie, Interreg en het Prins Bernardfonds hanteren eigen criteria. Wij fungeren dan als katalysator en brengen partijen bij elkaar.” Het programma van het Jaar van de Mijnen bestaat uit meer dan projecten die rechtstreeks financieel worden gesteund. Partnergemeenten als Aken en Kerkrade programmeren zelf. Verder passen culturele instellingen hun reguliere programma aan op het Jaar van de Mijnen. Zelfs sportevenementen als Limburgs Mooiste zoeken aansluiting.

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Vrijdag, 27 februari 2015 Initiatieven en media-uitingen december - februari 2015

Eens koempel, altijd koempel

Dit jaar hoopt Martin Herbergs tachtig te worden, maar dat is geen reden om het rustiger aan te doen. Hij blijft actief voor het mijnmuseum. Een gesprek met een bevlogen oud-mijnwerker met een - zoals hij het zelf noemt - ‘koelfiemel’. door Wiel Beijer

an een man die in Bocholtz is geboren en daar opgroeide, in Bocholtz en Simpelveld voetbalde en al vele jaren in Simpelveld woont, als eerste de onvermijdelijke vraag:

BOCHTOLZ OF SIMPELVELD? „Maakt mij niets uit. Ik had net zo goed ergens anders kunnen wonen. Wel in de zuidoosthoek. Ik ben een streekmens. In mijn jeugd was ik wel chauvinist. Aan vechtpartijen tussen jongeren uit Bocholtz en Simpelveld op de kermissen nam ik echter nooit deel. Daar was ik te klein voor... Toen we zes jaar getrouwd waren, zijn we naar Simpelveld verhuisd. In Bocholtz konden we geen woning krijgen. In Simpelveld wel.” STAATSMIJN WILHELMINA „Dat was een echte familiekoel. Je moest bij bepaalde families horen om er promotie te maken. Mijn baas was geen prettig mens. Hij snauwde ons af. Riep varkenskop en dergelijke scheldwoorden naar ons. Maar onder de mijnwerkers was de sfeer erg goed. Ik werkte er als mijnmeter. Dat was best gevaarlijk werk. Wij werkten voor 80 procent ondergronds en moesten in enge pijlers en in smalle schachten kruipen om die op te meten. Bang ben ik nooit geweest. Ik bleef op de Wilhelmina tot 1967, twee jaar voordat die mijn in 1969 sloot. Mijnmeters waren er niet meer nodig.”

Martin Herbergs, oud-mijnmeter met een ‘koempelfiemel’. 1962 wisten wij al dat de mijnen dicht zouden gaan. Iedereen in de kaartenkamer wist dat, maar niemand praatte erover. Dat de Emma in 1973 dichtging, vernamen wij uit de krant. Zo ging dat. Staatsmijnen liet slecht nieuws altijd op vrijdag uitlekken in de krant. Dan ging er weer een weekend overheen en was de eerste boosheid bij de mijnwerkers verdwenen. Ik heb altijd graag gewerkt op de Emma. Je kreeg er waardering.”

DSM „Ik verliet de Emma als meesterhouwer dienstdoend. Ik verhuisde naar DSM. Ging werken op de afdeling externe planologie. DSM was toen een van de grootste grondeigenaren van Nederland. Er moesten vaak eigendomskaarten gemaakt worden. De laatste jaren vond ik het echter niet meer leuk daar. Ze wisten dat je weg zou gaan en dan telde je niet meer mee. Ik was 58 toen ik met vervroegd pensioen ging.”

STAATSMIJN EMMA „Op de Emma wel. Die mijn breidde ondergronds nog steeds uit. Ik herinner mij dat ik een keer in het Voerendalerveld de trein terug miste en dacht dat ik wel even terug naar de schacht zou lopen. Tweeëneenhalf uur INDUSTRION ben ik onderweg geweestDe in Limburger de pratsj. Ik /was © Copyright 2015 Dagblad Limburgs Dagblad. ben ik gaan werken in het liever niet naarook de Emma gegaan,van omdat ik 15 „Als Het auteursrecht, ten aanzien artikel AW,vrijwilliger wordt mijnmuseum in de abdij Rolduc in Kerkrade wist dat ook die mijn dicht zou gaan. Ik wiluitdrukkelijk voorbehouden. Vrijdag, 27 februari 2015 en later in museum Industrion, het huidige de me liever in een andere baan verder ontwikkelen, maar het werd toch de Emma. In Continium. Ik werd er archivaris, omdat ik

mijnkaarten kon lezen. Heb er twaalf jaar gewerkt. Aanvankelijk had het Industrion maar weinig interesse in de mijnbouw. Het museum wilde liever aandacht aan de industrie schenken. Onder druk van de politiek en de gemeente is die afdeling mijnbouw er toch gekomen. Later wilde het Industrion allerlei mijnplannen uit het archief vernietigen. Die heb ik toen veiliggesteld. Ze liggen nu in het Nederlands Mijnmuseum in Heerlen. Het krantenarchief vanaf 1890 over de mijnbouw dat ik had aangelegd, hebben ze wel vernietigd. Ik vind de plannen van het huidige Continium prachtig. Heb bewondering voor wat ze daar nu doen. Eigenlijk zou het Continium een rijksmuseum moeten worden. Dan zou het Nederlands Mijnmuseum in Heerlen een provinciaal museum kunnen worden. Dat verdient dit museum.”

MIJNMUSEUM „Dat is nu mijn hobby. Ik geef er één keer per week rondleidingen. Het mijnmuseum heeft dringend uitbreiding nodig. Voor de collectie, maar ook om te moderniseren. Er moeten mijnpijlers komen en een schacht met lift, waarin kinderen kunnen ervaren hoe het was ondergronds in de mijn. Dat

foto’s Luc Lodder

moet doorgegeven worden. Daarom ben ik ook zo blij met het Jaar van de Mijnen. Wel hoop ik dat het niet bij dat ene jaar blijft, maar dat het een vervolg krijgt.”

KAPEL „In 1972 nam ik het initiatief om in het voormalig lijkenhuisje op het terrein van de vroegere mijn Wilhelmina in Landgraaf een gedachteniskapel te vestigen om de 1475 ondergrondse en bovengrondse mijnwerkers te gedenken die in de Limburgse mijnen om het leven zijn gekomen. In 2002 is die kapel geopend. Tot vorig jaar ben ik actief geweest in het bestuur. Nu organiseer ik er alleen nog samen met diaken Math Cuvelier van Kerkrade-West de jaarlijkse Barbaraviering rond 4 december.” SERVAASBRUG „Na zeven jaar correspondentie met toenmalig burgemeester Leers werd in 2005 op mijn initiatief op de Servaasbrug in Maastricht een plaquette onthuld met de namen van de 47 Nederlandse soldaten die op 10 mei 1940 sneuvelden bij de verdediging van die Maasbrug. Ik moest die steen wel zelf betalen...”

MARTIN HERBERGS ! Geboren: 1935 in Bocholtz ! Woonplaats: Simpelveld ! Opleiding: drie jaar hbs, daarna opleiding

mijnmeter

! Werk: Mijnmeter Staatsmijn Wilhelmina

Terwinselen 1955-1962; kaartenkamer mijn Wilhelmina 1962-1967; meesterhouwer op kaartenkamer staatsmijn Emma Hoensbroek 1967-1973; afdeling externe planologie op hoofdkantoor DSM Heerlen 1973-1992; vervroegd gepensioneerd op

58-jarige leeftijd

! Gehuwd met Nan Limpens uit Eys ! Kinderen, zoon Jos en dochter Marlou ! Hobby’s: voetballen, biljarten, imkerij, mijn-

geschiedenis. Hij voetbalde als spits bij diverse clubs, zoals Simpelveld, Partij en

WDZ. „Eigenlijk speelde ik met tegenzin in de spits, omdat ik er te klein voor was. Maar ik scoorde wel.” Ook was hij jeugdleider bij WDZ. Hij biljart bijna dagelijks en 43 jaar lang was hij een imker met eigen bijenvolken.

Initiatieven en media-uitingen februari 2015

Het Grote Verhaal

Reportage Mijnwerkers Toen de mijnen in Zuid-Limburg dichtgingen, werd alles wat aan het kolenverleden herinnerde, gesloopt. Maar de mannen van toen bleven altijd een beetje mijnwerker. Eens te meer in het Jaar van de Mijnen, vijftig jaar na de aankondiging van de sluiting. Tekst Paul van der Steen Foto’s Roger Cremers

Werken in de mijn – zoveel meer dan een baan

Jo Sta Werkt Mijn v

„Na de va gaan wer Kort nada moest ik i rugkwam stantie be ken in een tijd heb ik en vakdip een pand heb ik 25 Aan de ja ter veel ge gens van Nulland i waar ik vr een beetj en een be

Sjaak Douven (77) Werkte in de Domaniale Mijn in Kerkrade „Ik wilde niet de mijn in. Automonteur worden was mijn droom. Toen de meester mij op de laatste dag van de lagere school het rapport gaf, zei hij dat het toch de Ondergrondse Vakschool zou worden. Ik liep vol van verdriet naar huis. Thuis bleek dat mijn vader de kleding, de pet en de schoenen al klaar had liggen. Alles bleek achter mijn rug te zijn bekonkeld. Ze waren bij ons thuis komen werven voor de mijn. Die bood vastigheid. En het verdiende goed. Mijn salaris gaf ik als jongen thuis af. Op zondag kon ik een zakcentje krijgen, als ik wat wilde gaan drinken.”

Harry Werkt Oranje

Jo Wiertz (70) Werkte in de Domaniale Mijn in Kerkrade „Mijn vader was hoofdopzichter. Dat sprak me als kind aan. Mijnwerker zijn verdiende goed en er werd goed voor je gezorgd: je kon er sparen en als je een huis kocht, kon je voor een heel lage rente een hypotheek afsluiten. Ik was steenhouwer. Heel fysiek werk: de kracht die op je botten kwam, de trillingen, de kou. Maar het was een mooie baan. Vooral vanwege de variatie die je had. Geen dag was hetzelfde.”

„Op de la geven ove lijk allem vak. Op d les je gele discipline acht uur m Daar liep stelde je j moest de Op het on in een lee lijken me diep. Dat len naar b der Simp dat je een twintig m voordat j In totaal h besef dat Uyl in 196 kondigen zin. Wat m ren? Ik he vinden al Ook moo aderlatin Mijnwerk

Piet Krassenberg 79 Werkte in Willem-Sophia Mijn in Spekholzerheide

Piet T Werkt in Eyg

„De eerste keer in de kooi naar beneden, met een snelheid van meters per seconde, was angstig. Maar dat wende snel. De Willem-Sophia had zeven etages die van tachtig tot bijna vijfhonderd meter diep lagen. Ik kwam als bankwerker overal waar iets gemaakt of onderhouden moest worden. Door de warmte werd je dorstig. Sommige collega’s gebruikten pruimtabak. Dat hielp om speeksel aan te maken. Ik heb dat nooit gedaan. Koffie en thee meenemen vond ik niet handig. Na acht uur werken was dat toch koud. Ik hield het bij water. Maar je had eigenlijk nooit genoeg bij je.”

„Voordat werkt, za ik de ver Iets heel het mijnv beeld in gemoffel was de sl rade en H Mijnstre moest w Parkstad

Initiatieven en media-uitingen februari 2015

NRCHANDELSBLAD DONDERDAG 5 FEBRUARI 2015

Jo Stanislausky (70) Werkte in de Domaniale Mijn van Kerkrade „Na de vakschool ben ik ondergronds gaan werken. Ik ben van Poolse huize. Kort nadat ik Nederlander werd, moest ik in dienst, toen ik in 1969 terugkwam, sloot de mijn. In eerste instantie ben ik in Duitsland gaan werken in een glasfabriek. Na verloop van tijd heb ik mijn middenstandsdiploma en vakdiploma slager gehaald. Toen ik een pandje had gevonden in Vaals, heb ik 25 jaar een slagerijtje gehad. Aan de jaren in de mijn heb ik ook in later veel gehad. Je was allround. De jongens van toen tref ik nu in Mijnschacht Nulland in Kerkrade, een museum waar ik vrijwilligerswerk doet. Lekker een beetje ouweteuten onder elkaar en een beetje grootspraak over toen.”

Harry Deloo (80) Werkte in de Heerlense Oranje-Nassau I Mijn

Piet Bosch (75) Werkte in de Heerlense Oranje-Nassau I Mijn

„Op de lagere school kwamen ze voorlichting geven over de mijn. Ze spiegelden het natuurlijk allemaal mooi voor. Het bleek ook een fijn vak. Op de Ondergrondse Vakschool werd alles je geleerd: vakinhoudelijk, maar ook qua discipline. Het had wel iets van scouting. Om acht uur moesten we ons aangekleed melden. Daar liep je marcherend naar toe. Vervolgens stelde je je op in carré. Er werd gebeden. Je moest de vlag groeten. Op het ondergrondse werk werd je voorbreid in een leermijn. Maar het is toch niet te vergelijken met de echte wereld honderden meters diep. Dat was een openbaring. Ik ging in Heerlen naar beneden, maar heb veel gewerkt onder Simpelveld en Bocholtz. Dat betekende dat je eenmaal beneden nog een kwartier tot twintig minuten in een treintje moest zitten, voordat je op je plek van bestemming was. In totaal heb ik 27 jaar in de mijn gewerkt. Het besef dat het eindig was, kwam toen Joop den Uyl in 1965 de sluiting op termijn kwam aankondigen. Dat had veel impact. Ik had een gezin. Wat moest je doen? Wat ging er gebeuren? Ik heb een nieuwe betrekking kunnen vinden als chef expeditie op een werkplaats. Ook mooi, maar het was wel een financiële aderlating. En het was gewoon een baan. Mijnwerker dat wás je.”

„Deze blauwe strepen op mijn hand zijn van een ongeluk in de mijn. Diep onder de grond is het heet. Ik veegde zweet weg, legde mijn hand terug en er kwamen brokken steen los, zo op mijn hand. Twaalf en een half jaar heb ik in de mijn gewerkt. Ik heb het einde niet afgewacht en ben in 1969 een jaar of vijf voor de sluiting wat anders gaan zoeken. Ik was dertig, had een gezin, wilde zekerheid. Op de mijn was ik schietmeester. Met explosieven zorgde ik voor nieuwe gangen. Dat werd je niet zomaar. Eerst kreeg ik les op de Ondergrondse Vakschool. Beneden begon ik als hulpsleper, daarna als sleper, houwer, schiethouwer. Daarna pas schietmeester. Vooral die toevoeging ‘meester’ maakte indruk in Duitsland. Ik kon er aan het werk in een tricotagefabriek. Ook aardig. Maar qua collegialiteit onvergelijkbaar. Niet alleen omdat ik plots met Duitsers moest werken, hoor. De kameraadschap onder de grond is gewoon met niets te vergelijken. Je kon op elkaar bouwen. Zelfs iemand die je boven een eikel zou vinden, was in je ploeg een vriend waar je van op aan kon. Die band blijft. Na dertig jaar kwam ik mannen van toen tegen op de tribune bij een voetbalwedstrijd van Fortuna Sittard tegen PSV. Het was meteen weer: ‘Hé, ouwe rukker!’ “

Piet Thelen (73) Werkte in de Julia Mijn in Eygelshoven „Voordat ik elf jaar in de mijn heb gewerkt, zat ik in de bouw. Daarna ben ik de verzekeringswereld ingegaan. Iets heel anders. In Zuid-Limburg is het mijnverleden, anders dan bijvoorbeeld in het naburige België, snel weggemoffeld. ‘Van zwart naar groen’ was de slogan. Het gebied rond Kerkrade en Heerlen heette de Oostelijke Mijnstreek. Maar zelfs die naam moest weg. Zoiets doet pijn. Het is nu Parkstad.”

Manfred Haffkamp (76) Werkte in staatsmijn Hendrik in Brunssum en staatsmijn Emma in Treebeek „In zeven jaar tijd was alles weg: de steenbergen en de schachten die herkenningspunten vormden in de streek. Ik vond dat heel erg. Het was alsof de ruim twintig jaar die ik er had gewerkt, niet meer mochten bestaan. Tegenwoordig geef ik als vrijwilliger rondleiding in het mijnmuseum in Heerlen. Prachtig om te merken wat er aan vragen loskomt. Het museum zou eigenlijk uitgebreid moeten worden, zodat mensen ook ondergronds kunnen. Maar er is geen geld. Zo’n Jaar van de Mijnen is mooi, maar het is ook veel blabla. Het gevaar dreigt dat na 2015 het verleden wordt vergeten.”

Het auteursrecht, ten aanzien van artikel 15december AW, wordt Initiatieven en ook media-uitingen 2014 - februari 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 21 februari 2015

Verleden als fundament toekomst

M2015 ! Geld voor extra initiatieven Jaar van de Mijnen ! De DoMIJNen wil samenwerking Oostelijke Mijnstreek

Mijnjaar Sittard-Geleen krijgt vorm

DSM-president Atzo Nicolaï Jaar van de Mijnen wil DSM en Paul Depla, burgemeester ook helpen bij de transformavan Heerlen en voorzitter van tie van Zuid-Limburg. de Stichting Jaar van de MijPaul Depla zegt dat het herdennen, hebben gisteren een over- kingsjaar zeker niet is bedoeld eenkomst getekend. Koninklij- om alleen terug te kijken. „Miske DSM NV is daardoor een schien gaat het veel meer over jaar lang maatschappelijke vooruitkijken. Over hoe deze partner van Stichting Jaar van streek zich steeds weer opde Mijnen. nieuw weet uit te vinden. „We zijn van een Staatsmijn DSM kan daar een bijdrage aan een chemisch bedrijf geworleveren.” den en inmiddels actief op het Nicolaï maakte duidelijk dat gebied van gezondheid, voede Dutch State Mines zijn herding en materialen. DSM heeft komst niet zal vergeten. Het zich succesvol weten aan te verleden is volgens de DSMpassen aan veranderende ompresident van belang en is het standigheden”, zegt Nicolaï. fundament waarop de toeDoor samenwerking met /het komst vorm wordt gegeven. © Copyright 2015 Dagblad De Limburger Limburgs Dagblad.

De gemeente Sittard-Geleen heeft subsidies toegekend aan initiatieven rondom Het Jaar van de Mijnen (M2015). Deze initiatieven vullen het programma van De DoMIJNen aan. door Job Tiems

en muziekprogramma rondom de Limburgse band Carboon, een 3D-simulatie om vanachter de computer of tablet te kunnen afdalen in een mijnschacht, een exposi-

Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 13 januari 2015

tie in lege winkelruimtes in Geoude mijnkoloniën Sanderbout en www.limburger.nl/mijnen leen, voorstellingen van Het LaagLindenheuvel als bijzondere initialand en schoolbezoeken van Theatieven. Daarbij zal volgens De ter Karroessel en de HeemkundeRooij ook tijdens de Week van de vereniging van Geleen. Zomaar een Amateurkunsten (de eerste week van juni) veel aandacht worden begreep uit de initiatieven die in het steed aan M2015. „Kortom, bijna alkader van het Jaar van de Mijnen 2015 gaan plaatsvinden in de Weste- lemaal zaken die door particulieren zijn opgezet en worden gedragen. lijke Mijnstreek. „We hebben tot Dat geeft aan dat het mijnverleden dusver een omvangrijk en variëleeft in deze regio”, zegt hij. Daar rend programma”, zegt Tom de voegt De Rooij aan toe dat het zeRooij, directeur van cultuurbedrijf ker niet de bedoeling is deze geDe DoMIJNen en bestuurslid van schiedenis te romantiseren. „We be- moet vooral het transitiepunt benaM2015. Hij noemt verder de muzilichten natuurlijk de feiten. Het is drukken van de sluiting van de mijkale optredens - Mijnverzetje genen”, zegt hij. naamd - van Theater Karroessel, de me opgevallen dat veel mensen in contreien niet graag over het Burgemeester en wethouders van wandeltocht door Lindenheuvel en deze © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. mijnverleden praten. Het was imSittard-Geleen hebben in novemSanderbout - Heilige Huisjes van Het auteursrecht, artikel 15 AW, wordt ber besloten deel te nemen aan mers hardvan werken, veroorzaakte Zwart Goud - en de vaandelsook die ten aanzien Vrijdag, 23 januari 2015M2015 M2015 en daarom een bedrag van ernstige ziektes en veel leed. wordenuitdrukkelijk gemaakt voorvoorbehouden. de twee

JAAR VAN

DE MIJNEN

foto’s BIND/Mark van Aller/Ivo de Bruin

Het begint met een idee en eindigt in de bioscoop. Van de lange weg die ertussen ligt, krijgt vaak niemand iets mee. Een film maken is mensenwerk. Wie zijn de drijvende krachten achter de schermen en wat doen ze precies? Deze krant volgt de totstandkoming van ‘Gluckauf’, van het prille begin tot aan de première. Vandaag: de filmmuziek en de montage.

door Ellen Langenkamp

foto Marcel Antonnisse

Liefde van vader en een zoon Gluckauf vertelt het verhaal van Lei, een dolende vijftiger, nakomeling van een werkloze mijnwerker. Hij bungelt onderaan de sociale ladder en doet alles om te overleven in het verarmde Limburg van nu. Zijn grootste angst is de erkenning van zijn zoon Jeffrey, een ambitieuze twintiger, kwijt te raken. Als Jeffrey ontdekt dat zijn vader een schuld heeft bij een charismatisch onderwereldfiguur, doet hij wat elke liefhebbende zoon zou doen: hij beschouwt zijn vaders problemen als de zijne. Première ‘Gluckauf’: 22/1 op het Internationaal Film Festival Rotterdam. Vanaf 29/1 te zien in de bioscoop. www.facebook.com/filmgluckauf

Rauwheid vertaald met valse piano door Marlous Flier

ls je diep in zijn hart kijkt, maakt Jorrit Kleijnen het

Alone benadert, hoe beter. Dan heb je een duidelijk referentiekader, is het een kwestie van in de voetsporen van een andere film lopen. Gluckauf is veel min-

en discussieert. De rode draad voor de muziek wordt uiteindelijk: rauw. Net als de karakters en het verhaal dat de film vertelt. „De film is heftig en krach-

tig. Ik houd van de hoofdpersoon, die liefst muziek voor romanti- der in een hokje te plaatsen. Er is niets Dit is niet sche films. Nothing Hill, anders waarmee je dit kunt vergelijken. een ongeleid projectiel is, die er de kanthet type jes van af loopt. Daar past geen klassiek Love Actually. Hoe zoeter, Dan begin je met een vrij brede horigeschoolde gitarist bij.” hoe beter. „Als ik in de bioscoop zit en zon, die je steeds smaller probeert te film om bij een filmkus is de juiste muziek te ho- maken. En ligt er de noodzaak om te ex- Om de sfeer muzikaal zo goed mogelijk te benaderen, gebruikt hij strijkers die ren, dan ben ik dolgelukkig.” perimenteren, om erover te praten. En voor te Flautando spelen, die wat ongepolijst Gluckauf is andere kost. Ver buiten zijn dat kan ik gelukkig goed, zegt regisseur kauwen. comfortzone, klinken, en een valse piano. Hij gaat op zegt de geboren Kerkrade- Remy, praten over muziek.” © Copyright 2015naar.Dagblad Limburger / Limburgs Dagblad. intuïtief spelende gitaristen. „Dit is moeilijker danDe alle dingen In zijn studio in Amsterdam werkt Jor- zoek naar De kijker die ik hiervoor heb gedaan. Voor deze rit Kleijnen uren, weken, maanden aan Laat een orkest in Macedonië de mumoet zelf film heb ik een glazuurlaagje van mede muziek voor de film. Veel ’s nachts. ziek bij drie belangrijke scènes inspeHet auteursrecht, ten aanzien van artikel 15 AW, wordt len. „De intensiteit is in die scènes zo zelfook moeten afschrapen. Vorig jaar Samen met zijn compagnon Alexander werken. groot, vader en zoon zijn dan het verst maakten mijn compagnon en ik de mu- Reumers die vanuit Hilversum aan de uit elkaar, dat wíl je niet met een comziek voor Midden in de Winternacht, een klus werkt. uitdrukkelijk voorbehouden. 13 januari puterstrijkertje vertellen.” kerstfilm. De opdracht luidde:Dinsdag, hoe dich- Een opdrachtbriefje ligt er niet. Kleij- 2015 ter je met de muziek de sfeer van Home

nen denkt na, zoekt, experimenteert,

Via Skype volgt hij het opnameproces,

staat hij in contact met de dirigent. „In Los Angeles is deze manier van componeren op afstand heel normaal.” „Rauwheid versus liefde, zit duidelijk in de film. Hoeveel rottigheid je ook ziet, je moet niet vergeten waar deze film over gaat: liefde. Over een vader en een zoon die vreselijk veel van elkaar houden. De zoon die de schuld van zijn vader wil overnemen, de vader die zijn zoon zover mogelijk bij de ellende weg wil houden. Omdat hij wil dat het leven van zijn zoon beter wordt dan dat van hem. De motivatie van die twee is soms zo lastig zichtbaar dat je het dreigt te vergeten. Dan is het mijn taak om je daar met de muziek aan te herinneren. Die liefde heb ik proberen te illustreren door noten te gebruiken die op zichzelf wel liefdevol zijn, maar

De eerste ogen die de film zien door Marlous Flier

onteren is schrappen. Weggooien. Rücksichtslos soms. Monteren is lijden. Een kwestie van killing your darlings. Het kan niet anders. Voor Gluckauf is zestig uur beeldmateriaal beschikbaar. Aan editor Moek de Groot de taak om dat terug te snoeien naar - pak ’m beet - één uur en veertig minuten. Al is dat wat kort door de bocht. De klus waar hij voor staat, behelst meer dan het simpele knipen-plakwerk. Zijn rol is van groot belang in het geheel, hij geeft mee vorm aan de film. Knutselen met een grote K, noemt hij het. „Ik ben het eerste paar ogen dat de film ziet.” Zijn studio zit verstopt in een onopvallend kantoorpand in Amsterdam. Binnen lijkt het in niets op een kantoor. In een grote centrale ruimte is de huisbioscoop. Dé ideale plek om even te kijken hoe een montage uitvalt op groot doek. In de montageruimte staat in de kast een indrukwekkende rij dvd’s van projecten waar De Groot eerder aan werkte. Alle seizoenen van de televisieserie Penoza, bijvoorbeeld. Hier ontstaat Gluckauf. De verkleinde versie van de computerbestanden van zestig uur aan beelden wordt hier ingeladen. De fragmenten die hij geweldig vindt, krijgen een aantekening in de software. „Het moeilijkste van monteren is afstand houden. Een scène die nu indruk op me maakt, doet dat misschien niet meer als ik hem tien keer heb gezien. Dus ik onthoud hoe ik me voelde toen ik het voor de eerste keer zag, want de kijker ziet de film straks ook voor het eerst.” Met de gekozen fragmenten gaat De Groot aan de slag. Eerst maakt hij een scriptversie, het grove verhaal, die altijd véél te lang is. Erna komt de eerste regieversie. ,,Dan gaan we er wat poëzie in snijden, de film mooi maken. Daar hebben we een trukendoos voor. Alles is mogelijk in de montage. Wanneer je een scè-

Meer lokale geschiedenis Componist Jorrit Kleijnen (links) en muzikant Marijn van der Meer aan het werk in de studio.

„

maximaal 20.000 euro beschikbaar gesteld voor de procesbegeleiding. De Rooij laat weten dat er nog geld beschikbaar is. „Een jaar is immers lang en wellicht ontstaan er nog bijzondere ideeën of samenwerkingen.” Vooral dat laatste is volgens de directeur van het cultuurbedrijf belangrijk. „De Oostelijke Mijnstreek en de Westelijke Mijnstreek verschillen niet zo heel veel van elkaar. In beide streken zijn destijds veel gastarbeiders komen wonen en floreert het verenigingsleven”, begint De Rooij. „Daarom inventariseren wij momenteel welke initiatieven we kunnen opschalen, zodat we ook regio-overstijgend te werk kunnen gaan. Dan wordt M2015 nog mooier.”

HET BETOOG Ministerie moet leerplan Jaar van de Mijnen ook ruimte geven

De weg naar ‘Gluckauf’

die iets vals klinken.” En het moet allemaal subtiel zijn: de muziek bij Gluckauf mag niet teveel aandacht opeisen. „Sturen, maar zonder dat de kijker het in de gaten heeft. Scènes spannend maken, zonder dat de muziek vertelt dat je het spannend moet vinden. Remy noemt dat componeren met voorkennis. Gluckauf is niet het type film om veel voor te kauwen. De kijker moet zelf werken om het verhaal te begrijpen. We hebben daarover veel gesproken, over hoever je daarin moet gaan. Het was de bedoeling om de film in het begin, oneerbiedig gezegd, een beetje een kale boel te laten zijn. Daarom is de muziek eerst vrij reactief. Op het einde, als het verhaal heftiger wordt, pakt de muziek uit.” Kleijnen heeft uiteindelijk tientallen

muziekstukken gemaakt voor de film. Niet alles daarvan heeft de eindversie gehaald. „Dat maakt niet uit. Ik ben zoveel mogelijk kunstenaar als ik kan zijn. Mijn belang is ondergeschikt aan het hogere doel van de film. Als iedereen die eraan meewerkt zichzelf als dé kunstenaar blijft zien, raakt de film uit balans. Daarom is er zo iemand als Remy, die ieders artistieke inbreng waardeert. Hij put er uit, maar laat soms ook dingen weg. Bij ieder project probeer je de kunstenaar in jezelf te motiveren om diep te gaan, maar zodra het af is, is de navelstreng door en is het out of your hands.”

„ Niemand zegt ooit: ‘Goh, wat is de montage

© Copyright 2015 Dagblad De van Limburger / Limburgs Dagblad. deze film toch Het auteursrecht, ook ten aanzien mooi.’ van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Woensdag, 28 januari 2015 VOLGENDE WEEK (laatste aflevering): producent Joram Willink en distributeur Cynthia Ophorst

Veertig oud-koempels lopen Heerlense carnavalsoptocht

door onze verslaggever

ne hebt gedraaid met een tafel met vieze borden, maar je wilt die verplaatsen naar een moment dat de personages nog niet hebben gegeten, dan kun je die vieze borden weghalen.” Hoeveel versies er daarna komen, hangt af van de regisseur, want alles gaat in overleg. Uren zit hij samen met Remy van Heugten te stoeien en te sleutelen. Veel koffie, veel sigaretten. „Dan krijg je viewings met testpubliek. Die mensen gaan dingen niet snappen of saai vinden. Daar ga je op voortborduren.” Editor is een beroep van de lange adem. Het monteren van één minuut film, kan een dag in beslag nemen. „Mijn vrouw heeft ooit vijf minuten naast me gezeten, ze is helemaal gek vertrokken. Ik denk niet aan hoeveel tijd erin zit. Ik denk in vette scènes. In een mooie film. Ik kan alle dingen naar mijn hand zetten, ik mag alle elementen bij elkaar brengen. Als je dat hebt gedaan en de kijker gaat mee: dat is ultiem. Dan ben je trots. Monteren is not about the money, not about the fame. Niemand die zegt: ‘Goh, wat is deze film mooi gemonteerd.’ Maar als iemand op het eind van een film die ik heb gemaakt keihard zit te janken, ben ik wel zo arrogant om te denken dat ik daar een aandeel in heb gehad.” Geen ‘snee’ is af, het kan altijd beter. In de zoektocht naar de perfecte montage, kan het gebeuren dat De Groot de afstand kwijtraakt. „Je moet niet bang zijn om er nog een keer in te duiken als je gevoel zegt dat er meer uit te halen is. Natuurlijk voel je wel eens weerzin, maar als je bij de tiende keer sleutelen toch dé oplossing vindt, is er een enorme kick. Maar er is altijd het risico dat je daarbij de film kapot snijdt, dat scènes niet meer werken, dat je alle emoties eruit hebt gehaald of je het verhaal niet meer snapt. Dan moet je de afstand weer zoeken, en opnieuw beginnen.”

HEERLEN – De Heerlense carnavalsoptocht krijgt dit jaar een groep bijzondere deelnemers: veertig oud-mijnwerkers van Mijnvereniging De Limburgse Koempels. Zij lopen in het kader van het Jaar van de Mijnen mee in de optocht op zondag 15 februari. Ze gaan verkleed als - hoe kan het ook anders mijnwerkers. „Niet geschminkt”, zegt Hans Jacobs namens de mijnvereniging. „We lopen er netjes bij.” Naast de Limburgse oud-mijnwerkers gaan enkele Duitse collega’s mee en een groepje jongeren. „Zij willen de traditie levend houden.”

e mijnen doen het goed. Hoe anders was dat na de sluitingen, toen iedereen die tijd het liefst wilde vergeten. Afgelopen twee jaar alleen al verschenen drie boeken over de mijngeschiedenis, het nieuwe Heerlense restaurant ‘Mijn streek’ laat zich er culinair door inspireren en dit jaar is ook nog eens het Jaar van de Mijnen; vijftig jaar nadat Joop den Uyl de mijnsluitingen heeft aangekondigd. Het Jaar van de Mijnen, M2015, wil de geschiedenis van de mijnstreek dichterbij brengen. Belangrijk onderdeel is een speciaal leerplan dat Limburgse scholieren een historisch besef geeft van hun eigen streek, zodat ze zich er blijvend mee verbonden voelen. Lees: niet zomaar wegtrekken - zoals Limburgse talenten afgelopen veertig jaar hebben gedaan. Een geweldig idee, maar daar blijft het bij. Want willen docenten dat leerplan echt inzetten, dan moet de lokale geschiedenisles allereerst bestaansrecht krijgen door een hervorming in het landelijke onderwijsplan. De visie van M2015 is raak. M2015 stelt dat de mijngeschiedenis opgroeiende generaties kennis, trots en identiteit meegeeft doordat ze hun regio beter be-

grijpen. Dat wakkert lokaal ondernemerschap aan. Volgens M2015 is het bouwen op het mijnverleden „geen doel op zich, maar een noodzakelijke stap om de regio vooruit te helpen’’. Het zijn sterke schouders, die Nederland een mensenleven lang van energie voorzagen. Die begaven het toen door de mijnsluitingen 75.000 man op straat kwamen te staan. Het sloeg lange tijd een groot gat in het zelfvertrouwen van Limburgers. Dat gat wordt gedicht door een herwaardering van wat er in een kwart eeuw aan steenkoolindustrie is bereikt. Onderwijs over lokale geschiedenis is daarvoor onmisbaar. Toch is M2015 niet de eerste met die strategie. In 2009 schreef het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap al een Limburgse geschiedeniscanon met regionale thema’s als tegenhanger van de te ‘Hollandse’ canon van Nederland. Docenten pikten het thema op. Nico Zijlstra van het Sintermeertencollege liet leerlingen oud-mijnwerkers interviewen en eigentijdse mijnwerkersvaandels maken. Die aandacht voor het lokale is volgens hem niet meer dan logisch. „Kinderen moeten leren over hun eigen omgeving. Als ik in Maastricht stond zou ik ook de eigen keramiekindustrie behandelen.’’ Maar als er al zoveel gedaan wordt, waarom dan

nog een extra plan? Omdat die onderwijsinitiatieven weinig succesvol zijn. Het gros van de geschiedenisdocenten schuift ze van tafel om drie redenen. Het onderwijs is te landelijk bepaald. Grote Nederlandse thema’s als de Gouden Eeuw en het koloniale verleden overheersen. Gevolg: lokale thema’s sneeuwen onder. Geschiedenisleraren hebben nu al tijd te kort waardoor ze in thema’s al snoeien wat ze kunnen. Als laatste heeft elke leerkracht zijn persoonlijke voorkeur. De spaarzame tijd die docenten vrijmaken voor wat extra’s in de les, gaat niet per se naar de mijn. M2015 kan afrekenen met die versnippering. Het themajaar heeft een groter en landelijker bereik dan eerdere initiatieven. Dat biedt perspectief. Maar zolang er veel te weinig tijd voor is gebeurt er niets. Wil M2015 haar leerplan dus écht kunnen inzetten, dan moet het ministerie van Onderwijs haar prioriteiten verschuiven en lokale geschiedenis blijvend integreren in het lespakket. Ellen Langenkamp werkt met Marcia Luyten aan het boek ‘Het geluk van Limburg’, een sociaal-economische geschiedenis over de glorie en ondergang van de Limburgse steenkolenmijnen.

De oud-koempels bouwen geen carnavalswagen, maar hebben een oldtimer bus gehuurd uit de jaren vijftig. „Waarin we naar de mijn gebracht werden”, aldus oud-koempel Hans Jacobs.

LIMBURGSE ZAKEN Peter Kamps

Van kolenmeisje tot staaldame

en verweerde vergadertafel is het enige dat nog herinnert aan het kolenverleden bij Laura Metaal in Eygelshoven. Ook directeur Friso de Vries is er als niet-Limburger verbaasd over dat Laura zijn verleden zo verloochent. Zelf heeft hij nog een keer een museum gemaild met het verzoek of Laura een paar tentoongestelde mijnattributen van Laura & Vereeniging terug kon krijgen. Nee, dat kon niet. Jammer, zegt hij. Want iedereen moet weten waar hij vandaan komt, ook het huidige Laura Metaal. De Vries wordt vergezeld door Pierre Schlangen (58) en Frans Pöttgens (62), medewerkers van het eerste uur bij Laura Metaal. Nee, ze hebben zelf niet meer in de mijn gewerkt, wel als jongelui nog excursies meegemaakt ondergronds. Ook herinnert Schlangen zich nog een gesprek met een oud-koempel bij Laura Metaal. Die vertelde opgetogen dat hij nu eindelijk bij daglicht zijn boterham kon eten en ook nog in een kantine. Een luxe die ondergronds niet bestond. Maar ook de schaduwkant blijft niet onbelicht. De vele ernstige ongelukken destijds in de jonge staalfabriek. Pöttgens op zijn beurt vertelt honderduit over IJzerwerk Holland, dat mijnbedrijf Laura & Vereeniging in 1968 kocht om na de kolenexit vervangend emplooi te bieden aan koempels. Dat bedrijf was bezit van een joodse oom van Anne Frank. Deze zag het in Duitsland fout gaan en besloot daarom in 1937 het bedrijf van Aken naar Limburg te verplaatsen. Hij veranderde tevens zijn naam Höllander in Hollander. Een excentrieke man die in een grote cabriolet reed, maar een groot hart had en daarom veel aanzien genoot onder het personeel, weet Pöttgens. Een lichte weemoed maakt zich sowieso van hem meester als hij aan de beginjaren van Laura Metaal denkt. Er was meer saamhorigheid, nu is het meer ieder voor zichzelf.

De tijdgeest, haalt hij de schouders op. Voor de goede orde. Laura Metaal bestaat uit Laura staalcenter in Maastricht. Laura Beverwijk en Laura Metaal in Eygelshoven. De omzet bedroeg in 2013 112 miljoen euro, de winst na belastingen circa 3 miljoen. Na de mijnsluitingen zette Laura & Vereeniging ook nog een motorenfabriek in de regio op, een recyclingbedrijf, een ingenieursbureau, een containerfabrikant en Pionier Laura, dat rubberen afdichtingsringen maakte. Die bedrijven zijn naderhand echter verkocht of geliquideerd wegens gebrek aan succes. Ook Laura Metaal is getekend door het leven. Het topjaar 2008 werd gevolgd door rampjaar 2009. 60 procent van de omzet viel weg, de helft van de 300 banen werd geschrapt. Inmiddels is de weg naar boven gelukkig weer gevonden, maar de tijden van voor de crisis - met een omzet tot 150 miljoen - komen niet snel meer terug, vreest De Vries. De wereld is veranderd, de markt wispelturig. De horizon beslaat geen half jaar meer, maar nog slechts enkele weken. Snel inspelen op de wensen van de klant is het eerste gebod; specialisatie en flexibiliteit het tweede en derde. Een andere kracht van Laura is dat het bedrijf staal bewerkt, verhandelt en bezorgt. De distributie van platen en rollen vormt zelfs een cruciale schakel in het bedrijfsmodel, legt De Vries uit. Laura Metaal kan op elk gewenst moment over elk gewenst halffabrikaat beschikken. Een telefoontje naar het Maastrichtse dochterbedrijf volstaat. Laura verdient de kost onder meer met de productie van vangrails. Elke automobilist die van de snelweg raakt, komt ermee in aanraking. Een grote markt, maar ook een vechtmarkt, meldt De Vries - met dunne marges en hevige concurrentie. De fabricage van mobiele barriers borduurt daarop voort. Dat zijn wanden om rijstroken van elkaar te scheiden. Laura behoort daarmee tot de top

LZ In het Jaar van de Mijnen herdenkt Limburg dat een halve eeuw geleden een begin werd gemaakt met de sluiting van de mijnen. Een duistere periode met nauwelijks lichtpuntjes. Over Laura & Vereeniging na de kolenexit.

Peter Kamps is commentator van deze krant en schrijft op deze plek wekelijks over economie, politiek en ondernemerschap in Limburg

drie van de wereld, klinkt het trots. Damwanden zitten ook in het assortiment, evenals onderdelen voor machines. Gedetailleerde cijfers over al die activiteiten krijgen we niet. De Vries wil de concurrentie niet wijzer maken dan die al is. Die prudentie legt hij ook aan de dag als het om de aandeelhouders van Laura gaat. Tata steel bezit 49 procent, Alma Bunde Beheer ook 49 procent en banken 2 project. Wie achter Alma Beheer Bunde schuil gaat wil hij eveneens niet zeggen. Een familie die niet in de schijnwerpers wil staat. Dat moeten we respecteren. Maar De Vries is wel blij met die mede-eigenaar. Deze prikkelt het ondernemerschap van Laura. Soberheid hoort daar ook vanaf de start bij, vertelt Pöttgens. Juist omdat Laura na de kolenexit veel nieuwe bedrijven in de oude mijnstreek oprichtte, werden vaak tweedehandsmachines gekocht. Die zuinigheid zit ook nu nog in de genen van de onderneming. Je moet je niet tot over je nek in de schulden steken om te investeren. Net zo min als investeren een medicijn tegen slechte prestaties is. Dan ben je al te laat, is het motto van Pöttgens. Het zijn volgens hem ook die twee eigenschappen geweest die na de mijnsluitingen Laura hebben onderscheiden. Waar andere particuliere mijnbedrijven Limburg na de mijnsluitingen snel de rug toekeerden, bleef Laura & Vereeniging de regio wel tot in 1988 trouw. Pas toen werden de banden met Laura Metaal doorgesneden. Een bewijs dat Laura zijn taak om voor vervangende werkgelegenheid te zorgen serieus heeft genomen, is de trotse boodschap die we uit Eygelshoven meekrijgen. Die erfenis is wel bescheiden. Want kolenmeisje Laura bezorgde destijds 3500 koempels werk, de staaldame van nu komt niet verder dan 150.

© Copyright 2013 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15Het AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 16 december 2014 uitdrukkelijk voorbehouden. Vrijdag, 30 januari 2015

Meer columns op www.limburger.nl Reageren? p.kamps@mgl.nl

Editor Moek de Groot (rechts) en regisseur Remy van Heugten. foto Marcel Antonisse

AT L E T I E K

Hivernal Trail in Landgraaf Stichting Foras organiseert zondag de derde editie van de Hivernal Trail te Landgraaf. De ruim vierhonderd deelnemers kunnen kiezen uit wedstrijden over 10, 19 en 30 kilometer. Het startschot wordt gegeven om 11.00 uur en 11.30 uur op het veld van V.V. Schaesberg in Landgraaf. De Hivernal Trail is het eerste sportieve evenement in het kader van het jaar van de Mijnen.

1965 Bij aankondiging sluiting mijnen door Joop den Uyl werd termijn van garantie buiten publicaties gehouden

Angst voor onrust in mijnstreek E

Mijndirecties en vakbondsmensen vrezen onrust als najaar 1965 de plannen voor de sluiting van de mijnen concreet worden. Dat blijkt uit het archief van toenmalig minister Joop den Uyl.

door Wiel Beijer

ind 1965. Minister Den Uyl van Economische Zaken wil de mijnen nog vijf jaar subsidie garanderen. De regio vraagt tien jaar zekerheid. Om onrust in de mijnstreek te voorkomen, wordt afgesproken dat die termijn van vijf jaar niet in de publiciteit komt. Twee weken voor de aan-

kondiging van de sluiting vragen de mijndirecties tijdens een overleg aan Den Uyl om voor ‘minimaal tien jaar zekerheid’ af te geven. Tenslotte moeten de mijnen nog jaren miljoenen investeren, en dat geld moet terugverdiend worden. Directeur Gerard Fokker van de Domaniale Mijn in Kerkrade zegt ook ‘dat een vooruitzicht voor vijf jaar voor het personeel in psycholo-

gisch opzicht te kort is’. Hij vreest sociale onrust. De minister echter heeft ‘onoverkomelijke bezwaren tegen garanties voor tien jaar’. Ieder extra jaar betekent 100 miljoen gulden subsidie extra. Dat kan hij aan de belastingbetaler niet verkopen. Den Uyl wil een overeenkomst voor vijf jaar, die na afloop nog eens met vijf jaar wordt vernieuwd. Maar die af-

spraak mag ‘niet in een publicatie komen’. Die publiciteit en het effect daarvan op de publieke opinie worden vaker gevreesd. ‘Volstrekt vertrouwelijk’ schrijft directeur Antoine Rottier van Staatsmijnen in april 1965 aan Den Uyl dat geen officiële mededelingen gedaan moeten worden over de plannen de mijnen geleidelijk te sluiten. Zie ook pagina’s B2/3

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt ©media-uitingen Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. december 2014 - februari 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 10 januari 2015 Initiatieven enHet auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 21 februari 2015

Tien exposities rond ‘na de mijnen’ De tentoonstelling Vluchtige Herinneringen van Jet Nuij is de eerste in een reeks van tien. Samen vormen de exposities de twaalfde manifestatie van kunstproject Sjtub, getiteld Post-Mining. De gisteravond geopende tentoonstelling is tot en met 1 februari te zien in POST-, het voormalige Kerkraadse postkantoor dat is omgetoverd tot informele kunsten cultuurruimte. Met het project wil Sjtub onderzoeken hoe kunst

GROENE BRUG NATUURGEBIEDEN

Van zwart naar groen en blauw

kan bijdragen aan de regio na de sluiting van de mijnen, het verheffen van de inwoners, omgaan met het verleden en een betere toekomst. Sjtub wil hierover in het kader van het Jaar van de Mijnen ook discussies organiseren. POST- , Hoofdstraat 16 in Kerkrade is geopend op woensdag tot en met zondag van 12.00 tot 17.00 uur. Daarnaast zijn er geregeld extra activiteiten en openingsuren, die worden aangekondigd op de facebookpagina.

Met enige vertraging is de afgraving van de mijnsteenberg Hendrik in Brunssum begonnen. Er ontstaat een ‘groene brug’ tussen Schutterspark, Brunssummerheide, Schinveldse bossen en Tevenerheide. Waarin de Rode Beek vrij stroomt. Letterlijk: van zwart naar groen en blauw.

door Geert-Jan Claessens

et gerammel van de vrachtwagens is tot binnen te horen. De trucks vol mijnsteen rijden af en aan op de tijdelijke brug over de Rimburgerweg. „Het komt doordat er staalplaten liggen op de overgang tussen de brugdelen. Dat maakt nogal wat lawaai, daar moeten we nog iets aan doen”, zegt projectleider Rick Lormans van De Koempel (Dura Vermeer/Ploegam met RoyalHaskoning DHV). Het werk is na twee jaar voorbereiding pas enkele weken bezig, er wordt nog niet op volle kracht gegraven. Als het werk op stoom is, rijden er tien tot vijftien trucks per uur over de brug, met elk twintig kubieke meter mijnsteen. Die overspanning is afgeschermd met bouwhekken en -doeken, zodat automobilisten niet worden afgeleid door trucks die ‘over hen heen’ rijden. De onderkant is bekleed met staalplaten zodat er geen afval op de weg eronder terecht kan komen. De projectleider verzekert dat de brug zo stevig is dat er zelfs een tank overheen

kan - ze zijn van een type dat ook door het leger wordt gebruikt. Hij is gemaakt om een jaar te blijven liggen. Dat jaar heeft De Koempel wel nodig voor het project. De start liep circa drie maanden vertraging op, omdat er onderzoek gedaan moest worden naar de mogelijke aanwezigheid van bommen uit de Tweede Wereldoorlog. Uitkomst: het gebied kent wat dat betreft een verhoogd risico. Dat betekent: voorzichtiger graven. Het werk zal dit jaar, anders dan gepland, waarschijnlijk niet afkomen. De vertraging en de extra onderzoeken kosten 2,5 miljoen extra. Het Rijk vergoedt daar 70 procent van, legt Piet Bartels, hoofd civiele techniek van de gemeente Brunssum uit. Daarmee komen de totale kosten van het project op 12,8 miljoen. Dat geld komt van de gemeente, provincie, waterschap Roer en Overmaas, het Rijk en de EU. Het is een fors project. Aan de ene kant van de Rimburgerweg nemen graafmachines happen uit de mijnsteenberg, die ze op trucks laten vallen. Het zwarte goedje wordt over de tijdelijke brug naar het terrein van de

De ‘legerbrug’ over de Rimburgerweg. vroegere Terca-steenfabriek van Wienerberger gereden. De slikvijver en de rest van het terrein worden ermee bedekt. Hier moet nieuwe natuur ontstaan, als uitloper van de Brunssummerheide. Het groengebied krijgt er negen hectare bij aan deze kant van de Rimburgerweg, en nog eens drie hectare aan de overkant. Naast het nieuwe groen aan de Brunssumse kant komt een sportterrein van vier hectare. Hier kunnen militairen van het JFC straks sporten binnen de hekken, wat beter is voor de veilig-

foto Bas Quaedvlieg

heid. Het JFC heeft nu accommodaties op de Hendrik, die op termijn mogelijk moeten wijken voor Nature Wonder World. In totaal graven de bouwers 450.000 kubieke meter mijnsteen af. Dat is maar een klein deel van de totale vijftien meter hoge berg, waar steen van de vroegere mijnen Hendrik en Emma is gestort. In het berggat krijgt de Rode Beek weer de ruimte. De stroom gaat nu onder de berg door via een driehonderd meter lange tunnel, maar moet weer aan de op-

pervlakte komen en als vanouds door het landschap kronkelen. Zo verkleurt het landschap letterlijk van zwart naar groen en blauw. De Rode Beek is in de laatste tien jaar nagenoeg geheel heringericht. Het laatste obstakel voor migratie van vissen is de overkluizing onder deze mijnsteenberg. Als die is verwijderd, kunnen vissen van bron tot monding zwemmen, en kunnen dieren zich beter verplaatsen tussen de Brunssummerheide en de noordelijker gelegen natuurgebieden. En zo ontstaat een belangrijk onderdeel van de ecologische verbinding, waar Rode Beek, Schutterspark, Brunssummerheide,

Schinveldse Bossen en Tevenerheide samenkomen. Zeker als de Rimburgerweg op termijn verdwijnt, omdat het verkeer tussen Brunssum en Landgraaf via de Buitenring gaat. In feite gaat het om meerdere projecten die elkaar versterken. De aanleg van een ecoduct ofwel natuurbrug - die buiten verantwoordelijkheid van De Koempel valt - moet helpen de groengebieden aan elkaar te laten groeien. Over de 15 meter hoge brug van 70 meter lang en 45 meter breed over de Ganzepool kunnen straks wandelaars en fietsers, maar ook herten en andere dieren oversteken. De aanleg van een transportriool zorgt dat er

minder overstort is. Eerder moest 45 keer per jaar water overstromen naar een bergbezinkbassin, om gezuiverd te worden. Dat zal straks nog hooguit eens in de vijf jaar gebeuren, zo is de verwachting. De afgraving lijkt dus alleen winst op te leveren. Maar voor die kan worden verzilverd, moet er nog heel wat werk worden verzet. Een boeiend karwei, omdat er veel groen komt en hoogteverschillen overwonnen moet worden, zegt Rick Lormans „Bouwen is leven met onzekerheden. Je weet niet wat er in die berg zit.” www.reconstructierodebeek.nl

Een impressie van hoe het gebied rondom de mijnsteenberg Hendrik er straks uitziet. illustratie De Koepel

KERKR ADE

‘Mijn-expositie’ van Sjtub in POST-

Kunstwerken van Jet Nuij zijn vanaf vrijdagavond te zien bij POST- in Kerkrade. Haar expositie is de eerste van een serie van tien in het project POST-Mining van Sjtub, dat in het teken van het Jaar van de Mijnen staat. Jet Nuij werkt als ‘artist in residence’ en maakt installaties en werken in textiel, fotoprint en multimedia.

maart 2015

zondag 1 maart 2015

Limburg Kolenland

Publicatie

RHCL

Maastricht

Vanaf woensdag 4 maart 2015

Starks lezingenreeks Heemkundevereniging 'De bron van Brunsham'

Lezing

Mijnwerkersmuseum Brunssum

Brunssum

donderdag 5 maart 2015

Nablijven

Evenement, Muziek

Poppodium Volt

Sittard

vrijdag 6 maart 2015 t/m donderdag 31 december 2015

Opening MIJNshop & MIJNcollectie

Mode, Ontmoeting

Bongerd 4

Heerlen

vrijdag 6 maart 2015 t/m zondag 15 maart 2015

Schrijf literatuur op locatie

Onderwijs, cursus

Nederlands Mijnmuseum/ Cultuurhuis

Heerlen

vrijdag 6 maart 2015

5x Nederlands Mijnverleden

Opening

SCHUNCK*

Heerlen

vrijdag 6 maart 2015 t/m donderdag 31 december 2015

Mind the Black - Muurschildering door Wafae Ahalouch el Keriasti

Muurschildering

SCHUNCK*

Heerlen

zaterdag 7 maart 2015 t/m vrijdag 1 mei 2015

Oét d’r sjtub

Tentoonstelling

SCHUNCK*

Heerlen

zaterdag 7 maart 2015

Tien torens diep aflv. 3

zondag 8 maart 2015

Carboon en het Limburgse mijnwerkersleven

Radio

OVT

zondag 8 maart 2015

NOA DE MES met Doortje & Otto Zerdoner en Jan de Wit

Discussie

Café Pelt

Heerlen

maandag 9 maart 2015

Langs mijnen en groeven: geologie en mijnbouw van Zuid- Limburg

Lezing

Café Wilhelmina

Kerkrade

zaterdag 14 maart 2015

Tien torens diep aflv. 4

zaterdag 14 maart 2015 t/m dinsdag 1 september 2015

Mine-Art Holland

Expositie

Centrum Geleen

zaterdag 14 maart 2015

Tien torens diep

zondag 15 maart 2015

Carboon en het Limburgse mijnwerkersleven

Radio

OVT

zondag 15 maart 2015

Koempelmis Hendrik

Herdenking

Mijnwerkerskerk Sint Antonius van Padua

Heerlen

dinsdag 17 maart 2015

De steenkolenmijnen, het Wormdal en Abdij Rolduc

Lezing

Bibliotheek Kerkrade

Kerkrade

dinsdag 17 maart 2015

Mijn-erfgoed: wat de mijnen ons hebben nagelaten

Lezing

Partycentrum Oud Zumpelveld

Simpelveld

donderdag 19 maart 2015

Foto-expositie 'Bergen van Steen' en opening IBA werkhuis

Expositie

Kunstencentrum Signe

Heerlen

zaterdag 21 maart 2015 t/m woensdag 4 december 2015

Waar het vlakke land gaat plooien - Toneelgroep Maastricht

Muziektheater

Nederland en Belgie

zaterdag 21 maart 2015 t/m zondag 22 maart 2015

UNDERGROUND

Muziek theater

Schunck*

zaterdag 21 maart 2015

Muziektheater: Underground

Muziek, Theater

Cultuurhuis

zaterdag 21 maart 2015

Het Grote Gluckauf Jongerendebat

Debat

Filmhuis De Spiegel

zaterdag 21 maart 2015

Tien torens diep aflv. 5

zondag 22 maart 2015

Koempelcup

Sport

Lange Jan Park

Heerlen

zondag 22 maart 2015

Underground

Muziektheater

Cultuurhuis

Heerlen

zondag 22 maart 2015

Documentaire Militairen in de mijnstreek

Sittard-Geleen

Rotterdam, Amsterdam, Antwerpen, Maastricht, Den Bosch, Bergen op Zoom, Leuven, Den Haag, Tilburg, Neerpelt, Apeldoorn en meer.

Heerlen

woensdag 25 maart 2015

Offer aan het zwarte goud en Mijnschade - Hub Kitzen

Lezing

Theater Karroessel

Geleen

woensdag 25 maart 2015 t/m maandag 31 augustus 2015

Van Vetkoal tot Dyneema

Expositie

Theater Karroussel

Geleen

donderdag 26 maart 2015

Theatrale lezing Zuujerleech

Lezing

Stadsschouwburg Sittard- Geleen

Sittard-Geleen

vrijdag 27 maart 2015

Pride

Filmvertoning op locatie

C-Mill

Heerlen

vrijdag 27 maart 2015

Voorpremière docu Laila

Film

Cultuurhuis Heerlen

Heerlen

vrijdag 27 maart 2015

Cinema Ground presenteert Pride

Evenement

C-Mill

Heerlen

zaterdag 28 maart 2015

Tien torens diep aflv. 6

zaterdag 28 maart 2015 t/m zondag 29 maart 2015

Doumentaire Laila

Film

zaterdag 28 maart 2015 t/m zondag 29 maart 2015

Expositie Mijn Kunst

Expositie

zondag 29 maart 2015

Mijnparelloop

Sport

zondag 29 maart 2015

Zondagsrondleiding tentoonstelling Oét d’r Sjtub

Evenement

Schunck*

Heerlen

zondag 29 maart 2015 t/m zondag 21 juni 2015

De Limburgers in de DSM Art Collection

Expositie

Museum Land van Valkenburg

Valkenburg aan de Geul

maandag 30 maart 2015

Filmpremière 'Witste nog, Carboon...'

Film

Cultuurhuis

Heerlen

maandag 30 maart 2015

Internationale uitwisseling van oud-mijnwerkers

Ontmoeting

C-mine Genk

Genk

dinsdag 31 maart 2015

Russische gevangen voor de mijnen - Willibrord Rutten

Lezing

Bibliotheek

Hoaf van Heden

Stein Brunssum

Kerkrade

SCHUNCK* - 5x Nederlands Mijnverleden maart 2015

5x Nederlans Mijnverleden opening in SCHUNCK* door burgemeester Paul Depla, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Luc Lodder en Fabian de Kloe

SCHUNCK* - 5x Nederlands Mijnverleden maart 2015

Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 07 maart 2015 maart 2015 SCHUNCK* - 5x Nederlands Mijnverleden

JAAR VAN DE MIJNEN

Het tastbare v Het stof, d’r sjtub, dat de Mijnstreek en haar mensen zwart kleurde tot aan de longen, waait opnieuw op. Vijftig jaar na de sluiting van de mijnen wordt het tijd om het verleden op de kaart te zetten. Het Glaspaleis presenteert daarom vanaf nu de tentoonstelling ‘5x Nederlands Mijnverleden’.

tekst: Lotte Wullems, foto’s: Luc Lodder

oe denk je terug aan het mijnverleden? Zijn het de heroïsche verhalen van grootvader die zijn bijgebleven, de allerlaatste mijnsteenbergen in het Limburgse landschap of de foto’s van roetzwarte, lachende gezichten? Noem het een vrije interpretatie, giswerk of fantasie. Hoe je het ook wendt of keert: de derde generatie van nu is de maker van het verleden. In het Glaspaleis krijgt dit verleden via vijf uiteenlopende tentoonstellingen een artistieke, persoonlijke vorm. De mijnen zijn letterlijk en figuurlijk een zwart gat in de Zuid-Limburgse geschiedenis. Dit jaar is het vijftig jaar geleden dat Joop den Uyl de sluiting van de Nederlandse

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN mijnen aankondigde. Een periode van ongekende dynamiek en welvaart kwam abrupt tot een einde. Het ondergrondse leven moest worden omgeruild voor een leven boven de grond. Over de schouder terugkijken zat er niet bij, de blik werd naar voren gericht. Oog-

kleppen op, sporen werden gewist en enkel herinneringen bleven achter. Om deze niet verloren te laten gaan, vraagt het Jaar van de Mijnen 2015 met een grootschalige manifestatie aandacht voor dit verleden. Het Glaspaleis heeft daarom kunstenaars en cultuurmakers uitgenodigd die op een bijzondere wijze het verleden en hun band met de Oostelijke Mijnstreek weten te vertalen naar het heden. Het tastbaar te maken, vanuit een persoonlijk oogpunt. Of dat nu is via een muurschildering, een kledingcollectie, een fotoreportage van een Indonesische suikerfabriek of een kijkje in het eigen verleden.

Van patrones naar muze Wie: Ebby Port Wat: MIJNshop & MIJNcollectie Waar: Bongerd 4 Haar vingers glijden over de ruwe stof en blijven even hangen bij een van de naden. „Kijk, de mouwen zijn aan de voor- en achterkant anders afgewerkt, legt ontwerpster Ebby Port uit. Volgens haar is dat typerend voor het mijnwerkersuniform. Het hoeft niet mooi te zijn, als het maar gemakkelijk zit. En als er aan de rugzijde meer bewegingsruimte nodig is, dan werd daar destijds gewoon een andere soort naad gestikt. De MIJNshop & MIJNcollectie is een continu veranderende pop-upstore naast het Glaspaleis. Drie jonge Zuid-Limburgse modeontwerpers

en jongeren van het leerwerktraject 100%Heerlen produceren maandelijks een nieuwe kledingcollectie, geïnspireerd op oude mijnwerkersuniformen en de verschillende migrantenculturen van de Mijnstreek. Elke ontwerper maakt drie keer een eigen mini-lijn, bestaande uit: één couture stuk en tien draagbare items die ook daadwerkelijk verkocht worden. Port kreeg de taak om zich voor haar eerste collectie te laten inspireren door Polen; het land dat de Heilige Barbara introduceerde aan de ‘ondergrondse Limburgers’. „Dus daar wilde ik iets mee doen”, vertelt ze. De patrones van de mijnwerkers werd zo de muze van de ontwerpster. „De cape van het couture-item verwijst daar direct naar.”

Autodeuren en tandpasta Wie: Frank Bruggeman Wat: Silica Waar: Vitrine in het Glaspaleis In de dertig meter lange vitrine in het Glaspaleis liggen mijnsteen en zilverzand harmonieus naast elkaar. Met opzet, vertelt kunstenaar Frank Bruggeman. In werkelijkheid zitten de twee elkaar namelijk in de weg. Om de zilverzandwinning in Heerlen door te zetten, is het noodzakelijk om (een deel van) de mijnsteenberg af te graven. En dat leidt tot discussie. Want is de berg op de Heksenberg, een van de laatste overblijfselen van ons mijnverleden, ontsierend of een cultuurhistorisch monument? „Die stelling vind ik interessant. Ik zoek graag een bepaald spanningsveld op.”

De steenkoolwinning en het mijnverleden worden vaak in één adem genoemd. Zilverzandwinning is daarentegen minder bekend, terwijl het ook onderdeel uitmaakt van onze geschiedenis. Voor Bruggeman een reden om juist daar in te duiken. Hij laat in zijn expositie, op een naar eigen zeggen ‘archeologische wijze’ zien wat het zand ons brengt. Zo wordt het verwerkt in onder andere autobanden, verf, wasmiddelen en zelfs tandpasta. „Juist de dingen die niet voor de hand liggen stel ik tentoon. Zilverzand wordt bijvoorbeeld gebruikt om glas te maken. Je kunt dan aan verschillende voorwerpen denken, maar een autodeur is waarschijnlijk niet de eerste. Daarom kies ik juist daar voor.”

W W W

H de W to pe be lo m tek ge da on Op (v re de cir

W W W

„Ik m va m ve De we ge Zu na an ze m sle er vo In

W W W

M m In le H m Zu de vo da sc bo m A ka sp al

SCHUNCK* - 5x Nederlands Mijnverleden maart 2015 *

e verleden

wist n te de alige ver-

nsteoze de

astoonen ollecIndoijkje

ol-

n ge nar e.

pem

gn e, lons

rt n n, k

Ondergrondse acrobaten Wie: Wafae Ahalouch El Keriasti Wat: Mind the Black! Waar: Trappenhuis, Glaspaleis Het circus is een geliefd thema bij de Amsterdamse kunstenares Wafae Ahalouch. En wat wil het toeval: het mijnverleden sluit daar perfect op aan. Vooruit, met een beetje inlevingsvermogen. Ahalouch: „Het circus en clowns doen mij denken aan carnaval, wat echt tekenend is voor deze streek. Een gevoel van saamhorigheid hoort daar bij, iets wat ook sterk heerste onder de mijnwerkers.” Op elke etage van het trappenhuis (vier in totaal) maakte de kunstenares afgelopen weken een muurschildering van cirkels (van het woord circus), driehoeken en verticale stre-

pen. De lijnen spelen met de lichtinval, maar verwijzen ook naar de vroegere schachten in de mijnen. Tussen de geometrische vormen hangen verschillende kunstwerken die Ahalouch in haar atelier in Amsterdam schilderde. Door de gelaagdheid in haar werken, wil ze cliché-onderwerpen anders brengen. Stoflongen die niet zijn wat ze lijken en galopperende paardenbenen. „Wist je dat ze ook paarden gebruikten in de mijnen? Daar schrok ik echt van.” Het leven onder de grond voelt voor Ahalouch dan ook surrealistisch. „Je gaat in de ochtend naar beneden en mag pas in de avond weer naar buiten.” Ze rilt bij de gedachte. „De mijnwerkers zijn voor mij de acrobaten van de onderwereld.”

eeen paar ogen De trots in een Wie: Roger Cremers Wat: Oét d’r Sjtub Waar: Museumzaal, Glaspaleis „Ik snap ze wel”, zegt Roger Cremers terwijl hij kijkt in de ogen van een van zijn geportretteerde mijnwerkers. „Het is echt verslavend, dat ondergrondse leven.” De fotojournalist legt sinds 2001 wereldwijd mijnwerkers vast op de gevoelige plaat. Van Polen tot Zuid-Afrika en van Turkije tot China. Ze spreken misschien elk een andere taal, maar verder verschillen ze amper van elkaar, meent Cremers. „Ze werken hard, worden slecht betaald, maar zijn allemaal erg trots. Dat zie je in hun ogen. Ze vormen een broederschap.” In Oét d’r Sjtub (uit het (mijn)stof),

tonen zes beeldend kunstenaars hun persoonlijke band met de mijnstreek. Hun werk werpt een kritische blik op nostalgie, identiteit en de verbeelding van de toekomst. Voor Cremers is de expositie een resultaat van de zoektocht naar zijn roots. „Mijn opa werkte in de mijn van Brunssum. Ik groeide op met zijn verhalen, waarin hij de mijnwerkers beschreef als heroïsche figuren. Toen ik zelf wat ouder was, ging ik me afvragen of het beeld wel klopte dat ik van de mijnen had. Daarom besloot ik naar Polen te reizen, waar wel nog mijnen zijn.” Dat was de start van een intrigerende fotoreeks en een persoonlijke verslaving. „Ik schiet alle foto’s analoog, dus weet pas bij het ontwikkelen of ze gelukt zijn.”

Liefde voor carnaval Wie: Aad de Haas Wat: In de Mijnstreek Waar: Aad de Haaszaal, Glaspaleis Met tegenzin vertrok de Rotterdammer naar het zuiden van het land. In eerste instantie verlangde hij alleen maar terug, maar toen Aad de Haas de regio en de mensen eenmaal leerde kennen, sloot hij Zuid-Limburg in zijn hart. En dat de kunstenaar vooral een zwak had voor carnaval, blijkt uit zijn werk dat stamt uit de Mijnperiode. Verschillende tekeningen van een bont, feestend gezelschap sieren de muren van de speciaal ingerichte Aad de Haaszaal. Wie goed kijkt kan de kunstenaar zelf hier en daar spotten in zijn werk; geschminkt als clown, met een bolhoed op en

een baard. Aan de hand van in bruikleen gegeven schilderijen, verschillende edities van Et Leureske en carnavaleske tekeningen, toont het Glaspaleis De Haas’ tijd in de Mijnstreek. De nieuwste aanwinst is het vaandel dat zijn vrouw Nel ontwierp voor carnavalsvereniging De Puime uit Wijlre, waar De Haas sinds 1959 nauw bij betrokken was. Een bijzonder item dat nog nooit eerder publiekelijk werd vertoond. In de jaren vijftig vestigde De Haas zich met zijn gezin in Kasteel Strijthagen, in Schaesberg. Dat het pand vanwege de nabijgelegen Staatsmijn Wilhelmina vervallen was geraakt, deerde de kunstenaar niet. Sterker nog: het Limburgse landschap vormde een inspiratiebron.

MIJNshop & MIJNcollectie, Heerlen vanaf 7 maart t/m december 2015

MIJNshop & MIJNcollectie pop-up store aan De Bongert, centrum Heerlen, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Fabian de Kloe, Branco Popovic

MIJNshop & MIJNcollectie, Heerlen vanaf 7 maart t/m december 2015

Foto's: Luc Lodder, Fabian de Kloe

Jongerendebatten maart t/m november 2015

Gluckauf jongerendebat in Filmhuis de Spiegel en in Quatro Cinema met het Eijkhagen Charlemagne college, foto's: Luc Lodder, Jeremy van Bedijk

DEBAT Jongeren ondanks somber beeld positief over hun regio

Toekomst in Parkstad? M Misschien wel Hoe zien jongeren Parkstad? Dat was het thema van een debat naar aanleiding van de film Gluckauf. Het sombere beeld klopt, maar de jeugd blijft positief. door Geertjan Claessens

n Gluckauf beheersen leegstand, verloedering, criminaliteit en uitzichtloosheid de regio. Het decor is somber: leegstand, verloedering en een milieu waar drinken, roken, stelen, helen en drugshandel normaal zijn. Maar klopt dat beeld? Gespreksleider Leon („Ik kom uit Geleen, zeg maar Heerlen-light”) Verdonschot

vraagt het deze zaterdagnamiddag aan de rond de vijftig (deels oudere) jongeren in filmhuis De Spiegel in Schunck. En geen van hen doet het beeld af als onzin. Vooral de criminaliteit is volgens hen nog sterk aanwezig. Sinds de operatie Hartslag niet meer in hartje Heerlen, maar wel in de buitenwijken. Sommigen geven toe dat ze zelf in de drugshandel of criminaliteit verzeild zijn geraakt. Hun eerlijkheid verbaast Verdonschot. De een heeft in de cel gezeten, maar is nu op weg om topkok te worden. De ander brak met zijn familie omdat die hem dreigde mee te sleuren op het verkeerde pad. In de stad zijn de verleidingen te groot, zeker als je verkeerde vrienden hebt. Filmregisseur Remy van Heugten denkt dat het beeld dat hij heeft ge-

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN schetst reëel is. „Ik ben in Hoensbroek opgegroeid. De straathandel is er nu niet meer, maar drugspanden zijn er nog volop.” Dat de regio achteruit is gegaan door de mijnsluiting, beseffen de jongeren vaak goed. En ze willen juist meer weten over het mijnverleden, tot genoegen van directeur Marc Jetten van het Jaar van de Mij-

nen, de organisatie achter de bijeenkomst. Over dat verleden zouden scholen meer les mogen geven, vinden de bezoekers. Veel oud-mijnwerkers hebben dat verleden weggestopt, dus het is moeilijk daar sporen of verhalen van terug te vinden. De jongeren herkennen het sombere beeld in de film en weten dat de regio nu minder kansen biedt. Maar dat betekent niet dat ze weg willen. De een droomt van een eigen restaurant of boerderij, een ander studeert nu in Utrecht, maar besefte wat ze mist. En dat ze misschien wel terug wil. Het is belangrijk dat jonge, creatieve mensen hier blijven, vindt ze. Een ander doet dat pas na zijn pensioen. Want: „Het is hier gewoon wondermooi.” Ondanks alles een positief slotakkoord.

Jongerendebatten maart t/m november 2015

Jongerendebat 'Futer is Mine' in Carbon 6 Heerlen, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Arnaud Nilwik

L1-uitzendingen december 2014 t/m december 2015

Diverse mijngerelateerde uitzendingen door en op L1 met verschillende documentaires, live uitzendingen, reportages en praatprogramma's

Onze Mijnwerkers op L1 december 2014 t/m december 2015

Iedere zaterdag in 2015 een aflvering van de reeks 'Onze Mijnwerkers'

Initiatieven en media-uitingen maart 2015

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Initiatieven uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 28 maart 2015 en media-uitingen maart 2015

Laila KÜSST en Q Laila is de titel van de documentaire die Hans Heijnen maakte over de beroemde tango Laila van de Regento Stars uit 1960. Een megahit. Bruno Majcherek (79) zingt de hit van toen nog altijd met succes. Maar er is ook nog steeds die pijn bij zijn muziekmakkers van toen, zo wordt pijnlijk duidelijk in deze gefilmde Laila.

door Wiel Beijer

en ondeugende tango over een fatale Algerijnse vrouw. Een liefdeslied met een vleugje SM. Oh Laila, nur die eine Nacht erwähle mich, küsse mich und quäle mich, denn ich liebe nur dich. De ontembare en onweerstaanbare Laila küsst en quält nog steeds, blijkt. Toen Laila in 1960 de Europese hitparades bestormde werd in een kroeg in de haven van Duisburg om haar een moord gepleegd. Een eenzame en door liefdesverdriet geplaagde matroos draaide de hele avond dit ene lied. Steeds weer gooide hij een nieuwe munt in de jukebox om ‘haar’ te horen. Totdat een andere matroos er genoeg van had en de Laila-fan doodschoot. Vanaf de kansel verdoemd door pastoor, verboden op de Duitse radio, het deerde Laila allemaal niet. Integendeel. Minstens een miljoen plaatjes gingen over de toonbank. De Regento Stars kregen een gouden plaat vanwege 100.000 verkochte plaatjes alleen al in Nederland. De platenbazen riepen: „Jongens jullie worden rijk!” Laila stond nummer 1 in Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk en stond in de hitparade van Radio Luxemburg liefst 46 weken op de eerste plek. Vier jonge mijnwerkers en een jonge mijnwerkersdochter uit de oude Mijnstreek werden helden. Het succes was gigantisch voor accordeoniste Doortje Zerdonmer-Graskely, trompettist Otto Zerdoner, drummer Sigmund Zowodny, gitarist Jo Theunissen en klarinettist/zanger Bruno Majcherek. Maar het succes zorgde uiteindelijk voor de breuk in het multiculti dansorkest de Regento Stars uit de Heerlense mijnwerkerswijk Heerlerheide. Het ging uiteraard om het geld. In 2005 schreef ik in deze krant: Laila heeft heel wat op haar geweten. Eerst er onduidelijkheid © Copyright 2015 Dagblad De Limburger was / Limburgs Dagblad. over de artikel auteursrechten het lied, een Het auteursrecht, ook ten aanzien van 15 AW, van wordt compositie uit de jaren twintig van uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 07 maart 2015 de Duitser Dol Dauber op een

Foto’s: Otto en Doortje Zerdoner en Sigmund Zowodny; de Regento Stars in 1960; Bruno Majcherek schudt Otto Yvonne steeds gespannen vlak voor een optreden. foto’s Documentaire Laila en Jacques Voets tekst van Von Breda, en over het spannende parlando-middenstuk van het lied. Het leidde tot rechtzaken in Duitsland, die de platenmaatschappij verloor. Dat kostte veel geld. Daarna volgde gedoe over de royalty’s en het exacte aantal plaatjes dat verkocht was. Platenmaatschappij Tivoli hield het plots op slechts 30.000 verkochte plaatjes. Regento Stars-ontdekker en labelvertegenwoordiger Max Feijen beweerde echter dat hij alleen al 60.000 singletjes aan platenwinkels

had geleverd. „Anderen zijn rijk geworden van Laila”, zei Bruno Majcherek toen. „De Regento Stars hebben in totaal 7000 gulden gekregen. En dat was nog veel als je bedenkt dat Rocco Granata 50 gulden kreeg voor zijn hit Marina en Lenie und Ludwig 100 gulden voor Schön ist die Jugendzeit.” Volgens de zanger hadden de muzikanten misschien wel recht op 100.000 gulden, maar viel er niets te halen omdat de platenmaatschappij failliet ging. De andere muzikanten van het or-

kest geloofden bandleider Bruno Majcherek niet op zijn woord. Er volgde een breuk, die tot op heden niet gelijmd is, zo blijkt uit de documentaire van Hans Heijnen. In 2010 volgde in de krant het verhaal Bruno’s Laila ziet Sarah, waarin vijftig jaar na de megahit nog eenmaal de balans werd opgemaakt. Dit verhaal inspireerde Hans Heijnen om zijn documentaire te maken, vertelde hij recentelijk in het L1-programma Avondgasten. Hij maakt de eindbalans op. Nu ge-

KOEMPELBIER ! Gelimiteerde oplage 50.000 flesjes ! Afhaalpunten in Heerlen en Geleen

Zwart Goud-bier toch op de markt door Siebrand Vos

mers. „Voorwaarde was dat de opbrengst naar een goed doel gaat. HEERLEN/SITTARD – Het speciale jubi- Dat wordt Serious Request 2015.” leumbier Zwart Goud komt na aanZwart Goud is een initiatief van loopproblemen toch op de markt. de Heerlense stichting Cultbier, dat Vanaf april is het in een gelimiteer- het bier laat brouwen door Amde oplage van 50.000 flesjes ver- brass in Sittard. In het brouwsel krijgbaar. bedenkers spreken van ‘koempel„Het Jaar van de Mijnen wilde bier’ - wordt bronwater uit Hoensgeen geld steken in het project broek en honing van een HeerlenZwart Goud, maar gaf in tweede in- se imker verwerkt. stantie wel toestemming voor geBestellingen kunnen vanaf 1 bruik van het logo”, zegt Christian april worden gedaan via de website © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. auteursrecht, ook ten aanzien van artikel wordt Petermann, een van deHetinitiatiefnevan de15 AW, stichting (www.cultbieruitdrukkelijk voorbehouden. Vrijdag, 13 maart 2015

rocommissaris Frans Timmermans. De hele oplage van Zwart Goud wordt genummerd. Het is ook mogelijk er speciale glazen bij te bestellen met een afbeelding van koeltoren Lange Jan van de Oranje Nassau-mijn. Een embryonale versie van Zwart Goud werd overigens tijdens de Heerlense begrotingsvergadering overhandigd aan SP-leider Ron Meyer. Vervolgens hadDehet © Copyright 2015 Dagblad Limburger / Limburgs Dagblad. veel voeten in aarde om grote van artikel 15 AW, wordt Het auteursrecht, ook een ten aanzien oplageuitdrukkelijk te kunnenvoorbehouden. laten brouwen. Zaterdag, 21 maart 2015

heerlen.nl). Ouderen zonder internet zullen via bekenden moeten bestellen, maar kunnen de flesjes wel zelf afhalen. Petermann: „In het hart van de Oostelijke en Westelijke Mijnstreek, Heerlen en Geleen, komen afhaalpunten. Dat zullen we bijtijds bekend maken.’’ Deputé Ger Koopmans krijgt komende vrijdag het eerste exemplaar aangeboden tijdens de opening van de expositie Mine-Art in Geleen. Het tweede exemplaar gaat naar mijnwerkerskleinzoon en eu-

advertentie *

“Koempels” nemen op ludieke wijze afscheid van de Burgemeester Paul Depla. Bedankje Langs deze weg willen wij, de Mijnwerkers van Limburg, op een ludieke wijze Paul Depla bedanken voor zijn inzet die hij heeft gedaan door 2015 uit te roepen tot het jaar van de Mijnen. Paul Depla die een goed begin maakte om met de koempels, waaronder een van de oudste mijnwerkers Theo Hoen, de H. Mis in de kerk van de H. Antonius van Padua van de Vrank bij te wonen, zoals dat gebruikelijk is bij het vieren van carnaval. Na deze bijzonder dienst, die samen viel met de viering van herdenking van verongelukte mijnwerkers die iedere 3e zondag van de maand plaatvind, werd deze foto gemaakt. Door deze opnieuw nog aandacht te schenken aan de mijnbouw die een belangrijke rol heeft gespeeld in de Nederlandse economie denk daarbij aan de 2e wereldoorlog toen

onze ouders mannen en vrouwen die dag en nacht zwoegden om Nederland van warmte te voorzien. Onze vaders maar ook onze moeders die in die tijd ook nog meerdere kinderen moesten verzorgen mogen we niet vergeten. De Carnavalsvereniging de Winkbülle die de carnavalsoptocht in teken stelde van het jaar van de Mijnen 2015, en waar Mijnwerkersvereniging “De Limburgse Koempels“ aandeel namen, om te laten zien dat er nog oud-mijnwerkers maar ook jongen mensen zijn, die op een waardige en trotse manier dit willen uitdragen. Tot slot sluit ik af met Glück Auf, wat betekend, kom gezond naar boven. Geschreven door een Mijnwerker.

T EL EV ISI E

Documentarie over ‘Laila’ van Majcherek Het nummer Laila van de Regento Stars onder leiding van Bruno Majchereks was in de jaren zestig wereldberoemd in de Limburgse mijnstreek. Hans Heijnen heeft er een documentaire over gemaakt vanwege het Jaar van de Mijnen. Laila is te zien op L1 TV op zaterdag 28-3 om 18 uur en zondag 29-3 om 11, 13 en 15 uur. In de documentaire focust Heijnen op het huidige leven van Bruno Majcherek (foto).

Zer

film me Co afk ne we rijt ee len die vo mu lee zeg

Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt 2015 Initiatieven en media-uitingen maart uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 23 maart 2015

n QUÄLT

EXPOSITIE Amateur-kunstenaars exposeren in de Hoaf van Heden in Stein

Mijn-Kunst uit hun jeugd j Meer dan vijftig amateur-kunstenaars van de Expressiegroep De Ruif uit Elsloo exposeren volgend weekeinde en met Pasen in de Hoaf van Heden in Stein. Met Mijn-Kunst, gebaseerd op de vaak schamele herinneringen aan de mijnen van de makers. teksten: Jos van den Camp;; foto’s Annemiek Mommers

Zerdoner de hand; Bruno en

Bruno ord. Er p heden de docun. het verh, waarit nog pgeerde umentaiecentelijk ndgasten. p. Nu ge-

filmd en in het dialect van commentaar voorzien door Hans op de Coul. De oorspronkelijk uit Sittard afkomstige filmmaker Hans Heijnen focust vooral op de oud-mijnwerker en zanger en het lied, maar rijt ook de oude wonden open in een poging die oude wonden te helen. Bij Doortje en Otto Zerdoner, die nog steeds - gratis - optreden voor ouderen met gezellige volksmuziek en oude schlagers, zit het © Copyright 2015 Dagblad De toen Limburger / Limburgs leed van nog diep.Dagblad. Doortje Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt zegt over Bruno: „Het uitdrukkelijk voorbehouden. Vrijdag, 13 maart 2015 is niet mooi

JAAR VAN

DE MIJNEN

wat hij gedaan heeft.” Wat hij wel of niet gedaan heeft, blijft een beetje in het midden, maar wordt iets duidelijker als ze later zegt: „In een keer ging alles kapot om het geld. Ik heb er nachten niet van geslapen.” Ze is teleurgesteld dat het een halve eeuw later nog steeds niet is uitgepraat. „We zijn bezeikt”, windt voormalig Regento Stars- drummer Sigmund Zodowny er geen doekjes om. Otto Zerdoner is zwaar teleurgesteld dat Bruno zijn naam niet meer weet, als ze elkaar tegenkomen op een tangofestival in Heerlen. Met Laila en zijn andere hits treedt de oud-mijnwerker van PoolWie: Petra Dohmen-Marsman (53) Wie: Sander Schoutrop (64) se afkomst nog steeds regelmatig Wie: Ed Schaap (49) Uit: Neerbeek Uit: Stein Stein op. Echtgenote Yvonne gaat steeds Uit: Maakte: Mijnwerkers uit gebakken klei Maakte: Krijtschilderij over de lagen van de aarde Maakte: Olieverfschilderij ‘de Koempel’ mee en zorgt ervoor dat Bruno het ven was hij bang dat zijn koempel met helblauwe ee, de mijnen zitten niet in haar genen: haar p weg naar school werd hij vroeger altijd nat. ogen te veel leek op een soldaat uit D-Day. Maar moeder was geboortig van Venlo. En haar vader De kortste fietsroute was die dwars tussen twee goede jasje aantrekt en dat de gemet die asgrauwe vegen en die donkere kleuren is kwam uit Apeldoorn. Maar die verhuisde wel in koeltorens van de Maurits door. Dat hou je niet het toch echt een mijnwerker gebleven. De tot desk1961 naar Limburg om op het lab van DSM te droog. Dat blijft je bij. Van de verhalen van zijn luidsman de juiste muziekband publisher omgeschoolde oud-timmerman is van ‘na de werken, uiteindelijk als chemisch technoloog. De mijn was vader hoefde hij het niet te hebben. Die was zijn leven lang start. Zo ook deze avond. „Ga ze top mijnen’, vindt hij zelf. Op internet heeft hij zitten zoeken thuis geen thema. Op het werk van Petra wel. Ruim dertig bij de mijnpolitie, maar vertelde er zelden over. Op vrijdag, plaatjes van zo’n helm en zo’n lamp. Al had hij die laatjaar lang. Als ziekenverzorgster voor ouderen hoorde ze al als er uitbetaald werd, hield hij in de loonhal een oogje in een hand geven”, zegt Yvonne te- naar ste ook wel eens op rommelmarkten zien liggen. Zijn vader die jaren de verhalen. Over vrouwen die in het kraambed het zeil. ,,Je wist nooit of er iemand beroofd werd”, is het hoorden dat hun man gestorven was in de mijn. Over manenige dat hem daarover is bijgebleven. En zijn schoonvader gen Bruno als ze zien dat op deze zal hem wel geïnspireerd hebben, denkt hij. Met sigarenas en houtskool maakte die de mooiste portretten van Mozart. nen die hun maatje hadden verloren. Oud-koempels die op nu 92 - was ook al een gesloten boek. Die leefde als schiettangoavond Doortje en Otto in de Dat had Ed ook kunnen doen: iets met houtskool en pothet laatst geen lucht meer kregen maakte ze in hun laatste houwer altijd met angst. „Hij vertelde nooit wat, was veel lielood. Maar Schaap koos voor olieverf. Hij heeft ook vaker uren mee. Ze heeft het leven van de mijnwerkers altijd goed ver boer geworden.” En hoewel hij er de leeftijd voor heeft, zaal zitten. „Ik had je niet meer her-met acrylverf gewerkt. Maar vergeleken daarmee gaat er bij begrepen. „Een koempel is geen boer die op zichzelf is aan- is Schoutrop zelf het leven te midden van de steenkolenmijeen wereld voor je open. Met olieverf heb je het gegewezen.” Die kameraadschap heeft ze willen vatten in die nen ook niet echt bijgebleven. Hij zag ze per slot van rekekend”, zegt Bruno verontschuldi- olieverf voel dat je staat te boetseren, zegt hij. Herinneringen aan de op 1050 graden gebakken klei-ensembles van twee ‘kliekjes ning dagelijks schoongeboend weer de poort uitkomen. Als gend tegen Otto als hij zijn jeugd- mijn? Jazeker. Maar niet extreem veel. Als kind sloop hij koempels’. „Ze staan dicht bij elkaar. Ze hadden elkaar noafgestudeerd bouwkundige tekent Schoutrop veel. Rechte lijvriendjes de mijnsteenbergen op, op zoek naar fossienen ook vooral. En die zijn terug te zien in zijn tekenstijl. dig.” De lampjes op de helm heeft ze bewust zo fel geel gevriend vervolgens de hand schudt. met len van varens. En zijn vader heeft een half jaar van zijn leZijn krijtttekening behoeft wellicht enige uitleg, vermoedt kleurd. „Die waren ook altijd aan!” De kleine brokjes steenergens op een mijn ondergronds gewerkt. Welke? Hij kool op de twee leitjes zijn echt. Maar wel uit een Belgische hij. De bovenste lagen zijn blauw en stellen de lucht voor, „We zijn een jaartje ouder geworven zou het echt niet weten. Hij hield er in ieder geval wel een mijn. „Want waar krijg je hier nog steenkool?” En trouwens: grijs is de aarde waarop nog vage contouren van een dorp te wat is er nou nog over van de mijnindustrie, vraagt ze zich zien zijn. Daaronder dalen we af in de aarde. Met ver onderden”, probeert Doortje het ijs te vlek op zijn long aan over, zo groot als een rijksdaalder. © Copyright De Limburger ,,Maar hij is2015 daar Dagblad niet aan dood gegaan.” / Limburgs Dagblad. af. „Dat hebben ze in België echt veel beter gedaan.” in een iel geelkleurig streepje: het kostbare zwarte goud. breken. Yvonne staat er op een af-Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 23 maart 2015 stand ongemakkelijk bij. Het is duidelijk, dit is voor al de vrienden * RECENSIE van toen een pijnlijk moment. „We gaan dansen”, zegt Bruno tegen zijn publiek en zingt weer Nur die eine Nacht erwähle mich, e metamorfose is een feit. mijnstreek. Die reis vormt het geMeteen daarna vliegen de frites let- Die mag, nee, die moet, in stilte. Er is een nieuwe start ge- raamte van het stuk. En de gesproterlijk over het podium. Korter kan De (nieuwe) speelstijl sluit aan bij küsse mich und quäle mich... „Dit is een ontwikkeling die al geruime maakt. Gisteren is vervan- ken woorden de aankleding. het leven aan de onder- en bovenons nummer”, zegt Doortje niet tijd - vooral bij jonge makers - aan gen door vandaag. kant van het toenmalige maaiveld Schrijver Jibbe Willems verbindt de gang is. De nieuwe artistieke inspirators niet geïntroduceerd worden. treffend mooie poëzie met pijnlijk zonder trots en zingt aan haar tafel- van Een cross-over tussen alle mogelijToneelgroep Maastricht voegen engagement en geeft met humor De teksten van de twee sterk acteke vormen van performen: treed in in hun eerste gezamenlijke voorstel- kleur aan de dramatische lijn. rende spelers worden nagenoeg tje de hele tekst mee. Dan blijkt dat ling je rol wanneer het moet, zing vol De speelvloer is bedekt met donke- doorlopend begeleid door klanken de daad van een andere speelre vierkante platen vol bulten als stijl bij de woorden van hun nieuen ritmes vanuit de band Het ZUI- overtuiging waar het kan en vertel Bruno hun namen toch nog kent. we vooral zo ‘gewoon’ mogelijk, zoneierkolen. De spelers en muzikanvisie. Limburg als ‘kloppend dEN. Een voortdurende onderHij noemt Doortje en Otto als der poespas, wat je te vertellen ten zijn in grijs en zwart gekleed. hart van een internationale regio’ stroom die onder de monologen hebt. Die speelwijze maakt de Alleen de zwijgende moeder (de staat in hoofdletters op hun agenen dialogen het ritme van de reis TONEEL twee van zijn broeders van toen. da. band tussen publiek en spelers sterprachtig zingende sopraan Lies Ver- schrijft. En dus wordt er afgetrapt met ker; intiemer. holle) heeft een bruingele jurk aan. Tot aan de ontroerende thuiseen tekst geschreven op de napijn „Als we dat liedje toen niet hadden van de mijngeschiedenis. ★★★★✩ De voorstelling verdient vele volle komst! Zij zit aan de kopse kant van een zalen. Ga kijken! Theaterliefheblange tafel vol aardappelen en schilt jongeman (Servé Hermans) gehad, had ons nu geen hond meer Een Gezien: ‘Waar het vlakke land bers en theaterhaters. Ouderen en en zingt. heeft het Limburg van na de mijngaat plooien’. met name en vooral ook jongeren. De voorstelling begint met een tot gekend. Dat is het geluk dat we heb- sluitingen verlaten om er nooit ! Artistieke inspirators van Door: Toneelgroep Maastricht Omdat over de Limburgse wereld oorverdovend lawaai aanzwellend meer terug te komen. Maar omdat Toneelgroep Maastricht ben gehad met Laila.” Het geluk, zijn moeder op sterven ligt, reist muzikaal geweld dat met een klap In: Theater De Bordenhal Maasvan toen wordt verteld en gezonvoegen de daad bij het tricht, 21/3. op een manier die vandaag het hij met zijn zwangere vriendin (Jo- stopt. Waarna donkerslag. Zoals de woord van hun nieuwe visie. gen maar ook de pech. hart raakt. mijnlift de koempels het donker inke Emmers) vanuit zijn woonNog te zien aldaar: t/m 12/4.

hudt Otto

www.limburger.nl/mijnen

Geschreven op de napijn van de mijnhistorie Gesc

plaats Berlijn terug naar de

JOS PROP

joeg.

Laila is te zien op L1 TV, vandaag om 18.00 uur en morgen om 11.00, 13.00 en 15.00 uur.

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limb Het auteursrecht, ook ten aanzien vanHet artikel 15 AW, wordt auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 1 uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag,uitdrukkelijk 02 mei 2015 voorbehouden. Woensdag, 08 apri

ACHTERGROND

‘Smart services: onze nieuwe kolen’ Paul Depla neemt vanmiddag afscheid als burgemeester van Heerlen. De samenbindende kracht van het Jaar van de Mijnen noemt hij een hoogtepunt. Trots is Depla op de Smart Services Campus, waaraan hij in de rol van moderne burgemeester heeft mogen sleuren. Een burgemeester is tegenwoordig ook een verbinder bij het binnenhalen van bedrijvigheid en werkgelegenheid.

werken: Pinkroccade, Ernst & Young, Obvion, Rabobank, PNA groep, noem maar op. Zestien partijen in een samenwerkingsverband. Zo’n ontwikkeling zien en daarmee de regio weer economisch profiel geven. De Universiteit Maastricht komt naar Heerlen om mee te doen! Zoiets hoort bij de taken van de hedendaagse burgemeester. Wat je doet: partijen bij elkaar brengen, op strategisch niveau. Om het vervolgens over te laten aan de wethouders en specialisten. Je moet vooral veel vragen stellen in eerste instantie, naar hun behoeftes. Door te luisteren, denk je: verrek, waarom hebben ze dat niet zo gedaan? Wij merkten dat hier kansen liggen. Het was heel prettig dat mij de ruimte is gegeven om zo’n stuurgroep voor te zitten. Er zijn zat wethouders die zeggen: hoho burgemeester, daar ben jij niet van. Riet zag dat je met een verbindende rol kansen creëert. Let wel: het is een bescheiden rol, hoor. Het succes wordt gemaakt door de bedrijven en de UM, niet door het stadhuis. Die faciliteert en jaagt aan. Maar je hebt mensen wel kunnen prikkelen, schijnbaar. Net zoals het ons met het Jaar van de Mijnen schijnbaar is gelukt om iets te raken in de samenleving, waardoor heel veel mensen initiatieven ontplooien - niet vanuit de overheid.”

door Siebrand Vos

en paar uur nadat hij een rapport over de mogelijkheden van gedoogde wietteelt heeft gepresenteerd, blikt Paul Depla terug op vijf jaar Heerlen. Van vermoeidheid, na uren van interviews en uitleg geven voor de media, is niets te merken. Wat volgt, is een spraakwaterval. Depla maakt van zijn hart geen moordkuil. Deze 49-jarige Brabander is dan misschien geen typische burgervader, maar zeker ook geen technocraat. Eerder een bestuurder die focust op grote opgaven waarvoor stad en regio staan, zonder lokale gevoeligheden en zonder de menselijke maat uit het oog te verliezen.

Depla: „Je hebt leiders die als een herder achter de kudde aanlopen en leiders die de kudde soms een beetje opjagen - als een cowboy. Ik hoor waarschijnlijk iets meer bij de laatste variant. Maar heb laatste tijd wel ervaren dat je met die andere bestuursstijl meer kunt. Sommige mensen noemen me een Piet- Paul Depla noemt het Jaar van de Mijnen een hoogtepunt in vijf jaar burgemeesterschap in Heerlen. Het verleden kreeg een plaats lingen. je Bel - ik ben dat ook wel beetje, gemakkelijk aanspreekbaar. Maar niet de te brengen met maatschappelijke belan- ‘boven’: Zuid-Limburg is Zuid-Limhiernaartoe die ergens gaan wonen. klassieke burgervader zoals Hub Boggen. In sommige gemeenten is al een man dat in Simpelveld was. Of Sjraar Daar profiteert Simpelveld ook van, burg, een gebied met drie centrumge‘vijfhoek’, waar kinderbescherming en Cox in Sittard-Geleen, als verbinder in meer dan van een stand alone fabriekmeenten. Niet dus. Toen ik hier kwam, ggz periodiek aan tafel zitten met burge- werd ik getroffen door wat Geert van de samenleving. Ik geniet er wel van je.” meester, OM en politie.” om tussen de mensen aanwezig te zijn, Maasakker de ‘folklore van het kleine zoals bij carnaval, maar ben geen moeSMART SERVICES CAMPUS verschil’ noemt. We hebben afgelopen der en mensen-mens zoals Mirjam Cler- WIETPROEF „Als ik ergens blij mee ben, is het die periode de eenheid kunnen versterken „Aan het wietdossier moet ook verder monts in Onderbanken was.” Smart Services Campus. Trots mis- dat heeft ook met personen te maken worden gewerkt, maar je hebt nu wel - door die meer dan de verschillen cen- schien wel. Toen ik hier kwam, werd er een moment waarop de gemeenteraad PAPILLION traal te stellen. Verschil zie je alleen nog door economen over de administratieve kan verdergaan. Ik ben de verpersoonlij- maar tijdens de voetbalwedstrijden. Buiten het wietrapport en een grote dienstverlening gezegd: ‘Jongens, dat is king van dit wietdossier geworden, ook Brunssum wil evengoed geen tweede stap voorwaarts voor de op te starten een verloren zaak. Heerlen heeft na de in Den Haag. Het is voor de zaak zelf Smart Services Campus, was er deze mijnsluitingen op het verkeerde paard ‘geannexeerde’ Hoensbroek worden, misschien wel goed dat iemand anders maand het drama van de Heerlense zeg je? Wanneer is het aantrekkelijk om gewed - met CBS, Belastingdienst, APG het oppakt. Om concrete stappen te zet- in Brunssum te wonen? Door de kwali- - want dat wordt allemaal uitbesteed. moeder die haar 7-jarige zoontje Papillion doodde. Momenten waarop burge- ten. De verhoudingen zijn gepolariteit van wonen in Brunssum natuurlijk. Riet de Wit en ik zijn toen een rondje meesters zich van hun beperkingen be- seerd. Wat ik altijd heb betreurd, want gaan maken. We constateerden dat beMaar Brunssum wordt toch veel aanwust zijn. „Aan de ene kant heb je de ei- het gaat om het gezamenlijk zoeken trekkelijker als Heerlen een krachtig cen- drijven en instellingen nauwelijks met naar oplossingen voor een probleem. sen die aan psychiaters worden gesteld: elkaar samenwerkten, terwijl ze wel detrum met alle voorzieningen heeft? En Waarin wij recht doen aan de zorgen privacy voor hun cliënt. Aan de andere zelfde opgaven en zorgen kenden. Heb Heerlen wordt toch ook aantrekkelijker kant zijn er onze zorgen: is iemand niet die er zijn - daarom heb ik het ook niet ik nog voldoende werk? Zijn er nog wel als het een mooi historisch broertje als een gevaar voor zijn omgeving en moe- over legaliseren, maar over het uitbreivoldoende bedrijven in de directe omgeMaastricht heeft? Natuurlijk kun je als den van het gedoogbeleid met wietten we niet ingrijpen of informatie uitgemeente een bedrijventerreintje opzet- ving die ons kunnen ondersteunen? teelt. Het is reguleren én repressie.” wisselen? Zeker nu zorg buiten de muMensen wilden bijvoorbeeld niet voor ten, maar de echte kernen zijn Chemeren van de instelling wordt gebracht. De een baan naar het zuiden komen. In lot Geleen, Health Campus Maastricht ZUID-LIMBURG samenleving verandert, niet iedereen plaats van samen in die kleine vijver en nu Heerlen met de Smart Services „Wij - mensen als ik en wellicht ook kan meekomen. Het is zaak belangen Campus. Als de Smart Services Campus van mensen te vissen, wordt nu geproOnno Hoes - dachten met de blik van van de cliënt en medische stand in lijn 2500 banen oplevert, komen er mensen beerd die vijver te vergroten - zodat ze

AMBITIES „Of Den Haag ooit een ambitie is geweest? Je kunt zomaar gebeld worden, maar ik ben er niet mee bezig. Kies bewust voor het gemeentebestuur. Politieke carrières laten zich niet plannen, Denk wel dat mijn karakter beter tot recht komt op lokaal dan op Haags niveau. Leukst om meteen resultaat te zien. Mensen recht in de ogen te zien. Soms om mooie dingen te laten zien, soms om lullige besluiten moet nemen.”

en de identiteit van de stad werd hervonden als basis voor nieuwe ontwikke- „Het gaat beter met Heerlen. Wij foto Bas Quaedvlieg zijn na Maastricht de aantrekkelijkste stad op de ranglijst van de Atlas betekenis. De provinciale kennis-as van Gemeenten. Vroeger waren we liep via A2 en A73: van Greenport rode lantaarndrager. Alleen over de Venlo naar Chemelot Geleen en de binnenstad maak blijf ik me zorgen Health Campus Maastricht. Wij maken. Dat is toch je visitekaartje.” Je hebt hier de technologieën bij el- hebben ons erin gewrongen. Iederkaar om nieuwe producten te onteen erkent nu het belang van de HOOGTEPUNT wikkelen. Kijk hoe Eindhoven op smart services. Iedereen erkent ook „Het Jaar van de Mijnen. Vanuit de de resten van Philips een hightech gedachte dat het een snaar heeft gedat we een informatiesamenleving topregio is geworden. In Heerlen is hebben. De taken die in Heerlen raakt in de samenleving. Laatst bij de hightech stad van de mijnentijd worden verwerkt en veredeld tot Schunck, volle zaal beneden. Iets volledig ontmanteld. Daar zijn die simpels als de optocht van de nieuwe producten, kunnen onze administratieve dienstverleners Winkbülle. Daar is schijnbaar iets ‘nieuwe kolen’ worden.” voor in de plaats gekomen. Die zijn geraakt bij mensen wat identiteit vrij groot. Als we die nu niet door- SLEUREN en kracht kan geven. Gisteren tijontwikkelen, maken we dezelfde „Ik vond het leuk daaraan te sleudens een presentatie van de politie fout: een oude door weer nieuwe ren en te trekken, als voorzitter van zei iemand dat we in de aanpak structuur vervangen. Terwijl je de smart services stuurgroep. Dat van ondermijnende criminaliteit weet dat je vooral succesvol bent wat ik - samen met Riet - voor de onze koempelmentaliteit moeten als je kunt voortborduren op bepoorten van de hel heb moeten inzetten. Mooi dat je als overheid staande infrastructuur. wegslepen, lukte. In de adverteniets in gang zet - ik heb het ooit Het heeft in begin veel energie geties van ‘Je zult er maar wonen’ aangekondigd tijdens mijn nieuwkost om die partijen bij elkaar te kwamen Heerlen en Parkstad niet jaarstoespraak 2011. Ik hoop dat die brengen. Riet en ik zijn langsgeeens voor! Gewoon weggelaten. Ik koempelmentaliteit die kracht vanweest, hebben 24 uurssessies bedacht: dat kan toch niet waar zijn? uit de samenleving blijft en verder legd. Er was argwaan, want ze waHet is de Smart Services Campus wordt gebracht. Bedenk niet wat ren deels concurrenten. Bedenk van heel Zuid-Limburg. Als ik dan de overheid voor jou kan doen, ook dat velen in het provinciehuis zie waar wij nu staan en hoeveel maar wat jij voor en samen met de niet geloofden in de economische partijen zich aansluiten en samensamenleving kan doen.” kunnen zeggen: je komt niet voor een baan naar het Zuiden, maar voor een carrière, in smart services.

MINE ART

Expositie eert geëxecuteerde koempels door onze verslaggever GELEEN – De expositie Mine Art

Holland herdenkt vandaag de op 2 mei 1943 geëxecuteerde koempels door twee nieuwe onderdelen aan de expositie in lege winkelruimtes in de Geleense binnenstad toe te voegen. Daarnaast wordt ook het bombardement op de Staatsmijn Maurits Geleen en op de stad Geleen in 1942 herdacht in de expositie. Het is vandaag 73 jaar geleden dat mijnwerkers een spontane staking organiseerden waarbij de kolenproductie vrijwel geheel stilviel. De Duitse bezetters onderbraken deze staking door willekeurig zeven koempels ter dood te veroordelen en dezelfde dag te executeren.

DE RUIF

Vijfhonderd bezoekers naar Mijn Kunst door onze verslaggever STEIN – De tentoonstelling Mijn

Kunst in Stein heeft de afgelopen weken vijfhonderd bezoekers getrokken. Leden van de expressiegroep De Ruif uit Elsloo lieten zich inspireren door het Jaar van de Mijnen 2015. Ze toonden tachtig kunstwerken in de Hoaf van Heden, variërend van uit klei gemaakte beeldjes van mijnwerkers, tot olieverfschilderingen van koempels. Volgens het bestuur van de expressiegroep trok de tentoonstelling opvallend veel oud-mijnwerkers die de tentoonstelling zeer waardeerden. Leden van De Ruif worden begeleid door beroeps-kunstenaars.

april 2015 donderdag 2 april 2015

Pungellunch

Evenement

donderdag 2 april 2015 t/m zondag 26 april 2015

Van Papier naar Steenkool

Expositie

POST

Kerkrade

zaterdag 4 april 2015 t/m maandag 6 april 2015

Picturama Leudal

Expositie

De Bombardon

Heythuysen

zaterdag 4 april 2015 t/m zondag 5 april 2015

Mijn Kunst - Expressiegroep De Ruif

Expositie

Hoaf van Heden

Stein

zaterdag 4 april 2015 t/m zondag 5 april 2015

Documentaire 'Witse nog, Carboon...'

maandag 6 april 2015

Boekpresentatie Werkgroep Industrieel Erfgoed Limburg

Publicatie

Huis voor de Kunsten Limburg

Roermond

dinsdag 7 april 2015 t/m maandag 6 juli 2015

Onder onze voeten - Foto- expositie

Tentoonstelling

Centre Céramique

Maastricht

dinsdag 7 april 2015 t/m donderdag 9 april 2015

Openbare bezichting muurschildering in Schacht Nulland

Muurschildering

Schacht Nulland

Kerkrade

woensdag 8 april 2015

Plaatsing Locomotief ON-14

Evenement

Nederlands Mijnmuseum Heerlen

Heerlen

donderdag 9 april 2015

Langs Mijnen en Groeven Olaf Op den Camp

Lezing

Boekhandel 't Raethuys

Heerlen

vrijdag 10 april 2015 t/m zondag 12 april 2015

MIJN pop-up museum

Buurtexpositie

Beersdaal-Rennemig

Heerlen

vrijdag 10 april 2015 t/m zondag 12 april 2015

Fototentoonstelling Gezellenhuizen - Start Jaar van de Mijnen in Brunssum

Tentoonstelling

Brikke-Oave

Brunssum

zondag 12 april 2015

Mijnconcert Harmonie St. Caecilia

Evenement

Socio Project

Eygelshoven

maandag 13 april 2015

Staatstoezicht op de Mijnen' - Lezing en boekpresentatie LGOG Parkstad

Lezing

Bernadinuscollege

Heerlen

zaterdag 18 april 2015

Eetkamer van de Wijk Molenberg

Wijkdiner

Molenberg

Heerlen

zondag 19 april 2015

Demonstratie papierscheppen ihkv de expositie 'Van papier naar steenkool'

Activiteit, Expositie

POST

Kerkrade

zondag 19 april 2015 t/m zondag 3 mei 2015

Mine Mapping

Tentoonstelling

Atlierhaus

Aken

zondag 19 april 2015

Open dag Energeticon

Open dag

Energeticon

Alsdorf

zondag 19 april 2015

IVN-Rondleiding met filmvertoning over het mijnverleden

Film, Evenement

Schacht Nulland

Kerkrade

zondag 19 april 2015

Koempelmis Oranje Nassau III

Herdenking

Mijnwerkerskerk Sint Antonius van Padua

Heerlen

woensdag 22 april 2015

Vertoning historische mijnenfilms met live muziek

Film, Muziek

Filmhuis Het Domein

Sittard-Geleen

vrijdag 24 april 2015

Jongerendebat Eijkenhagen College

Debat

Quatro4

Heerlen

zaterdag 25 april 2015

Eetkamer van de Wijk - Heerlerbaan

Wijkdiner

Caumerbron

Heerlen

zaterdag 25 april 2015

Onze mijnwerkers: paarden in de mijn

zondag 26 april 2015

Open dag Schacht Nulland

zondag 26 april 2015

Erfgoeddag Mijnstreek België

Erfgoeddag

maandag 27 april 2015

Onze mijnwerkers: vader en gezin

Voerendaal

Mijnstreek België L1

RECEPTEN UIT DE MIJNSTREEK

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Eetkamer van de Wijk Heerlen april t/m september 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 12 september 2015

Koken met Koken met koempels koempels in Parkstad in Parkstad

RECEPTEN UIT DE MIJNSTREEK

door René Willems

goede manier om achter de identiteit van zo’n wijk te komen: aan tafel komen de tongen los. Ook at kok Henk Dirx dat is geïnventariseerd, zegt Özopvalt is dat mijntan, en verwerkt in een rapport werkers doorgaans stevig aten, met veel dat morgen wordt aangeboden aan demanier gemeente groente uitWillems de eigen tuin. Wat goede om Heerlen. achter de identidoor René www.limburger.nl/mijnen Het van kookboek moet vooral duideook logisch is. Koempels moesten teit zo’n wijk te komen: aan lijk maken komstlos. van mijnhard werken. En wieHenk hard werkt, tafel komenwat de de tongen Ook at kok Dirx werkers uit andere streken moet goed eten. dat is geïnventariseerd, zegtheeft Özopvalt is dat mijnbetekend voor deineetcultuur in de In het kookboek Koelpot staan tan, en verwerkt een rapport werkers doorgaans voormalige „Je ziet zo’n dertig recepten die op de veel een dat morgen mijnstreek. wordt aangeboden stevig aten, met dat mensen somsHeerlen. nog generaties of andere gelinkt aan de gemeente groente uitmanier de eigen tuin. zijn Wataan langkookboek vasthouden aanvooral gerechten de mijnen. heeftmoesten de stich- Het moet duideook logischIn is. totaal Koempels uit hun land van zegt ting HeerlensDNA meer hon- lijk maken wat deherkomst”, komst van mijnhard werken. En wie harddan werkt, Dirx, dieuit deandere recepten voor het derd recepten verzameld. Bij het werkers streken heeft moet goed eten. kookboekvoor heeftde uitgekozen. selecteren van deKoelpot gerechten voor betekend eetcultuur„Maar in de In het kookboek staan er sluipen wel af en toe „Je invloeden het boek is recepten onder meer mijnstreek. ziet zo’n dertig die gekeken op de een voormalige vanmensen hier in. In eennog vangeneraties de gerechnaar de ‘maakbaarheid’ dat soms of andere manier gelinktervan, zijn aan ten met rijst duiken doplegtmijnen. voorzitter Erol Öztan uit.stich- lang vasthouden aanopeens gerechten de In totaal heeft de erwtjes dus typischzegt iets „HetHeerlensDNA zijn gerechtenmeer die jedan thuis geuit hun op. landDat vanisherkomst”, ting honvan hier.” makkelijk moet kunnen bereiden, Dirx, die de recepten voor het derd recepten verzameld. Bij het Bij elk recept staat ook een vermet ingrediënten uit de superkookboek heeft uitgekozen. „Maar selecteren van de gerechten voor haal over de mensen achter die gemarkt opisdeonder hoek.” er sluipen wel af en toe invloeden het boek meer gekeken rechten. zijn misHeerlensDNA heeft de recepten van hier Voor in. In Öztan een van dedie gerechnaar de ‘maakbaarheid’ ervan, schien belangrijker bij elkaar gezocht metnog rijstwel duiken opeens dan doplegt voorzitter Eroltijdens Öztanhet uit.pro- ten de recepten zelf:„Via recepten ject ‘De op. Dat is dusdie typisch iets „Het zijneetkamer gerechtenvan diede je wijk’. thuis ge- erwtjes krijghier.” je een prachtig beeld van de Daarbij is in elf Heerlense wijken van makkelijk moet kunnen bereiden, mensen hier.”staat ook een vergekookt voor de mensen uit de Bij elk recept met ingrediënten uit de superbuurt. op „Dedegemeente haal over de mensen achter die gemarkt hoek.” zet in die buurten wel fraaie Het kookboek wordt rechten. Voor Koelpot Öztan zijn diemormisHeerlensDNA heeftgemeenschapsde recepten huizen neer”, constateert Öztan, gen omnog 14.00 uurbelangrijker gepresenteerd wel danop bij elkaar gezocht tijdens het pro- schien „maar de vraag is wat de buurt Parkstad Culinair in de binnenstad. de recepten zelf:„Via die recepten ject ‘De eetkamer van wijk’. daarmeeiswil: deHeerlense hardware wijken is er, de krijg Daarna hetprachtig voor 16,95 euro te de je iseen beeld van Daarbij in elf softwarevoor nog de niet. koop bij de stichting HeerlensDNA: mensen hier.” gekookt mensen uit de Samen„De etengemeente is volgenszet Öztan een www.eetkamervandewijk.nl buurt. in die buurten wel fraaie gemeenschaps- Het kookboek Koelpot wordt morEetkamer van de Wijk Heerlen, diverse locaties inclusief kookboek Koelpot, foto’s: Fabian Kloe, Luc Lodder, huizen neer”, constateert Öztan, gen om 14.00deuur gepresenteerd opMarc Bosch „maar de vraag is wat de buurt Parkstad Culinair in de binnenstad. daarmee wil: de hardware is er, de Daarna is het voor 16,95 euro te software nog niet. koop bij de stichting HeerlensDNA: Samen eten is volgens Öztan een www.eetkamervandewijk.nl www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN

JAAR VAN De stichting

W W

HeerlensDNA DE MIJNEN

presenteert morgen op Parkstad De stichtingCulinair het kookboek HeerlensDNA Koelpot. Een morgen bonte presenteert verzameling op Parkstad Culigerechten uit de nair het kookboek keuken van mijnKoelpot. Een bonte werkersgezinnen. verzameling gerechten uit de keuken van mijnwerkersgezinnen.

“ “

Mensen houden vast aan het eten van thuis, maar met elementen Mensen houden van bij ons. vast aan het eten Chef-kok Henk Dirx van thuis, maar met elementen van bij ons.

De laatste editie van het project ‘Eetkamer van de wijk’ vond eind juni plaats in Heerlerheide. archieffoto Roger Dohmen

Chef-kok Henk Dirx

De laatste editie van het project ‘Eetkamer van de wijk’ vond eind juni archieffoto Roger Dohmen plaats in Heerlerheide.

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk Maandag, 20 /april 2015 Dagblad. © Copyright voorbehouden. 2015 Dagblad De Limburger Limburgs Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Eetkamer van de Wijk Heerlen april t/m september 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 20 april 2015

LEVEN IN DE BROUWERIJ

„Met kleine initiatieven als deze kun je de stad „Met kleineverlevendigen.” initiatieven behoorlijk als deze kun je de stad wethouder Barry Braeken behoorlijk verlevendigen.”

Tekst: René Willems, foto’s: Bas Quaedvlieg

wethouder Barry Braeken

In Heerlen ontstaan overal initiatieven om inwoners te motiveLEVEN IN DE BROUWERIJ ren mee te e doen. Twee voorbeelden vanom hetinwoners voorbije weekend. In Heerlen ontstaan overal initiatieven te motiveTekst: René Willems, foto’s: Bas Quaedvlieg ren mee tee doen. Twee voorbeelden van het voorbije weekend. EETKAMER

Geschiedenisles Geschiedenisles op de menukaart op de menukaart EETKAMER

V V

anuit de provisorische keuken in het buurthuis van Molenberg dringen anuit de provisorische kruidige geuren de zaal keuken in het buurthuis binnen. Chef-kok Henk Dirx van Molenberg dringen maakt, geassisteerd door wethoukruidige geuren de zaal der JordyChef-kok Clement,Henk een flinke binnen. Dirx pan fasulye. maakt, geassisteerd door wethouIn zaal Clement, zelf wachten derdeJordy eeninwoners flinke pan van Molenberg op hun avondeten. fasulye. Ze zijn aangeschoven voor het allerIn de zaal zelf wachten inwoners eerste buurtdiner Heerlen. In tovan Molenberg opinhun avondeten. taal zijn er dit jaar elf van die Ze zijn aangeschoven voor hetbuurtallerdiners, telkens in een andere wooneerste buurtdiner in Heerlen. In tobuurt. De Eetkamer van de Wijk is taal zijn er dit jaar elf van die buurtbedacht door de Heerlens diners, telkens instichting een andere woonDNA van creatieveling Erol Öztan. buurt. De Eetkamer van de Wijk is De maaltijd is de samengesteld door iebedacht door stichting Heerlens mand uit een andere buurt. Het is DNA van creatieveling Erol Öztan. een soort estafette, legt Cynthia De maaltijd is samengesteld door ieSmeets van Heerlens DNA uit. mand uit een andere buurt. Het is „We vragen mensenlegt tijdens zo’n een soort estafette, Cynthia buurtdiner eigen recepten Smeets vanom Heerlens DNA uit.op hun placemats te schrijven. Een „We vragen mensen tijdens zo’n van die gerechten maken we dan buurtdiner om eigen recepten op voor het volgende buurtdiner in de hun placemats te schrijven. Een wijk die dan aan de beurt is.” dan van die gerechten maken we Omdat de eerstebuurtdiner keer geen ‘vorig voor hetervolgende in de diner’ is geweest, is het menu wijk die dan aan de beurt is.” ditmaal opgemaakt door Öztans eigen Omdat er de eerste keer geen ‘vorig moeder, Zij heeft diner’ is Annetta geweest, Knols. is het menu ditgekozen voor het door lievelingsgerecht maal opgemaakt Öztans eigen © Copyright 2015 Dagblad De Limburgervan / Limburgs Dagblad. Samen met de buren aan tafel tijdens de eerste Eetkamer van de Wijk in Molenberg. Öztans vader: Knols. fasulye.Zij „De allermoeder, Annetta heeft Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 11 gekozen april 2015 voor

Samen met de buren aan tafel tijdens de eerste Eetkamer van de Wijk in Molenberg.

het lievelingsgerecht van Öztans vader: fasulye. „De aller-

SCHAAKBORD

Verhalen SCHAAKBORD en Recepten

eerste keer dat ik het voor mijn man maakte, had ik een pot witte bonen gekocht”, ze zich eerste keer dat ikherinnert het voor mijn nog. dathad wasiknatuurlijk geen man „Maar maakte, een pot witte fasulye, vond hij; herinnert daar moesten nog bonen gekocht”, ze zich lamsvlees en véél kruiden bij.” nog. „Maar dat was natuurlijk geen Het initiatief voor de Eetkamer fasulye, vond hij; daar moesten van nog de Wijk vloeit voort uit hetbij.” Jaar lamsvlees en véél kruiden van Mijnen.voor De de ‘koel’ heeft mijnHet de initiatief Eetkamer van werkers over de hele wereld de Wijk van vloeit voort uit het Jaar naar Zuid-Limburg gelokt, en die van de Mijnen. De ‘koel’ heeft mijnhebben hunwereld eigen werkersuiteraard van over ook de hele smaak meegebracht.gelokt, Clement naar Zuid-Limburg en omdie schrijft de kookestafette treffend hebben uiteraard ook hun eigen als ‘een smakelijke geschiedenisles’: smaak meegebracht. Clement om„Op de borden herken jetreffend de histo-als schrijft de kookestafette rie de mijnen.” ‘eenvan smakelijke geschiedenisles’: Secretaris Hub Siemers van „Op de borden herken je deBuurthistobeheer rie van Molenberg, de mijnen.”zelf oud-mijnwerker op Hub de ON II in Schaesberg, Secretaris Siemers van Buurtis in zijnMolenberg, nopjes metzelf hetoud-mijninitiatief. beheer „Molenberg eenIIhechte gemeenwerker op deisON in Schaesberg, schap”, hij,het „maar sais in zijnbenadrukt nopjes met initiatief. men eten is altijd goed: aan tafel ko„Molenberg is een hechte gemeenmen de verhalen los.” schap”, benadrukt hij, „maar saWat zaterdag menkomende eten is altijd goed: tijdens aan tafelhet kotweede in Heerlerbaan men debuurtdiner verhalen los.” op het menu staat, is nog niet beWat komende zaterdag tijdens het kend. Wellicht een Pools gerecht, tweede buurtdiner in Heerlerbaan uit Marokko. oppert Smeets, of iets op het menu staat, is nog niet be„Maar het zou natuurlijk ook iets kend. Wellicht een Pools gerecht, van hier kunnen zijn”, zegt ze. „Kooppert Smeets, of iets uit Marokko. nijn ophet z’nzou Limburgs of zo.” „Maar natuurlijk ook iets

van hier kunnen zijn”, zegt ze. „Konijn op z’n Limburgs of zo.”

Schakers aan zet Schakers aan zet op Betapleintje op Betapleintje Mijnwerkersrecept konijn in In deze aflevering van Chez Moi aandacht voor mijnwerkersrecepten. In de traditionele dagelijkse kost van aardappels-groenten-vlees introduceerden de mijnwerkers een rijkdom aan multicultureel voedsel. De couscous kwam naar Limburg, de paëlla en de goulash. In Heerlen worden deze recepten nu uitgebracht in een kookboek.

nternationaal schaakmeester Hans Böhm kiest voor een Scandinavische opening. Hij nternationaal schaakmeester kijkt Hanswethouder Böhm kiestBarry voor Braeeen ken vragend aan: hoeopening. zou de poliScandinavische Hij ticus kijkt reageren? Braeken peinst, wethouder Barry Braekiest zorgvuldig zijn volgende zetken vragend aan: hoe zou de politen, geeft zich na een halfticusmaar reageren? Braeken peinst, uurtje gewonnen.zijn volgende zetkiest zorgvuldig Böhm is vol lof. „Eigenlijk was de ten, maar geeft zich na een halfpartij zes of zeven zetten al beuurtjena gewonnen. slist”, hij.lof. „Maar u speelt beter Böhmzegt is vol „Eigenlijk was de dan ikna had heeftalzich partij zesverwacht. of zeven U zetten beprima verdedigd, waardoor de parslist”, zegt hij. „Maar u speelt beter tij veel langer heeft geduurd. dan ik had verwacht. U heeftAls zich we nietverdedigd, hadden gespeeld omdeeen prima waardoor parfles wijn, had ik u misschien tij veel langer heeft geduurd. wel Als remise aangeboden...” we niet hadden gespeeld om een Met de partij Braeken wel en fles wijn, hadtussen ik u misschien Böhm de bewoners van de remisenemen aangeboden...” Heerlense binnenstad het nieuwe Met de partij tussen Braeken en schaakbord op de hetbewoners Betapleintje Böhm nemen vanin de gebruik. Debinnenstad stukken hebben zij van Heerlense het nieuwe de gemeente gekregen. Het schaakschaakbord op het Betapleintje in bord is met verfhebben zelf aangebruik. De witte stukken zij van gebracht op degekregen. tegels. Het de bede gemeente Hetisschaakdoeling dat bewoners en bord is met witte verf zelfpassanten aanhier regelmatig schaken. gebracht op de komen tegels. Het is de beHet open air-schaakbord is een inidoeling dat bewoners en passanten tiatief van de centrumorganisatie hier regelmatig komen schaken. Heerlen Stad. Doel is Het openMijn air-schaakbord is het eenbeinivorderen aantrekkelijkheid tiatief vanvan de de centrumorganisatie van de binnenstad al haar Heerlen Mijn Stad.‘in Doel is hetaspecbevorderen van de aantrekkelijkheid van de binnenstad ‘in al haar aspec-

ten’. „We komen van ver”, zegt Leo Noy, tot voor kort voorzitter van het ten’.bewonersoverleg „We komen vanBinnenstad, ver”, zegt Leo „maar hebben al flinke stappen Noy, tot voor kort voorzitter van voorwaarts gezet.” Binnenstad, het bewonersoverleg Een van de eerste wapenfeiten „maar hebben al flinke stappenvan de nieuweweorganisatie was het plaatop een laagdrempelige manier voorwaarts gezet.” informatie verzamelen. sen op de Recepten vijf pleinEenvan vanzitbanken de wapenfeiten maareerste ook de nostalgische verha- van tjes in hartje Heerlen: de Pleini’s, len.organisatie Eigenlijk haal je was op eenhet inforde nieuwe plaatmele manier erfgoed op.” zoals de zitbanken binnenstadbewoners ze sen van vijfelkepleinSmeets bezoektop van de tevoren liefkozend noemen. De kleurrijke wijk, op zoek naar etensgeuren. tjes in hartje Heerlen: de Pleini’s, Ze heeft moeten inmiddels talloze koelpieloungebanken bijdragen zoals de binnenstadbewoners ten gesproken; de houwers, de dy-ze aan ‘de gezelligheid en de sfeer namietschieters, de slepers. Alle- in liefkozend noemen. De kleurrijke maal daalden ze af met hun gahet centrum’. mel: een roestvrij stalen of emaille loungebanken moeten bijdragen De is het organiseren blik volstap stamppot of andere voedaanvolgende ‘de gezelligheid en de sfeer zame kost. „De mannen aten zel- in van kleinschalige evenementen op den met het gezin mee.” De het centrum’. die pleintjes, Noy. „Zo’n komst vertelt van de gastarbeiders zorgde De volgende stap is het voor een ratatouille aanorganiseren gerechten pleintje komt pas evenementen tot leven als er en eetculturen. Smeets: „We pro- op van kleinschalige beren de meest uiteenlopende re- almensen zijn. Die komen echter die pleintjes, cepten vertelt bij elkaar teNoy. krijgen.„Zo’n Poolse leen als ook iets te beleven valt. krachtsoep? gek!leven Of fasulye, pleintje komt pasTetot als erDat een Turks bonengerecht. Duvelhoeven niet altijd grote evenemenmensen zijn. echter altjesetenDie heb ikkomen ook al geproefd. ten zijn. Op dit isvalt. gekoHeel pittig natuurlijk.” Chef Henk leenteals ook iets tepleintje beleven Dat Dirks voelt eensschaakspel, voorzichtig of de zozen voorniet eenaltijd groot hoeven grote konijnenbouten al gaarevenemenzijn. Hij dat mensen al schakend met elkaar zeeftOp een dit deel van de saus, waarin ten te zijn. pleintje is gekohijkomen.” een flink stuk peperkoek en in zencontact voorwat een groot schaakspel, zozeem of kruutje (stroop) in Om te laten hoe leukmet dat kan gaatelkaar er heeft zien gedaan. De chocolade dat mensen al schakend in kleine stukjes en warempel: zijn, speelt Böhm nabijzijn match tein contacter ontstaat komen.” een glimmende bruine gen tegen kleur. simultaan „Nu nog even binden. DeiederOmBraeken te laten zien hoe leuk dat kan saus moet aanhem het vlees ‘plakken’, een maar met wil schaken. dat eet lekkerder. die match hele zijn,die speelt Böhm naVan zijn tevandaag het Neder„Ik heb hier slappe sauzen, dat vind ik niks.” gen Braeken simultaan tegen iederHij bindt de saus op snelschaken een ouderlands kampioenschap wetse manier, met beurre een die maar met hem wilmanié: schaken. voor lateneenschieten”, zegt Nederhij, mengsel met evenveel boter„dus vandaag „Ik heb hier als bloem. paarhet klontjes gaan kom naar deEen schaakborden.” in de saus, die prompt op dikke landsop: kampioenschap snelschaken

het zuur: BATSE met chocola door Vikkie Bartholomeus

Schaken met grootmeester Hans Böhm op het Betapleintje in Heerlen. Schaken met grootmeester Hans Böhm op het Betapleintje in Heerlen.

e onmiskenbare geur van wild hangt in de lucht. Nou ja, wild? Het zijn tamme konijnenbouten die in de dampende pan glanzend bruin bakken. Chefkok Henk Dirx lacht. „Ik heb de pit op halve kracht staan, anders springen ze de pan uit!” Henk neemt met zijn koksmuts de honneurs waar voor Anna Trinus uit de Heerlense wijk Molenberg. Het is háár recept voor konijnenpoten dat vandaag bereid wordt. Een bijzondere variant van knien in ’t zoer. In de saus wordt namelijk een ongebruikelijk ingrediënt verwerkt: chocola. „Dan krijg je die fijne bruine kleur”, legt ze uit. „En het doet ook nog iets voor de smaak.” Trinus leerde konijn klaarmaken van haar moeder. „Vroeger heem aten we het alleen met Kerstmis, maar nu eten we het steeds vaker.” Maakte moeder de traditionele versie in het zuur, Anna voegde er de zoete chocolade aan toe. Hoe ze op dat idee kwam weet ze niet meer precies. Maar haar man, die ondergronds was bij de Willem-Sophie, vond het meteen een voltreffer. Mexicaanse invloeden bij de koempels? Wie zal het zeggen. Feit is dat de komst van buitenlandse mijnwerkers voor een enorme verrijking van de Limburgse keuken gezorgd heeft. „Wij aten hier gewoon aardappels met vlees en groenten”, zegt Myrthe Smeets. „En opeens werd de couscous geïntroduceerd. Of kwamen de Spanjaarden met hun paëlla, de Hongaren met goulash, Sloveens, Indonesisch eten. Rijst raakte toen pas echt ingeburgerd.” Myrthe Smeets leidt het project Eetkamer van de Wijk. In het kader van het Jaar van de Mijnen bedacht de stichting HeerlensDNA

Recept

Ingrediënten ! 4 konijnenbouten

Myrthe Smeets en Henk Dirx proeven de saus. dat het wel eens interessant zou kunnen zijn om de eetcultuur van Heerlen in kaart te brengen. In een reeks van elf buurtdiners op verschillende plekken in Heerlen worden de lekkerste of bijzonderste recepten met een mijnverle-

vloeibare chocolade lijkt. En nu

voor laten schieten”, zegt hij, „dus maar „vreëte wie inne sjuredressjer”, de koempel zeggen. kom op: zou naar de schaakborden.”

foto’s Rein Bollen

den geselecteerd. 33 recepten worden verzameld in een kookboek dat later dit jaar moet verschijnen. Volgende week zaterdag is het eerste buurtdiner in de Molenberg. Myrthe Smeets: „Eten verbindt. Tijdens die buurtdiners kunnen

www.eetkamervandewijk.nl

Meedoen aan deze rubriek? Stuur een mailtje met vermelding van uw naam, adres, telefoonnummer en lievelingsgerecht naar chezmoi@mgl.nl

49 Bereiding Laat de bouten en de uien in ringen minstens een

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Fototentoonstelling SCHUNCK* in d’r Brikke-Oave, - 5x Nederlands Brunssum Mijnverleden 10 april t/m 12 april 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 04 april 2015

FOTO-EXPOSITIE

Beelden van ‘ Fototentoonstelling gezellenhuizen in d’r Brikke-Oave Brunssum

Bijna tien jaar lang woonde Antoon Adriaens in een gezellenhuis in Brunssum. Zulke onderkomens voor alleenstaande arbeiders waren er in de hele Mijnstreek. Hij maakte duizenden foto’s, vooral van medebewoners, die samen een goed tijdsbeeld geven. www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door Geertjan Claessens

én selfie zit er tussen de vele duizenden foto’s die Antoon Adriaens maakte. Hij toont een nog jonge man die ongewassen en wat schuchter in de lens kijkt. Maar ook de nieuwsgierigheid en de pretoogjes die nog altijd karakteristiek zijn voor de inmiddels 91-jarige fotograaf. „Ik ben niet meer de jongste”, lacht Adriaens met gevoel voor understatement. Zijn oude camera staat nog prominent in de werkkamer, maar die neemt hij nog maar heel af en toe ter hand. Vroeger was hij vergroeid met het apparaat. Duizenden kiekjes drukte hij af, om zijn medebewoners vast te leggen. De geboren Fries kwam naar Limburg om kera-

Antoon Adriaens bekijkt foto’s, met op het scherm de ‘selfie’ die hij in de mische beelden te maken bij Petri Keramiek in Tegelen, maar het werk in de mijnen werd beter betaald. En hier kon hij heel andere beelden maken. Hij begon als bankwerker, maar na een hernia legde hij zich toe op de fotografie. Hij maakte veel foto’s van medebewoners van het gezellenhuis waar hij van 1950 tot 1959 woonde. „Italianen waren mijn beste klanten, die

Foto’s die te zien zijn op de tentoonstelling in d’r Brikke Oave.

Foto’s: Luc Lodder 50

wilden mooie foto’s om naar huis te sturen. Hollanders minder, die waren wat zuiniger”, weet hij nog. Wie een foto bestelde moest een gulden vooruit betalen. „Anders zag ik die man nooit meer terug.” Soms ‘fotoshopte’ hij op verzoek, op zijn eigen manier. Er werd wel eens iemand letterlijk zwart gemaakt om hem er als een mijnwerker uit te laten zien. „Dan smeer-

jaren v

den we zicht en Maar d hij. Adriaen mijnwe in de b gaarse o tische d aantal t nooit ru

Fototentoonstelling SCHUNCK* in d’r Brikke-Oave, - 5x Nederlands Brunssum Mijnverleden 10 april t/m 12 april 2015 *

n ‘een jolige tijd’

huis die nog. een ers ug.” oek, wel enwereer-

jaren vijftig maakte. den we wat kolengruis op het gezicht en zetten hem een helm op. Maar dat was allemaal nep”, lacht hij. Adriaens woonde met zeshonderd mijnwerkers uit alle windstreken in de barakken, maar na de Hongaarse opstand tegen de communistische dictatuur in 1956 groeide dat aantal tot wel duizend. Toch was er nooit ruzie. Opvallend, omdat er

foto Wendy Vluggen

mensen bij elkaar zaten uit landen die kort daarvoor op voet van oorlog met elkaar hadden gestaan: Polen, Italianen, Hongaren, Wit-Russen, oud-NSB’ers en oostfronstrijders. „Over politiek werd nooit gesproken. Het contact was oppervlakkig.” In het gezellenhuis kreeg hij voor vijftig gulden per maand kost en inwoning. De sfeer was vergelijkbaar

met die in een studentenhuis. Adriaens had de luxe van een eigen kamer, veel anderen moesten met drieën een ruimte delen, of sliepen in grote zalen met stapelbedden. Het regime was tamelijk streng: „Als er een vrouw op je kamer was, kon je ontslagen worden. Dat lot trof ook iemand die in huis condooms verkocht, onder meer aan mij. Er probeerde wel eens iemand

een vrouw naar binnen te smokkelen, maar dat gebeurde bijna nooit. Ook homofiele relaties kwamen volgens mij niet voor.” Maar al die vrijgezellen moesten toch hun verzetje hebben. „Naast de mijnen draaiden de kroegen het best. Natuurlijk was er wel eens iemand dronken, die werd dan netjes naar zijn bed begeleid.” In huis was een kantine, waar de jongemannen konden eten en waar activiteiten werden georganiseerd om hen een beetje bezig te houden; vieringen, toneel, biljarten, kaarten, sjoelen en tafeltennis. Of er alcohol werd geschonken? „Nou ja, wel bier. Kun je dat alcohol noemen?” Het huis had ook een ziekenzaal. Die was te klein toen de helft van de bewoners de griep kreeg. Adriaens mocht foto’s maken, maar moest beloven dat die niet naar de krant zouden uitlekken. „Wat dat betreft is er niks veranderd”, lacht hij. Na de sluiting van het gezellenhuis verloor hij de meeste van zijn medebewoners uit het oog. Hij kocht een woonhuis annex winkelpand in hartje Brunssum, waar hij jarenlang een fotozaak had en nog altijd woont. „De standaardprijs voor zes foto’s was 2,50 gulden. Toen ik dat verhoogde naar 2,60 kreeg ik de grootste heibel. Het prijsbeheer was heel streng.” De zaken gingen goed, maar toch mist hij de sfeer van het gezellige huis wel eens. „Het was een jolige tijd.” Van zijn vroegere kameraden zijn er al veel overleden, maar Adriaens blijft gezond. Hoe? „Eet gezond, en blijf in beweging. Doe wat! Veel mensen verpieteren omdat ze alleen maar achter de geraniums zitten. Dat doe ik bijna nooit.” Wat hij wel doet? Foto’s verzamelen, via de computer. En niet alleen van zichzelf. Een selectie van de foto’s van Antoon Adriaens is van vrijdag 10 tot en met zondag 12 april te zien in d’r BrikkeOave aan het Lindeplein in Brunssum. De voor iedereen toegankelijke opening van de expositie is op vrijdag 10 april om 20.00 uur. Zaterdag 11 en zondag 12 april is de expositie geopend van 10.00 tot 17.00 uur. De toegang is gratis. Tijdens de expositie zijn ook andere objecten uit de mijntijd te bezichtigen.

foto’s Antoon Adriaens

Kick-off in Beersdal van reeks pop-up musea op locatie, Heerlen 10 april 2015

Mijn pop-up museum georganiseerd door Rijckheyt, foto’s: Fabian de Kloe

HEERLEN Tijdelijke tentoonstelling krijgt komende maanden navolging in zeven andere Heerlense buurten

Pop-up museum thuis in ‘kolonie’ Parkstad telde in de gloriedagen van de mijnen tientallen mijnwerkersbuurten. Bijvoorbeeld Beersdal in Heerlen, de tijdelijke thuishaven van een pop-up museum. www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door Marcel de Veen

at doet een Amerikaanse studente afkomstig uit de omgeving van Chicago in een oude mijnwerkerswoning in de Heerlense wijk Beersdal? Kate Heuts (27) wil daar graag antwoord op geven. Ze staat op het punt om aan de universiteit van Maastricht de opleiding kunst, cultuur en erfgoed af te ronden. „Ik ben inmiddels getrouwd met een man uit Heerlen en woon er ook. Tijdens mijn studie raakte ik geïnteresseerd in de mijngeschiedenis van deze regio. Ik vond het erg boeiend. Mede omdat in Indiana, de staat waar ik ben opgegroeid, weinig belangstelling bestaat voor de eigen historie. Hier is dat heel anders. Zeker nu het Jaar van de Mijnen volop draait. Ik ben blij dat ik de kans krijg om een bijdrage aan dit evenement te kunnen leveren.” Kate Heuts is deze zaterdagmiddag gastvrouw in het tijdelijke pop-up museum dat is neergestreken in de Diezestraat 5 in Beersdal. Het is een van de 296 mijnwerkerswoningen die in de periode 1910-1918 werden gebouwd om de koempels van

Het pop-up museum in de Heerlense wijk Beersdal krijgt binnenkort navolging in zeven andere wijken. de ON I en later ON III te huisvesten. Het iets vervallen, maar toch knusse huis staat vol met panelen. Daarop staat in woord en beeld de geschiedenis van de mijnen én die van Beersdal en de aangrenzende wijk Rennemig vermeld. Koempels geven er een rondleiding. Tevens zijn er diverse film- en fotopresentaties te zien, plus mijnwerkersattributen van de achttienjarige verzamelaar Roy Simons uit Meerssen. Het Heerlense Rijckheijt, het centrum voor regionale geschiedenis, tekent mede voor de inrichting van de expositie. Stadshistoricus Roelof Braad vertelt dat het pop-up mu-

seum de komende maanden navolging krijgt in zeven andere mijnkolonies in Heerlen. „We nodigen de mensen uit de buurt uit om een kijkje te nemen. Het zou natuurlijk mooi zijn als die bezoekers zelf spullen, foto’s en misschien films hebben uit de mijntijd. We vragen hen om een en andere tijdelijk in bruikleen te geven. Ook willen we graag verhalen optekenen uit het verleden, over de mijn, maar ook over het sociale en verenigingsleven in die buurt.” De in totaal acht tentoonstellingen in evenveel buurten moeten uiteindelijk in december uitmonden in

één grote expositie, waarschijnlijk in het Thermenmuseum. Braad zegt dat het pop-up-idee niet exclusief voor Heerlen bedoeld is. „Mocht er interesse uit bijvoorbeeld Kerkrade en Brunssum zijn om ook daar in wijken iets te organiseren, dan zijn we bereid om materiaal beschikbaar te stellen.” Marcel (55) en zoon Ruben (23) Krutzen luisteren op de bovenverdieping van de arbeiderswoning geboeid naar de verhalen die een van de koempels vertelt over de onderlinge kameraadschap. Maar ook de keerzijde van de mijnen wordt belicht: de soms gruwelijke ongeluk-

foto Luc Lodder

ken die diep onder de grond menig mijnwerker het leven kostte. „Het is goed dat de geschiedenis op deze manier levend wordt gehouden”, meent Ruben Krutzen. Daar is de Amerikaans-Limburgse Kate Heuts het roerend mee eens. „Mijn ervaringen van de afgelopen jaren in de Mijnstreek en de kennis die ik nu opdoe, worden onderdeel van mijn scriptie waarmee ik in juni hoop af te studeren.” Op afspraak is het museum in Beersdal de komende week voor groepen van 10-25 personen toegankelijk. Info via 045-5604582 of 06-14104518.

Initiatieven en media-uitingen april 2015

Jaarmarkt Heerlen, foto's: Fabian de Kloe

Muurschildering Schacht Nulland Kerkrade, Miriam Vleugels, foto Jo Pรถttgens

Speurtoch BS De Kleine Wereld in Zorgcentrum Langedael Vaals, foto Luc Lodder 54

Initiatieven en media-uitingen april 2015

Mijn-concert Socio Project Eygelshoven

Initiatieven en media-uitingen april 2015

Initiatieven en media-uitingen projecten april 2015

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Initiatieven en media-uitingen april 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Vrijdag, 10 april 2015

BOEK Gastarbeiders spelen rond 1970 een zeer belangrijke rol in de sluitingsoperatie van de Limburgse mijnen

* *

Weinig Marokkanen bleven in de Mijnstreek In 1963 komen de eerste Marokkanen naar ons land. Ze komen naar de Mijnstreek om ondergronds in de mijnen te werken. Velen komen, weinigen blijven, staat in het nieuwe boek Limburg Kolenland. www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door Wiel Beijer

e Limburgse mijnen nemen in 1963 de eerste Marokkanen in dienst. Het zijn er 292 die zichzelf hebben aangemeld. De meesten van hen komen van Belgische of Franse mijnen, waar zij via geruchten vernomen hebben dat in de Limburgse mijnen de werkomstandigheden veiliger zijn en dat de gezellenhuizen hier schoner zijn. Italianen, Slovenen, Polen en Spanjaarden werken hier al als de mijnbedrijven begin jaren zestig opnieuw met een tekort aan Nederlandse arbeidskrachten kampen. De eerste Marokkanen vinden werk op de Oranje Nassau-mijnen in Heerlen en de mijnen Laura en Julia in Eygelshoven. In het hoofdstuk ‘Marokkaanse mijnwerkers in Limburg 1963-1975’ in het boek Limburg Kolenland schrijft Tanja Cranssen: ‘Omdat de Marokkanen goede werknemers bleken te zijn, stonden de meeste mijnen binnen de kortste keren te popelen om meer Marokkaanse werknemers binnen te halen. Reeds in de mijnen werkende Marokkanen werd gevraagd bekenden, familie en vrienden over te halen om in de Limburgse mijnen te komen werken.’ Een Marokkaan die een nieuwe landgenoot overhaalt naar Limburg te komen, krijgt een premie van 400 tot 500 gulden. Dat werkt. In het topjaar 1965 werken er 1607 Marokkanen op een totaal van 5818 buitenlanders. Dat jaar bestaat 12 procent van de werknemers van Staatsmijnen uit bui-

Marokkaanse mijnwerkers spelen na werktijd een spelletje jeu de boules. Inzet: een Marokkaanse mijnwerker op foto’s uit Limburg Kolenland zijn kamer in het gezellenhuis.

tenlandse arbeiders en 17 procent bij de particuliere mijnen. Het verloop in die eerste groep Marokkanen bij de Oranje Nassau-mijnen is groot. Twintig man zijn al binnen een maand vertrokken en zestig houden het niet langer dan een halfjaar vol. Van de 392 Marokkanen die vanaf 1963 bij de ON aan de slag gaan, is 60 procent (236 mannen) in 1968 alweer vertrokken. Ze keren niet meer terug na een vakantie in Marokko, vinden elders werk of zijn ontslagen. Tot 1969 blijven Marokkanen naar Limburg komen. Het totale aantal loopt terug. Er zijn aanvankelijk ook minder mijnwerkers nodig, aangezien de mijnen gaan sluiten.

De Maurits in Geleen en de Domaniale in Kerkrade zijn dan al dicht. Omdat veel jonge autochtonen de mijnen verlaten of in de omscholing gaan, zijn tijdelijk verse arbeidskrachten nodig. Die willen de directies opnieuw uit Marokko halen. In 1970 worden 230 nieuwe mijnwerkers geworven, met name Berbers uit het Rifgebergte. Zo’n zeshonderd komen er tot begin 1972. Tot de sluiting van de laatste mijn in december 1974 blijven buitenlandse ondergronders een belangrijke functie houden op de arbeidsmarkt voor mijnwerkers. Deze groep speelt zelfs een zeer belangrijke rol in de sluitingsoperatie van de mijnen. Dankzij de inzet van ervaren buitenlandse ondergronders kunnen de laatste mijnen in productie blijven, waardoor menig oudere autochtone arbeider zijn pensioengerechtigde leeftijd als

ARCHIEF STAATSMIJNEN

Deze maand bestaat Staatstoezicht op de Mijnen 205 jaar. De mijnen zijn al veertig jaar dicht, maar SodM bestaat nog steeds. Frans Bastin vertelt over het toezicht tot 1974 in de mijnen en Jan van Herk over bemoeienis van de rijksdienst met de oude Mijnstreek na de mijnsluitingen.

2 5

JAAR VAN

DE MIJNEN

Beelden van leven in mijnstreek

door Wiel Beijer

E “

Jan Koks, directeur FSI

JAAR VAN

DE MIJNEN

VOOR ALLES door Wiel Beijer

Dit unieke archief moest voor Limburg behouden blijven.

www.limburger.nl/mijnen .nl/mijnen

Veiligheid

www.limburger.nl/mijnen

Limburg Kolenland, redactie Ad Knotter, uitgever WBOOKS, 19,95 euro, 415 blz., rijk geïllustreerd met zwart-wit en kleurenfoto’s, ISBN 978946258074

interview

Ruim 100.000 negatieven van foto’s die fotografen van de Staatsmijnen hebben gemaakt tussen 1904 en 1974 zijn van

! Dankzij de inzet van buitenlandse ondergronders kunnen de laatste mijnen in productie blijven.

ten. De Nederlandse taal leren ze nauwelijks en het dialect verstaan ze - afgezien van een paar woorden zoals boeteren (lunchen) - al helemaal niet. Zij gaan ervan uit dat ze na het tijdelijke dienstverband weer terug naar huis gaan. Na de mijnsluitingen vindt een deel van hen echter werk bij andere bedrijven zoals DAF in Born, Vredestein in Maastricht of Hoechst in Weert. Een ander deel vertrekt naar bedrijven in de Randstad, zoals in de haven in Rotterdam. Dat worden blijvers. ‘Uiteindelijk zijn er van de enkele duizenden Marokkaanse mijnwerkers naar schatting twee- à driehonderd in Limburg achtergebleven’, berekende Tanja Cranssen.

de ondergang gered. In opdracht van het Fonds voor Sociale Instellingen heeft archivaris Harry Strijkers enkele tienduizenden beelden alvast toegankelijk gemaakt voor het grote publiek. De rest volgt.

mijnwerker haalt. In 1974 werken nog 885 Marokkanen in de Limburgse mijnen op een totaal van 1972 buitenlanders. Tussen 1963 en 1975 ploeteren zo’n 3000 Marokkaanse mannen in de Limburgse mijnen. Verreweg de meesten in de leeftijd van 25 tot 35 jaar. Ruim 90 procent van hen is in Marokko getrouwd. Gezinshereniging vindt slechts sporadisch plaats. De meesten van die eerste generatie zijn slecht geïntegreerd. Zij zitten ook liever bij elkaar in het gezellenhuis, waar ze thee drinken en vol weemoed over thuis pra-

en uniek tijdsbeeld van het leven in de vroegere Limburgse Mijnstreek. Dat biedt het oude fotoarchief van Staatsmijnen. Niet alleen de bouw van de mijnen en het werken bovengronds en ondergronds is gefotografeerd. De fotografen van Staatsmijnen hebben ook - en vooral - het leven buiten de mijnen, in de koloniën, de verenigingen of de kerk vastgelegd. „Deze beelden hebben een enorme historische waarde en moeten voor Limburg behouden blijven. Ze komen in een beeldbank die iedereen kan bekijken.” Hoewel hij tienduizenden negatieven van het fotoarchief van DSM in handen heeft gehad, heeft ingescand én heeft beschreven, raakt archivaris Harry Strijkers nog steeds opgewonden als hij over deze historische fotoschat praat. Strijkers (71) is oud-bedrijfsarchivaris van DSM en al tien jaar gepensioneerd. Via het Fonds

voor Sociale Instellingen (FSI) kreeg hij na zijn pensionering het foto-archief van Staatsmijnen (later DSM) opnieuw ‘in handen’. „DSM wilde hiervan afscheid nemen. Dit unieke archief moest voor Limburg behouden blijven”, zegt directeur Jan Koks van FSI. Dus vroeg hij Harry Strijkers om de verzameling te ordenen. In 2011 begon Strijkers aan de klus. Twee dagen per week gedurende drieënhalf jaar werkte de Sittardenaar er aan. Het resultaat: de eerste foto’s zijn vanaf mei toegankelijk via de beeldbank van het Regionaal Historisch Centrum Limburg in Maastricht. „De oudste foto in het archief is gemaakt in 1904 tijdens de bouw van de eerste staatsmijn, de Wilhelmina in Terwinselen. Je ziet de boortorens voor de schachten. De meeste negatieven zijn van na de Tweede Wereldoorlog. Het is belangrijk om te beschrijven wat op al die foto’s te zien is. Met name als mensen op foto’s staan. Dan wil je ook

weten wie die persoon is en welke functie hij bij welke mijn bekleedde. Veel van die foto’s zijn indertijd afgedrukt in de bladen Steenkool, Staatsmijnen Nieuws en DSM Limburg”, vertelt Strijkers. Toen de archivaris nog bij DSM werkte, redde hij een schoenendoos vol negatieven uit de vuilnisbak. „Allemaal foto’s van gouden bruidsparen. Die heb ik vervolgens

meer dan tien jaar thuis bewaard om ze daarna in te scannen en ook hier in het systeem te zetten. Daardoor zitten er nu een paar honderd beschrijvingen van gouden bruidsparen in de beeldbank van Regionaal Historisch Centrum Limburg (RHCL, red.). Ik heb ook foto’s van het uitreiken van koninklijke onderscheidingen achtergehouden. Zoals een foto van prins Bernhard die in

1952 in het kader van vijftig jaar Staatsmijnen onderscheidingen uitreikt. Ze hadden absoluut geen historisch benul en wilden die foto’s allemaal weggooien.” De eigen persdienst van Staatsmijnen fotografeerde niet alleen de mijnen en de werkende mijnwerkers, maar het complete sociale leven. „Kunst, cultuur, volkskunde, hobby’s, begrafenissen, zelfs autoongelukken werden gefotografeerd. Er zijn foto’s bij van hoogwaardigheidsbekleders zoals bisschoppen, ministers en leden van het koninklijk huis die ondergronds gingen, maar ook foto’s van bijvoorbeeld het Wereld Vrijgezellen Congres dat in 1953 werd gehouden in Grevenbicht. Ik ben ook regelmatig foto’s van mezelf tegengekomen. Uit de tijd dat ik werkte als procesoperator bij DSM en als schrijver van boekjes over streekgeschiedenis”, legt Strijkers uit. Op de meest bijzondere foto die hij in handen kreeg, staat een koempel onder de douche. „Een mijnwerker

helemaal naakt in het badlokaal. Dat had ik zo nog nooit gezien. Ik had wel eerder foto’s gezien van naakte bovenlichamen van mijnwerkers in het badlokaal. Deze foto bewijst dat mijnwerkers niet preuts waren. Ze lieten zich helemaal naakt fotograferen.” Het is uiteindelijk de bedoeling dat alle 100.000 foto’s toegankelijk zijn via het RHCL-archief. „Dit is onze bijdrage aan het Jaar van de Mijnen”, zegt Jan Koks van FSI. „Als ook de mijnfoto’s uit de collectie van museum Continium in Kerkrade digitaal beschikbaar komen en als we particulieren zo ver kunnen krijgen om foto’s in bruikleen te geven, krijg je uiteindelijk de complete geschiedenis van de mijnen en de vroegere mijnstreek in foto’s.” Een hoop werk, maar Harry Strijkers is beschikbaar: „Ik ga gewoon door tot ik niet meer kan. Eerst nog een jaar op freelancebasis. Daarna als vrijwilliger. Maar ik moet wel honderd jaar worden om deze klus af te kunnen krijgen.”

foto 1 Boortoren schacht II Wilhelmina, 20 april 1904. foto 2 Koninginnedag Hoensbroek, jaren vijftig. foto 3 Douchende mijnwerker, 1946. foto 4 Aan het werk in kleigroeve Brunssum. foto 5 Kantklossen in Casino Treebeek door FSI in 1950. foto 6 Kinderen in het Steinerbos, 1947.

eiligheid stond voorop bij Staatstoezicht op de Mijnen. Altijd. Frans Bastin laat daar geen misverstand over bestaan. „Wij gingen zelf ondergronds kijken welke voorzieningen nodig waren om mensen veilig te laten werken.” Het allerbelangrijkste was instortingsgevaar voorkomen. „Als wij vonden dat het te gevaarlijk was in de pijler, legden wij het werk stil”, vertelt de 80-jarige, die in 1999 afscheid nam als hoofdinspecteur van Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Tot 1974 werkte hij in de Limburgse mijnen. Daarna waren olie en gas zijn werkveld. Uiteraard kroop Bastin tijdens inspectiebezoeken zelf ondergronds de pijlers in. „Tot 90 centimeter hoog en ik vond het steeds griezelig. Ik voelde mij er niet op mijn gemak. Maar het was ons werk om samen met een opzichter ter plekke toe te zien hoe de mijnwerkers de kolen uit de grond haalden en om te zien of er instortingsgevaar bestond. In de beginjaren waren er wel opzichters die het niet zo nauw namen met de veiligheid van hun mensen, maar de meesten deden dat wel.” Frans Bastin kwam op alle mijnen. De Maurits noemt hij een van de veiligste. „Maar dat was ook de modernste. De staatsmijnen waren sowieso op het gebied van veiligheid professioneler dan sommige particuliere mijnen, die doorgaans in buitenlandse handen waren. Die eigenaren wilden met minimale kosten veel kolen winnen. De druk om te presteren zorgde in de beginjaren voor relatief veel ongevallen. In het algemeen kan ik zeggen dat de Limburgse mijnen rond 1960 de veiligste mijnen van Europa waren. En dat met de hoogste productiviteit per man. Dat bewijzen ook de statistieken van de ongevallen.” Gedurende driekwart eeuw mijnbouw in Nederlands Limburg in

twaalf steenkoolmijnen kwamen 1154 mijnwerkers om het leven. Daarvan 867 ondergronds. Het zwaarst getroffen werd de staatsmijn Hendrik in Brunssum, waar in 1928 en 1947 mijnrampen plaatsvonden. In 1928 kostte een fatale mijngasexplosie dertien mijnwerkers het leven en in 1947 kwamen eveneens dertien koempels om door een brand. Vergelijk dat met de mijnramp in het Waalse Marcinelle, waar 262 mijnwerkers de dood vonden. Of de 1099 slachtoffers in het Franse Courrières. Staatstoezicht op de Mijnen is er dankzij de Franse keizer Napoleon. Hij vaardigde in 1810 de eerste Mijnwet uit, die regels opstelde die later ook in Nederland werden toegepast op het gebied van veiligheid, gezondheid en arbeid bij de exploitatie van de delfstoffen. In Nederland wordt over mijnbouw op industriële schaal gesproken sinds de start van de Domaniale Mijn in Kerkrade in 1828. Door die Mijnwet van 1810 werd Le corps impérial des ingénieurs des mines in het leven geroepen, in feite het begin van SodM. Eerst een eenmanszaak, later werkten er op het hoofdkantoor van SodM in Heerlen tot 25 mensen. „Veiligheid stond bovenaan. Daar hoorde ook het gevaar van gas bij. Gas kan lijden tot verstikking of tot ontploffingen. Ook hielden we het mijnwater in de gaten. Mijnwerkers moesten soms tot aan hun middel in het water werken. Wij keken of er geen verdrinkingsgevaar bestond. Daarnaast hielden wij ons bezig met de gezondheid van de mijnwerkers. Zorgden ervoor dat ze stofmaskers droegen en bescherming voor het gehoor en de ogen. In het begin wilden mijnwerkers vaak geen stofmaskers dragen. Dat vonden ze hinderlijk en overdreven. Wie dat deed, vonden ze maar een slappeling. Die mentaliteit hebben wij moeizaam omgebogen”, vertelt Bastin. SodM bemoeide zich ook met de

uren die mijnwerkers ondergronds werkten en onder welke omstandigheden zij moesten werken. „Volgens het Mijnreglement van 1939 mocht een mijnwerker bij een temperatuur van 30 graden of bij grote wateroverlast niet langer dan zes uur werken en als het 35 graden werd, moest hij wegwezen. Dan was doorwerken absoluut verboden. Daarnaast controleerden we de kabels van de liftkooien waarmee de mijnwerkers en de kolen omhoog gebracht werden. Als op de mijn een ongeluk gebeurde, ging meteen iemand van ons ter plekke poolshoogte nemen om gedegen en onafhankelijk onderzoek te doen en vervolgens een objectief rapport te maken. Daar hadden die mensen recht op”, vervolgt Frans Bastin. Mijngas was een grote vijand van mijnwerkers. Daarom mocht ondergronds niet gerookt worden. Ook in mijnen die geen last hadden van mijngas. Aan dat verbod hield men zich niet altijd. „We kwamen erachter dat in een van de mijnen in Eygelshoven massaal ondergronds gerookt werd. Daar heeft onze inspecteur-generaal zich toen persoonlijk mee bemoeid. Er werden daar zware processen-verbaal uitgedeeld.” Hoewel een bezoek van SodM de mijn soms een geldboete opleverde, heeft Frans Bastin ondergronds nauwelijks vijandigheid ontmoet. „De meeste mijnwerkers zagen het positieve van ons werk in. Wel gebeurde het dat mensen die ik persoonlijk kende, dachten dat zij extra vrijheden hadden. Dan werd ik fel. ‘Ja maar wij kennen elkaar toch’, probeerden ze dan. Daar was ik niet gevoelig voor. Als ze een proces-verbaal verdiend hadden, kregen ze dat ook.”

Mijnwerker tijdens ‘roven’ van metalen stijlen in een breukpijler van staatsmijn Wilhelmina. foto uit boek Limburg Kolenland

Jan de Jong, tot voor kort inspecteur-generaal van SodM, houdt maandag een lezing over Staatstoezicht op de Mijnen in het Bernardinuscollege in Heerlen. Aanvang 20 uur. Entree gratis. Vooraf aanmelden bij het LGOG via mjhvanderweerden@cs.com

Initiatieven en media-uitingen april 2015 © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 09 april 2015

MIJNMUSEUM Stichting haalt mijnlocomotief Oranje-Nassau 14 na 36 jaar terug naar Heerlen

Locomotief ON terug in Heerlen

Veertig ton erfgoed op de d rails Het heeft wat voeten in de aarde gehad, maar de mijnlocomotief Oranje-Nassau 14 staat nu echt bij het Mijnmuseum in Heerlen. „Wat een opluchting.” www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door Bas Dingemanse

ren staat ze te wachten tot ze wordt opgetild en eindelijk op haar plek wordt gezet. „Ze, want locomotieven zijn blijkbaar vrouwelijk”, zegt een lachende Bart Eijkenboom van Stichting tot Behoud van Mijnlocomotieven. Trots staart hij naar de zwarte kolos met rode details. Liefst veertig ton schoon aan de haak. Na jaren van onderzoek en papierwerk is de

het dan eindelijk zover. „Het is geweldig dat we nu tastbaar resultaat hebben geboekt. Mensen vragen zich wel eens af waar onze stichting mee bezig is. Het is makkelijker om dat uit te leggen wanneer je concrete voorbeelden kunt noemen.” Eerder deze week zijn nog twee aanwinsten van de stichting bij het Mijnmuseum geparkeerd. „Twee oude mijnwagens, gemaakt in Aken. En over twee tot drie weken brengen we een oude diesellocomotief terug naar Simpelveld. Die wordt zelfs rijklaar gemaakt voor toeristen.” De mannen hebben de smaak te pakken nu resultaat volgt van jaren hard werken. „We willen doorgaan en nog meer mijnerfgoed terugbrengen naar de provincie. Het is nu echt tien voor twaalf. Als we nu wachten met het terughalen van materialen, is over enkele jaren alles weg. Er is weinig erfgoed over”, zegt Eijkenboom. Na jaren in Goes te hebben gestaan, is mijnlocomotief Oranje-Nassau 14 weer in Limburg. foto Bas Quaedvlieg De stichting heeft vooral mijnlocomotieven in kaart gebracht. „Er „Daarna is ze aan een spooraannemijnlocomotief Oranje-Nassau 14 staan drie locomotieven in Italië. genlijk stond ze daar een beetje in mer in Goes verkocht als oud ijzer. eindelijk in Heerlen teruggekeerd. En in België staat nog een aantal de weg”, vertelt Eijkenboom. Maar Ze heeft jaren buiten de stadsgren- Daar heeft de locomotief jarenlang bij oud ijzerhandelaars. Als het aan papierwerk en het kostenplaatje gestaan als een eyecatcher. ” zen vertoefd. De locomotief heeft ons ligt, halen we die ook terug zorgden voor meer vertraging. „Je dienstgedaan in de ON-2 in Schaes- In 2013 namen Eijkenboom en zijn moet een vergunning hebben om naar Limburg. We moeten ondercompagnon Willem Gerrits conberg en later in de ON-1 in Heerzoeken wat haalbaar is, want zo’n haar van Goes naar Heerlen te tact op met de eigenaren. „En zij len. Ze heeft van 1924 tot en met transport is duur. Daarom zijn we transporteren. Dat proces heeft erg vonden het geen probleem om af1969 gereden”, somt Eijkenboom in Goes begonnen, dat is dichter in lang geduurd.” stand te doen van de locomotief. Ei- Nu, in het Jaar van de Mijnen, is op. de buurt.”

Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 30 april 2015 Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 27 april 2015 *

JAAR VAN DE MIJNEN

UITGELICHT

Stadswandeling langs Heerlense mijnhistorie door onze verslaggever

Veertig ton schoon aan de haak, deze mijnlocomotief Oranje-Nassau 14. Gisteren keerde ze na ruim

daar te krijgen, maar het succes smaakt naar meer. „We willen meer mijnerfgoed terugbrengen naar Lim-

vier decennia 2015 terug naar Heerlen, waar ze een plek / Limburgs burg, voordatDagblad. alles weg is.” © Copyright Dagblad De Limburger bij het Mijnmuseum. Het kostte de Stichting Hetkreeg auteursrecht, ook ten aanzien van artikel Zie 15ook AW, wordt tot Behoud van Mijnlocomotieven veel om de loc pagina B11 uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 04 april 2015

foto Bas Quaedvlieg

HEERLEN – De VVV houdt een aantal stadswandelingen langs de restanten van de mijngeschiedenis in Heerlen. Deze gaat langs ‘belangrijke’ gebouwen zoals het MIR-gebouw, waar de EGKS (Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal) is opgericht, de voorloper van de huidige EU. Ook de oude Mijnschool en het voormalige hoofdbureau van de Staatsmijnen passeren de revue. Verder ontbreekt het schachtgebouw van Oranje Nassau-1, waar nu het Nederlands Mijnmuseum is gevestigd, niet. Ook de versteende ‘zegelboom’ komt aan bod. De ‘MIJN-Stadswandeling’ begint bij de VVV aan de Bongerd, duurt anderhalf uur en is op 6 mei, 17 juni en 11 juli.

Mijnverleden in Middigsjiech De bezoekers van de voorstelling Middigsjiech gaan samen met een aantal prominenten terug naar de ‘koel’ en zullen dan samen met de acteurs het mijnverleden weer tot leven brengen. Henk Steijvers, van de zanggroep Carboon, zal de nodige mijnliedjes ten gehore brengen. Annie Franssen zal prachtige mijngedichten declameren. Wiel Miseré zal de H. Barbara laten herleven en Wim Schoenmaekers en Ger Dautzenberg zullen als oud-koempels teruggaan naar de mijn. De fijne, maar ook de minder fijne kanten van het mijngebeuren zullen de revue passeren. Deze bijzondere middag wordt mede mogelijk gemaakt door een bijdrage in het kader van het Jaar van de Mijnen. Zondag om 14.00 uur in Theater De Klimboom, Dr. Ottenstraat 46 te Simpelveld. Entree 6,50 euro, reserveren via 06-55954525 of via info@puurweijersenweijers.nl

reportage

De voormalige kolen- en staalstad Charleroi was decennialang allesbehalve moeders mooiste. De stad wil af van het imago van lelijkheid, verval en corruptie en pompt honderden miljoenen in nieuwe vitaliteit. Het plan Charleroi Métropole moet ervoor zorgen dat de stad op zijn laatst in 2025 weer bruist als in de gouden jaren toen steenkool, staal en glas rijkdom brachten.

Big bang door Wiel Beijer

chter ramen in de Rue du Moulin, de Rue Desandroin en de Rue Fenderie in de benedenstad van Charleroi branden niet langer rode lichten. Geen schaars geklede dames achter die ramen, die passerende verregende heren verleidelijk lachend uitnodigen om binnen op te warmen. Weinig zondig leven meer op de straten in de triangle de Charleroi, zoals de rosse buurt werd genoemd. Op een straathoek wacht een eenzame blonde prostituee op klandizie. Twee bier uit blik drinkende zwervers lopen haar achteloos voorbij. Hebben ook geen oog voor fraai beschilderde blinde gevels in deze desolate wijk. Aangebracht in 2014 tijdens Asphalte, de Urban Art Biennale in Charleroi. A louer staat op ruiten van leegstaande horecapanden zoals nightclub Pussy Cats. Te huur. Open is één seksshop. Voor de rest troosteloosheid troef. Zeker als het regent. Straks wordt het hier heel anders. Chique restaurants, trendy clubs of een wijk voor creatieve ondernemers? Het kan allemaal in het nieuwe Charleroi. Pal naast de triangle komt in ieder geval Parc Ouest, een gloednieuw business centre met 85.000 vierkante meter kantoren en 140 woningen nabij de ringweg. Ook River Towers met 200 woningen verrijst er. En de Quai de Brabant, de kade langs de Samber, verandert in een promenade met terrassen én een nieuw cultureel centrum. Aan de overkant van de rivier wordt de omgeving

“

IN CHARLEROI

van het zuidstation uitgebreid met woningen, kantoren en winkels. Of neem de vroegere Place Albert I en omgeving, enkele meters verderop waar nu een enorme krater gaapt. In die open wond wordt druk gewerkt aan de nieuwe benedenstad. Rive Gauche, een 200 miljoen euro kostend winkelcentrum met 35.000 vierkante meter winkeloppervlak compleet met outletcenter, hotel, appartementen, kantoren en parkeergarage. Eind volgend jaar moet het open. Inclusief de dan opgeknapte eind negentiende eeuw gebouwde winkelgalerij Passage de la Bourse, die pal naast Rive Gauche ligt. Hopelijk blijven de charmante winkeltjes met tweedehands boeken er dan ook gevestigd. De winkeliers in de omgeving hopen dat Rive Gauche op tijd gereed is, maar vrezen vertraging. En of zij die kunnen overleven, is onzeker. De klandizie loopt ras terug. Door de koopcrisis en de overlast van de bouwplaats, waar-

door veel kleine winkels slecht bereikbaar zijn. Grote delen van de straks grotendeels autovrije benedenstad van Charleroi zijn nu geen aangename plekken om te vertoeven. Stadsontwikkelaars halen hier hun hart op, maar gezellig flaneren zonder smerige schoenen te krijgen, is een kunst. „Je moet door de stad wandelen om te zien wat hier gebeurt. Charleroi is begonnen aan een fase van ingrijpende stedelijke metamorfose”, zegt burgemeester Paul Magnette, tevens minister-president van Wallonië, in het 258 pagina’s dikke planboek Charleroi Métropole, waarin de ambitieuze stadsplannen voor 2015-2025 zijn beschreven. Niet alleen de benedenstad, ook de bovenstad wordt ingrijpend onder handen genomen. Een kwart van het stadscentrum gaat op de schop. Zo komt er naast het Palais de Beaux Arts een nieuw congrescentrum en worden alle culturele centra gerenoveerd. Totale kosten alleen voor het centrum mini-

maal 750 miljoen euro. De helft financiert de gemeente zelf. De andere helft komt van investeerders. Gehoopt wordt op forse injecties van Europa. Paul Magnette is lid van de machtige Parti Socialiste met invloed in alle instellingen in de stad. Sommige van zijn voorgangers waren corrupte bestuurders die in handboeien uit het gemeentehuis werden afgevoerd. Charleroi werd lange tijd het Waalse Palermo genoemd, een stad van politieke schandalen, van dieven en van Cara-pils drinkende bedelaars. Een ooit rijke stad waar sinds de sluiting van de mijnen en het failliet van de staalindustrie bijna alles misging wat er mis kon gaan. Sinds de komst van wonderboy Magnette in 2013 lijkt de stad herboren. Hij was minister in België, maar koos voor Charleroi. Magnette wil af van de minachting voor zijn stad. Die stad moet een nieuwe identiteit krijgen. Niet langer stad van kanslozen, maar stad van een nieuwe welvarende middenklasse en stad met een uitstekend cultureel klimaat. „Paul Magnette wil van Charleroi the place to be en the place to see maken. Een stad die weer blaakt van zelfvertrouwen en die jongeren lokt om hier te komen werken en wonen. In 2025 moet de stad een compleet nieuw gezicht hebben”, zegt Leila Ait Salah, die in het kabinet van de burgemeester meewerkt aan die toekomst. Zij is een kind van Marokkaanse berbers die in de mijnen werkten en is een schoolvoorbeeld van de volledig geïntegreerde allochtoon. Charleroi telt 190 nationaliteiten. Italianen, Turken, Polen en Marok-

Je moet door de stad wandelen om te zien wat in Charleroi gebeurt. Burgemeester Paul Magnette

Muurschildering in de rosse buurt. Rechtsonder: de politietoren. Linksonder: leegstand in de rosse buurt. Panoramafoto: uitzicht vanaf het belfort. kanen zijn de grootste groepen. Leila Ait Salah voelt zich op de eerste plaats Carolo, zoals de inwoners van de stad worden genoemd. „Charleroi is een relatief jonge stad, gelegen op de as Parijs-Brussel. In 2016 bestaat ze 350 jaar.” Gesticht in 1666 door de Spanjaarden, maar een jaar later al door de Fransen ingenomen. Begonnen als een fort voor Karel II, gebouwd door de Franse bouwmeester Vauban op de huidige Place Charles II. Aan dat plein vinden we het in 1936 gebouwde stadhuis, een goed gelukte combinatie van classicisme en art deco. Met marmer, dikke tapijten en prachtige art decobeelden straalt dat stadhuis binnen nog steeds de rijkdom van weleer uit. Na een klim van 262 treden tot op het bordes van het zeventig meter hoge belfort van het stadhuis, wordt de stadswandelaar zelfs bij donkergrijs weer getrakteerd op een indrukwekkend panorama op Charleroi en zijn deelgemeenten, zoals Marcinelle. Je ziet de steenbergen van de kolenmijnen en je ziet een van de weinige staalfabrieken die nog produceert: Thy-Marcinelle. Van hierboven zie je ook nieuwe ontwikkelingen, zoals de op een watertoren lijkende nieuwbouw van het politiebureau. Deze door Jean Nouvel ontworpen toren in politieblauw is een van de nieuwe landmarks van de stad. Vlakbij ligt middenin een woonwijk het stadion van

Sporting Charleroi, dat weer meedraait in de top van het Belgisch voetbal. Het stadion wordt vernieuwd en beter ingepast in de pal ernaast gelegen woonwijk. Charleroi telt 200.000 inwoners. Tot de gemeentelijke herindeling van 1977 waren het er 22.000. Charleroi Airport verwerkt jaarlijks zeven miljoen reizigers, het zuidstation acht miljoen, evenveel als het jaarlijkse aantal reizigers van de metro, die deels ondergronds gaat en deels bovengronds als tram. Een lijn werd door financiële problemen nooit afgebouwd. Daar zijn al jaren ondergrondse en bovengronds afgebouwde spookstations te bewonderen. Één tramlijn is een aanrader voor wie stad en ommelanden in korte tijd wil

foto’s WMW

ontdekken: lijn 2, de Pétria-lijn. Vertrekt vanaf het zuidstation en voert door de stad, dwars door een mijnsteenberg, langs oude fabrieksmuren vol verhalende grafittischilderingen met achter die muren gesloten hoogovens waar ijzer roest, langs het kasteel van Monceau-sur-Sambre en door het opvallend groene, heuvelachtige buitengebied. Vanuit station Pétria kun je wandelen over een van de steenbergen. Het nieuwe elan van Charleroi is terug te vinden in een van de oude staalfabrieken van de in 1832 geopende Société Anonyme des laminoirs, forges, gonderies et usines de la Providence (N.V. Walserijen, Smederijen, Gieterijen en Fabrieken van de Voorzienigheid). De Pétria-lijn voert je er langs. Temidden van de

troosteloosheid van vergane hoogovensglorie sta je plots voor een reusachtige vinylschijf op een geel-oranje achtergrond. Dit is Rockerill, een verwijzing naar staalgigant Cockerill, een muziektempel en cultureel centrum waar liefhebbers van rock en house tot in de ochtend feesten, waar kunstenaars hun hart ophalen aan werken met industrieel afval en waar cultuurfreaks zich onderdompelen in theater, dans, film en urban street arts. Een bijzondere plek. Terug naar de stad. Op de Boulevard Paul Janson in de bovenstad lopen jeugdige dealers rond op blitse sportschoentjes. Werk is er (nog) niet voor hen. De werkloosheid ligt boven de 20 procent. Eigenaar Christophe Duchêne van restaurant Chez Duche verderop in de Avenue de Waterloo vertelt dat dit deel van de stad jarenlang in een neerwaartse spiraal zat. „Maar de laatste twee jaar gaat het gelukkig wat beter.” Niet toevallig de twee jaar dat Paul Magnette zijn big bang regisseert. De theorie van die oerknal werd rond 1930 gelanceerd door de in Charleroi geboren priester, astronoom, kosmoloog en professor George Lemaître. De nieuwe big bang kan het verval niet in een keer stoppen. Er is veel werk te verrichten. Maar Magnette slaagt er nu al in allure terug te brengen in de stad, waar stripheld Lucky Luck is geboren. Nog even en dan kunnen de Carolo’s weer trots hun geliefde chanson Pays de Charleroi van Jacques Bertrand zingen: Pays de Charleroi, c’est toi que je préfère, le plus beau coin de la terre à mes yeux, oui cést toi!

Initiatieven envoorbehouden. media-uitingen april uitdrukkelijk Dinsdag, 14 april 20152015

BOEKEN Veelzijdig werk over mijnhistorie

FILMHUIS HET DOMEIN Musicus Joep Pelt begeleidt stomme films uit jaren 1916-1927

Verhalenbundel Mijnfilms in museumweekend kolen en Limburg www.limburger.nl/mijnen

door onze verslaggever

JAAR VAN

www.limburger.nl/mijnen

SITTARD/MAASTRICHT – Limburg ko-

lenland is de titel van een boek dat Ad Knotter, directeur van het Sociaal Historisch Centrum voor Limburg heeft samengesteld. Op 27 februari verschijnt dit boek van 320 door onze verslaggever pagina’s en 80 afbeeldingen bij uitgeverij Waanders. SITTARD – Filmhuis Het Domein Het is geen nieuw boek, maar aan de Kapittelstraat 6 in Sittard hoofdzakelijk een bundeling en betoont woensdag 22 april vanaf half acht zes historische mijnfilms, gelarwerking van artikelen, die eerder in talende, maar gevaarlijkere mijnen deerd met muziek van zanger-gitade Jaarboeken van het Historisch in het Luikse kolenbekken. Niet rist Joep Pelt. Het project Beeld Centrum voor Limburg versche- het puikje van de mijnwerkers trok voor Beeld is een van de extra Sitnen. Aan bod komen onder meer zuidwaarts, zo blijkt. Ook de vertard-Geleense activiteiten in het kade mijnbouwkundige Ego van der maarde langzaamactie van de kader van het Jaar van de Mijnen. Elst (1826-1897). Als directeur van tholieke mijnwerkersbond in 1957 Het historisch filmmateriaal daDomaniale Mijnen en daarna In- komt aan bod. En het samenleven teert van 1916 tot en met 1927 en specteur van Staatstoezicht op de van de mijnwerkers in Lauradorp geeft een beeld van de opkomst Mijnen heeft Van der Els mede de bij Ubach over Worms. Limburg kovan de Limburgse mijnindustrie, grondslag gelegd voor de latere op- lenland wordt uitgebracht in het kade technologische vooruitgang, de architectuur van de mijnen en bloei van de Limburgse steenkolen- der van de herdenking van de mijnmijnwerkerskoloniën, de kameraadmijnindustrie. Verder wordt aan- sluitingen, dit jaar vijftig jaar geleschap, maar ook het fysiek zware dacht besteed aan het bedrijf Laura den. De titel is ontleend aan het werk. & Vereeniging en de kolenwinning motto, waaronder de Staatsmijnen Terwijl Pelt de stomme filmbeeltijdens de Duitse bezetting. in 1952 hun gouden jubileum vierden met zijn gitaarmuziek bege© Copyright 2015 De Limburger / Limburgs Een lange tijd onbekend feno-Dagblad den. leidt, isDagblad. Otto van Nijenhoffs documeen was de trek van Limburgse Ad Knotter, Limburg kolenland (Waanmentaire (1927) over de bouw van Hetnaar auteursrecht, ten aanzien van artikel 15 AW, wordt mijnwerkers de vaak beter be-ook ders), ISBN 978946258074. © Copyright 2015 Dagbladmijnschachten De Limburger /en Limburgs Dagblad. mijngangen en

JAAR VAN

DE MIJNEN

een inkijk het dagelijkse mijnHet auteursrecht, ook ten2015 aanzien vaninartikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Woensdag, 08 april

Joep Pelt speelt muziek bij zes vooroorlogse mijnfilms. werkersleven te zien. Verder worden de nodige filmbeelden van het bezoek van koningin Wilhelmina aan de Maurits in Geleen in 1927 getoond. Daarop is te zien hoe ze samen met haar echtgenoot en prinses Juliana arriveert op een speciaal aangelegd perron en even later af-

daalt naar een mijngang op 548 meter diepte. Verder wordt in Filmhuis Het Domein komende zaterdag en zondag doorlopend de film Bronsgroen en Anders Zwart (2006) van het Limburg Museum, Wiel Kusters en Jan Besselink getoond met

aarchieffoto MGL

aandacht voor kleurenfilms van cineast en fotograaf Hub Leufkens uit de jaren 1938-1948. Leufkens toont Limburg daarin als een landschap bevolkt door gewone mensen. Dinsdag 21 april is er nog van 14-16 uur een lezing over het mijnverleden.

uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 07 april 2015

JAAR VAN DE MIJNEN

Landmarks voor de Mijnen Postzegels Jaar van de Mijnen door onze verslaggever BRUNSSUM – Vanaf komende vrijdag zijn in d’r Brikke Oave in Brunssum postzegels te koop met als centraal thema de mijnindustrie. Ze zijn verkrijgbaar in zes varianten: vier met gebruiksvoorwerpen uit de mijntijd, de andere twee van de mijnen Hendrik en Emma. De zegels, die een euro per stuk kosten, worden uitgegeven in kader van het Jaar van de Mijnen. De oplage is 4800 stuks. Behalve de postzegels is er ook een herdenkingsspeld (500 stuks), die 3 euro kost.

De Van Iterson koeltoren op het bedrijfsterrein van Chemelot in Geleen zou een opvallende landmark moeten worden.

Als op 31 december het Jaar van de Mijnen uitgeknald wordt, moeten enkele landmarks in de vroegere Mijnstreek blijvend daaraan helpen herinneren. Tevens moeten ze wijzen op vooruitgang. door Wiel Beijer

p 31 december mag het Jaar van de Mijnen niet in één klap voorbij zijn. Er moet iets blijvends komen, iets wat herinnert aan de jaren dat in deze regio steenkool werd gedolven. Maar tevens iets wat symbool staat voor de vooruitgang die de Mijnstreek sinds de mijnsluitingen heeft geboekt. Dat vindt directeur Marc Jetten van het Jaar van de Mijnen (M2015). Hij droomt hardop van zeer opvallende landmarks in Zuid-Limburg: Geleen (mijn Maurits), Hoensbroek (mijn Emma) en Landgraaf (mijn Wilhelmina). Geïnspireerd is Jetten door het ini-

De bonte Hoensbroekse koeltorens.

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN tiatief van enkele Hoensbroekenaren die een van de vroegere Van Iterson koeltorens van de voormalige staatsmijn Emma in een modern jasje gestoken willen laten terugkeren. Op het vroegere mijnterrein moet een twaalf meter hoge toren verrijzen met daaromheen tien torens van vijf meter hoog. De kleine torens moeten de kleuren krijgen van de vlaggen van de landen waar de Limburgse mijnwerkers vandaan kwamen. De grote moet een veelkleurige lattenconstructie worden. Het ontwerp is van Maurer United Architects uit Maastricht, ook de ontwerper van de twee andere landmarks. Het Hoensbroekse plan is al ingediend als project om uit te voeren tijdens IBA Parkstad, de Internationale Bau Ausstellung. Op 17 april maakt IBA-curator Jo Coenen bekend of het plan wordt gehonoreerd. In elk geval wordt het gewaardeerd door M2015-directeur Marc Jetten. „Omdat wij vinden dat er fysiek iets moet komen om het Jaar van de Mijnen te markeren, heeft Maurer nóg twee ontwerpen gemaakt. De eerste is de bestaande Van Iterson koeltoren op het terrein van Chemelot in Geleen, die je ziet vanaf autoweg A2. Daarnaast zou er op een hooggelegen plek in de Mijnstreek een landmark moeten komen die je van verre kunt zien. Bijvoorbeeld op de steenberg van de voormalige mijn Wilhelmina in Landgraaf.” Daarvoor is een open uitkijktoren ontworpen met een

trap die leidt naar een uitkijkplatform. Via lasers krijgt die uitkijktoren ’s nachts de vorm van een gekleurde koeltoren. Andere vormen zijn ook mogelijk. De koeltoren in Geleen krijgt als het aan de ontwerpers ligt de kleuren geel, zwart, blauw en wit. Dat zijn de kleuren van de voormalige EGKS, de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, de voorloper van de huidige Europese Unie. Eerste gesprekken over oprichting van die EGKS in 1951 zijn in Heerlen gevoerd. Geld om de ideeën uit te voeren heeft de stichting Jaar van de Mijnen niet. Al het geld dat via subsidies en sponsoring binnenkomt, wordt besteed aan programma’s. „We hebben het idee getoetst bij verschillende bestuurders en instellingen. De reacties zijn positief. Het is zaak er breed draagvlak voor te vinden. Zo ga ik het idee van de toren op de Wilhelminaberg binnenkort bespreken met de gemeente Landgraaf en heb ik Regiobranding Zuid-Limburg gevraagd om te kijken of er in de markt interesse bestaat mee te werken aan die landmark langs de A2”, zegt Jetten. De gemeente Landgraaf heeft zelf grootse plannen met de Wilhelminaberg. Ze wil er samen met ondernemers een toren bouwen, maar ook een kabelbaan naar de top aanleggen en de stenen trappen omhoog verlichten. Landgraaf heeft de plannen voor de Wilhelminaberg ingediend als project voor de IBA. Het Jaar van de Mijnen wil bij die plannen aansluiten. Paul ’t Lam, sinds kort brandmanager van Regiobranding Zuid-Limburg, noemt het idee voor zo’n landmark langs de A2 „geweldig leuk”. „Zeker omdat die aangelichte koeltoren niet alleen verwijst naar het mijnverleden, maar ook naar het heden met al zijn industriële innovaties. Bovendien valt zo’n toren alle passanten op. Ik wil het idee aan allerlei mensen laten zien. Uitvoeren is een zaak van de markt.”

ontwerpen Maurer United Architects

De oorspronkelijke Van Iterson koeltorens van de Emma in Treebeek.

Ontwerp voor de uitkijktoren.

Initiatieven en media-uitingen april 2015

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad.Dagblad. © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Het auteursrecht, ook ten ook aanzien van artikel AW, wordt Het auteursrecht, ten aanzien van15 artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 11 april 11 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, april 2015

Weg Weg U IUTI TD ED EO UO DU ED EM MI J NI J SNTSRTEREEKE K *

door Wiel Beijer door Wiel Beijer

deed rade dat bijvoorbeeld bij nieuwebij nieuwe ten zoals de opslag vanopslag van In 2016 worden resul- derade hoofdkantoor in Den Haag hangt een hangtwel deed dat bijvoorbeeld tenondergrondse zoals de ondergrondse wel tien meter. In 2016deworden resulhoofdkantoor in Den Haag eentien meter. in de wijk in Bleijerheide - het gebruik van gas en - heel technisch onderzoekonderzoek ver- schadegevallen taten van het van beeld de heilige Barbara, houten beeld schadegevallen de wijk Bleijerheide gasactueel en - heel actueel - het gebruik van taten van het technisch verhouten van de heilige Barbara, die vermoedelijk zijn veroorzaakt door aardwarmte. Zoals ook Zoals het gebruik van wacht. „We zijn er vroeg van de mijnwerkers. ls op 1 januari de laatdie vermoedelijk zijn veroorzaakt door aardwarmte. ook het gebruik van wacht. „We zijnbij. er Indien vroeg bij. Indien beschermheilige van de mijnwerkers. ls op1974 1 januari 1974 de laat- beschermheilige vroegere kolenwinning door de Domamijnwatermijnwater in Heerlen.inGenoeg problemen voordoen,voordoen, verEn als er een te vieren is er valt,zich ste Limburgse mijn sluit,mijn sluit, vroegere kolenwinning door de DomaHeerlen.werk Genoeg werk echte problemen verEn feestje als er een feestjevalt, te vieren is erechtezich ste Limburgse Heerlen het toen medewerkers wachten we die paswe over jaar, altijd wel iemand dieiemand het oude houdt ookhoudt het toezicht Mijn.deed Heerlen deed het toenvoor de ongeveer voor de zestig ongeveer zestig medewerkers wachten dietwintig pas over twintig niale jaar, Mijn.niale altijd wel diemijnwerhet oude mijnwerook het toezicht ’t Loon de’t Loon de die SodM die nogSodM telt. Het de maar nu ismaar het kantelpunt. En nu zijnEn nuonder Auf Glück aanheft. kerslied Glück door Staatstoezicht op de onder winkelcentrum nogtoezicht telt. Hetoptoezicht op de nu is het kantelpunt. zijn winkelcentrum kerslied Auf aanheft. door Staatstoezicht op de grond wegzakte een sinkhole mergelwinning in Zuid-Limburg is er nog mensen ervan weten. Je weten. Je „Onze archieven hebben wehebben overge-we overgeMijnen (SodM) op. In 2010op. In 2010 grond en wegzakte en eenontsinkhole ontmergelwinning in Zuid-Limburg is er nogdie mensen die ervan „Onze archieven Mijnen (SodM) stond. Eenstond. deel van winkelcentrum sinds 2011 sinds in handen van de provincie. moet bijvoorbeeld die oude mijnkaardragen aandragen het Regionaal HistorischHistorisch gaat de laatste inspecteurinspecteur Eenhet deel van het winkelcentrum 2011 in handen van de provincie. moet bijvoorbeeld die oude mijnkaaraan het Regionaal gaat Limburgse de laatste Limburgse werd gesloopt. De oorzaak van de Na 1974 heeft Staatstoezicht op de Mijten kunnen lezen. Die zijn met de hand Centrum in Maastricht. Inclusief de die toezicht hield op de mergelwinning Na 1974 heeft Staatstoezicht op de Mijten kunnen lezen. Die zijn met de hand werd gesloopt. De oorzaak van de Centrum in Maastricht. Inclusief de die toezicht hield op de mergelwinning moet zeer moet waarschijnlijk nen zich overigens wel nog actief be- actief bevervaardigd. Ware kunstwerken.” én de mijnschadedos- met pensioen. Toch is deToch bandismet de met de oude mijnkaarten zeer waarschijnlijk nen zich overigens wel nog vervaardigd. Ware kunstwerken.”verzakkingverzakking oude mijnkaarten én de mijnschadedos- met pensioen. de band redelijkin ondiepe moeit metmoeit de gevolgen vroegere Jan van Herk het uiteinDomaniale Mijn in Kerkstreek die streek aan dedie wieg van stond de op-van de op- siers van de gezochtinworden redelijk ondiepe met de van gevolgen van vroegere Jan verwacht van Herk dat verwacht dat hetgezocht uitein- worden siers van de Domaniale Mijn in Kerkaanstond de wieg kolenwinning ter plekke ter door de door deLimburgseLimburgse steenkoolwinning in het bui-in het buimet de snelheid delijk rade, die bij onsdie waren. Hetwaren. aantalHet me-aantal richting van de toezichthouder niet kolenwinning plekke steenkoolwinning delijk zal meevallen met de snelheid rade, bij ons me- zal meevallen richting van de toezichthouder niet Oranje I. Herzogenrath, de buurge-de buurgetenland. Intenland. waarmee het mijnwater stijgt. „De stijgt. Duit- „De dewerkersdewerkers met expliciete doorgesneden. Oranje Nassaumijn I. In Herzogenrath, waarmee het mijnwater Duit- Nassaumijn met mijnbouwkenexpliciete mijnbouwkendoorgesneden. op de Mijnen is Mijnen meente van Kerkrade. Daar liggen nogliggen nog erhebben al mee te Dat sers hebben Er zijn nogErwel „Formeel hebben wij geen taak de taak in de nis loopt terug. „Bij Staatstoezicht op de is meente van Kerkrade. Daar sers er maken. al mee te maken. Dat„Bij Staatstoezicht nis loopt terug. zijnmijnnog wel mijn„Formeel hebben wij in geen dedaar kennis de nogkennis aanwezig. Wij kunnen tientallen oude, kleine schachten die bedie bekomt de omdat steenkoolwinning daar ingenieurs,ingenieurs, maar er is maar er nogermaar nazorg vannazorg de mijnen. vanuit nog aanwezig. Wij kunnen tientallen oude, kleine schachten komt de steenkoolwinning is er één nog maar één omdat van deEchter, mijnen. Echter, vanuit niet alleen die oude mijnkaarten lezen, tot de concessies van de Domahoorden dieper plaatsvond dan bij ons. De Duitdie echt in de mijnen is geweest. Zoonze deskundigheid hebben wij op verniet alleen die oude mijnkaarten lezen, hoorden tot de concessies van de Domadieper plaatsvond dan bij ons. De Duitdie echt in de mijnen is geweest. Zoonze deskundigheid hebben wij op vermaar weten ookweten welkeook gevolgen Volgens rechtDuits is derecht Ne- is de Nesers hebben oude mijngangen openge- opengemoet daar gebruik zoek van de minister plan van maar welke mijngevolgen niale mijn-Mijn.niale Mijn.Duits Volgens sers hebben oude mijngangen lang hieris, expertise is, moet daar gebruik zoek van deeen minister eenaanplan van aan- lang hier expertise bouw Die heeft. kennisDie vankennis de bodem staat verantwoordelijk voor derlandse derlandse maakt, zodat het overtollige water af- water zegt Van Herk. pak gemaakt in devoor toekomst verbouw van de bodem staat verantwoordelijk voor maakt, zodat het overtollige af- heeft. vangemaakt”, worden gemaakt”, zegt Van Herk. pakvoor gemaakt in de te toekomst te vervan worden heeft onze dienst ook nodig bij de huidide sanering en beveiliging indien nodig. vloeit via de Worm. Het zou best kunHij doelt op dat plan om mogelijke prowachten problemen van na-ijlende geheeft onze dienst ook nodig bij de huidide sanering en beveiliging indien nodig. Hij doelt op dat plan om mogelijke pro- vloeit via de Worm. Het zou best kunwachten problemen van na-ijlende getoezichtstaken op het gebied vangebied de van groot Een deelgroot van die gammele Eende nen Nederland ook zoietsook moet stijgend en volgen vanvolgen steenkoolwinning, zoals stij- zoals stij- blemen door ge toezichtstaken op het deel van die antiegammele antiedat in Nederland zoiets ge moet blemen doormijnwater stijgend mijnwater en dat innen van steenkoolwinning, winning van zout, olie natuurlijk ke schachtjes is inmiddels op kosten op kosten gebeuren. gebeuren. Het gaat hier omvooral de ondiepe winning zoals verzakkingen gend mijnwater”, vertelt Janvertelt van Herk, winning van en zout, olie en natuurlijk ke schachtjes is inmiddels Hetvooral gaat hier om de ondiepe- winning - zoals verzakkingen gend mijnwater”, Jan van Herk, gas.” nieuwe Mijnwet 2003 van 2003 van de Nederlandse staat gesaneerd. oude van omstreek in 1800 en schade en aanschade huizenaan en huizen gebouwen hoofd afdeling bij In de nieuwevan Mijnwet van de Nederlandse staat gesaneerd. oude schachtjes van 1800 omstreek in In degas.” en gebouwen - schachtjes hoofdGeo-Engineering afdeling Geo-Engineering bij komen niet meer niet meer „Zoals een„Zoals schachtje de parkeerKerkrade. Kerkrade. Die zijn vaak metgevuld ma- met te kunnen Mijnwater SodM. AlleSodM. ondergrondse gegevens workomen steenkolenmijnen een onder schachtje onder de parkeerDiegevuld zijn vaak ma- steenkolenmijnen hoofd tebieden. kunnen bieden. Mijnwater Alle ondergrondse gegevens wor- het hoofd het voor. Wel voor. ‘moderne’ mijnbouwactiviteiplaats vanplaats de Aldi vlakbij de vlakbij Nieuw-de Nieuwteriaal uit teriaal de omgeving, zoals takken, sinds in 1994 is gestopt den tevensden geïnventariseerd en via mo-en via mo- stijgt jaarlijks Wel ‘moderne’ mijnbouwactiviteivan de Aldi uit de omgeving, zoals takken, stijgt jaarlijks sinds in 1994 is gestopt tevens geïnventariseerd straat. Je kon vanaf die plek naar grond water omhoogmet het oppompen van mijnwater in derne media toegankelijk gemaakt. gemaakt. straat. Je kon vanafzodie plek zo naar grondAls en het hout. Als het water omhoogmet het oppompen van mijnwater in en hout. derne media toegankelijk NederlandNederland kijken. Dan dachten wel wij wel komt, kankomt, er drijfzand de schachten Beerenbosch in Kerkrade Af en toe komt voor in werk in kijken. Danwij dachten kan er ontstaan drijfzanddat ontstaan dat de schachten Beerenbosch in Kerkrade Af en hij toenog komt hij werk nog voor eens: er moet niet zoiets gebeuren aan wegzakt inwegzakt de oudeinmijngangen. Dan en Goerschen in het Duitse grensgeZuid-Limburg. Vaker is Van Herk in Herk in eens: er moet niet zoiets gebeuren aan de oude mijngangen. Dan en Goerschen in het Duitse grensgeZuid-Limburg. Vaker is Van ! In het! hoofdkantoor van In het hoofdkantoor van de andere de kant van de grens, daarwant daar krijg je uiteindelijk aan de oppervlakte bied. Groningen, waar aardschokken als geandere kant vanwant de grens, krijg je uiteindelijk aan de oppervlakte bied. Groningen, waar aardschokken als geStaatstoezicht op de Mijnen Staatstoezicht op deinMijnen inde Nederlandse kent wet geen regels een gat. Vergis je niet, datjekan totdat twinDaarnaast Daarnaast stijgt de bodem in bodem het volg van aardgaswinning momenteel kent de Nederlandse wet geen regels een gat. Vergis niet, kan tot twinstijgt de in het volg van aardgaswinning momenteel Den HaagDen hangt eenhangt houten Haag een houten voor. Gelukkig minister tig meter diep zijn.”diep zijn.” vroegere mijngebied. OverigensOverigens veel alle aandacht de dienst voor. heeft Gelukkig heeftKamp minister Kamp tig meter vroegere mijngebied. veel alle van aandacht van vragen. de dienst vragen. ©Toch Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. beeld vanbeeld de heilige aandacht voor wat er kanwat gebeuren Gemeenten doen regelmatig een be- een beminder dan diezelfde is gedaald Toch hebben zehebben bij SodM met die van deBarbara. heilige Barbara. aandacht voor er kan gebeuren Gemeenten doen regelmatig minder dan bodem diezelfde bodem is gedaald ze iets bij SodM iets met die Het auteursrecht, ook tenvan aanzien van artikel 15 AW, door dat stijgende roep expertise SodM.van Kerktijdens de tijdens jaren van mijnwinning. Tot oude Mijnstreek. In de gangInvan door datmijnwater.” stijgende mijnwater.” op devan expertise SodM. Kerkdewordt jaren van mijnwinning. Totop deroep oude Mijnstreek. de het gang het

uitdrukkelijk voorbehouden. Woensdag, 19 augustus 2015

Bij de mijnen werd massaal geschaakt Er is waarschijnlijk geen bedrijf in Limburg geweest waar zo veel aandacht voor het schaken was als bij de mijnen.

lle nummers van de historische personeelsbladen van de Staatsmijnen zijn voor iedereen toegankelijk. Ze zijn digitaal beschikbaar op de site www.demijnen.nl (klik op het kopje ‘collectie’ en dan op ‘Archief bladen’). De collectie omvat alle jaargangen van de bladen Stukkool (1929 t/m 1942), Steenkool (1946 t/m 1955) en Nieuws van de Staatsmijnen (1952 t/m 1985). Het is een genot om door de tijdschriften heen te bladeren. Wat opvalt is de aandacht voor het schaakspel. Het was ons wel bekend dat er heel wat mijnwerkers geschaakt hebben, zoals de 20-vou-

dig kampioen van Limburg Alex Vinken, en ook dat er meerdere massakampen zijn geweest tussen Philips en de mijnen, maar zó veel liefde voor het schaakspel... dat hadden we niet verwacht. In de mijnen werken leek welhaast synoniem aan schaken. In een nummer van Steenkool in 1949 treffen we een verslag over twee volledige pagina’s aan van de ontmoeting ‘Maurits-complex tegen rest Staatsmijnen’. Ze schaakten in het Beambten-Casino in Treebeek. Er werd gespeeld aan 250 borden, in totaal dus 500 spelers. Onder hen één vrouw, mej. A.M.F. Leenen. Het was een feest van ver-

broedering, want alle rangen en standen zaten kriskras door elkaar. Groten uit de Limburgse schaakwereld deden mee. Onder hen dr. Jan Selman, in 1948 kampioen van Limburg, en de Limburgse topspeler Hein Meddeler. Aanwezig was ook ir. Felix Bianchi, directeur van de Oranje-Nassau Mijnen en niet minder dan dertig jaar voorzitter van de Limburgse Schaakbond. De grote schaakpromotor bij de mijnen was destijds L. Aarts. In het artikel in Steenkool wordt hij geciteerd: ‘Deze ontmoeting is opgezet om propaganda te maken voor de schaaksport. De ondergronders en de bovengronders, de beambten op het kantoor en de scheikundigen, kortom allen moeten worden warm gemaakt om deze sport te gaan beoefenen’. De schrijver van het artikel was onder

de indruk van de massaliteit en de sfeer. Citaat: ‘De sfeer, die bij deze ontmoeting heerste, was echt en ongedwongen. Het kan haast niet anders, of deze sportieve geest zal ook bij het werk van iedere dag in pijler en werkplaats, op de kantoren en in de laboratoria als een onmisbare factor worden gevoeld voor het goed functioneren der onderlinge verhoudingen. Dat mag als een winst van belang worden beschouwd’. In een uitgave van Steenkool in 1948 vonden we een verslag van de wedstrijd tussen de schakers van Staatsmijn Maurits en die van de Chemische Bedrijven van het Maurits-Complex. In totaal waren er 168 spelers. Ze schaakten in ontspanningsoord Steinerbos en hoewel het 1 juli was, was het geen lekker weer en dat noodzaakte heel

Door Frank Clevers

SCHAKEN

wat schakers om op deze donderdagavond de hoed op te houden en de jas met opstaande kraag aan. Er waren heel wat bleke gezichten en rode oren. Volgende week meer over het schaken bij de Staatsmijnen. Inzendingen voor deze rubriek en reacties: Frank Clevers, e-mail: f.clevers@mgl.nl

Schakers in dikke jassen in het Steinerbos, 1948 (foto geheel links). Daarnaast dr. Jan Selman, in 1948 kampioen van Limburg. De twee foto’s rechts zijn genomen in 1949 in Treebeek. De man achter de microfoon is ir. Felix Bianchi en op de foto daarnaast de openingszet door dr. Groothoff aan het bord van Selman en Meddeler. foto’s uit Steenkool, bedrijfstijdschrift van de Nederlandse steenkolenmijnen 61

mei 2015

vrijdag 1 mei 2015

Het FSI-Voorjaarsconcert met officiele opening beeldenbank DSM-collectie

Evenement, Online publicatie

Parkstad Limburg Theaters

Heerlen

vrijdag 1 mei 2015

Publiek gesprek met theatermaakster Nina Willems in de MIJNshop

Discussie

MIJNshop

Brunssum

vrijdag 1 mei 2015

Mijn spel

Onderwijs

zaterdag 2 mei 2015

Eetkamer van de Wijk - MSP

Wijkdiner

t Leiehoes

Heerlen

zaterdag 2 mei 2015

Onze mijnwerkers: de jaren '30

zondag 3 mei 2015

Middagsjiech

Theater

Theater De Klimboom

Simpelveld

zondag 3 mei 2015

Presentatie MIJNcollectie tijdens Heerlen Fashion Event

Evenement

Saroleastraat

Heerlen

woensdag 6 mei 2015

MIJN-wandeling

Wandeling

VVV Limburg

Heerlen

woensdag 6 mei 2015 t/m maandag 11 mei 2015

Lange Lies Lange Jan

Theater, Toneel

Cultuurhuis en Sevagram Theater

Heerlen

woensdag 6 mei 2015 t/m woensdag 19 augustus 2015

MIJN-Stadswandeling

Wandeling

VVV Limburg

Heerlen

donderdag 7 mei 2015

Mijnwater - Jean Weijers

Lezing

Savelsbergklooster

Heerlen

vrijdag 8 mei 2015

De sociale kwestie in het mijnbedrijf - Adviesraad oud- mijnwerkers

Lezing, Discussie

SCHUNCK*

Heerlen

vrijdag 8 mei 2015

Boekpresentatie 'Zwarte Droom'

Royal Theater

Heerlen

zaterdag 9 mei 2015 t/m zondag 28 juni 2015

Koolmijn regio Stein

Expositie

Archeologiecentrum Erfgoed Stein

Stein

zaterdag 9 mei 2015

MIJN CARBOON - Mama's Pride

Muziekfestival

Burgemeester Damenpark

Sittard-Geleen

zaterdag 9 mei 2015

Eetkamer van de Wijk - WeltenBenzerade

Evenement

Gemeenschapshuis Weltertuijnenstraat

Heerlen

zaterdag 9 mei 2015

Verdeeld verleden & gedeelde toekomst - 2e Charlemagnelezing Lezing

Lezing

Biblionova & Artamuse/ De Domijnen

Sittard-Geleen

zaterdag 9 mei 2015

Onze mijnwerkers: de eerste keer naar beneden

maandag 11 mei 2015

Bezoek Nederlands Mijnmuseum Alzheimerafdeling Parkstad Limburg

Museumbezoek bijzondere doelgroep

Nederlands Mijnmuseum

Heerlen

dinsdag 12 mei 2015

Florence Nightingale Concert

Concert

Parkstad Limburg Theater

Heerlen

donderdag 14 mei 2015

Presentatie koeltorenproject met Pungel-ontbijt tijdens Braderie Hoensbroek

Evenement, Buurtontmoeting

Markt

Hoensbroek

vrijdag 15 mei 2015 t/m zondag 17 mei 2015

Europees Kampioenschap BĂśhmisch-MĂ¤risch 2015

Muziek

Rodahal Kerkrade

Kerkrade

zaterdag 16 mei 2015

Eetkamer van de Wijk - GMS

Wijkdiner

GMS

Heerlen

zaterdag 16 mei 2015

Onze mijnwerkers: de mijnen in de oorlog

zondag 17 mei 2015

Internationaal voetbaltoernooi D- Jeugd

Sport

Sportcomplex SV Langeberg

Brunssum

zondag 17 mei 2015 t/m maandag 20 juli 2015

Heilige Huisjes van Zwart Goud

Evenement

Sanderbout

Sittard-Geleen

zondag 17 mei 2015

Urban Race Heerlen

Sport

Heerlen centrum

Heerlen

zondag 17 mei 2015

Koempelwandeling Wandelvereniging Voerendaal

Wandeling

Trefcenter Kunderhoes

Voerendaal

zondag 17 mei 2015

Koempelmis Maurits

Herdenking

Parochiekerk Sint Antonius van Padua

Heerlen

dinsdag 19 mei 2015

Bezoek Mijnmuseum Brunssum Alzheimerafdeling Parkstad Limburg

Museumbezoek bijzondere doelgroep

Mijnmuseum

Brunssum

dinsdag 19 mei 2015

Nina Willems - Work-in-progressvoorstelling

Discussie

MIJNshop

Heerlen

woensdag 20 mei 2015 t/m zondag 31 mei 2015

Dusty Talk - MalĂ¨ne Zegers

Expositie

POST

Kerkrade

donderdag 21 mei 2015

Kick-off MIJNcollectie On Tour

Reizende expositie

MIJNshop

Heerlen

donderdag 21 mei 2015 vrijdag 22 mei 2015 t/m

Lezing 'Mijnschade' - Wiel MiserĂŠ

Lezing

Savelsbergklooster

Heerlen

Heilige Huisjes van Zwart Goud

Rondleiding

Sanderbout

Sittard-Geleen

zaterdag 23 mei 2015

Onze mijnwerkers: over jeugd en opvoeding

donderdag 28 mei 2015

Avondgasten: Heilige huisjes van zwart goud

zaterdag 23 mei 2015

Eetkamer van de Wijk - Heerlen Centrum

Wijkdiner

Luciushof

Heerlen

vrijdag 29 mei 2015

Work-in-progress-voorstelling door Nina Willems

Discussie, Performance

MIJNshop

Heerlen

vrijdag 29 mei 2015 t/m zaterdag 30 mei 2015

Limburgs Mooiste met familietocht ihkv het Jaar van de Mijnen

Sport, Fietstocht

Limburgs Mooiste

Heerlen, Brunssum, Ker krade

vrijdag 29 mei 2015 t/m zondag 31 mei 2015

Mijn pop-up museum - Passart

Buurtexpositie, Ontmoetingen

Het Volkshuis

Heerlen

zaterdag 30 mei 2015

Eerste presentatie mijnfietsroute tijdens Limburgs Mooiste

Sport

Burg. van Grunsvenplein (Schouwburgplein)

Heerlen, Kerkrade, Brunssum

zaterdag 30 mei 2015

De Koperen Golf

Evenement, Blaasmuziek

De hele mijnstreek

Diverse locaties

zaterdag 30 mei 2015

Eetkamer van de Wijk - Zeswegen

Wijkdiner

SamSam

Heerlen

zaterdag 30 mei 2015

Onze mijnwerkers: over immigranten in 'de koel'

zondag 31 mei

Mama’s Pride festival, Geleen mei 2015

Mama’s Pride festival, project Mijn Carboon, diverse Limburgse bands van nu spelen het repertoire van Carboon, foto's René Bradwolff

Mama’s Pride festival, Geleen mei 2015

Hits Carboon op Mama’s Pride Mama’s Pride, op 9 en 10 mei in het Burgemeester Damenpark in Geleen, speelt op een bijzondere manier in op het Jaar van de Mijnen. De festivalorganisatie heeft de nieuwe Limburgse generatie popmuzikanten gevraagd om een eigen versie te maken van een lied van Carboon en dat op zaterdagavond 9 mei (vanaf 20.00 uur) live te vertolken op de

kiosk in het park. De muzikanten coveren hits van het album Witste nog, Koempel (1976) van Carboon. Op het podium staan onder meer Rim Steijvers, de zoon van één van Carboons frontmannen Henk Steijvers, Jick Munro & the Amazing Laserbeams, Peter Beeker & Ongenode Gaste, Southern Sunrise, CUDA, Joep Pelt en de Band van Van der Lende.

Mama’s Pride, project Mijn Carboon en optreden Carboon in de Hanenhoof Geleen, foto's: Luc Lodder * Copyright 2013 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden.

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Huisjes in Zwart Goud, wijk Sanderbout en Lindenheuvel, Sittard-Geleen mei 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag,Heilige 26 mei 2015

VERHALENTOCHT

www.limburger.nl/mijnen

Met hun Verhalentocht door de wijk confronteren journalist Lubert Priems en verhalenvertelster Maria Merken de bewoners nog eens met hun eigen verleden in Sanderbout. Onze verslaggever wandelde mee.

JAAR VAN

DE MIJNEN

Tot in de vezels van Sanderbout door Jos van den Camp

aar staan ze dan. Doodstil naar buiten te staren, uit een slaapkamerraam van de oude mijnwerkerswoning aan de Veestraat 65 in de Sittardse arbeiderswijk Sanderbout. Uitzicht op de golfplaten schuurtjes achterom, op de slecht onderhouden ligusterhagen en de puinhopen daaromheen. „U kijkt naar de architectuur van het aanmodderen”, horen deelnemers aan de verhalentocht buurtbewoner Jos Tummers vertellen via de oortjes van de luistertelefoon. „Delen van de wijk hebben hun tijd misschien ook wel gehad”, zegt de oud-postbode in de wijk. „Laat de tijd nu verder zijn werk dan ook maar doen.” Tummers (62) is tegenwoordig namens ZoWonen leegstandbeheerder van ‘nog maar’ zeventig leegstaande oud-mijnwerkerswoningen in de wijk. Toen de huizen van Irisstraat en Achtbunder nog niet tegen de grond waren gegaan waren dat er zelfs 120. De oud-mijnwerkerszoon is niet alleen wandelend deelnemer, maar vooral ook een van de geïnterviewden in de verhalentocht Heilige Huisjes van Zwart Goud die journalist Lubert Priems en verhalenvertelster Maria Merken afgelopen weekeinde twee keer met kleine ge- Deelnemers staren al luisterend naar de verhalentocht over Sanderbout uit het raam. zelschappen liepen door de mijnwerkerskolonie. In het Sint Barbarazaaltje worden aan de eredienst onttrokken kerk pleintjes, duivenhokken en sloopPriems is gefascineerd door het lede deelnemers getrakteerd op een van Sanderbout. In een verduisterplekken waar ZoWonen ‘bescheiven in de uit 1918 stammende en kop koffie én een verrassing: want de container op het kerkplein hoden zal terugbouwen’. Plots zit het door architect Jan Stuyt ontworopeens klinkt daar een bandopnaren de wandelaars het verhaal van gezelschap aan de keukentafel bij pen mijnwerkerskolonie. Waar me- een mijnwerker die thuis komt te me van een interview met NatasToke die in de post-mijnperiode nigeen in het Jaar van de Mijnen te- zitten na de sluiting en ‘het meest met haar inmiddels overleden man ha’s - inmiddels overleden - vader ruggrijpt op de mijnperiode, beKarel. Over hoe hij door diens vamoet wennen aan het daglicht’. een mobiele frituur exploiteerde. sloot Priems zijn verhalentocht te der gepusht werd om accordeon te Een paar stappen verderop in de Ze haalt foto’s tevoorschijn van starten bij nou juist de sluiting van Geraniumstraat vertelt Mieke Merleren spelen. En terwijl zijn levenshoe het vroeger was. de mijnen en het leven erna tot nu ken even later over de vervangende „Het is een heerlijke wijk”, zegt de verhaal uit de luidsprekers klinkt, werkgelegenheid bij DAF, de Sigra- 45-jarige Natasha Meijers-Vincken toe te belichten. gaan op het toneel van het zaaltje De afgelopen maanden bezocht hij nogroeve, de Duitse mijnen maar de schijnwerpers aan. En glimt die de wijk op haar 21ste verliet en diverse bewoners van de wijk, inter- ook over de nieuwe banen bij het Karels accordeon als een relikwie in nu in Haagsittardpark woont. „We CBS, het ABP. „Het was een moeiviewde ze op band en wist dat te de spotlights, waarna uiteraard de waren hier altijd buiten, er kwam © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. tranen vloeien. Buiten vertelt Malijke omschakeling voor iedereen.” knippen tot een bijzonder aardig altijd wel iemand met een vlaai als ria Merken over de ‘heiligen van de en Merken leiden het gezel- we ergens bij elkaar zaten”, denkt document. Het auteursrecht, ook ten aanzienPriems van artikel 15 AW, wordt wijk’; over José bijvoorbeeld die schap door brandgangetjes, langs De wandeling start in de inmiddels ze met weemoed terug. uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 26 mei 2015

foto’s Roger Dohmen

voor een habbekrats een menuutje bereidt voor eenzame wijkgenoten of over die andere buurtbewoonster die een alleenstaande oude inwoonster van de wijk twee keer per week wast en verzorgt. Niet alleen veel huizen in de wijk hebben hun langste tijd gehad, ook het Barbarazaaltje zelf zal er aan moeten geloven. „Er wordt gesproken over een multifunctionele accommodatie”, zegt Tummers. „Prima, als die er komt. Al hoop ik zo dat de ziel van de Barbarazaal en van de wijk straks meeverhuist.” Nog twaalf wandelingen te gaan. Meer info: www.verhalentocht.eu

Wandeling door Lindenheuvel *

(Theatrale) wandelingen door mijnwerkersbuurten zijn hot. Want ook de Heemkundevereniging Geleen heeft een rondleiding uitgezet in mijnwerkerswijk Lindenheuvel in Geleen. Lindenheuvelkenner Hub Kitzen leidt bezoekers morgen rond door de in 1924 aangelegde en bebouwde wijk. Hij zal de wandelaars het oudste eerst gebouwde deel van de wijk laten zien en attendeert op de aandenkens in de wijk. De tocht begint bij kerk, Bloemenmarkt. Aanmelden kan per e-mail: hub.kitzen@home. nl

Lubert Priems (foto links) trekt het doek opzij bij de start van de Verhalentocht door Sanderbout. In Sanderbout worden 120 woningen gesloopt (foto rechts). ZoWonen bouwt op bescheiden schaal een aantal woningen terug.

Heilige Huisjes van Zwart Goud, wijk Sanderbout en Lindenheuvel, Sittard-Geleen mei 2015

Heilige Huisjes van Zwart Goud, foto’s Luc Lodder

Heilige Huisjes van Zwart Goud, foto’s Luc Lodder 67

Play-off wedstrijd Roda JC Kerkrade mei 2015

PRIMA COMPETITIESTART RODA JC

Geest van koempels is terug Het leek alsof op één avond de last van donkere jaren werd weggespoeld. Het nieuwe Roda JC van chef Darije Kalezic presenteerde zich tegen Heracles (3-1) als een vechtmachine met verrassende aanjagers. door Roel Wiche

Tom van Hyfte in euforie nadat hij de 2-1 heeft gescoord.

foto’s Marcel van Hoorn

ij draaide zich om naar de dug-out, balde zijn beide vuisten en slaakte toen een oerkreet, als een bokser die wist dan zijn tegenstander de handdoek ging gooien. Geen moment symboliseerde de geest van een bruisende voetbalavond in Kerkrade beter dan de zeventigste minuut, toen Heracles bij een 2-1 voorsprong voor Roda dé kans op de gelijkmaker miste. Darije Kalezic, de trainer die buiten het veld altijd zo zakelijk en haast onderkoeld zijn analyses geeft, liet het vuur in zijn ogen oplaaien, niet voor het eerst deze avond. Hetzelfde vuur waarmee zijn ploeg speelde, in een seizoensouverture die de ruim 13.000 toeschouwers verraste met de smaak van een glas tintelende prosecco in de zomerzon. De geest van de onverzettelijkheid keerde zaterdag terug in het Parkstad Limburg Stadion, het volkstheater dat de laatste jaren zo vaak

tussen hoop en vrees werd geslingerd. De geest van de koempels, zo werd het genoemd door Kalezic, die zich al in korte tijd blijkbaar verdiept heeft in de geschiedenis van een streek waar voetbal synoniem staat voor het opstropen van de mouwen. Met een selectie die voorlopig slechts summier is versterkt, is de coach min of meer gedwongen om een collectief te kweken dat met karaktervoetbal overeind kan blijven op het hoogste podium. De eerste test slaagde, na een onrustige openingsfase, cum laude. Kalezic: „Roda is aan een nieuwe bladzijde begonnen. We willen voetbal spelen waarmee ons publiek zich kan identificeren. Koempelvoetbal, passie, strijd. Daarmee kunnen we onze tekortkomingen compenseren. We hebben ongelooflijk veel energie geleverd.” Het was zo’n avond waarop nieuwe, onverwachte namen zich presenteerden als de aanjagers voor de toekomst. Waarom heeft geen enkele eredivisieclub Farshad Noor in de afgelopen twee jaar opgehaald bij Jong PSV? De 21-jarige middenvelder met Afghaanse roots meldde zich begin juli bij zijn voormalige trainer Kalezic met een schuchter verzoek of hij zijn conditie bij Roda op peil mocht houden. Hij profileerde zich zo goed dat hij een dag voor de openingswedstrijd tegen Heracles een contract kreeg. Zaterdag verbaasde hij vriend en vijand met zijn dynamische spel, waarmee hij zowat de gehele rechterflank bestreek. Met twee onzichtbare zuurstofflessen op zijn rug was hij de motor van de ploeg, alsof hij al jaren in de grote stadions voetbalde. En dan was er ook nog die lange, krachtige powervoetballer die niemand van het Roda-legioen ooit had zien spelen. Rostyn Gryffiths.

Met een klassieke Aussie-mentaliteit was hij de breker op het middenveld. Het gaf Roda een fundament dat stevig genoeg was om het uitvallen van de aanvoerder vlak voor rust op te vangen. Gibril Sankoh moest na een charge van Thomas Bruns naar de kant, met zijn schouder uit de kom. Kalezic was zo verstandig om de euforie na afloop wat de kop in te drukken. Als geen ander beseft hij dat zijn nieuwe ploeg nog een heel lange weg te gaan heeft om het doel, rustig vaarwater, te bereiken. Zeker in het eerste half uur was zaterdag te zien dan de nodige Roda-spelers amper ervaring in de eredivisie hebben. De thuisploeg - zonder de verrassend gepasseerde Mitchell Paulissen speelde onrustig, onwennig, en liet zich te veel omsingelen dan het soepeler combinerende Heracles. De 0-1 van Bel Hassani was een terechte afspiegeling van de verhoudingen op het veld. Maar al snel liet Roda zien over de veerkracht te beschikken die past bij een ploeg die dit seizoen zal moeten overleven. Na een knappe combinatie met Anco Jansen scoorde Edwin Gyasi de 1-1. De grillige aanvaller groeide later uit tot een van de smaakmakers van de avond. Roda had vervolgens een vliegende start in de tweede helft met een snelle treffer van Tom van Hyfte (2-1). Heracles kwam er amper meer aan te pas, al ontsnapte Roda toen Brahim Darri bij een riante kans twintig minuten voor tijd faalde. Het was het moment waarop Kalezic zijn vuisten balde, in het besef dat je op een goede avond alles kunt afdwingen, zelfs het geluk. Toen Hicham Faik in de slotminuten ook nog de fraaiste goal van de wedstrijd scoorde (3-1) gingen in Kerkrade op de tribunes alle remmen los.

Play-off wedstrijd Roda JC Kerkrade mei 2015

JAAR VAN DE MIJNEN Thuisploeg krijgt morele steun van 26 mannen die weten wat bikkelen is

De oud-koempels waren er gisteren vroeg bij. Ze wachtten ruim voor aanvang van de wedstrijd de spelersbus van Roda JC op.

foto Ermindo Armino

Roda toont ware koempelmentaliteit Roda JC werd in de wedstrijd tegen FC Emmen hartstochtelijk gesteund door de fans, maar putte misschien de meeste energie uit de morele steun van 26 oud-koempels. door Marcel de Veen

„A

ls ze voetballen zoals wij vroeger ondergronds werkten, winnen ze met 11-0.” Hans Jacobs (68) uit Voerendaal is een van de 26 oud-koempels die voor aanvang van de play-offwedstrijd tegen FC Emmen in het spelershome van Roda JC aanwezig zijn. De oud-mijnwerkers willen deze pinkstermaandag voor extra morele ondersteuning zorgen bij dit cruciale duel op weg naar het zo fel-

begeerde eredivisieschap. Jacobs heeft er wel vertrouwen in. „Flink aanpakken die handel, dan gaat het gebeuren.” Ook Peter Hendriks hoopt dat de voetballers uit Kerkrade moed en inspiratie putten uit de aanwezigheid van de koempels in vol ornaat. Met zijn bijna negentig jaar is de Brunssumer de oudste van het gezelschap. „Het is fantastisch dat we er bij zijn, maar het moet natuurlijk gebeuren op het veld.” De oude mannen in hun mijnwerkersplunje, die zijn uitgenodigd

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door de organisatie van het Jaar van de Mijnen, krijgen een gemeend applaus van de ruim 13.000 toeschouwers als ze vlak voor aanvang van de wedstrijd het veld op komen. Daar zingen ze samen met ‘huiszanger’ Joost Meijs het mijnwerkerslied Glück Auf. Een lied over kameraadschap, afzien en

trots: eigenschappen die vandaag nodig zijn. Glück Auf is te horen tot in de catacomben van het stadion, waar de spelers van Roda JC wachten totdat ze het gras kunnen gaan opvreten. Of ze de tekst hebben begrepen, is de vraag. Maar op de inzet van de thuisspelers is in elk geval niks aan te merken, zien de oude gasten als ze eenmaal op de vip-tribune hebben plaatsgenomen. Het is met name in de tweede helft schoffelen en bikkelen. De gemoedsrust van de Roda-fans wordt al danig op de proef gesteld, maar hoe zou het zijn met de rikketikken van de 26 koempels? Als het zinderende duel uiteindelijk positief wordt afgesloten, weten ze het zeker: „Bij de laatste wedstrijd gaan we het vuurtje nóg eens opstoken.”

Voorstelling Lange Lies Lange Jan - Jeroen Willems, Cultuurhuis Heerlen mei 2015 *

TONEEL Succesvoorstelling Jeroen Willems over mijnwerkersvrouwen keert na veertien jaar terug op Heerlens podium

Hoor de stoflongen in de zaal ‘Een klein monument, mooi in al zijn bescheidenheid’. De voorstelling ‘Lange Lies Lange Jan’ van Jeroen Willems werd in 2001 geroemd. Nu is het stuk terug. www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door Ruud Maas

an had je twee kotelette. Dan was één kotelet voor de man en die andere kotelet was voor de kinder en de vrouw. En de vrouw had genoeg aan de knokkel. En ik de vrouw kreeg de knoek en de kindere krege ’t vlees.

In alle verhalen over de Limburgse mijnstreek - de plek waar hij opgegroeide - bleef de positie van mijnwerkersvrouwen onderbelicht, zo vond hij. Het was daarom dat acteur en regisseur Jeroen Willems rond de eeuwwisseling een voorstelling maakte om juist die vrouwen te eren. Hij ging met hen praten en verwerkte de gesprekken in Lange Lies Lange Jan, vernoemd naar de schoorstenen van de voormalige mijn Oranje Nassau I. „Er is van de mijnindustrie niets meer over. Alles is weggepoetst. Ik wil weten hoe het was, laten zien wat onzichtbaar is”, zei Willems toen in deze krant. „Ik heb vijf mensen geïnterviewd, vier vrouwen en een man. Je stelt twee vragen en ze praten vier uur lang. Over arbeidsethos, over de trots en saamhorigheid en tegelijkertijd over de zwarte kant. Hoe vrouwen via de rubriek ‘Moeder de Vrouw’ in het blad Steenkool geleerd werd hun vermoeide mannen glimlachend op te vangen als die thuis kwamen na het werk ondergronds. Over de goede verdiensten maar ook hoe het was toen de mannen werkloos thuis kwamen te zetten. Wat dat betekende voor de vrouw, voor het gezin.” Het resultaat? De voorstelling veroorzaakte een stormloop op het Heerlense Patronaatshuis waar het stuk lange tijd speelde. Dat succes

Henriëtte Koch (links) en Hadewych Minis in 2001. zorgde er mede voor dat het gebouw werd aangekocht door de gemeente en in 2007 werd heropend als Cultuurhuis Heerlen. Nu, veertien jaar later - en tweeënhalf jaar na het plotseling overlijden van Willems - wordt de voorstelling hernomen. Net als toen speelt Henriëtte Koch in de voorstelling die draait om twee vriendinnen die herinneringen ophalen. Op het toneel kijken twee dames op leeftijd naar hun jonge alter ego’s. De oudere vrouwen werden indertijd gespeeld door Willems’ moeder Rieneke en Els Eymael. Koch speelde een van die jonge vrouwen in 2001, net als Hadewych Minis. Voor de nu 38-jarige Maastrichtse Minis was Lange Lies Lange Jan een van de eerste stukken na haar afstuderen. „Geregisseerd door mijn idool Jeroen Willems en dan ook nog in m’n eigen Limburg: een droom die uitkwam. Het was erg

foto Ben van Duin

bijzonder, we speelden op locatie en hadden echte tuintjes, vier naast elkaar. De moeder van Jeroen en haar goede vriendin Els speelden ook mee. Dat zij meededen maakte de voorstelling nog persoonlijker. Werkelijk fantastisch was het dat voormalige mijnwerkers in de zaal tijdens de voorstelling commentaar gaven, riepen en joelden.” Ook Koch herinnert zich dat. „Ik was verbijsterd dat je mensen in de zaal letterlijk bepaalde zinnen hoorden meespreken, zoiets had ik nog nooit meegemaakt. Ik herinner me hoe je de oude mijnwerkers hoorde

! Henriëtte Koch is net als veertien jaar terug te zien in het stuk van de in 2012 overleden Jeroen Willems.

Henriëtte Koch, nu. in de zaal, het hoesten door hun stoflongen.” Ze beseft dat er nu minder oud-mijnwerkers in de zaal zullen zitten. „Ja, dat zal minder zijn. Desalniettemin en misschien wel daarom is het van belang dat dit verhaal verteld blijft worden. Het is de geschiedenis van deze streek. Hoe die vrouwen alle bordjes in de lucht moesten houden, dat was bikkelen. Hij kwam binnen, at en ging slapen, terwijl de vrouw het huishouden deed, voor de kinderen zorgde en steeds maar weer die angst voelde om haar man te verliezen. Dat moet enorme impact hebben gehad.” De herneming noemt Hadewych Minis ‘een prachtige hommage’ aan Jeroen Willems: „Het is een groot gemis dat zo’n uitzonderlijk talent en zo’n liefdevolle, bijzondere man niet meer bij ons is.” Koch voelt dat precies zo. „Aan de ene kant is het fijn dat deze voorstel-

foto Maartje van Berkel

ling terugkeert. En het is helemaal fijn dat Jeroen al wist dat dit zou gebeuren.” Zijn zwager Lucho Carreno is de motor achter de herneming, zijn nicht Lisa Carreno speelt nu een van de twee jonge vrouwen. Koch: „Aan de andere kant heerst bij mij een gevoel van melancholie. Jeroen en ik waren hele goede vrienden. Ik heb nog al zijn aantekeningen van toen, ik bewaar alles van de voorstellingen waarin ik speel. Nu realiseer je je wat je samen allemaal hebt gedaan. In dat opzicht ga ik met Lange Lies Lange Jan door een rouwproces heen.” ‘Lange Lies Lange Jan’ speelt 6, 7 en 8 mei om 20 uur in Cultuurhuis Heerlen en 9, 10 en 11 mei om 19.30 uur in Creator Theater Sevagram. Andere uitvoeringen worden later bekend. Meer informatie is te vinden op: www.stichtingmijn-cultuur.nl

Initiatieven en media-uitingen mei 2015

FSI Lentekriebels, Parkstad Limburg Theaters, Guido’s orchestra , foto’s: Henry Peters

AH Hoensbroek, Bevrijdingsloop Wageningen, Koperen Golf Zuid-Limburg

Florence Nightingale concert KHM St. Pancratius in Parkstad Limburg Theaters, Koempelwandeling gemeente Voerendaal, foto’s: Luc Lodder 72

Initiatieven en media-uitingen mei 2015

Voetbal toernooi SV Langeberg, gemeente Brunssum

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 30 mei Urban Race Heerlen 2015, foto’s: Luc2015 Lodder

Toertocht, race en familietocht langs Heerlens mijnverleden Heerlen verwacht vandaag opnieuw vijftienduizend fietsers voor de toertocht Limburgs Mooiste. De deelnemers kunnen ook dit jaar weer kiezen uit verschillende afstanden, in lengte variërend van 80 tot 210 kilometer. Gisteravond werd als opwarmertje al een wedstrijd gehouden voor eliterenners en beloften van wielerclubs die zijn aangesloten bij de KNWU. De coureurs reden zeven rondjes van elk 22 kilometer. De toerfietsers kunnen vandaag tot 11.00 uur vanaf het Burgemeester Van Grunsvenplein vertrekken voor hun

tocht. Ze mogen Limburgs Mooiste in hun eigen tempo afleggen. Wel moeten de toerrijders voor 20.00 uur weer binnen zijn. Naast de officiële toertocht is er ook dit jaar weer een speciale familietocht. Daarvoor zijn drie routes uitgezet van respectievelijk 30, 45 en 60 kilometer. Deze routes bevatten geen lastige klimmetjes onderweg. Omdat 2015 in Heerlen is uitgeroepen tot Jaar van de Mijnen leiden de routes de fietsers tijdens de familietocht langs historische plekken die een rol hebben gespeeld bij de mijnbouw.

Limburgs Mooiste, familietocht

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 26 mei 2015 © Copyright 2015 mei Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Initiatieven en media-uitingen 2015 Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 16 mei 2015

NIEUWE MARS Eerbetoon aan mijnindustrie

‘Koperen golf’ luidt week amateurkunst in door onze verslaggever

Leon Vliex uit Brunssum heeft de mars gemaakt in het kader van het NUTH – Op zestien plekken in Park- Jaar van de Mijnen. stad, de Westelijke Mijnstreek en De compositie legt een link naar het Heuvelland openen muziek- de vroegere mijnharmonieën, die gezelschappen komende zaterdag voor de koempels niet alleen ontde Week van de Amateurkunsten spanning brachten, maar ook een en zorgen daarmee voor een heuse bindmiddel vormden binnen de lo‘koperen golf’. kale gemeenschappen. Om klokslag 14.00 uur spelen De deelnemende muziekgezelLimburgse harmonieën en fanfares schappen uit Parkstad komen onelk in hun eigen gemeente een der meer uit Landgraaf, Bocholtz nieuwe mars. en Nuth. De landelijke opening Het muziekstuk is eenDeeerbevan /de Week vanDagblad. de Amateurkunst © Copyright 2015 Dagblad Limburger Limburgs aan de Limburgse in Sittard, eveneens Hettoon auteursrecht, ook ten mijnhistoaanzien vanisartikel 15 AW, wordt om 14.00 rie en aan de koempels. Componist uur op de Markt. uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 28 april 2015

Mijnmuseum in de polder

Presentatie beeldbank Staatsmijnen geboden aan gepensioneerden en oud-medewerkers van DSM en Sabic. Op verzoek van het FSI heeft auteur Paul Arnold het fotoboek ‘Onder onze voeten’ samengesteld. Het voorwoord is van eurocommissaris Frans Timmermans uit Heerlen. Het boek is vanaf volgende week te koop. Prijs 22,95 euro.

ZIE PAGINA E8/9 ZIE PAGINA E6/6

foto Jean-Pierre Jans

De beeldbank Staatsmijnen wordt op 1 mei officieel gepresenteerd in het Parkstad Theater in Heerlen tijdens het concert ‘Lentekriebels’ van Guido’s Orchestra met Wendy Kockelkoren en Mannenkoor DSM/Sabic. Dit concert wordt door het Fonds voor Sociale Instellingen (FSI) in het kader van het Jaar van de Mijnen aan-

KOPEREN GOLF Brunssumse componist Leon Vliex schreef muziekstuk voor opening Week van de Amateurkunst

Mars voor mijnwerkers klinkt in Zuid-Limburg

Tijdens de fietstoertocht Limburgs Mooiste op 30 mei wordt een nieuwe fietsroute langs voormalige mijnobjecten in Parkstad gelanceerd. Op die dag zijn daar oud-mijnwerkers die een toelichting kunnen geven. De route, die in eerste instantie KERKRADE/LANDGRAAF

door Geertjan Claessens

De haastklus kende de nodige hindernissen. „De opdracht was: schrijf een eenvoudig stuk dat goed speelbaar is voor alle muziekgroepen. Ze hadden immers maar weinig tijd om te repeteren. Vaak is het moeilijker om een eenvoudig stuk te schrijven dan een ingewikkeld werk. Want dan kun je doen wat je wilt, zonder beperkingen. Ik schrijf vaker stukken voor fanfares,

Fietsroute verbindt mijnobjecten door René Willems

De Brunssumse componist Leon Vliex (47) schreef Mijnmars 2015, het muziekstuk dat de Week van de Amateurkunst inluidt. Een haastklus met hindernissen.

e melodie van Glück Auf klinkt door in de eerste maten van Mijnmars 2015, waardoor het voor de goede verstaander meteen duidelijk is: dit stuk is voor de oud-koempels. Leon Vliex schreef de muziek in rap tempo. Het mailtje met het verzoek om de Mijnmars te schrijven kwam pas in maart, terwijl het stuk ongeveer een maand later klaar moest zijn. „Eigenlijk had ik nee moeten zeggen. Maar het was zo’n aantrekkelijke klus dat ik nog een gaatje vond.” Haast was geboden omdat het idee voor de uitvoering pas laat kwam opborrelen tussen alle plannen voor het Jaar van de Mijnen. Waarom het zo’n mooie opdracht was? „Het is bijzonder dat zoveel muzikanten tegelijkertijd je stuk spelen. En het is een uitdaging om met beperkte middelen een mooi stuk te maken en niets teveel te laten horen.”

reizen

–

alleen op papier verschijnt, voert de fietsers onder meer langs de vroegere schacht Nulland in Bleijerheide, abdij Rolduc, de Laethof in Eygelshoven en de gedachteniskapel in Landgraaf. Er komt een vergelijkbare fietsroute in de Westelijke Mijnstreek. Beide routes worden onderling verbonden.

reportage

Sfeerimpressies uit mijnmuseum De Koempel met op de foto uiterst links verzamelaar Niels van Rijn en zijn rechterhand Roelie Haandrikman.

foto’s Jean-Pierre Jans

Mijnmuseum TUSSEN DE BLOEMBOLLEN De door Leon Vliex geschreven mijnwerkersmars is morgen in heel Zuid-Limburg te horen. ook geregeld voor harmonieën en soms voor brassbands.” Die stukken zijn vaak ingewikkelder. Zo lastig zelfs dat ze muzikanten soms tot wanhoop drijven, weet Vliex, die toen hij 19 jaar was muziek ging studeren in Utrecht. Nu woont hij in IJsselstein, waar hij drie fanfares leidt en een bladmuziekuitgeverij runt. Daar heeft Vliex het zo druk mee dat hij er komend weekend niet bij kan zijn

om de klanken te beluisteren van de Koperen Golf, zoals de uitvoering van zijn werk op veertien plekken in Zuid-Limburg is betiteld. Hoe kwam de organisatie bij Vliex uit? „Als je een Limburgse componist zoekt die snel een mars kan schrijven kom je al snel bij Hardy Mertens of bij mij uit”, zegt de muziekmaker nuchter. Mertens had geen tijd, dus viel de keuze op hem. Met zijn muziek wil Vliex

foto Marcel Antonisse

mensen raken. „Ik probeer ze kippenvel, een lach of traan te geven. Mijn muziek is niet dertien in een dozijn. Het is net iets anders, ik probeer het een apart tintje te geven.” Ook de ongeveer drie minuten durende Mijnmars die hij schreef voor de Week van de Amateurkunst is geen gangbaar muziekwerk, zegt Vliex. „Hoeveel stukken ik geschreven heb in dertig jaar? Dat heb ik niet geteld. Maar ik weet

wel dat het bij elkaar zeven uur muziek is. Dat zijn heel veel stukken.” De Mijnmars 2015 wordt morgen om 14.00 uur tegelijkertijd uitgevoerd door fanfares en harmonieën in Sittard (waar ook de landelijke opening van de Week van de Amateurkunst is), Geleen, Munstergeleen, Oirsbeek, Beek, Bocholtz, Nuth, Schin op Geul, Berg en Terblijt, Bunde, Valkenburg, Eys, Geulle, Wijlre en Roosteren.

CULTUUR Schunck krijgt stimuleringssubsidie voor onderwijsproject

Je verwacht bollenvelden en die zijn er ook. Maar tussen bloeiende tulpen zit verborgen in een schuur in de polder het waarschijnlijk meest unieke mijnmuseum van Nederland: De Koempel. Een uit de hand gelopen hobby van Hilversummer Niels van Rijn.

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN

door Wiel Beijer

lat land, kaarsrechte wegen, rechthoekige kavels, bloembollenvelden vol bloeiende tulpen, schapen grazend op sappig groene weiden, allerhande watervogels dobberend op smalle sloten. Polder zo ver het oog reikt. Hollandse luchten maken het idyllische plaatje compleet. Onderweg in eeuwen geleden drooggelegd land boven Alkmaar. Heerhugowaard, Scharwoude, Oudkarspel, Waarland. De laatste naam betekent laagland. Waar ooit het Bleekmeer lag, loopt onder zeeniveau nu de Bleekmeerweg door de polder. Aan deze weg liggen bloembollenkwekerijen, maar in deze Noord-Hollandse polder zoeken wij een ... ‘Limburgs’ museum. In de schuur van een voormalig kwekersbedrijf vinden we uiteindelijk mijnmuseum De Koempel. Nog in opbouw, maar bijna gereed. Een beetje surrealistisch is het wel wanneer we de groene staldeur openen. Twee mijnwerkerspoppen kijken ons aan. En daarachter: mijnwagens, mijnlampen, mijnverkeersborden, mijngereedschappen, kortom mijn, mijn en nog eens mijn. Zelfs eierkolen van alle Limburgse mijnen en antracietnootjes 2, 3, 4 en 5 uit Duitse mijnen. Dit moet een hallucinatie zijn. Het is echter pure polderwerkelijkheid. Een unieke collectie mijnrelicten weet Niels van Rijn (38) uit Hilversum in amper zeven jaar tijd bij elkaar te brengen. Daarbij geassisteerd door Roelie Haandrikman (60) uit Assen. Eerst thuis in de garage. Daarna in deze

schuur van een vriend. „Het begon toen ik van iemand een mijnstut kreeg. Ik had er nog nooit eentje gezien, maar wist meteen wat het was. Het overkwam mij daarna vaker dat ik wist waarvoor spullen dienden, die ik nooit eerder in handen had. Ik wist ook hoe ze werkten, zonder eerst in een instructieboekje van de mijnen te moeten kijken. Wonderlijk. Alsof ik de reïncarnatie van een mijnwerker ben, alsof ik in een vorig leven zelf ondergronds heb gewerkt, zo vertrouwd voelt het allemaal”, vertelt hij. Na de stut krijgt hij een houtwagentje uit een Duitse mijn. Daarna is Niels niet meer te stoppen. Hij moet álles hebben. Zeker van de twaalf Nederlandse mijnen. Inmiddels heeft hij van postzegel tot schachtwiel zowat alles aangaande die mijnen in zijn collectie. Daarbij curiosa die je in geen enkel Limburgse mijnmuseum aantreft. Zoals de geschriften van mijntechnischhoofdambtenaar dr. P.J. Poijck van Staatstoezicht op de Mijnen, waarin elk ongeval op alle Limburgse mijnen tussen 1932 en 1959 staat beschreven. Of de van heel dik touw gemaakte oudste schachtkabel van de Domaniale Mijn in Kerkrade. „Die heeft niemand”, beweert Niels van Rijn niet zonder trots. Of neem het complete signaalbord van de schacht („heeft ook niemand”). Zelfs een kernboring van de nooit in bedrijf genomen staatsmijn Beatrix met daarin de eerste steenkolen zit erbij. Alle soorten pijlerlampen, elke boorhamer die in een Limburgse mijn gebruikt is en elk type telefoon waarmee in een Limburgse mijn getelefoneerd is. Zijn collectie is zo compleet en uniek dat hij zelfs spullen in bruikleen afstaat aan de model-

steenkolenmijn in een Valkenburgse mergelgrot en aan het Nederlands Mijnmuseum in het schachtgebouw van de Oranje Nassau I Heerlen. „Ik heb ook contacten met het kleine, gezellige mijnmuseum in Brunssum. Alleen met de mensen van de schacht Nulland in Kerkrade krijg ik moeilijk contact”, zegt de verzamelaar. Zijn rechterhand Roelie Haandrikman: „Die mensen denken misschien: hij verzamelt daar in het noorden van het land wel van alles, maar hij weet er niets van af. Nou, daar kunnen ze zich lelijk in vergissen. Niels weet meer van de mijnen dan menig oud-koempel.” „Ik had vooraf helemaal niets met de mijnen. Ik heb geen familie in Limburg en niemand in mijn familie was ooit mijnwerker”, vertelt Van Rijn, kraanmachinist van beroep. Totdat hij die stut en dat houtwagentje kreeg. „Ik ging me in de mijnen verdiepen. Wilde weten wat er nog meer te krijgen is. Met name technische spullen. Dat ging via internet, Marktplaats en zo. Want er is veel handel in oude mijnspullen. In Limburg, maar ook in Duitsland, maar minder in België. Zo vond ik via eBay in Duitsland een schachtwiel. Dat werd niet verkocht. Ik ben toen op bezoek gegaan bij de man die het aanbood. Hij bleek de beheerder te zijn van een voormalig mijnterrein in Recklinghausen. De mijnschacht was ontmanteld, maar het schachtwiel stond in zijn tuin. Dat weegt vier ton. Ik heb het gekocht voor duizend euro. Het vet zat er nog op. December 2012 heb ik het opgehaald met een vrachtwagen. Ik heb vervolgens contact opgenomen met het Nederlands Mijnmuseum in Heerlen. Gevraagd of ze iets met dat schachtwiel

konden aanvangen. Nu staat het in Heerlen”, vertelt Niels, staande bij de grote wandklok die vroeger in de loonhal van de staatsmijn Emma hing. Van Rijn krijgt contact met Henk Duijkers uit Kerkrade en Marco Potten uit Stein, die de website gluckauf.nl beheren en die ook verzamelaars zijn. Hij neemt vervolgens de verzameling van Potten over. „Met Duijkers en Potten werk ik nu nauw samen. Ik breng mijn verzameling in op hun website.” Ook verwerft Van Rijn de gehele persoonlijke mijnadministratie van de in 2008 overleden oud-mijnwerker Rein Bettink. „Alles wat hij ooit van de mijnen aan post heeft gekregen, ook zijn eerste en laatste loonstrookje en zijn ontslagbrief. Rein Bettink kocht al spullen van de ON-mijnen toen hij nog op die mijn werkte. De kosten kreeg hij op zijn loon ingehouden”, weet Niels van Rijn. Die uitgebreide verzameling mijnattributen van Bettink vormt overigens de basis van de collectie van het Nederlands Mijnmuseum in Heerlen. Hoewel hij een complete serie mijnlampen bezit, wil Van Rijn geen mijnlampenverzamelaar zijn. „Ik ben geïnteresseerd in het hele verhaal van het mijnbedrijf. Wil weten hoe de mijnwerkers ondergronds werkten en waarmee zij werkten. Vooral het zware spul heeft mijn aandacht.” Roelie Haandrikman vult aan: „Het is geschiedenis die bewaard moet blijven. Niet alleen van Limburg, maar van heel Nederland. We hebben allemaal kolen gestookt.” Roelie Haandrikman en Niels van Rijn zijn zelf ondergronds geweest. In een mijn in het Duitse Bottrop. Zij één keer. Hij drie keer. Zij met de liftkooi

Scholen geven les over mijnhistorie

door Geertjan Claessens HEERLEN – Leerlingen van zes

Heerlense basisscholen krijgen als proef les over de mijnhistorie. Schunck ontwikkelt de lessen met het kennisplatform Scholen in een Netwerk (SIEN). Als de proef een succes is volgen meer scholen in heel Limburg. Op termijn wordt ook lerarenopleiding pabo betrokken bij het project, om te zorgen dat aankomende leerkrachten aandacht krijgen voor het

mijnverleden en weten hoe ze de kennis kunnen doorgeven. Het Fonds voor Cultuureducatie heeft een stimuleringssubsidie gegeven voor het onderwijsproject. De lessen in het kader van Cultuur met Kwaliteit (CMK) moeten het gat dichten tussen de aandacht voor geschiedenis en erfgoed, zegt directeur Marc Jetten van de stichting Jaar van de Mijnen. „We zijn een van de best gedocumenteerde mijnregio’s, er is heel veel vastgelegd over de historie. Maar we geven dat niet door aan

de nieuwe generatie.” Daardoor dreigt het cultureel erfgoed vergeten te worden, zegt Jetten. In gesprekken en discussies over het Jaar van de Mijnen zeggen jongeren vaak dat ze op school weinig leren over het mijnverleden, maar daar wel nieuwsgierig naar zijn. Ze zijn vaak verwonderd dat ze wel les krijgen over de geschiedenis van bedrijfstakken in andere landen of regio’s zoals de textielindustrie in Engeland. Dat terwijl ze op school weinig tot niets horen over de mijnbouw, die een groot stem-

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN pel heeft gedrukt op de samenleving in de eigen provincie. Leerlingen van basisscholen krij-

tot op 800 meter diep. Hij is vervolgens te voet verder afgedaald tot 1182 meter diep. „Ik weet nu hoe warm het daar beneden is”, zegt Niels. Roelie: „Als je een keer beneden bent geweest, dan heb je het echte gevoel bij de verzameling van Niels. Het is zo’n dierbare hobby, omdat er zoveel menselijke verhalen achter zitten, veel emoties ook. Dat doet iets met je. Dankzij de verzameling van Niels komen we met veel mensen in contact. Vooral oud-mijnwerkers in Limburg en in Duitsland.” De verzamelaar zelf zegt dat hij best in Limburg zou willen wonen. „Wel met mijn verzameling. Wij hebben veel moeite gedaan om deze collectie bij elkaar te krijgen. Ik ben géén handelaar. Dit doe ik niet om geld te verdienen. Integendeel, deze verzameling en dit museum kosten mij alleen maar geld. Van dat geld had ik enkele mooie auto’s kunnen kopen. Ik hoop dat er ooit één groot mijnmuseum komt in Limburg. Alles samen in één gebouw. Dan krijg je iets unieks. Daar wil ik dan best aan meewerken. Nu heb je versnippering. Overal iets. In Kerkrade, Heerlen, Brunssum en Valkenburg. Als het mijnmuseum in Heerlen en de modelsteenkolenmijn in Valkenburg samen gaan en de stoomtrein van de ZLSM beide musea verbindt, ben je toch veel completer”, is de mening van de collectioneur uit de polder. Voorlopig gaat Niels van Rijn verder met verzamelen. „Het is al aardig uit de hand gelopen en het zal zo nog wel verder gaan. Binnenkort ga ik een veertig centimeter hoge pijler nabouwen, compleet met schutgoot en een mijnwerker die in die enge pijler met zijn boorhamer kolen wint.”

gen straks een doorlopende leerlijn aangeboden vanaf groep 1, zodat in elk jaar aandacht is voor de mijnhistorie. De kosten van het programma zijn nog onduidelijk. Het project staat nog in de kinderschoenen, benadrukt Jetten. Naast de lessen op basisscholen komt er ook een aanbod op hoger niveau: de Open Universiteit ontwikkelt een open online lesprogramma over de mijnen, dat voor iedereen te volgen zal zijn. Ook dat gebeurt in het kader van het Jaar van de Mijnen.

Initiatieven en media-uitingen mei /2015 © Copyright 2015 Dagblad De Limburger Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 15 januari 2015

JAAR VAN DE MIJNEN

Mijnkoloniën aan het woord De Sittardse wijk Sanderbout en de Geleense wijk Lindenheuvel zijn van oudsher échte mijnwerkersbuurten. In het kader van het Jaar van de Mijnen 2015 start halverwege mei een verhalentocht over het verleden en het heden van deze mijnwerkerskoloniën. door Job Tiems

www.limburger.nl/mijnen

arenlang pendelden er dagelijks een lange stoet mijnwerkers over een holle weg tussen de Sittardse mijnwerkerskolonie Sanderbout en Geleen. De collega-koempels uit Lindenheuvel voegden zich halverwege bij de dagelijkse stoet richting Staatsmijn Maurits in Lutterade. Journalist Lubert Priems fascineerde het gegeven dat een mijn een sterk bindmiddel was en besloot er onderzoek naar te doen. Daar kwam het idee uit voort om de verhalentocht Heilige Huisjes van Zwart Goud te maken. Een verhalentocht van de hand van Lubert Priems en verhalenverteller Maria van Raak waarbij je via een koptelefoon de bijzondere verhalen uit de wijken kunt horen. „Deze verhalentocht begint waar de mijnen voor altijd gesloten werden”, zegt Priems. „Hoe hebben de bewoners hun weg gevonden als plots zo’n

JAAR VAN

DE MIJNEN sterk bindmiddel, de mijn, wegvalt? Welke impact heeft dat gehad op hun werk en sociale leven? Dat soort vragen kwamen direct bij me op.” Priems is, ondanks de discussie die eerder oplaaide dat Staatsmijn Maurits in Geleen stond en alle activiteiten in het kader van het Jaar van de Mijnen (M2015) in Sittard plaats leken te vinden, op zoek naar verhalen uit zowel Sittard als Geleen. Bewust, zo zegt hij zelf. „De mijn zorgde er vroeger voor dat mensen binding hadden met elkaar en met de wijk waar zij woonden. Er is zelden een dergelijk sterk bindmiddel geweest als de mijnen. Daarom wil ik met deze verhalen laten blijken dat er wel degelijk een Sittard-Geleen bestaat”, zegt hij. „De diversiteit aan nationaliteiten en culturen is zelden zo groot geweest als in de tijd van de mijnen. De mijnen bepaalden alles. Het verenigingsleven bijvoorbeeld. Waar je woonde en werkte was bepalend voor de fanfare, carnavalsvereniging of voetbalclub waar je lid van werd.” Toen Joop den Uyl dan uiteindelijk aankondigde dat de mijnen gingen sluiten, viel dit bindmiddel weg. „Bewoners moesten het opeens zelf zien te vinden en te organiseren. Wat dat betreft kun je met de zorgtaken die sinds 1 januari bij de gemeenten zijn komen te liggen

Straatbeeld van voormalig mijnwerkerskolonie Sanderbout.

Staatsmijn Maurits in de nacht. Foto is gemaakt in 1966.

foto’s Annemiek Mommers/Fotoarchief DSM

wel een brug slaan naar die tijd. Nu staan we weer voor zo’n punt.” Dit heeft Priems in zijn zoektocht naar verhalen in beide wijken meermaals gehoord. Hij geeft aan dat een groot aantal mensen niet eens weet wat er zoal heeft plaatsgevonden in de wijk. „Ja, je hebt natuurlijk veel nieuwe bewoners en

studenten die hier tijdelijk komen wonen. Het interesseert die laatste groep niet waar ze wonen, zo lang het maar goedkoop is. Maar als je met die mensen in gesprek gaat en ze op het verleden wijst, ontstaan er bijzondere gesprekken”, zegt Priems. „Vooral als je dit koppelt aan verhalen die ik van oud-mijn-

Beeld van Koempelsjeng.

Straatbeeld met houten mijnwerkershuisjes in Lindenheuvel.

werkers heb gehoord. Daarbij is een ander bijzonder gegeven dat een groot deel van Sanderbout wordt gesloopt. Een stuk historie valt hier weg”, zegt hij. „Dan merk je ineens dat veel bewoners toch nog trots zijn op hun wijk. Wat gaat er met de kerk gebeuren, vragen veel mensen zich af.”

Hoewel de verhalentocht niet helemaal af is, wil Priems toch een tipje van de sluier lichten wie hij zoal gesproken heeft. „Ik heb een oud-postbode van de wijk Sanderbout gesproken. Hij heeft de wijk constant zien veranderen. Verder hebben we een inwoner van Lindenheuvel die nog steeds dagelijks

een ommetje in Sanderbout maakt. Dat deed hij vroeger al en wil hij blijven doen”, zegt Priems. „Maar een van de leukste anekdotes is denk ik van een oud-mijnwerker die vertelde dat hij pas daglicht in zijn geliefde wijk zag en ervan kon genieten op het moment dat de koel dichtging.”

HEERLEN Voorzitter Wiel Niks van stichting Carboon: nieuw mijnmuseum eind 2016 open

BIJ DE BUREN

Ronny Kramer en Sandro Di Pietro uit Eisden-Maasmechelen lanceerden onlangs Kompelbier. Als eerbetoon aan hun vaders en al die andere mijnwerkers, die zwart goud hebben gedolven.

„Een fruitig biertje moest het worden”, vertellen de twee initiatiefnemers. Zonnig ook, zoals de landen waar veel van de mijnwerkers vroeger vandaan kwamen.

Een blondje voor de koempels door Rob Cobben

raten over bier maakt dorstig, zegt Ronny Kramer, en wij kunnen dat alleen maar beamen. En dus wordt de flessenopener ter hand genomen en moet de dop van het donkerbruine flesje eraan geloven. Tijd om te proeven! Langzaam schudt Kramer het goudblonde gerstenat in het glas zodat er een mooie schuimkraag ontstaat. Het koolzuur kietelt de tong. Fruit en hop strijden om de gunst van de smaakpapillen. De afdronk is kort en bitterachtig en roept associaties op met La Chouffe of een Palmpje. Maar het smakenpallet is toch anders. Kompelbier Bovengronds heet de drank die onlangs in Maasmechelen is gepresenteerd. De initiatiefnemers van het Kompelbier komen uit het mijndorpje Eisden. Ronny Kramer en Sandro Di Pietro zijn de bedenkers van het gerstenat, dat is gebrouwen bij de ambachtelijke brouwerij Anders! in Halen. Een fruitig biertje moest het worden, vertellen de twee. Zonnig ook, zoals de landen waar veel van de mijnwerkers vroeger vandaan kwamen: Turkije, Marokko, Griekenland, Italië, Bulgarije... Kramer, wiens roots in Geleen liggen en wiens vader en grootvader in de mijnen hebben gewerkt, liep eigenlijk al jaren rond met het idee om zelf bier te gaan brouwen. ,,Mijn vader en ik waren echte bierliefhebbers”, vertelt de Eisdenaar. „Wij konden samen heel erg genieten van streekbieren. Wist je dat er in België 1300 verschillende soorten bier worden verkocht? Ik heb ze helaas nog niet allemaal geproefd”, lacht hij. „Ik heb wel eens geprobeerd om thuis iets te brouwen, maar dat werd geen succes. Toen mijn vader vorig jaar overleed, raakte ik met Sandro aan de praat. Hij is, meer nog dan ik, geïnteresseerd in het mijnverleden van deze streek. Ook zíjn vader en grootva-

Ronny Kramer (l) en Sandro Di Pietro zijn de bedenkers van het Kompelbier. foto Johannes Timmermans der werkten ondergronds. En toen was de keuze snel gemaakt. Kompelbier zouden we op de markt gaan brengen. Als een eerbetoon aan al die mannen die onder de grond hebben gewerkt en die deze regio hebben voortgestuwd in de vaart der volkeren.” De twee vrienden, die elkaar kennen van het werk - beiden zijn in dienst van Sabic in Genk - en van de tribune van voetbalclub Patrio Eisden, kwamen na enig speurwerk op internet uit bij een kleine

ambachtelijke brouwerij in Halen. „We hebben daar intensief overlegd over wat voor bier we wilden hebben en daar is dit uit voortgekomen”, vertellen Kramer en Di Pietro: Kompelbier Bovengronds, een blond bier van hoge gisting met een alcoholpercentage van ruim zes procent en vier verschillende hopsoorten, die zorgen voor een apart aroma. Enkele duizenden euro’s investeerden de twee Belgen in het streekbier. En niet zonder succes, want de eerste voorraad van

ruim tweeduizend liter is al bijkans uitverkocht. De Eisdenaren werken inmiddels al aan een nieuw biertje: Kompel Ondergronds, een donker bier dat in de loop van dit voorjaar

op de markt moet komen. „En dat zal heel wat straffer zijn dan dit blondje.” www.kompelbier.be

Oude MIJNLAMP in een modern jasje www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN Een deel van de laatste antraciet nootjes 4 uit de mijn Oranje Nassau I in Heerlen gebruikte ontwerper Louis Verbeek in het ontwerp van zijn Mijnlamp 2015. door Wiel Beijer

ee, met de mijnlamp die Louis Verbeek uit Heythuysen heeft ontworpen gaan geen mijnwerkers ondergronds kijken of er in de pijlers gas is en dus ontploffingsgevaar. Mijnlamp 2015 is design, bedoeld voor op het dressoir in de woonkamer. Ontwerper Louis Verbeek (54) heeft iets met modern design en moderne techniek in combinatie met eeuwenoude materialen. Eerder ontwierp hij lampen waarin hout was verwerkt van de volmolen Frankenhof in Holset bij Vaals, hout van de kammen van molens in Kinderdijk en mergel van mergelsteen die gebruikt was bij de bouw van Château Neercanne in 1698. Die mergel zelf is zo’n zeventig miljoen jaar oud. Het carboon van de steenkool van Mijnlamp 2015 is ongeveer driehonderd miljoen jaar oud. Het gebruiken van die eeuwenoude materialen heeft alles te maken met de interesse van Verbeek in geschiedenis. Het hout dat en de mergel die hij gebruikt komen beschikbaar na restauratie van monumentale gebouwen en zijn dus stille getuigen van onze geschiedenis. In die historische reeks lampen past de mijnlamp. „Het idee om een

Ontwerper Louis Verbeek.

foto Bas Quaedvlieg

moderne mijnlamp te ontwerpen had ik al in 2012, maar toen ik hoorde van het Jaar van de Mijnen 2015 in de vroegere Limburgse Mijnstreek werd het idee snel concreet. Ik heb contact gezocht met de organisatie van het Jaar van de Mijnen en mijn lamp als projectvoorstel ingediend. Het Jaar van de Mijnen staat achter dit project, maar geeft er geen geld aan. En ik heb contact opgenomen met het Nederlands Mijnmuseum in Heerlen, want ik wilde de originele laatste steenkool gebruiken die gewonnen is in Limburg en dat was die van de Oranje Nassaumijn in Heerlen”, vertelt Louis Verbeek, directeur en eigenaar van Semper Novum, producent van exclusieve led-designverlichting.

De laatste wagon met Limburgse steenkool verliet de schacht van de ON I op 20 december 1974. De ON I was de laatste Limburgse mijn die sloot. Die wagon was gevuld met antraciet, nootjes 4. „Een deel van die laatste kolen heeft het Nederlands Mijnmuseum beschikbaar gesteld om er de sokkel van mijn mijnlamp van te maken.” Louis Verbeek ontwierp op deze voet van steenkool een moderne strakke lamp met led-verlichting

“

Wie zo’n lamp koopt, krijgt er een certificaat van echtheid van de kolen bij. Louis Verbeek

die van onderop komt. In elke sokkel van steenkool zit een mijnpenning met een uniek nummer. Het bewijs van exclusiviteit. De lamp zelf is opgebouwd als een toren. Net als een echte mijnlamp, compleet met ringen. In het midden een glazen lichtstaaf, twee metalen staven en folie met gaatjesraster dat eveneens verwijst naar die originele gasdetectielamp. Die echte mijnlamp is in 1815 uitgevonden door sir Humphry Davy en wordt daarom ook wel Davylamp genoemd. „Ik denk dat we niet meer dan honderd van die lampen kunnen produceren. Voor meer lampen heb ik niet genoeg steenkool. Per lamp heb ik namelijk ongeveer anderhalve kilo antraciet nodig. Natuurlijk

zou ik ook lampen van nieuw Duits antraciet kunnen maken, maar ik wil alleen maar lampen maken van die originele laatste Limburgse steenkool. Wie zo’n lamp koopt, krijgt er ook een certificaat van echtheid van de kolen bij”, vertelt Louis Verbeek. Mede dankzij sponsoring kost Mijnlamp 2015 395 euro. „We wilden deze met de hand gemaakte lamp met een betaalbare prijs in de markt zetten. Geïnteresseerden kunnen nu inschrijven. In het najaar worden de lampen geleverd.” Het prototype van Mijnlamp 2015 is de komende weken te zien op de afdeling Wonen van warenhuis Berden aan de Promenade in Heerlen. Zie voor meer informatie www.sempernovum.nl

STRATEGIE

Hoe DSM zichzelf twee keer opnieuw uitvond DSM was ooit een Limburgs mijnbedrijf, werd een Nederlandse chemiereus en zit nu wereldwijd in de voeding en biotechnologie. Dankzij uitgekiende strategiebijeenkomsten wist het concern drastisch van koers te veranderen. Dat ging echter niet zonder slag of stoot en pas na een aantal mislukte vrijages, blijkt uit een onthullend boek van DSM’s voormalige strateeg Hein Schreuder. Hein Schreuder presenteerde zijn boek dinsdag in boekhandel Dominicanen. foto Loraine Bodewes

“

door Peter Bruijns

DSM heeft een knutselcultuur. Fabrieken worden onherkenbaar verbeterd. Hein Schreuder, hoogleraar

Alle vrijwilligers die betrokken zijn bij het Nederlands Mijnmuseum waren gisteren aanwezig bij de aftrap.

foto Marcel van Hoorn

Museum ondergronds door Wiel Beijer HEERLEN – De uitbreiding van het Nederlands Mijnmuseum in Heerlen wordt compleet ondergronds gebouwd, en wel tussen het schachtgebouw en het ophaalgebouw van de voormalige mijn Oranje Nassau I.

Dat betekent dat er geen museumvleugel en geen horecaruimte gevestigd wordt in Carbon6, het oude CBS-complex, zoals eerder wel de bedoeling was. „De mijn-experience en de grote ruimte voor wisseltentoonstellingen worden samen ondergronds gebouwd. Tussen het

schachtgebouw en het ophaalgebouw komt daarvoor een 600 tot 800 vierkante meter groot ondergronds tussengebouw”, verklaart Marco van Vulpen van adviesbureau BMC. De entree van het huidige Nederlands Mijnmuseum in het schachtgebouw wordt ook in het nieuwe museum de publieksingang. Gelijkvloers komt de museumwinkel. Op de etages van het schachtgebouw komt een presentatie van de twaalf Limburgse steenkolenmijnen. De bezoekers worden vervolgens met een donkere liftkooi ondergronds gebracht. In de lift wordt gesimuleerd dat de rammelende en kraken-

de kooi honderden meters naar beneden raast. Daar komen de bezoekers in de mijngangen en de pijlers. Met moderne middelen en met nostalgische mijnsouvenirs wordt daar het verhaal verteld van het zware ondergrondse mijnleven. Voor de zomer presenteert BMC een ondernemingsplan waarmee de gemeente, de stichting Carboon en complexeigenaar Walas Europe investeringsbijdragen gaan verwerven bij de provincie, het Rijk, de EU en bedrijven. Die fondsenwerving moet voor eind 2015 afgerond zijn, zodat het museum in 2016 gebouwd kan worden. De bouw kost vijf miljoen euro. Het is nog ondui-

et fraaie Heerlense kasteeltje Ter Worm was de eerste hoofdzetel van DSM, toen het bedrijf in 1902 werd opgericht als De Staatsmijnen. Nu, een dikke eeuw later, komen de topmanagers van een totaal veranderd DSM nog regelmatig bijeen in datzelfde Ter Worm. Dat DSM al meer dan honderd jaar bestaat, is een opmerkelijke prestatie. Zeer weinig grote concerns weten zo’n mijlpaal te halen. Grote bedrijven hebben een levensverwachting van 40 tot 50 jaar. Alleen familiebedrijven of kleine ondernemingen weten een eeuw vol te maken. DSM wist die gevorderde leeftijd niet alleen te bereiken door twee keer compleet van gedaante te veranderen, maar ook door vanaf de jaren negentig veel beter na te denken over de marketing en de strategie. Het mijnbedrijf veranderde halverwege de vorige eeuw in een maker van petrochemische producten, zoals plastics en rubbers. Vanaf eind jaren negentig werd het een producent van voeding, vitamines, medicijnen en hoogwaardige kunststoffen, met de nadruk op biotechnologie en duurzaamheid. Dat was een proces van vallen en opstaan, beschrijven Hein Schreuder en Jean-Pierre Jeannet in From Coal to Biotech. Het Engelstalige boek is bedoeld als businessliteratuur voor managers en studenten, maar er staan genoeg boeiende details in om het ook voor anderen interessant te maken. Hein Schreuder, die van 1996 tot 2012 verantwoordelijk was voor de strategie van DSM, beschrijft hoe er vaak twijfels en discussies waren over de te volgen koers. Vreemd is dat niet, het veranderen van strategie is riskant, transformaties van bedrijven mislukken veel vaker dan dat ze lukken. Er zijn dan ook weinig bedrijven die twee keer in een andere huid zijn gekropen en dat kunnen navertellen. DSM is een zeldzaam geval. Schreuder noemt diverse redenen waarom het de Heerlense onderneming toch gelukt is, terwijl grote concurrenten als het Duitse Hoechst en het Britse ICI niet meer zelfstandig bestaan. Hij draait er niet omheen dat de factor geluk ook een grote rol heeft gespeeld.

Bouw van een ammoniakfabriek in de jaren tachtig. DSM verkocht de fabriek in 2010 aan OCI. Omdat DSM kolen van mindere kwaliteit had, werden al snel fabrieken gebouwd die de kolen konden verwerken tot andere producten. Zo ontstonden de eerste petrochemische fabrieken. DSM verloor in de loop van de vorige eeuw steeds meer geld met de kolen, maar verdiende steeds beter met de chemiefabrieken. Het staatsbedrijf drong dan ook in Den Haag aan op sluiting van de mijnen. Toen minister Den Uyl precies vijftig jaar geleden het einde van de mijnen aankondigde, moest het bedrijf de helft van zijn omzet en twee derde van het personeel schrappen en tegelijk proberen een nieuwe toekomst op te bouwen in de basischemie. Dat laatste lukte aardig. Maar in de jaren zeventig brak de oliecrisis uit en leed DSM zware verliezen. De directie kreeg het Spaans benauwd en realiseerde zich dat het bedrijf met zijn op olie gebaseerde chemische producten wel erg gevoelig was voor economische tegenslagen. Daarom

werd besloten maar flink uit te breiden in allerlei richtingen. Zo ontstond al spoedig een conglomeraat van uiteenlopende activiteiten. DSM was al eigenaar van textielconcern Macintosh, maar kocht ook een tegelfabrikant (Mosa), cementbedrijf (BetonSon), verpakkingsbedrijf (Fardem) en een maker van

archieffoto DSM

plastic bewaardozen (Curver). Van veel overnames kreeg DSM al snel weer spijt. Volgens Schreuder had het concern in die tijd te weinig kaas gegeten van het aansturen van kleine bedrijven en van industriële marketing. De tegenvallers leidden tot twijfels bij de directie over de koers. Topman Wim Bogers had

DSM wil meer dan 1 miljard euro extra omzetten door eigen innovaties. bijna een fusie met het bouwconcern Ogem geregeld. Toen zijn latere opvolger Hans van Liemt dat hoorde, dreigde hij met opstappen en werd de deal geschrapt. Enkele jaren later zou Ogem failliet gaan door mismanagement. DSM wisselde in de jaren tachtig en negentig dikke winsten af met

forse verliezen. De raad van bestuur besprak de strategische dilemma’s en concludeerde dat er keuzes moesten worden gemaakt. Een van de opties was samenwerking met Esso of Shell zoeken. Knopen werden er echter niet doorgehakt. Dat leidde tot een opmerkelijke actie van het lagere echelon, de divisie- en staf-

archieffoto DSM

directeuren. Die vonden dat er niet langer getreuzeld kon worden en presenteerden twee keuzes: of de

petrochemie inruilen voor activiteiten die stabielere inkomsten kunnen opleveren of fuseren met een ander petrochemiebedrijf. Fusiebesprekingen met het Arnhemse chemiebedrijf Akzo en een poging tot samenwerking met Exxon liepen op niets uit. Akzo was de meest voor de hand liggende fusiepartner. Maar bij het diner waar de deal bezegeld zou worden, zei Akzo’s topman Aarnout Loudon dat hij er slecht van had geslapen. Hij besloot de fusie toch maar niet door te zetten. Vanaf begin jaren negentig begon men bij DSM beter, intensiever en op basis van gelijkheid na te denken over de bedrijfsstrategie. Dat gebeurde eens in de drie tot vijf jaar als er behoefte aan was en de DSM’ers werden er steeds beter in. Ze werden daarbij begeleid door het peperdure Zwitserse business-

instituut IMD, dat zonder te blozen 150.000 Zwitserse francs vroeg voor een interne cursus van een week. In de strategieplanning van 1994 werd duidelijk dat DSM een breed conglomeraat was geworden met fabrieken die lang niet allemaal winstgevend waren. Er moest worden gefocust. DSM besloot nog maar twee van de vier divisies over te houden en te groeien in fijnchemie. In 1997 werd die strategie aangescherpt. Prioriteit was verder uitbreiden in fijnchemie en als het kon met biotech erbij. Dat lukte al binnen een jaar, door de overname van Gist-brocades in Delft. In 2000 wilde het bestuur wel eens weten of DSM succesvoller was in overnames of in groeien op eigen kracht. De conclusies waren onthutsend: van de 57 overnames tussen 1980 en 2000 voor de lieve som van 6,3 miljard gulden, kon maar liefst 61 procent als mislukt worden betiteld. Vooral bij overnames in sectoren waarin DSM zelf zwak was, ging het vaak mis. Dat leidde tot een uitspraak die vandaag de dag nog wordt gebezigd in Heerlen: „Twee kreupele eenden maken samen nog geen vliegende arend.” DSM besloot een stel ijzeren regels op te stellen waaraan overnames moesten voldoen. Dat leidde voortaan tot meer geslaagde aankopen en minder mislukkingen. In 2002 werden de Geleense petrochemiefabrieken verkocht aan het Saoedische concern Sabic en in de jaren erna werd een hele reeks fabrieken afgestoten en aangekocht, terwijl de Zwitserse vitaminegigant Roche zichzelf bij DSM aanbood. Ook in 2005 en 2010 volgden vijfjarenplannen die aanvankelijk uiterst ambitieus leken, maar toch grotendeels waar konden worden gemaakt. „Het veranderen zit DSM in de genen”, is al tientallen jaren een gevleugelde uitdrukking. DSM is nu een veel internationaler concern, met evenveel Aziaten als Nederlanders in dienst en nog maar een paar fabrieken in Limburg. Dat was allemaal nodig, zegt DSM-topman Feike Sijbesma, die graag Darwin citeert: „Niet de grootste, sterkste of snelste overleeft, maar degene die zich telkens weet aan te passen aan de veranderende omstandigheden.”

“

Twee kreupele eenden maken samen nog geen vliegende arend. Jos Wassen, DSM

From Coal to Biotech - Hein Schreuder; Jean-Pierre Jeannet, 322 pag., € 99,99.

delijk wie straks de opdrachtgever en eigenaar wordt van de ondergrondse nieuwbouw. Volgens Mart van Ginkel van Walas garandeert de Carbon6-eigenaar dat het museum zeker twintig jaar in de mijngebouwen kan blijven. Volgens SP-wethouder Jordy Clemens krijgt Heerlen een volwaardig mijnmuseum, dat gaat samenwerken met industriemuseum Continium in Kerkrade. Heerlen garandeert jaarlijks drie ton exploitatiesubsidie. Voorzitter Wiel Niks van de stichting Carboon: „We zijn op de goede weg, maar we zijn er nog niet. Ik verwacht dat het nieuwe museum eind 2016 open gaat.”

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Initiatieven en media-uitingen mei 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 19 mei 2015

DESKUNDIGHEID Stichting Werkgroep Informatie Mijnbouw bestaat dit jaar tien jaar

mijnbouw Kloosterlezingen over de mijn De Werkgroep Informatie Mijnbouw (WIM) is tien jaar geleden opgericht om de kennis over de mijnbouw niet verloren te laten gaan. WIM organiseert lezingen. www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door Wiel Beijer

Mijnschade, zoals hier bij Hub Riekers uit Kerkrade, is een veel voorkomend fenomeen in Parkstad. foto MGL e historie en de cultuur van de mijnen levend houden. Dat is de missie van maekers uit Heerlen, een van de op- ning van steenkool, maar ook over kers en hun nieuwe collega’s. RegelWiel Miseré, Jean Weijers en Jules de mergelwinning. Dat gebeurt via richters van de werkgroep. De matig worden ook lezingen en prede Groot, de drie leden van de lezingen en presentaties. In heel groep bestaat uit mensen die actief sentaties verzorgd in het ValkenWerkgroep Informatie Mijnbouw. Limburg, maar ook daarbuiten. Tot burgse hotel Monopole voor hotelwaren binnen GeON, het in 2005 Dat doen zij vooral door lezingen gestopte Geologisch museum Oran- helemaal in Heerenveen hebben le- gasten. In Valkenburg is het onderte verzorgen. je Nassau, voorloper van het Neder- den al gesproken over de Limburg- werp kalksteen en mergelwinning De naam stichting WIM werd vijf se mijnbouw. Vaak voor een gezel- populair. „Wij krijgen geen subsilands Mijnmuseum. De drie leden geleden2015 gekozen als eerbetoon schap van na de mijnsluitingen zien /het als hun Dagblad. taak informatie te die, maar krijgen betaald voor de le© jaar Copyright Dagblad De Limburger Limburgs aan oud-mijnwerker Wim Schoennaar elders verhuisde oud-mijnwer- zingen. We houden er gemiddeld geven over mijnbouw. Over de winHet auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt

25 per jaar. Die lezingen geven we zelf, omdat wij deskundig zijn. Wiel Miseré op het gebied van mijnschade, ik op het gebied van mijnwater. Ook laten wij andere deskundigen lezingen verzorgen. Wij stellen hoge eisen, willen kwaliteit bieden”, vertelt Jean Weijers, die werkt bij het Mijnwaterproject Heerlen. Wiel Miseré werkte bij Staatstoezicht op de Mijnen. „Daar had ik behalve mijnschade ook mergelwinning in mijn portefeuille. Vandaar die lezingen.” In het kader van het Jaar van de Mijnen verzorgt WIM dit jaar een reeks lezingen in het Savelbergklooster in Heerlen. Wiel Miseré spreekt er donderdag over de mijnschade. Later dit jaar volgen lezingen over gevolgen van de mijnsluitingen, ondergrondse mijnbouw, mijnbouw in Limburg en voormalig Nederlands-Indië, de heilige Barbara en de andere mijnheiligen Catharina en Leonard, de mijnsluitingen gezien door de werkgevers en over de zusters en de ziekenhuizen. „Daarnaast organiseren we dit jaar voor de gemeente Heerlen excursies voor kinderen van basisscholen langs historische mijnbouwprojecten en het mijnwaterproject in Heerlen”, vertelt Jean Weijers. De lezing over mijnschade is donderdag in het Savelsbergklooster, 19.30 uur. Entree 5 euro. Aanmelden: 0455719820. Zie: www.stichting-wim.nl

uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 07 mei 2015

MIJNGANG Expositie over mijnen in voormalig Archeologiemuseum ‘eerste proeve van bekwaamheid’

krachten Steinse musea bundelen de krach Twee musea in Stein en Elsoo organiseren samen een expositie over het mijnverleden. Een nagebootste mijngang vormt de poort naar goede samenwerking. door Eric van Dorst

a, de animositeit tussen Stein en Elsloo kennen ze maar al te goed. En nee, die zal de besturen er niet van weerhouden in hun gemeente het beste van twee werelden na te streven. Gebroederlijk samen aan tafel vertellen Wim Poeth en Hugo Luyten, voorzitter van respectievelijk de Stichting Erfgoed Stein en de Stichting Streekmuseum Schippersbeurs in Elsloo, dat beide organisaties nauw gaan samenwerken. Zonder hun eigen identiteit en doelstelling uit het oog te verliezen, dat moet er wel bij gezegd worden. Waar de Schippersbeurs zich traditioneel richt op het lokale leven van alledag in vervlogen tijden, brengt Erfgoed Stein, met inmiddels ook een afdeling heemkunde, vooral de archeologische rijkdom van Stein onder de aandacht. „Onze collecties lopen uit elkaar, maar vullen elkaar daardoor juist aan” zegt Luyten. „En we willen de Steinse politiek iets voordoen”, grapt hij richting het gemeentehuis. Daar resideerde vorig jaar nog huidig CDA-gedeputeerde Ger Koopmans als waarnemend burgemeester en diens woorden roept Luijten nog maar eens in herinnering. „Stein heeft veel juweeltjes maar die zijn niet bekend, zei Koop-

Het gerenoveerde museum van de Stichting Erfgoed Stein. mans. In Stein wordt veel afzonderlijk georganiseerd, maar instellingen moeten elkaar veel beter aanvullen.” Beide stichtingen willen het goede voorbeeld geven, met naast beter gepresenteerde permanente exposities ook wisseltentoonstellingen. Voor dat laatste heeft het museum in Stein een nieuwe ruimte, waar zaterdag de expositie

foto Annemiek Mommers

‘Kolenmijn Regio Stein’ begint. Poeth: „Beide musea worden verbouwd maar we willen de deuren niet langer dan strikt noodzakelijk gesloten houden. Ons gebouw in Stein is bijna klaar en we grijpen het Jaar van de Mijnen, waar we ook subsidie van krijgen, aan om een start te maken. Noem het een proeve van bekwaamheid”. Deze

krijgt onder meer gestalte met een mijngang, nagebouwd met hout, doek en authentieke mijnattributen van beide musea en het Mijnmuseum in Maasmechelen. Daar komt ook Marc Melisse vandaan, de architect die het idee en het ontwerp van de mijngang heeft aangereikt. Met lichten geluidseffecten kan het een belevenis worden voor

met name kinderen, die bij de ingang een heuse mijnhelm met lampje moeten opzetten. Net als hun voorvaders destijds. ‘Kolenmijn Regio Stein’ duurt van 9 mei t/m 28 juni, op woensdag, zaterdag en zondag van 13 tot 17 uur. Adres: Hoppenkampstraat 14a Stein. Entree: 2,50 euro, kinderen gratis.

juni 2015

maandag 1 juni 2015

Mijnsluiting: een vloek of een zegen - Roelof Braad

Lezing

Savelsbergklooster

Heerlen

maandag 1 juni 2015

Eerste opgravingsexpeditie met SUPERFLEX

Evenement

Nieuw Lotbroek

Heerlen

dinsdag 2 juni 2015

Heilige Huisjes van Zwart Goud

Wandeling, Theater

Sanderbout

Sittard-Geleen

donderdag 4 juni 2015 t/m zondag 28 juni 2015

Mijn Aarde - Jos Reinders

Expositie

POST

Kerkrade

donderdag 4 juni 2015

Mijnspel voor basisscholen

Onderwijs

Sportcomplex VV De Leeuw

Brunssum

donderdag 4 juni 2015

Internationale mijnwerkersconferentie FNV

Conferentie, Discussie

Limburg Parkstad Theater

Heerlen

zaterdag 6 juni 2015

Frans Budé: Fanfare en alles wat verandert'

Muziek

SCHUNCK*

Heerlen

zaterdag 6 juni 2015

Eetkamer van de Wijk, Wijkdiner De Hees

Wijkdiner

De Hees

zaterdag 6 juni 2015

Onze mijnwerkers: over jongeren in de koel

zondag 7 juni 2015

ODS fietstocht door de mijnstreek

zondag 7 juni 2015

Heilige Huisjes van Zwart Goud

Vanaf maandag 8 juni 2015

Tentoonstelling over de winning van schone energie vanuit het mijnverleden

woensdag 10 juni 2015

IVN-avondwandeling Brunssummerheide

donderdag 11 juni 2015

Het Anker

Buchten

Wandeling

Sanderbout/ Lindenheuvel

Sittard-Geleen

Tentoonstelling

Buurtvereniging Ut Hart van Clumme

Voerendaal

Brunssumerheide

Brunssum

Heilige Huisjes van Zwart Goud

Wandeling, Theater

Sanderbout

Sittard-Geleen

donderdag 11 juni 2015 t/m zondag 14 juni 2015

MIJNcollectie On Tour FASHIONCLASH Festival

Expositie

Museum aan het Vrijthof

Maastricht

zaterdag 13 juni 2015

Onze mijnwerkers: verhalen over de OVS

dinsdag 16 juni 2015

Onthulling mijnmonument

woensdag 17 juni 2015

Open avond Mijn Aarde Jos Reinders

Discussie, Tentoonstelling

POST

Kerkrade

woensdag 17 juni 2015

MIJN-wandeling

Wandeling

VVV Limburg

Heerlen

donderdag 18 juni 2015

Lezing ihkv het Jaar van de Mijnen

Lezing

Boekhandel Dominicaner

Maastricht

donderdag 18 juni 2015

Ondergrondse mijnbouw

Lezing

Savelsbergklooster

Heerlen

vrijdag 19 juni 2015 t/m zondag 21 juni 2015

MP feesten

Evenement

Feesttent Markt

Geleen

vrijdag 19 juni 2015

Officiële opening buurthuis in Bekkerveld

Multifunctionele Accommodatie Bekkerveld

Heerlen

vrijdag 19 juni 2015 t/m zaterdag 20 juni 2015

Mijn pop-up museum - Willemstraat

Opening Buurtexpositie, Ontmoetingen

Café Weijers

Heerlen

zaterdag 20 juni 2015

Eetkamer van de Wijk - Hoensbroek

Buurtdiner

Buurtcentrum De Koffiepot

Heerlen

zaterdag 20 juni 2015 t/m zondag 21 juni 2015

Revue Nieuwe Energie

Muziek

Multifunctionele Accommodatie Bekkerveld

Heerlen

zaterdag 20 juni 2015 t/m zondag 21 juni 2015

Dag van de architectuur: Nieuw Nederland

Architectuur, Tour, Discussie

SCHUNCK*

Parkstad

Simpelveld

zaterdag 20 juni 2015

Onze mijnwerkers: over de houwers-opleiding

zondag 21 juni 2015

Koempelmis ter ere van de overledenen vd gezamenlijke steenkolenmijnen in Limburg

Herdenking

Mijnwerkerskerk Sint Antonius van Padua

Heerlen

woensdag 24 juni 2015

Work-in-progress-voorstelling door Nina Willems in de MIJNshop

Discussie, Performance

MIJNshop

Heerlen

donderdag 25 juni 2015

Thema-ochtend over de mijnen

Tentoonstelling, Muziek

Wijksteunpunt Kunrade

Voerendaal

donderdag 25 juni 2015

Buurtdebat en feestelijke afsluiting met SUPERFLEX

Buurtevenement

Nieuw Lotbroek

Heerlen

vrijdag 26 juni 2015 t/m zondag 16 augustus 2015

Koempel, adieĂŤ! - Frans Welters & Wiel Kusters

Tentoonstelling

Limburgs Museum

Venlo

vrijdag 26 juni 2015 t/m zondag 15 november 2015

Bijna 100 jaar mijnbelevenis

Tentoonstelling

Museum Land van Valkenburg

Valkenburg

vrijdag 26 juni 2015 t/m zondag 30 augustus 2015

Out of the dark: Landschappen van de mijnstreek

Tentoonstelling

Museum Land van Valkenburg

Valkenburg

zaterdag 27 juni 2015

Eetkamer van de Wijk Heerlerheide

Buurtdiner

Gemeenschapshuis Heksenberg

Heerlen

zaterdag 27 juni 2015

Dag voor oud-mijnwerkers

Ontmoetingsdag

De Borenburg

Voerendaal

zaterdag 27 juni 2015

Graven Naar een Nieuw Lotbroek op locatie - SUPERFLEX

Expositie

Nieuw Lotbroek

Heerlen

maandag 29 juni 2015 t/m vrijdag 10 juli 2015

David Bade tekent Beersdal Rennemig onder de tafel

Kunst, Buurtontmoetingen

Beersdal-Rennemig

Heerlen

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 15 juni 2015 Graven naar Nieuw Lotbroek met SUPERFLEX, Heerlen juni 2015

ONTMOETINGSPLEK ! Deens collectief Superflex wil buurt in beweging brengen ! Met steun Jaar van de Mijnen

Kinderen in de Hoensbroekse wijk Nieuw Lotbroek doen onder leiding van een heuse archeologe opgravingen op een terrein waar een nieuw buurtplein komt.

foto Loraine Bodewes

Graven naar een Nieuw Lotbroek In de Hoensbroekse wijk Nieuw Lotbroek wordt een nieuw buurtplein ‘bedacht’, in samenwerking met het ‘wereldberoemde’ Deense collectief Superflex. door Siebrand Vos

p deze zonnige Pinkpopzondag is het niet overdreven druk op het buurtplein-in-wording in Nieuw Lotbroek. Een handvol kleine kinderen doet onder leiding van een echte archeologe ‘opgravingen’. Volwassen buurtbewoners laten zich vandaag nog niet zien. „Toch was de belangstelling de eerste twee weken best groot. We kre-

gen de meest onverwachte mensen over de vloer, tot aan dames van in de tachtig”, zegt projectleider Floor van Dijk van Schunck. Hij moet zorgen dat de communicatie tussen buurt, gemeente, woningcorporatie en het Deense kunstenaarscollectief Superflex de komende vier jaar goed verloopt. Schunck haalde Superflex naar Heerlen, nadat de gemeente groen licht had gegeven. Superflex verwierf bij kenners wereldfaam met ‘gemeenschapsprojecten’ over de hele aardbol. Projecten waarbij zij buurtbewoners tools (gereedschap) aanreikten, om hun omgeving naar eigen inzicht vorm te geven. Na het Superkillen Park in Kopenhagen deed Superflex onder meer van zich spreken in Liverpool en de Verenigde Arabische Emiraten (waar zelfs rechtenloze Aziatische gastarbeiders een stem kregen). En nu zijn ze dus bezig in Nieuw

Lotbroek. Om precies te zijn: met het na sloop braakliggende terrein tussen de Margrietstraat en de Christinastraat, waar een overkapping nog herinnert aan de speelplaats met zwembad die hier ook ooit lag. Het project in de voormalige mijnkolonie Nieuw Lotbroek wordt financieel gesteund door de organisatie van het Jaar van de Mijnen (M0215). Motivering: het ontwikkelen van een bijzonder buurtplein en later ook een toren (uitkijkpost én markeringspunt), is gericht op de toekomst van deze voormalige mijnkolonie, maar wel met inachtneming van het verleden en de identiteit. En dat op een manier die bedoeld is om iets van die vroeger zo vanzelfsprekende saamhorigheid terug te krijgen, juist nu voorzieningen verdwijnen. De Denen bedenken altijd iets aparts om buurtbewoners te prikke-

len. Hier kwamen ze met het idee van opgravingen. „Archeologie is doorgaans het opgraven van wat mensen hebben weggegooid”, zegt conservator Lene ter Haar van Schunck. Je leert wat mensen eeuwen geleden aten, wat voor sieraden en werktuigen ze hadden. „Het zegt iets over identiteit. Dat geldt ook voor zaken die nog niet zo lang in de grond zitten.” Lijkt die gedachte op papier nogal gekunsteld, de praktijk valt niet tegen, volgens Van Dijk: „Er zijn stukjes van het zwembad opgegraven. Meteen kwamen de verhalen los. Men mocht iets brengen. Een oude-

! Jaar van de Mijnen steunt project Nieuw Lotbroek, omdat het gaat om toekomst oude mijnkolonie.

re dame bracht een baksteen van haar gesloopte huis en had daar een onroerend verhaal bij.” De opgegraven spullen worden via de shredder verwerkt tot tegels, waarmee het pleintje wordt geplaveid. Superflex spreekt van een memory bank (gestolde herinneringen). In november bepaalt de buurt wat ze ermee wil. Kinderen weten het al: weer een zwembadje bij de nieuwe speelplek of een buurtbarbeque-plaats. De uitkijktoren (waar je de door het mijnverleden gevormde omgeving in perspectief ziet en dat als herkenningspunt dient) is een volgend project. Schunck en Superflex hopen aan te mogen sluiten bij het veel grotere IBA-initiatief Gebrookerbos, dat de verrommeling van Heerlen-Noord wil aanpakken. Ze delen een uitgangspunt: het is aan buurtbewoners om met ideeën en initiatieven te komen.

Graven naar Nieuw Lotbroek met SUPERFLEX, Heerlen juni 2015

Graven naar Nieuw Lotbroek met SUPERFLEX, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Fabian de Kloe, Luc Lodder

Gl端ck Auf feestavond MP Feesten markt, Geleen juni 2015

MP feesten Geleen, foto's: Yvonne Silvertand

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Het juni auteursrecht, Glück Auf feestavond MP Feesten markt, Geleen 2015 ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 02 april 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 16 juni 2015

M2015 Vijf bussen brengen feestgangers naar en van evenement

Inspelen op Jaar van de Mijnen met Glück Auf-feest voor koempels door Hanneke Drohm GELEEN – De organisatie van de MP

Feesten in Geleen speelt dit jaar in op het Jaar van de Mijnen met een Glück Auf-feestavond. Vijf bussen brengen feestgangers uit de hele Westelijke Mijnstreek van en naar het evenement. Jos Cremers van de MP Feesten wil op 19 juni, de vrijdag voor de ‘gewone’ MP Feesten, 1100 oud-koempels en andere belangstellenden naar een Glück Auf-feestavond op de Markt in Geleen halen. Om te zorgen dat de doelgroep, veelal senioren, de avond ook daadwerkelijk kan be-

zoeken, laat de organisatie vijf bussen door de Westelijke Mijnstreek rijden om de mensen op te halen en weer thuis te brengen. „We kregen de vraag van de gemeente Sittard-Geleen of we iets extra’s rond het Jaar van de Mijnen wilden doen tijdens de MP Feesten”, vertelt Cremers. „Al gauw kwamen we op het idee voor een laagdrempelige feestavond waarop de staatsmijn Maurits centraal staat. Een evenement dat alles behalve elitair is en een echte Maurits-koempelreünie kan worden.” Tijdens de avond is uniek beeldmateriaal van onder meer Heemkundevereniging Ge-

leen te zien. Ook spelen de drie Geleense harmonieën oude, vergeten koempelmarsen én hits van Carboon met zang van Carboon-frontmannen Henk Steijvers en Ben Erkens. Daarnaast spreken er oud-koempels en treedt zanger Bruno Majcherek op. De gemeente Sittard-Geleen geeft 3000 euro subsidie voor de avond. Wethouder Noël Lebens (CDA): „Het is echt een activiteit voor de hele Westelijke Mijnstreek. En het mooie vind ik dat naast de Maurits zelf ook sociale issues uit het mijnverleden aan bod komen, zoals de rol van de vrouw en van gastarbeiders.”

MP FEESTEN Kaartverkoop verloopt vlot

Glück Auf-avond is uitverkocht door Job Tiems – De kaarten voor Glück Auf-feestavond Westelijke Mijnstreek zijn uitverkocht. Dat laat Jos Cremers van de jaarlijkse Geleense MP Feesten. Vrijdagavond vindt de Glück Auf-feestavond plaats in het feestpaviljoen op de Markt in Geleen. In het kader van het Jaar van de Mijnen (M2015) wordt de avond een speciale show over staatsmijn Maurits waarbij drie Geleense harmonieën Ben Erkens en Henk Steijvers van Carboon muzikaal begeleiden. Cremers laat weten dat de organi-

GELEEN

satie niet had verwacht dat de feestavond uitverkocht zou raken. „De 1350 kaarten zijn tegen alle verwachtingen verkocht”, zegt hij. „Het is in principe een feestavond voor de hele regio, maar we hebben specifiek ingezet op het mijnin de Westelijke verleden Mijnstreek.” De Glück Auf-feestavond is de aftrap van de MP Feesten. Zaterdag vindt er in Geleen een jaarmarkt plaats. Ook hier is een groot aantal aanmeldingen voor, zo zegt Cremers. Ook de kaartverkoop voor de 90’s Megaparty (zaterdagavond) verloopt voorspoedig.

Tekening van de schacht die volgende week verrijst op de Geleense Markt.

Schacht 1 werd in 1974 opgeblazen.

beeld Max van den Eijden/Peter Roozen

Schacht Maurits even terug door Hanneke Drohm GELEEN – Het moet volgend week-

end dé blikvanger van de Geleense Marcellinus en Petrus Feesten worden: schachtbok 1 van de Staatsmijn Maurits. In 1974 ging het originele exemplaar - 60 meter hoog, 5000 ton zwaar - dankzij 26 kilogram dynamiet tegen de vlakte. Komende week herrijst het gevaarte echter op de Markt in Geleen. Met vijftien meter weliswaar iets minder groot, maar nog steeds imposant. Leden van Scoutinggroep Verkenners Kluis Geleen gaan vanaf

woensdag aan de slag met palen, touwen, klimtuigjes en hoogwerkers om de schacht na te bouwen. „Maar liefst twintig man hebben een halve week verlof genomen om het bouwwerk op tijd in elkaar te sjorren voor de Glück Auf-feestavond op 19 juni”, glundert Jos Cremers van de MP Feesten. „Met die avond speelden we al volop in op het Jaar van de Mijnen, maar dit is natuurlijk een heel gaaf extra element. Hier kunnen de bezoekers aan de MP Feesten niet omheen. De schacht vormt de entree naar ons evenemententerrein.” Het idee en ontwerp is van

vormgever en scout Max van den Eijnden uit Geleen. Het bedenken ging nog vlug met een pilsje in de hand tijdens de Belzje Middig, maar het maken van de daadwerkelijke bouwtekening heeft Van den Eijnden heel wat vrije uurtjes gekost: „Het moet ook écht lijken.” In eerste instantie wilde Van den Eijnden een gigantisch doek met de afbeelding van de echte schacht laten drukken en om de palenconstructie spannen. Daarvoor kregen de bouwer en de MP Feesten echter geen vergunning van de gemeente Sittard-Geleen in verband met de veiligheid. „Het wordt een flinke

kolos en als die wind vangt...” Cremers begrijpt het standpunt van de gemeente wel. „Zonder doek wordt het ook fantastisch, daar zijn ze op het gemeentehuis ook van overtuigd.” Van den Eijnden: „We gaan de schacht uitlichten, zodat je een mooi diepte-effect krijgt.” Wie de nagebouwde schacht wil bewonderen, moét 19, 20 of 21 juni gaan kijken. Direct na de MP Feesten breken de scouts hun kunstwerk weer af. Zonde? „Jazeker”, vindt Cremers. „Maar na alle activiteiten is de beveiliging ook weg. En we willen niet dat er ongelukken gebeuren.”

Revue Nieuwe Energie-opening buurthuis Bekkerveld A Gene Bek, Heerlen juni 2015

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Fabian de Kloe

ABW Koempelrevu Met een lach en een traan in Zorgcentrum Ter Eyck, Heerlen juni 2015

KOEMPELREVUE Voorstelling in zorgcentrum in mijnwerkersbuurt Heerlerheide

Twee uur tranentrekken in Ter Eyck Ruim twee uur lang zijn de bewoners van zorgcentrum Ter Eyck weer even twintig. De Koempelrevue neemt ze mee in tijden van kameraadschap en kolen. En naar de danszaal van het café waar stiekem gekust werd. www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door Bas Dingemanse

r wordt vrolijk geklapt en meegezongen wanneer de band de Häörepaert het mijnwerkersnummer Glück Auf inzet. De entreehal van zorgcentrum Ter Eyck in Heerlerheide is voor even het decor van de Koempelrevue. Een ode aan de kinderen van de mijn. Heerlerheide is niet toevallig gekozen als plaats van handelen. Hier heeft de diepste en meest productieve mijn van alle Oranje-Nassaumijnen dienst gedaan. In 1917 wordt er een mijnwerkerskolonie geboren, wanneer de productie in de Oranje-Nassau 3 begint. Complete generaties groeien er op in mijnwerkerfamilies. Maar ook deze mijn heeft niet het eeuwige leven. In 1973 gaat het licht uit. De beruchte toespraak van Joop den Uyl in 1965, toen minister van Economische Zaken, luidde het einde in van de mijnen. Ook in Heerlerheide. In de Koempelrevue komt dat moment terug. De pijn zit nog diep bij

Bewoners van zorgcentrum Ter Eyck kijken en luisteren vol belangstelling naar de revue die terugvoert naar de mijnen. enkele bewoners van het zorgcentrum. Zij hebben gezien hoe hun vader zijn baan verloor. „Een idioot, dat was het. Allemaal idioten, die in Den Haag”, brult een man in een rolstoel door de zaal. Een groot deel van de andere honderd aanwezigen knikt instemmend. Datzelfde doen ze wanneer wordt beschreven hoe vader thuiskomt na zijn werk in de mijn. Krassen in zijn gezicht, versleten handen van die harde kolen. Maar ook de feesten passeren. Mijnwerkers die samen hun biertjes pakken, de kinderen die touwtrekken of blikgooien.

En de oudere kroost die in de hoek van het café hun toekomstige partner treft. ‘Regisseur’ Indra Kandhai van vakbond ABW ziet het met genoegen aan. „Je ziet dat dit een buurt is met een groot mijnverleden. Veel mensen van toen zijn in Ter Eyck

! Koempelrevue opgevoerd in Heerlerheide, vanwege het rijke mijnverleden van de buurt.

gaan wonen. In het kader van het Jaar van de Mijnen wilden wij ook iets voor hen doen. Onze bond is immers ontstaan in de tijd van de mijnen”, zegt ze. Ze krijgt assistentie van Jos Rook, die als mijnwerker een bijrol vervult in de revue. „Mijn vader heeft in de mijn gewerkt, maar de mijn sloot toen ik nog op de lagere school zat”, vertelt hij. Rook ziet als oprichter van de Mijnwerkersvereniging Limburgse Koempels hetzelfde verhaal steeds opnieuw voorbijkomen. Steeds weer de opkomst, de hoogtijdagen, de toespraak en

foto Luc Lodder

het gat dat de mijnen achter hebben gelaten. „Maar ik kan er geen genoeg van krijgen.” Hij wijst naar het oudere publiek in Ter Eyck. Hier en daar vochtige ogen, vanwege de levendige herinneringen aan vroeger. „Het was natuurlijk niet allemaal koek en ei. Ik ben mijn vader verloren, mede door zijn werk in de mijn. Hij had te veel stof ingeademd. En met mij zijn er velen die te vroeg afscheid hebben moeten nemen van hun vader of dierbare. Maar die tijd staat ook voor broederschap. En dat blijft het meest hangen.”

Bezoek Emma College Nederlands Mijnmuseum, Heerlen juni 2015

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Fabian de Kloe

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Internationale mijnwerkersconferentie FNV juni 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 20 juni 2015

LIMBURGSE ZAKEN Peter Kamps

Limburgse passie tegen bloedkolen

im Dekkers (64) is operator in opleiding bij DSM als daar op een vrijdagmorgen in 1975 met een enorme knal en dito steekvlam naftakraker 2 ontploft. Hij kent enkele van de dertien dodelijke slachtoffers. Vanaf dat moment besluit hij zich te gaan inzetten voor veilige arbeidsomstandigheden bij het chemieconcern. Ton Kitzen (58) heeft die wake-up-call niet nodig. Wie goed doet, komt in de hemel, wie slecht doet, belandt in de hel, onderwijst zijn katholieke vader hem. Geld is gemakkelijk, maar gezondheid het belangrijkst, leert hij daarom als jong vakbondskaderlid zijn collega’s bij DSM. Dat is ook hard nodig. Collega’s wassen hun handen nog met benzeen, kankerverwekkend spul. Tientallen jaren gaan voorbij. Veel verandert, maar niet hun betrokkenheid bij veiligheid op en rond de werkplek. Ze hebben net een internationale conferentie daarover achter de rug in Heerlen. Directe aanleiding vormde een ongeluk in een steenkolenmijn in het Turkse Soma op 13 mei 2014. Daarbij kwamen 301 koempels om het leven. Turkije kent de meest onveilige mijnen ter wereld. Elk jaar vallen er meer dan duizend doden. Werk aan de winkel dus, vinden mensen als Kitzen en Dekkers. Vandaar bovengenoemde conferentie, waar gesproken werd over bedrijfsongelukken en beroepsziekten en wat daartegen te doen. Een majeur probleem. Elk jaar sterven er wereldwijd 2,2 miljoen mensen door ongelukken op het werk (20 procent) en als gevolg van beroepsziekten (80 procent). Grootste boosdoeners zijn de chemie, de industrie en de mijnbouw. Het drama in Soma is dus geen op zichzelf staand incident. En dat geldt ook voor de ramp in een textielfabriek in Bangladesh waarbij zeker 1100 doden vielen. Geld is globaal, veiligheid niet, dat is de harde werkelijk-

heid. De veiligheid van de werkplek hangt af van de plek op de wereld waar je werkt, vertelt in Heerlen Bryan Kohler van de Industrial Global Union, met 50 miljoen leden in 140 landen de grootste vakbond ter wereld. Niet dat in eigen land wel alles op orde is. Elk jaar vallen er in Nederland door ongelukken 2000 doden en worden 30.000 mensen het slachtoffer van een beroepsziekte, meldt FNV-bestuurder Wim van Veelen. Om die reden krijgt ook eurocommissaris Frans Timmermans van hem een veeg uit de pan. Hij was uitgenodigd, maar de grote afwezige in Heerlen. De man van minder regelgeving wil de verplichte risico-inventarisatie van gevaren op de werkplek afschaffen. Dat is de klok terugzetten, sneert Van Veelen. Kitzen en Dekkers sputteren tegen. Timmermans had zich keurig afgemeld en de heren succes gewenst. De zaak ligt ook genuanceerder. De eurocommissaris wil de arboregels in Europa gelijktrekken. Voor Nederland is dat een verslechtering. Dat is niet goed, zegt het duo voor alle duidelijkheid. Kitzen en Dekkers zijn net terug uit Soma. Daar hebben ze met eigen ogen de gruwelen gezien die onveilige mijnen aanrichten. Ze hebben aan het graf gestaan van een vader en zoon die samen gestikt zijn, een kamer bezocht vol knuffels waar getraumatiseerde kinderen van verongelukte koempels behandeld worden. Ze maakten die reis in het kader van het programma Train de trainer, dat gefinancierd wordt uit een internationale solidariteitspot van de FNV. Aan de basis van dat programma ligt een lesboek dat Kitzen en Dekkers geschreven hebben over veilig werken. De lessen uit dat boek brengen ze over aan trainers ter plekke, die deze kennis op hun beurt weer doorgeven. Dat gebeurt inmiddels in Wit-Rusland, Colombia en Turkije. Partners zijn onafhankelijke vakbonden. Twee vertegenwoordigers van zo’n Turkse

LZ De mijnen in Limburg zijn gelukkig al lang dicht, maar op veel plekken in de wereld worden nog elke dag onder vaak miserabele omstandigheden kolen gewonnen. Over bloedkolen in het Jaar van de Mijnen.

Peter Kamps is commentator van deze krant en schrijft op deze plek wekelijks over economie, politiek en ondernemerschap in Limburg

vakbond bezochten de conferentie in Heerlen. Hun identiteit wordt geheim gehouden om te voorkomen dat ze thuis problemen krijgen. Want de drie bovengenoemde landen hebben één ding gemeen: onveilig werken is er regel, onafhankelijke vakbonden worden er tegengewerkt. Neem Colombia. De kolenwinning vindt er plaats onder miserabele omstandigheden, hebben beiden ter plekke kunnen constateren. Ze spreken niet voor niets over bloedkolen. Die worden nota bene ook in Nederland in centrales verstookt. Om die reden was ook minister Ploumen uitgenodigd om in Heerlen met Colombiaanse koempels in gesprek te gaan. Op die manier wilde de FNV de totstandkoming van een convenant kracht bijzetten, dat een einde aan die praktijken moet maken. Maar de minister zei af, omdat ze het te druk had en Heerlen te ver was, als we het duo mogen geloven. Toch zijn ze niet van plan bij de pakken neer te zitten. Ze hebben geleerd met kleine stappen genoegen te nemen in de strijd tegen onveiligheid. Wel voelen ze zich actueel in de rug aangevallen. Ook in eigen land verslapt de aandacht voor veiligheid. De arbeidsinspectie wordt uitgekleed, op de brandweer bezuinigd. De regelgeving is mogelijk doorgeschoten, maar de preventie zeker niet. Dat leren affaires rondom de chroom6-verf, maar ook de 25.000 Nederlanders die jaarlijks naar de eerste hulp moeten vanwege een val van de trap. Of de apparatuur waarmee we auto’s volproppen, zodat bestuurders niet meer op de weg letten. Nee, geef het duo dan maar een vervoerder als UPS. Die heeft alles uit de auto’s gesloopt wat kan afleiden. Chauffeurs mogen alleen maar communiceren als ze stilstaan. Dat is pas veiligheidsbewust werken. Meer columns op www.limburger.nl Reageren? p.kamps@mgl.nl

Initiatieven en media-uitingen juni 2015

Internationaal FNV congres, in het teken van de Europese mijnindustrie in Parkstad Limburg Theaters

Expositie fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Frans Welters en gedichten Wiel Kusters in het Limburgs Museum Venlo, foto Fabian de Kloe

Mijnwerkers vertellen op diverse scholen in en rond Vaals. 88

Initiatieven en media-uitingen 2015

Initiatieven en media-uitingen juni 2015

Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 25 juni 2015

Schacht Schacht inNulland Nulland in opgeknapt opgeknapt

uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 25 juni 2015

LEZERSVOORDEEL

MIJNEN Brede trappen leiden naar monument *

Dagtocht Blegny-Mijn

WEEKENDTRIP

DAGTOCHT

foto: Joseph Dawans

2015: Het jaar van de mijnen In samenwerking met Blegny-Mijn en Jacobs Reizen organiseert uw krant op donderdag 9 juli een zeer complete dagtocht naar Blegny-Mijn. Ontdek te midden van de groene euregio, de authentieke steenkoolmijn Blegny-Mijn, een pareltje uit het Waalse industriële erfgoed. Een compleet dagje uit in het jaar van de mijnen. Sinds 1 juli 2012 maakt Blegny-Mijn, een voormalige steenkolenmijn, deel uit van de indrukwekkende lijst van het werelderfgoed van Unesco. Het is nu 34 jaar geleden dat de laatste steenkool uit de mijn van Blegny, gelegen tussen Maastricht en Luik, naar boven werd gehaald. Nu vervoeren de schachtliften alleen nog toeristen, want velen willen wel eens kennismaken met dit brokje historie die van grote invloed is geweest in de euregio. Met een Nederlandstalige gids/oud-mijnwerker daalt u af tot in de ondergrondse galerijen (-30 en -60 meter) en krijgt u alles te zien over de toenmalige werkomstandigheden Aansluitend bezoekt u de oorspronkelijke kolenwasserij. De excursie duurt inclusief voorlichtingsfilm plm. twee uur. Daarnaast kunt u ook nog een bezoek

brengen aan het mijnmuseum ‘Schacht Marie’ en/of op ontdekking gaan naar de steenberg waar zich een unieke flora en fauna heeft ontwikkeld (met audiogids). Programma 11.00 uur Aankomst in Blegny, ontvangst met koffie 11.30 uur Film en bezoek mijn met Nederlandstalige gids 13.30 uur Lunch 14.00 uur Vrije tijd museum 15.30 uur Vertrek met presentje Ter gelegenheid van het ‘Jaar van de Mijn’ biedt Blegny-mijn de lezers van Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad dit compleet dagje uit aan.

REISINFO Datum: donderdag 9 juli 2015. Prijs: Z 47,50. Opstapplaatsen: Urmond 09.30 uur en Maastricht 10.00 uur. Inclusief: busvervoer, entree, ontvangst met koffi e, fi lm, bezoek mijn met NL-talige gids, lunch, vrij museumbezoek, presentje bij vertrek. Reserveren: Jacobs Reizen Beek, tel. 046-4379600 op ma t/m vr 09.00-18.00 u. en za 09.30-16.00 u.

Inclusief entree NL-talige gids Lunch

Dag 1: Vanuit uw Limburgse opstapplaats per luxe touringcar in plm. 3½ uur naar Metz. Hier bezoekt u het gloednieuwe en zeer revolutionaire Centre Pompidou. Het gebouw is nagenoeg transparant en het dak is geïnspireerd door een Chinese bamboehoed. Laat u verrassen door het zeer uiteenlopende aanbod. In het museum is gelegenheid om iets te gebruiken. Aansluitend gaat u naar hartje Metz waar u enige vrije tijd geniet. In de namiddag een stadsrondrit met NL-

sprekende gids. Vervolgens naar Nancy waar u logeert in het centraal gelegen hotel Park Inn by Radisson. Diner in het hotel. Dag 2: Na het ontbijtbuffet maakt u een stadsrondrit rond en in het elegante Nancy. Aansluitend is er vrije tijd. Bezoek het prachtige Musée des Beaux Arts (gratis). Hier is een bijzondere expositie (geleend uit de collectie van het Musée d’Orsay) van meer dan 40 zelfportretten van o.a. Van Gogh, Gauguin, Cézanne, Monet en vele anderen. Terugreis is om 17.30 uur.

REISINFO Datum: za 1 + zo 2 augustus 2015. Prijs: Z 169,- p.p.; toeslag 1-pk Z 30,-. Inclusief: vervoer per luxe touringcar, entree Centre Pompidou in Metz, rondleiding met gids in Metz, diner, overnachting en ontbijt in hotel Park Inn in Nancy, rondleiding met gids in Nancy, entree Musée des Beaux Arts. Opstapplaatsen: Heerlen, Maastricht, Urmond, Roermond, Venlo tussen 6.30 en 7.30 uur. Vertrek uit Nancy om 17.30 uur. Reserveren: Jacobs Reizen Beek telefoon 046-4379600 op werkdagen tussen 9.00-18.00 uur en op zaterdag van 9.30-16.00 uur.

BEL & WIN

Win 2 tickets voor Shakespeares meesterwerk ’Othello’ Van donderdag 25 juni t/m zaterdag 11 juli brengt het volledige ensemble van de Toneelgroep Maastricht een muzikale bewerking van de klassieker Othello in Openluchttheater Valkenburg. Alle voorstellingen beginnen om 20.30 uur. De première is op vrijdag 26 juni en na 11 juli maakt de voorstelling een tournee langs diverse festivals en theaters in België en Nederland. Othello is niet van Venetië, maar hij is perfect aangepast. Het gaat hem in de chique stad zelfs voor de wind. Althans zo lijkt het. Als generaal wordt hij gerespecteerd, en in de liefde wint hij de mooie senatorsdochter Desdemona voor zich. Hij is perfect geassimileerd in zijn nieuwe land. De adder onder het gras is Jago, Othello’s

vriend en ondergeschikte. Jago voelt zich op meerdere fronten door Othello verraden en zint op wraak. Door Shakespeares tekst te combineren met o.a. muziek uit Verdi’s opera gaat Toneelgroep Maastricht op zoek naar de onderbuik van het stuk. Onder de fenomenale taal en poëzie van Shakespeare broeit een grote angst voor het onbekende, een angst die liefde doet omslaan in haat. Jibbe Willems bewerkte Shakespeares tekst en muzikaal leider Bendix Dethleffsen de muziek.

KERKRADE – Schacht Nulland, het KERKRADE – Schacht Nulland,

www.limburger.nl/mijnen www.limburger.nl/mijnen

het

laatste restant van de Domaniale laatste restantwordt van de Domaniale Mijn in Kerkrade, grondig Mijn in Kerkrade, wordt grondig opgeknapt. Ook de omgeving van het industriële opgeknapt. Ookmonument de omgeving wordt de komende maanden van het industriële monument flink onder handen genomen.

JAAR VAN JAAR

VAN

DE MIJNEN

wordt de komende maanden

flink ondervan handen genomen. Oud-koempels de Domaniale Mijn hebben de schacht ingericht De omgeving van het terrein als museum. Aan de buitenzijde Oud-koempels van de Domaniale moet echter nog het nodige gebeu- wordt opgeschoond, zodat de mijndeJoschacht Mijn schacht van Nulland straks beter in ren, zegthebben wethouder Bok: „Hetingericht Het trapveldje maakt dak opgeknapt worden, het het zicht ligt. De omgeving van het terrein als moet museum. Aan de buitenzijde plaats voor wordt een weiland met vrucht- zodat de mijnstucwerk is toe aan en het gebeumoet echter nogherstel het nodige opgeschoond, hele complex kan wel een likje verf bomen. Dat is volgens wethouder ren, zegt wethouder Jo Bok: Tim „Het Weijerschacht ook goedvan voorNulland de das- straks beter in gebruiken.” zichtleven. ligt. Het trapveldje maakt dak opgeknapt hetgebied die in dat Ookmoet de bestrating rond de worden, vroe- senhet achterzijde vanweiland de gere mijnschacht wordt het ka- en Aan voor een met vruchtstucwerk is toe aanin herstel het deplaats schacht een nieuwe, der vancomplex het Jaar van de Mijnen ver-likje hele kan wel een verf komt Dat is brede volgens wethouder bomen. beterd. Daarbij wordt voor een deel trap naar het Maria Gorettiplein. gebruiken.” Weijer ook goed voor de dasTim oud materiaal gebruikt dat is vrijge- Daardoor is het gebouw straks bedie dat in dat gebied senvanaf Ook bestrating rond vroezichtbaar plein, waar leven. komen bij de de herinrichting van hetde ter de kalaatste hand wordt aan Kerkraadse centrum. Het gebied gere mijnschacht wordt in het Aan degelegd achterzijde van de zorgcentrum Klingkomt Nulland. krijgt volgens der van hetBok Jaar‘een vanindustriële de Mijnenhetvereen nieuwe, brede schacht Met de aanpassingen is een invesuitstraling’ door een bestrating met beterd. Daarbij deelvan 1trap naar Maria Gorettiplein. miljoen eurohet gemoeid. betonnen platen. wordt voor eentering

DE MIJNEN

Museumweekend Metz en Nancy Op veler verzoek organiseert uw krant i.s.m. Jacobs Reizen op zaterdag 1 en zondag 2 augustus het succesvolle museumweekend naar het revolutionaire Centre Pompidou in Metz en het elegante Nancy.

doorRené René Willems door Willems

0909-5010213 Bel naar 0909-5010213 (Z 0,60 per gesprek) en u maakt kans op 2 tickets voor Othello in het Openluchttheater Valkenburg op zaterdag 4 juli 2015. U kunt bellen t/m zondag 14 juni. Winnaars krijgen schriftelijk bericht. Meer informatie / ticketing zie: www.openluchttheater-valkenburg.nl en www.toneelgroepmaastricht.nl

oud materiaal gebruikt dat is vrijgekomen bij de herinrichting van het Kerkraadse centrum. Het gebied krijgt volgens Bok ‘een industriële uitstraling’ door een bestrating met betonnen platen.

Daardoor is het gebouw straks beter zichtbaar vanaf dat plein, waar de laatste hand wordt gelegd aan het zorgcentrum Kling Nulland. Met de aanpassingen is een investering van 1 miljoen euro gemoeid.

CONFLICT Voor schrappen verjaringstermijn

Limburg daagt het Rijk om mijnschade door Roel Ophelders HEERLEN/MAASTRICHT – Om een

opening te forceren in de impasse rond de mijnschade, gaat de provincie Limburg het Rijk voor de rechter slepen. Met een proefproces wil Limburg voor elkaar krijgen dat de stelling dat de schade in Limburg is verjaard, juridisch van tafel wordt geveegd. Minister Henk Kamp (VVD, Economische Zaken) voert die verjaringstermijn consequent op als reden waarom het Rijk niet hoeft op te draaien voor schade aan gebouwen in Zuid-Limburg. De provincie en de betrokken gemeenten vinden dat het Rijk wél moet betalen, en wijzen erop dat er gevallen zijn waarin de schade zich pas na 2003 heeft geuit. Een of meerdere van die concrete gevallen worden aangegrepen om te procederen, op kosten van de provincie. Volgens gedeputeerde Daan Prevoo (SP) is het Rijk „moreel verantwoordelijk” voor de schade. „En

daar hoort uiteindelijk ook bij dat je de schade vergoedt. Het kan niet zo zijn dat Limburg met de problemen achterblijft, terwijl heel Nederland jarenlang van de Limburgse steenkoolwinning heeft geprofiteerd.” De provincie maakte ook bekend dat er een akkoord is met de twaalf ‘mijngemeenten’ over de uitwerking van het eerder beloofde noodfonds voor schrijnende gevallen van mijnschade, bijvoorbeeld als woningen verzakken. Dat fonds van 2 miljoen euro werd vorig jaar aangekondigd na een bezoek van minister Kamp aan de regio. Het Rijk zou hier 1 miljoen euro aan meebetalen, op voorwaarde dat de gemeenten en de provincie de andere helft voor hun rekening zouden nemen. Afgesproken is nu dat de provincie een half miljoen betaalt. Het andere halve miljoen moet worden opgehoest door de gemeenten, maar wordt voorgefinancierd door de provincie. Als het aan het provinciebestuur ligt, hoeven die gemeenten nooit daadwerkelijk de portemonnee te trekken.

Initiatieven en media-uitingen juni 2015

M2015 Ruim 440 basisschoolkinderen bezoeken speciaal mijnproject van Vetkaol in Geleen

Geschiedenisles over poekele en bottere Kinderen op een leuke manier leren over het mijnverleden. Dat is ’t doel van Vetkaol, een samenwerking van Heemkundevereniging Geleen en Theater Karroessel. www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door Hanneke Drohm

en echte koempel - Bert van Hoesel uit Geleen spreekt de kinderen vanaf het grote scherm in Theater Karroessel toe. De mini-documentaire, gemaakt door studenten van Zuyd Hogeschool, geeft groep 7 van basisschool Overhoven uit Sittard een hoop informatie over de mijnen en in het bijzonder de Geleense Maurits. De oren van de jongens en meisjes zijn gespitst. Gelegenheidsmeester Piet Hendricks Zelf in de huid van een koempel kruipen, hét favoriete lesonderdeel van de kinderen. van Heemkundevereniging Geleen heeft net gniffelend gezegd dat de (11). „We wisten niet dat het zo’n klassen uit Geleen, die vorige week de kids weten of die gangen er nog op een schep”, vertelt Van Hoesel. zijn. „Jazeker, maar ze lopen langzwaar en gevaarlijk werk was.” Vier al een kijkje hebben genomen bij Als de leerlingen na afloop geen kinderen mogen zich in mijnwerde expositie ‘Van vetkaol tot dynee- zaam vol water.” „Wauw!” vragen hebben, kan de koempel Bij een les over de mijnen hoort ma’, heel goed hebben opgelet en maar één conclusie trekken: „Slim- kersplunje hijsen én kolen uit een ook het leren van termen als poeke- me mensen hebben ze in Sittard.” nagebouwde mijngang halen. De dat het maar de vraag is of dat ook lukt met ‘die van Zitterd’... Nu doen le (elkaar de rug wassen) en bottere Dan is het tijd voor actie: in groep- loodzware afbouwhamer hoeven ze niet mee ‘ondergronds’ te ne(een boterham eten). Wat dat bede kinderen extra hun best. jes mogen de kinderen spullen uit men. „Het is zo al lastig genoeg”, treft hebben de kinderen van Over- het mijnverleden bekijken die verJaartallen als 1914 - oprichting van vindt Rens. „Die helm zakt steeds hoven geluk. Koempel Bert is ook staatsmijn Maurits - en 1967 - de zameld zijn door de heemkundein levende lijve aanwezig vandaag sluiting - passeren de revue. Als vereniging. Een mijnkarretje, kolen voor mijn ogen.” Koempel Bert Copyright 2015 De Limburger Limburgs moedigt aan: „Alléé, aan het werk. om te vertellen over het/ werk on- Dagblad. Hendricks na © afloop vertelt dat hetDagblad en een kooitje voor de kanarie. Nog één schep. Zweet je al?” Of ervan ookartikel wc’s waren? gangenstelsel een heeftookdergronds. „Reuze interessant”, zeggen Rens Hetoppervlakte auteursrecht, ten aanzien 15 AW, wordt De mensen van Vetkaol genieten. „Nee, jeVrijdag, deed je behoefte op de 2015 sjöp,Dagblad ter grootte vanuitdrukkelijk Amsterdam, voorbehouden. willen Revenich (11) /en MikeDagblad. Vroomen © Copyright De Limburger Limburgs 05 juni 2015

foto Annemiek Mommers

Hier was het om te doen: kinderen iets meegeven over de lokale geschiedenis. De animo voor het kinderproject, waarvoor overigens ook een speciale 3d-game is ontwikkeld, is flink aangetrokken. Na deze week hebben twaalf scholen meegedaan en na verwachting volgt een tweede ronde in het najaar. „We hopen dat dit lesmateriaal wordt opgenomen in de geschiedenislessen in heel Limburg. Ook ná M2015 blijft dit stuk historie boeiend.”

Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Woensdag, 10 juni 2015

M2015

Fietstocht langs mijnverleden door onze verslaggever BORN – In het kader van het Jaar van de Mijnen (M2015) wordt er zondag een fietstocht georganiseerd die langs het historisch erfgoed van het mijnverleden in de Westelijke Mijnstreek voert. Stichting ODS (Ontspanning Door Sport) heeft de primeur om tijdens de sportdag zondag, de zogenaamde ‘Mijn Fiets Route van de Westelijke Mijnstreek’ feestelijk te openen. Het startschot wordt om 10.45 uur gegeven bij Sport- en Recreatiecentrum Het Anker in Born. Inschrijven voor de 40 kilometer lange fietstocht is nog mogelijk. www.ods-sport.nl

DSM-RAMP

‘Stukj ‘Stukje herkenning en erkenning’ Susan Vergooszen (43) uit Echt is een van de nabestaanden van de DSMramp in 1975. Zij verloor haar vader. Nu, veertig jaar later, werkt ze mee aan de voorstelling Zujerleech van het Sittardse theatergezelschap Het Laagland. Een voorstelling over cultuur en geschiedenis. En met humor. door Job Tiems

elf weet de 43-jarige Susan Vergooszen uit Echt niks meer van 7 november 1975. Ze was toen immers pas drie jaar oud, maar die dag ontplofte rond kwart voor tien in de ochtend naftakraker II. Hierbij kwamen dertien medewerkers van DSM en een medewerker van PTT om het leven. Daarnaast raakten 109 mensen gewond. Een van de dodelijke slachtoffers was haar vader Jan, die destijds 35 was. Wat Vergooszen wel nog weet is dat er lange tijd niet over gesproken werd. Niet alleen bij haar thuis, maar in geen enkel huishouden. Pas toen Vergooszen 21 jaar oud was, werd het ongeval voor eerst thuis besproken. „Ik merkte iets aan mijn moeder toen ze de beelden van de Bijlmerramp op televisie zag. Ik realiseerde me dat bij mijn moeder de opgekropte emoties van 1975 naar boven kwamen. Niet gek ook. De hele gezinssituatie veranderde. Mijn zesjarige broer werd vlak na de ramp de enige man in huis. Toen ik mijn moeder zo zag, ben ik op onderzoek uit gegaan. Ik wilde er alles van weten”, zegt Vergooszen. Als kind kreeg Vergooszen vaak vragen waar haar vader was. Als ze dan zei dat hij was omgekomen bij het incident met de naftakraker, wisten mensen direct waar het

“

Mijn oudere broer werd op zijn zesde de enige man in ons gezin. Dat was zwaar voor hem. Susan Vergooszen

Susan Vergooszen en Nicole Pol en hond Kenyi. De twee dames zetten zich in voor de dialectproductie Zuujerleech, die over de DSM-ramp in 1975 gaat. over ging. „Iedereen had de beelden gezien. Foto’s in de krant of op het journaal. Ik wist dus dat er beeldmateriaal moest zijn. Als 21-jarige ging ik naar DSM met de vraag of ik het historische beeldmateriaal kon krijgen.” Ze bleek de eerste te zijn die naar deze beelden vroeg. Ze had meer vragen. „Wie zijn die andere nabestaanden? Hoe is het hen vergaan na de ramp? Hoe gaat het met de gewonde slachtoffers? Daarop besloot ik om de stichting Nabestaanden DSM-ramp 1975 op te richten. „Het was heel emotioneel om al die mensen eens te ontmoeten. Een stukje herkenning. Iedereen is er op een andere manier mee omgegaan. Als er nu een dergelijk ongeluk zou gebeuren, zou iedereen begeleiding krijgen en er zou over worden gesproken. Maar vroeger was dat anders. Pas op dat moment ontmoetten we elkaar en werd de ramp bespreekbaar gemaakt.” Jarenlang heeft de stichting genoegdoening geëist van DSM. Iets dat uiteindelijk tot 2003 duurde. Nabestaanden kregen toen pas een schadevergoeding toegekend en het concern bood excuses aan.

Natuurlijk denkt de 43-jarige Echtse nog dagelijks aan haar vader en de gebeurtenis, maar het heeft jaren geduurd voordat er weer naar

de ramp werd gevraagd. Eigenlijk is Vergooszen ook wel een beetje klaar met het zo vaak praten over het verleden, maar ze is blij dat ze

Een dag na de ramp in 1975 zijn nog steeds rookwolken te zien boven DSM.

in ieder geval een uitzondering maakte voor de voorstelling. De Sittardse schrijver Benny Lindelauf heeft speciaal voor Het Laagland de

foto Ermindo Armino

dialectproductie Zujerleech geschreven. Hij heeft nabestaanden geïnterviewd en hun verhalen gebruikt in het stuk. Volgens Vergooszen

archieffoto Dries Linssen

een prachtig toneelstuk dat voor zowel herkenning als erkenning zorgt. „Als nabestaande zie je direct dat het over de ramp gaat, maar voor andere kijkers, ook voor kinderen, gaat het over de rekbaarheid van kinderen die na het verlies van een dierbare weer hun draai proberen te vinden. En zoals het in die tijd gebruikelijk was, er werd thuis niet over gesproken. Dat zie je ook in het stuk terug. Een emotioneel stuk, met veel humor. Een stuk over herkenbare zaken. Eerste liefdes, vriendschappen en een overval op een kauwgomballenautomaat.” Na het zien van een theatrale lezing, die ook voor nabestaanden was, was Vergooszen om en is ze blijven hangen bij Het Laagland. „Ik heb altijd al interesse in theater gehad, maar ik had nu een goede aanleiding om me als vrijwilliger aan te sluiten”, zegt Vergooszen. Samen met projectleider van Zujerleech Nicole Pol zet ze zich in om de reeks voorstellingen, die op donderdag 27 augustus in première gaat, tot een groot succes te maken. Niet zozeer op het podium, maar vooral achter de schermen. Ook be-

langrijk, maar wel hard werken, zo zeggen Vergooszen en Pol. Tussen alle repetities door moet er nog veel worden geregeld. Hoewel alles volgens het tweetal goed verloopt, kan het gezelschap financieel nog wel een steuntje in de rug gebruiken, omdat het een extra voorstelling is in het kader van het Jaar van de Mijnen. „We zijn daarom ook een soort crowdfundingactie gestart”, zegt Nicole Pol. „Alleen spreken wij over een ‘growfundingactie’. Wanneer mensen doneren, kunnen wij groeien. Daarbij krijgen donateurs ook kaarten voor een van de voorstellingen.” www.hetlaagland.nl

“

Er werd in die tijd nooit over de ramp gesproken. Pas jaren later werd het bespreekbaar. Susan Vergooszen

Initiatieven en media-uitingen juni 2015

CULTUUR Gemeente plaatst natuurstenen beeld van kunstenaar Alfons Stadhouders op Markt

MIJNSTREEK

Gratis concert in Savelbergklooster door onze verslaggever HEERLEN – In de muziek- en dansvoorstelling ‘Fanfare en alles wat verandert’ ontmoeten een oude componist en een jonge hiphopper elkaar. Ze vertellen over het heden en verleden van de Mijnstreek. De voorstellingen vinden zondag om 15 en 17 uur plaats in de tuin van het Savelbergklooster in Heerlen. Toegang gratis. Vooraf reserveren © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. via www.schunck.nl. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Vrijdag, 26 juni 2015

NOODFONDS Vergeefs verzoek minister Kamp

Geen geld Historie Simpelveld in steen gebeiteld DSM voor mijnschade

Alfons Stadhouders (links) geeft uitleg over zijn schepping aan burgemeester Richard de Boer.

Op de Markt in Simpelveld prijkt sinds gisteren een nieuw beeld: de geschiedenis van Simpelveld, uitgehouwen in harde natuursteen door René Willems

en koempel, de heilige Barbara en een Romein. Ziedaar de drie iconen van historisch Simpelveld. Ze omarmen elkaar sinds gisteren op de Markt, met achter hun rug het wapen van de gemeente. © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Beeldhouwer Alfons Stadhouders uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 23 juni 2015

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN noemt zijn werk geen kunst, maar ‘een historisch monument’. Het verbeeldt de pijlers waarop het huidige Simpelveld gefundeerd is: het Romeins verleden van Bocholtz, het geloof en de mijnbouw. Wethouder Hub Hodinius wilde aanvankelijk een beeld van een mijnwerker, vertelt hij: „Simpelveld

M2015 Lezingen en muziek over Staatsmijn Maurits in Volkshuis in Lindenheuvel

‘Klasjenere over het mijnverleden’

foto Johannes Timmermans

heeft zelf geen mijn gehad, maar onze dorpen zijn uiteraard wel nauw verbonden geweest met de mijnbouw. Ik schat dat zeker tachtig tot negentig procent van de arbeiders in de mijnen werkte.” Zijn voorstel om het bestaande beeldje in de patio van het raadhuis - bij de uitbreiding van het gebouw helemaal ingepakt - te verplaatsen naar de Markt, heeft het niet gehaald. „Het beeldje is zo fragiel dat het in elkaar valt als we het oppakken”, aldus Hodinius. De gemeente heeft dus maar plan B uit de kast getrokken: een nieuw koempelbeeld op de Markt. Mijnwerkerszoon Hodinius heeft Stadhouders gevraagd om dat beeld te maken. Die, bleek gisteren bij de onthulling van kilo zware © Copyright 2015het Dagblad1800 De Limburger / Limburgs Dagblad.

Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 04 juni 2015

beeld, zelf als elektromonteur ‘op de koel’ heeft gewerkt. Op voorstel van Luc Wolters, de voorzitter van heemkundevereniging De Bongerd, zijn aan die mijnwerker later een Romein, Sint-Barbara en het wapen van de gemeente toegevoegd. Daarmee is het ‘een beeld van de hele gemeenschap’ geworden, constateert burgemeester Richard de Boer. Stadhouders heeft de korte tekst op de achterzijde van de vierkante zuil weergegeven in verzonken letters. „Je ziet geen letters, maar alleen de plek waar ze gezeten hebben”, legt hij uit. Daarmee verwijst hij naar de verdwenen mijnbouw in Zuid-Limburg: „Ook die is weg, maar hij heeft hier wel een onuitwisbare indruk *achtergelaten.”

door Marcel de Veen HEERLEN – DSM betaalt niet mee aan het noodfonds van twee miljoen euro voor schrijnende gevallen van nieuwe mijnschade in Zuid-Limburg. Het concern legt daarmee het morele verzoek naast zich neer van minister Henk Kamp (VVD, Economische Zaken) om mee te financieren.

Kamp had onlangs een gesprek met de rechtsopvolgers van de vroegere steenkoolmijnen (DSM, Oranje-Nassau Groep en Umicore) over een bijdrage aan het noodfonds. Daaruit kunnen aanpassingen aan woningen of sloop van zwaar beschadigde huizen worden betaald. De provincie Limburg en de twaalf vroegere mijnbouwgemeenten hebben hiervoor al samen één miljoen toegezegd. Het andere miljoen moet komen van het Rijk en DSM, plus de andere twee voorgangers van de mijnen. Die willen daar echter niet aan, gaven ze Kamp te kennen. Het Rijk zal daarom het volledige bedrag ophoesten.

DSM-woordvoerster Nelleke Barning zegt dat DSM, Oranje-Nassau Groep en Umicore wettelijk niet aansprakelijk kunnen worden gesteld voor schade die nu nog optreedt als gevolg van de mijnindustrie. „Het mijnverleden ligt ver achter ons. We hebben kort na de mijnsluiting de gevolgen van winning naar behoren geregeld. Daar zijn we heel goed mee omgegaan.” Het ministerie van Economische Zaken laat in een reactie weten dat Kamp tijdens het gesprek nog een beroep heeft gedaan op de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de rechtsopvolgers van de mijnbedrijven. Gedeputeerde Daan Prevoo (SP, Milieu) heeft grote moeite met de gang van zaken. „Je hebt als bedrijf jaren de lusten gehad en voor de lasten loop je nu weg. DSM heeft als voormalig staatsbedrijf de morele verplichting om mee te financieren. De kille, juridische benadering van DSM mag formeel wellicht kloppen, maar je kunt niet op deze manier je verantwoordelijkheid uit de weg gaan.”

TEKENINGEN Geen bijdrage van Jaar van de Mijnen, toch een expositie

In het Volkshuis in de mijnwerkersbuurt Lindenheuvel vindt op 7 november een lezing met muziek plaats over Staatsmijn Maurits en het Geleense mijnverleden. www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door Job Tiems

arenlang was de Geleense wijk Lindenheuvel een echte mijnwerkersbuurt. Sterker nog, de wijk is groot geworden door de mijnwerkers die hier kwamen wonen. Buiten de typische mijnwerkerswoningen, de zogenaamde Oostenrijkse woningen waar vroeger de beambten woonden, en het beeld van Koempelsjeng aan de Geraniumstraat zijn er niet meer veel zichtbare herinneringen aan het rijke mijnverleden. Daarom vonden Peter Henssen en Hub Geelen van Stichting Lindenheuvelse Culturele Feesten (in de volksmond bekend als Tiliade) dat er in het kader van het Jaar van de Mijnen (M2015) iets speciaals georganiseerd moest worden. „In principe is het voor iedereen toegankelijk, maar in het bijzonder voor de mensen die de tijd van de Maurits bewust hebben meegemaakt”, zegt Henssen. „Het Genker Mijnwerkerskoor, dat volledig in klederdracht komt, en de Geleense troubadour Jan Ridderbeekx zorgen voor muziek. Verder zal Hub Kitzen van de Heemkundevereniging in Geleen een lezing geven. Het grootste gedeelte zal over Staatsmijn Maurits gaan, maar natuurlijk ook over de wijk Lindenheuvel. De mijnen hebben deze streek gevormd. Het rijke verenigingsleven én de multiculturele samenleving bijvoorbeeld.” Volgens de organisatie van Mijnwerkerswijk Lèntjheuvel, zoals het evenement heet, wordt het echter geen middag waar bezoekers alleen maar stil moeten zijn en luisteren. „Het wordt geen geschiedenisles”, zegt Hub Geelen. „We willen vooral dat mensen de conversatie met el-

Theo Lenartz bij enkele van zijn tekeningen uit 1976 van de Oranje Nassaumijn I.

foto Johannes Timmermans

Strip van sloop mijn Het beeld van Koempelsjeng in de Geleense wijk Lindenheuvel. kaar aangaan. Oude herinneringen ophalen onder het genot van koffie en vlaai. De lezingen van Hub Kitzen en de aan de mijnen gerelateerde muziek vormen enkel de rode draad. Het is vooral de bedoeling dat de mensen gewoon klasjenere over het mijnverleden.” Om wat meer ruchtbaarheid te geven aan Mijnwerkerswijk Lèntjheuvel wordt de etalage van de oude

drogisterij aan de Bloemenmarkt volledig gevuld met attributen uit de tijd dat er nog kolen werden gewonnen in Geleen. „Kleding, werktuig en dergelijke. Maar ook bijvoorbeeld een schilderij van de loonhal en de maquette van de Domijnen”, zegt Henssen. Hij hoopt dat ook de jeugd naar de middag komt. „Het zou natuurlijk helemaal fantastisch zijn als jong

archieffoto Annemiek Mommers

en oud die middag met elkaar in gesprek gaan over vroeger. Zodat ze weten hoe en vooral waardoor Lèntjheuvel uiteindelijk groot is geworden.” Mijnwerkerswijk Lèntjheuvel vindt op 7 november van 14.00 uur tot 17.00 uur plaats in het Volkshuis in Geleen. Aanmelden kan bij Hub Geelen via 046-4745121 of hubgeelen@hetnet.nl

Vanaf augustus 1976 tekende kunstenaar Theo Lenartz bijna drie maanden lang de sloop van de Oranje Nassaumijn in Heerlen. De steenkolenmijn in de achtertuin van zijn kinderjaren. door Wiel Beijer

an maar zonder bijdrage, dacht Theo Lenartz, toen hij door de organisatie van het Jaar van de Mijnen werd afgewezen als pro-

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN ject. En dus hangen ongeveer honderd snel gemaakte tekeningen en aquarellen uit de zomer van 1976 in het Blauwe Huis in Heerlen. Pure documentairekunst. Een strip van de sloop van de ON I en met name de val van Lange Jan en Lange Lies.

Met stift getekende notities. Soms voorzien van een liefdesverklaring. „Op het mijnterrein moest ik vaak heel snel werken en vervolgens maken dat ik wegkwam omdat de herdershonden van de bewaking in aantocht waren”, vertelt de 77-jarige kunstenaar, die opgroeide naast de mijn. „Het was een treurige tijd.” Lenartz vindt dat deze serie tekeningen een plek verdient in het Nederlands Mijnmuseum Heerlen. Theo Lenartz: Destruction 1976. Tot en met 27 juni Blauwe Huis, Nobelstraat, Heerlen, vr en za 14-17 uur. Opening zondag om 15.00 uur met een inleiding door Hans op de Coul en met livemuziek van Bolton en Jenninga.

juli 2015 woensdag 1 juli 2015 t/m zondag 21 februari 2016

Mijn pop-up-tentoonstelling

Tentoonstelling

Rijckheyt/ Thermenmuseum

Heerlen

vrijdag 3 juli 2015 t/m maandag 13 juli 2015

MIJNcollectie On Tour tijdens Amsterdam Fashion Week

Reizende expositie

Tolhuistuin, Framer Framed

Amsterdam

vrijdag 3 juli 2015

Koorzang met composities door Orgelkring Voerendaal

Concert

Laurentiuskerk

Voerendaal

zaterdag 4 juli 2015 t/m vrijdag 31 juli 2015

De zoektocht naar de geest van het rondwarende verleden

Expositie

POST

Kerkrade

zaterdag 4 juli 2015

Onze mijnwerkers: enorme afstanden ondergronds

zondag 5 juli 2015

IVN-Dagwandeling omgeving Sweikhuizen

Wandeling

zondag 5 juli 2015

Koeltorenfestival Hoensbroek

Buurtproject

Voormalige Emmaterrein

zondag 5 juli 2015

L1 Radiodocumentaire: Heilige huisjes van zwart goud

Radio

L1 radio

zondag 5 juli 2015

ABW-koempelrevue

Muziek, Theater

Zorgcentrum Ter Eyck

Heerlen

zaterdag 11 juli 2015

MIJN-wandeling

Wandeling

VVV Limburg

Heerlen

zaterdag 11 juli 2015

Onze mijnwerkers: geit neet besteit neet

vrijdag 17 juli 2015

Onthulling beeld met mijnen-expo bij bedevaartsoord Heilige Pater Karel

Expositie, Bezinning

Pater Karel Kapel

zaterdag 18 juli 2014

Onze mijnwerkers: het gevaar in de mijnen

zondag 19 juli 2015

Koempelmis Wilhelmina

Herdenking

Mijnwerkerskerk Sint Antonius van Padua

Onze mijnwerkers: verhalen over silicose

zaterdag 25 juli 2015

Schinnen Heerlen

Munstergeleen

Heerlen

Koeltorenproject, Hoensbroek juli 2015

EMMA Gekleurde koeltorens staan klaar om naar plek van bestemming te worden gebracht

Foto's: Fabian de Kloe

Mannen van Baanbrekend Werk leggen de laatste hand aan het Koeltorenproject in Hoensbroek.

foto Bas Quaedvlieg

Een omarming van het verleden Op een terrein aan de Pretoriastraat in Hoensbroek staan koeltorens klaar om geplaatst te worden. Bijzondere kunstwerken die herinneren aan ons verleden. door Stefan Gillissen

e waren onderdeel van het straatbeeld. Praktisch iedereen kent de dominante koeltorens die ooit het beeld in de mijnstreek bepaalden. Maar de bijzondere torens die werden ontwikkeld door DSMdirecteur Frederik van Iterson, bleken niet te zijn gebouwd voor de eeuwigheid. Soms ging de sloophamer er doorheen. De brokstukken werden onder meer gebruikt als vulling voor onze snelwegen. De torens zitten in onze genen, zeker in de Oost- en Westelijke Mijnstreek. Dat uit zich eind jaren

negentig op een opmerkelijke manier. Een grote rel ontstaat in Geleen als twee ‘Van Itersontorens’ moeten verdwijnen. Met alle middelen wordt getracht dat tegen te houden. Als dat niet lukt, wordt zelfs een plan gesmeed om een van de torens te verplaatsen naar Brunssum. Daar moesten de typische torens in de jaren tachtig al wijken, terwijl ze nota bene een monumentale status hadden. Een ‘nieuwe’ toren naar Brunssum halen bleek echter onmogelijk. Met enige jaloezie zal gekeken worden naar buurgemeente Hoensbroek. Daar zijn binnenkort maar liefst zeven typische torens te zien. Al zal het feit dat het gaat om houten replica’s, op schaal nagebouwd, de pijn verzachten. De torens zijn geboren op de tekentafels van het Maastrichtse Maurer United Architects. Er is voor gekozen omdat ze symbolisch zijn voor moderne technieken die de mijnen groot maakten, technieken die overigens wereldwijd nog altijd zichtbaar zijn. Vanzelfsprekend is het

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN koeltorenproject onderdeel van het Jaar van de Mijnen. De mannen van Baanbrekend Werk - (langdurig) werklozen doen daar werkervaring op - hebben hun handen vol gehad aan het project. De torens zijn opgebouwd uit 252 steigerplanken van bijna 5 meter lengte die op een stalen frame bevestigd werden. Het hout moest een kleur krijgen, symbool voor alle nationaliteiten die in de mijnen werkten. Bijna een kilometer aan planken is met de kwast geverfd en daarna moest het geheel worden vastgeschroefd

met meer dan duizend bouten. „Leuk werk”, zegt Roland (27). „Normaal gesproken spuit ik auto’s. Deze opdracht is feitelijk een beloning. Als je goed je best doet, krijg je ook dit soort klussen. Het is niet mijn eerste keer, eerder heb ik meegeholpen aan een kunstwerk voor de Passart.” De houten koeltorens worden parallel aan de Akerstraat-Noord en de Emmaweg geplaatst, ter hoogte van de rotonde. Waarschijnlijk zijn de 1500 kilo wegende kunstwerken daar vanaf morgen te zien. De locatie is een bewuste keuze. Het is de plek waar de Staatsmijn Emma zich bevond, de plek waar voor het eerst een ‘Itersontoren’ werd gebouwd. Dat gebeurde alweer bijna een eeuw geleden. In die honderd jaar is Parkstad economisch van het ene uiterste in het andere geslingerd. Van grote hoogte, naar diepe dalen en inmiddels goed op weg naar boven. Ook daar staan de houten torens symbool voor: nieuw elan, nieuw leven met een omarming van het verleden.

Koeltorenproject, Hoensbroek juli 2015

SYMBOOL Eerste bouwwerk moet komende maand op het terrein van de vroegere staatsmijn Emma staan

bouwpakket Houten koeltoren als bouwpakke De eerste van een serie van tien houten koeltorens moet komende maand aan de rand van Hoensbroek staan. Het ontwerp is gisteren gepresenteerd. www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door Geertjan Claessens

e hebben heel veel moeite gedaan om het simpel te laten lijken.” Alles draait om de eenvoud in het ontwerp van een koeltoren, dat architect Marc Maurer heeft gemaakt. Simpele steigerlatten van 5 meter lang worden schuin in de rondte geplaatst, waardoor ze in een soort waaiervorm staan. Dat is dezelfde vorm die de monumentale Van Iterson koeltoren ooit had. Die koeltoren was ooit het symbool van de moderne techniek, die de mijnen groot maakte. Dat symbool komt in het Jaar van de Mijnen weer terug. Er moeten tien torens verrijzen in Hoensbroek. De eerste moet volgende maand al op het terrein van de vroegere staatsmijn Emma staan, nu Brunssums grondgebied. Daar wil festival Cultura Nova ook een voorstelling rond het bouwwerk maken. De houten latten worden bijeengehouden met twee stalen ringen en

Architect Marc Maurer presenteert het ontwerp voor de koeltoren bij het pungelontbijt in Hoensbroek. moeten relatief gemakkelijk in en uit elkaar te halen zijn. Het geheel weeg ongeveer 1500 kilo. „Het is eigenlijk een soort bouwpakket”, lacht Maurer. Hoensbroek 3.0, de organisatie achter het koeltorenproject overweegt ook bouwpakketjes te laten maken waarmee kinderen (en speelse volwassenen) de koeltoren op schaal na kunnen maken. Ook de echte bouwwerken worden speels. De planken krijgen de kleuren van de vlaggen van landen

waar mijnwerkers vandaan kwamen, als symbool voor de multiculturele samenleving die de Mijnstreek is geworden. De torens zijn van de gemeenschap en moeten dan ook opduiken in verschillende wijken, zo is het idee. Rond elke toren kan een zitbank worden geplaatst, waardoor ze ook kunnen dienen als ontmoetingsplek. Henk Vos van Hoensbroek 3.0 is enthousiast over het ontwerp en ziet kansen. Het geld voor de plaatsing van de tien torens, ongeveer veer-

tig mille, is geregeld. Maar het is nog onzeker of er ook een 12 meter hoge ‘uitkijk-koeltoren’ komt, zoals de bedoeling was. Vos hoopt op een bijdrage van de Internationale Bau Ausstellung (IBA). De kosten van die grote toren lopen waarschijnlijk in de tonnen. Het ontwerp is gisteren gepresenteerd in de feesttent bij de braderie op de Markt in Hoensbroek. Ruim vijftig mensen kwamen daar een pungelontbijt nuttigen. Ze kregen ieder een buidel met een ‘koelboter-

foto Luc Lodder

ham’, een appel en een pakje sap. Na het pungelontbijt is er dit weekend Pungelpop op de Markt in Hoensbroek. Vanavond spelen dj’s en bands van 19.00 tot 23.00 uur muziek uit landen waar mijnwerkers vandaan kwamen. Zaterdag treden van 17.00 tot 23.00 uur vier bands met nakomelingen van mijnwerkers unplugged op: Chivy and the Koempels, Junkestra, South Attic en We Zien Wel. Zondag is van 10.00 tot 14.00 uur een actie voor Serious Request, met buuttereedners Gilbert Petit, Hub Stassen en Fer Kousen.

Euregionale Mijnerfgoedkaart juli 2015

ABW Koempelrevu Zorgcentrum Ter Eyck, Heerlen juli 2015

Foto's: Jos Sporck

KOEMPELREVUE Voorstelling in zorgcentrum in mijnwerkersbuurt Heerlerheide

Twee uur tranentrekken in Ter Eyck

Ruim twee uur lang zijn de bewoners van zorgcentrum Ter Eyck weer even twintig. De Koempelrevue neemt ze mee in tijden van kameraadschap en kolen. En naar de danszaal van het café waar stiekem gekust werd. www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door Bas Dingemanse

! Koempelrevue opgevoerd in Heerlerheide, vanwege het rijke mijnverleden van de buurt.

foto Luc Lodder

100

Diverse projecten juli 2015

Presentatie het jubileumbier Zwart Goud in Heerlen, MIJN-juweel in Schipperskerk, foto's: Luc Lodder, Eric van Muijen

Roda Jc Huldiging in Kerkrade, Buitenspiegels diverse locaties, Abri BrightLands Sittard-Geleen, foto's: Luc Lodder

Presentatie beeld Pater Karel in het Karelkapel in Munstergeleen, foto's: Luc Lodder 101

Initiatieven en media-uitingen juli 2015

102

Initiatieven en media-uitingen juli 2015

103

Initiatieven en media-uitingen juli 2015

104

Initiatieven en media-uitingen juli 2015

105

juli 2015

BEELDENDE KUNST Museum Het Land van Valkenburg toont hoe schilders mijn en landschap verbeelden

M2015

Wedstrijd: maak een juweel rond mijnverleden door onze verslaggeefster SITTARD-GELEEN – Stichting MEG

daagt creatievelingen uit om een sieraad te ontwerpen dat doet denken - in de breedste zin van het woord - aan het mijnverleden. Het juweel moet van een onedel materiaal worden gemaakt en mag geen of nauwelijks - waarde hebben. MEG, een stichting die zich inzet voor kunst en cultuur in de Westelijke Mijnstreek, haakt met de wedstrijd ‘MIJN-juweel’ aan bij het Jaar van de Mijnen. De twintig mooiste juwelen worden van 10 t/m 16 oktober tentoongesteld in galerie Marie in Schipperskerk. Op 17 oktober is er een modeshow met die sieraden en dan is ook de prijsuitreiking. Kijk voor meer informatie en aanmelding op www.stichtingmeg.nl

Van linksboven, met de klok mee: Herman Heijenbrock - Mijn Julia, Jan Laeven - Koeltorens en Eugene Quanjel - Maurits. Onder: Toon Koster - Maurits. foto’s Continium, DSM en Limburgs Museum

Van lieflijk naar donker en dan terug De mijnen domineerden jarenlang het Zuid-Limburgse landschap. Hoe schilders mijn en landschap verbeeldden, is te zien op de expositie ‘Out of the dark. Landschappen van de Mijnstreek’ in Valkenburg. door Adri Gorissen

e trekken meteen de aandacht in de grote zaal van Museum Het Land van Valkenburg, de schilderijen uit begin jaren vijftig die Toon Koster van de Staatsmijn Maurits en Harry Koolen van Staatsmijn Emma maakten. Op het doek van Koster zie je slechts dampende mijngebouwen weergegeven in intens donkere bruin- en grijstinten, op dat van Koolen ontwaar je op de voorgrond don-

wikkeling in de manier waarop kunstenaars de mijn in het Limburgse landschap zagen goed kunt zien”, vertelt hij. „In de beginjaren, met name in de jaren twintig, is de weergave nog vooral positief. Je ziet een lieflijk landschap met daarin wat mijngebouwen. De mijnbouw is nog kleinschalig en wordt bezien vanuit de gedachte dat de machine de mens zal helpen. Meteen na de oorlog verandert dat totaal. Dan overheerst de grimmigheid, wordt het industriële karakter van de mijnen belicht en de totale overheersing van de mijnen over het landschap benadrukt. Evengoed is de weergave niet ronduit negatief.” In de jaren zestig wijzigt volgens Kooikere heuvels met af en toe een vuilgroene man de zienswijze van de kunstenaars weer. wei en aan de horizon een dorp dat overheerst wordt door duistere, dreigende mijnge- „De mijnen worden weer geaccepteerd en getoond als onderdeel van het landschap. Vaak bouwen. worden heuvels, dorpen en mijnen samen Die donkere en dramatische weergave van op een vriendelijke manier op het doek gede mijnen is typisch voor de jaren vijftig, zet. De mijnen zijn dan een onlosmakelijk stelt Rob Kooiman van Museum Het Land van Valkenburg. „We hebben de schilderijen onderdeel van Limburg geworden.” De doe© Copyright Dagblad De Limburgs kenLimburger uit die /jaren en Dagblad. de jaren erna zijn mede chronologisch opgehangen, zodat je 2015 de ontHet auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 14 juli 2015

HOENSBROEK Omdat de kleine Sint-Janskerk te klein werd, moest de parochie Sint Jan-Evangelist verderop uitbreiden

Een grote kerk voor de mijnwerkers

onder invloed van nieuwe kunststromingen kleurrijker en expressiever. Neem het doek Koeltorens van Jan Laeven uit 1966. Het is een abstract werk waarop de kunstenaar met blauwe, witte, gele, bruine en grijze vlekken een door koeltorens gedomineerd mijnlandschap heeft neergezet. Heel wat anders dan de aandachttrekkers van Koolen en Koster. Tussen al die mijnlandschappen tekent de in Maastricht wonende Esther de Bont hedendaagse reflecties op het werk van haar oude collega’s. Om inspiratie op te doen, is ze in de mijnstreek op zoek gegaan naar overblijfselen van de mijnindustrie. Ze kon tot haar verbazing bijna niets meer vinden. Daarom is het maar goed dat de schilderijen er nog zijn en over de mijn en het landschap kunnen verhalen. Expositie ‘Out of the dark. Landschappen van de Mijnstreek’. In Museum Het Land van Valkenburg, t/m 30-8. Deel 2 van een drieluik opgezet door het Continium in Heerlen.

EERBETOON Koempels leggen bloemstuk in Brunssum om verongelukte collega’s te herdenken *

Eeuwenlang was het kleine kerkje van Sint Jan de enige kerk in Hoensbroek. Totdat de mijnwerkers kwamen en een grote kerk nodig was. Die werd in 1905 gebouwd. door Wiel Beijer

ijna wordt de kleine Sint Jan begin vorige eeuw met de grond gelijk gemaakt om plaats te maken voor een nieuwe grote Sint Jan. De aanbesteding voor de sloop is al gegund, als het monumentale kerkje eind 1903 op de valreep een beschermde status krijgt. En dus wordt de grote Sint Jan gebouwd op het iets verderop gelegen weiland De Pannenberg. Dat weiland is al voorbestemd om het nieuwe kerkhof van de parochie Sint Jan-Evangelist te worden. Op 30 april 1905 legt deken Lucas de eerste steen voor de nieuwe parcochiekerk. De stokoude kleine Sint Jan staat nog steeds nabij de Markt in Hoensbroek. In 1190 wordt al gesproken van een kapel ter plekke, maar pas 200 jaar later groeit die uit tot parochiekerk. Wanneer rond 1850 het aantal inwoners van Hoensbroek gestaag begint te groeien, wordt de Sint Jan snel te klein. Niet zelden staan de gelovigen tijdens een dienst tot buiten. Bovendien wordt het kerkje als te donker en te somber ervaren. Daarom gaan steeds meer parochianen eind negentiende eeuw verderop in Amstenrade naar de mis. Een nieuw godshuis is ook nodig, omdat het dorp Hoensbroek snel groter groeit door de komst van steeds meer overwegend katholieke mijnwerkers. In 1901 worden plannen voor de bouw van een nieuwe Sint Jan op de plaats van de oude Sint Jan steeds concreter. Het is de bedoeling dat de oude kerk wordt gesloopt en dat alleen de toren blijft staan. Architect Caspar Franssen uit Roermond maakt al in 1894 een ontwerp. In 1901 wordt in een boomgaard nabij de Dorpstraat alvast een steenoven gemaakt om de benodigde bakstenen te kunnen bakken. De gemeente Hoensbroek zegt 4000 tot 5000 gulden subsidie toe en het kerkbestuur leent 15.000 gulden voor de bouw van de kerk. Er moet ook een noodkerk gebouwd worden, zodat de oude Sint Jan gesloopt kan worden. Maar die sloop gaat zoals gezegd niet door.

De Hoensbroekse markt met de grote (links) en de kleine Sint Jan

! Op palmzondag 1906 is de grote Sint Jan gereed en wordt het allerheiligste naar de nieuwe kerk gebracht.

Interieur van de grote Sint Jan tijdens een drukbezochte mis. De nieuwe kerk wordt nu verderop gebouwd en het werk begint in 1905. De afgesproken bouwprijs is 28.400 gulden. De bouw vordert voorspoedig en op palmzondag

1906 is de grote Sint Jan gereed en wordt het allerheiligste vanuit het oude kerkje naar de nieuwe kerk gebracht. In 1911 opent de staatsmijn Emma en krijgt de parochie een

nieuwe pastoor: Jan Lucas Röselaers. De Emma levert hem meteen 180 nieuwe parochianen op. Röselaers wordt de pastoor van de aankleding van het interieur van de grote Sint Jan, zoals de nieuwe kerk al snel genoemd wordt. Die aankleding is aanvankelijk sober gehouden wegen geldgebrek. Nu komt er een eikenhouten communiebank vervaardigd door atelier Jos Thissen uit Roermond. Er komen glas-in- loodramen op het priesterkoor en nieuwe zitbanken voor middenschip en zijbeuken. Later komt er nog een nieuw eikenhouten hoofdaltaar van meubelmaker Wielders uit Nieuwstadt. Met tabernakelkast kost dit 2743,38 gulden. Jean Thoolen maakt een kruiswegschildering voor de kerk op panelen van 3 bij 1.20 meter. En bij het veertigjarig priesterjubileum van pastoor Röselaers in 1924

wordt kerkelijk zangkoor Sint Cecilia opgericht en schenkt de parochie het Soli Deo Gloria orgel. Tien jaar later krijgt pastoor bij zijn gouden jubileum een preekstoel aangeboden. In 1957 moet het orgel alweer vervangen worden omdat het door toenemende mijnschade onbespeelbaar is geworden. In 1966 is de hele kerk vanwege mijnschade toe aan groot onderhoud. Het zal niet de laatste keer zijn. Zijn de onderhoudskosten in 1966 105.315 gulden, in 1991 kost de renovatie van de grote Sint Jan 1,6 miljoen gulden. Het beeld van Sint Johannes de Evangelist wordt in 1973 aan de westgevel boven de ingang geplaatst. Het beeld komt van de afgebroken meisjesschool Sint Jan aan de kruising NieuwstraatHoofdstraat. Het verwaarloosde oude kerkhof met de gietijzeren kruisen wordt in 2011 grondig opgeknapt. De geschiedenis van de grote Sint JanEvangelist wordt door amateurhistorici Paul Borger en Jo Brassée beschreven in deel tien van Hoensbroekse Historie. Prijs: 7,50 euro. Zie ook www.hoensbroeksehistrie.nl

Twaalf koempels herdachten gisteren in Brunssum dat 87 jaar geleden dertien van hun collega’s in de mijn Hendrik verongelukten.

foto Bas Quaedvlieg

Mijn man, vader, het zal toch niet? Dertien koempels kwamen 87 jaar geleden om het leven bij een ongeluk in de Staatsmijn Hendrik in Brunssum. Oud-collega’s zijn dat niet vergeten, zo bleek gisteren tijdens een eerbetoon bij het monumentale schachtwiel. door Marcel de Veen

et twaalf man sterk staan ze deze maandagmiddag bij het grote schachtwiel aan de Akerstraat in Brunssum. Het monument eert de koempels die tijdens hun werk onder de grond de dood vonden in de Staatsmijn Hendrik.

Juist op deze dag voelen de twaalf oud-mijnwerkers zich verbonden met hun verongelukte kameraden. Op 13 juli 1928 doet zich in de diepte een mijngasontploffing voor: dertien arbeiders van de Hendrik laten het leven. Het is niet de enige keer dat een groot ongeluk zo’n tol eist. Op 24 maart 1947 gaat het weer vreselijk mis. Bij die ontploffing ko-

men ook dertien koempels om. Petra Stevens uit Merkelbeek, kleindochter van een mijnwerker, heeft over deze traumatische gebeurtenis een gedicht geschreven. Het zal toch niet... Het zal toch niet... Mijn man, mijn vader, mijn zoon, mijn broer zijn Het zal toch niet De hoop in de kiem gesmoord 13 mannen wreed uit het leven gerukt Het woord mijn zal nooit meer hetzelfde zijn Wanneer het levenslicht wordt gedoofd Is verdriet onze koempel

Petra Stevens draagt haar gevoelens voor in de druilerige regen, aangehoord door de twaalf mannen in mijnwerkersornaat. Een van hen is Hans Jacobs. Hij vertelt dat de herdenking in Brunssum sinds 2007 een traditie is en eens in de vijf jaar groots wordt opgezet. Vanwege het ‘Jaar van de Mijnen’ is ook deze keer meer protocollair vertoon. Jacobs laat weten dat speciaal vanwege dit bijzondere jaar de Limburgse koempels aanwezig zullen zijn in Den Haag op de derde dinsdag van september. „Op Prinsjesdag mogen mijn collega Harry de Loo en ik, samen met de koning en koningin, in de Ridderzaal plaatsnemen.”

106

Initiatieven en media-uitingen juli 2015

HERINNERING Juwelier Steph Vaessen toont selectie in zijn etalage in hartje Heerlen

Juwelier Steph Vaessen met een aantal jubileumhorloges van de Staatsmijnen. Zijn vader heeft de inscripties erin gegraveerd.

foto Bas Quaedvlieg

Zilveren klokje voor koempel Juwelier Vaessen in Heerlen verzamelt horloges die de Staatsmijnen vroeger aan jubilerende koempels gaven. Achter elk zilveren klokje zit een persoonlijk verhaal. door René Willems

p de achterzijde staat de naam van de mijnwerker en de datum van zijn jubileum. Meer informatie heeft juwelier © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Steph Vaessen niet nodig: „Na de Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt

www.limburger.nl/mijnen

steevast een horloge van hun werkgever. Tot 1940 zakhorloges, en na 1945 moderne polshorloges. Voor de oorlog mocht elk jaar één juwelier uit de regio die horloges aan de Staatsmijnen leveren. In 1939 was Winand Vaessen uit Heerlen aan de beurt. Hij leverde dat jaar 350 zakhorloges met inscriptie. Na de oorlog was dat afgelopen. De mijnen kochten de horloges rechtstreeks in. De juweliers in de regio kregen wel een vast bedrag per jaar, waarvoor zij kapotte horloges moesten repareren: „Mijnwerkers hadden levenslange garantie op hun horloges”, vertelt Steph Vaessen, die de zaak in 1975 overnam van zijn vader.

JAAR VAN

DE MIJNEN oorlog gaven de mijnen het blad Steenkool uit, met in elk nummer een overzicht van hun jubilarissen. Met naam, bedrijf, functie én foto. Waardoor wij nu precies weten van wie dat horloge was.” Op de mijnen kregen jubilarissen

Na de sluiting van de mijnen is aan die traditie een einde gekomen. Pas later is Vaessen mijnhorloges gaan verzamelen. „Voor de mijnwerkers was zo’n horloge een kostbaar bezit”, zegt hij. „Net als de speldjes die ze bij hun jubileum kregen: ze droegen de horloges met trots: het wás wat als je kon laten zien dat je vijfentwintig of veertig jaar op de koel had gewerkt.” In het Jaar van de Mijnen heeft Vaessen een aantal van die historische horloges in zijn etalage gelegd. Op een bedje van steenkolen, zegt hij: „Neutjes 3 en de wat grotere neutjes 4, de beste antraciet die Limburg heeft voortgebracht.”

uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 06 juli 2015

ZWART GOUD ‘Als ik mijn ogen sluit en dit bier drink, heb ik het gevoel weer ondergronds te zitten’

Oud-koempels laten zich het speciaal voor het Jaar van de Mijnen gebrouwen Zwart Goud-bier goed smaken.

foto Luc Lodder

Via koempel Ben naar Obama De oud-koempels die in Heerlen voor het eerst het bier Zwart Goud proefden, maakten een reis door de tijd. „Alsof ik weer ondergronds zit.” door Rob Sporken

et lange, ranke glas (Lange Jan) voelt aan als een mijnlamp. En als het eerste Zwart Goud zijn slokdarm masseert, dwalen de gedachten van Ben de Bruijn af naar zijn tijd in de koel. De oud-koempel uit Schimmert

krijgt op deze bloedhete middag met enkele kompanen een setje Zwart Goud overhandigd door Heerlens waarnemend burgemeester Frans Weekers. Het in het kader van het Jaar van de Mijnen door stichting Cultbier bedachte en door brouwerij Ambrass gebrouwen jubileumbier is vanaf april op de markt. De eerste oplage van 50.000 flesjes is uitverkocht, de tweede lading is in aantocht. Christian Petermann, een van de initiatiefnemers, hoopt dat het koempelbier zo aanslaat dat het vanaf september in enkele kroegen vast op de kaart komt te staan. Zoals bij het Heerlense Beerkompanie waar de voormalige mijnwerkers als testpanel fungeren. Want wie kan een beter oor-

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN deel vellen over dit product dan de mannen die zelf op grote diepte het ‘echte’ zwarte goud door hun vingers lieten glijden. Het bier is gebaseerd op een recept uit de jaren vijftig met onder andere water uit Hoensbroek en honing van een imker uit Benzenrade als lokale ingrediënten.

„Perfect”, concludeert De Bruijn na de eerste slokken. „Het is donker en krachtig, en bezorgt me een warm gevoel. Het is een stukje jeugdsentiment, Als ik mijn ogen sluit en dit bier proef, heb ik het gevoel weer ondergronds te zitten. We dronken vroeger na de schicht ook geregeld een pilsje, maar dat is niet te vergelijken hiermee. Dit is koempelbier in zijn zuiverste vorm.” De karakteristieke Lange Jan-glazen komen uit Duitsland, de nostalgische, gitzwarte beugelflessen zijn uit Engeland gehaald. Elke fles heeft een uniek nummer. Koning Willem-Alexander ontving ‘zijn’ exemplaar (met zijn geboortedatum 270467 als nummer) voor zijn verjaardag. En als het

aan Petermann ligt gaat Zwart Goud ook de grens over. Frans Timmermans, kind van de streek en kleinzoon van een oudkoempel, mag bij zijn volgende bezoekje aan de Verenigde Staten rekenen op twee flesjes in zijn koffer, met als eindbestemming Washington. Ze zijn bedoeld voor minister van Buitenlandse Zaken Jim Kerry en president Barack Obama (met nummer 040861). „Het zou wat zijn: een foto van Obama die een slok koempelbier neemt”, dagdroomt Petermann. De gedachten van de machtigste man ter wereld zullen op dat moment niet worden teruggeschoten naar een overvolle liftkooi. Dat recht is namelijk voorbehouden aan de echte koempels.

107

augustus 2015

108

zaterdag 1 augustus 2015 t/m zondag 27 september 2015

200 JAAR 'HOLLENDSJE KOEL' , 200 jaar Domaniale Mijn Kerkrade

Tentoonstelling

Addij Rolduc

zaterdag 1 augustus 2015

Onze mijnwerkers: ploeteren in pijlers

zondag 2 augustus 2015

Open dag Mijnmuseum Brunssum met Fancy-fair, Zeepkistenrace

Open dag

Rumpenerhof

Brunssum

dinsdag 4 augustus 2015

75 jaar Lourdesgrot Haanrade

Herdenking

Lourdesgrot Haanrade

Haanrade

zaterdag 8 augustus 2015

Onze mijnwerkers: verhalen over gastarbeiders

dinsdag 11 augustus t/m zaterdag 15 september

Citaverde College in de bres voor 3FM Serious Request

Actie, tentoonstelling

MIJNshop

Heerlen

zaterdag 15 augustus 2015

Alles wat jij over de mijnen hoort te weten

Lezing, Discussie

MIJNshop

Heerlen

zaterdag 15 augustus 2015

Onze mijnwerkers: over 'de oude man'

zondag 16 augustus 2015

Koempelmis Emma

Herdenking

Mijnwerkerskerk Sint Antonius van Padua

Heerlen

woensdag 19 augustus 2015

Expo en boekenbeurs ihkv het Jaar van de Mijnen

Expositie, Boekenbeurs

Heemkundevereniging Geleen

Geleen

woensdag 19 augustus 2015

MIJN-wandeling

Wandeling

VVV Limburg

Heerlen

donderdag 20 augustus 2015 t/m zondag 23 augustus 2015

Constructie stalen mijnwerkersbeeld

Presentatie

Arthouse Limburg

Brunssum

vrijdag 21 augustus t/m maandag 24 augustus 2015

Stoet Oogstdankfeesten

Evenement

zaterdag 22 augustus 2015

Onze mijnwerkers: over toekomst voor jeugd

vrijdag 28 augustus 2015

Historische voetbalwedstrijd: BSV Limburgia/Kamerland veteranen vs Lucky Ajax

Sport

BSV Limburgia/ Kamerland

Brunssum

vrijdag 28 augustus 2015

Groots vuurwerkspektakel: Les RĂŞveries de Lies et Jean / Groupe F & Plasticiens Volants (FR)

Vuurwerkspektakel

Voormailig terrein Oranjenassaumijn 1

Heerlen

vrijdag 28 augustus 2015

Live uitzending openingsspektakel Cultura Nova

vrijdag 28 augustus 2015 t/m zondag 30 augustus & vrijdag 4 t/m zondag 6 september 2015

Jongens van toen, onze grond Laagland Theater

Theater

Arcus College

Heerlen

zaterdag 29 augustus t/m zondag 30 augustus 2015 & woensdag 2 augustus t/m zondag 6 september 2015

Verdrietfabriek - Lieke Benders

Theater

C-Mill

Heerlen

zaterdag 29 augustus t/m donderdag 31 augustus 2015 & dinsdag 1 september t/m zondag 6 september 2015

Ondertijds - Intro in Situ

Muziek

Schouwburgplein

Heerlen

zaterdag 29 augustus 2015

De Letste Schiech - Ensemble88 (WereldpremiĂ¨re)

Concert

Continium

Kerkrade

zaterdag 29 augustus 2015 t/m maandag 31 augustus 2015

A Piece of Time: Moving Oendulums & Synchronizing Metronomes - Nick Steur

Toneel

Staalconstructie Schinveld

Schinveld

Kerkrade

Berg aan de Maas

zaterdag 29 augustus 2015 t/m zondag 30 augustus 2015

De Mijne - MariĂŤl Vaartjes

Toneel

Theater Sevagram

Heerlen

zaterdag 29 augustus 2015 t/m zondag 30 augustus 2015

Waar het vlakke land gaat plooien - Toneelgroep Maastricht

Toneel, Muziek

Nieuwe Nor

Heerlen

zaterdag 29 augustus 2015

Onze mijnwerkers: over Finefrau

zondag 30 augustus 2015

Radiodocumentaire: Heilige huisjes van zwart goud

Radio

L1 radio

Sittard-Geleen

109

Oogstdankfeesten augustus 2015

POEKELE ! Culturele stoet in teken van Jaar van de Mijnen ! Thema trekt publiek uit Oostelijke Mijnstreek

Oogstdankfeest trekt veel volk Het thema van de 69ste culturele stoet van de Oogstdankfeesten in Berg aan de Maas, het mijnverleden, trok gisteren veel, deels nieuw, publiek. En dat genoot met volle teugen. door Hanneke Drohm

en dik uur voordat de stoet door de straten van het Maasdorp trekt, staat John Janssen uit Geleen al klaar. „Want”, zo zegt hij. „Je moet er op tijd bij zijn voor een goede plek in de schaduw én voor het maken van de beste foto’s. Het is hier altijd druk.” Dat beaamt Wiel Janssen uit Heerlerheide, geen familie overigens, die handig gebruikmaakt van zijn rollator als stoel.

„Dit is zo’n prachtige stoet, die is de rit per bus vanuit Heerlerheide naar hier meer dan waard. Ik kom al zeker tien jaar kijken.” Ja, de verwachtingen zijn hoog gespannen. De Bergse Oogstdankfeesten, met de optocht met zijn praalwagens als hoogtepunt, zijn begin dit jaar natuurlijk niet voor niets opgenomen in de Nationale Inventaris van Immaterieel Cultureel Erfgoed. „Als een evenement al zo lang wordt georganiseerd, zegt dat iets over de kwaliteit”, vinden de Janssens. „Je hoeft het niet ver te zoeken, gezelligheid is om de hoek.” Het verhaal dat Berg dit jaar vertelt, is waar gebeurd. De mijngeschiedenis trekt in zo’n twee uur aan het publiek voorbij. Of zoals de omroeper met zijn rollende Maaskantse ‘r’ zegt: „Kaole en käölkes zijn het thema vijftig jaarrr na de mijnsluiting.” Als een wagen met een grote nagebouwde schacht voorbijkomt, klinken oh’s en ah’s. En er wordt

geschaterd als op de achterkant van het gevaarte dat het dagelijks leven uitbeeldt, drie mannen elkaar staan te poekele (elkaar de rug wassen, red.). „Die zijn straks wel schoon”, grapt dorpsbewoner Bert Elzinga. Mede dankzij de stoet woont hij al jaren in Berg. „Ik kwam hier in de jaren zestig ‘vrijen’. Om in een goed blaadje te komen bij mijn schoonvader hielp ik destijds op de avond voor de stoet met de wagen afbouwen. Het heeft geholpen...” Zo’n vijftig jaar later helpt Elzinga nóg altijd de organisatie. „Het is een virus dat je treft.” Hij is enthousiast over het gekozen thema, omdat nu ook publiek uit de Oostelijke Mijnstreek het dorp heeft weten te vinden. „Die wisten tot vandaag niet wat hier elk jaar gaande is. Dat de stoet méér is dan alleen de wagens, maar ook wordt aangekleed met theater en bijzondere groepen uit heel Nederland, Duitsland en België.”

Impressie van de fraaie culturele stoet die gisteren door Berg aan de Maas trok. foto’s Annemiek Mommers

110

Oogstdankfeesten augustus 2015

Oogstdankfeesten Berg aan de Maas, geheel in het teken van Het Jaar van de Mijnen 2015, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Arnaud Nilwik, Fabian de Kloe

111

Oogstdankfeesten augustus 2015 *

112

Oog in oog augustus 2015

In deze portrettenreeks presenteerden een vijftiental streekgenoten hun visie op de toekomst van de Mijnstreek

113

Opening Cultura Nova augustus - september 2015

Openingsvoorstelling 25e Cultura Nova festival Heerlen door Les Plasticiens Volants geheel in het teken van het Jaar van de Mijnen 2015, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Luc Lodder, Fabian de Kloe

114

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Opening Cultura Nova augustus - september 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 04 juli 2015

CULTURA NOVA Groupe F en Plasticiens Volants samen in een show in teken van Jaar van de Mijnen

Een schets van de voorstelling ‘Les rêveries de Lies et Jean’.

fotomontage Groupe F en Platiciens Volants

Lange Jan en Lange Lies voor massa Nooit eerder was de opening van zomerfestival Cultura Nova in Heerlen gelieerd aan een ander evenement. Nota bene in het eigen jubileumjaar staat de spectaculaire openingsshow nu in het teken van het Jaar van de Mijnen. Net als veel andere programma’s.

braakliggend bouwterrein, tot 1974 deel van het terrein van kolenmijn Oranje Nassau I. Machines, vuur, vuurwerk, enorme opblaasbare figuren en speciaal gecomponeerde muziek. Dat zijn de ingrediënten van deze ‘mijmeringen van Lange Jan en Lange Lies’. Ooit waren deze twee schoorstenen de landmarks van de Oostelijke Mijnstreek. Van verre te zien. Hij in 1937 gebouwd en 135 meter hoog, zij was van 1953 en 155 meter hoog. Augustus 1976 gingen Jan en Lies tegen de vlakte. Geslachtofferd voor de vooruitgang, die maar moeizaam op gang kwam in de oude mijnstreek. Nu kijken Jan en Lies nog één keer terug, maken de door Wiel Beijer balans op en blikken in de toekomst van wat nu Parkstad heet. ijnmijmeringen voor De creatieve staf van de theatergede massa. Minstens zelschappen heeft dit thema zelf 35.000 bezoekers kun- aangedragen. „Na een locatiebenen straks gratis Les zoek in Heerlen hebben wij ze alrêveries de Lies et Jean bijwonen, de leen veel informatie meegegeven”, eerste gezamenlijke voorstelling zegt programmeur Fiedel van der van de Franse theatergroepen Hijden van Cultura Nova. Groupe F en Plasticiens Volants. Met een gezamenlijke subsidie van Een voorstelling gespeeld op een twee ton van de gemeente Heerlen © Copyright 2015 Dagblad De Limburger Limburgs Dagblad. maar liefst driehonderd meter en/ de provincie en nog eens twee Het auteursrecht, ook ten aanzien wordt breed natuurlijk podium op een van artikel ton uit15deAW, eigen begroting van Cul-

uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 07 september 2015

tura Nova wordt de voorstelling www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN momenteel in Frankrijk gebouwd en op 28 augustus in Heerlen voor het eerst uitgevoerd. De theatermakers pakken het thema op hun eigen abstracte artistieke wijze aan. Dus met veel metaforen en met grote gebaren. „Zo gaat in de voorstelling een monster de oude mijnstreek opeten en hier de toekomst brengen. Meer mogen we nog niet verklappen.” Maar het programmaboekje van deze zilveren editie van het zomerfestival - totale kosten 1,1 miljoen euro - biedt meer Jaar van de Mijnen. Een aantal coproducties behandelt thema’s die direct of indirect verwijzen naar de mijnen. Zoals Door-

grond, waarin de Heerlense theatermaakster Nina Willems en de Landgraafse schrijfster Annet Bremen op zoek gaan naar de identiteit van Heerlen. „Wij vinden het belangrijk om te coproduceren en nieuwe jonge makers hun verhaal te laten vertellen. Twee jaar geleden hebben wij die makers gevraagd om alvast na te denken over de thematiek van het Jaar van de Mijnen. Daarin niet alleen te kijken naar het verleden, maar ook naar het heden en met name de toekomst. Het resultaat is dat bijna een derde van ons totale programma dit jaar gerelateerd is aan het Jaar van de Mijnen”, zegt festivaldirecteur Rocco Malherbe. Fiedel van de Hijden vult aan: „We hadden er wel dertig kunnen maken, zoveel aanbod was er. Twee van die voorstellingen waren als project ingediend bij het Jaar van de Mijnen.” Jongens van toen - onze grond, door Het Laagland. Die voorstelling wordt gespeeld in een schoolgebouw en verwijst naar de scholieren van de Ondergrondse Vakschool (OVS) en naar middelbare scholieren van nu. En het concert De Letste Schiech door Ensem-

ble 88 in het nieuwe Cube-Design Museum in Kerkrade. De centrale compositie is Workers Union, een maatschappijkritisch werk in 1939 gecomponeerd door Louis Andriessen. Wiel Kusters draagt gedichten voor. De gemeente Heerlen geeft Cultura Nova dit jaar één ton subsidie voor coproducties die zijn gelabeld aan de thematiek van het jaar. „Voor het Jaar van de Mijnen is Cultura Nova een van de drie hoogtepunten verspreid over het hele jaar”, zegt directeur Marc Jetten. Het begon op 17 december 2014 met de voorstelling De Toespraak door Toneelgroep Maastricht, een toneelbewerking van de historische aankondiging van de mijnsluitingen door Joop den Uyl in de stadsschouwburg van Heerlen met aansluitend een toekomstvisie op de regio van Eurocommissaris Frans Timmermans. Op het schouwburgplein was die dag de spectaculaire publieksvoorstelling Le concert de feu door Les Commandos Percu. Afsluitende hoogtepunten zijn eind december het Glazen Huis/ Serious Request van 3FM op het Pancratiusplein en het concert Witste nog koempel door Carboon XL.

THEATER Heerlens festival wil ook komende jaren jonge makers kans blijven geven om een theatervoorstelling te maken

Meer bezoekers dan ooit op deze Cultura Nova door Marlous Flier en Wiel Beijer HEERLEN – Tevreden? „Ja, vooral

met dat alles gewerkt heeft zoals we bedacht hadden”, zegt festivaldirecteur Rocco Malherbe. Aan deze speciale editie zijn twee jaar voorbereiding voorafgegaan, zegt hij. „Dan is het mooi dat deze Cultura Nova voelt als een heel complete editie, echt jubileumwaardig. We wilden verbreden en verdiepen, een aantal makers die in het verleden iets voor het festival betekend hebben terughalen, en veel doen met de thematiek in de regio vanwege het Jaar van de Mijnen. Dat is goed gelukt.” Zo’n 55.000 bezoekers noteerde het Heerlense zomerfestival de afge-

lopen tien dagen, 15.000 meer dan vorig jaar. Daarbij moet wel worden aangetekend dat het aantal activiteiten, 170 totaal, iets hoger ligt dan in 2014 én dat de gratis toegankelijke openingsvoorstelling zeker 25.000 kijkers trok. Heel tevreden is de organisatie met de groei van de kaartverkoop voor de ‘broze’ voorstellingen, de kleine uitvoeringen op locaties in de regio die doorgaans geen grote publieksstroom op gang brengen. „Er is een groeiende groep mensen die het avontuur durft aan te gaan”, zegt programmeur Fiedel van der Hijden. Cultura Nova had een begroting van 1,2 miljoen euro. Of het budget volgend jaar net zo groot zal zijn, is de vraag. Vanwege het Jaar van de

Mijnen werd een ton extra subsidie toegekend voor voorstellingen met een link naar het mijnverleden. „Die gaven gezicht aan de maatschappelijke betekenis van het festival”, stelt Van der Hijden. Tot 2014 kreeg het festival drie jaar lang jaarlijks ruim een ton voor coproducties. Daardoor konden jonge makers uit de regio voorstellingen maken. En nu? „Als we geen nieuwe subsidie krijgen voor coproduceren, dan halen we geld uit ons reguliere budget en van sponsors. Want we willen die binding met jonge makers niet loslaten. Dat zou doodzonde zijn. Zij moeten de kans krijgen om zich door te ontwikkelen en een band op te bouwen met het publiek.”

Mariël Vaartjes in haar muziektheatervoorstelling ‘De Mijne’. foto Luc Lodder * Copyright 2013 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden.

115

Spektakel, heel veel vuurwerk en een vijftien meter lang monster. Dat zijn slechts enkele ingrediënten van het cadeau waarmee de Franse theatergroepen Plasticiens Volants en Groupe F morgenavond de

jubileumeditie van het 25jarige festival Cultura Nova in Heerlen openen.

In 2010 waren enkele bijzondere ballonfiguren uit de stal van Plasticiens Volants ook in Heerlen om het publiek te vermaken.

Een monster voor

door Kim Noach

Vooruitlopend op de festivalopening morgenavond om 21.30 uur van Cultura Nova, blikken de Limburgse dagbladen samen met omroep L1 vooruit op het spektakel dat komen gaat. In de uitzendingen van morgenavond (18.00 en 21.00 uur) vertellen gasten op L1 over het ontstaan van de voorstelling, en zijn er beelden vanuit de thuisbasis van Plasticiens Volants uit Zuid-Frankrijk. Onder anderen Eric Travers (regisseur van vuurwerkgezelschap Groupe F), Fiedel van der Hijden van Cultura Nova en de Heerlense Cultuurwethouder Barry Braeken schuiven aan.

ij glimlacht een beetje ongemakkelijk. Maar de pretlichtjes zijn niet helemaal uit de ogen weg. Michel Collin, zakelijk leider van de Franse theatergroep Plasticiens Volants, weet dat er nog veel, heel veel werk verzet moet worden door zijn circa 25 medewerkers. Zo moeten er zes nieuwe grote ballonfiguren ontworpen, gemeten en in elkaar genaaid worden. En dat terwijl de grande ouverture van theaterfestival Cultura Nova in Heerlen met rasse schreden nadert. Met hun show De Mijmeringen van Lange Lies en Lange Jan noteert Collin voor Plasticiens Volants een lustrum op Cultura Nova. Hun bezoek is niet alleen bijzonder omdat ze voor de vijfde keer te gast zijn in Limburg. Het is ook de eerste keer dat ze samenwerken in een coproductie met hun dierbare vrienden van Groupe F. Landgenoten en helden van de pyrotechniek. Vuur(werk)meesters met andere woorden. En daardoor begin augustus nog als speciale gast in Egypte

schiedenis van de stad centraal om de verlenging van het Suezkastaat, vertelt Marc Mirales enthounaal met een knal te openen. Terug naar Heerlen. Waar een ope- siast. De artistiek leider van Plastiningsshow op het programma staat ciens is samen met Eric Travers van voor de 25ste editie van Cultura No- Groupe F verantwoordelijk voor de va. 25. Ook een mijlpaal. Tel daarbij inhoud van de show. De heren zijn nog eens het Jaar van de Mijnen een paar maanden geleden op op, het centrale thema van 2015 werkbezoek geweest in Heerlen. voor de stad Heerlen, et voilà: de Waarom is er (fysiek) zo weinig teverwachtingen zijn torenhoog gerug te vinden van de mijnhistorie? ©spannen. Copyright 2015 DemorLimburger / Limburgs Wat kanDagblad het publiek Mirales vindt hetDagblad. maar vreemd; Het auteursrecht, ook ten aanzien artikelalles 15 AW, wordt genavond verwachten? Een poë- van(bijna) is weggevaagd, terwijl tisch verhaalvoorbehouden. waarin de mijngehij 27 uit augustus gesprekken2015 met Heerlenaren uitdrukkelijk Donderdag,

begrijpt dat de mijnen een o zo belangrijke stempel hebben gedrukt op het verleden, het heden en de toekomst van de stad en regio. Zonder mijnen geen grote werkgevers als CBS en APG. Zonder koempels geen multiculturele samenleving met Italiaanse, Poolse, Tsjechische en Marokkaanse invloeden. Zonder kolen geen energie om te gaan voor een nieuwe toekomst met mijnwater. Zonder sjtub geen nieuwe generatie cultuur- en kunsten-

Groupe F: vuur(werk)meesters en graag geziene gasten Net als hun vakbroeders van Plasticiens Volants zijn ook de heren en dames theatermakers van Groupe F al meerdere malen te gast geweest in Heerlen. Wat ligt toch die aantrekkingskracht tussen Heerlen en de Franse gezelschappen? „Het lekkere eten waarmee we tijdens Cultura Nova worden verwend”, lacht Michel Collin van Plasticiens Volants. „Goed eten is niet vanzelfsprekend als we

in Nederland te gast zijn.” Maar de ware reden ligt in de jarenlange vriendschapsband die de Cultura Nova-organisatoren Fiedel van der Hijden en Rocco Malherbe onderhouden met de gezelschappen. Ook onderling tussen Plasticiens en Groupe F is een hechte vriendschap, vertelt Marc Mirales van Plasticiens Volants. „Ik ken Christophe (artistiek directeur van Groupe F, red.) al sinds hij

in de jaren tachtig als 16-jarig jochie het theatervak in kwam. Ik werkte met ballonnen, hij met vuurwerk. Dat doen we anno 2015 nog steeds, alleen zijn we nu ouder en grijzer.” Groupe F reist de hele wereld over met haar spectaculaire vuurwerkshows. Van Olympische Spelen, WK’s voetbal, recent de heropening van het Egyptische Suezkanaal tot oud en nieuwvieringen in Taipei en

116

m d te w b b d n w je b z d

en o zo ben gedrukt en en de regio. Zonwerkgevers koempels enleving sjechische en. Zonder e gaan mst met geen nieun kunsten-

Opening Cultura Nova augustus -ook september 2015 Het auteursrecht, ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 29 augustus 2015

foto Bas Quaedvlieg

Bijzonder cadeau Cultura Nova archieffoto Bas Quaedvlieg

de jarige makers die zich laat inspireren door dat verleden. Mirales wil niet te veel verklappen over het verhaal waarin een stuk of vijftien grote ballonfiguren een rol spelen. Eén ballonfiguur wil hij wel graag onder de aandacht brengen. Hij loopt naar de enorme spuiterij van de werkplaats in het Zuid-Franse dorpje Graulhet. Hier in een oude fabriekshal verrijst het monster Godzilla. Op een snikhete augustusmiddag hebben twee schilders het mon-

gasten

in Heerlen

6-jarig jochie Ik werkte vuurwerk. 5 nog steeds, en grijzer.” wereld over uurwerkSpelen, heropening kanaal tot n Taipei en

Dubai. In Heerlen verzorgde Groupe F meerdere keren de opening. Hoewel de twee Franse gezelschappen vaak samen op een affiche stonden, is dit hun eerste coproductie. De opening van Cultura Nova is morgenavond om 21.30 uur op het oude Oranje Nassau 1-mijnterrein aan de CBS-weg in Heerlen. Gratis.

Heel even sierden de beroemde schoorstenen Lange Lies en Lange Jan van de mijn Oranje Nassau I weer de skyline van Heerlen. In ballonvorm weliswaar, maar het was toch een bijzonder moment

tijdens de spektakelopening van het jubilerende theaterfestival Cultura Nova, dat dit jaar 25 jaar bestaat. De Franse ballonkunstenaars Plasticiens Volants verzorgden samen met vuur(werk)mees-

ters Groupe F een voorstelling die geheel in het teken stond van het Jaar van de Mijnen. foto Bas Quaedvlieg

Zie ook pagina’s B12/13

ster net voorzien van een knaloranje-gele buik en dito schubben. De vijftien meter lange pop is liggend op de zij al een gevaarte. Laat staan als ‘piloten’ van Plasticiens Volants ermee gaan wandelen in Heerlen. Godzilla is overigens een ‘goed’ monster, benadrukt Mirales. Net zoals in ‘thuisland’ Japan is het monster een metafoor voor verandering en kansen die - in dit geval - de stad Heerlen klaarmaakt voor vernieuwing als de mijntijd voorbij is. In het naaiatelier van Plasticiens Volants wordt door een team specialisten hard gewerkt om de speciale zeilstof waarvan de ballonobjecten zijn gemaakt, in elkaar te zetten. Stress? Ach welnee, dit is hun werk. Als het Nederlandse weer maar een beetje meewerkt, hopen de Franse theatermakers. ‘Schoorstenen’ Lange Lies en Lange Jan doen hun naam per slot van rekening eer aan. Geen stortbuien of rukwinden tijdens de opening. Ook al zijn deze ‘schoorstenen’ van zeilstof gemaakt. Een ballon met een lengte van 24 meter is zelfs voor de ballonmeesters van Plasticiens ongekend haut.

117

Jongens van Toen Cultura Nova augustus - september 2015

Het Laagland Theater, voorstelling Jongens van Toen tijdens Cultura Nova 2015, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Fabian de Kloe

118

Diverse voorstellingen Cultura Nova augustus - september 2015

Doorgrond, Nina Willems, foto’s: Luc Lodder

Ondertijds Intro in Situ, Verdrietfabriek Lieke Benders, foto’s: Luc Lodder

De Mijne Mariël Vaartjes, foto’s: Luc Lodder 119

Cultura Nova augustus - september 2015

RECENSIE

Mijne(n) intens en mooi verbeeld

Vandaag onder meer op het programma: De eerste CNtv Matinee, een talkshow die live vanuit de Spiegeltent voor het Heerlense theater wordt uitgezonden vanaf 12.30 uur. Presentator Twan Spierts van L1 en Marlous Flier, teamleider cultuur van de kranten, ontvangen daarin onder anderen performancekunstenaar Nick Steur en Bas Schoonderwoerd, directeur van Parkstad Limburg Theaters. Ook is er aandacht voor StreetArt, de stichting achter verschillende muurschilderingen in Heerlen. Jazztronauts meet L’Equipe verzorgen de muziek. De uitzending is gratis toegankelijk voor publiek.

ariël Vaartjes is een sociaal bewogen theatermaakster. Dat toonde ze verleden jaar met haar productie Alice, over oude mensen in een verzorgingshuis, en dat laat ze ook nu weer zien in haar voorstelling De Mijne. Een titel met een dubbele lading: het leven van een mijnwerkersvrouw bepaalt de inhoud van haar vertelling, en met ‘de mijne’ duidt ze haar Italiaanse echtgenoot aan. Zelf noemt ze haar voorstelling een hoorspel met muziek. Een oude vrouw kijkt terug op haar leven. (Citaat: „Ze kijkt naar buiten, met de blik naar binnen”). Ze zoekt in het braakland van haar geheugen naar sprietjes herkenning; naar ervaringen die ze moeizaam en in het trage ritme van de ouderdom bij elkaar sprokkelt. Omdat deze lange, langzame opsomming het begin van de voorstelling markeert, zou die met wat meer tempo gebracht mogen worden. Maar dat is het enige puntje van kritiek. Samen met spelpartner en muzikant Joris Erwich speelt Mariël Vaartjes bewegende beelden bij deze theatrale mijnwerkersbiografie. Het levensverhaal is opgebouwd uit alle mogelijke clichés. Maar de vormgeving ervan is zo subtiel en zo minimaal, dat alle valkuilen van het melodrama vakkundig worden vermeden. Hier is de theatrale verbeelding aan de macht. In kleine handelingen worden grote thema’s niet uitgebeeld, maar aangestipt. Wat natuurlijk (mede) de verdienste is van regisseur en vormgever Ali Ben Horsting. En het is die aanpak die tot meerdere momenten van ontroering - en humor! leidt. De dood van haar vader, het overlijden van haar man en het daarop volgend lethargische verloop van haar leven, dat alles wordt eenvoudig, dús pijnlijk mooi verbeeld. Hun ontmoeting op de dansvloer en de geboorte van de kinderen zijn in even simpele als krachtige humorvolle beelden gevat. En dat allemaal in een toneelbeeld dat bestaat uit witte hangende en liggende doeken en gordijnen, die hun mijnregio en hun knusse, veel te

THEATER ★★★★✩ Gezien: ‘De Mijne’ door Mariël Vaartjes & ‘Jongens van toenonze grond’ door Het Laagland (29/8) Nog te zien: ‘De Mijne’, twintig keer langs Sevagram-locaties, Jongens van toen: 4,5 & 6/9, Arcuscollege Heerlen

Scènes uit ‘Jongens van toen’ (boven) en ‘De Mijne’.

foto’s Joost Milde/Rik Engelgeer

kleine woninkje, suggereren. Voeg daar de niet te vermijden nostalgische liederen aan toe, en er mag geconcludeerd worden dat we een uurtje in een poëtisch kleinood hebben mogen vertoeven. De Mijne is een ontroerend miniatuurtje, teder en breekbaar, om in te lijsten

in het museum van ons geheugen! Het Laagland brengt binnen drie dagen een tweede premièrevoorstelling waarin de mijnen een hoofdrol vervullen. Na Zujerleech, afgelopen donderdag in première gegaan in Sittard, speelt in het gebouw van het Arcus College in Heerlen de

theaterroute Jongens van toen - onze grond. De formule van deze productie heeft haar succes een paar jaar geleden al bewezen. In 2013 speelde in Sittard het succesvolle Meisjes van toen. In deze nieuwe Heerlense voorstelling biedt dat format plaats aan verhalen, interviews en anekdotes over de mijnen. In drie groepen, vanavond veelzeggend ‘troepen’ genoemd, wordt het publiek naar de verschillende klaslokalen geleid en ondergedompeld in het verleden van de jongens van de Ondergrondse Vakschool (OVS). Zij het (gelukkig) in een ingedikte tijdsduur van twee uur. Van het eerste gedrild opzeggen van de OVS-wet tot en met de uitreiking van het houwers-diploma aan alle geslaagden. Maar eer het zover is, hebben de jongens-van-toen zich aan behoorlijk wat onderwijsdiscipline moeten onderwerpen. En dan blijkt dat pubers, onder de strenge regels van toen, in essentie dezelfde gedragingen vertonen als de pubers van vandaag: ze pesten, plagen, zijn recalcitrant of volgzaam en worden verliefd. Schoolwetten veranderen, maar de wetten van menselijk gedrag liggen in de natuur verankerd. De tijdmachine van regisseur Lotte Lohrengel en haar secondanten alsmede de gedisciplineerd acterende jongens en meisjes, heeft het publiek, net als twee jaar geleden, vele decennia terug in de tijd geplaatst. En dat levert ook nu weer een intense, gevarieerde en op momenten indrukwekkende voorstelling op. JOS PROP

Verder op CNtv: een terugblik op ‘Snow Symphony’, de voorstelling van Slava Polunin en violist Gidon Kremer en zijn Kremerata Baltica Kammerorchester en op het jeugdtheater van afgelopen weekend. Ook is er een reportage over het concert De letste Schiech van Ensemble88 dat zaterdag in première ging.

120

Cultura Nova augustus - september 2015 *

Tien dagen lang was Heerlen het culturele epicentrum van Limburg. Met een recordaantal toeschouwers bewees Cultura Nova in het jubileumjaar opnieuw haar bestaansrecht. Er waren grote publiekstrekkers en kleine ‘broze’ voorstellingen, gecoproduceerd door het festival, met een duidelijke link naar het verleden en naar de toekomst van de regio.

SLOTBESCHOUWING Heerlen zette zichzelf afgelopen week nadrukkelijk op de kaart

Cultureel epicentrum van Limburg door Marlous Flier en Wiel Beijer

at een week voor Parkstad. Als iemand nog twijfels heeft over de culturele potentie en ambitie van de regio, dan kunnen die voorgoed de koelkast in. Hoezo bevolkingskrimp, leegstand, woningsloop, verloedering? Hoe zwaar het dagelijkse leven soms ook nog is: Parkstad, Heerlen voorop, zit middenin een culturele lente. Voor even ging het niet over zware thema’s, en als het er al over ging, zat het verstopt in mooie voorstellingen. Veelal gemaakt door mensen die hun wortels in het gebied hebben liggen. De duizenden die erbij waren tijdens Cultura Nova zullen beamen dat het de afgelopen dagen in de vroegere mijnzetel heerlijk nazomeren was. Heerlen was tien dagen lang het culturele epicentrum van Limburg. En dat in een week dat een ware regen van potentiële Gouden Kalveren neerdaalde over Limburg. In de eerste plaats door Scène uit de Nederlandse première van ‘The Naked Clown’ door Recirquel uit Hongarije. Gluckauf; verhaal van hier, door een regisseur van hier, in het zuivoor een breed publiek. Zoals jonge met een verhaal over ‘hier’: over op- ten thuis voor de buis, want L1 den gefilmd en in het dialect. Of de- komst en ondergang van de voorma- zond de opening live uit. Achter de Limburgse theatermakers als Lieke ze film van Remy van Heugten ook lige Mijnstreek en over de toekomst staart van Godzilla, symbool voor Benders en Mariël Vaartjes spannenwint, moet nog blijken, maar zelfs een glorieuze toekomst, trokken verde voorstellingen maken voor een van Parkstad. En dus begon deze de kans daarop zorgt in Parkstad al Cultura Nova vorige week vrijdagklein publiek. Cultura Nova biedt volgens duizenden mensen van de voor een gevoel van collectieve openingsweide naar de stad. Een im- hen een podium, treedt op als copavond met het grootste vuurwerk trots. De regio, die jarenlang gebukt ooit in Heerlen vertoond. Daarvoor ponerend beeld, die mensenmassa roducent zodat deze theaterpareltjes ging (en misschien nog steeds gaat) tekende de Franse Groupe F. En in verder kunnen groeien. achter dat enorme goedaardige balonder een minderwaardigheidsWe hebben er in woord en beeld lonmonster aan. Samen onderweg dat spectaculaire decor acteerden complex, krijgt steeds meer het over bericht. In de krant en op tv, enorme ballonfiguren van de evennaar morgen. Misschien wel het idee ‘ook wij doen ertoe’. En dan via CNtv, de samenwerking van deeens Franse groep Plasticiens Volmeest indrukwekkende moment die succesvolle zilveren editie van ze krant met L1, vanuit een redactie lants. Een coproductie met Cultura van deze editie. Cultura Nova. Er was extra geld om Nova. Veertig jaar na hun hoogst on- En toen moest het eigenlijke festival gevestigd in de Scalawand met uitdeze editie super spectaculair te zicht op het festivalplein. Vanuit ongelukkige val herrezen de markante nog beginnen. Een festival met de openen voor een groot publiek. ze tijdelijke redactie kijken we nog mijnschoorstenen Lange Jan en Lan- nodige hoogtepunten. We noemen Gratis toegankelijk uiteraard, zoals één keer over het festivalplein. Tradige Lies even uit hun as. Zo’n 25.000 Laagland, Toneelgroep Maastricht, gebruikelijk bij Cultura Nova. Dank- mensen genoten ter plekke. Nooit tioneel op de laatste middag veel Laika samen met FroeFroe, Recirzij een injectie vanwege het Jaar eerder was het zo druk op een ope- quel, Aracaladanza. En natuurlijk de prachtig kindertheater op Cultura van de Mijnen kon dat. Maar dan Nova. Dus veel luidruchtige spelenning van Cultura Nova. En nog publiekslieveling: de Russische © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. moest het wel een opening worden eens duizenden Limburgers genode kinderen op het plein. De festiclown Slava. Zorgeloos amusement Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt

foto Luc Lodder

valgangers van de toekomst. Met enige weemoed denken we terug op de afgelopen dagen van intensief samenwerken in CNtv. Wij van de krant schreven onze verhalen, maar maakten ook reportages voor tv of duidden voorstellingen op tv, én we waren nadrukkelijk aanwezig in de CNtv talkshow Matinee. CNtv-coördinator Lody Trepels van L1 vatte dit samen optrekken mooi samen in zijn blog op de L1-website: „Het was een intensieve week. We maakten mooie programma’s en in totaal bijna zestig uur televisie. Het was pionieren. Het was heel veel leren. Maar bovenal was het een mooi voorbeeld van hoe samenwerking in de regio kan leiden tot iets moois.”

uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 29 augustus 2015

BOVENREGIONAAL Wethouder Braeken wil cultuurplan met Maastricht en Sittard-Geleen

Godzilla van Plasticiens Volants trok gisteravond in Heerlen onder de spoorbrug door, waar hij door de knieën moest. Daarvóór had hij nog Lange Lies en foto Luc Lodder Lange Jan verslagen tijdens de openingsvoorstelling van het jubilerende Cultura Nova.

Heerlenaar omarmt cultuur door Wiel Beijer HEERLEN – Heerlenaren omarmen het culturele aanbod in de stad steeds meer. Driekwart van de inwoners zegt cultuur belangrijk te vinden. Dat blijkt uit de nieuwste cultuurmonitor van de stad. Tijdens een cultuurdebat gistermiddag voorafgaand aan de opening van festival Cultura Nova maakte wethouder Barry Braeken (Cultuur, OPH/PvdA) eerste gegevens bekend. Volgens die cijfers hebben op-

nieuw meer Heerlenaren deelgenomen aan culturele activiteiten in de stad. „Vooral de groep van 12- tot 26-jarigen wordt meer cultureel actief in de stad.” Volgens Braeken is dit een van de verdiensten van het beleid dat sinds het jaar 2000 zwaar heeft ingezet op cultuur. Er is 125 miljoen euro geïnvesteerd in de culturele infrastructuur: theater, Schunck, poppodium Nieuwe Nor, Cultuurhuis. Maar er is ook geïnvesteerd in programmering. Dat zorgde er volgens Roderik Ponds van de Atlas voor

Gemeenten voor dat Heerlen op het gebied van cultureel aanbod de vijfde stad van Nederland is. Ruim boven Maastricht en Sittard-Geleen. Van dat Heerlense aanbod profiteren ook de rest van Parkstad en Zuid-Limburg. Parkstad, met bijna een kwart miljoen inwoners, zou als één gemeente de vijfde stad van Nederland zijn en verdient volgens Braeken de culturele infrastructuur die daarbij hoort. Heerlen wil landelijk in de voorhoede lopen van cultuurbeleid. Om voor (meer) landelijk geld in aanmer-

king te komen adviseerde voorzitter Joop Daalmeijer van de Raad voor Cultuur om in een bovenregionaal samenwerkingsverband een experimenteel cultuurplan te maken. Braeken liet weten dit snel op te pakken samen met de steden Maastricht en Sittard-Geleen. Voor het Nationaal Toneel is het Parkstadtheater nu een van de zogenaamde kerntheaters, waar het gezelschap vaak langere tijd speelt. Er komt ook een ‘week van Heerlen’ met workshops en een voorstelling met een lokaal thema.

121

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Expositie 200 jaar Domaniale Mijn, Kerkrade augustus 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 10 augustus 2015 *

VAN ABDIJMIJN TOT DOMANIALE ! In de annalen van abdij Rolduc wordt in 1113 voor het

eerst gesproken van ‘de kalculen’, een woord dat later is vertaald als steenkoolkuil. ! In 1645 pacht de familie Prick uit Aken van de abdij het recht om kolen te delven in het Wormdal.

Expositie in augustus open

! Vanaf 1742 exploiteren de monniken de mijn zelf. ! De Fransen onteigenen de mijn in 1796. ! Na de aftocht van de Fransen komen de mijnen in

De expositie ‘200 jaar Hollendsje Koel’ in abdij Rolduc is deze maand geopend. Ze loopt tot en met 27 september. De tentoonstelling is - behalve op maandag - dagelijks te zien van 11.00 tot 17.00 uur. De entree is gratis.

1815 in handen van de Nederlandse staat.

! In 1969 stopt de productie van kolen definitief.

De Domaniale Mijn domineerde decennialang het straatbeeld in Bleijerheide. De ‘koel’ bepaalde ook het dagelijkse leven in de stad.

archieffoto’s MGL/Continium

Twee eeuwen ‘Hollendsje koel’ In het Jaar van de Mijnen gaat alle aandacht uit naar de sluiting van ‘de koel’. Er is echter nóg een jubileum: tweehonderd jaar Domaniale. Een expositie hierover is te zien in Rolduc. door René Willems

n een hoek van de zaal staat een eeuwenoude geldkist. Ze is leeg, maar ook zonder inhoud nog loodzwaar. „In die kist zat in de achttiende eeuw het loon van de mijnwerkers”, zegt Mijke Harst. „Ik vermoed dat zij naar Rolduc moesten komen om hun salaris op te halen. Ik kan me niet voorstellen dat de monniken met die kist naar de mijn trokken.” De geldkist is een van de pronkstukken van de expositie over tweehonderd jaar Domaniale Mijn in Rolduc. Voor die tentoonstelling

heeft Harst, verbonden aan het techniekmuseum Continium in Kerkrade, tal van documenten, foto’s, zwart-witfilms, tekeningen en historische voorwerpen bij elkaar gezocht. Ze zijn sinds deze maand te zien in de abdij. „Dit jaar gaat uiteraard veel aandacht uit naar de sluiting van de mijnen”, stelt Harst vast. „Dat is logisch. Maar ook het jubileum van de Domaniale Mijn verdient een plekje in het Jaar van de Mijnen. De Hollendsje Koel, zoals ze hier werd genoemd, was immers de bakermat van de mijnindustrie in Nederland.” In de middeleeuwen werd in het dal van de Worm al steenkool gedolven. „In dagbouw”, benadrukt Harst, „want de steenkool kwam daar op diverse plekken aan de oppervlakte.” De grond was eigendom van de abdij, maar werd verpacht aan de familie Prick uit Aken. In 1742 trok abt Franciscus Rauschaw de kolenwinning naar Rolduc zelf toe. „De monniken zorgden voor een modernisering van

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN de mijnbouw in het Wormdal”, zegt Harst. „Zij gingen de diepte in, waarvoor schachten en gangen werden gegraven en water moest worden afgevoerd.” Op de tentoonstelling in Rolduc zijn onder meer holle houten buizen te zien die in 1923 per toeval werden gevonden in een oude mijngang. Volgens Harst waren die onderdeel van zo’n waterafvoersysteem. „Ze zijn in elk geval uit de achttiende eeuw”, zegt ze. In de Franse tijd werden de kloosters opgeheven. Ook Rolduc kwam in handen van de nieuwe machthebbers. Inclusief de mijnen, die

verder gingen als mines domaniales. Na de nederlaag van Napoleon bij Waterloo kwam Limburg bij Holland en werd de mijn van Rolduc eigendom van de staat. De naam werd verbasterd tot Domaniale, maar in Kerkrade werd gesproken van de Hollendsje koel. De mijn zorgde voor werk. „Op een gegeven ogenblik was de helft van de mannelijke bevolking van Kerkrade in dienst van de mijn”, zegt Harst. „Dat ging van vader op zoon. Zodra jongens van de lagere school kwamen, gingen ze naar de ondergrondse vakschool van ‘de koel’, waar ze werden voorbereid op een leven ondergronds.” In 1965 kondigde minister-president Joop den Uyl de sluiting van de mijnen aan. In de Domaniale Mijn werd de kolenproductie eind 1969 beëindigd. De jaren daarop werden de gebouwen gesloopt. Van de Hollendsje koel, die ooit het straatbeeld in Bleijerheide domineerde, bleef uiteindelijk alleen de schacht in Nulland over. De archieven van de Domaniale

Mijn liggen bij het Regionaal Historisch Centrum voor Limburg in Maastricht. Ze moeten nog geordend en onderzocht worden, zegt Harst, maar toch heeft ze er aardige dingen voor de expositie uit kunnen halen. „Wat ik zelf heel aardig vind, is het paardenregister”, zegt Harst. „Daarin staan de namen van de paarden die ondergronds werden ingezet om kolen te verslepen. Het is heel leuk om te lezen hoe ze elk paard bij naam noemden. We hebben ook nog een authentieke slee waarmee de kolen destijds in de gangen vervoerd werden.” De andere vier mijnen van Kerkrade – de Julia en de Laura in Eygelshoven, de Willem-Sophia in Spekholzerheide en de Wilhelmina in Terwinselen – krijgen op de expositie eveneens aandacht. Samen domineerden zij het leven in de stad, constateert Harst. Wat onder meer te zien is aan een waslijn vol koempelkledij: „Het leven was hard. Voor de mijnwerkers, maar zeker ook voor hun vrouwen.”

122

Expositie 200 jaar Domaniale Mijn, Kerkrade augustus 2015

Expositie 200 jaar Domaniale Mijn, in Abdij Rolduc Kerkrade, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Fabian de Kloe

123

Animatiefilm Mijndert vanaf augustus 2015

Animatiefilm Mijndert door Janneke Swinkels en TIm Frijsinger

124

Initiatieven en media-uitingen augustus- september 2015

125

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 20enaugustus 2015 Initiatieven media-uitingen augustus 2015

MIJNSPOOR

MIJ

Spoor tussen toen en de toekomst Een van de onbekendste overblijfselen van het mijnverleden biedt Parkstad tal van interessante mogelijkheden. Het Mijnspoor waarover ooit kolen werden vervoerd kan straks dienen als toeristische trekpleister van formaat.

door Geertjan Claessens

eel van de mijnindustrie is verdwenen. Maar het grootste restant uit die tijd is nog zichtbaar. Alleen al in Parkstad lag een 7 kilometer lange, licht aflopende spoorlijn. Daarover werden de kolen uit de staatsmijnen Hendrik en Emma vervoerd naar de haven in Stein. Vanwaar ze werden verscheept. De rails liggen er niet meer. Er resteert slechts een wandelpad, alleen onderbroken door een blok appartementen in Hoensbroek en twee wegen. Dat oude tracé kan een nieuw leven krijgen. Als de ambitieuze plannen van de gemeenten Heerlen, Brunssum en Nuth doorgaan, krijgt de vroegere spoorzone een nieuw leven als toeristische ruggengraat van Parkstad. Het spoor herinnert namelijk niet alleen aan het mijnverleden, maar verbindt ‘toen’ ook met de toekomst. Het is een brug tussen groengebieden Brunssummerheide en het Geleenbeekdal en tussen toeristische attracties (in wording) als Kasteel Hoensbroek en de Sibelco-

Urmond

Stein

Geleen Oirsbeek

Beek

Brunssum

Spaubeek A2

A76

groeve. Maar het voert bezoekers straks ook langs de restanten uit het mijnverleden, zoals de kolonies waar mijnwerkers woonden. Dat schept mogelijkheden, benadrukken Nicole Simons en Kelly Damoiseaux, programmamanager herstructurering en projectleider bij de gemeente Heerlen. Ze benadrukken ook dat de plannen nog in de kinderschoenen staan en uitvoering nog niet vaststaat. En dat cijfers over mogelijke bezoekersaantallen, investeringen en opbrengsten gebaseerd zijn op grove schattingen. Maar toch, het project heeft grote potentie, zo blijkt ook uit het

Hoensbroek Heerlen

feit dat de drie gemeenten steun krijgen van allerlei kanten. De IBA en VVV zien mogelijkheden, en de provincie, Parkstad en de woningstichtingen Woonpunt en De Voorzorg doen mee. Ook veel omwonenden zien de plannen wel zitten, bleek toen architectenbureau Maurer er de boer mee op ging. In verschillende sessies kwamen bewoners met voorstellen om het gebied te verbeteren. Want de wandelaars en fietsers die straks het mijnspoor nemen, kunnen ook de vroegere mijnkolonies in het oog krijgen. Het spoor heeft dus volop poten-

tie, benadrukt Simons. „Als je het hebt over historisch gebied, heb je het over het mijnspoor. De gebouwen en installaties van de mijnen zijn na de sluiting weggehaald met het idee: snel wegpoetsen. Maar nu willen mensen juist weer aan dat verleden herinnerd worden en er meer van weten.” Door het historische verhaal te presenteren op een aantal plekken langs de route willen de gemeenten aan die nieuwsgierigheid tegemoetkomen en de aantrekkingskracht van het hele gebied vergroten. De route herbergt niet alleen veel van het verleden, maar legt ook een relatie tussen die cultuur en de natuur, door het verbinden van het Geleenbeekdal en het Heidenatuurpark (Brunssummerheide, Roode Beek en Tevenerheide). Bezoekers

“

Mensen willen juist weer aan het verleden herinnerd worden. Nicole Simons

126

A B C D E F G H I J K L M 1 2

kunne groter is dat last ka groeng stad tr de nat komen te de t Mijnst broek ken di meest nieuw gen. D

Initiatieven en media-uitingen augustus 2015 *

MIJNKOLONIES

Langeberg

BRUNSSUM L

Mariarade

Maria Gewanden B

Terschuren

Kasteel Hoensbroek en het verhaal van ridder Herman Hoen zijn potentiële publiekstrekkers. Maar het moet dan wel een echte attractie worden met een sterk verhaal, zo staat in een toeristische visie voor HeerlenNoord. Maar te weinig mensen kennen dat verhaal. Dus moeten volgens de opstellers van de visie de poorten van het kasteel verder open. Wie hier nu een kopje koffie wil drinken, moet entree betalen. Dat is een drempel. Er is ruimte voor nieuwe horeca rond het kasteel, zeker als het kasteel meer verbonden is met de buurt. En als in de omgeving een stadsmoeras wordt aangelegd, of moestuinen en boomgaarden. Door het kasteel en de omgeving op te knappen en meer mensen kennis te laten maken met het kasteel kan het © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limb aantal bezoekers fors stijgen. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 1 uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 20 aug

Vaesrade

De Stack J

Dem

Hoensbroek

Heerlerheide

D A

Ganzeweide

A76

Rennemig

Brommelen Mijnspoor

1 Kasteel Hoensbroek 2 Sigrano-groeve

de het ure s

Rumpen

Op de Vos

Amstenrade M

re-

Kansen kasteel

A B C D E F G H I J K L M

t e un et nu

Kasteelbuurt - de Wingerd Maria Gewanden - de Steenweg Kloosterkolonie Slakkenhorst - Metten Stationskolonie Rennemig Beersdal Musschemig Maria Christina - Heksenberg Versiliënbosch De Passart Langeberg (Brunssum) Treebeek (Brunssum)

kunnen dus uitzwermen over een groter gebied. Bijkomend voordeel is dat de Brunssummerheide ontlast kan worden. Dat kwetsbare groengebied aan de rand van de stad trekt nu zoveel bezoekers dat de natuur in het gedrang dreigt te komen. Daarnaast verbindt de route de toeristische ‘parels’ van de Mijnstreek zoals kasteel Hoensbroek en de Sibelcogroeve; de plekken die volgens de gemeente de meeste mogelijkheden bieden voor nieuwe toeristische ontwikkelingen. Die ontwikkelingen moeten

Heihoven

Water als trekker

HEERLEN

Beersdal Vranck

Palemig H

Ten Esschen

Meezenbroek

N281 A76

vooral kleinschalig zijn, in aanvulling op grote attracties als Snowworld, Gaiapark, Mondo Verde en in de toekomst mogelijk attractiepark Nature Wonder World. De route wordt aantrekkelijker als er langs het spoor pleisterplaatsen zijn, zoals een bed and breakfast, ijsboerderij of eetcafé. Als er meer bezoekers komen, zullen ondernemers die kansen aangrijpen, verwachten de initiatiefnemers. Zo kan het gebied dat nu nog vaak als rommelig overkomt aantrekkelijker worden, zoals ook gebeurde in

het Ruhrgebied door meer aandacht te besteden aan natuur en cultuur. In de planpresentatie van architectenbureau Maurer staan plaatjes van kunstwerken en architectonische hoogstandjes die bij de oosterburen verrezen. De plannen in Parkstad zijn voorlopig wat bescheidener van opzet. Er is 1,5 miljoen nodig voor de aanleg van wandelen fietspaden en nog eens een miljoen voor de aanleg van twee bruggen, nodig om de route rond te maken. Wat er daarna gebeurt? Dat is nog even koffiedik kijken.

Rond de mijnsporen waarover de kolen werden vervoerd, lagen dertien mijnkolonies. foto Bas Quaedvlieg graphics MGL

Nu gaan de graafmachines er nog volop hun gang, maar in de toekomst moet de Sibelcogroeve (voorheen Sigrano) tenminste voor een deel opengaan voor toeristen. Dan is er ruimte voor een waterpark en een dagstrand. Bezoekers kunnen er zwemmen, spelevaren, surfen, snorkelen of misschien zelfs waterskiën. Het is de bedoeling om deze vormen van watersport te combineren met een fors uitgevallen natuurbad en mogelijk ook met horecavoorzieningen en (kleinschalige) verblijfsaccommodaties zoals een hotel of een bed and breakfast. Dat alles kan liefst een half miljoen bezoekers per jaar trekken, staat in een toeristisch plan dat overigens nog slechts in de kinderschoenen staat. Mogelijkheden zijn er genoeg, in elk geval.

127

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Initiatieven en media-uitingen augustus 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 17 augustus 2015

HAANRADE 75-jarig bestaan van de Lourdesgrot wordt half buiten en half binnen gevierd

gezind Buienradar is Maria slecht ge De hele week scheen de zon en dus zou de 75ste verjaardag van de Lourdesgrot in Haanrade zaterdag in de openlucht gevierd worden. En toen kwam de regen. door wiel Beijer

e weergoden waren de jarige Mariagrot van Haanrade zaterdag in ieder geval niet goed gezind. Buienradar had volgens pastoor Hans Kreuwels nog wel beloofd dat het droog zou zijn tijdens de viering van het 75-jarig bestaan van de Lourdesgrot in Haanrade. Maar droog bleef het amper tien minuten. Toen de wolken boven de grot steeds dreigender werden, bad pastoor Kreuwels nog hoopvol ‘Vader in de Hemel, kunt U deze regen laten overtrekken’. Het gebed mocht niet baten. Nadat de mis tien minuten onderweg was, moesten de pa-

raplu’s al geopend worden. En omdat het daarna alleen maar harder begon te regenen, brak de voorganger de openluchtmis na de dienst van het woord resoluut af. De mis zou binnen in de droge H. Hart van Jezuskerk worden voortgezet met de dienst van het altaar. Dus vluchtten de blazers van het blazersensemble, de misdieners, de geestelijken en de gelovigen de kerk in. De Lourdesgrot is in 1940 tijdens de Duitse bezetting gebouwd. Om de bouw mogelijk te maken, moest geld worden verdiend. Daarvoor werd een voetbalwedstrijd georganiseerd. De VV Haanrade speelde tegen een combi-elftal uit Bleijerheide. De uitslag is onbekend,

LANDSTITEL 1950 Lucky Ajax als trekpleister bij herinneringsduel

maar met die derby werd wel genoeg geld verdiend om te kunnen bouwen. Voor de bouw leverde de Domaniale Mijn in Kerkrade de stenen. Dat was harde mijnsteen, die met paard en wagen naar Haanrade werd gebracht. Mijnwerkers kwamen na hun ‘sjiech’ ondergronds naar de kerk van Haanrade om achter het kerkgebouw een Lourdesgrot te bouwen. Zaterdag tijdens het kerkelijk feest van Maria Tenhemelopneming werd het verjaardagsfeest van de grot gevierd. Helaas met helemaal geopende hemelsluizen. Misschien had pastoor Kreuwels de negen dagen voorafgaande aan het verjaardagsfeest een noveen moeten houden om te bidden voor mooi weer. Of in ieder geval had hij een worst moeten bezorgen bij de heilige Clara in Wittem, de heilige van het goede weer!

FOTOWEDSTRIJD Focus op mijnsluiting binnen het thema ‘de laatste werkdag’

Ajax-coryfee Sjaak Swart leidt Lucky Ajax het veld op voor het herinneringsduel tegen BSV Limburgia.

Het bleef niet droog tijdens de openluchtmis in de jarige Lourdesgrot van Haanrade. foto Harry Heuts

BEELD Met metaalresten en oud gereedschap wordt The Coalminer gemaakt

foto Bas Quaedvlieg

Eerbetoon aan mijnwerkersteam In het kader van het jaar van de mijnen werd in Brunssum met een jubileumwedstrijd een historische sportprestatie herdacht. Daarbij fungeerde Lucky Ajax als trekpleister.

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN

door Ton Reijnaerts

hoogstaande voetbal uit alle windstreken. Thuiswedstrijden aan de Venweg trokken minimaal 17.000 supporters. En als Abe Lenstra op bezoek kwam nog meer!” Erelid Fer Hoenen (76) van BSV Limburgia was op die gedenkwaardige avond, 24 juni 1950, aan de radio gekluisterd. Samen met duizenden supporters in en voor HotelRestaurant Jennekens, in die tijd het clublokaal. Daar inhaleerde hij het live-verslag van de legendarische Leo Pagano. „Ze flikten het gewoon. 0-6. Niet normaal! We wisten dat we een sterk team hadden, maar op een overwinning met dergelijke cijfers had echt niemand gerekend”, glundert Hoenen. De ontlading was navenant. Het kampioensteam kreeg een heldenontvangst in Brunssum. „In open landauers gingen het vanaf de Haansberg naar het clublokaal. Het zag zwart van de mensen”, herinnert Hoenen zich. „Het regende pij-

ze in Amsterdam smalend werden genoemd, daar ook nog een enorandskampioen. Spelers me portie teamgeest en onverzetteals Sjra Jacobs, Frits de lijkheid aan toe. Dat gaf de doorGraaf, Mathieu Spanjer, slag.” Willy Groen, Jan van Hui- Voetballers en supporters waren zen, Hub Welzen, Piet volgens Van Lübeck in die tijd een Bruist de gebroeders Nelis en Hens echte twee-eenheid. „Op maandag van Lübeck en Frits en Lei Cox ver- begonnen ze in de mijn al over de vulden Limburg, Brunssum voorwedstrijd op zondag. Limburgia op, van gloeiende trots. De helden was in die tijd echt dé regioclub van weleer zijn anno heden niet van het zuiden. Supporters kwameer in leven. Maar hun historimen vanwege het mooie, technisch sche sportprestatie staat alle oudere © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Limburgse voetballiefhebbers nog Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt altijd in geheugen en hart gegrift, uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 29 augustus 2015 weet Hein van Lübeck (84). „De kracht van dat kampioensteam was dat ze voor elkaar vochten”, zegt de jongste broer van linksbuiten Nelis en stopper-spil Hens van Lübeck. Op zaterdagavond 24 juni 1950 chels, met liefst 6-0 af. „Die mannen lieten elkaar nooit leverden elf Brunssumse mijnSportvereniging Limburgia was zakken. 90 procent van het team werkers het bewijs dat niets on- landskampioen van Nederland. werkte ondergronds op de mogelijk is. In de finale om het Als eerste Limburgse voetbalverStaatsmijn Hendrik. De koempellandskampioenschap voetbal in eniging in de geschiedenis. Spementaliteit toonden ze ook op het lers en 2000 Limburgse supporhet Olympisch stadion in Amters, die in een vrijwel autoloos sterdam droogde SV Limburgia voetbalveld. SV Limburgia was tijdperk vaak op inventieve maop die historische dag voor voetbaltechnisch het ‘Ajax van het nieren tot in Amsterdam waren ruim 60.000 toeschouwers het zuiden’. En in tegenstelling tot grote AFC Ajax, met spelers als gekomen, gingen uit de bol. EuAjax voegden de kolenboeren, zoals

penstelen, maar ook dat deed geen afbreuk aan de euforie. Als beloning kreeg het team een reis naar Barcelona aangeboden. Ook kregen alle spelers een fiets cadeau. Met een glimlach: „Het betaalde voetbal werd in Limburg pas in 1954 ingevoerd.” Fer Hoenen kende alle spelers persoonlijk. „Ze waren allen van Brunssum. Sjra Jacobs was een fantastische doelman. Sjra’s handelsmerk was de Patsch, zo’n ouderwetse pet met een klep erop. Rechtsbuiten Frits de Graaf - een echte ‘Zoef de Haas’- was ook een topper. Maar eigenlijk bestond het hele team uit goede voetballers. De middenvelders, Willy Groen en Mathieu Spanjer waren ook échte rasvoetballers.” Met een grijns: „Alleen libero Hens van Lübeck zette als het nodig was wel eens een been ertussen.” „Er vertrokken toen 27 supportersbussen vanuit Brunssum naar Am-

Elf Brunssumse koempels bewezen: niets is onmogelijk

Cor van der Hart en Rinus Mi-

forie ook in Brunssum, waar

duizenden supporters, als een soort voorloper op public viewing, het duel met ingehouden adem via de radio vervolgden. Het mijnwerkersteam van de Staatsmijn Hendrik - voetballers die niet alleen met hun benen, maar óók met hun mentale weerbaarheid het verschil maakten - kreeg bij zijn terugkeer een heldenontvangst.

sterdam. Wat maar weinigen weten is dat er een volle kolenwagen achteraan is gereden. Die kolen hebben ze in Amsterdam gekiept”, vertelt oud-koempel Frans Pierik op samenzweerderige toon, kort voordat hij de aftrap verricht bij het herinneringsduel. „Ajax had toen niks meer te winnen. Die waren na de heen en terugwedstrijden tegen de andere districtkampioenen BlauwWit, SC Heerenveen, SC Enschede en SV Maurits uitgeschakeld. Limburgia moest winnen om BlauwWit onder zich te houden.” Fer Hoenen kan en wil het niet geloven en duidt het als een broodje aap verhaal. Hoe dan ook, SV Limburgia leverde in 1950 topprestaties. Een samengesteld veteranenteam van BSV Limburgia, versterkt met Henri Heeren, Michel Broeders en Kevin Hofland, spelers die het vanuit de jeugd van BSV Limburgia tot prof schopten, konden gisteravond uiteraard niet in de voetstappen van de legendarische landskampioenen treden. Maar ze streden voor wat ze waard waren. Het entertainment kwam echter van Lucky Ajax, met in de gelederen cracks als Stanley Menzo, Simon Tahamata, Sjaak Swart en de nog steeds fántástisch voetballende Richard Witschge. En de voormalige topvoetballers genoten ook zichtbaar. Die spelvreugde weerspiegelde zich ook in de score: 0-9. Maar de Amsterdamse schande van 1950 werd er uiteraard niet mee weggepoetst; 24 juni 1950 blijft voor eeuwig de dag van Limburgia.

Oud-koempels en kunstenaars zijn aan de slag om het beeld van de mijnwerker te maken.

In werkplaats K zijn de 38 geselecteerde foto’s nog tot en met 13 september te zien.

Wat blijft er over, wanneer je de deur op je werk voor de laatste keer achter je dichttrekt? Een vraag waar tientallen amateurfotografen mee aan de slag zijn gegaan. Hun antwoord wordt de komende drie weken geëxposeerd in de Kerkraadse Werkplaats K.

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN

foto Luc Lodder

Treurnis door lens van de amateur door Bas Dingemanse

e Letste Schiech, de laatste werkdag. Het is de naam en tevens het thema van de euregionale fotowedstrijd, waar zowel Nederlands als Belgisch Limburg en het Duitse Rheinland vertegenwoordigd zijn. Het thema komt niet uit de lucht vallen. In het Jaar van de Mijnen lijkt het de betrokken fotobonden logisch om stil te staan bij die duizenden die hun laatste dag onder de grond hebben doorstaan. Die na jaren zwoegen in de steenkolenproductie plots thuis zaten. Want dat hebben de drie gebieden gemeen, dat rijke mijnverleden. We zien een naakte mijnwerker, die met een handdoek de laatste zwarte vlekken van zijn benen veegt. En een paar schoe-

nen, achtergelaten door de eigenaar toen zijn dienst er definitief op zat. Maar ook een foto van het nu, van een lege bureaustoel. „Want we zitten opnieuw in een periode dat veel mensen hun laatste dag draaien”, licht Peter Lambrichs, bestuurslid van de Limburgse fotobond toe. „Daarom hebben we het Jaar van de Mijnen als uitgangspunt genomen, maar erbij vermeld dat er een vertaalslag kan worden gemaakt naar de situatie van nu.” Hij wijst naar een foto van de Fordfabriek in Genk. „Ook daar stonden plots honderden mensen op straat. Een vergelijkbare situatie.” De naakte mijnwerker is een favoriet van Lambrichs. Een treurig beeld. „Daar zit alles in. Je ziet het verhaal meteen. De laatste keer douchen, afdrogen en naar je locker toe. Je komt er nooit meer terug. Dat zie je hier. We hebben de fotografen

geprobeerd te prikkelen om een foto met een verhaal in te sturen. Niet zomaar een foto van het kaliber vakantiekiekje. Al zijn vakantiefoto’s ook leuk”, nuanceert hij. De fotografen hebben ermee geworsteld, ziet Lambrichs. „We hebben veel moois binnen gekregen. Maar je ziet toch dat er minder foto’s worden ingezonden als je een thema aan een wedstrijd hangt. En bij dit thema al helemaal. We hadden tachtig ingezonden foto’s, normaal zijn dat er gemiddeld driehonderd.” De Letste Schiech is tot en met 13 september in het weekend te zien in Werkplaats K. Daarna verhuist de expositie met de 38 gekozen foto’s naar Geleen (bibliotheek de Domijnen), Städtisches Museum Schloss Rheydt (Mönchengladbach) en Tentakel in het Belgische Zonhoven.

foto Marcel van Hoorn

Stoere koempel en softe hippie hebben veel met elkaar gemeen Een beeld van een stoere mijnwerker wordt de komende dagen opgetrokken en moet dit weekend af zijn. Wat hebben koempels en hippies gemeen? door Geertjan Claessens

ijn benen staan al. Opgetrokken uit aan elkaar gelaste stukken gereedschap en metaalresten. Die vormen de basis voor The Coalminer, zoals Ramon Ranschaert het metershoge beeld wil dopen, omdat het internationaal klinkt.

De Brunssumse kunstsmid liep al een paar jaar met het idee om een beeld van een koempel te maken uit ‘oud ijzer’. „Veel mijnwerkers hadden thuis gereedschap liggen, dat ze vaak na het werk onder hun jas mee naar huis smokkelden. Maar als ze ouder werden en kleiner gingen wonen, gooiden ze het vaak weg. Dan belandde het bij het oud ijzer. Zonde. Ik wilde er iets mee en kreeg steeds vaker stukken gereedschap toegestopt.” Dat werden er de afgelopen dagen nog meer: na de oproep om oud gereedschap te brengen en te komen helpen, meldden zich verschillende oud-koempels met onder meer hamers, houwelen en mijnlampen. Gisteren gingen ze ermee aan de slag om het beeld vorm te geven. En zo de stukjes

cultuurhistorie te redden, die Ranschaert aan de vergetelheid wil ontrukken. „Als het in musea terechtkomt, ligt dat gereedschap vaak te verstoffen.” Dit beeld moet niet alleen een kunstwerk worden maar ook een soort openluchtmuseum, waar bezoekers wél naar de spullen komen kijken, liefst met andere ogen. De presentatie bij Arthouse Limburg gaat gepaard met een tweedaagse hippiemarkt, waar in een twintigtal kraampjes spullen uit de tijd van flower power te koop zijn en ook livemuziek uit de sixties en seventies zal klinken. Maar wat hebben die stoere koempel gemeen met softe hippies? „Meer dan je denkt”, zegt Ranschaert. „De mijnen en de flower power bloeiden op in de jaren 60.

De saamhorigheid was groot, zowel bij mijnwerkers als hippies. Ook in de mijnen was iedereen gelijk, waar je ook vandaan kwam. Dat ging vanzelf samen, al bestond het woord multicultureel nog niet.” Ranschaert wil de mijntijd niet verheerlijken. „Het was ook zwaar. Ik ben kleinzoon van twee mijnwerkers en heb alleen de afbraak meegemaakt. Er is weinig van overgebleven. Nog steeds worden historische gebouwen afgebroken. We moeten verder kijken dan onze eigen generatie.” De hippiemarkt is zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur bij Arthouse Limburg, Heugersraat 20 in Brunssum. Hier kan iedereen komende dagen van 12.00 tot 17.00 uur meehelpen of oude mijnspullen brengen.

128

Initiatieven en media-uitingen augustus 2015

JEUGD Organisatie Oogstdankfeest stuurt Jaar van de Mijnen 2015 aanvullende informatie om subsidie te krijgen

Feest Berg breder in teken mijn

Een nuchtere koempel van 102 Hij maakte de Eerste Wereldoorlog mee en werkte bijna veertig jaar op de mijn Emma in Treebeek. Gisteren werd oud-koempel Frits Rening 102 jaar oud.

door Eric van Dorst BERG AAN DE MAAS – De stichting Oogstdankfeest in Berg aan de Maas krijgt pas komende week uitsluitsel over subsidiëring van de komende editie door het Jaar van de Mijnen 2015. Deze organisatie in Heerlen heeft aanvullende informatie gevraagd over het programma van het Oogstdankfeest, met name over de manier waarop allerlei nevenactiviteiten ditmaal worden ingekleurd met het thema vijftig jaar mijnsluiting. Bekend is al dat het tot nationaal cultureel erfgoed benoemde Bergse evenement de praalstoet er geheel op afstemt. De stichting Oogstdankfeest heeft de subsidieverlener laten weten dat, afhankelijk van de beschikbare gelden, ook voor de scholen lespakketten over de mijnen worden opgesteld en met de jeugd een belevingstocht langs Staatsmijn Maurits en een bezoek aan de kolenmijn in Blegny (B) wordt georganiseerd. Ook in de jeugdactiviteit op zaterdag en de De belevingstocht rondom Staatsmijn Maurits zal zeker ook langs de voormalige loonhal in Geleen voeren. mis op zondag wordt het mijnthema verwerkt. Verder wordt ge- treden van een vereniging van ter Ed Smeets hoopt dat er nu dingstijd van het Oogstdankfeest. © Copyright 2015 Dagblad Limburger /mijn Limburgs Dagblad. Steins wethouder Chris Fiddelers, dacht aan een expositie waarbij De oud-koempels. wordt een beslissing valt. Hij/ heeft ©DeCopyright 2015 snel Dagblad De Limburger Limburgs Dagblad. ex-mijnwerkers hun verhalen van eenmalig verweven met het logo al eerder gezegd dat de tijd dringt ook lid van de stichting Jaar van Het auteursrecht, ook ten van Het artikel 15 AW,met wordt auteursrecht, ook tenoog aanzien van voorbereiartikel 15 AW, wordt2015, zegt dat de organide Mijnen toen vertellen, lezingen en een op-aanzien van het Oogstdankfeest. Voorzithet op de lange

uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 25 augustus 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 11 augustus 2015

JAAR VAN DE MIJNEN

VERJAARDAG Frits Rening werkte veertig jaar ondergronds, maar weigert het leven van mijnwerker te romantiseren

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door Marcel de Veen

erwacht geen romantische verhalen over het mijnwerkersleven of de kameraadschap onder de koempels. Voor Frits Rening is het sjravele ondergronds in de staatsmijn Emma in Treebeek gewoon veertig jaar lang de manier geweest om zijn gezin te onderhouden. Dat betekent keihard werken, productie leveren en niet klagen. Deze maandagmiddag is Rening in het zorgcentrum van Amstenrade het stralende middelpunt van zijn eigen verjaardagsparty. Hij heeft de respectabele leeftijd van 102 jaar bereikt. In redelijk goede gezondheid, hoewel horen en zien steeds meer achterblijven. Dat is echter geen beletsel om, omringd door zijn kinderen Leny (76), Elly (72), Hans (71) en een schare kleinkinderen en vrienden, een gezellig feestje te bouwen. Daar zit hij, keurig in het pak met stropdas en gezegend met een nog volle grijze haardos, klaar om herinneringen op te halen. Waarbij de oudste dochter als souffleur optreedt.

Oud-koempel Frits Rening, goed voor zo’n veertig dienstjaren ondergronds, viert zijn 102de verjaardag. Het is kort na de Eerste Wereldoorlog als vader en moeder Rening met hun acht kinderen, onder wie de dan zesjarige Frits, vanuit het Duitse Gladbeck naar Treebeek verhuizen. Het verslagen Duitsland verkeert na de Eerste Wereldoorlog in een enorme crisis. Het hoofd van het gezin vindt werk in zijn nieuwe vaderland. Frits maakt de lagere school af en gaat twee jaar naar de mulo. „Pap had goede hersens, maar je weet hoe het in die tijd ging. Er was een baan voor hem geregeld op de Emma en dan had je te gaan”, vertelt Leny.

Haar vader weet nog hoe de begintijd was. „Ik werd eerst hulpsleper en daarna sleper. Toen hulphouwer en houwer. Keihard werk. In die tijd waren er ondergronds nog geen moderne voorzieningen.” Naast Rening knikt Theo Hoen instemmend. Hoen is naar Amstenrade gekomen om zijn oud-collega te feliciteren. De 99-jarige hoopt binnenkort in de voetsporen van het feestvarken te treden als ook hij eeuweling wordt. Frits Rening is alweer klaar voor het volgende verhaal uit lang vervlogen tijden. Over het bezoek van

koningin Wilhelmina aan Treebeek, de bouw in 1920 van de Franciscusschool (die twee jaar geleden werd gesloopt) en de opening van de nieuwe kerk in 1923. Die kwam op de plek waar tijdens WO I een vluchtelingenkamp voor Belgische ontheemden was gevestigd. Dat kamp deed vervolgens nog dienst als noodkerk. Leny vertelt dat haar vader bijna veertig jaar plichtsgetrouw zijn werk deed. Nachtdiensten, die draaide hij het liefst. Verheerlijken doet hij die tijd zeker niet. Eén ding wist hij zeker: „Mijn zoon

foto Bas Quaedvlieg

komt nooit in de mijn te werken.” Dat gebeurde dus ook niet. Hoe meer de jaren klimmen, hoe vaker lichamelijke ongemakken optreden. Dochter Leny vertelt dat haar vader, na inmiddels twee heupbreuken, zes jaar geleden klaar leek om het tijdelijke met het eeuwige te verwisselen. Alles werd in gereedheid gebracht om Frits de laatste heilige sacramenten toe te dienen. Maar zie, Rening is er nog steeds. Geef hem zijn dagelijkse sigaartje en je hebt geen kind aan hem. Leny: „Klagen? Dat woord kent hij nog steeds niet.”

archieffoto Ram van Meel

satie in Berg aan de Maas komende week bericht krijgt en dat hij geen aanleiding heeft te betwijfelen dat subsidie wordt verleend.

OVERWINNING Buurtbewoners hielden slopers in Heerlense volksbuurt tegen

Een kunstwerk als museum

door onze verslaggever BRUNSSUM – Deze week wordt

Kerkrade promoot mijnverleden.

Kerkrade heeft eigen mijnvlag door onze verslaggever KERKRADE – De gemeente Kerkrade

De op te knappen huizen ogen aan de voorkant nog wel verzorgd, maar aan de achterkant heeft de verpaupering hard toegeslagen.

foto’s Bas Quaedvlieg

Afbraakhuis nu opknapper

heeft een vlag laten maken die herinnert aan het mijnverleden. „Met deze vlag willen we als oudste mijnstad van de regio de inZes mijnwerkerswoningen die al sinds 2008 leegstaan krijwoners oproepen om tijdens de exgen alsnog een opknapbeurt. Ze zijn gered van de sloperspositie 200 jaar Domaniale Mijn hamer, mede dankzij verzet van bewoners van de Passart. zichtbaar te maken dat we als stad trots zijn op onze mijnhistorie”, knapbeurt krijgen. Net als Franco door Geertjan Claessens zegt wethouder Jo Bok (Cultuur). Pieras ergert hij zich al jaren aan de Op de vlag is een afbeelding van e slopers stonden leegstand, waardoor de huisjes in het mijnwerkersbeeld D’r Joep tot twee keer toe de Acasiastraat steeds verder verloeklaar, maar wij deren. Sloop zou volgens hen het zichtbaar. Verder zijn de contouren hebben ze tegenbegin van het einde van de buurt van Schacht Nulland en abdij Rolgehouden. Anders betekenen. Om het tij te keren was duc (waar de expo gehouden hadden die huisjes er niet meer ge- jarenlang actie nodig. Een groep bestaan.” Jan Alfrink is blij dat zes woners ging demonstreren, bezette wordt) op het dundoek te zien. De mijnwerkershuisjes in ‘zijn’ wijk het kantoor van woningcorporatie ©vlag Copyright De Limburger / Limburgs kost tien2015 euroDagblad en is te koop in Passart in Heerlen Dagblad. nu toch een op- Woonpunt en klom in de pen om het auteursrecht, Stadskantoor aan Markt 33. van artikel 15 AW, wordt Het ookdeten aanzien uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 20 augustus 2015

„D

de zaak te bepleiten. Ze kregen daarbij niet alleen steun van (landelijke) SP-politici, maar ook van het Cuypersgenootschap. De club zag de cultuurhistorische waarde van het huizenrijtje. Dat is namelijk ontworpen door Jan Stuyt, compagnon van architect Jos Cuypers, de zoon van de vermaarde ontwerper Pierre Cuypers. Uiteindelijk wees de gemeente de buurt aan als beschermd stadsgezicht, waarna Woonpunt de sloopplannen introk. Daarmee komt een einde aan de jarenlange discussie met de bewoners, die nu weer op goede voet staan met de verhuurder.

in Brunssum een kunstwerk gemaakt van mijnwerkersattributen. Iedereen kan aan de totstandkoming bijdragen. Brunssummers worden opgeroepen in kelders en schuurtjes te kijken of er nog spullen van de mijnen liggen zoals kolenschoppen, beitels en boren, hamers, spoorrails, zagen en telefoons. Het is de bedoeling dat die worden samengevoegd tot één beeld dat vervolgens een openbaar museum is. Het bouwen gebeurt donderdag tot en met zondag bij Arthouse Limburg , Heugerstraat 20. De onthulling is zondag. Dan is er ook een hippiemarkt.

Deze week is het keerpunt en begint Woonpunt met de renovatie, die volgens de bewoners al veel eerder had moeten starten. De woningen worden vergroot en geïsoleerd. Daarna stijgt de huurprijs naar 620 euro. Nog altijd onder de huursubsidiegrens, maar fors hoger dan nu. „Passart blijft een minimawijk”, zegt Pieras berustend. „Dat is eigenlijk niet goed, je zou meer variatie moeten hebben.” Maar het karakter van de volksbuurt moet niet te veel worden aangetast. Pieras: „we blijven altijd wel wat mopperpuntjes houden. We willen de wijk verder verbeteren.”

CULTURELE STOET OVER DE MIJNEN

INVESTERING Opknappen tracé kost minimaal 2,5 miljoen euro

Plan: Mijnspoor omvormen tot toeristische trekpleister door Geertjan Claessens

De Parkstadgemeenten Brunssum, Nuth en Heerlen hebben plannen om het Mijnspoor op te knappen en om te vormen tot toeristische route. Het tracé waarover ooit kolenkarretjes vanuit de mijnen naar de haven van Stein reden zou dan straks een wandelen fietspad zijn dat natuurgebieden, vroegere mijnkolonies en historische plekken verbindt. Die combinatie moet toeristen aantrekken en nieuwe kleinschalige HEERLEN

–

attracties mogelijk maken, met name rond kasteel Hoensbroek en de Sibelco-groeve. Op die laatste plek zou een dagstrand en waterpark kunnen komen. Het plan uitvoeren kost minimaal 2,5 miljoen euro. Een grootschaliger uitvoering zou 6 miljoen vergen. In een toeristische toekomstvisie staat dat het plan ruimte biedt voor vooral kleinschalige horeca en verblijfsaccommodaties met in totaal rond de vijfhonderd bedden. Daarnaast is er ruimte voor stadslandbouw en de verkoop van streekpro-

ducten. De attracties zouden over tien jaar 800.000 bezoekers per jaar kunnen trekken (ruim vijf keer zoveel als nu) die samen 25 tot 30 miljoen kunnen gaan uitgeven, ruim tien keer zoveel als nu. Dat zou enkele honderden banen kunnen opleveren. De gemeente Heerlen benadrukt dat de plannen nog lang niet rond zijn en dat het om voorzichtige schattingen gaat. De drie gemeenten trekken twee ton uit voor een uitvoeringsplan. Zie ook pagina’s B2/3

Wagenbouwers overleggen aan de waslijn over de ontwerpen, voordat ze kenbaar maken welke wagen hun buurt

het liefst wil bouwen.

De mijnbouw in de regio herleeft op zondag 23 augustus in Berg aan de Maas, waar nimmer een kool is gedolven maar in dagbouw wel heel wat praalwagens zijn ontstaan. De culturele stoet van het Oogstdankfeest belooft een waar industrieel spektakel te worden.

stoet op te zetten”, legt Mevis uit. De 67-jarige Bergenaar is blij dat zijn nog niet half zo oude dorpsgenoot voor de ontwerpen tekent. „Heel mooi, hè. Na heel veel jaren hebben we weer een Bergse jong.” Wel een die zelf niets van het mijnverleden heeft meegekregen. „Klopt. De vader van mijn moeder was een koempel, meer niet. Maar ik heb me net als de andere werkgroepleden verdiept in het mijnverleden en de beraadslagingen bijgewoond. Ik schreef tijdens de discussies steekwoorden op en tekende in mijn schetsboek al direct in het begin een dinosaurus.” Die uitgestorven reus moest op een van de praalwagens de ontstaansperiode van steenkool uitbeelden. Een imposant begin van de stoet. En moet ook die van 2015 weer boeiend ogen, van belang is ook dat alle taferelen historisch verantwoord zijn. Mevis ziet daar streng op toe. „We kunnen ons geen misslagen veroorloven, zeker in dit Jaar van de Mijnen niet. Heel wat mensen die er verstand van hebben zullen langs de kant staan. We willen echt niet dat die straks zeggen: in Berg hebben ze me toch wat gemaakt!”

foto Annemiek Mommers

Kolen geven Berg kleur door Eric van Dorst

teenkool is in de verschillende verschijnings- en verbrandingsvormen zwart en grijs. Glanzend, dof of iets daartussenin. Maar hoe creëer je in vredesnaam een kleurrijke praalstoet rond de bodemschat die in de regio decennialang werkgelegenheid en welvaart bracht? „We hebben ons ernstig afgevraagd of we dat klaar konden krijgen en het antwoord was eerst: nee. Maar we zijn er na lang beraad toch uitgekomen”, zegt Jo Mevis van de commissie Culturele Stoet. Het hoogtepunt van het Oogstdankfeest in Berg aan de Maas haakt dit jaar in op het Jaar van de Mijnen. „Dat doen we met een stoet waarin ook aandacht is

voor de officiële aankondiging van de sluiting in de Heerlense schouwburg door premier Den Uyl. Het originele spreekgestoelte ga ik zelf bij het museum in Kerkrade halen. We doen het zo officieel mogelijk. Je zult zien dat straks Den Uyl in levende lijve sprekend door Berg rijdt.” Voor de bezielende regelaar Mevis is het alweer de 23ste stoet. Uitleg geeft hij samen met ontwerper Roy Wagemans in diens atelier van Studio Kriss Krass in Urmond. Urmond? „Ja, hier woon ik. Maar ik ben een echte Bergse pum”, verzekert de illustrator en kunstenaar, die de praalwagens een jaar of vijf mag gaan uittekenen en stiekem al uitkijkt naar de zeventigste in 2016. Maar eerst de - naar verwachting ook memorabele - stoet van dit

jaar. Van danken voor de oogst, waarmee het destijds allemaal begon, is trouwens geen sprake meer. Mevis: „Na vijftig jaar werd ervoor gekozen meer spel en beweging in de stoet te brengen. Om genoeg toeschouwers te blijven trekken, want die zijn tegenwoordig verwend.” Wagemans verzekert dat er 23 augustus een hedendaagse en zeker geen oubollige karavaan door Berg zal trekken. Hij toont op een groot beeldscherm kleurrijke ontwerpen van de diverse taferelen die op grote wagens gestalte moeten krijgen. Ze vormen een tijdlijn waarlangs het ontstaan en de winning van steenkool, de mijnsluiting en de herstelfase met vervangende werkgelegenheid gestalte krijgen. „Dat was de manier waarop we kans zagen over het thema een kleurrijke

De ontwerper heeft er alle vertrouwen in dat de hechte Bergse gemeenschap oud-koempels en andere belangstellenden aangenaam gaat verrassen. De schetsen van kolentransport over het kanaal (boten in het water op een dieplader!), kolenwinning van het eerste uur op Rolduc, vrijetijdsbesteding en cultuur in de mijntijd en ook nieuwe bedrijvigheid als DAF en Curver zien er veelbelovend uit. De aanvankelijk getekende t-rex zal niet rondtrekken. Dat bijtgrage monster leefde niet in het tijdperk carboon, toen de steenkool ontstond. Daarop geattendeerd schets-

“

Na vijftig jaar werd ervoor gekozen meer spel en beweging in de stoet te brengen. Jo Mevis

te Wagemans snel een mosasaurus. „Of, zo je wil, een Maaskrokodil.”Nog een vermeldenswaardige correctie: de wasruimte waarin koempels poekelden, elkaar het kolenstof van de rug schrobden. „Wat ik eerst had getekend waren meer de douchehokjes van zwembad Steinerbos,” lacht Roy. Met een thema bedenken en schetsen laten maken is de optochtcommissie er overigens nog lang niet. Mevis struint met zijn vrouw Fieny - „We doen alles samen, anders hou je het niet vol” - stad en land af voor groepen en attributen die met de wagens de stoet gevarieerd en compleet maken. Zo bezochten ze met Pinksteren nog een corso in Namen aan de Franse grens. „In Limburg zelf hebben we wat de mijnwerkerstijd betreft bijna geen groepen meer, hooguit het schalmeikorps en de Limburgse koempelvereniging. We halen spullen en groepen uit andere delen van het land en ook uit België, Duitsland en Noord-Frankrijk. Niet verder weg, want dan moeten mensen hier overnachten en wordt het te duur. Maar je kunt best spreken van een Euregionaal festijn.”

Schetsen van enkele praalwagens die worden gebouwd. Boven: het dagelijks leven van de mijnwerker. Midden: het ontstaan van steenkool (dinosaurus). Onder: kolenverlading via het Julianakanaal. schetsen Roy Wagemans

129

september 2015

130

woensdag 2 september 2015 t/m zaterdag 5 september 2015

Doorgrond - Nina Willems

Theater, Performance

MIJNshop

Heerlen

donderdag 3 september 2015

7de Neimed Krimplezing: Antistad

Lezing, Discussie

Maankwartier

Heerlen

zaterdag 5 september 2015

Obscura Nova: Remixing Heritage

Film, Concert

Nieuwe Nor

Heerlen

vrijdag 4 september t/m zaterdag 5 september 2015

MIJN-pop up museum Hoensbroek

Buurtexpositie, Ontmoetingen

Heemkundevereniging Hoensbroek

Heerlen

zaterdag 4 september 2015

Onze mijnwerkers: over de mijnschool

zaterdag 5 september 2015

IVN-dagwandeling Groote Peel

Wandeling

De Groote Peel

zondag 6 september 2015

KoelbĂśsroute

Fietstocht

Nieuwe Markt

maandag 7 september 2015 t/m vrijdag 18 september 2015

David Bade tekent Heerlen onder de tafel - Heerlen C.S.

Kunst, Ontmoetingen

Heerlen CS

Heerlen

woensdag 9 september 2015 t/m dinsdag 29 september 2015

Expressiegroep De Ruif in de MIJNshop

Tentoonstelling

MIJNshop

Heerlen

donderdag 10 september 2015 t/m zondag 13 september 2015

Mijn pop-up museum - Landgraaf

Expositie, Ontmoetingen

Parochiezaal van Nieuwenhagerheide

Landgraaf

zaterdag 12 september 2015 t/m zondag 13 september 2015

Open Monumentendag 2015

Monumentendag

zaterdag 12 september 2015

Maatschappelijke en culturele ontwikkelingen in de Mijnstreek Wiel Hoekstra

Lezing

Parcours of Arts & Science

zaterdag 12 september 2015

Onze mijnwerkers: over de akkoorden

zaterdag 12 september 2015

Mijnbouw in Landgraaf

Tentoonstelling

Parochiezaal Nieuwenhagerheide

Landgraaf

zondag 13 september t/m zondag 20 september

Koempels in Beeg

Expositie

Podiumkerkje

Grevenbricht

zondag 13 september 2015

Boekpresentatie Koelpot

Boekpresentatie

Parkstad Culinair

Heerlen

donderdag 17 september 2015

Discussie en voordracht over de rol van mijnwerkersvrouwen

Lezing, Discussie, Ontmoetingen

Maaslandcentrum Elsloo

Elsloo

vrijdag 18 september 2015

Beeld en Geluid viert Jaar van de Mijnen met publicatie archiefmateriaal en VR-applicatie

Online archief

Website Instituut Beeld en Geluid

zaterdag 19 september 2015

IBA meets IBA Parkstad

Tentoonstelling

SCHUNCK*

zaterdag 19 september 2015

Onze mijnwerkers: over de opzichter

zondag 20 september 2015

Koempelmis Laura en Julia

Herdenking

Mijnwerkerskerk Sint Antonius van Padua

Heerlen

zondag 20 september 2015 t/m zondag 25 oktober 2015

Werner Mantz in de mijnstreek

Tentoonstelling

SCHUNCK* Collectors House

Heerlen

zondag 20 september 2015

Miniatuurmijn in Mariarade

Buurtfeest

Gemeenschapshuis Mariarade

Heerlen

dinsdag 22 september 2015

De mijnbouw en de mijnwerkers in Limburg

Lezing

De Kemphaan

Venray

woensdag 23 september 2015

Kerkrade

De mijnstreek Maastricht

Heerlen

De Mijne - MariĂŤl Vaartjes

Toneel

Zorgcentrum Oosterbeemd

Valkenburg

donderdag 24 september 2015

Zuid-Limburg na de mijnsluitingen Sjeng Kremers

Lezing

Aula Minderbroedersberg

Maastricht

zaterdag 26 september 2015

Tweede Mijnwerkersdag Mijndepot Waterschei

Ontmoeting

Mijndepot

Genk

zaterdag 26 september 2015

Dag van de Chemie 2015

zaterdag 26 september 2015

Onze mijnwerkers: werken in de mechanische pijler

zaterdag 26 september 2015

Kidsdag in de MIJNshop

Jeugd, Ontmoetingen

zaterdag 26 september 2015 t/m zondag 27 september 2015

Landgraaf Bruist

Concert

Raadhuisplein

Landgraaf

zondag 27 september 2015

Joepe treffen - Presentatie van Miene Joep tijdens Kirchroa Jeet Plat

Presentatie, Wandeltocht

Stadscentrum

Kerkrade

zondag 27 september 2015

PremiĂ¨re MijnstreekComplex Nederlands Film Festival

Filmpremiere

PathĂŠ

Utrecht

dinsdag 29 september 2015 t/m donderdag 1 oktober 2015

3 Digitale Dagen 2015

Discussie

Drie locaties in de euregio

Genk, Aachen, Heerlen

woensdag 30 september 2015 t/m woensdag 28 oktober 2015

Maand van de tattoo in de MIJNshop

Tentoonstelling, Ontmoetingen

MIJNshop

Heerlen

Open dag, Evenement

Chemelot

Sittard-Geleen

Heerlen

131

Gluckauf - Remy van Heugten augustus- september 2015

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Wereldpremière Gluckauf tijdens het internationaal Filmfestival Rotterdam 2015, foto’s: LucZaterdag, Lodder 03 oktober 2015

GLUCKAUF PAKT VIER GOUDEN KALVEREN IN BELANGRIJKSTE CATEGORIEËN

Record ‘filmk ‘filmkoempels’ lmkoempels’ door Marlous Flier en Ruud Maas UTRECHT – Gluckauf van de Heerlense regisseur Remy van Heugten, heeft gisteren vier Gouden Kalveren gewonnen. Niet eerder won een Limburgse film de belangrijkste filmprijs in zoveel categorieën: Beste Film, Beste Regie, Beste Scenario en Beste Camera. Van Heugten droeg zijn Kalf op aan Limburg. „Deze is voor ons. Gluckauf

is een film over een vergeten stuk Nederland, mijn Nederland.” Producent Joram Willink bedankte zijn ‘filmkoempels’ en wenste de Oostelijke Mijnstreek (het gebied waar de film over gaat) ‘glück auf’ toe. De Surprise van Sittardenaar Mike van Diem won twee Kalveren. De Maastrichtse Hadewych Minis had de Beste Vrouwelijke Bijrol als Rachel Hazes in Bloed, Zweet en Tranen.

GLUCKAUF Beste film Beste scenario Beste regie Beste camera Zie ook pagina’s A2/3

Limburgse première Gluckauf in het JT-bioscoop Parkstad Kerkrade, foto’s: Pascal Moors

Producent Joram Willink (uiterst rechts) met de Gluckauf-crew.

132

foto ANP

Gluckauf - Remy van Heugten augustus- september 2015

GLUCKAUF MAAKT TIEN KEER KANS OP GOUDEN KALF

Nominatieregen impuls voor Limburg Ruim een kwart van alle tachtig Gouden Kalf-nominaties is voor films van Limburgse komaf. Niemand kan nog om Limburgse filmmakers heen.

door Ruud Maas en Marlous Flier

imburg speelt een substantiële rol in de Nederlandse filmwereld. Dat bewijzen niet alleen de 22 gisteren bekendgemaakte Gouden Kalf-nominaties voor films van Limburgse Limburger / Limburgs Dagblad. makelij, waaronder Gluckauf (foto). Ook

makers erkennen dat. En zij verwachten dat deze nominatieregen een nieuwe garde talenten uitdaagt ook authentieke verhalen uit hun eigen provincie te verfilmen. Cultuurgedeputeerde Ger Koopmans weet zeker dat het mede door hem opgetuigde regionaal filmfonds nieuw talent een springplank biedt. Vier jaar op rij een half

miljoen euro moet makers een steun in de rug geven. „We kunnen niet anders dan nog succesvoller worden.” Volgens hem heeft Limburg er sinds gisteren nog een nominatie bij: die van succesvolste filmprovincie. „En we zijn kansrijk voor de titel.” Zie ook pagina’s B8/9

foto BIND

FILMPRIJZEN Ooit kwam zo af en toe een Gouden Kalf naar Limburg. Dat in brons gegoten beeldje werd al op prijs gesteld, maar de laatste jaren is een karrenvracht aan filmprijzen eerder regel dan uitzondering. „We moeten het succes niet kleiner maken dan het is.”

Kalf met de rode leeuw door Ruud Maas

oeval kun je het niet meer noemen. Ruim twintig Kalf-nominaties dit jaar, zeven beeldjes voor films van Limburgse makelij in 2014 en vier een jaar eerder. Vanaf 2009 is het aantal prijzen en nominaties aanzienlijk. Zeker, vroeger kwamen er ook al Kalveren naar Limburg. Maar niet in zulke aantallen. Dat weet de Venlose producent Reinier Selen (Lucia de B., Oorlogsgeheimen, Van God Los en straks Playboypriester) ook. „We moeten het succes van Limburg niet kleiner maken dan het is. Dat zijn we snel geneigd, maar als we klein denken gebeurt er nooit wat. Het besef is er nu dat je in Limburg of als Limburgse maker de top kunt bereiken.” Meer dan ooit wordt deze provincie nu met film geassocieerd, zeggen makers, overheid en financiers. Films worden hier geschoten en dankzij de Production and Location-Guide Euregio Maas Rijn van Cinesud is het ook voor niet-Limburgers gemakkelijker sterke locaties en kwalitatief goede mensen voor op de set te vinden. Het op te richten provinciale filmfonds zal zulke ontwikkelingen versnellen, hoewel het budget van 500.000 euro per jaar in de dure wereld van de film niet riant is. Belangrijk is ook de enorme aandacht voor Gluckauf, de film die een authentiek Limburgs verhaal vertelt, wars van pracht, praal en nostalgie. Ook tekenend: makers en acteurs die al lang zijn vertrokken uit Limburg, zien mogelijkheden in hun geboorteprovincie. Soms blijft het (nog) bij het uiten van een wens. Zoals Hadewych Mi-

nis die ‘dolgraag’ in een Limburgse productie wil spelen, liefst in het Maastrichts gesproken. Ze heeft het laatst besproken met de Roermondse regisseur Elbe Stevens. „Al is het maar om te laten zien hoe trots ik ben op wat hier in Limburg op filmgebied allemaal gebeurt.” En Oscar-winnaar Mike van Diem zou graag een film in Limburg willen maken. „Wat mij betreft zelf in het dialect. Ik sluit niet uit dat het gebeurt, al heb ik nu geen concreet idee.” Pieter Kuijpers is degene die zulke wensen het vaakst in daden omzet. Het grootste deel van Hemel op Aarde werd opgenomen in Limburg en komende week keert de in Tegelen opgegroeide regisseur en producent terug naar ‘zijn’ dorp. Hij gaat er enkele scènes opnemen voor de film Riphagen, die handelt over een misdadiger die in de Tweede Wereldoorlog met de Duitsers collaboreert. En Aanmodderfakker-regisseur Michiel ten Horn uit Horst baseert zijn volgende film op Limburg, op zijn eigen jeugd. De avonturen in GoGo Tropicano (werktitel) zijn geïnspireerd op de tropische zwemparadijzen in zijn oude buurt. Het zal nog even duren eer de opnames beginnen. In de tussentijd maakt hij een aflevering van de BNN-serie Van God Los over ‘een waargebeurde Limburgse moord’. Welke dat is, blijft nog even geheim. „Ik reflecteer op mijn jeugd en herinneringen. Ik vind het een

! Meer dan ooit wordt de provincie Limburg tegenwoordig met film geassocieerd.

prettig idee dat niet iedere film zich in de Randstad afspeelt. Misschien wil ik toch wel een ambassadeur voor Limburg zijn.” Reinier Selen onderschrijft dat. „Het was voor ons de reden om bij de opnames van Achtste Groepers Huilen Niet veelal weg te blijven uit de * Randstad. De film is nu zachtaardiger. Het gaat er op een basisschool in de Randstad harder aan toe dan ‘in de provincie’, dat weet ik zeker.” En vergeet Remy van Heugten niet, die al zijn werk tot nu toe zag als opmaat naar Gluckauf en ‘de sterke drang om te vertellen waar ik vandaan kom’. „Om situaties en anekdotes uit mijn jeugd een plek te geven. Het verhaal is gebaseerd op mijn realiteit, zoals ik het destijds heb ervaren, met mijn blik van nu.” Het succes van de Limburgse film is een feit, dat bewijzen ook de Gouden Kalveren. Toch schrikken sommige Limburgers er wel eens van, zoals Jim Taihuttu uit Venlo. Hij vertelde tegen Vrij Nederland, toen Wolf (2013) in de prijzen was gevallen: „Mijn eerste reactie was: oké, en hoe nu verder dan? Twee jaar geleden waren we met Rabat (Nasrdin Dchar won een Kalf voor beste acteur, red.) de underdog, nu hadden we acht nominaties. Het is zo snel gegaan! Eigenlijk vind ik dat je op je tweeëndertigste nog geen Kalf hoort te winnen. Hoe zou ik een betere regisseur kunnen zijn dan Alex van Warmerdam, die het al dertig jaar doet? Dat is waanzin. En daarbij: het betekent ook dat ik met mijn volgende film die prijs alleen maar níét kan winnen.” Ach, Jim! Denk groots, zou Selen nu roepen.

montage MGL

133

Miene Joep augustus- september 2015

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Vrijdag, 29 mei 2015 Miene Joep presentatie beelden op de Marktuitdrukkelijk in Kerkrade,voorbehouden. foto's Luc Lodder

JAAR VAN DE MIJNEN Replica’s standbeeld worden beschilderd en tijdelijk in centrum geplaatst

Twintig witte Joepen staan in gelid te wachten op transport naar basisscholen in Kerkrade.

foto Vrije Akademie ZOM

Kerkrade wordt Joepenstad D’r Joep, het nationale monument van de mijnwerkers op de Markt in Kerkrade, krijgt gezinsuitbreiding. Twintig Joepjes om precies te zijn. Ze worden beschilderd en vervolgens geplaatst in het kader van het project Miene Joep. door Wiel Beijer

inds 1957 staat hij fier op de Markt. D’r Joep. Inge echte koaler, zoals gouverneur Frans Houben deze stoere bronzen mijnwerker noemde tijdens de onthulling. Kunstenaar Wim van Hoorn maakte het beeld. En nu, 58 jaar later, wordt in Kerkrade het project Miene Joep gelan-

ceerd. In het kader van het Jaar van de Mijnen worden twintig 1,5 meter hoge en 40 kilo zware replica’s gemaakt van polyester. Witte Joepen zijn het. Nog. Want het is de bedoeling dat al deze mijnwerkersbeelden beschilderd of op andere wijze kunstzinnig bewerkt worden. Het is een project van de Vrije Akademie ZOM in samenwerking met de gemeente Kerkrade. Alle plaatse-

lijke basisscholen krijgen een Joep om zelf te bewerken. Daarnaast kunnen bedrijven of andere geïnteresseerden voor 595 euro een Joep kopen om bijvoorbeeld door een kunstenaar te laten beschilderen. „Met dit bijzondere project willen we dat het centrum van Kerkrade vol komt te staan met Joepen om zo Kerkrade te verlevendigen in de sfeer van het Jaar van de Mijnen”, zegt cultuurwethouder Jo Bok. Volgens hem is het beeld de trots van de koempels en van de stad. „Het is een van de weinige herinneringen aan het rijke mijnbouwverleden.” Directeur Natalie Savelsbergh van de Vrije Akademie ZOM bedacht

het project, waarbij het draait om ‘de identiteit van D’r Joep, de verbinding met het verleden, een nuchtere kijk op het heden en het uitkijken naar een betere toekomst.’ „Volgens D’r Joep zijn de inwoners oernuchter, nostalgisch, bescheiden en trots en vanuit de koempelmentaliteit ook heel sociaal”, zegt Savelsbergh. In 2002 werden al eens replica’s van D’r Joep gemaakt. Die waren slechts 24 centimeter hoog en bedoeld voor de verkoop. Tweeduizend mini-Joepjes werden toen verkocht. De nieuwe levensgrote Joepen krijgen straks een plek op de basisscholen en bij de kopers.

134

Miene Joep augustus- september 2015

EERBETOON Vijftig replica’s van mijnwerker in centrum te bewonderen

Elke Joep in Kerkrade vert vertelt eigen verhaal Vijftig keer d’r Joep, de ene qua verschijningsvorm nog verrassender dan de ander. Replica’s van de stoere mijnwerker zijn de komende tijd in Kerkrade te bewonderen. door Marcel de Veen

e confetti-Joep, advocaat-Joep, robot-Joep en mozaïek-Joep. Ze staan deze donderdagmiddag strak in het gelid op de Markt in Kerkrade, omringd door nog 46 andere Joepen. De bontgekleurde replica’s zijn het resultaat van het project Mijne Joep. Een eerbetoon aan de noeste mijnwerkers van deze regio, die in het hart van Kerkrade ook al geëerd worden met het standbeeld d’r Joep. Mijne Joep is een idee van Natale Tafelberg van de Vrije Akademie OM, in samenwerking met de gemeente. „Vanwege het Jaar van de Mijnen leek het me een leuk idee om leerlingen van de dertien basisscholen in Kerkrade te vragen om een kleine uitgave van d’r Joep op een originele manier te beschilderen, tentoon te stellen en ze later een plekje te geven op school. Het idee sloeg meteen aan.” En niet alleen bij de leerlingen. Bedrijven, verenigingen, stichtingen en zorginstellingen die lucht krijgen van het initiatief, ‘bedelen’ bij Natale Tafelberg of ze ook een polyester Joep mogen bewerken. „Aanvankelijk dacht ik aan twintig replica’s genoeg te hebben, daarna dertig. Het zijn er uiteindelijk vijftig geworden.” De afgelopen maanden zijn de anderhalve meter grote en veertig kilo zware Joepen op diverse plekken door een bont gezelschap onder handen genomen. De Rotaryclub, Zuid Hogeschool, de SNSbank; de creativiteit kent geen grenzen. Vooral de kinderen maken er, met bijvoorbeeld de Superman- Joep, een spektakel van.

D’r Joep, en dat maal vijftig, op de Markt in Kerkrade. Onder het oog van de enige echte Joep. Kunstenares Nancy Arts krijgt de opdracht om een Rode-Joep te maken. „Ik heb wedstrijdseries, die

! Bewerkte minibeelden van d’r Joep worden straks verspreid over de stad opgesteld.

spelers in de loop van de jaren droegen, verknipt. De tientallen lapjes stof heb ik op de replica geplakt en bewerkt. Het beeld krijgt een mooie plek in de businessruimte of de hal van het Roda-stadion.” Zo heeft elke Joep zijn eigen verhaal, leert een tochtje langs de vijftig beelden. De replica’s zijn samen nog maar één keer te bewon-

Miene Joep presentatie beelden op de Markt in Kerkrade, foto's: Luc Lodder, Fabian de Kloe

deren: vandaag tussen negen en één uur in het gemeentehuis van Kerkrade. Daarna worden ze verspreid over de stad en zijn ze via een wandeltocht te zien in de etalages van Kerkraadse winkels. Tenslotte krijgen de Joepen hun definitieve bestemming. Op scholen, in bedrijven en soms ook bij particulieren thuis. Natale Tafelberg: „Een van de toekomstige eigenaren is zo

foto Bas Quaedvlieg

verrukt over zijn Joep dat die een prominente plek krijgt, midden in zijn woonkamer.”

! Zo heeft elke Joep zijn eigen verhaal, leert een tochtje langs de vijftig beelden.

135

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Werner Mantz in de Mijnstreek september 2015 Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 19 september 2015

achtergrond www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN

In het Schunck Collectors House in Heerlen zijn vanaf vandaag zo’n 80 merendeels onbekende foto’s te zien die de Maastrichtse fotograaf Werner Mantz in 1938 maakte in de mijnstreek. De belangstelling voor de architectuur- en portretfotograaf Mantz is de afgelopen jaren toegenomen. Het Ludwig Museum in Keulen en het Nederlands Foto Museum in Rotterdam werken aan een grote oeuvretentoonstelling.

Mantz

HAD OOG VOOR MODERNISME MIJNSTREEK keerde in kringen van progressieve Tate Modern in Londen, Centre Pomkunstenaars en had contact met de bepidou in Parijs en het Museum of Mokende fotograaf August Sander. dern Art in New York hebben werk at zijn vader wel eens In opdracht van de GAG (Gemeinvan Mantz aangekocht. In Nederland, foto’s had gemaakt nutzige AG für Wohnungbau), een hebben behalve het Bonnefanten in van de Limburgse Maastricht en het Limburgs Museum in vooruitstrevende woningcorporatie, mijnen, wist Clément maakte Mantz in de jaren twintig honMantz (1948) wel. Een Venlo, het Stedelijk in Amsterdam en het Nederlands Foto Museum in Rotter- derden opnames van sociale woningpaar jaar voor diens bouwprojecten. Hij bouwde een grote dam werk van Mantz in hun collectie. overlijden hoorde hij dat werk van zijn naam op als fotograaf van het Nieuwe Toch is de fotograaf gek genoeg hier vader, de fotograaf Werner Mantz Bouwen. Met veel aandacht voor vorm nog altijd relatief onbekend. (1901-1983), te zien was op de Docuen structuur toonde Mantz de moderne Maar daar komt, zo verwacht Huub menta 6 in Kassel. Op die befaamde, Smeets van de stichting Werner Mantz, architectuur in zijn eenvoud en schoonvijfjaarlijkse expositie voor eigentijdse beeldende kunst was Mantz in 1977 ver- verandering in als het Ludwig Museum heid. Mantz maakte gebruik van het veranin Keulen en het Nederlands Foto Mutegenwoordigd met tien foto’s van de derlijk karakter van het licht. Volgens seum hun voornemen waarmaken in Limburgse mijnen. Zijn foto’s kregen 2018 of 2019 een grote overzichtsexposi- Clément kon zijn vader soms urenlang veel aandacht. Met name het spel van wachten op de juiste lichtinval om zijn tie met werk van Mantz te laten zien. Werner Mantz met licht en schaduw riep bewondering van deskundigen op. Het moet het sluitstuk worden van een object te fotograferen. ‘Lassen Sie die Sonne für sich arbeiten’, was zijn vuistlang proces van herwaardering voor De naam van Werner Mantz, een min regel. of meer vergeten fotograaf, begon weer een fotograaf die in de jaren twintig en Vanaf 1926 bezocht Mantz regelmatig begin jaren dertig in Keulen een reputarond te zingen onder kenners en bij Maastricht. De stad fascineerde hem, tie opbouwde als architectuur- en pormusea. met name het effect van het licht op de tretfotograaf. Na zijn definitieve vestiDe tien foto’s maakten, zo weet woningen. Hij kwam regelmatig naar ging in Maastricht in 1938 legde Mantz Clément inmiddels, deel uit van een Maastricht en opende in de wijk Wittezich vooral toe op portretfotografie. serie van 52 opnames die zijn vader in vrouwenveld in 1932 een fotostudio. Zijn studio aan het Vrijthof was in de 1938 gemaakt had in opdracht van de Vanaf dat moment pendelde hij tussen Staatsmijnen in Limburg. Zwart-wit fo- jaren vijftig en zestig voor veel ouders Keulen en Maastricht. to’s van de Emma, Wilhelmina en Mau- hét aanloopadres om hun kinderen in Nadat in januari 1933 Hitler aan de rits, alsmede van het Stikstofbindingsbe- hun communiekleding te laten fotogramacht was gekomen en de joden tweeferen. drijf in Geleen (zie coverfoto Horizon) derangs burgers werden, rijpte bij De jaren 1926-1933, zo vertelt en de kolenoverlaadhaven in Stein. Van Mantz, zelf van joodse komaf, het idee Clément Mantz, waren de vette jaren. de 52 opnames zijn er 26 recentelijk teom zich definitief in Maastricht te vestiZo sprak zijn vader er ook thuis vaak ruggevonden in het archief van de gen. Na de Kristallnacht van 9 op 10 noStaatsmijnen, dat zich bevindt in de col- over. Vanuit zijn ouderlijk huis aan de vember 1938, toen synagoges in brand lectie van het Regionaal Historisch Cen- Hohenstaufring in Keulen begon de in werden gestoken en honderden joden München opgeleide Mantz in 1922 met trum Limburg in Maastricht. © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. vestigde Mantz zich definifotograferenook vanten Keulse notabelen, Samen met de foto’s van de mijn Hethet auteursrecht, aanzien van artikelvermoord, 15 AW, wordt Hendrik en opnames, die Mantz in 1934 kunstenaars en wetenschappers. Hij ver- tief in Maastricht. uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 19 september 2015 maakte van de opbouw van twee schoorstenen van de Maurits, zijn de in Maastricht herontdekte foto’s vanaf vandaag te zien in het Schunck Collectors House in Heerlen. Want, zo zeiden ze en maakte hij opnames van interiWerner Mantz maakte nog voor daar, wat is het Jaar van de Mijnen zoneurs. Volgens Huub Smeets is zijn overlijden mee dat zijn werk der de foto’s van de beroemdste LimWerner Mantz „een inspiratiebron herontdekt werd. Hij had, zo zegt burgse fotograaf uit het verleden? voor de toekomst”. Mantz was, zo zoon Clément, zijn archief met afHet doet Clément Mantz, terwijl hij zegt hij, eigenlijk de leermeester drukken geordend. „Hij had zijn door de catalogus van de Documenta 6 van de Duitse fotografen Bernd en mapjes klaar liggen. Dit is voor bladert, zichtbaar deugd dat het werk Keulen, zei hij dan.” Behalve archi- Hilla Becher die het industriële erfvan zijn vader steeds meer waardering goed aan Rijn en Ruhr vastgelegd tectuur-, mijnen portretfotograaf hebben. was Mantz ook reclamefotograaf krijgt. In het buitenland vooralsnog meer dan in eigen land, dat wel. Verschillende gerenommeerde musea als

door Caspar Cillekens

‘Mantz is inspiratiebron voor toekomst’

136

Mantz zocht vanaf 1933 naarstig naar emplooi in Nederland. Hij maakte naam met werk voor Limburgse architecten als Jos Wielders, Alfons Boosten, Toon Swinkels en Frits Peutz. Voor Peutz fotografeerde Mantz in 1936 Modehuis Schunck in Heerlen, ook wel bekend als het Glaspaleis. Hij fotografeerde ook veel in Maastricht. Een van de foto’s die hij maakte, is die van een groep mannen die in de buurt van de Servaasbrug over de Maas tuurt. Zonder dat hij het misschien besefte fotografeerde hij steuntrekkers die hun tijd doodsloegen. Toen hij medio 1938 van de Staatsmijnen opdracht kreeg voor het maken van 52 foto’s waren de mijnen geen onbekend terrein meer voor hem. Vanaf de tijd dat hij in Maastricht zijn tweede studio opende, lijkt het erop dat Mantz met enige regelmaat mijngebouwen fotografeerde. Hij heeft, zo vermoedt Clément, zelf bij de Staatsmijnen aangeklopt voor werk. Behalve voor de mijnen fotografeerde Mantz in 1938 provinciale wegen in Limburg in opdracht van Rijkswaterstaat. Mantz maakte in 1938 ook foto’s in opdracht van de Oranje-Nassaumijnen en voor Laura & Vereeniging. Het onderzoek naar de mijnfotografie van Mantz heeft tot dusver 79 verschillende vintage drukken opgeleverd. In al de foto’s hanteerde Mantz de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid. De nadruk ligt op vorm en structuur en het spel met licht en donker. De foto’s van Mantz laten een verdwenen wereld zien. De bouwwerken, die hij fotografeerde, maakten de Limburgse mijnstreek tot een boegbeeld van het modernisme. Als geen ander wist Werner Mantz dit modernisme vast te leggen. De Van Iterson-koeltorens van de Emma waren er het symbool van. De opname van Mantz heeft iets van een choreografie van dansers. Werner Mantz in de mijnstreek, Schunck Collectors House, t/m 25-10. Catalogus. Hugo Schmölz Werner Mantz, Kölner Wohnungbauten der 1920er-und 1930er-Jahre, Stiftung Kultur Keulen, t/m 24-01-2016.

De Van Iter

Werner Mantz in de Mijnstreek september 2015

o’n ograaf g voor egenom in

naarstig naar maakte burgse archifons Boosten, utz. Voor z in 1936 rlen, ook wel Hij fotogracht. Een van die van een uurt van de tuurt. Zonder te fotografeerun tijd dood-

n de Staatsmijhet maken nen geen onhem. Vanaf t zijn tweede op dat Mantz gebouwen o vermoedt mijnen aangevoor de mijn 1938 provinopdracht van

ok foto’s in assaumijnen ing. Het ongrafie van verschillende rd. In al de stijl van de nadruk ligt op spel met licht

en een verouwwerken, kten de Limboegbeeld geen ander odernisme son-koeltoer het symMantz heeft van dansers.

eek, Schunck . Catalogus. z, Kölner Woh1930er-Jahre, 24-01-2016.

De Van Iterson-koeltorens van de mijn Emma in Treebeek-Hoensbroek.

foto Werner Mantz/Collectie LVR-Landesmuseum Bonn

137

Werner Mantz in de Mijnstreek september 2015

Opening foto-expositie Werner Mantz in Collectors House Heerlen, foto's: Fabian de Kloe

138

Dag van de Chemie 2015, Chemelot-terrein, Sittard-Geleen september 2015

Dag van de Chemie 2015, Chemelot-terrein Sittard-Geleen, foto's: Fabian de Kloe 139

Initiatieven en media-uitingen september 2015

140

Initiatieven en media-uitingen september 2015

Kirchroa Jeet Plat- kranslegging bij d'r Joep op de Markt in Kerkrade, foto's: Fabian de Kloe

Landgraaf Bruist, Installatie Mijn Explorer van Beeld en Geluid in het Nederlands Mijnmuseum, foto's: Fabian de Kloe

Beeld en Geluid ontsluit het complete DSM filmarchief digitaal, Prinsjesdag 2015 en David Bade tekent Heerlen onder de tafel, foto's: Luc Lodder, Marcel Antonisse 141

Initiatieven en media-uitingen september 2015

142

Initiatieven en media-uitingen september 2015

143

Initiatieven en media-uitingen september 2015

144

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel en 15 AW, wordt Initiatieven media-uitingen uitdrukkelijk voorbehouden. Vrijdag, 25 september 2015

september 2015 *

KORSET

Koempel Bert draait overuren Zo’n 25 jaar werkte Bert

van Hoesel (79) uit Geleen in de mijnen. Via de

Schacht Nulland in Kerkrade is ingesnoerd in een korset van steigerbuizen. Het laatste restant van de Domaniale wordt opgeknapt. De omgeving wordt opgeschoond, waarbij ook een doorsteek komt naar

Emma in Hoensbroek en de Maurits in Geleen eindigde zijn carrière als koempel in steenkolenmijn Waterschei in Genk. Nu verhaalt hij er aan de lopende band over.

het parkeerterrein bij de supermarkten. Het gebouw zelf krijgt een likje verf. Zodat het er weer keurig bijligt als koning Willem-Alexander over drie weken op foto Luc Lodder bezoek komt.

door Hanneke Drohm

azenddruk heeft Bert van Hoesel uit Geleen het tijdens dit Jaar van de Mijnen. De oud-koempel vertelt gemakkelijk en vol overgave over zijn tijd ondergronds. Daarmee is hij een graag geziene spreker tijdens gastlessen op scholen, lezingen en andere gelegenheden in de hele provincie. Ook was een hoofdrol voor Van Hoesel weggelegd in de documentaire die studenten van Zuyd Hogeschool maakten in opdracht van Vetkaol, een samenwerking van Heemkundevereniging Geleen en het Geleense Theater Karroessel. „Kreeg ik opeens zo’n kwast in mijn gezicht. Zoiets is raar voor mij, voor een koempel. Ik ben toch geen tv-man? Een paar vragen zouden die jongelui stellen, maar het werden er meer en meer.” De documentaire was te zien tijdens de Glück Auf-feestavond van de MP Feesten in Geleen. Van Hoesel sprak daar ook live voor zo’n 1500 gasten. „Akelig hoor, ik was heel zenuwachtig. Ik dacht nog: zul je een borrel pakken? Maar dat heb ik maar niet gedaan, omdat ik bang was onzin te verkopen. En dát moet je nooit doen. Deze week heb ik nog verteld over de koel bij KBO De Kluis in Geleen. Je weet dat er dan óók oud-koempels aanwezig zijn, dus je verhaal moet kloppen. Als ik iets niet weet, zeg ik dat altijd eerlijk én pluis het later uit.”

Bert van Hoesel met zijn eigen mijnlamp: „Mijn kleindochter gaat ’m laten zien tijdens haar spreekbeurt. Geweldig!” kleindochter die in Den Bosch woont, ben ik in Blegny gaan kijken. Ze was zó enthousiast, dat ze nu haar spreekbeurt over de mijnen gaat houden.” Opa is trots. Tuurlijk mag het meisje zijn mijnlamp lenen voor haar presentatie. Het is het enige voorwerp in huize Van Hoesel dat nog herinnert aan Berts tijd in de mijn, de rest verzamelt hij voor de Heemkundevereniging Geleen. De senior „helaas zijn er steeds minder collega-koempels over” - is ervan overtuigd dat M2015 ook onder jongere generaties leeft. „Al is het maar doordat de chemische bedrijven in de regio uit de mijnen zijn voortgekomen.”

SUCCES VAN M2015 DE KOEL TREKT Van Hoesel is erg te spreken over het Jaar De oud-koempel heeft nooit spijt gehad van van de Mijnen, M2015. Hij vindt het positief zijn keuze om ondergronds te gaan. Zou het dat het mijnverleden nu ook in Nederland zo wéér doen. Dat heeft meerdere redenen volop onder de aandacht is. „Er is hier zo volgens hem: „Ik heb me telkens kunnen opweinig materiaal bewaard gebleven. Zonde. werken, kreeg de mogelijkheid om door te leWat dat betreft is het in België beter gereren, en - eerlijk is eerlijk - het verdiende geld. Daar zie je nog schachten, bijgebougoed. Daardoor heb ik samen met Elly na wen, tentoonstellingen. Iedereen zou eens mijn pensioen de prachtigste reizen kunnen kijkje moeten nemen inDe deLimburger mijn in Blegmaken,Dagblad. naar bijvoorbeeld Thailand, Brazilië, © een Copyright 2015 Dagblad / Limburgs ny.” De oud-koempel merkt tijdens lessen Indonesië en India. Ik vond het fijn, afwisseHet auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt op scholen vaak dat kinderen niet eens welend werk.” Van Hoesel vertelt dat hij, als uitdrukkelijk voorbehouden. Vrijdag, 25 september 2015 ten wat kolen zijn. „Als je erover vertelt, zijn oudste in een gezin van tien kinderen, in eerkinderen oprecht onder de indruk. Met mijn ste instantie de mijn inging om thuis zijn

steentje bij te dragen. „Mijn ouders hadden het zwaar in die tijd.” Hij wist - door naar de T.V.S. en de Mijnschool in Heerlen te gaan op te klimmen tot opzichter. „Maar ja, toen gingen de mijnen helaas dicht. Elly en ik waren net bezig om het huis dat we huurden te kopen. Dat ging niet door.” Het gezin verhuisde abrupt, binnen vier weken, naar Gilze-Rijen waar Van Hoesel aan de slag kon in de plasticfabriek van Curver. Maar ja, Bert en Elly misten Limburg. Dus kwamen ze terug en werkte de oud-koempel onder meer enkele jaren bij een garenfabriek in Kerkrade. „Maar de koel bleef trekken. Het bloed kruipt waar het niet kan gaan en zo kwam ik in de mijnen in België terecht. Ik kreeg direct een hoge functie als hoofdopzichter. Eigenlijk vond ik dat niets, want een Belg moest voor mij ‘wijken’.” Het werk op 1040 meter diepte was zwaar, mede doordat het er bijna veertig graden was. De medewerkers kregen zouttabletten om hun zoutgehalte op pijl te houden en om de driehonderd meter hingen koelinstallaties. Van Hoesel had zo’n 120 man onder zich werken van allerlei pluimage. Of hij een strenge baas was? Het blijft stil. Tot echtgenote Elly vanuit een andere kamer grinnikt: „Nou... hij kan goed delegeren.”

foto’s Roger Dohmen

DE BAAS Als leidinggevende moest hij wel streng zijn, zegt Van Hoesel dan. „Wat ik zei gebeurde. Voor ieders veiligheid. Want een ongeluk is zo gebeurd. Ook in de mijn.” Het is Elly die vertelt over die avond dat haar Bert niet thuiskwam, omdat er een dodelijk ongeluk gebeurde in Waterschei Genk. „Uitleg kreeg ik niet, dus ik zat enorm in spanning.” Veel wil de koempel er niet over kwijt. Als leidinggevende werd hij verantwoordelijk gehouden, terwijl hij er niets aan kon doen. Het ongeluk was het gevolg van een spraakverwarring tussen een Griekse en een Turkse koempel. „Je vergeet zoiets nooit meer. Toch ben ik nooit bang geweest in de mijn. Ik ben banger op de autoweg dan in de koel.” De sluiting van Waterschei kwam te vroeg voor Van Hoesel. „Met vijftig jaar al stil zitten, dat was niets voor mij. Dus ben ik na één jaar school in Tongeren les gaan geven bij BLM, een opleiding voor allochtonen die door gezinshereniging in België kwamen. Houtbewerking, metselen, Nederlands. Tot mijn pensioen heb ik dat werk gedaan.” Nu ‘onderwijst’ hij als de hobby over de mijn. „Heerlijk om te doen. Gelukkig heb ik nauwelijks last van sjtub, voel ik me goed. Dus ook na M2015 ga ik gewoon door.”

BERT VAN HOESEL ! Bert van Hoesel is op 12 maart 1936 gebo-

ren in Sittard. Na 7 verhuizingen woont hij nu in Geleen met zijn vrouw Elly. Ze hebben twee zonen en drie kleinkinderen. ! Na de lagere school volgde Van Hoesel de opleiding automonteur en metaalbewer-

School bij staatsmijn Emma in Hoensbroek. Na de opleiding werkte hij daar een jaar ondergronds tot zijn overplaatsing

naar de Maurits in Geleen.

! Van 1955 tot 1959 zat hij op de Mijn-

school in Heerlen. Na het behalen van het diploma werd hij opzichter in Geleen. ! Na sluiting van de staatsmijn Maurits werkte hij onder meer bij Curver plastics in Gil-

LIMBURGSE NOMINATIES GOUDEN KALVEREN

DAG VAN DE CHEMIE

De Dag van de Chemie , morgen , is bedoeld om mensen kennis te laten maken met de chemische industrie in Nederland . Locaties die normaal gesproken niet toegankelijk zijn voor het publiek , openen hun deuren .

Het thema van de Dag van de Chemie is dit jaar 'innovatie'. De vorige editie trok volgens de organisatoren , de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie , ruim 25.000 bezoekers.

Er zijn in ons land 790 chemische bedrijven . Daarvan hee 95 procent minder dan 250 werknemers in dienst. In t aal werken 57.000 mensen in de sector, inclusief 13.000 mensen in de farmaceutische industrie .

n de Miljoenennota 2016 komt het woord Limburg ‘nul’ keer voor. Dat geldt ook voor Maastricht, Venlo, Roermond en Heerlen. En daarmee is eigenlijk al een belangrijke constatering gedaan: de Miljoenennota is vooral landelijk gericht. Er is geen ruimte voor regionale aspecten, met uitzondering van de aardgasproblematiek in Groningen. Ook in de onderliggende begrotingen van de ministeries ligt de nadruk op algemeen beleid boven specifiek regionale speerpunten. Dat was in het verleden nog wel eens anders. Extra aandacht voor Limburgse zaken is er dus nauwelijks in de rijksbegroting. Bij de grensprovincies wordt daar teleurgesteld op gereageerd. Waar het kabinet de Nederlandse problematiek vooral bekijkt vanuit de Haagse kaasstolp hadden de grensprovincies ge-

Ze komen uit zo’n 30 landen, de scheikundigen die werkzaam zijn op Chemelot in Geleen. Hun achtergronden zijn totaal verschillend, net als hun moedertalen. Wat ze verbindt, is de liefde voor de chemie en de universele taal van de scheikunde. Aan de vooravond van de Dag van de Chemie portretteren we drie scheikundigen. door Frans Dreissen en Stefan Dölcken fo foto’s Annemiek Mommers

Scènes uit ‘Gluckauf’ (linksboven), ‘De Surprise’ (rechtsboven), ‘De Boskampi’s’ (linksonder) en ‘Bloed, Zweet & Tranen’.

foto’s Ivo de Bruin/Nyk Dekeyser/Dutch Film Works/Rogier Stoffers

‘Tien? Wat zegt hij nou?’

Diversiteit

Perfectie

Ambitie

Met een Gouden Kalf houd je nooit rekening. Vraag dat

Wie: Victor Litvinov (65 jaar) Wat: senior wetenschapper DSM Resolve Afkomstig uit: Moskou, Rusland In Nederland werkzaam sinds: 1992

Wie: Piotr Gajewski (27) Wat: Bezig met het behalen van zijn PhD Afkomstig uit: Warschau, Polen In Nederland werkzaam sinds: Augustus 2014

Wie: Dragana Petrovic (30 jaar) Wat: Process Development Engineer bij DSM Plastics Afkomstig uit: Belgrado, Servië In Nederland werkzaam sinds: april 2015

ictor Litvinov is een wetenschappelijk expert, op de drempel van zijn pensioen. Zijn loopbaan begon in Moskou, aan de Academie voor Fijnchemische Technologie. Later volgde de Academie voor Wetenschap. Via de Alexander von Humboldt Stiftung verwierf hij in 1990 als uitverkoren bolleboos een beurs aan het Max Planck-instituut voor polymeeronderzoek in Mainz en kwam via twee presentaties hier, DSM in beeld. „Een goede organisatie, een hoog en vooral breed georiënteerd wetenschappelijk niveau.” Litvinov dacht samen met zijn vrouw aan een verblijf van twee, drie jaar in Geleen. „Vanwege turbulente tijden in Rusland, zijn het er echter wat meer geworden”, glimlacht hij. Bovendien kreeg hij als onderzoeker hier volop de ruimte. „In Rusland wordt wetenschap vooral bedreven in instituten en universiteiten. Het is net schaken. Je kunt wel variëren, maar het spelletje blijft hetzelfde. Hier is het eerder een blitzgame; er is een enorme diversiteit en er is een multidisciplinaire samenwerking met universiteiten, zoals die in Aken, Nijmegen, Eindhoven en Hasselt. De uitdagingen zijn vele malen groter.” Litvinov, goed voor vier patenten, ruim honderd publicaties en zeven hoofdstukken in een wetenschappelijk boek, wil niet terug naar Rusland. „Ik zou me er een vreemde voelen.” Wel wil hij met zijn kennis over polymere materialen ook na zijn pensionering nog bijdragen aan de wetenschap. „Via een eigen consultancy- en adviesbureau.”

ij komt uit Warschau, studeert in Milaan en doet het onderzoek voor het behalen van zijn PhD-graad in Geleen. Piotr Gajewski is organisch scheikundige. Hij houdt zich op Chemelot bezig met het verkrijgen van katalysatoren voor diverse chemische processen uit ijzer. Een methode die volgens de jonge Pool de toekomst heeft. „Nu gebruiken we nog edelmetalen voor deze processen. Die zijn duur en schaars. IJzer is praktisch overal te vinden, en het gebruik ervan is ook nog eens minder belastend voor het milieu.” Wat hij precies doet, is lastig uit te leggen aan een leek. Maar, zo heeft hij zich voorgenomen, de inleiding van zijn PhD-thesis moet straks ook begrijpelijk zijn voor zijn oma. En nee, zij is geen scheikundige. „Als chemici beter uitleggen wat ze precies doen, dan zijn mensen er ook minder huiverig voor”, vindt hij. Gajewski voelt zich als een vis in het water op Chemelot. „Het is hier de perfecte omgeving voor mij. Ik heb alle middelen tot mijn beschikking om me helemaal te wijden aan mijn onderzoek. En ik werk in een omgeving waarin industriële toepasbaarheid belangrijk is. Dat is een bijkomend voordeel.” De voertaal op de Chemelot-campus is Engels, en uiteraard spreken Piotr en zijn vakgenoten de taal van de scheikunde. Communicatie is dus geen probleem, alleen met het Nederlands wil het nog niet zo vlotten. Niet verwonderlijk: „Mijn baas is Frans, mijn directe collega Duits en onze post-doc komt uit de Filipijnen.”

e bent jong en wil hogerop. Gedreven door ambitie, plakte Dragana Petrovic er na haar universitaire opleiding in Belgrado nog een doctorale opleiding aan de Technische Universiteit Eindhoven aan vast. „Van daaruit was het nog maar een klein sprongetje naar DSM”, glimlacht ze. Voor Petrovic, gelauwerd in Servië met de Chemical Society Award, was de keuze voor Nederland een logische. „De regio Eindhoven staat als Brainport zeer hoog aangeschreven, met al zijn hoogwaardige technologie en vele innovatieve start-ups. Daarnaast is de bedrijvigheid in dit land zeer internationaal georiënteerd. Wat ik vooral aan DSM prettig vind, is de platte hiërarchische organisatie en de directe communicatie. Het is natuurlijk een kwestie van smaak, maar ik prefereer dat boven de strakke en starre structuren bij bijvoorbeeld Duitse multinationals.” Ze is bij DSM Engineering Plastics mede-verantwoordelijk voor de ontwikkeling en optimalisatie van bedrijfsprocessen rondom nieuwe materialen. „DSM is een innovatie-gedreven werkgever Niet alleen als het gaat om materialen, maar ook om gezondheid, de life-science. Daarnaast is er veel aandacht voor ‘groen’ en milieu. Mij spreekt ook de openheid van de campus aan. Kennis en ervaring worden gedeeld. Dat kan een versnelling geven aan sommige ontwikkelingen.” Hoewel ze pas net in dienst is, ziet ze haar toekomst op de campus. „Een mooie baan, veel internationale collega’s en veel uitdagingen. Wat wil je nog meer?”

maar aan de filmmakers die gisteren tot hun grote blijdschap met een nominatie werden vereerd. Op de fiets, of bij het pakken van de koffer voor weer een filmavontuur. „Ik moest meteen huilen.”

PRINSJESDAG 2015

voor Limburg

In de Miljoenennota 2016 ligt de nadruk op lastenverlichting voor werkenden. Die boodschap is zo duidelijk dat voor andere, regionale zaken, nauwelijks plaats is. Vanuit Limburgs perspectief is de Rijksbegroting 2016 een duffe boel.

Verbonden door scheikunde

Waterschei Genk. Na sluiting van die mijn in 1987 doceerde hij tot zijn pensioen onder meer Nederlands bij BLM in België.

Niks nieuws

Nederland is het derde chemieland van Europa , na Duitsland en Frankrijk . Ons land is in Europa goed voor 10 procent van de t ale omzet in de sector.

De Nederlandse chemische industrie hee een wereldwijd marktaandeel van 1,7 procent. We expo eren jaarlijk voor 75 miljard euro aan chemieproducten .

ze-Rijen en bij een garen-fabriek in Kerkrade.

! Vanaf 1976 werkte hij in steenkolenmijn

Jaarlijks investee de chemiesector in Nederland 1,5 miljard euro.

king op de Ambachtsschool. Hij werkte vervolgens één jaar in een garage.

! In 1951 ging hij naar de Technische Vak

door Marlous Flier en Ruud Maas

ee, ze zaten niet peentjes zwetend te wachten tot de nominaties zouden binnenstromen. Neem Kerkradenaar Jorrit Kleijnen, samen met Alexander Reumers genomineerd voor Beste Muziek voor Gluckauf. Hij zat op de fiets toen zijn tante hem appte met het blijde nieuws. „Ik heb haar direct gebeld, ik geloofde het niet en heb het haar voor de zekerheid nog eens laten opzoeken op internet. Ik moest meteen huilen. Fantastisch! Om het simpele feit dat je als componist van filmmuziek meestal in je eentje in een klein hok je stinkende best zit te doen. Als je dan door vakgenoten wordt genomineerd, waarmee ze zeggen dat je erbij hoort en dat je het goed doet, dan is dat geweldig.” Sinds dit jaar werken de filmprijzen met een nieuw systeem. Stemgerechtigd zijn onder meer winnaars van Gouden Kalveren, Nederlandse winnaars van hoofdprijzen van A-filmfestivals, Nederlandse winnaars van hoofdprijzen van het IFFR, het IDFA (filmfestivals in Rotterdam en Amsterdam). Dat levert een totaal van

465 stemgerechtigde vakgenoten op, waarvan 324 zich hebben geregistreerd als stemmer. Ook Hadewych Minis, voor Rachel Hazes in Bloed, Zweet & Tranen genomineerd als Beste Vrouwelijke Bijrol, was met hele andere dingen bezig tijdens de bekendmaking van de nominaties. Vandaag vertrekt ze naar Litouwen voor opnames van de internationale speelfilm Tokyo Trials die ook deels in Japan wordt gedraaid en straks op Netflix te zien zal zijn. „Terwijl ik met mijn schoonmoeder van alles aan het regelen was voor mijn afwezigheid belde mijn moeder me met het goede nieuws. Ik dacht, laat me even met rust want ik ben bezig. Toen de appjes binnenstroomden op mijn telefoon merkte ik dat er wat aan de hand was.” Ze is niet alleen heel blij met haar eigen nominatie, maar ook met alle andere Limburgse kanshebbers. Hoe dat zo komt, ze heeft geen eenduidig antwoord. „Misschien heeft dit succes te maken met dat we naast Nederlanders ook zuiderlingen zijn, met een eigen cultuurtje. Het katholicisme speelt wellicht ook mee, we zijn verhalenvertellers.” Als, zoals ze het zelf noemt, ‘echte Maastrichtse’

draagt ze graag haar steentje bij aan hier in Limburg op filmgebied allede Limburgse film. „Ik heb er laatst maal gebeurt.” Remy van Heugten al met regisseur en producent Elbe hoorde het nieuws in de studio bij Stevens over gesproken. Ik zou dol- De Wereld Draait Door waar de nograag in een Maastrichtse producminaties bekend werden gemaakt. © willen, Copyright 2015 Dagblad De / Limburgs Dagblad. tie in het Maastrichts ge-Limburger ,,Beste film, acteur en actrice werd sproken ja. Al is hetook maar te la- vanbekendgemaakt. Daar zaten we bij, Het auteursrecht, tenom aanzien artikel 15 AW, wordt ten zien hoe trots ik ben op wat heel bijzonder. Toen zei uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag,dat 15 was juni al 2015

FILM Scenario van dialectfilm bekroond

‘Gluckauf’ in de prijzen door onze verslaggever BRUSSEL – De Limburgse film Gluckauf van de Heerlense regisseur Remy van Heugten heeft op het Filmfestival Brussel een belangrijke prijs in de wacht gesleept. De dialectfilm won in de categorie beste scenario. Dat werd geschreven door Gustaaf Peek (Ik was in Amerika, Godin, held). Samen met Van Heugten nam hij vrijdagavond de prijs in Brussel in ontvangst.

Gluckauf is een sociaal drama over de verstikkende liefde tussen een vader en zoon, tegen het decor van de regio Zuid-Limburg in de tijd na de sluiting van de mijnen. De hoofdrollen in de film worden gespeeld door Bart Slegers en Johan Leysen. De film was op het Filmfestival van Rotterdam, waar de première plaatsvond, ook in de race voor een prijs. Daar viel ze echter buiten de boot.

Matthijs van Nieuwkerk ‘tien nominaties voor Gluckauf’. Wat zei hij nou? Uiteraard was ik heel beniewd voor wie en wat. Dan zie je het lijstje: wat een een enorme opsteker.” Oscar-winnaar Mike van Diem uit Sittard gunt het Van Heugten erg. „Als Limburger ben ik er trots op dat hij is genomineerd. Ik gun hem alle lof voor zijn mooie film. En zelf ben ik buitengewoon blij met de nominaties voor De Surprise.” Dat zo veel Limburgse producties genomineerd zijn komt niet uit de lucht vallen. Al een aantal jaren kun je spreken van een opmars van de Limburgse film. Vorig jaar werden zeven nominaties verzilverd: voor Aanmodderfakker van Michiel ten Horn, voor Hemel op Aarde van Pieter Kuijpers, voor Das Wad van Rob Lücker en Oorlogsgeheimen van producent Reinier Selen. Een jaar eerder mocht Venlonaar Jim Taihuttu al drie beeldjes mee naar huis nemen en werd Hadewych Minis verkozen tot beste actrice. De in Broekhuizen opgegroeide regisseur Boris Paval Conen won met Exit in de categorie beste televisiedrama.

hoopt dat de blik meer werd gericht op het economisch succesvolle Duitse achterland. Het kabinet legt de focus op het verminderen van de werkloosheid, maar vergeet de rol die het buitenland daarin kan spelen. En dat terwijl in de Miljoenennota staat dat het kabinet aandacht heeft voor ‘meer goed werk in Europa’. Begin dan eens met het oplossen van de belemmeringen om in Duitsland en België te werken. Uit Limburgs perspectief een gemiste kans. De Nederlandse provincies die tegen Noordrijnland-Westfalen liggen, roepen het kabinet op te investeren in de economische relaties met Duitsland en België. Dat begint met het aanleggen van betere vervoersverbindingen. Is er dan niets in de Miljoenennota waar we in Limburg extra op moeten letten? Er staan in elk geval geen verassingen in. We noemen er een paar mindere punten: ! De provincie krijgt vanaf 2017 6 miljoen euro per jaar voor de stoptreinen van Roermond naar Maastricht. Ook is er 6,5 miljoen euro voor het spoortraject Heerlen-Aken. ! De topsportprojecten in Limburg lopen gevaar als het niet lukt om de Staatsloterij en de Lotto met elkaar te fuseren. Uit die loterijen komt veel geld voor de sport. Het Rijk wil wel extra geld steken in eenmali-

Gouverneur Theo Bovens met enkele

‘koempels’ van de Limburgse ‘burgerdeputatie’.

ge topsportevenmenten. Dat biedt weer kansen. ! Het woonbeleid van minister Blok houdt geen rekening met totaal andere situaties in krimpregio’s. Zijn wetgeving heeft ertoe geleid dat woningcorporaties in Limburg nauwelijks meer investeren. De vraag naar sociale huurwoningen stijgt met name in ZuidLimburg en de particuliere huuren koophuizen staan leeg. Blok constateert juist een toenemende belangstelling van de vrije sector huur. In de Randstad wellicht, maar niet in Limburg. ! Op het gebied van landbouw lijkt er weinig te veranderen, maar in 2017 is er ineens fors minder geld voor de investeringsregeling duurzame stallen en voor fijnstofmaatregelen. Ook komt er een regeling voor fosfaatrechten. Dat gaat de veehouders die veel fosfaat produceren geld kosten. En daar hebben we er nog relatief veel van in Limburg. De glastuinbouw krijgt er in 2018 een verplichting bij. Het afvalwater van die sector

moet vanaf dat jaar gezuiverd zijn van bestrijdingsmiddelen. Reageert heel Limburg dan gelaten op het jaarlijkse hoogtepunt van de landelijke politiek? Nee, de Limburgse Werkgeversvereniging LWV is tevreden. Maar dat is vooral vanwege lastenverlichting, verbetering van investeringsmogelijkheden en extra geld voor innovatie. Heel blij zijn de werkgevers dat het kabinet de eerder aangekondigde BTW-verhoging niet doorzet. Die zou de ondernemers in de grensregio veel klanten en omzet hebben gekost. Minpunt vindt de LWV dat het kabinet geen vrijstelling van energiebelasting geeft voor baksteen-, dakpannen en glasfabrieken. Over de grens schijnen die vrijstellingen er wel te zijn en dat benadeelt de Limburgse bedrijven in die sector. Uit de lokale hoek komt de eerste kritiek van de Kerkraadse VVDpoliticus Ricardo Offermanns. In de nota is 31 miljoen extra gereserveerd voor de vluchtelingenpro-

foto Marcel Antonisse

blematiek. Veel te weinig, vindt Offermanns in de uitzending van L1: „Als je kijkt hoeveel Duitsland luchtelinvoor de opvang van vluchtelingen uittrekt, dan is de 31 miljoen euro in Nederland volstrekt onvoldoende.” Niets schokkends voor Limburg, het meeste wisten we al. Ook dat de accijns op bronwater en vruchtensappen wordt verhoogd naar hetzelfde niveau als frisdranken. Wie zijn bier en frisdrank toch al in Duitsland haalde vanwege de accijnsverhogingen in Nederland, kan daar nu ook zijn water en sap meenemen.

Limburgse vertegenwoordiging in Den Haag: de echtparen Graus (uiterst links), Van Helvert (daarnaast) en Wilders (uiterst rechts), Bram Moszkowicz en Petra Stienen. foto’s ANP en Twitter

De uitreiking is op 2 oktober.

145

oktober 2015 donderdag 1 oktober 2015

146

Limburgse premiere MijnstreekComplex

Filmpremiere

zaterdag 3 oktober 2015

Onze mijnwerkers: thuis bijna nooit samen aan tafel

zaterdag 3 oktober 2015

Quatro 4

Heerlen

Trappenmarathon Wilhelminaberg

Marathon

zondag 4 oktober t/m 31 oktober

5000 jaar Mijnbouw in Valkenburg

Themamaand

dinsdag 6 oktober 2015

Avondgasten: Marcia Luyten en Jack Vinders over Het Geluk van Limburg

woensdag 7 oktober 2015

De mijnen in de beeldende kunst - Jac van den Boogard - Collegereeks De Mijnen Studium Generale Maastricht

Lezing

donderdag 8 oktober 2015 t/m zondag 11 oktober 2015

Samen duurzaam in Klimmen met Buurtkracht

Actie, tentoonstelling

donderdag 8 oktober 2015

Koning en Koningin brengen bezoek aan de Mijnstreek

Koningklijk bezoek

vrijdag 9 oktober 2015 t/m zondag 25 oktober 2015

MIJN-juweel

Expositie

Galerie Marie

zaterdag 10 oktober 2015

Onze mijnwerkers: over de sterkte van bovengrondse hierarchie van de mijnen

zaterdag 10 oktober 2015

De graven

Wandeling

Gasterie De Bokkereyer

Sweikhuizen

zondag 11 oktober 2015

MACCH seminar: Cultural dynamics of former mining regions: perspectives for the 2020's

Seminar

Jan van Eyck Academie

Maastricht

zondag 11 oktober 2015

Koempelconcert door de Fanfare van Guttecoven & Henk Steijvers

Concert

Cultuurhuis Heerlen

Heerlen

dinsdag 13 oktober 2015

De Mijne - Mariël Vaartjes

Toneel

Zorgcentrum Ter Eyck

Heerlen

woensdag 14 oktober 2015

De Mijne - Mariël Vaartjes

Toneel

Zorgcentrum Oranjehof

Heerlen

dinsdag 17 oktober 2015

Onze mijnwerkers: open houden mijnen was onbetaalbaar

zondag 18 oktober 2015

De Letste Schiech - Ensemble 88

Concert

zondag 18 oktober 2015

Het Geluk van Limburg - Marcia Luyten

zondag 18 oktober 2015

Mijnsteenberg Wilhelmina

Landgraaf Valkenburg

Maastricht

Op der Platz

Klimmen De mijnstreek Schipperskerk

De Domijnen

Geleen

Boekpresentatie

Parkstad Limburg Theater

Heerlen

Mechelen en de mijnen

Concert en boekpresentatie

A Gen Sjoeël

Mechelen

zondag 18 oktober 2015

Koempelmis Domaniale

Herdenking

Mijnwerkerskerk Sint Antonius van Padua

Heerlen

woensdag 21 oktober 2015

Lichtfossielen: Kijken naar foto's uit het mijnverleden - Wiel Kusters - Collegereeks De Mijnen Studium Generale Maastricht

Lezing

donderdag 22 oktober 2015 t/m vrijdag 23 oktober 2015

(G)ruis

Dans

Cultuurhuis

Heerlen

donderdag 22 oktober 2015 t/m zondag 6 december 2015

Koempels - Framer Framed

Tentoonstelling

Framer Framed

Amsterdam

donderdag 22 oktober 2015

Toekomstvisie en liefdesbrief - Wereldpremière klassiek werk M2015 philharmonie zuidnederland

Klassiek

Parkstad Limburg Theaters

Heerlen

donderdag 22 oktober 2015

Premiere animatiefilm Mijndert Cinesud Talent-films

Filmpremiere

Filmtheater Lumière

Maastricht

donderdag 22 oktober 2015

Serious Art Route

Schunck*

Heerlen

vrijdag 23 oktober 2015

De Mijne - Mariël Vaartjes

Toneel

Zorgcentrum Oosterbeemd

Valkenburg

vrijdag 23 oktober 2015

Toekomstvisie en liefdesbrief Klassiek werk M2015 philharmonie zuidnederland

Concert

Theater aan het Vrijthof

Maastricht

vrijdag 23 oktober 2015

Opening van C-City - Continium

Opening

Continium

Kerkrade

zaterdag 24 oktober 2015

Masterclass architectuurfotografie ihkv Werner Mantz in de Mijnstreek

Masterclass

Schunck*

Heerlen

Maastricht

zaterdag 24 oktober 2015

Toekomstvisie en liefdesbrief Klassiek werk M2015 philharmonie zuidnederland

Concert

Muziekgebouw Eindhoven

Eindhoven

zaterdag 24 oktober 2015 t/m zondag 25 oktober 2015

Mijn pop-up-museum Welten- Benzenrade

Buurtexpositie, Ontmoetingen

Zorgcentrum St. Anna

Heerlen

zaterdag 24 oktober 2015 t/m zondag 29 november 2015

Mijn pop-up museum Meezenbroek

Buurtexpositie, Ontmoetingen

Winkelpand Kasteellaan

Heerlen

zaterdag 24 oktober 2015

Onze mijnwerkers: waardeloze vervangende banen

zondag 25 oktober 2015

Feestelijke opening buurtplein Meezenhof

Opening

Meezenhof

Heerlen

zondag 25 oktober 2015

’t Jevoar van de koel

Lezing

Aula Schifferheide

Kerkrade

maandag 26 oktober 2015

Het begin van de mijnbouw in Limburg en de sociale gevolgen daarvan - Ben Gales

Lezing

Openbare Bibliotheek Landgraaf

Landgraaf

dinsdag 27 oktoberr 2015

De Mijne - Mariël Vaartjes

Toneel

Zorgcentrum Dr. Ackenshuis

Gulpen

dinsdag 27 oktober 2015

Maand van de Geschiedenis: de NDSM-werf vs de Limburgse mijnregio

Discussie

Framer Framed

Amsterdam

woensdag 28 oktober 2015

Beek Mijngemeente

Lezing, Ontmoeting

't Auwt Patronaat

Beek

zaterdag 31 oktober 2015

Presentatie "Carboon Doeës"

CD release, Concert

MIJNshop

Heerlen

zaterdag 31 oktober 2015

Onze mijnwerkers: Limburgse mijnen veiligste van Europa

zaterdag 31 oktober 2015

Mijnkoren

Concert

D'r Brikke Oave

Brunssum

147

Koninklijk bezoek in het teken van het Jaar van de Mijnen oktober 2015

Koning Willem-Alexander en Koningin Mรกxima poseren met burgemeester Jos Som en gouverneur Theo Bovens bij standbeeld d'r Joep in Kerkrade, foto's: Johannes Timmermans

148

Koninklijk bezoek in het teken van het Jaar van de Mijnen oktober 2015

Koningspaar bezoekt Domaniale mijn gaat in de gesprek met oud-mijnwerkers en opent nieuwe Museumplein Limburg, foto's: Johannes Timmermans

149

Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, Koninklijk bezoek in het teken08 vanoktober het Jaar van 2015 de Mijnen oktober 2015

KONINKLIJK BEZOEK

Rapport van de mijnstreek door Bas Dingemanse

e mijnstreken zitten in de lift. Zowel de oostkant, omgedoopt tot Parkstad, als het westen met Sittard-Geleen als aanvoerder. De littekens van de mijnsluitingen zijn nog altijd zichtbaar, maar de pijn wordt beetje bij beetje ingeruild voor gepaste trots. En wat doe je met een goed rapport? Dat laat je zien aan iedereen die het wil zien. De koninklijke familie, in dit geval. Het is vandaag niet voor het eerst dat ‘we’ de Oranjes door de mijnstreken voeren, om trots te wijzen op alles wat volgens de locals de moeite waard is. Op 26 april 1948 (foto 1) is prinses Juliana bijvoorbeeld te gast in staatsmijn Maurits in Geleen. Ze daalt zelfs af in de pijlers van de mijn, volledig gekleed in mijnwerkers-outfit, om de koempels zelf aan het werk te zien. Die op hun beurt trots tonen waarom het zo goed gaat met de Maurits. Achttien jaar later ziet de wereld er voor de mijnindustrie echter heel anders uit. De productie loopt terug, mijnen worden (deels) gesloten en banen gaan verloren. Om nieuwe werkgelegenheid te creëren, wordt onder meer schoenenfabriek Emma in Brunssum geopend. Op 15 september 1966 komt Juliana, inmiddels koningin, langs voor een rondleiding door de fabriek (foto 2).

Omdat er meer nodig blijkt om de werkgelegenheid een positieve impuls te geven, wordt onder meer fors geïnvesteerd in een draf- en renbaan in Schaesberg. Het plan, ter waarde van bijna dertig miljoen gulden, wordt uitgevoerd op het voormalige mijnterrein van Oranje-Nassau II en staatsmijn Wilhelmina in Schaesberg. Op 26 augustus 1981 komt koningin Beatrix kijken naar de nieuwe parel van Zuid-Limburg (foto 3). In 1993 is Beatrix opnieuw in de mijnstreken te vinden, maar dit keer om de plaatselijke bevolking een hart onder de riem te steken. De Maas stroomt over en Limburg staat onder water. Op 23 december is de koningin in Grevenbicht (foto 4) om de waterschade met eigen ogen te bekijken. In december 2007 staat de Geleense Thea Koopmans opeens in de spotlights (foto 5). Ze heeft met haar buren het Appeltje van Oranje gewonnen, een prijs voor sociale projecten. Willem-Alexander komt daarom op bezoek. Na een goed gesprek en een stukje rijstevlaai vertrekt hij weer. Veel recenter noteren we wederom een bezoek van de huidige koning aan de mijnstreken. Op 12 juni 2013 maken Willem-Alexander en Máxima kennis met de Culturele Lente in Heerlen. Ze bezoeken Cultura Nova (foto 6). In Sittard doen ze de Sportzone aan. Twee ‘nieuwe’ parels van de Mijnstreken.

Programmaboekje

archieffoto’s MGL

Het koninklijk paar komt vandaag om 13.00 uur aan bij het stadhuis van Kerkrade. Vanaf dat moment volgen Willem-Alexander en Máxima een strak programma. Om 13.25 uur lopen ze naar mijnwerkersmonument d’r Joep, op de Markt in Kerkrade. Daarna, om 13.35 uur, volgt een bezoek aan het Continium, en om 14.00 uur doen ze Schacht Nulland aan. Om 14.40 uur rijden ze over het nieuwe tracé van de Buitenring richting het Arcus College aan de Valkenburgerweg in Heerlen. Om 16.00 uur is het koninklijk paar in het stadhuis in Sittard. Een uur later is het bezoek aan de mijnstreken afgelopen.

150

Koninklijk bezoek in het teken van het Jaar van de Mijnen oktober 2015 *

om de eve immeer f- en plan, miljoen p het OranWilhelaugustrix kijan

in de r dit olking teken. imburg cember ht (foto eigen

Geleenin de met n Oranr sociale er komt goed geaai ver-

ederom koning uni 2013 en MĂĄxie Lente ultura en ze de weâ&#x20AC;&#x2122; pa-

n strak ep, op Contiden ze de Valadhuis

151

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Koninklijk bezoek in het teken van het Jaar van de Mijnen oktober 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Vrijdag, 09 oktober 2015

KONINKLIJK BEZOEK ‘Zeker wat dingen gehoord die ik de minister-president kan voorleggen’

Links de openingshandeling bij het Columbus Earth-theater in Kerkrade. Rechtsboven begroet het publiek koning Willem-Alexander in Kerkrade. Rechtsonder krijgt het koningspaar een bakje koffie in de Stadswinkel in Geleen. foto’s Ermindo Armino en Bas Quaedvlieg

Tocht van trots en weemoed Honderden toeschouwers, tachtig man pers en een pak regelneven. De tocht van het koningspaar naar beide mijnstreken is niet stilletjes voorbij getrokken. Bas Dingemanse/Erwin Schmidt

cholieren in extase. „Willem, Willem!” scanderen de leerlingen van het Heerlense Arcus College wanneer de koning uit de bus stapt. Hij lacht, zwaait. Genoeg voor een nieuwe golf van opwinding en geluid. Aan enthousiasme ontbreekt het zeker niet tijdens het bezoek van Willem-Alexander en Máxima. Een popsterrenonthaal

voor beiden in de twee Limburgse mijnstreken. Ze zijn er om een beeld van het gebied te krijgen. In een tijdsbestek van zo’n vijf uur. Ga er maar aan staan. In vogelvlucht is het koninklijk paar rondgeleid door een gebied in beweging. Toch is het niet zomaar een tussendoortje voor de koning. Het gebeurt zelden dat hij zo ruim de tijd neemt om een gebied tot zich te nemen. Het koningspaar is uitgebreid bijgepraat over het heden, ver-

leden en de kansen van de twee mijnstreken. Bijvoorbeeld door een groep koempels in de Kerkraadse Schacht Nulland. Ze vertellen over het leven in de mijnen. Over generaties mijnwerkers, van wie het leeuwendeel is overleden door stoflongen. „En na de dienst naar het café. Om het stof weg te spoelen”, zegt een van hen. Willem-Alexander en Máxima luisteren aandachtig, stellen hier en daar oprechte vragen. Zoals over de opkomst van chemische bedrijven in de regio. „Is dat genoeg om de werkloosheid het hoofd te bieden?”, vraagt de koning zich af. Nee, luidt het duidelijke antwoord. Hij krijgt te horen dat er slagen

moeten worden gemaakt. Dat het oude mijngebied kampt met een minderwaardigheidsgevoel. De trots van vroeger, toen ‘we’ nog belangrijk waren met onze kolen, is gekrenkt. Maar het is niet enkel zwaarmoedig. De koning heeft het Columbus Earth-theater in Kerkrade geopend, op korte afstand gevolgd door de jonge toeschouwer Iheb Klai (16).

! Een popsterrenonthaal voor de koning bij het Arcus college: „Willem, Willem.”

„Ik wil toch graag weten hoe ze in het echt zijn”, legt Klai uit. „Het is een aardige man hoor, WillemAlexander.” Een andere fan maakt er zijn dagtaak van een bos bloemen aan Máxima te geven. In Geleen heeft de Belgische Yoeri Bervoets (32), na twee mislukte pogingen in Kerkrade, eindelijk succes. „Ik sta nog te trillen.” Na een uitgebreide ronde door de regio, kan de koning voorzichtig een conclusie trekken. „Er heerst een gevoel van trots dat ‘boven de rivieren’ niet altijd wordt herkend. Ik heb zeker wat dingen gehoord die ik de minister-president kan voorleggen.”

152

Opening Museumplein Limburg, Kerkrade oktober 2015

foto Museumplein Limburg

Het Kerkraadse museumtrio Columbus, Continium en Cube wordt vandaag opgeleverd. Morgen (genodigden), zaterdag (prijswinnaars) en zondag (vrij toegankelijk) gaat C-City, zoals de projectnaam luidde, officieel open. Het Earth Theatre (foto) moet een

van de publiekstrekkers worden. Dat is een omgekeerd planetarium, waarin de bezoeker - precies als een astronaut - neerkijkt op de aarde. Zie ook paginaâ&#x20AC;&#x2122;s B2/3

153

Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 22Limburg, oktober 2015 Opening Museumplein Kerkrade oktober 2015

MUSEUMPLEIN LIMBURG

Gouden trio in de steigers Kan het grootser? Liefst drie verschillende openingen zijn gepland voor het Kerkraadse museumtrio Columbus, Continium en Cube. Morgen barst het feest los, maar eerst worden in recordtempo nog de laatste likjes verf aangebracht. door Bas Dingemanse

eertig bouwvakkers zijn nog druk in de weer met wat losse eindjes rondom het Museumplein Limburg, de verzamelnaam van de drie musea Columbus, Continium en Cube. Schuren, verven, installeren. We lopen door de negenduizend vierkante meters tellende ruimte en vragen ons af: is het wel op tijd klaar? Morgen wacht immers de eerste opening, die voor genodigden. Zaterdag worden de musea opengesteld voor vijfhonderd gasten die een kaartje hebben gewonnen. Zondag gaat de deur écht voor iedereen open. We kijken naar ijverig werkende bouwlui. Museumdirecteur Hans Gubbels lacht. „Het komt allemaal op tijd af, geloof me”, zegt hij stellig. „Echt, het gaat zo ontzettend snel. Soms ben ik een halve dag weg. Als ik dan terugkom, denk ik: wauw, hoe hebben ze dat gedaan?” Gubbels geeft ons een rondleiding door zijn nieuwe arena. Het Museumplein is na de opening voor een groot deel openbaar. Tot de sluitingstijd van de musea, om

18.00 uur, kunnen mensen bijvoorbeeld terecht in het restaurant of bij de openbare Continium-tentoonstelling. „Het is een doorgang van station Kerkrade richting het centrum. Door het openbare deel hopen we op veel traffic”, zegt Gubbels. „Mensen die lang op hun trein moeten wachten, kunnen hier even iets eten.” We lopen door het Earth Theatre (Columbus), een van de toppers van het Museumplein. Bezoekers kunnen daar vanaf grote hoogte ‘kijken’ naar een projectie van de aarde. Daarnaast draait er een film over de mijnen, waarin mensen

“

Het werk gaat zo ontzettend snel. Soms denk ik: wauw, hoe hebben ze dat gedaan? Hans Gubbels, directeur

worden meegenomen onder de grond. „Er wordt wel eens gezegd dat het mijnverleden is verdwenen, maar 90 procent is er nog. Het zit alleen onder de grond. Op deze manier kunnen mensen dat toch zien”, zegt Gubbels. In het Continium, dat al bestond, blijft de focus op wetenschap en techniek liggen. De eerste tentoonstelling is gericht op smartphones. „We laten bezoekers onder meer zien hoeveel we te weten kunnen komen aan de hand van hun telefoongegevens. Hoeveel Facebook-berichten heb je gekregen? Hoeveel stappen heb je hier gezet? Dat kunnen we allemaal uit je telefoon halen”, lacht Gubbels. En dan is er Cube, het zogenaamde design-museum. „We gebruiken de term museum zo weinig mogelijk, want we proberen juist het stoffige beeld van musea te doorbreken”, legt Gubbels uit. „Een museum is niet per definitie iets waar oude voorwerpen hangen. Dat zie je in ons design-museum, waar we constant bezig zijn met nieuwe ontwikkelingen. Daarbij werken we samen met bijvoorbeeld kunstacademies van Maastricht tot Luik.”

154

1 Ope 2 Ope 3 Expo 4 Bios 5 Dire

Opening Museumplein Limburg, Kerkrade oktober 2015 © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 22 oktober 2015

Niet alleen groei in stenen De uitbreiding van het museum in Kerkrade betreft niet alleen het aantal gebouwen. Ook het personeelsbestand is gegroeid, van 33 naar 45. „En dan hebben we daarnaast nog vrijwilligers en stagiaires”, zegt museumdirecteur Hans Gubbels. Die groei is niet zo vreemd, want in plaats van één museum, zijn er nu drie musea. Naast het Continium (voormalige Industrion) kunnen mensen nu ook terecht bij Columbus en Cube.

De maximumprijs voor een ticket voor Continium of Cube is twaalf euro. Voor Columbus betaalt een bezoeker maximaal tien euro. „Maar we werken nu met verschillende kortingen”, zegt Gubbels. „Als je een ticket via internet bestelt, krijg je 10 procent korting. En met onze openingsactie kan je voor vijfentwintig euro een bezoek brengen aan alledrie de musea”, zegt de directeur. Er zijn 200 parkeerplaatsen aangelegd naast de musea.

o rs

nd e. nog

de ezegd wenen, et zit eze mah

tond, p en ntoonhones. meer nnen n tele-

gen? gezet? je tele-

aamde ken de gelijk, toffige ken”, um is ude je in we conontwiksaacade.”

Studenten zijn onderdeel Cube door Bas Dingemanse KERKRADE – Het design-museum

Cube, onderdeel van Museumplein Limburg dat vandaag wordt opgeleverd, gaat actief samenwerken met (kunst)studenten van scholen in Aken, Eindhoven, Hasselt, Luik en Maastricht. De eerste lichting studenten, dertig man sterk, is op 1 september al gestart. Zij vormen een onderdeel van het concept. Op de begane grond van Cube zijn constant wisselende tentoonstellingen. Een verdieping hoger wordt de bezoeker bijgepraat over de definitie van design. En daarna volgen drie etages die door de studenten bemand worden. Ze gaan daar aan de slag met opdrachten die ze krijgen vanuit het bedrijfsleven. Bezoekers kunnen dat proces bekijken, maar ook actief meeden-

1 Openbare hal museumplein 2 Openbare Continium-expositie 3 Expositie over smartphones 4 Bioscoopzaal in Columbus 5 Directeur Hans Gubbels

foto’s Bas Quaedvlieg

ken met de studenten. De dertig jongelingen worden verdeeld over de drie etages, die allen een eigen concept hebben: ask, imagine en create. Iedere vijf maanden komt er een nieuwe groep studenten. „Voor hen is het een soort minor vanuit school. Iedereen heeft hier voordeel van”, zegt museumdirecteur Hans Gubbels. „Zij krijgen hier echte opdrachten, dus ze kunnen zich laten zien. Daarnaast kunnen ze hun ideeën en creaties hier meteen tonen aan een groot publiek.” De scholieren houden het publiek op de hoogte via een wekelijks videoverslag. „Door die interactie hopen we weer bezoekers te trekken”, zegt Gubbels. „Als iemand iets moois heeft gemaakt en dat op internet zet, komen daar weer mensen op af. Dat is de wisselwerking die we beogen.”

155

Ode aan de Mijnstreek door philharmonie zuidnederland oktober 2015

Wereldpremière Lumen ad Finem Cuniculi van Theo Verbey, foto's: Luc Lodder

RECENSIE

Dmit Dmitri Liss: rasperformer van groot kaliber

KLASSIEK ★★★★✩ Gehoord: philharmonie zuidnederland met Dmitri Liss. In: Parkstad Limburg Theaters Heerlen (22-10). Nog te zien in: Eindhoven (vandaag).

e verwachtingen waren hooggespannen. Voor het eerst sinds zijn benoeming tot chef-dirigent met ingang van 2016 - stond Dmitri Liss voor philharmonie zuidnederland. Gemakkelijk had hij het zich niet gemaakt: Gustav Mahlers megalomane 5e symfonie is geen kattenpis, daarbij kwam een omvangrijke wereldpremière van de Nederlandse componist Theo Verbey. Verstoppen was onmogelijk. We kunnen er kort over zijn: philharmonie zuidnederland heeft een rasperformer van groot kaliber aangesteld. Liss verandert in een draaikolk wanneer hij plaatsneemt op het dirigentenschavot, en heeft bovenal het charisma om musici spontaan in zijn wereld mee te sle-

pen. Rijk is zijn gestiek: bij een grote klank veranderen zijn armen in draaiende molenwieken, wil hij donkere dramatiek dan steekt hij een spade diep in de grond, moet er gezwijmeld worden dan lijkt het alsof hij een elastieken koord tussen beide armen hanteert. Nooit heb je het idee dat het loze gebaren zijn, alles lijkt van binnenuit te komen - een doorslaggevende factor. Hoe hij de 5e symfonie van Mahler temde was bewonderenswaardig. Het stuk is geen doetje: een grote bezetting, vijf lange delen, loodzware koperpassages (uitstekend gespeeld door trompettist Raymond Vievermans en hoornist Peter Houben), en strijkers die diep in de snaar tasten. Liss gaf ruige passages de juiste compromisloze urgentie,

en zette daar doeltreffende desolate klankwerelden tegenover - een richtingenstrijd tussen kracht en breekbaarheid die recht deed aan de partituur. In het hart van het stuk liet hij een dansante driekwartsmaat blaken van karakter. In het beroemde adagietto - bij een breed publiek bekend door de verwerking in Visconti’s Death in Venice - kroop hij ín de noten, daarbij ijle, mild-vibrerende lijnen opwekkend die als tintelende zwavelstokjes boven de grond leken te zweven. Theo Verbey’s Lumen ad Finem Cuniculi (Licht aan het einde van de tunnel, een compositieopdracht in het kader van het Jaar van de Mijnen), mocht dan in zeggingskracht niet die peilloosheid hebben, in klankpracht en fijnmazigheid viel

er veel te genieten. Op een energieke motor van flierefluitende xylofoons wierpen houtblazers zingbare lijnen naar elkaar, voerden viool en cello een gevoelige dialoog, en plaatsten koperblazers onheilspellende intermezzi. Als een vibrerende, transparante lappendeken schoof het stuk - dat DNA verried van Amerikaanse componisten als Steve Reich en John Adams - over het aandachtige publiek, onderwijl steeds weer andere kleurtjes oplichtend. Volgend seizoen staat Dmitri Liss met tien programma’s voor het orkest. Dat kan wel eens het begin worden van iets heel moois. Gaat u luisteren. MAURICE WICHE

156

Ode aan de Mijnstreek door philharmonie zuidnederland oktober 2015

KLASSIEK Russische chef-dirigent hoopt met philharmonie zuidnederland internationale tournees te kunnen maken

Praktijkman wil vooral hard werken Dmitri Liss, chef-dirigent in spe van philharmonie zuidnederland, dirigeert ambitieus. „De enige manier om een orkest op te bouwen, is door hard te werken.” door Maurice Wiche

ls het om hard werken gaat, zit je goed bij Dmitri Liss. De man die met ingang van volgend seizoen chef-dirigent van philharmonie zuidnederland is, dirigeert zo’n beetje non-stop. Sinds augustus heeft hij drie festivals achter de rug. Volgende week vliegt hij voor een gastdirectie naar Toulon, daarna terug naar het Filharmonisch Orkest van de Oeral, het gezelschap waarvan hij reeds twintig jaar chef-dirigent is. Aansluitend staan uitnodigingen voor Italië en Mexico in zijn agenda. „De enige manier om een orkest op te bouwen, is door hard te werken”, zegt de praktijkman na de tweede repetitie in de lobby van een Maastrichts hotel. Buiten giert de stadsbus, binnen arriveren groepjes toeristen door de krakende toegangsdeur. „Bij een goed orkest moet je het gevoel hebben dat het zonder jou ook wel loopt. Het is mijn taak bij philharmonie zuidnederland om die vrijheid te creëren. Vergelijk het met een goede auto: die is zó uitgebalanceerd dat hij als het ware vanzelf rijdt. Ook het moeiteloos kunnen switchen in stijl is kenmerkend voor top-ensembles.” Uitdagingen zijn er genoeg. Het orkest werkt vanuit twee vestigingsplaatsen, Eindhoven en Maastricht. De Eindhovense zaal klinkt top, de Maastrichtse stukken minder. Niet ideaal. „De zaal in Maastricht is geen meesterwerk, maar het klinkt ook niet slecht”, filosofeert de aimabele Rus, onderwijl nog een trekje nemend van zijn e-sigaret. „Het is een geldkwestie, een gemeenschap zou daarin moeten investeren. Ach, weet je, in Jekaterinenburg (de

Dmitri Liss: „Bij een goed orkest moet je het gevoel hebben dat het zonder jou ook wel loopt.” thuisbasis van het Filharmonisch Orkest van de Oeral, red.) ben ik daar al tien jaar over bezig, maar er is nog steeds geen nieuwe concertzaal. We blijven hopen. Aan de andere kant: een goed orkest is gewend zich snel aan te passen. Na een enkele soundcheck weten de musici wat ze moeten doen.” Maar zou het niet beter zijn wanneer het orkest vanuit één ruimte zou worden opgebouwd? Beter voor het ensemble én het maakt korte metten met het vele reizen, waarbij musici kostbare energie verliezen. Liss toont zich realistisch: „We moeten de situatie nemen zoals die is. Musici moeten nu eenmaal veel reizen, het leven is wat dat betreft niet altijd ideaal. Wat

zouden we anders moeten doen? Zeggen dat iedereen zijn familie moet verlaten en in Eindhoven moet komen wonen?” Het eerste programma na het bekendmaken van zijn aanstelling barst meteen van de ambitie: een wereldpremière van de hand van de Nederlander Theo Verbey - een compositieopdracht in het kader van het Jaar van de Mijnen - en Gustav Mahlers monumentale 5e

! Dmitri Liss vindt dat de gemeenschap zou moeten investeren in een goede concertzaal in Maastricht.

symfonie, een stuk van vijf kwartier dat alles vergt van het orkest. Een koppeling van modern en traditie. „Die formule zal vaker terugkomen”, licht Liss een tipje van de sluier over de programmering in de toekomst. „Moderne muziek heeft mijn speciale aandacht: het stuk van Theo Verbey is reeds mijn vierde wereldpremière van dit seizoen. Ik kan je wel vertellen dat het vaak jaren duurt om een avontuurlijke programmering op te bouwen. In Jekaterinenburg trekken we er nu volle zalen mee, maar dat was in het begin wel anders.” Vanaf volgend jaar zal het nóg drukker worden in de agenda van Dmitri Liss. Tien programma’s zal hij voor zijn rekening nemen bij

foto philharmonie zuidnederland

philharmonie zuidnederland, hij heeft er concerten in Jekaterinenburg voor gereduceerd. En er zijn nog meer ambitieuze plannen. „Het maken van internationale tournees is belangrijk voor een orkest om naamsbekendheid te verwerven. Daar zijn ideeën over, maar het is nog te vroeg om die naar buiten te brengen. Ook het maken van cd’s is bepalend voor je visitekaartje, al is dat door de huidige verzadiging van de markt geen manier om geld mee te verdienen. Maar je moet het doen.” ‘Toekomstvisie en liefdesbrief’, een samenwerking met Jaar van de Mijnen: vandaag in Heerlen, morgen in Maastricht, en zaterdag in Eindhoven.

157

De Mijne - Mariël Vaartjes Cultura Nova en Sevagram oktober 2015

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Vrijdag, maart 2015 diverse Sevagram zorginstellingen, foto's: Rik Engelgeer, Luc Lodder, Fabian de Kloe Naast Cultura Nova maakte De Mijne20 een toer langs

SAMENWERKING Sevagram en Cultura Nova schakelen jonge theatermaakster Mariël Vaartjes in

Theater gebaseerd op verhalen van ouderen door Annelies Hendrikx HEERLEN – Een bijzondere theatervoorstelling, gebaseerd op verhalen van cliënten van Sevagram, gaat tijdens Cultura Nova in première. Op 29 augustus is de voorstelling van de jonge theatermaakster Mariël Vaartjes voor het eerst te zien in Theater Sevagram, het eigen theater van de zorgorganisatie

bij het hoofdkantoor in Heerlen. Het betreft een samenwerking tussen de zorgkoepel en cultuurfestival Cultura Nova. De voorstelling is primair bedoeld voor (thuiszorg)cliënten en hun mantelzorgers, maar eenzame ouderen in de wijk die van kunst en cultuur houden, zijn eveneens welkom. De voorstelling wordt in elk geval in de zorgcentra van Seva-

gram in Parkstad en het Heuvelland op de planken gebracht. „Zo weet de theatermaakster zich alvast verzekerd van een publiek”, zegt Fiedel van der Hijden van Cultura Nova. „Daarna kan ze er natuurlijk ook het land mee in. Zo geven wij jonge theatermakers een kans en kunnen we iets betekenen voor onze senioren.” Over de inhoud van het stuk is nog weinig

duidelijk, behalve dat Mariël Vaartjes de verhalen van bewoners van zorgcentra als bronnen wil gebruiken en dat de voorstelling wordt gelinkt aan het Jaar van de Mijnen. Een deel van het benodigde geld hebben medewerkers, vrijwilligers en relaties van de zorgkoepel al bijeen gerend tijdens de goede doelenloop Zweit veur Leid 2015 in Maastricht. Verder helpt Cultura Nova

bij het werven van fondsen. Sevagram heeft veel aandacht voor cultuur, getuige de aanstelling van kunstenares Brigitta Santegoeds als projectleider kunst en cultuur. „Mensen houden van kunst, dat stopt niet opeens als je oud bent. Dat we onze cliënten nu op deze manier een speciaal voor hen gemaakt theaterstuk kunnen aanbieden, is natuurlijk fantastisch.”

158

Initiatieven en media-uitingen oktober 2015

159

Initiatieven en media-uitingen oktober 2015

Opening Meezenhof, Meezenbroek gemeente Heerlen, foto's: Luc Lodder

Wilhelminaberg Trappenmarathon, foto's: Luc Lodder

Tentoonstelling Mijnen in Limburg-Roosteren en Koempelconcert in Roosteren, dansvoorstelling (G)ruis in het Cultuurhuis Heerlen, Foto's: Ursula van de Wiel, Luc Lodder 160

160

Initiatieven en media-uitingen oktober 2015

PremiĂ¨re MijnstreekComplex Quatro Cinema Heerlen, foto's: Luc Lodder

Presentatie boek Mechelen en de Mijnen Heemkundevereniging Mechelen, Brandbiercommercial

Boekpresentatie, het Geluk van Limburg Marcia Luyten in de Limburgzaal van Parkstad Limburg Theaters, foto's: Marc Bosch 161

161

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 17 oktober 2015 Initiatieven en media-uitingen oktober 2015

MIJNWERKERS

‘Koelluuj’ uit M

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN

Mijnwerkers onder de douche in 1965.

foto Beeld en Geluid

Filmarchief mijnen toegankelijk Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid maakt een grote collectie archieffilms rond het leven en werken in de Limburgse mijnen toegankelijk. Onderdeel zijn het volledige bedrijfsarchief van de vroegere Staatsmijnen, Polygoon-journaals en RVD-films. Daarmee zet Beeld en Geluid het mijnverleden op de kaart als Nederlands erfgoed. Behalve online presenteert

Beeld en Geluid dit gedigitaliseerde archiefmateriaal ook in Mijn Explorer, waarin gebruikers een virtuele rondleiding door een mijn krijgen. Mijn Explorer is te ervaren in het Nederlands Mijnmuseum in Heerlen van 5 t/m 20 oktober en van 5 november t/m 5 januari in het Limburgs Museum in Venlo. Zie inbeeldengeluid.nl/mijnen

Trots presenteert de heemkundevereniging Mechelen morgen het boek ‘Mechelen en de mijnen’. Een indringend portret van ‘koelluuj’ van het platteland. Ze verdienden goed in de mijnen, maar veel boerenjongens betaalden daar uiteindelijk wel een hoge prijs voor. „Als ik terugdenk aan mijn vader, zie ik nog altijd die enorme zuurstoffles.”

Heel wat inwoners van Mechelen verdienden hun geld in de mijnen. door René Willems

n 1962 brachten de onderwijzers van de lagere scholen een bezoek aan de staatsmijn Oranje Nassau I in Heerlen. Het leverde een aardige groepsfoto op: negen meesters en één juffrouw in witte mijnwerkerskleren voor de schachtlift, de gezichten helemaal onder het roet. De staatsmijnen hadden de onderwijzers niet alleen voor de lol uitgenodigd voor een excursie over het mijnterrein, vermoedt Marlie Koonen: „Het was natuurlijk de bedoeling dat zij de kinderen in hun klas warm maakten voor het mijnbedrijf. Ze zaten te springen om extra personeel, en boerenjongens uit het Heuvelland waren gewilde arbeidskrachten.” De jongens van het platteland stonden overigens ook zonder zachte druk van meester of juf in de rij voor een baan in ‘g’n koel’. Want ondergronds viel een goede boter-

ham te verdienen. „De landbouw maakte moeilijke tijden door”, zegt Koonen. „Dat maakte het werk in de mijn extra aantrekkelijk.” Samen met Cyriel Lemmens heeft Koonen het verhaal van de mijnwerkers uit Mechelen op papier gezet. Het heeft een kloek boek opgeleverd, want voor en na de oorlog werkten heel wat Mechelaren in de mijnen. In Luik, in Battice, in Kerkrade of in Heerlen. Eerst alleen in de wintermaanden, als het boerenleven stil lag, maar later ook steeds vaker fulltime. Alles bij elkaar heeft Lemmens 396 mijnwerkers met Mechelse roots kunnen achterhalen, zegt hij. „En vijfentwintig ‘twijfelaars’ van wie we alleen van horen zeggen weten dat ze korte of langere tijd in de mijn hebben gewerkt.” Daarmee was de mijnbouw een factor van betekenis in een dorp met nog geen tweeduizend inwoners. De mijnen hebben Mechelen welvaart gebracht, constateert Koonen.

„De ‘koelluuj’ brachten een goed salaris mee naar huis”, legt ze uit. „Daar profiteerde het hele dorp van. In die periode had Mechelen opvallend veel winkels: kruideniers, slagers, schoenmakers.”

162

Rechts

Opvalle van Me georgan al een p mijnwe gericht.

Initiatieven en media-uitingen oktober 2015

it Mechelen

ed uit. p en

HEERLEN Selene Driessen met voorstelling ‘(G)ruis’ in het Cultuurhuis

Flamencodansen in duist duistere mijnen

Met de dans- & muziekvoorstelling ‘(G)ruis’ vertelt danseres en choreografe Selene Driessen over de duisternis en de geluiden ondergronds in de mijn en het hoopvolle licht boven aan de schacht. www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door Wiel Beijer

aar opa uit Weustenrade vertelde soms verhalen over de mijn. Niet over ondergronds werken, maar over bovengronds werken. Die verhalen en haar kinderlijke fantasieën bij die verhalen, vormen de basis voor (G)ruis. „Opa repareerde op de mijn Emma de mijnwagentjes die ondergronds gebruikt werden. Ik had als kind al een grote fantasie en probeerde mij dan voor te stellen hoe het was om te werken beneden waar die mijnwagentjes gebruikt werden en waar je bijna niets kunt zien”, vertelt Selene Driessen. Zij is flamencodanseres en –docent. Geeft onder meer les in Heerlen. Daarnaast is Driessen choreografe. De Zuid-Spaanse flamenco combineert zij soms met moderne dans. Dat doet zij in de dansen muziekvoorstelling die zij maakte in het kader van het Jaar van de Mijnen. Het idee kwam naar aanleiding van een fotosessie in de voormalige mijngebouwen van C-Mine in het Belgisch-Limburgse Genk. „Die foto’s maakte mijn neef Jeroen Bogaert. Foto’s van mij dansend tussen die enorme machines en in het stof van die vroegere mijn. Ik informeerde bij Schunck of het misschien een aardig idee was die foto’s tentoon te stellen tijdens het Jaar van de Mijnen. Dat was oké. ‘Maar’, zeiden ze erbij, ‘kun je niet ook een voorstelling maken?’. Dat werd (G)ruis. De link met flamenco was niet moeilijk te leggen. Ook in Spanje zijn namelijk mijnen en de teksten van veel liederen in de flamenco gaan over het harde

hoort als je helemaal alleen ondergronds bent. „ Ik wil het gevoel van het werken en het rauwe leven ondergronds in de mijn uitbeelden met dans. In flamenco liggen de structuren vast. De dans is aan strikte regels gebonden. Maar door er moderne dans doorheen te mengen, kan ik dit verhaal vertellen.” In de voorstelling worden echte steenkolen gebruikt. Er wordt 400 kilo kolen op het toneel gekieperd. „Die heb ik van een kolenboer uit Belgisch-Limburg. Hij vroeg voor welke kachel ik die kolen nodig had en toen ik hem zei dat het voor een dansvoorstelling is, mocht ik ze lenen.”

Selene Driessen danst in C-Mine tussen de enorme machines van de mijn. werken in de mijn. Geen vrolijke teksten overigens. Heftige teksten zijn het waarin pijn doorklinkt. Het gaat bijvoorbeeld over kinde-

ren die in de mijn moeten werken of dieren die ondergronds worden ingezet en daar sterven”, vertelt danseres en choreografe.

Selene Driessen danst ‘(G)ruis’ donderdag 22 en vrijdag 23 oktober om 20.00 uur in het Cultuurhuis aan de Sittarderweg in Heerlen. Muziek: Jeroen Melkert (gitaar), Erminia Fernandez Cordoba (zang), Udo Demandt (percussie). De entree bedraagt 7,50 euro.

foto Jeroen Bogaert

Het gruis van haar voorstelling is het steenkolengruis, de haakjes om die G symboliseren de mijngang en ruis is het geluid dat je vaak

Ferdi Schrooten: „Ik wist echt niet wat er op me af zou komen, hoe me dat zou raken. Anders weet ik echt niet of ik eraan zou zijn begonnen.”

foto Diana Scheilen

De lokroep van het goud Rechtsboven de onderwijzers op bezoek in de staatmijn Oranje Nassau I.

foto’s heemkundevereniging Mechelen

Opvallend is dat de mijnwerkers van die bond, stelt Koonen vast: van Mechelen vanaf het begin goed „In het dorp waren misschien georganiseerd waren. In 1917 werd twee, drie mijnwerkers geen lid, al een plaatselijke afdeling van de om wat voor reden dan ook. Maar mijnwerkersbond RKMB opals zij ergens mee zaten, bijvoor©gericht. Copyright 2015iedereen Dagblad was De Limburger / Limburgs Dagblad. dat niet Vrijwel lid beeld een loonstrookje

klopte, nam de bond het toch voor hen op. Zo solidair waren ze hier wel met elkaar.” Werken in de mijnen had ook een keerzijde. Heel wat Mechelaren raakten gewond bij een ongeluk in de mijn. „Elk wondje leverde een zwart litteken op”, zegt Koonen. „Tatoeages avant la lettre, noemt een van die mijnwerkers dat. Anderen kwamen thuis te zitten met silicose. Triest is het verhaal dat een mijnwerkersdochter mij vertelde: ‘Als ik terugdenk aan mijn vader zie ik telkens weer die grote zuurstoffles’, zei ze. Ook dat is helaas een aspect van Mechelen en de mijnen.”

Jaren geleden gaf journalist/schrijver Ferdi Schrooten (Heerlen, 1973) baan en huis op, om vervolgens in Australië op zoek te gaan naar sporen van zijn ‘nonk Theo’. door Guus Urlings

Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 17 oktober 2015

Twee beelden van heilige Barbara Kort na de oorlog schonk de mijnwerkersbond de parochiekerk van Mechelen een beeld van de heilige Barbara, schutspatroon van de ‘koelluuj’. Het was gemaakt door de beroemde beeldhouwer Charles Vos. „De bond vond het toch wel jammer dat er niet op stond wie het beeld betaald had”, zegt Marlie Koonen. „Daarom liet de plaatselijke afdeling een aparte sokkel maken met de inscriptie ‘RKMB afd. Mechelen 1947’.” Via via kwam de heemkunde-

vereniging erachter dat in Eygelshoven een kopie van dat beeld moest staan. Een voorstudie die Vos had gemaakt voordat hij aan het beeld voor Mechelen begon. Koonen heeft dat tweede beeld van de heilige Barbara - een gipsmodel - inderdaad teruggevonden in de kerk van Eygelshoven. „De parochie had het al klaargezet bij de spullen voor de Kringloopwinkel”, zegt ze, „want ze hadden geen idee dat het een beeldje van Vos was.”

Het boek ‘Mechelen en de mijnen’ wordt zondag gepresenteerd tijdens een feestmiddag in zaal A gen Sjoeël in Mechelen. De presentatie begint om 14.00 uur en wordt opgeluisterd door harmonie Sint-Cecilia, Henk Steijvers van de groep Carboon en toneelvereniging Kunst door Oefening.

et is 2006. Je bent 33, je hebt een goede baan, niks te klagen. Maar het kriebelt. Is dit het nou? Is dit het verhaal van de rest van je leven? Dan de flits: ik heb maar één leven, dus bekijk het maar, ik ga. Waarheen? Naar Australië. Vanwege het familieverhaal over ‘nonk Theo’, die op jeugdige

leeftijd - nog jonger dan jij zelf - de kont tegen de krib gooide, de beklemming van de toenmalige mijnstreek - waar kerk en koel allesbepalend waren - ontvluchtte, Heerlerheide vaarwel zei en zijn geluk in Australië ging zoeken. Vanwege een paar brieven van ‘nonk Theo’ aan zijn achtergebleven familie, die hem tot zwart schaap had bestempeld. Vanwege het avontuur, vanwege de raadsels. ‘Nonk Theo’

tientallen mensen sprak die ‘nonk Theo’ (soms heel vaag) gekend hadden, tal van archieven omspitte. Een speurtocht die hem stapje voor stapje dichter bij ‘nonk Theo’ bracht. Maar ook dichter bij zichzelf, bij zijn eigen beweegredenen. „En misschien wel tot het besef dat je met huisje, boompje, beestje óók heel gelukkig kunt zijn...” „Het begon nogal naïef. Ik wist echt niet wat er op me af zou komen, hoe me dat zou raken. Anders weet ik echt niet of ik eraan zou zijn begonnen.” In het verslag van zijn speurtocht, gepubliceerd als Nonk Theo en de mijnen, ontvouwt zich een meeslepend verhaal over een jongen uit de mijnstreek die een toekomst in de mijnen en het zwarte goud ontvlucht en in Australië, gedreven

was down under berooid aan zijn einde gekomen. Hoezo, waarom? „Op de een of andere manier voelde ik me, buiten de bloedband, verwant aan ‘nonk Theo’. We waren allebei bij een splitsing op onze levensweg beland, hadden allebei de stap naar verandering genomen. Noem het de drang naar pionieren, nieuwe horizonten verkennen”, zegt Ferdi Schrooten. Voor hem betekende die ‘stap naar verandering’ het begin van een intensieve speurtocht die bijna tien jaar zou gaan duren. Een speurtocht waarvoor hij twee keer voor langere tijd naar Australië afreisde, duizenden kilometers door de woeste leegte van de outback - het Australische binnenland - crosste, van de ene verlaten of kwakkelende goudmijn naar de volgende, met

door de goudkoorts, toch weer in de mijnen terechtkomt. En in een misschien avontuurlijker, maar ook keihard leven. Een verhaal dat begint met voorspoed en via bittere eenzaamheid, alcohol, een hopeloze liefde, bedrog en slepende juridische gevechten eindigt in armoede en (in 1983) een pauperbegrafenis. De familie in Heerlen krijgt het nieuws van zijn overlijden pas zes maanden later te horen. Een paar gortdroge regels. Verder niets. Op het graf van ‘nonk Theo’ op Walkerston Cemetery in Mackay staat nu een nette steen. En de familie heeft het zwarte schaap weer virtueel - in de armen gesloten. Dankzij de neef van ‘nonk Theo’ die zijn speurtocht, ondanks alle tegenslagen, nooit opgaf. „Ook dáárin zit de verwantschap tussen ‘nonk

Theo’ en mij: als we ergens aan beginnen, gaan we door. Desnoods met de kop door de muur.” Ferdi Schrooten graaft even in de rugzak die hem op zijn reizen door Australië heeft vergezeld. Er komt een plastic doosje tevoorschijn met, zorgvuldig in plastic gewikkeld, een miniem stukje steen waarin een nog miniemer schilfertje goud. Uit de mijn van ‘nonk Theo’ op Mount Britton. „En hier was het dus allemaal om te doen...”

H ISTORIE

Nonk Theo en de mijnen. Auteur: Ferdi Schrooten. Uitgeverij Wereldbibliotheek. ISBN 9789028426504. Prijs 24,99 euro. Het boek wordt morgen om 17.00 uur gepresenteerd in het Nederlands Mijnmuseum in Heerlen. S.v.p. aanmelden via m.de.vos@wereldbibliotheek.nl

Themadag mijnfilms in Limburgs Museum Het Limburgs Museum presenteert zondag 8 november historisch filmmateriaal over de mijnen (periode 1916/1927), gecombineerd met live muziek van Joep Pelt. Vanaf 14.00 uur worden zes korte films vertoond. Om 15.50 is de documentaire Hier en daar een Marokkaan (1970) te zien. Voor het volledige programma: www.limburgsmuseum.nl.

163

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Initiatieven en media-uitingen oktober 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 06 oktober 2015

TUSSENBALANS Nieuwe energie voor de oude mijnstreek. Dat beoogde bedenker

www.limburger.nl/mijnen

Paul Depla met het Jaar van de Mijnen. De voormalige burgemeester van Heerlen lanceerde zijn idee in januari 2011. Inmiddels is M2015 voor drie kwart voorbij. Een tussenbalans, opgemaakt met directeur Marc Jetten en voorzitter Wil Houben.

JAAR VAN

DE MIJNEN

Het knaldee en err was beweging door Wiel Beijer

f die nieuwe energie voor de vroegere mijnstreek een feit is, is pas ná het Jaar van de Mijnen te zien. Of M2015 voor reuring zorgt in de regio moet al tijdens het jaar te ervaren zijn. Is er sprake van nieuwe trots, worden oude wonden opengereten, was er het weerzien tijdens gezellige reünies, is er uitbundig gefeest, herinneren we ons het gezamenlijke, soms glorieuze soms pijnlijke, verleden, houden we iets tastbaars over aan dit Jaar van de Mijnen? Volgens de organisatie moesten vooral de mensen in de straten, wijken en steden het Jaar van de Mijnen maken. „Dat is grotendeels gelukt. Er is beweging gekomen. Ik ben blij met de gekozen decentrale aanpak”, zegt directeur Marc Jetten. Hij sprong begin januari op een rijdende trein. „Toen ik kwam, lag er een stapel met 150 aanvragen waarover een beslissing genomen moest worden. We hebben niet iedereen blij kunnen maken, maar er is wel veel losgekomen.” Een maand vóór zijn aantreden was op 17 december 2014 in de grote zaal van het Parkstad Theater in Heerlen de officiële aftrap met de theatervoorstelling De Toespraak. Die voorstelling was gebaseerd op de toespraak van de toenmalige minister van Economische Zaken Joop den Uyl op 17 december 1965 op diezelfde plek, waarin de sluiting van de Limburgse mijnen werd aangekondigd. De Toespraak was een initiatief van deze krant en is in opdracht van M2015 gemaakt door Toneelgroep Maastricht. De wensbegroting van zes miljoen euro was tijdens die opening nog niet helemaal binnen, maar er stonden wel al veel activiteiten op de kalender. „Vooral op wijkniveau.” Al tijdens de officiële opening vroegen sommigen zich af of het Jaar van de Mijnen misschien nog niet aftrapwaardig was, omdat te veel onzeker was. Ook werd de rode draad gemist. Een jaar later beginnen ware wellicht beter geweest. „Op dat moment konden we zeker niet meer terug. Toen ik begon waren al meer dan honderd activiteiten gepland. Nu zitten we ruim boven de driehonderd, waarvan een

Voorzitter Wil Houben (links) en directeur Marc Jetten. derde via ons is georganiseerd”, zegt Jetten. Toch hoor je regelmatig mensen zeggen dat ze weinig of niets zien van het Jaar van de Mijnen? „Dan lezen die mensen de krant niet of volgen ze de social media niet. Of ze wonen in een plaats waar weinig gebeurt omdat ze daar weinig hebben met de mijnen.” Marc Jetten was niet de enige die op de rijdende kolentrein sprong. Voorzitter Wil Houben, burgemeester van Voerendaal, trad halverwege het jaar aan als opvolger van de vertrokken Paul Depla. Zijn eerste observatie: „Met het Jaar van de Mijnen kun je de hele zaak niet toedekken, maar er zijn in de regio maar weinig programma’s zo succesvol geweest als dit. Met name waar het gaat om de aandacht voor de veteranen. Mensen van rond de zeventig die van hun 14de tot hun 32ste nog zelf in de mijn hebben gewerkt. Dat zijn vaak nog kwieke lui, die graag bij elkaar zitten en hun verleden met elkaar delen, die willen gevierd worden.”

“

Het is nu duidelijk dat er behoefte is de eigen identiteit zichtbaar te maken. Directeur Marc Jetten

foto Luc Lodder

Volgens Jetten zijn er drie soorten activiteiten. „Programma’s waaraan wij een bijdrage verlenen van het geld dat de gemeente Heerlen en de provincie Limburg hebben gegeven en van subsidies die fondsen hebben gegeven. Dat is samen ongeveer drie miljoen euro. Dan zijn er de programma’s die betaald worden door de overige gemeenten of door stichtingen zoals de stichting FSI. Daar spelen wij organisatorisch geen rol in. Ten slotte zijn er activiteiten die vanuit de markt worden georganiseerd, zoals een lezingenreeks door Studium Generale. Wel hebben wij tien tot dertig procent bijgedragen in een aantal begrotingen. Daarbij stond het maatschappelijke rendement bij ons steeds voorop. Wij hebben vooral projecten gesubsidieerd en ons geld niet gestoken in boeken, cd’s en films over de mijnen.” In een klein aantal grote evenementen is relatief veel geld gestopt. De duurste was de opening van Cultura Nova, die in het teken van de

“

Er zijn in deze regio maar weinig programma’s zo succesvol geweest als dit. Voorzitter Wil Houben

mijnen stond. Daarin is twee ton bijgedragen. „Zo’n opening met die enorme figuren die het verhaal van Lange Jan en Lange Lies vertellen en veel vuurwerk is duur, maar er kwamen wel 25.000 mensen kijken. Er waren ook activiteiten waar wij 250 euro aan hebben bijgedragen. Ook zo’n bijdrage kon belangrijk zijn voor het al dan niet doorgaan van een programma.” De directeur zag het niet als zijn voornaamste taak om activiteiten te organiseren. „Onze taak was vooral beweging losmaken, aanjagen. Wij hebben mensen gemotiveerd en gestimuleerd om mee te doen. Regionale spreiding en participatie van inwoners vonden wij belangrijk. Neem zo’n herdenking in de door mijnwerkers gebouwde Lourdesgrot Haanrade. Dat kostte ons geen cent.” Serious Request werd steeds de grote afsluiter genoemd. Een massaevenement om het nieuwe elan van de regio te onderstrepen. „Serious Request is prima regiopromotie, maar valt buiten het kader van het Jaar van de Mijnen. Het verband is moeilijk uit te leggen. Dus moeten we kijken of we op een andere wijze kunnen afsluiten. Mogelijk tijdens het Mijn Barbara Concert op 4 december in Kerkrade.” (Zie kader rechts.) Hoe nu verder na dit jaar? Wil Houben: „Misschien moeten we elk jaar ergens in de regio het mijnverleden vieren. Dat kun je per mijnzetel doen vijftig jaar na sluiting van een mijn.” Marc Jetten: „Gemeenten moeten hoe dan ook aan de slag met hun eigen identiteit. Dus met de collectieve trots die door het jaar van de Mijnen zichtbaar is gemaakt. Dit jaar is duidelijk geworden dat er behoefte is om de eigen identiteit zichtbaar te maken.” Maar op 31 december gaat het Jaar van de Mijnen toch als een nachtkaars uit? „Dat is inderdaad mijn grote angst”, geeft Jetten toe. „Maar misschien kunnen we elk jaar op 4 december groots Barbaradag vieren en misschien krijgen we nog die gewenste landmark, die refereert aan de mijnen. Maar ik hoop ook dat we straks een symbolische overdracht kunnen krijgen naar de Internationale Bauausstellung. Een nieuw, nog groter project dat de beweging voortzet. Zeker in Parkstad.”

164

Initiatieven en media-uitingen oktober 2015

M2015 Lezing met muziek over Geleense buurt die groot geworden is door de mijnen

‘Oorsprong van Lindenheuvel’ www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN In het Volkshoes in Lindenheuvel vindt zaterdag 7 november Staatsmijn Maurits en Lèntjheuvel plaats: een lezing met muziek over het Geleense mijnverleden. door Job Tiems

e etalage van een winkel aan de Bloemenmarkt in Lindenheuvel springt direct in het oog. Niet met de laatste mode, maar met mijnwerkerskledij en een groot schilderij van de heilige Barbara, de beschermheilige van de koempels. „Met name het schilderij is bijzonder. Dit hing vroeger in de loonhal van staatsmijn Maurits”, zegt Peter Henssen. Nu het Jaar van de Mijnen (M2015) bijna ten einde is, vonden Peter Henssen en Hub Geenen van Stichting Lindenheuvelse Culturele Feesten (in de volksmond bekend als Tiliade) dat iets speciaals georganiseerd moest worden in de Geleense mijnwerkersbuurt Lindenheuvel. „Een middag voor mensen die het mijnverleden van de Maurits bewust hebben meegemaakt”, zegt Henssen. „De wijk Lindenheuvel is immers groot geworden door de mijnen. Sterker nog, we danken hier het multiculturele karakter aan dat deze wijk heeft. Volgende week zaterdag wilwe oude opha© len Copyright 2015 Dagblad herinneringen De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook het ten aanzien van artikel 15 AW, wordt en len onder genot van koffie uitdrukkelijk voorbehouden. Woensdag, 28 oktober 2015

Hub Kitzen (rechts) en Peter Henssen kijken naar de etalage aan de Bloemenmarkt waar spullen uit het mijnverleden liggen. vlaai en muziek van het Genker Mijnwerkerskoor en Geleense troubadour Jan Ridderbeekx.” Speciaal voor deze gelegenheid zal Hub Kitzen van de heemkundevereniging in Geleen enkele lezingen geven. „Ik wil de mensen terugbrengen naar de oorsprong van Lindenheuvel”, zegt Kitzen. „Natuurlijk zal ik eerst met de zevenmijlslaarzen door de geschiedenis van de mijnen lopen, maar uiteindelijk moet het echt over staatsmijn Maurits gaan en over deze wijk.” Kitzen heeft ook bewegend beeld gevon-

BORDSPEL Spelenderwijs leren over het mijnverleden en de geschiedenis van beide mijnstreken

den dat hij tijdens deze middag wil over het bombardement en natuur- speciaal kunstwerk overhandigd. „Hub Bus van stichting ’t Kweske is tonen. Kitzen weet dat er buiten de lijk over de naam van de kerk in blind en heeft Koempel Sjeng nagetypische mijnwerkerswoningen, de Lindenheuvel (O.L. Vrouw van Altijddurende Bijstand, red.). Deze schilderd. Het is een heel bijzonder zogenaamde Oostenrijkse woninkerk dankt de naam aan het kapelle- kunstwerk geworden”, zegt Hensgen waar vroeger de beambten tje dat tussen de twee schachten sen. „Dat schilderij wordt dan gewoonden, en het beeld van Koemvan de Maurits stond. Kortom, getoond en krijgt uiteindelijk een blijpel Sjeng aan de Geraniumstraat niet meer veel zichtbare herinnerin- woon leuke weetjes.” Kitzen bena- vend plekje ergens in de wijk.” gen aan het rijke mijnverleden zijn. drukt overigens dat het geen gortdroge lezing over historie wordt. „Veel mensen weten niet hoe deze Staatsmijn Maurits en Lèntjheuvel Het is vooral de bedoeling dat men- vindt op 7 november van 14.00 uur tot wijk is ontstaan. Daarom ga ik het sen met elkaar in gesprek gaan en ondere hebben over woonoord 17.00 uur plaats in het Volkshuis in Gesamen herinneringen ophalen, zo Graetheide, dat vroeger ook wel leen en is gratis toegankelijk. Aanmel© Copyright 2015 Dagblad De Limburger © Copyright Dagblad legt hij uit. Dagblad. het©Molukkenkamp werd geden/ Limburgs kan bij2015 HubDagblad. Geenen viaDe Limburger / Limburg Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs auteursrecht, ook ten aanzien artikel 15 AW,ofwordt Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 A Verder tijdens de lezing eenvan noemd”, zegt Kitzen. ook vanHet 046-4745121 hubgeenen@hetnet.nl Het auteursrecht, ook„Maar ten aanzien artikel 15wordt AW, wordt voorbehouden. Vrijdag, 30 oktober 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 31 oktober 2 uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, uitdrukkelijk 27 oktober 2015

LITERAIRE MIDDAG

Limburgse schrijvers over mijnen door onze verslaggever

Oud-koempels denken in Schacht Nulland mee over het nieuwe bordspel Koning van de Kolen.

foto Luc Lodder

Monopoly met Koning van de Kolen In het nieuwe bordspel Koning van de Kolen, een variant van Monopoly, staat het mijnverleden centraal. Oud-koempels gaven gisteren advies. door Siebrand Vos

en meedenksessie in de Kerkraadse Schacht Nulland. Op tafel ligt het nieuwe bordspel Koning van de Kolen, een speelse variant van Monopoly. Oud-koempels en historici doen bedenker Christian Petermann en ontwerper Robert Nijboer deze morgen nog wat suggesties aan de hand voor de opdrachtkaartjes. „Dit spel is een leuke manier om kennis te maken met het mijnverle-

den en deze streek”, opent Marc Jetten van het bureau van het Jaar van de Mijnen de meedenksessie. Zijn organisatie werd niet om financiering gevraagd, maar om een inhoudelijke bijdrage. Monopoly-spelers herkennen het spel meteen, zegt Petermann. „Bij Monopoly heb je straten, wij hebben acht mijnen. In plaats van huisjes en hotels zijn er koeltorentjes en schachtgebouwen. Vier torentjes maken één schacht: hoe meer erop staan, hoe meer je moet betalen. De winnaar eindigt als Koning van de Kolen.” Je begint te spelen vanaf ‘Mijn Begin.’ De acht qua opbrengst grootste mijnen komen bij een rondje over het bord voorbij. Te beginnen met de Willem Sophia. „Dat is dan Dorpsstraat Ons Dorp”, grapt iemand. Daarna volgen de schachten van Julia, Oranje Nassau, Domaniale Mijn en de staatsmijnen Wilhelmina, Hendrik, Maurits en Emma.

Vakjes als ‘Mijn Kans’, ‘Direct Melden bij de Directie’, ‘Vrij Poekelen’ en ‘Rijksbelasting’ kosten geld of leveren wat op. „Op de bankbiljetten prijken de namen en gezichten van de founding fathers van de Zuid-Limburgse mijnen, onder wie Van Iterson, Honigmann, De Wendel en Sarolea”, legt Petermann uit. Namen die velen vandaag de dag alleen nog van straatnaambordjes kennen. Als het gesprek over de dagelijkse praktijk eenmaal op gang komt, brengen oud-koempels Loek Wiertz (74), Sjaak Maassen (77) en Jo Schäfer (75) de standsverschillen in herinnering. Er was zelfs stands-

“

In plaats van huisjes en hotels zijn er koeltorens en schachtgebouwen. Bedenker Christian Petermann

gerelateerd onderscheid in de kwaliteit van kolen en antraciet die je kreeg om thuis te stoken. Petermann schrijft driftig mee. Potentiële opdrachtkaartjes komen voorbij: ‘Bouw een gezellenhuis’, ‘Ontslag wegens roken in de mijn’, ‘Investeer in mechanische pijler’, ‘Je hebt je loon verzopen’, ‘De mijnpolitie is aan huis geweest.’ Directiewoningen als Villa Glück Auf in Eygelshoven krijgen ook een plekje in het spel. De koempels weten nog dat sommige woningen een zwembad hadden, waar alleen kinderen van beambten mochten zwemmen. Alles werd onderhouden door personeel van de mijnen. Petermann: „Dus die mannen leefden echt als tycoons.”

foto Ermindo Armino

HEERLEN – Drie Limburgse schrijvers treden op tijdens de literaire middag die Leon van Dorp Uitgeverij uit Heerlen komende zondag houdt in het Nederlands Mijnmuseum. Peter Lenssen presenteert dan zijn historische roman Mijnverdriet, een herziene versie van zijn roman Toplöss, die verscheen bij uitgever De Geus. Verder komen Ivo Senden (Zwarte droom) en Hub van Wersch (Heil uit de diepte). De schrijvers lezen voor uit eigen werk en gaan in gesprek met de bezoekers. De literaire middag in het Nederlands Mijnmuseum in Heerlen begint om 14.00 uur en de toegang is gratis.

BRU NS S UM

Drie mannenkoren in Brikke Oave In de nieuwe Brikke Oave in Brunssum vindt morgen M2015 Koren plaats. In het kader van het Jaar van de Mijnen verzorgen drie mannenkoren een optreden. Het betreft R.M.K. Brunssum, Lambertus Kerkrade en DSM-Sabic Geleen. De drie gezelschappen brengen samen 150 mannen op de bühne. Bovendien treedt een aantal solisten op en zijn ook de oud-koempels met hun Glück Auf van de partij.

JAAR VAN DE MIJNEN

Mijn Matinee in de Karroessel door onze verslaggever GELEEN – In Theater Karroessel in

Geleen vindt morgen in het kader van het Jaar van de Mijnen (M2015) de première van de klankcompositie de Vier Jaargetijden van Chemelot plaats. In dit programma van het Maastrichtse Intro ervaren bezoekers de seizoenen rondom ‘industrielandschap’ Chemelot. Later wordt in het theatercafé mijnwerkersmuziek gedraaid.

Het spel komt 17 december uit en moet worden gereserveerd via Facebookpagina ‘Koning van de Kolen’ of per emal: info@koningvandekolen.nl. Info: www.koningvandekolen.nl.

165

HOENSBROEK Nieuw boek met veel foto’s vertelt een eeuw geschiedenis van een stukje Hoensbroek

Meiden mijnwerkerswijk Mariarade Mariarade; van kloosterkolonie tot Mariarade. Dat is de titel van een lijvig boek over de Hoensbroekse wijk. Verhalen en vele foto’s vertellen een eeuw historie. door Wiel Beijer

oor de jaren spelen de meiden hun eigen rol in het dagelijkse leven in de exact een eeuw oude mijnwerkerswijk Mariarade. Hoewel in de mijn werkende jongemannen, voetballende jongemannen of carnaval vierende jongemannen hoofdrollen voor zich opeisen, kun je niet zeggen dat de meiden slechts bijrollen vervullen. Met name na de Tweede Wereldoorlog bevechten zij steeds meer hun plek in de lokale samenleving. Zo wordt in 1946 gidsengroep Sint Imelda opgericht. De leden krijgen een onderkomen in de fietsenstalling van de kerk. In het boek vertelt een van de oprichters, Wilhelmina Beckers, over het eerste uitstapje van de meiden, naar het Steinerbos. Ze vertelt dat ze het bij het hoofd vervoer van de staatsmijn Emma voor elkaar wist te krijgen dat de groep gratis met de mijnwerkerspersonentrein van Hoensbroek naar Stein mocht. Om aan geld te komen poetsen de gidsen de kerk voor 5 gulden per week. Pas elf jaar na oprichting krijgen de meiden goed onderdak in souterrains van de nieuwe Sint Franciscusschool. In 1966 is het afgelopen. Na een laatste zomerkamp in Slenaken stopt Sint Imelda en wordt de KLOS-club opgericht, een gezelligheidsvereniging voor meisjes. Ook in Mariarade wordt het sociale bar in de kelder van de Sint Francis- Koreman. In dezelfde school vindt ook de Hobbyclub onderdak. Die is leven van jongeren steeds meer ge- cusschool, waar ook de gidsen zitDe jongens hebben eigen/ Limburgs opgericht om creativiteit onder de mengd, zoals in studentenvereni- © ten. Copyright 2015 Dagblad Dehun Limburger Dagblad. bandje en de meiden - verschil jongeren te bevorderen. In een loging Sint Bonaventura en in de Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt moet er toch nog zijn -Zaterdag, hun koorkaal leven de jongens zich uit met Hobbyclub, beide opgericht in uitdrukkelijk voorbehouden. 17 oktober 2015 tje. En achter de bar van het stufiguurzagen en in een ander lokaal 1959. Bonaventura heeft voor de wekelijkse contactavond een kleine dentenhonk staat een vrouw, Lenie - weer dat verschil - zijn de meisjes

Gidsengroep Sint Imelda op een groepsfoto uit 1948 gestoken in de eerste uniformen. Inzet: het dameshandbalteam dat eind jaren vijftig voor het eerst kampioen werd. bezig met handwerken en boetseren. Zoals gezegd wordt de KLOS opgericht. KLOS staat voor Kletsen, Lachen, Onzin vertellen en een klein beetje Serieus. Ook gevestigd in die school. Het begint met zeven overgebleven gidsen en op het hoogtepunt telt deze club bijna driehonderd meiden. Ze doen aan spelletjes, knutselen, dansen, maken muziek en gaan met zijn allen op zomerkamp. In 1995 komt ook een einde aan de KLOS. Een bijzondere plek voor meiden vormt de dameshandbalvereniging Mariarade. Als Mariarade in 1949 een handbalclub krijgt, melden zich prompt ook meiden. Gehandbald wordt dan nog op een voetbalveld, en met een zware leren bal.

Dat betekent meters maken en hard werken. Omdat op de voetbalwei doordeweeks ook koeien grazen, kun meiden in een duik naar de bal zomaar in een koeienvlaai schuiven. En douchen? Niet zeuren, gewoon wassen in een teiltje water langs de lijn. Eind jaren vijftig spelen de meiden van Mariarade top en wordt het eerste kampioenschap behaald, maar als in de jaren zestig de sporthallen uit de grond verrijzen is het snel gedaan met het damesveldhandbal. Mariarade, Hein Bisschops en Hein Giesen, 247 blz, rijk geïllustreerd, prijs 14,95 euro. Te koop bij boekhandels in Hoensbroek, Heerlerheide en Heerlen. Of via mail: heingiesen@home.nl

Zjwieg mich... heeft, togen partijen naar het politiebureau om aangifte tegen elkaar te doen: gemeente tegen Christian Petermann over een CBS-tweet, Roel Leers tegen Ron Meyer vanwege smadelijke mail aan een VARAredacteur en Christian tegen Ron vanwege de vergelijking met een slechte souteneur. Al met al toch iets meer Pulp Fiction dan Bonanza: iedereen houdt elkaar onder schot.

Zjwieg mich... is een satirische rubriek voor en over Parkstad. Tips? Mail ons: redactieparkstad@mgl.nl

App Wat zien we daar? De gemeenten Kerkrade en Landgraaf gebroederlijk op een Veoliabus. Samen maken ze reclame voor een app voor de mobiele telefoon. Zien we hier iets moois ontluiken? De voorbode van die herindeling tot Parkstad, die sommigen zo vurig wensen maar die (helaas, vinden we) voor nog veel meer mensen een gruwel is? Of zag Landgraaf deze week het fiasco van de bestuurlijke fusie met Brunssum aankomen en schurkte ze maar alvast aan tegen Kerkrade?

App 2 Niets van dat alles, leert een belletje met de voorlichters van Kerkrade en Landgraaf. Daar is niets bekend van een app, laat staan dat er rijdend reclame voor wordt gemaakt. Kerkrade en Landgraaf hebben helemaal niks met elkaar. Daar-

166

Ringmaster Ralf

Kerkrade en Landgraaf hebben wat met elkaar zonder dat ze het weten. om de zaak verder uitgezocht. De busadvertentie blijkt - buiten de gemeenten om - geregeld te zijn door een reclamebureau uit Roermond. Dat ziet schijnbaar wel potentie in de twee steden. Bjorn Poels, de man achter het idee, is in elk geval superenthousiast. „We zien die app als een prima middel om nieuws te melden en een platform voor leuke aanbiedingen.” Dat de gemeenten niet zijn geïnformeerd: een schoonheidsfoutje. (MdV)

Bonanza Na het gekrakeel rond het Maankwartier-item in Kanniewaarzijn, is een vonnis over de CBS-affaire inzet van verdere strijd in de Heerlense politieke arena. En ver daarbuiten. Wat heet: de kersverse burgemeester Ralf Krewinkel waant zich al bijna ringmaster in een digitaal kooigevecht. Inmiddels zitten we in een aangiften-Bonanza. Alsof de sterke arm niets beters te doen

Ringmaster Ralf is er mooi klaar mee. Ron sprak hem bij zijn vuurdoop als raadsvoorzitter meteen al vermanend toe: de Heerlense raad is niet voor watjes. Als jongen van boven het spoor is de Rocky van Zeswegen niet bang voor een potje straatvechten. Christian, jongeheer van onder het spoor, nog minder. Wel heeft hij moeten beloven Ron niet meer met dode dictators te vergelijken. Welaan, dat werd tijd zeg. Succesje voor Ringmaster Ralf.

Geknoei De aangiften-Bonanza begon dinsdag met een aangifte wegens smaad en laster tegen Petermann vanwege een tweet over de CBS-af-

faire. Gemeentesecretaris Carolien Bruls meldde haar ambtenaren te willen beschermen. Niet echt slim om dan topambtenaar Dorthe Schipperheijn met naam en toenaam te noemen, terwijl de tweet des aanstoots al weer was verwijderd. Zo bereikte een beperkt verspreid bericht ineens oneindig veel meer lezers. Een gehaktbal waard, als we die hier nog zouden uitdelen. Wat een geknoei. En het eind lijkt nog niet in zicht. Alle ogen zijn nu gericht op Ringmaster Ralf.

Koelpieten Tot besluit onze oplossing voor de Heerlense angst de zwartepiet te krijgen in de discussie over Zwarte Piet, terwijl Maastricht gewoon een blikje roetveegpieten opentrekt. In het Jaar van de Mijnen introduceren wij koelpieten! Jongens uit de Mijnstreek voor wie een gezicht vol roetvegen getuigt van een heroïsch verleden. Jongens die de handen uit de mouwen steken als de oude Sint uit Spanje is gearriveerd. Leer je de kleintjes spelenderwijs iets over hun ‘roets’. God, wat kan het leven eenvoudig zijn als je niet te moeilijk doet. (SV) Bijdragen Marcel de Veen/Siebrand Vos

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 12 oktoberInitiatieven 2015 en media-uitingen oktober 2015 © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 12 oktober 2015

Hoe geluktot tot Hoe geluk verdriet werd verdriet werd

Het geluk van Limburg. Zo heet het boek waarin Marcia Luyten (Wijnandsrade, 1971) het verhaal schetst van de glorie en de ondergang van de Nederlandse mijnbouw. Het is niet de zoveelste historische verhandeling, maar een opmerkelijke mix van feiten en emotie. Dankzij het levensverhaal van zanger Jack Vinders, kind van de mijnstreek.

door Guus Urlings

aarom ze haar boek Het geluk van Limburg heeft genoemd? Omdat de titel Het Verdriet van… al vergeven was, misschien? Marcia Luyten lacht even. „Nee, niet daarom. Ik voelde het verdriet wel, de moedeloosheid die de mijnstreek lang na de sluiting van de mijnen in de greep bleef houden, maar ik begreep het niet echt. Naarmate het boek vorderde, werd me steeds duidelijker dat het verdriet niet los kan worden gezien van het geluk dat die mijnstreek heel lang ontleende aan diezelfde mijnen. Je kunt het verdriet van Limburg niet begrijpen zonder het geluk te doorgronden. Dat dubbele zit ook in de titel.” Het geluk van Limburg. Het verhaal van de glorietijd en de ondergang van de mijnbouw in Limburg, vervlochten met de bewogen familiegeschiedenis van zanger Jack Vinders, mijnwerkerskind, geboren in de Kerkraadse ‘kolonie’ Heilust. De ‘grote’ geschiedenis gekoppeld aan het kleine, menselijke verhaal. Het is een vorm van geschiedschrijving waarmee iemand als Geert Mak (In Europa, De eeuw van mijn vader) een omvangrijk lezerspubliek heeft weten aan te boren. Waarom dit boek? „Toen ik werd geboren, was de sluiting van de mijnen in volle gang. In mijn jeugd zag ik de omgeving veranderen. De schoorstenen - de Lange Jan, de Lang Lies - gingen plat, de koeltorens werden gesloopt, steenbergen afgegraven. Alles wat naar mijnen rook, werd weggemoffeld. Alsof ze er nooit geweest waren. Maar tegelijkertijd bleven de mijnen nog wel degelijk leven in de hoofden van de mensen, in de ziel van de samenleving. Herinneringen aan goede, gouden tijden, aan hoeveel slechter het na de mijnsluiting allemaal geworden was. Ik snapte dat niet. Het werk in de mijnen was toch zwaar, gevaarlijk? Waarom waren de mensen dan niet blij dat het niet meer hoefde? Waarom dat neerslachtige, het onbehagen, het gebrek aan elan dat mijn geboortestreek zelfs veer-

tig jaar na dato nog steeds in de greep hield?” Langzaam maar zeker groeide bij Marcia Luyten - econoom, cultuurhistoricus, journalist - het besef dat ze over de ontwikkeling van haar geboortestreek minder wist dan over de economieën en culturen van landen in het verre buitenland, jarenlang haar werkterrein. Zoals ze ook schrijft in haar voorwoord bij Het geluk van Limburg: „Toen ik in 2010 vanuit Oeganda naar Limburg keek, realiseerde ik me dat ik dan wel kon beschrijven hoe de kopermijnen Zambia een wankele welvaart brengen, hoe in Oeganda de strijd om de aangeboorde olie ontbrandt, maar dat ik niet kon vertellen hoe de mijnindustrie Zuid-Limburg had gevormd, misschien ook vervormd, en hoe dit doorwerkte in de tegenwoordige tijd.” Eenmaal terug in Nederland besloot ze dat ‘verzuim’ alsnog in te halen. De eerste maanden besteedde ze aan - in haar eigen woorden ‘research in het wilde weg’. En langzaam maar zeker werd een structuur zichtbaar. „Ik las Geert Mak, en ik dacht: zo moet het. De geschiedenis niet van buitenaf be-

schrijven, maar van binnenuit, vanuit de verhalen van mensen die er middenin hebben geleefd. Dus zocht ik naar een verhaal dat mijn boek over de mijngeschiedenis en de gevolgen daarvan zou kunnen dragen. Mijn vader wees me op Jack Vinders, zelf afkomstig uit een familie die generaties lang op de koel had gewerkt. En al meteen bij ons eerste gesprek wist ik: dit is het.” Het resultaat is een soepele mix van sociaal-culturele historie en familieroman, van feiten - veel feiten - en emotie. Een combinatie die voeding geeft aan de stelling dat één plus één soms meer oplevert dan twee. Marcia Luyten: „In het levensverhaal van Jack - voor hem ook een emotionele ontdekkingstocht in een verleden vol demonen dat hij al grotendeels had afgesloten kwamen meer lagen en meer drama naar boven dan verwacht. En in het verhaal van de historie gingen telkens nieuwe luikjes open die mij dichter bij een antwoord op mijn vragen brachten.” Waar dat antwoord ligt? „In het besef dat een kolonie als Heilust in de hoogtijdagen van de mijnen een hechte, brave, katholieke gemeenschap was die overliep van trots. Mijnwerkers konden harder werken, drinken, bidden, blazen, vechten en lopen dan de rest. En ze waren belangrijk voor de Nederlandse welvaart. Toen de mijnen dicht gingen, vielen alle zekerheden weg, verdween alle gevoel van eigenwaarde, van identiteit. Bijna niemand was in staat zich daaraan te onttrekken, een nieuwe toekomst te vormen. De mensen voelden zich in de steek gelaten, en bij velen is dat gevoel nog steeds niet weg. Het geluk werd het verdriet.” Met het verhaal van Jack Vinders heeft Marcia Luyten het zwart-witte beeld van de mijngeschiedenis ingekleurd. Het is het verhaal van een mijnwerkerszoon die al op heel jonge leeftijd liet weten dat hij niets voelde voor het werk in de mijn en tegen alle verdrukking in - zijn homoseksualiteit maakte het leven extra lastig - zijn toekomstdromen na bleef streven. Hij wilde zingen, het podium op. En dat deed hij.

schrijven, maar van binnenuit, vantig jaar na dato nog steeds in de uit de verhalen van mensen die er greep hield?” aarom ze haar middenin hebben geleefd. Dus Langzaam maar zeker groeide bij boek Het geluk zocht ik naar een verhaal dat mijn Marcia Luyten - econoom, cultuurvan Limburg heeft historicus, journalist - het besef dat boek over de mijngeschiedenis en genoemd? Omdat ze over de ontwikkeling van haar de gevolgen daarvan zou kunnen de titel Het Verdragen. Mijn vader wees me op Jack geboortestreek minder wist dan driet van… al vergeven was, misVinders, zelf afkomstig uit een famiover de economieën en culturen schien? Marcia Luyten lacht even. van landen in het verre buitenland, lie die generaties lang op de koel „Nee, niet daarom. Ik voelde het jarenlang haar werkterrein. Zoals ze had gewerkt. En al meteen bij ons verdriet wel, de moedeloosheid die ook schrijft in haar voorwoord bij eerste gesprek wist ik: dit is het.” de mijnstreek lang na de sluiting Het resultaat is een soepele mix van Het geluk van Limburg: „Toen ik in van de mijnen in de greep bleef 2010 vanuit Oeganda naar Limburg sociaal-culturele historie en familiehouden, maar ik begreep het niet roman, van feiten - veel feiten - en keek, realiseerde ik me dat ik dan echt. Naarmate het boek vorderde, emotie. Een combinatie die voewel kon beschrijven hoe de koperwerd me steeds duidelijker dat het ding geeft aan de stelling dat één mijnen Zambia een wankele welverdriet niet los kan worden gezien vaart brengen, hoe in Oeganda de plus één soms meer oplevert dan van het geluk dat die mijnstreek twee. Marcia Luyten: „In het levensstrijd om de aangeboorde olie ontheel lang ontleende aan diezelfde brandt, maar dat ik niet kon vertel- verhaal van Jack - voor hem ook mijnen. Je kunt het verdriet van len hoe de mijnindustrie Zuid-Lim- een emotionele ontdekkingstocht Limburg niet begrijpen zonder het in een verleden vol demonen dat burg had gevormd, misschien ook geluk te doorgronden. Dat dubbele hij al grotendeels had afgesloten vervormd, en hoe dit doorwerkte zit ook in de titel.” kwamen meer lagen en meer drain de tegenwoordige tijd.” Het geluk van Limburg. Het verhaal ma naar boven dan verwacht. En in Eenmaal terug in Nederland bevan de glorietijd en de ondergang het verhaal van de historie gingen sloot ze dat ‘verzuim’ alsnog in te van de mijnbouw in Limburg, vertelkens nieuwe luikjes open die mij halen. De eerste maanden besteedvlochten met de bewogen familiede ze aan - in haar eigen woorden - dichter bij een antwoord op mijn geschiedenis van zanger Jack Vin‘research in het wilde weg’. En lang- vragen brachten.” ders, mijnwerkerskind, geboren in Waar dat antwoord ligt? „In het bezaam maar zeker werd een strucde Kerkraadse ‘kolonie’ Heilust. De sef dat een kolonie als Heilust in de tuur zichtbaar. „Ik las Geert Mak, Copyright Dagblad DegeLimburgerhoogtijdagen / Limburgs Dagblad. ‘grote’ geschiedenis gekoppeld aan © en van de mijnen een ik dacht:2015 zo moet het. De auteursrecht, ookbuitenaf ten aanzien 15brave, AW, wordt het kleine, menselijke verhaal. Het Het hechte, katholieke gemeenschiedenis niet van bevan artikel uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 12 oktober 2015 is een vorm van geschiedschrijving schap was die overliep van trots. waarmee iemand als Geert Mak Mijnwerkers konden harder wer(In Europa, De eeuw van mijn vader) ken, drinken, bidden, blazen, vecheen omvangrijk lezerspubliek heeft ten en lopen dan de rest. En ze waweten aan te boren. ren belangrijk voor de Nederlandse Waarom dit boek? „Toen ik werd welvaart. Toen de mijnen dicht gingeboren, was de sluiting van de mijgen, vielen alle zekerheden weg, vernen in volle gang. In mijn jeugd zag dween alle gevoel van eigenwaarde, Het geluk van Limburg verik de omgeving veranderen. De van identiteit. Bijna niemand was schijnt donderdag bij De Beschoorstenen - de Lange Jan, de in staat zich daaraan te onttrekken, zige Bij (ISBN 9789023496250, Lang Lies - gingen plat, de koeltoeen nieuwe toekomst te vormen. prijs 19,90 euro). rens werden gesloopt, steenbergen De mensen voelden zich in de De officiële presentatie is afgegraven. Alles wat naar mijnen steek gelaten, en bij velen is dat geaanstaande zondag om 14.00 rook, werd weggemoffeld. Alsof ze voel nog steeds niet weg. Het geluk uur in Theater Heerlen. Pieer nooit geweest waren. Maar tegelijwerd het verdriet.” ter-Jan Hagens (Buitenhof/Een kertijd bleven de mijnen nog wel Met het verhaal van Jack Vinders Vandaag) interviewt dan degelijk leven in de hoofden van de heeft Marcia Luyten het zwart-witschrijfster Marcia Luyten en mensen, in de ziel van de samenlete beeld van de mijngeschiedenis inde hoofdpersoon in het boek, ving. Herinneringen aan goede, gouzanger Jack Vinders. Eurogekleurd. Het is het verhaal van een commissaris Frans Timmerden tijden, aan hoeveel slechter het mijnwerkerszoon die al op heel jonmans, zelf kleinzoon van een na de mijnsluiting allemaal geworge leeftijd liet weten dat hij niets mijnwerker, neemt het eerden was. Ik snapte dat niet. Het voelde voor het werk in de mijn en ste exemplaar in ontvangst. werk in de mijnen was toch zwaar, tegen alle verdrukking in - zijn hoDe bijeenkomst wordt opgegevaarlijk? Waarom waren de menmoseksualiteit maakte het leven luisterd met muziek van onsen dan niet blij dat het niet meer extra lastig - zijn toekomstdromen der anderen Jack Vinders. hoefde? Waarom dat neerslachtige, na bleef streven. Hij wilde zingen, Entree 10 euro. het onbehagen, het gebrek aan elan het podium op. dat mijn geboortestreek zelfs veerEn dat deed hij.

De presentatie van Het geluk

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Marcia Luyten:ook „Toen de mijnen hier dichtgingen, Het auteursrecht, ten aanzien van artikel 15 AW, wordt vielen uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 15 juni 2015

alle zekerheden weg, verdween alle gevoel van eigenwaarde.”

foto Bas Quaedvlieg

C-CITY Bouwbedrijf tegenwoordig ‘kennispartner’: niet alleen uitvoeren, maar actief mee ontwikkelen en verbeteren *

Trots van bevlogen bouwer Earth Theater Columbus en het Maankwartier trokken zaterdag veel bezoekers tijdens de Dag van de Bouw. „Je mag als bouwer best trots zijn”, zegt Eric Smeets. door Siebrand Vos

ls je op vakantie voor een reusachtige kathedraal of piramide staat, vraag je je af hoe men dat ooit heeft kunnen bouwen. Z0 groot en imposant. En hoeveel bouwvakkers het niet meer kunnen navertellen, gezien de beperkte technische mogelijkheden in vroegere tijden. Maar ook vandaag de dag nog dwingen bouwers bewondering af. De Dag van de Bouw is bedoeld om leken een kijkje achter de schermen te bieden. „Al is het ooit opgezet om het imago van de sector na de bouwfraude op te krikken”, zegt Eric Smeets van Mertens Bouwbedrijf in Weert - een van de laatste grote Limburgse familiebedrijven in de bouw. Smeets en zijn team ontvangen vandaag bezoekers bij een bijzonder project in Kerkrade. Bij het best lopende museum van Limburg, het Continium, worden onder meer een bijzonder designmuseum (Cube) en een omgekeerd planetarium gebouwd (Earth Theatre Columbus). Samen gaat dit C-City heten. Als het theater klaar is, kan de bezoeker van bovenaf naar de aarde kijken, een ervaring zoals eerder alleen astronauten hebben kunnen ervaren. Geen alledaagse opdracht, beaamt Eric Smeets. „Wij zijn altijd op

Bij het Continium in Kerkrade konden belangstellenden zaterdag een kijkje nemen op de bouwplaats van ‘Earth Theatre’ Columbus. zoek naar iets speciaals: moeilijke en uitdagende bouwprojecten. Bijna alles hier is nog nooit eerder gemaakt. Dat betekent voor ons: heel veel enginering, zeg praktisch mee ontwikkelen en verbeteren. Wij zijn tegenwoordig in veel projecten een ‘kennispartner’ - bouwen kan iedereen.” In dit geval zat de uitdaging in de boorpalenwand en in de bouw-

kuip, vanwege het afwijkende grondwater in Kerkrade. „Maar het is gelukt. Als je hier over tien jaar nog eens langs rijdt, ben je trots. Dan denk je: dat hebben wij toch maar mooi neergezet. Dat probeer ik ook altijd over te brengen als ik op scholen jongeren warm probeer te maken voor de bouwwereld.” De laatste jaren tekent het bedrijf in de aanbesteding voor veel meer

dan alleen bouwen, zegt Smeets. „Er wordt dan aanbesteed volgens de DBMO-formule: design, build, maintain, operate. Oftewel: ontwerp, bouw, onderhoud, op gang brengen. De opdrachtgever wil steeds vaker niet eerst zelf een architect zoeken en heeft meteen ook het onderhoud geregeld - op die manier bouwen we een school in Valkenburg. Het Continium is

foto Bas Quaedvlieg

een ander verhaal: voor zo’n bijzonder project, neem je vanzelf gericht een architect.” Hoe dan ook, één aspect is in de bouw altijd hetzelfde gebleven: het werk moet op tijd af. „In oktober moet het klaar zijn. De herfstvakantie is voor ons belangrijk”, zegt Peter Derks van het Continium. Smeets: „Gaat zeker lukken.”

Marcia Luyten: „Toen de mijnen hier dichtgingen, vielen alle zekerheden weg, verdween alle gevoe

167

november 2015

168

31 oktober t/m 8 november

Wondergrond - C-mine expeditie

Ontdekkingstocht

C-mine

Genk

zondag 1 november 2015

Mama's Pride presenteert 'Carboon XL. Witse nog, koempel...'

Concert

Hanenhof

Geleen

zondag 1 november 2015

Drie boeken over Limburgse mijnen

Literaire middag

Nederlands Mijnmuseum

Heerlen

zondag 1 november 2015

Mijn matinee

Concert, Lezing

Theater Karroessel

Sittard-Geleen

zondag 1 november 2015

Deel je verhaal

Discussie, Ontmoeting

POST

Kerkrade

zondag 1 november 2015 t/m maandag 30 november 2015

Maand van de film en het woord in de MIJNshop

Filmvertoning, Voordrachten, Ontmoetingen

MIJNshop

Heerlen

woensdag 4 november 2015

Gluckauf in Vrieheide

Filmvertoning op locatie

NEC'92

Heerlen

woensdag 4 november 2015

Literaire en muzikale avond ihkv het Jaar van de Mijnen

Voordracht & concert

Bibliotheek De Domijnen

Echt-Susteren

woensdag 4 november 2015 t/m zondag 17 januari 2016

And the winner is... | Tentoonstelling over mijnheiligen en migranten in Savelbergmuseum

Tentoonstelling

Savelbergklooster

Heerlen

donderdag 5 november 2015

D'r letste sjiech - Limburgse Adviesraad Oud-mijnwerkers

Debat

Abdij Rolduc

Kerkrade

zaterdag 7 november 2015 t/m zondag 8 november 2015

Hommage aan Piet Stalmeier

Concert

Muziekschool Hoensbroek

Heerlen

zaterdag 7 november 2015

Smart cities op wankele bodem Open Universiteit

Symposium

Open Universiteit

Heerlen

zaterdag 7 november 2015

Onze mijnwerkers: kameraadschap was heel intens

zondag 8 november 2015

Themamiddag mijnen

Concert, Filmvertoning

Limburgs Museum

woensdag 11 november 2015

Het Koelhollendsj van vroeger en het Huillands van nu - Leoni Cornips - Collegereeks De Mijnen Studium Generale Maastricht

Lezing

donderdag 12 november 2015

Mijnstreek in transitie - Marie Louise Nijsing (foto's) en Catharien Romijn (tekst)

Fototentoonstelling

Museum aan het Vrijthof

donderdag 12 november 2015 t/m 25 november

Groenten uit Heerlerheide

Theater

Cultureel Centrum Corneliushuis in Heerlerheide

Heerlen

zaterdag 14 november 2015

Marcia Luyten signeert Het Geluk van Limburg

MIJNshop

Heerlen

zaterdag 14 november 2015

Onze mijnwerkers: verhalen van mijnwerkersvrouwen

zondag 15 november 2015

Mijnen 2015

Concert

Eligiuskerk

Schinveld

zondag 15 november 2015

Koempelmis Willem Sophia

Herdenking

Mijnwerkerskerk Sint Antonius van Padua

Heerlen

maandag 16 november 2015

De onzichtbare groep Poolse migranten - Lezing van Karin Cedzijnski over haar Poolse vader

Lezing

Heemkundevereniging Geleen

Geleen

woensdag 18 november 2015 t/m 9 december 2015

Future is Mine Fototentoonstelling M2015

Tentoonstelling

SCHUNCK*

Heerlen

donderdag 19 november 2015

Poezie-avond in de MIJNshop

Voordrachten, Ontmoetingen

vrijdag 20 november 2015

Mining Heritage in the Netherlands

Discussie, Filmvertoning

zondag 22 november 2015

Intocht Sinterklaas in het teken van het Jaar van de Mijnen

Intocht Sinterklaas

dinsdag 24 november 2015

The Future is Mine - Jongerendebat tbv manifest aan IBA Parkstad

Debat

Carbon6

Heerlen

dinsdag 24 november 2015 t/m woensdag 30 december 2015

Uit de collectie FantastikĂ¨ - Sef van Mulken (1930 - 1998)

Tentoonstelling

Bibliotheek De Domijnen

Geleen

woensdag 25 november 2015

De Mijne - MariĂŤl Vaartjes

Toneel

Zorgcentrum Fonterhof

Berg en Terblijt

woensdag 25 november 2015

Zwarte Liefde, Groene Berg - Root 51

Muziektheater

Cultuurhuis Heerlen

Heerlen

woensdag 25 november 2015

Herkomst, werving, mobiliteit en binding van mijnwerkers in Limburg - Serge Langeweg - Collegereeks De Mijnen Studium Generale Maastricht

Lezing

Venlo Maastricht

Heerlen Research Center for Material Culture

Leiden Merkelbeek

Maastricht

donderdag 26 november 2015

Groepsfoto Mijnwerkers in de pluche van de schouwburg

Groepsfoto

Parkstad Limburg Theater

Heerlen

zondag 27 november 2015

Zwarte, Groene Berg - Root 51

Muziektheater

Karman-Auditorium

Aken

zaterdag 28 november 2015 t/m zondag 29 november 2015

Wereldmuziekkoor Sophie's Voice gaat Ondergronds

Concert

Cultuurhuis Heerlen

Heerlen

zondag 29 november 2015

The Minersâ&#x20AC;&#x2122; Hymns & Koel

Concert

Abdij Rolduc

Kerkrade

maandag 30 november 2015

De Mijne - MariĂŤl Vaartjes

Toneel

Zorgcentrum Langedael

Vaals

maandag 30 november 2015 t/m vrijdag 4 december 2015

Mijn stad: verkennen, verbinden, verbeelden - Grotius College

Onderwijs, projectweek

Grotius College

Heerlen

169

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Roda JC Blegny-Mine november 2015 11 november 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Woensdag,

STEENKOLENMIJN

Op zoek naar z Alsof de tijd vijftig jaar terug werd gedraaid, daalden spelers, trainers en staf van Roda JC gisteren af in een steenkolenmijn. Op zoek naar de ziel van de club die zo graag het koempelgevoel wil uitstralen. door Roel Wiche

en schietgebed is anno 2015 niet meer nodig, maar toch waakt de heilige Barbara nog altijd fier over iedereen die afdaalt naar het zwarte goud van Blegny-Mine, de voormalige steenkolenmijn onder de rook van Luik. Met gele helmen en blauwe stofjassen lopen twintig profvoetballers langs het helverlichte beeld van de patrones der mijnwerkers, op weg naar twee gestapelde, roestige liftkooien die hen naar een ondergrondse wereld zullen brengen. Een wereld waarover ze vele verhalen hebben gehoord, bij koempelclub Roda JC, maar die ze nog nooit hebben gezien. De wereld van kameraadschap en opoffering, maar ook van onmenselijk zwaar werk en gruwelverhalen. Roda-trainer Darije Kalezic speelde al langer met het idee om zijn spelers ondergronds te sturen, zoals Huub Stevens dat vroeger ook deed. Een zoektocht naar de ziel van de club, die werd opgebouwd in de tijd dat de mijnen floreerden in Limburg. De ziel die meer dan ooit wordt gekoesterd in Kerkrade, waar de nieuwe mascotte Koempeltje heet en het territorium van het fanatieke legioen omgedoopt is tot Koempeltribune. Kalezic: „Mede door al die mensen die een kaartje voor ons kopen, is Roda tot stand gekomen. Ik vind het belangrijk dat mijn spelers de cultuur van hun club begrijpen. Er zijn steeds minder clubs die hun traditie koesteren, wij willen juist dat gevoel versterken.” En dus daalt de hele Roda-familie deze middag naar beneden, eerst 30 meter via de lift, dan nog eens 30 meter via een glibberige trap. Het labyrint van Blegny was ooit 760 meter diep, maar na de sluiting in 1980 werd een groot deel van de gangen gevuld met water. Sindsdien is de steenkolenmijn een toeristische attractie. Dat wordt letterlijk genomen door nogal wat spelers, die lachend en gierend in de lift stappen alsof het de Python van de Efteling is. Maar eenmaal in de

Roda JC bezoekt de mijn in Blegny, foto's: Fabian de Kloe, Marc Bosch 170

170

Spelers, trainers en staf van Roda JC zijn onder de indruk tijdens hun bezoek kolenaders wordt het stiller en stiller. Zeker als gids en oud-mijnwerker José Garcia (54) begint te vertellen. Over de ter door veroordeelden die vroeger als eersten ondergronds werden gestuurd. „Als ze niet terugkeerden, wist men dat er giftige mijngassen waren. Vaak keerden ze niet terug.” Over de mannen die elke dag acht uur lang in een 45 centimeter smalle pijler lagen, kolen hakkend.

,,Mijn vader deed dat 26 jaar lang. Die had dikkere armen dan jullie benen.” En over de kinderen van zeven jaar die de hele dag het water uit de gangen stonden te scheppen, 760 meter diep. Kalezic vol ongeloof tegen assistent Regillio Vrede. „Wat deed jij toen je zeven jaar was, Regillio?” Het is een vraag met een kwinkslag, maar ook met een serieuze

aan de m

onderto JC’ers z druk nu hoe bar de koem mag ev tale boo een paa mijnwe uur het ven hun Het gev

sport

Roda JC Blegny-Mine november 2015 Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 14 november 2015

ar ziel van Roda

n bezoek

lang. ullie

en r uit pen, ngeVrede. aar

inkuze

VOETNOOT door Ivar Hoekstra

Hoed of helm

aan de mijn van Blegny.

foto’s Bas Quaedvlieg

ondertoon. Want de meeste Roda ken en dan ook nog allerlei ziektes JC’ers zijn zichtbaar onder de inkrijgen. Het is goed dat wij als profdruk nu ze met eigen ogen zien voetballers daar eens bij stil staan.” hoe barbaars zwaar het werk van Na een excursie van ruim een uur de koempels was. Tom van Hyfte keert de lift weer terug, en dus mag even knetteren met een kapi- ook - het blijven voetballers - de tale boormachine. Hij houdt het onderbroekenlol. De boomlange een paar seconden vol, waar de Vrede stoot in de ‘Python’ zijn © Copyright Dagblad De Limburger / Limburgs mijnwerkers2015 vroeger ruim twee helm, voor de vijfde Dagblad. keer deze midhet gevaarte van kilo bo- van dag.artikel Als iedereen uitgelachen Hetuur auteursrecht, ookdertig ten aanzien 15 AW, wordt is, ven hun hoofd moesten houden. neemt Nathan Rutjes de tijd voor uitdrukkelijk voorbehouden. Woensdag, 11 november 2015 Het gevolg: artrose. „Zo hard wereen diepe overpeinzing. Als zoon

Roda-excursie levert Serious Request 500 euro op BLEGNY – Het bezoek van se-

lectie, trainers en personeel van Roda JC aan de steenkolenmijn van het Waalse stadje Blegny levert Serious Request 500 euro op. De organisatie van het Jaar van de Mijnen regelde, mede op verzoek van trainer Darije Kale-

zic, de excursie en betaalde ook de entree. Om een gebaar te maken doneerden de vijftig deelnemers elk het bedrag voor het kaartje - tien euro - aan Serious Request. Het Glazen Huis staat dit jaar in Roda-gebied, Heerlen.

van een Rotterdamse havenarbeider weet hij als geen ander wat hard werken betekent. „Mijn vader ging om half zeven ’s morgens de deur uit en kwam pas om zeven uur ’s avonds terug. Als jongen van twaalf zag ik hem zwoegen tussen de containers, dat is heftig. De mijnen zijn wat anders, maar ik ben blij dat ik dit nu eens met eigen ogen heb gezien. In de anderhalf jaar dat ik bij de club ben, heb ik talloze malen over de koempelmentaliteit gehoord. Nu heb ik ook een gevoel bij wat dat betekent.” Even verderop loopt teammanager Ger Senden, telg van een echte koempelfamilie, nog een laatste keer langs de heilige Barbara, naar de kleedkamer waar de helmen en stofjassen worden teruggehangen. De patrones van de mijnwerkers waakt nog steeds fier. Iedereen is veilig terug. Nu afwachten of de Koempelmentaliteit ook op het veld terug te zien is. Voorman Kalezic: „Iedereen mag zijn eigen conclusies trekken. Dit is een mooie les voor ons allen.”

et ging deze week weer kroop en sprak over ‘de voorouvooral over de man met ders die hier op hun knieën lagen’ hoed. Volgens Memphis was vooral een knieval naar de achis een hoed opzetten de terban. We nemen jullie en jullie vrije keuze van iedere man. Zeker, verleden weer serieus. maar je wordt er als man zelden be- Natuurlijk ga je van zo’n mijnbeter van. Vraag maar aan Ronald zoek niet direct beter voetballen. Plasterk. Stormde als groot politiek Er zijn meer clubs die hameren op talent de ministerraad binnen, zet- koempelmentaliteit bij hun spelers te uit pure blijdschap en vol trots en toch niet bij de eerste vijf staan. een hoed op zijn kop en wordt nu Bij De Graafschap is het credo ‘Oerzelfs door zijn eigen partij niet end Hard’ werken, maar ze gaan meer serieus genomen. vooralsnog oerend hard richting Als je als man al iets op je hoofd eerste divisie. En ook in Rotterdam zet, is het een veiligheidspet. De geheeft Feyenoord ondanks die hale helm van de Roda-selectie in de venmentaliteit veel magere jaren mijn van Blegny was het enige juis- gekend. te antwoord op ‘hoodgate’. ManKoempelgevoel is prima, balgevoel nen met veiligheidshelmen in een belangrijker. Maar veel erger dan wereld van zweet en kolengruis als degradatie is het missen van identitegengif voor het snobisme van teit. Die heeft Roda teruggevonden Memphis. en daarmee draagt Je spelers een mijn het ook bij aan de injagen, het is niet herwaardering van nieuw. Huub Stehet mijnverleden. vens mag het Te lang werd de graag doen. Om koempel weggezet voetballers die in als deerniswekzijn ogen last hebkend figuur. In de ben van ‘respectloFabeltjeskrant zigheid’ te laten werd hij weergegezien dat er diep onven door Momfer, Een veiligheidshelm: echt iets der de grond een een lichtschuwe mol die één keer wereld is waar res- voor Memphis. per aflevering hoespect voor elkaar letend (want stoflongen) uit de vens kan redden. Toen Stevens als grond kroop en iets onverstaanRoda-coach met zijn spelers de baars (want Limburgs) mompelde. mijn inging, werd er binnen Roda Dat beeld van de koempel is gecornog wat lacherig om gedaan. ‘Die rigeerd. De mijnwerkers en de mijHuub, als ze niet oppassen hebben ze er in Blegny straks honderd me- nen zijn weer iets om trots op te zijn. ter mijngang bij.’ Het ontzag voor het mijnverleden Pas nu, jaren later, durft Roda zijn werd dinsdag in Blegny het best koempelverleden weer te koesteweergegeven door Nathan Rutjes. ren. Zelfs de mascotte is nu een koempel en heeft Lucky verdreven. Speler met authentieke jaren tachtig mat en zoon van een RotterDe hond die qua miscasting alleen damse havenarbeider. Hij was daar zijn meerdere vond in de ijsbeer diep onder de grond diep onder de van FC Eindhoven en symbool stond voor een Roda dat was losge- indruk. Op datzelfde moment drukte in Katwijk een jonge miljonair raakt van zijn identiteit. Te lang zijn potsierlijke Oscar Wilde-hoed keerde de club zich af van haar nog wat steviger op het hoofd. roots, te lang werd het bestuurd door mannen die hun neus ophaal- Alsjeblieft Danny, stuur Memphis naar Blegny om van die hoed een den voor de koempelhistorie. Dat helm te maken en van een mafkees algemeen directeur Wim Collard weer een kerel. deze week in de mijn van Blegny

Reageren? i.hoekstra@mgl.nl

171

Roda JC Blegny-Mine november 2015 *

Roda JC bezoekt de mijn in Blegny, foto's: Fabian de Kloe, Marc Bosch 172

The Future is Mine - Foto-overzicht Jaar van de Mijnen - november 2015

Fototentoonstelling 'The Future is Mine' in de vitrine van SCHUNCK*, foto's Fabian de Kloe

173

Groepsfoto oud-mijnwerkers november 2015

Groepsfoto oud-mijnwerkers in de pluche van de schouwburg, foto's Fabian de Kloe

174

Groepsfoto oud-mijnwerkers november 2015

Groepsfoto oud-mijnwerkers in de pluche van de schouwburg, foto's Fabian de Kloe

175

Koel en Miners Hymns, Kerkrade november 2015

Miners' Hymns & Koel in Abdij Rolduc, foto's Arnaud Nilwik

176

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Koel en Miners Hymns, Kerkrade november 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 30 november 2015

MUZIEK/FILM Veel parallellen tussen Engelse en Limburgse mijnhistorie, blijkt in Miners’ Hymns en Koel

Het publiek gisteren in Rolduc luistert en kijkt naar de twee audiovisuele producties over de mijnen.

foto Annemiek Mommers

Donkere kant van de mijnen Het audiovisuele werk Machines of Mourning over de Limburgs mijnindustrie nadert zijn voltooiing. Gisteren vond in Rolduc de wereldpremière plaats van het hoofdstuk Koel. „Ik hoef nog maar een paar nootjes, dan is het wachten op de beelden.” door Jan Cuijpers

et is filmmuziek. Zonder beelden zou je er binnen vijf minuten bij in slaap vallen. Componist Hardy Mertens is vrij duidelijk in zijn oordeel over het werk dat hij zelf heeft gecomponeerd. „Het hoofdstuk Koel is minimal music, een zich voortdurend herhalend thema… Saai. Maar met de beelden erbij versterkt het het claustrofobische gevoel en de trommelvliezen naar de kloten helpende herrie die de koempels ervaren moeten hebben”, vertelt Mertens in POST- (het oude postkantoor van Kerkrade), de zetel van het publieke kunstproject

Sjtub, wat Kerkraads is voor stof of de mijnwerkersziekte stoflong. Koel is het tweede hoofdstuk van de rouwsuite Machines of Mourning, één van de kunstuitingen binnen het kunstproject. Vier van de vijf hoofdstukken hebben hun wereldpremière inmiddels achter de rug. Nu is het wachten op hoofdstuk één en een volledige uitvoering. „De suite is een audiovisuele productie”, benadrukt Mertens, „eigenlijk mag ik alleen meeprofiteren van de beelden van Christine Munz”. Des te opmerkelijker is de volgorde waarin het project wordt afgewerkt. Je zou verwachten dat de componist de muziek maakt bij de beelden, zoals dat bijvoorbeeld bij The Miners’ Hymns is gebeurd. De film The Miners’ Hymns vertelt het verhaal van de Noord-Engelse mijnindustrie, dat veel parallellen vertoont met de Limburgse geschiedenis. De beelden krijgen een extra lading in combinatie met de muziek van de IJslandse musicus Johann Johannsson, zoals het publiek gisteren zelf kon ervaren in

“

Het is altijd een gok of mijn muziek overkomt zoals ik heb bedoeld. Componist Hardy Mertens

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN de Aula Major van Abdij Rolduc. Een projectorkest voerde daar zowel The Miners’Hymns als Koel uit. Johannsson componeerde de muziek echter pas, nadat hij gegrepen werd door de film. Componist Mertens en filmmaker Munz doen het precies andersom. „Dat heeft te maken met onze agenda’s, die niet op elkaar zijn af te stemmen”, vertelt Mertens. „We overleggen regelmatig diepgaand met elkaar, voordat ik aan het componeren sla. Het is voor een componist sowieso altijd een gok of hetgeen hij heeft bedoeld met zijn muziek ook zo overkomt. Ik hoef nog maar een paar nootjes, dan is het wachten op de beelden.” De volledige suite kan niet in het Jaar van de Mijnen worden uitgevoerd. „Geestelijk vader, filosoof Frans Geeraedts, vertelde Mertens al tijdens het WMC 2009 over zijn idee. Wat zou er mooier zijn dan

een uitvoering tijdens het WMC 2017”, vraagt Ad Maarschalkerweerd zich af. Hij maakt namens de organiserende harmonie St. Philomena Chevremont van de uitvoering gisteren deel uit van het projectteam, waar ook vrijwilligster Emily Marr deel van uitmaakt. „Per slot van rekening blijft het mijnverleden bestaan. Dat moet je niet negeren, zoals tot het Jaar van de Mijnen is gebeurd”, toont hij zich niet ontevreden over een uitvoering in 2017. Mertens voert bovendien aan dat Machines of Mourning een andere kant van het mijnwerkersbestaan belicht. „De donkere kant, die in het Jaar van de Mijnen verdwijnt onder de nostalgie”, aldus Mertens. De suite belicht in stappen vijf verschillende facetten van het mijnwerkersleven. Het eerste hoofdstuk, Sinoci (Sloveens voor gisteravond), beschrijft de heimwee en onzekerheid van de (vooral Sloveense) immigranten. Hoofdstuk twee, het gistermiddag uitgevoerde Koel, beschrijft het macho-gedrag van de koempels, het monotone werk tot de dood toe en de claustro-

“

Je moet het mijnverleden niet negeren, zoals tot dit jaar is gebeurd. Ad Maarschalkerweerd

fobische ervaringen van de mijnwerkers. Vaderlament, het derde deel, is het enige hoofdstuk dat helemaal vooraf is opgenomen. Het gaat over de vier broers Steinman, mijnwerkerszonen uit Treebeek. De inmiddels tot topmusici uitgegroeide broers spelen een klaagzang bij het graf van hun aan stoflongen overleden vader. Inne Sjtaatse Maan is het vierde hoofdstuk, een requiem met een tekst van Wiel Kusters voor alle aan sjtub overleden koempels. Het gaat over een voormalig mijnwerker die zich naar de buitenwereld goed houdt, maar van binnen een wrak is. Het vijfde hoofdstuk tenslotte heeft de naam Sjtub gekregen. Zonder tekst, een muziekstuk waarvan niet de dirigent maar de muzikant met de langste adem het einde bepaalt. Hardy Mertens’ vader en „zowat de hele familie” werkten in de mijnen. „Toch ben ik nooit, bijvoorbeeld zoals de Roda-spelers, in een Belgische mijn gaan kijken. Waarom? Ik heb ooit een stuk over Australië gecomponeerd gebaseerd op verhalen van anderen en mijn eigen fantasie. Toen vrienden er waren geweest, vertelden ze bij thuiskomt: ‘Maar goed dat je niet gegaan bent. Dan had je je fantasie niet de vrije loop kunnen laten.’ Zo heb ik het bij deze suite ook aangepakt.”

177

Initiatieven en media-uitingen november 2015

178

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Initiatieven en media-uitingen november 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 02 november 2015

Het instituut Stalmeier *

Harmonie St.-Caecilia, heemkundevereniging Oos Gebrook en de Hoensbroekse koren houden komend weekeinde het Piet Stalmeier Festival. De musicus uit Hoensbroek (1912-1990) stond aan de wieg van de blaasmuziek zoals wij die nu kennen. door Jan Cuijpers

In zijn jonge jaren schreef Stalmeier vooral transcripties van symet hele muzikale leven fonische werken. Tevens zette hij van dirigent Jan Cober veel opera’s om voor koren. Jansen: uit Thorn is verweven „Compositorisch was hij een kei in met dat van Piet Stalhet schrijven van fuga (terugkemeier, die bekender rend thema) en contrapunt (meerwas onder zijn bijnaam ‘Peep’. Als stemmigheid). Als hij aan het schrijtiener kwam klarinettist Cober Stal- ven was voor een lagere divisie, meier al tegen als jurylid bij solisdan schreef hij virtuoze dingen die tencoursen, later speelde hij onder echter makkelijk speelbaar waren. hem in het DSM Harmonie Orkest, Hij kende namelijk alle grepen van de opvolger van de mijnorkesten. alle instrumenten. ‘Ze hoeven alToen Cober aan het conservatoleen maar het eerste ventiel te gerium van Maastricht het groot dibruiken’, zei hij dan.” ploma harmoniedirectie behaalde, Zo weet elke muzikant ook dat iewas Stalmeier daar docent. Later der instrument een paar ‘rotnoten’ volgde Cober Stalmeier op als diriheeft. „Een goede componist als gent van het Harmonie Orkest van Stalmeier weet die te vermijden”, het Conservatorium en als docent zegt Jansen, die Stalmeier altijd koordirectie aan het conservatomet ‘u’ is blijven aanspreken. „Hij rium in Tilburg. „Je mag gerust zeg- was een instituut. Ik heb geweldige gen dat hij een leidraad voor me is jaren met hem meegemaakt met geweest in heel veel dingen”, verveel plezier en respect. ‘Jij bent telt de Thornse dirigent. hondsbrutaal, jij gaat er wel koBijna iedere Limburgse muzikant men’, zei hij als ik weer eens grap ouder dan vijftig heeft wel eens had uitgehaald. Zo marcheerden een muziekstuk met de naam van we ooit met de slagwerkgroep van Stalmeier op de lessenaar gehad. het Harmonie Orkest van het ConNiet gek als je Pieter Jansen, hoofd- servatorium tijdens de afsluitende vakdocent hafa-directie en slagmars - Stalmeier sloot altijd af met werk van het conservatorium Maas- een mars - met uniformpetten en tricht, mag geloven. „Ik heb acht een overslagtrom over het podium. jaar directie bij hem gestudeerd, Dat kon hij wel waarderen”, lacht waarvan vijf jaar als privé-leerling. Jansen. Een beeld dat me altijd is bijgebleMuziekcriticus en oud-journalist ven is Stalmeier, thuis achter die Jos Frusch interviewde Stalmeier grote tafel met een rode loper, kofruim dertig keer met de bedoeling fie en een asbak. Altijd als je bineen boek over hem te schrijven. „Ik hijDagblad te schrijven. Tot vond hem namelijk een onderschat ©nenkwam, Copyright zat 2015 De Limburger / Limburgs Dagblad. op auteursrecht, het einde. ‘Er ook komt niets meervan artikel musicus. Nietwordt in de hafa-wereld, Het ten aanzien 15 AW, uit me’, vertelde hij me toen.” maar wel daarbuiten”, zegt Frusch. uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 02 november 2015

„Hij was een fantastische pianist en organist met één manco: soms blokkeerde hij. Daardoor kon hij geen solocarrière opbouwen en heeft hij zich op het lesgeven, arrangeren en componeren gestort.” Evenals Cober en Jansen vertelt Frusch dat Stalmeier aan de wieg heeft gestaan van muziekscholen, leerplannen, dirigentenopleidingen, „eigenlijk van alles wat we nu normaal vinden.” De stukken van romanticus Stalmeier zijn in onbruik geraakt. Tegenwoordig moet het Amerikaanser, spetterender, jazzy. Maar topdirigent Cober gebruikt de bewerkingen van Stalmeier nog steeds, „omdat ze zijn gebaseerd op het Franse harmonieorkest met een zeer uitgebreide klankkleur.” Jan Cober weet overigens te vertellen dat Stalmeier slechts één keer als concoursjurylid in Limburg (voor het Wereld Muziek Concours, WMC) heeft gewerkt, en zelfs nooit voor de Limburgse bond van Muziekgezelschappen. „Geboren in Denekamp (Overijssel) werd hij door de katholieken als een noorderling beschouwd. Die ene keer dat-ie bij het WMC jureerde, kreeg hij meteen een steen door de ruit”, weet Cober nog. „Hij had een uitspraak die me altijd is bijgebleven: ‘er bestaan geen gereformeerde of katholieke noten’. En een andere, als het ging om de moeilijkheidsgraad van muziekstukken: ‘het is wel lastig, maar ze moeten ook nog iets te studeren hebben’.”

Twee dagen in het teken van de musicus Piet Stalmeier Harmonie St.-Caecilia houdt in samenwerking met de heemkundevereniging Oos Gebrook en met de Hoensbroekse koren een Piet Stalmeier Festival. Dat vindt plaats op 7 en 8 november in het kader van Het Jaar van de Mijnen. Bij het festival verschijnt het boekje Piet Stalmeier. Een hommage aan een groot musicus van Bernard Grothues. Dat schetst niet alleen een portret

Piet Stalmeier achter de vleugel in zijn woonkamer.

MIJNSTAKING

DE MIJNEN

door Wiel Beijer

„J

a, ja, mijn broer en ik zijn onder gebleven. Hebben deelgenomen aan de ondergrondse staking. We zijn afgedaald naar de 1010 meter. Daar zijn we allemaal bij elkaar gekomen.” Jacky Geirnaert (71) uit Zwartberg herinnert zich het begin van de staking nog goed. Ook zijn broer Willy (79) ziet de beelden van bijna vijftig jaar geleden nog steeds voor zich. „Ik was steenhouwer en zat op de 840 meter toen het bericht van de staking kwam. Natuurlijk deed ik mee.” Jacky, die werkleider was, weet nog dat ook de leiding meedeed. „De mijningenieurs waren voor staken. Zij zouden tenslotte ook hun job verliezen. Ze zeiden: ‘Jongens alles staat stil, wij staken. Wie onder blijft, die blijft. Wie naar boven wil, die gaat.’ De meesten van ons bleven.” „Twee dagen zijn we ondergronds in staking gebleven. De winkeliers van Zwartberg en de vrouwen verzorgden ons met eten”, vervolgt Willy. De mijnwerkers begrepen niet waarom de mijn van Zwartberg, waar op het hoogtepunt 4217 mijn-

door Marcel de Veen

3 werkers hun boterham verdienden, plots dicht moest. „Het was een van onze modernste mijnen. Er was net dertig miljoen franc geïnvesteerd in een nieuw badlokaal. Er waren roltrappen waarmee wij naar de schacht werden vervoerd. Met muziek”, vertelt Jacky Geirnaert. Beide broers hebben er met plezier gewerkt, zeggen zij. Tot die dag vlak voor de kerst. Toch is de regeringsaankondiging van de sluiting van deze grote moderne steenkolenmijn - als typisch Belgisch politiek compromis voor de tevens aangekondigde sluiting van vijf kleine ouderwetse mijntjes in Wallonië - op 22 december nog redelijk rustig opgevangen. Er is weliswaar een staking onder het motto ‘sluiten dat is ons kerstgeschenk’, er is een betoging bij het provinciehuis in Hasselt met de eerste relletjes en er is een tweede betoging op tweede kerstdag, maar daarna lijkt het toch relatief rustig te blijven in en rond Zwartberg bij Genk. Pas op 9 januari 1966 besluiten de mijnwerkers in actie te komen. En hun woede wordt alleen maar groter als het kabinet op 14 januari besluit om 300 miljoen franc steun te geven aan Wallonië en

Koempels terug in theater van de geschiedenis Op de plek waar bijna vijftig jaar geleden Joop den Uyl de sluiting van de mijnen aankondigde, kwamen gisteren oud-koempels bijeen om op de foto te gaan.

Nadat Joop den Uyl op 17 december 1965 in de stadsschouwburg Heerlen de sluiting van de Limburgse mijnen had aangekondigd, bleef het opvallend stil in de mijnstreek. Geen werkonderbreking ondergronds, geen staking bovengronds. Hoe anders was dat ongeveer gelijktijdig in Belgisch-Limburg. Een grote staking met politiegeweld. Met als triest resultaat twee doden.

JAAR VAN

JAAR VAN DE MIJNEN Fotosessie in schouwburgzaal grijpt terug naar toespraak van Joop den Uyl in 1965

Het verdriet van Zwartberg

www.limburger.nl/mijnen

concert ‘Hommage aan Stalmeier’ in de muziekschool van Hoensbroek. Zondagmorgen om 11.15 uur zal in de Grote St.-Jan de Missa Simplex worden uitgevoerd door de harmonie, kerkelijk zangkoor St.-Caecilia en gemengd kerkelijk zangkoor St.-Jozef Mariarade. Zondagmiddag vanaf 15.00 uur is de muziekschool in Hoensbroek het toneel voor een korenmiddag.

archieffoto Frans Welters

van de musicus, maar ook de roem en de teloorgang van de mijnharmonieën. Stalmeiers zoon Paul neemt het eerste exemplaar zaterdagavond in ontvangst. In het programma ook veel koormuziek, want Stalmeier was de man die - onder meer met de Missa Simplex blaas- en koormuziek met elkaar verbond. Op zaterdagavond verzorgt St.-Caecilia een gala-

slechts 18 miljoen aan Belgisch-Limburg. Op 22 januari demonstreren 2700 mensen, overwegend mijnwerkers. Als op 27 januari de eerste 160 ontslagbrieven daadwerkelijk worden uitgereikt, slaat de vlam in de pan. De brieven worden openlijk verscheurd en de ondergrondse staking breekt uit. Een dag later is de hele mijnstreek in rep en roer. Voor de mijn van Zwartberg verzamelt zich een grote menigte. Schoolkinderen bidden onder leiding van een priester voor de achthonderd stakende mijnwerkers ondergronds. De vakbonden willen de staking het liefst beëindigen. De mijnwerkers voelen zich door hun eigen vakbonden aan hun lot overgelaten. Een dag later komt het bij de kanaalbrug in Hasselt tot ernstige botsingen tussen rijksveldwachters en demonstranten. De rijkswacht schiet met traangas. Er vallen enkele lichtgewonden. Zondag 30 januari vertrekt vanuit Genk een solidariteitsbetoging richting Zwartberg. De fanfare voorop, mannen, vrouwen en kinderen er achter aan. Opnieuw zet de rijkswacht traangas in. Een traangasgranaat belandt in een winkel waar kinderen een veilig heenkomen zochten. De woede van de bevolking richt zich steeds meer tegen de rijks-

5 wacht. En tegen de vakbonden, want die sluiten een ‘schandelijk’ akkoord: een maand uitstel van ontslagen. ‘Een maand uitstel van begrafenis’, scanderen de betogers. Maandag 31 januari begint een algemene staking. Duizend mijnwerkers van Zwartberg trekken op naar de mijn van Winterslag om ook die stil te leggen. Dan volgt de onvermijdelijke botsing met de rijkskwacht. Het wordt grimmig in de lanen rond de mijn. Jan Lator uit Winterslag, vader van een dochter van drie maanden, wordt door twee kogels in de rug getroffen. Hij overlijdt op het slagveld, dat Zwartberg inmiddels is. De ongehuwde mijnwerker Sclep Valeer uit Waterschei wordt door een traangasgranaat aan het hoofd geraakt en overlijdt later. Zeven mensen raken gewond, onder hen een moeder van zes kinderen en in verwachting van de zevende. Zij wordt door een kogel aan het hoofd getroffen. Twee van de gewonden zijn hun leven lang gehandicapt. „Toen wij hoorden dat een van ons was doodgeschoten, besloten we naar boven te gaan. Er waren arbeiders die het springstofdepot wilden aanvallen. Dat is niet gelukt. Gelukkig misschien”, verhaalt Jacky. Hij en Willy kenden Jan Lator per-

soonlijk. „We kaartten weleens samen in café Welkom.” „We zijn gaan demonstreren. Raapten stenen op en gooiden daarmee naar de rijkswacht. Die schoten met scherp terug. De ergste demonstranten waren de Waalse mijnwerkers. Die gooiden met brandbommen”, zegt Willy. Jacky vult aan: „Maar de Turken konden er ook wat van. Toen die hoorden dat er vrouwen waren geslagen door rijkswachters, wilden zij die met pikhouwelen te lijf gaan.” Willy weer: „Ook de mannen van de Volksunie waren fel. Die zetten zich af tegen de regering, wilden uit de staking politiek gewin halen. Zij organiseerden de demonstraties samen met studenten. Maar ja, die deden tenminste wat, onze vakbonden deden niets.” Een afvaardiging van de mijnwerkers gaat na de bloedige maandag op audiëntie bij de koning. Ze waarschuwen dat er meer doden zullen vallen als er niets gebeurt. Dan gaan er ook rijkswachters sterven, houden zij Boudewijn voor. De gehate rijkskwacht wordt teruggetrokken en paracommando’s bezetten stategische plekken, zoals bruggen. De rust keert langzaam weer. Op 3 februari worden de martelaren van de mijnwerkersstaking

6 onder grote publieke belangstelling begraven. De rijkswacht laat zich gelukkig niet zien. De vakbonden sluiten vervolgens een nieuw akkoord. De mijnwerkers zijn er niet blij mee, maar accepteren het uiteindelijk toch. Maandag 7 februari gaan de mijnwerkers van Zwartberg weer aan het werk. Op 7 oktober 1966 wordt de laatste wagen kolen de mijn uitgereden. Zwartberg gaat dicht en wordt gesloopt. „Er mocht niets bewaard blijven, hè”, zegt Jacky. „Zelfs de archieven moesten worden vernietigd. Nee, dan Waterschei, daar is nu C-Mine gevestigd. Da’s mooi.” Tientallen jaren hoorden de oud-gedienden van Zwartberg niets, nooit was er een herdenking. „Pas na veertig jaar was die er en zat de kerk bomvol”, zegt Willy. Jacky, Willy en andere actieve oud-mijnwerkers hebben geld ingezameld om een eigen monument te kunnen bouwen. „We hebben zelfs appelwijn verkocht die niet te zuipen was”, lacht Willy. Waar ooit schachtblok 2 stond, staat sinds zeven jaar, ingeklemd tussen twee bedrijven, een monument voor de mijnwerkers van Zwartberg. Compleet met een half schachtwiel.

1. De begrafenis van de gedode mijnwerkers.

archieffoto ANP

2. Vrouwen brengen eten voor de ondergronds stakende mijnwerkers.

archieffoto Frans Welters

3. Jacky en Willy Gairnaert bij hun monument.

foto Roger Dohmen

4. Rellen tijdens demonstratie mijnwerkers Zwartberg.

archieffoto Frans Welters

5. Een van de gedode mijnwerkers.

archieffoto Anton Werker

6. De rijkswacht gebruikte veel geweld tegen demonstranten.

archieffoto Frans Welters

en theater met een beladen geschiedenis. Dat zal de schouwburg van Heerlen, waar minister Joop den Uyl van Economische Zaken op 17 december 1965 de sluiting van de mijnen aankondigt, altijd blijven. Bijna een halve eeuw later zijn ruim honderd oud-koempels naar deze plek teruggekeerd om herinneringen op te halen en om samen op de foto te gaan. Het wordt bij voorbaat een historisch document. „Als we dat over tien jaar nog een keer doen, dan zal vrees ik minder dan de helft van de collega’s er nog bij zijn”, zegt een van voormalige mijnwerkers. Gezien de gemiddelde leeftijd van de bezoekers, die ver boven de tachtig ligt, heeft hij daarmee een punt. De oudste aanwezige is Theo Hoen uit Heerlerheide, die volgend jaar honderd hoopt te worden. Dertig jaar werkte hij op de Emma ondergronds, hoewel hij helemaal niet naar de ‘koel’ wilde. „Maar ik moest van mijn pa.” En met nog twaalf kindermonden te vullen, heeft Theo niets te willen, waarschuwt zijn vader.

De oud-koempels, van wie sommigen in hun werkkleding, in de zaal van de schouwburg waar Joop den Uyl een halve eeuw geleden sprak. foto Luc Lodder Na de koffie en vlaai gaat de grijze stoet richting de schouwburgzaal, waar Joop den Uyl vijftig jaar geleden het beroerde nieuws voor Limburg aankondigde. Er is in de zaal ruimte te over, ziet ook Marc Bosch

die namens de stichting Jaar van de Mijnen de fotosessie organiseert. Vindt hij de opkomst, gezien het feit dat er nog ruim 15.000 koempels in leven zijn, niet wat tegenvallen? „We hadden op een kleine

tweehonderd deelnemers gerekend, dat halen we ruimschoots niet. Het is altijd moeilijk in te schatten wat je kunt verwachten. We hebben zoveel mogelijk mensen actief benaderd en hebben daar-

bij de hulp gekregen van veertien Zuid-Limburgse gemeenten en de provincie. Je moet er natuurlijk wel rekening mee houden dat het allemaal om oudere mannen gaat, die niet meer zo mobiel zijn.”

179

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 12 november 2015 Initiatieven en media-uitingen november 2015

MIJNSTEENBERG

Op de bres voor de ‘putklap’

De koolputters - de koempels in het andere Limburg hadden ook een eigen taal: ‘putklap’. Onderzoekster Leen Roels beijvert zich met ex-koolputters én koempels om de talige rijkdom van de mijnen vast te leggen.

door Ray Simoen

aast heeft Leen Roels. Het aantal nog levende Belgisch Limburgse koolputters (koempels) neemt steeds verder af. Bij andere putters laten de herinneringen aan hun leven ondergronds na of vertonen hiaten. Maar de in Maastricht woonachtige Belgische Roels laat zich niet gek maken. Ze is gewend stug door te werken. In 2014 rondde ze een studie naar de arbeidsmarkt van de steenkoolwinning in het Luikse succesvol af met een aan de Universiteit Maastricht verdedigd proefschrift. Sinds 2012 is ze verbonden aan de Erfgoedcel Mijn-Erfgoed in Waterschei. Eerder was ze bij het Continium Discovery Center in Kerkrade nauw betrokken bij de conservering van het taalkundig erfgoed van de mijngeschiedenis. Zaterdag hield ze tijdens de dialectendag in As een lezing over de dialectwoordenschat van de koolmijnen. De lezing was vooral ook bedoeld om partners te vinden voor de inventarisatie van de mijncultuur in Belgisch Limburg. „We werken ook aan het opstellen van een standaardlijst van termen, die mijnwerkers van alle mijnzetels in Belgisch Limburg gebruikten tijdens hun werk ondergronds, net als in Nederland al is gedaan.” In België is in de jaren 1950 en 1960 wel onderzoek gedaan naar de mijnwerkerstaal, maar in Nederland was het onderzoek omvangrijker en langduriger, met ook meer tastbare resultaten. Roels behoorde zelf tot de groep onderzoekers die

Twee van de vele buitenlandse koolputters in de Belgisch Limburgse mijnen. ‘Putklap’ was de taal, waarin zij met een standaardlijst van door koempels gebruikte (vak)termen zowel ondergronds als bovengronds hebben opgesteld met de verschillende dialectvarianten ervan. In België ging na de mijnsluitingen in 1992 vooral de aandacht uit naar het conserveren en restaureren van het onroerend goed zoals schachten, mijngebouwen en mijnwerkerswijken. In Nederland gooide men na de mijnsluitingen zowat al-

le materiële herinneringen aan de mijnperiode tegen de vlakte. Wel was er mede door toedoen van de koempels snel aandacht voor de taal, gebruiken en tradities van de mijnwerkers. „In Belgisch Limburg, waar de mijnen ook achttien jaar later dichtgingen dan in Nederland, kwam die aandacht voor de mijnwerkerscultuur dan ook later op gang.” Daarbij speelt mee dat in het andere Limburg veel overgela-

ten werd aan initiatieven van mijnwerkers zelf in de verschillende oud-mijnzetels. In Nederland was er meer coördinatie. Maar dankzij een actieve samenwerking met Nederlands Limburg is in het andere Limburg al een en ander in gang gezet „Meermalen hebben we koempels en koolputters bij elkaar gebracht om vragenlijsten over taal en cultuur van de mijnen te beantwoorden. Dat heeft een schat aan informatie opgeleverd.” Er valt nog veel te onderzoeken maar een ‘rode draad’ valt er wel te bespeuren. „In de taal van de Nederlandse mijnwerkers is er een grote invloed van het Duits. In ‘de putklap’ is de invloed van het Frans groot. De porions - opzichters - in

elkaar spraken. Belgisch Limburg waren Walen. Wallonië had eerder mijnen. Ook waren de meeste Limburgse mijnzetels in handen van Franstalige eigenaars. „In het algemeen was het aandeel van buitenlanders onder de koolputters groter dan onder de koempels. De Nederlandse overheid streefde er naar om zo veel mogelijk met Nederlandse mijnwerkers te werken. In België zijn er tussen de twee wereldoorlogen veel Noord-Afrikanen aangeworven als koolputter. En Marokkanen hebben veel affiniteit met Frans, evenals de Italianen, die uit de Waalse mijnen kwamen.” In de periode tussen de beide wereldoorlogen kwamen ook veel Polen naar de Limburgse mijnzetels. „Dat waren

archieffoto Peter Schols

‘Ruhrpolen’, Polen, die eerst in het Ruhrgebied hadden gewerkt en vandaar hun door het Duits beïnvloede ‘mijntaal’ meebrachten.” Deze mengelmoes van allerlei volken sprak ondergronds volgens Roels putklap, een koeterwaals waarin het Frans dominant was, maar ook veel aan andere talen ontleende woorden voorkomen. In de Nederlandse en Belgische mijnstreken heeft men geprobeerd om een standaardtaal voor alle mijnen van de twee mijnstreken in te voeren. „In 1937 hadden ze al 17 hoofdstukken klaar. Maar die standaardisering is niet gelukt. De koolputters waren gehecht aan hun putklap, dat boeiende koeterwaals met zijn vele bastaardtermen.”

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 07 november 2015 ! Na de mijnsluitingen ging in België vooral de aandacht uit naar het conserveren van het onroerend goed.

! In de putklap van Belgisch Limburgse koolputters is de invloed van het Frans erg groot.

Brokstukken van Lange Jan en Lange Lies worden geveild

Een enorme graafmachine vult de af en aan rijdende vrachtwagens.

door onze verslaggever

nen gaat Ummels die ‘Heerlense relikwieën’ veilen. De opHEERLEN – Henri Ummels was brengst is bedoeld voor Serious 39 jaar geleden getuige van het Request. Volgens Ummels neerhalen van de boegbeelden heeft Wiel Niks, voorzitter van van het Heerlense mijnverlede stichting Carboon en het den: Lange Jan en Lange Lies. Nederlands Mijnmuseum, ‘CerHij heeft toen enkele brokken tificaten van echtheid’ opgebeton van beide schoorstenen steld waarin de herkomst van meegenomen en al die tijd bede brokstukken wordt beveswaard. In het Jaar van de Mijtigd.

A10/11 SCALA

Onderzoekster bekijkt taalrijkdom mijnen Niet alleen de koempels in de mijnen van Nederlands-Limburg hadden hun eigen dialectwoordenschat. Ook hun Belgisch-Limburgse collega’s - ‘koolputters’ als geuzennaam - hadden een heel eigen taalgebruik. Onderzoekster Leen Roels probeert decennia later zo veel mogelijk van de taalrijkdom van de © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. vast te leggen. Bij de koemmijnen Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. 28 november 2015 had het DuitsZaterdag, veel invloed, bij pels Heerlen heeft lot in eigen hand (21/11) de koolputters het Frans.

Zelfbeeld Zelfbeeld

Vanaf een uitkijkpunt kunnen geïnteresseerden van dichtbij zien hoe het werk vordert.

Deze zomer ben ik van Amsterdam verhuisd naar Zuid-Limburg op zoek naar rust, ruimte en toch genoeg reuring. Na een week rondfietsen door verschillende steden kwam ik in Heerlen en dacht: Ja, dit voelt goed, dit is een prettige stad. Een maand later was ik verhuisd. Ook boven de rivieren kennen wij - vooral de ouderen en politiek betrokkenen - de geschiedenis van de mijnstreek: de sluiting van de mijnen en de armoede en ellende die daarop volgden. Maar daarover bestaat in Holland geen negatief beeld (meer). Bij Limburgers, en specifiek bij Heerlenaren, kennelijk wel. Lieve mensen, dat is nergens voor nodig. Ik heb hier mijn draai gevonden en heb het hier naar mijn zin. Dus volgens mij kunnen jullie dat negatieve zelfbeeld wel overboord zetten. Nicolet Bles Heerlen 180

Beelden van de afgraving van de mijnsteenberg. Hier moet een groene verbinding tussen Brunssummerheide en Schutterspark komen waar dieren en planten rust vinden en bezoekers kunnen mountainbiken, wandelen of uitrusten op de te plaatsen bankjes. foto’s Luc Lodder

De afgr de mijn bij Brun dert ges klus is v de helft en moet ber volg gereed z om te z dat in z gaat en woesten toekom

Initiatieven en media-uitingen november 2015 *

Maanlandschap wordt groen De afgraving van de mijnsteenberg bij Brunssum vordert gestaag. De klus is voor ruim de helft geklaard en moet in september volgend jaar gereed zijn. Tijd om te zien hoe dat in zijn werk gaat en hoe de woestenij er in de toekomst uitziet.

door Geertjan Claessens

ie vanaf het plateau bij steenfabriek Wienerberger uitkijkt over de omgeving kan zich moeilijk voorstellen dat hier een groengebied in wording is. Nu oogt het gebied als een woestenij. Een maanlandschap vol kraters en bergjes zwarte stenen. Een enorme graafmachine neemt hap na hap uit de mijnsteenberg en deponeert die in een vrachtwagen, die er mee naar de overkant rijdt om de vracht daar te lossen. Dat gaat gepaard met nogal wat lawaai en stof. Maar daardoor moet de Rode Beek weer onder de mijnsteenberg vandaan komen, eind volgend jaar een blauwe (water) en groene (planten) verbinding vormen tussen het Schutterspark en de Brunssummerheide, en net als vroeger door het dal kronkelen. Groen ligt nu verder weg, maar moet straks over het zwart groeien. Op het ruim honderd meter hoge plateau komen bankjes, waar bezoekers over de wijde omgeving kunnen uitkijken. Er komen wandelpaden en mountainbikeroutes. De berg zelf wordt op een bijzondere manier omgetoverd tot een groene oase. Op de hellingen komt een mengsel van papierpulp, water, boomzaden en kruiden. Als de

pulp na enkele maanden is opgeandere beestjes. Omdat de mijnlost, hebben de planten als het steen eronder snel opwarmt, is de goed is wortel geschoten in de plek ideaal voor reptielen en amfiberg. Deze methode van ‘hydro see- bieën, denkt Vanhommerig. In het ding’ is in Brunssum niet eerder gebied aan de overkant van de Rimtoegepast. Groenambtenaar Leo burgerweg - waar vroeger slikvijVanhommerig deed dat wel op de vers lagen - ontstaan straks poelen Wilhelminaberg in Landgraaf, in waar ze zich ook thuis zullen voede jaren 80. „Dit gebeurt weinig. len. Dat gebied lag zes meter diep, Hoe vaak zaai je een mijnsteenberg maar komt straks door de mijnsin? Voor Brunssum is dit heel bijteen en een afdeklaag zes meter bozonder, dit is het grootste natuurven maaiveld en wordt een groene project dat we ooit hebben uitgeuitloper van de Brunssummerheivoerd”, licht Vanhommerig toe. de. In die uitloper die aan de overDoor de begroeiing moet de kant van de Rimburgerweg © Copyright 2015 Dagblad Deberg Limburger / Limburgs Dagblad. ontlusthof worden salaman-van staat, dieren als reeën Heteen auteursrecht, ookvoor ten aanzien artikelmoeten 15 AW,ook wordt ders, hagedissen, hazelwormen en zich straks thuis voelen en zich uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 12 november 2015

62,4 miljoen scheppen mijnsteen Van de mijnsteenberg in Brunssum is al 260.000 kubieke meter afgegraven en in ongeveer 15.000 trucks overgebracht naar het Terca-terrein met de vroegere slikvijvers aan de overkant van de Rimburgerweg. Dat is ruim de helft van wat er in totaal weg moet. Een kuub is ongeveer 12 kruiwagens ofwel 240 scheppen, rekent groenambtenaar Leo Vanhommerig voor. Alles bij elkaar dus al 62,4 miljoen scheppen mijnsteen. „Je moet er niet

aan denken dat we dat allemaal met de hand zouden moeten doen.” Elke truck wordt in enkele minuten volgeladen, rijdt dan de paar honderd meter over de tijdelijke brug naar de overkant om daar zijn vracht nog sneller te lossen. Zo gaan er tien tot vijftien trucks per uur, de hele dag door. In totaal wordt driehonderd meter van de Rode Beek die onder de mijnsteenberg door loopt opengelegd en twaalf hectare groen aangelegd.

kunnen verstoppen. Er komen dan ook geen wandelpaden, die komen aan de voet van de berg langs de beek zodat recreanten direct vanuit het Schutterspark op de Brunssummerheide kunnen komen. Dat is onderdeel van de ecologische verbinding van Rode Beek, Schutterspark, Brunssummerheide, Schinveldse Bossen en Tevenerheide. Zo ver is het nog niet. Nu doen de graafmachines hun werk. En even verderop zijn bouwers in de weer met de aanleg van de nieuwe brug. De 74 meter lange overspanning is net voorzien van een betonlaag. Verkeer kan er pas komend voorjaar overheen. Vanaf een uitkijkpunt nemen bewoners een kijkje. Ze kunnen van dichtbij zien hoe het werk vordert. Veel nieuwsgierigen kijken hun ogen uit naar de trucks die langsrijden. Het verkeer wordt hier straks wat minder druk. Als de Buitenring er ligt, zal de Rimburgerweg richting Landgraaf vanaf de rotonde bij de Afnorth-basis vervallen. Daarmee verdwijnt de laatste hindernis voor het groen. Vanaf de Rimburgerweg gaat het verkeer richting Landgraaf dan over de Buitenring. De Toeristenweg blijft wel open, maar krijgt verderop een knip om te voorkomen dat het hier te druk wordt. De afgraving van de mijnsteenberg moet in september 2016 klaar zijn, enkele maanden later dan gepland.

181

Initiatieven en media-uitingen november 2015

Oud-mijnwerkers bezoeken Columbus Earth Theater, Kerkrade, Presentatie wandel-app Mijn Stad door de Open, Universiteit, Heerlen, foto: Fabian de Kloe, Marc Bosch

Ivo Rosbeek en Lotgenoten en intocht Sinterklaas Merkelbeek, foto's: Arnaud Nilwik

Vertoning Gluckauf Vrieheide, Sophies Voice in Cultuurhuis Heerlen en broekpresentaties in Nederlands Mijnmuseum, foto's Arnaud Nilwik 182

183

184

december 2015 Zorgcentrum De Mollehof

Heerlen

Theater

Cultuurhuis Heerlen

Heerlen

Mijnwerkerstreffen met koempels uit Brunssum en Alsdorf

Ontmoeting

De nieuwe Brikke Oave

Brunssum

vrijdag 4 december 2015

Mijn Barbaraconcert

Concert, Evenement

Rodahal Kerkrade

Kerkrade

vrijdag 4 december 2015

Mijn Barbara - van beschermheilige tot herdenkingsmoment

vrijdag 4 december 2015

Ode aan de mijnwerkers en groot Barabaraconcert live op L1

vrijdag 4 december 2015

Mijn verhaal in Óngerwaeg

vrijdag 4 december 2015

Oudejaarsconference Raymond Clement

Conference

Theater Karroessel

Sittard-Geleen

zaterdag 5 december 2015

Herdenking van verongelukte mijnwerkers

Herdenking

Parochiekerk

Terwinselen

zaterdag 5 december 2015

Onze mijnwerkers: na de sluiting was alles anders

zondag 6 december 2015

Het verleden, heden en de toekomst van de Mijnstreek in De Stemming

zondag 6 december 2015

Barbaraviering in Geleen

Concert, Herdenking

zondag 6 december 2015

Onthulling mijnmonument

zondag 6 december 2015

Mijn pop-up museum - Simpelveld

maandag 7 december 2015

The Future is Mine Lichtproject M2015

donderdag 10 december 2015

dinsdag 1 december 2015

De Mijne - Mariël Vaartjes

Toneel

woensdag 2 december 2015

ABW-koempelrevue

donderdag 3 december 2015

Avondgasten special over het Jaar van de Mijnen

donderdag 3 december 2015

Heemkundevereniging Geleen

Geleen

Lindenheuvel

Sittard

Expositie, Ontmoetingen

Café Oud Zumpelveld

Simpelveld

Onthulling monument

CBSweg 2

Heerlen

Boekrelease GLUCK AUF

Viering, Ontmoetingen

MIJNshop

Heerlen

zondag 12 december 2015

Onze mijnwerkers: verhalen van vrouwen van koempels

zondag 13 december 2015

Afscheidsconcert voormalige Regento Stars

Concert

Cultuurhuis

Heerlen

zondag 13 december 2015

De Letste Schiech - Ensemble 88

Concert

Schloss Rheydt

Mönchengladbach

dinsdag 15 december 2015

Mijn Fiets Route- presentatie brochure fietsroutes

Presentatie

Nederlands Mijnmuseum

Heerlen

dinsdag 15 december 2015

Glorie en verdriet in de Mijnstreek - extra lange uitzending Andere Tijden

woensdag 16 december 2015 t/m vrijdag 18 december 2015

Carboon XL. Witse nog, koempel...

Muziek

Parkstad Limburg Theaters

Heerlen

donderdag 17 december 2015 t/m donderdag 31 december 2015

De Twaalf Duidingen cmunz artists

Publieke kunst

Oostelijke mijnstreek

Kerkrade

vrijdag 18 december 2015 t/m vrijdag 25 december 2015

3FM Serious Request 2015

Evenement

Pancratiusplein

Heerlen

vrijdag 18 december 2015 t/m vrijdag 25 december 2015

Serious Request 2015 in de MIJNshop

Ontmoetingen

Zaterdag 19 december 2015

De leukste en meest opvallende verhalen in Onze Mijnwerkers Extra

Zaterdag 19 december 2015

Onze mijnwerkers: vrouwen stonden alleen in opvoeding

zondag 20 december 2015

Het Migratie Symposium

Discussie

SCHUNCK*

Heerlen

zondag 20 december 2015

Koempelmis Oranje Nassau IV

Herdenking

Mijnwerkerskerk Sint Antonius van Padua

Heerlen

zondag 27 december 2015

Carboon XL Live

woensdag 30 december 2015

‘Oliebollenconcert’ harmonie De Bazuin

Concert, Filmvertoning

D'r Brikke Oave

Heerlen

Brunssum

185

Mijn Barbara concert in de Rodahal, Kerkrade december 2015

Mijn Barbara concert, ode aan de mijnwerker, met diverse Limburgse artiesten en het Metropole Orkest in de Rodahal Kerkrade, foto's: Luc Lodder

186

Mijn Barbara concert in de Rodahal, Kerkrade december 2015

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, december met 2015diverse Limburgse artiesten en het Metropole Orkest in de Rodahal Kerkrade, foto's: Luc Lodder, Fabian de Kloe Mijn Barbara concert, ode aan de 05 mijnwerker,

BARBARACONCERT Alle egards van Limburgse artiesten voor duizend koempels in Rodahal

Zo’n duizend koempels genoten gisteravond in de Rodahal in Kerkrade van het Barbaraconcert als eerbetoon aan al hun arbeid. foto Johannes Timmermans

Een welklinkend eerbetoon Twee uur voor aanvang van het Barbaraconcert staan al tientallen koempels vol verwachting voor de ingang van de Rodahal in Kerkrade voor hun eerbetoon. door Marcel de Veen

et blijven verhalen die boeien. De jaren vijftig van de vorige eeuw. Wiel Wenders uit Mechelen staat, net als zijn vader en vijf broers, elke dag om vier uur ’s ochtends op om op tijd de bus te halen voor de vroege sjicht op de mijn Wilhelmina in Terwinselen. Even voor vier uur ’s middags zijn de zes mannen na

een dag ondergronds ploeteren weer thuis. In totaal 23 jaar is hij koempel. „In Mechelen was in die tijd geen werk voor ons, we moesten wel naar de mijn om aan de kost te komen.” Deze vrijdagavond zit Wenders samen met zijn vrouw Barbara (!) in de Rodahal voor het Barbaraconcert. Samen met nog duizend oudkoempels. Hun valt een muzikaal eerbetoon te beurt als dank voor al die noeste arbeid die ze in het verleden verricht hebben. De datum van het concert, 4 december, is niet toevallig. Dat is immers de dag van de heilige Barbara, de beschermvrouwe van de mijnwerkers. Barbara en de koempel, dat is een twee-eenheid. In Kerkrade maakt een keur aan Limburgse artiesten zijn opwachting. Onder meer Jack Vinders, Gé Reinders, Beppie Kraft en Frans

Pollux, ondersteund door het Metropole Orkest en 150 mannen van drie verschillende koren, bezorgen de aanwezigen de nodige kippenvelmomenten. Ruim twee uur lang wordt het publiek getrakteerd op evergreens en andere liederen die een link hebben met het mijnverleden. Op een groot scherm achter het orkest verschijnen foto’s van het werken ondergronds. Het Barbaraconcert staat in het teken van de (bijna) afsluiting van het Jaar van de Mijnen. Al wil gouverneur Theo Bovens daar niks van weten. „Je merkt aan alles dat deze

! Publiek ruim twee uur lang getrakteerd op evergreens en andere liederen die link hebben met mijnverleden.

herdenking zoveel herwonnen trots heeft opgebracht. In Parkstad, in de Westelijke Mijnstreek. Dat moeten we niet laten wegglippen. De geest is uit de fles en wat mij betreft blijft dat zo.” Oud-vakbondsman Wiel Friedrichs laat eenzelfde geluid horen. „Het huidige gevoel moeten we koesteren. Ik zie deze avond niet als een einde. Er moet sowieso nog een economisch congres komen.” Aangevuurd door het Jaar van de Mijnen heeft Friedrichs bij de provincie een plan ingediend voor nieuwe werkgelegenheid. „Ik zie het voor me: 5000 banen voor jongeren en mensen in de Wsw.” Wat voor de wijze woorden van Bovens geldt, gaat ook voor het betoog van Friedrichs op: we komen erop terug. Maar op deze avond in Kerkrade gaat het toch vooral om het genieten en de bezinning.

187

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Herdenkingsplaat en kranslegging, Geleen, Terwinselen en Kerkrade december 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 07 december 2015

MAURITS Alle namen van 239 verongelukte onder- en bovengronders op hardstenen gedenkplaten

Koempels voor altijd herinnerd herinn Vanaf nu staan ze voor altijd genoemd. De namen van alle 239 verongelukte mijnarbeiders van de Maurits worden vermeld in een hardstenen monument. www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN door Jos van den Camp

et Kapelke van Biesjtand had er sinds 1884 gestaan. Tot het daar - halverwege Lutterade en Krawinkel - in april of mei 1923 toch moest wijken voor de uitbreiding van de snel groeiende Maurits. Zolang het daar tussen de schachten van de Geleense steenkolenmijn gestaan had, bleef iedereen gespaard. Maar de kapel was nauwelijks gesloopt of het eerste dodelijk mijnongeval gebeurde: de 23-jarige Hendrik Cleuskens uit de Brugstraat in Stein struikelde ondergronds op de laadplaats van de 455-meterverdieping, viel vijf meter in de schacht en kwam met zijn hoofd op een putdeksel terecht. Hij moet vrijwel meteen dood zijn geweest. Die kapel hadden ze nooit moeten afbreken, zeiden de mensen nog jaren later. De naam van Hendrik Cleuskens wordt sinds gisteren genoemd op de nieuwe gedenkplaten bij het Barbarabeeld aan de Mijnweg in Lindenheuvel. Net als die van nog 238 andere onder- en bovengronders

Bij het Barbarabeeld aan de Mijnweg in Geleen zijn gisteren de gedenkplaten met de namen van omgekomen mijnwerkers onthuld. Inzet: Hendrik Cleuskens, het eerste mijnslachtoffer van de Maurits in 1923. foto Rob Oostwegel

die er tijdens de exploitatieperiode tussen 1923 en 1967 tijdens hun werk het leven lieten. Gemeenteraadslid Ton Raven opperde vorig jaar het idee van een gedenksteen en kreeg daarvoor met-

een de handen op elkaar. Het resultaat, een monument bestaande uit drie liggende gezoet en gepolijste hardstenen platen voorzien van alle namen, werd gisteren na de Barbaramis in Lindenheuvel gepresenteerd door wethouder Noël Lebens. Hub Kitzen, lid van Heemkundevereniging Geleen, wist de afgelopen jaren de namen die nu op de platen staan vermeld ook een gezicht te geven. „Na de maandelijkse koempelmis in de Vrank op de Heksenberg in Heelen, waar de namen genoemd werden van alle verongelukte koem-

pels, realiseerden we ons dat we hun verhaal eigenlijk niet kenden”, vertelt Kitzen, die de mis met een vriend bezocht. Via zijn contacten bij Staatstoezicht op de Mijnen kreeg Kitzen toegang tot de archieven. Mede ook aan de hand van artikelen uit het blad Steenkool en het latere Het Nieuws reconstrueerde hij de noodlottige ongevallen van de 239 mijnwerkers en bovengronders op niet alleen de Maurits, maar ook op het Stikstof Bindings Bedrijf (SBB), de Staatsmijnhaven Stein, beide cokesfabrieken en het Spoor- en Expeditiebedrijf.

Inmiddels is Kitzen ver op weg in het heemkundeblad om de slachtoffers soms kort en kernachtig, soms wat uitgebreider te beschrijven. In totaal zal hij daar acht afleveringen aan wijden. „Want hun verhalen zijn vaak te aangrijpend om met één zin af te doen”, zegt hij. Neem het verhaal van hulparbeider Willy Gehrmann die in 1925 van het dak van de kolenwasserij viel, of dat verhaal over de negen doden die vielen bij het instorten van een steiger bij SBB in 1955. Deze en al die andere namen staan vanaf nu in hardsteen gebeiteld.

Barbaramis in de parochiekerk in Terwinselen en kranslegging bij Gedachteniskapel, foto's Luc Lodder * Copyright 2013 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden.

188

The Future is Mine - Lange Lies Lange Jan december 2015

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt The Future is Mine -Dinsdag, Lange 08 Lies Lange2015 Jan landmark, uitdrukkelijk voorbehouden. december

foto's: Luc Lodder, Fabian de Kloe

LANGE JAN EN LANGE LIES ALS LICHTBUNDELS

Op het voormalige O.N. I-terrein in Heerlen zijn gisteren twee enorme lichtbundels ontstoken die samen het M2015-lichtproject ‘The Future is Mine’ vormen. Iedere bundel bestaat uit twaalf lampen die verwijzen naar de twaalf Limburgse steenkolenmijnen. De

installatie refereert aan de schoorstenen Lange Lies en Lange Jan. De volgorde waarin de lampen tot en met 31 december dagelijks om 17.00 uur binnen een tijdsbestek van vijf minuten aangaan, geeft de opefoto Luc Lodder ning van de mijnen aan.

189

Projectweek Grotius College, Heerlen december 2015

Projectweek Grotius College Heerlen, foto's: Luc Lodder, Fabian de Kloe

190

Mural FNV december 2015

Onthulling mural van kunstenaar Super A in opdracht van FNV Bontgenoten in samenwerking met Heerlen Murals, foto's: Luc Lodder

191

Afscheid Slovenia Kwintet december 2015

OPTREDENS ‘We speelden in alle plaatsen maar liever niet in Heerlen want daar waren de cafés langer geopend’

Doortje en Otto Zerdoner treden zondag voor de laatste keer op met het Slovenija Kwintet.

foto Luc Lodder

Het is wel mooi geweest na 65 jaar Ze kennen elkaar sinds hun kinderjaren, maken sinds hun tienerjaren samen muziek, werden verliefd en zijn 55 jaar getrouwd. Nu vinden Doortje en Otto Zerdoner het tijd om te stoppen met optreden. door Wiel Beijer

rote successen hebben ze gehad met de Regento Stars. Stampvolle danslokalen in de Mijnstreek, optredens in Duitsland en België én een internationale nummer één hit in 1960 met Laila. Maar minstens zo leuk vonden Doortje en Otto Zerdoner het om met het Slovenija Kwintet op te treden voor dementerende ouderen

die al de liedjes van vroeger meezingen. Zij is 79 en hij is 80. Tijd om te stoppen vinden zij en de andere leden van het Slovenija Kwintet: Lambert Breuckers (61, zang), James Verdonck (70, gitaar) en Mees van ’t Riet (80, basgitaar). „Het besluit is definitief. Op 13 december treden we voor de allerlaatste keer op. Daarna maken we alleen nog thuis muziek samen met vrienden”, zegt Doortje. Doortje en Otto hebben allebei Sloveens-Nederlandse ouders. Zij kennen elkaar al van toen zij nog heel klein waren. „Vanaf de oprichting van de Regento Stars in 1954 zijn we samen. In 1960 zijn we getrouwd”, zegt Doortje. Als negenjarige speelde Otto al trompet in harmonie Sint Gerardus van de wijk Heerlense Heksenberg, waar de Zerdoners nog steeds wonen. Doortje begon als tiener op accordeon. „Ik wilde naar de mulo, maar mijn vader vond dat

een vrouw geboren is voor het huishouden en dat ik naar de Huishoudschool moest. Op een dag had hij een accordeon gekocht en vroeg: ‘De accordeon of de mulo?’ Nou die keuze was snel gemaakt: de accordeon”, herinnert zij zich. Otto werkte op de Oranje Nassaumijn III in Heerlerheide. En hij speelde trompet in orkest de Melocanta’s uit de Passart. Zijn vriend Bruno Majcherek speelde er klarinet en saxofoon. „Regelmatig fietsten wij tweeën voor niets naar de repetities. Mijn vader stelde voor zelf een orkest te beginnen. Van zijn spaargeld konden wij de geluidsinstallatie kopen. Samen met pap ben ik naar Doortje gegaan om haar te vragen accordeon te spelen. Mijn broer Louis werd drummer en Piet Beljaars gitarist. Toen moesten we een naam verzinnen. Pap zag op mijn trompet de merknaam Regent staan en maakte daar Regento Stars van”, herinnert Otto zich.

Afscheid Slovenia Kwintet in een overvol Cultuurhuis Heerlen, foto's: Luc Lodder 192

Voor Doortje was het geen probleem om in een orkest met enkel jongemannen te spelen. „Ik was geen faldera, die achter de jongens aan zat. We waren alleen met die Duitse muziek bezig. Elke week kwam er wel een nieuwe schlager uit en dan moest ik de tekst woord voor woord opschrijven. Noten hadden we niet. We speelden die liedjes op het gehoor. De Duitse schlager sloeg toen in deze regio enorm goed aan.” Beroeps zijn ze nooit geworden. Te riskant. Doortje was verkoopster bij de Hema en de vier jongemannen waren mijnwerkers. Daarom speelden ze alleen in weekends. „We speelden in alle plaatsen, maar liever niet in Heerlen, want daar waren de cafés langer geopend. Om vijf uur moesten wij immers weer op om te gaan werken. Kermissen deden we niet en met oud op nieuw en carnaval traden we ook niet op. Dan wilden we zelf feestvieren. Ons eerste optre-

den was in Treebeek en het laatste in Lindenheuvel. Dat er een einde aan zou komen, wisten we. Bruno leerde voor opzichter en als hij opzichter op de mijn werd, kon hij niet meer zo vaak optreden”, vertelt Otto. Doortje en Otto Zerdoner gingen spelen in het Oberkrainer orkest van Slavko Sterman, die Lustige Dorfsmusikanten. „We hebben 27 jaar gespeeld in dezelfde vijf mans bezetting. Eenmaal in de vier jaar maakten we een tournee in Slovenië”, zegt Otto. Vanaf 2006 bestaat het huidige orkest, het Slovenija Kwintet dat schlagers en Oberkrainermuziek speelt. Maar nu is het goed geweest. „De muziek heeft ons heel veel plezier en soms leed en ergernis gebracht. Ik heb nergens spijt van”, besluit Doortje. Het afscheidsconcert van het Slovenija Kwintet is zondag 13 december (14.30 uur) in het Cultuurhuis aan de Sittarderweg in Heerlen. Entree gratis.

Ander tijden: Glorie en verdriet in de mijnstreek december 2015

Extra lange uitzending Andere Tijden over de mijnstreek

193

ACTIE 3FM IN HEERLEN

Trots, enthousiasme, vreugde en vertederende aanhankelijkheid tijdens Serious Request 2015 in Heerlen.

SR15, vooral d Goed, het eindbedrag van Serious Request is beduidend lager dan vorig jaar. Maar Heerlen is toch bijzonder trots op zichzelf. Antwoord op twee vragen na een bewogen week: is de dip te verklaren en hoe moet het nu verder met de stad (en de regio)?

194

door Michiel Goertzen

riehonderdvijfenzeventigduizend schooluniformen. Bijna tweehonderdduizend studiebeurzen. Of bijna 1,9 miljoen kinderen die een maand lang terechtkunnen bij een opvangcentrum van het Rode Kruis voor traumaverwerking. Op het moment dat op kerstavond bekend wordt hoeveel geld Nederland bij elkaar heeft gesprokkeld voor Serious Request (7.562.985 euro), denkt Merlijn Stoffels aan kinderen. De medewerker van het Rode Kruis is vanwege zijn baan een regelmatige bezoeker van conflictgebieden. Hij ziet daar met eigen ogen hoeveel hulp de kinderen en jongeren kunnen gebruiken. Natuurlijk weet Stoffels dat Nederland vorig jaar 12 miljoen euro doneerde. Maar dat is niet zijn eerste gedachte. En ook niet zijn tweede. „We focussen niet te veel op het eindbedrag. We weten wat we kunnen bereiken met het geld dat is binnengehaald. Dit is giga veel voor

één campagne. Laten we dat niet vergeten.” Bovendien, zo legt Stoffels uit, zit de winst niet alleen in geld. „We hebben een week lang massaal media-aandacht gekregen voor een stille ramp. Dat telt ook.” Dat gezegd hebbende wil Stoffels best praten over mogelijke oorzaken van de mindere opbrengst dit jaar. Al waarschuwt hij de waarheid (nog) niet in pacht te hebben. Serious Request is vanaf de eerste editie in 2004 (opbrengst 915.955 euro) tot en met 2013 (12,3 miljoen) gegroeid. Vorig jaar kwam er voor het eerst iets minder binnen (12 miljoen). Maar een dip zoals nu (min 4,5 miljoen) is ongekend. Stoffels: „De vluchtelingenproblematiek heeft meegespeeld. Het is een turbulent jaar geweest. We hebben eerder dit jaar een actie gehouden waarmee we 6,3 miljoen euro hebben opgehaald voor vluchtelingen in Nederland. Daar hebben enorm veel scholen aan meegedaan, die normaal aan Serious Request meedoen. De kans is groot dat een school maar één keer meedoet aan een inzameling. Het kost veel tijd.”

Ook belangr berekening v der dit jaar m het eindbed den bijstelle we het eind is nog lang n Het kan wek duren voord keer hebben kend, omda beneden wi dus nog wat ging van He speeld, durf „Als al het g we nagaan w komen. Het een vinger o jaar weet je iets blijvend Voor Ralf K lijking met v Het gaat de len vooral o de trots van houder Barr woorden va „Iedere Hee week vijf ce

Serious Request december 2015 *

foto’s 3FM

de winst telt Ook belangrijk is de conservatieve berekening van het eindbedrag. Eerder dit jaar moest het Rode Kruis het eindbedrag van 2014 naar beneden bijstellen. „Op het moment dat we het eindbedrag bekendmaken, is nog lang niet al het geld binnen. Het kan weken of zelfs maanden duren voordat we alles hebben. Dit keer hebben we conservatief berekend, omdat we het niet weer naar beneden willen bijstellen. Er kan dus nog wat bijkomen.” Of de ligging van Heerlen een rol heeft gespeeld, durft Stoffels niet te zeggen. „Als al het geld binnen is, kunnen we nagaan waar het vandaan is gekomen. Het is lastig om daar nu al een vinger op te leggen. Volgend jaar weet je sowieso pas of deze dip iets blijvends is of een incident.” Voor Ralf Krewinkel doet de vergelijking met vorig jaar er niet toe. Het gaat de burgemeester van Heerlen vooral om de opbrengst. En om de trots van de stad. Of, zoals wethouder Barry Braeken het met de woorden van bezoeker vertaalt: „Iedere Heerlenaar is de afgelopen week vijf centimeter gegroeid.”

Heerlen snakte al naar Serious Request sinds 3FM in mei 2013 bekendmaakte naar Parkstad te komen. Het enthousiasme zwol aan en op de dag dat het Glazen Huis eindelijk op slot ging, borrelde het centrum. Nog voordat de dj’s daadwerkelijk binnen zaten, ging het Pancratiusplein vanwege de enorme drukte voor het eerst dicht. En toen Giel Beelen dik anderhalve week geleden even na half negen meldde dat ‘we zijn begonnen’, barstte Heerlen los. Zes dagen lang vierden de stad, de regio en grote delen van de provincie feest. Er werd gelachen, gedronken, gedoneerd en gedanst. Iedereen roemde de positieve sfeer, van dj tot kastelein en van politieagent tot feestbeest. Horeca-ondernemers draaiden goede dagen en nog betere

! Voor Heerlen telt vooral de trots. Iedere inwoner is in een week tijd vijf centimeter gegroeid.

nachten. De stad zag er tiptop uit en ontving met een glimlach ruim 658.000 mensen. De Heerlenaar is eindelijk weer trots. Dat is wat bij Braeken blijft hangen na SR15. „Hier praten we over vijf jaar nog over.” Vasthouden dus, dat gevoel. Maar hoe? „Het blijkt dat Heerlen, Parkstad en de provincie het leuk vinden om dit soort evenementen binnen te halen. Dan moeten we dat vaker doen. Niet iedere maand en niet altijd zo groot als Serious Request, dat kan niet. Maar je moet het komende jaar al van alles doen om de positieve flow vast te houden.” Namen wil Braeken niet noemen, maar hij heeft ideëen genoeg. Het imago van Heerlen is de afgelopen periode flink opgepoetst, tijd om dat te gebruiken. „Mensen weten wat we te bieden hebben, ze zijn weer eens hier geweest. Nu moeten ze ook terugkomen. En dan gaat het niet alleen om mensen uit Groningen of Leiden. Ook mensen uit de buurt - uit Gulpen, Maastricht of Sittard - zouden vaker naar Heerlen moeten komen.” * Copyright 2013 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden.

195

Initiatieven en media-uitingen december 2015

MIJNSTREEK

Bij het einde va Vandaag eindigt officieus het Jaar van de Mijnen (M2015). Vandaag is het ook exact vijftig jaar geleden dat minister Joop den Uyl in de Stadsschouwburg Heerlen de sluiting van de Limburgse mijnen aankondigde. Een na- en voorbeschouwing.

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN

“

Koempel Sjeng koempel Sjeng wirkloos zint noe dieng groete sjterke heng. Uit Koempel Sjeng van Carboon

196

door Peter Kamps

et Jaar van de Mijnen begon precies een jaar geleden met de theatervoorstelling ‘De Toespraak’ in de Heerlense schouwburg. Centraal daarin stond de figuur van Joop den Uyl, die op 17 december 1965 de mijnsluitingen aankondigde en daarmee met name de Oostelijke Mijnstreek in een diepe economische en sociale crisis stortte, die tot op heden doorwerkt. Het Jaar van de Mijnen wilde niet alleen herinneringen ophalen aan die historische gebeurtenissen van toen, maar ook nog een keer de aandacht vestigen op de hoofdrolspelers in dat drama, dat zijn weerga in Nederland niet kent: de mijnwerkers. Door de mijnsluitingen verloren 85.000 mensen in een betrekkelijk klein gebied in korte tijd hun baan en maatschappelijk houvast. Nieuwe banen kwamen er aanvankelijk slechts mondjesmaat voor in de plaats, zodat de regio economisch en sociaal doodbloedde. Veel koempels werden massaal gedumpt in sociale vangnetten zoals de WAO en de sociale werkvoorziening. Voor verwerking van de traumatische gebeurtenissen was geen plaats. De schachten en koeltorens tussen Kerkrade en Geleen werden opgeblazen en de mijnsteenbergen afgegraven, zodat er amper nog zichtbare herinneringen overbleven aan de kolenbonanza die de streek een halve eeuw in zijn greep had gehad en grote welvaart bracht. Maar ingrijpende gebeurtenissen laten zich niet straffeloos onder een laag aarde vegen, leert de geschiedenis keer op keer. Naarmate de tijd vorderde en de nasleep van de mijnsluitingen de regio bleef teisteren, groeide daarom de behoefte om deze tijd nog eens terug te halen en in historisch perspectief te plaatsen. Om te weten waar we vandaan komen, waar we nu staan en hoe dat verleden en heden doorwerkt in de toekomst die nog voor ons ligt. De vraag is natuurlijk of het Jaar van de Mijnen ons daarbij heeft geholpen. Wat aandacht betreft ongetwijfeld. Het hele jaar door waren er tal van manifestaties, waarbij allerlei aspecten van het mijnverleden aan bod zijn gekomen. Ook de ongemakkelijke en ronduit stuitende kanten kwamen voorbij: de arbeidsomstandigheden, de beroepsziekten, de Hollandse overheersing, de welhaast koloniale wijze waarop

Een nieuwe mural in Heerlen moet een eerbetoon zijn aan de mijnwerker van toen, maar ook aan de mensen van nu, die aan de toekomst van de vroegere Mijnstreek werken.

foto Bas Quaedvlieg

de kolenwinning in Limburg van overheidswege werd georganiseerd, het pact tussen kerk en mijnbaronnen om de mijnwerkers in het gareel te houden. Maar het bleef gelukkig niet alleen bij deze confronterende vormen van Vergangenheitsbewältigung. Het Jaar van de Mijnen maakte ook nieuwe energie vrij. Je kunt niet voor altijd bij de pakken blijven neerzitten. De economische herstructurering is redelijk geslaagd, zeker in internationaal perspectief. Maar de ironie wil wel dat vooral provinciehoofdstad Maastricht en ook de Westelijke Mijnstreek daarvan de vruchten plukten, veel minder de Parkstad, het hartland van de kolenwinning. Dat hartland heeft het tientallen jaren lang hard te verduren gehad. Er is inmiddels gelukkig vooruitgang geboekt in de strijd tegen verloedering en sociale neergang, ook al is het met vallen en opstaan. Heerlen

Joop den U

Initiatieven en media-uitingen december 2015 *

e van een jaar

Geen sluiting, wel overdracht door Wiel Beijer

M2015, het Jaar van de Mijnen wordt niet officieel afgesloten. Er komt wel een overdracht. „Zoals de gouverneur onlangs voorstelde, moet er jaarlijks een Dag van de Mijnen komen. Geen dag om terug te kijken, dat hebben we dit jaar gedaan en daarvoor hebben we jaarlijks de Barbaradag op 4 december, maar een dag om met de kennis van toen en nu naar onze toekomst te kijken. Wij gaan dit in ons eindverslag voorstellen”, zegt directeur Marc Jetten van M2015. Zo’n dag zou volgens Jetten in het voor- of najaar georganiseerd kunnen worden. Bijvoorbeeld door het Museumplein Limburg in Kerkrade waar verleden en toekomst heel mooi samenkomen.

! De mijnsluitingen mogen na het Jaar van de Mijnen geen excuus meer zijn om te blijven hangen in gejammer.

et ermenvan

vlieg

n erd, ona-

en n Het

ze. al en arminn

n ja. Er ng deis len

Joop den Uyl kondigt op 17 december 1965 in de Stadsschouwburg Heerlen de sluiting van de mijnen aan.

beleeft actueel zowaar een ‘culturele lente’ en met de aanleg van de kostbare Buitenring wordt de regio zowel in- als extern veel beter ontsloten, een voorwaarde voor zowel economische groei als voor het scheppen van een meer gezamenlijke identiteit. De mijnen, die krijgen we nooit meer terug en dat is maar goed ook, ondanks de hoge prijs die voor de sluitingen betaald is. Maar de koempelmentaliteit die ook met de sluitingen verloren is gegaan, die kunnen we wél goed gebruiken. Niemand komt je wat brengen in het leven. De regio moet het lot in eigen handen nemen, niet wachten op wat Den Haag, Maastricht of Brussel aan aalmoezen te vergeven heeft. Vechten voor elke kans die zich voordoet, de lethargie afleggen die met de mijnsluitingen in de genen van veel Parkstedelingen geslopen is. Vechten tot je er bij neervalt. Trots zijn op de zaken die

tegen de verdrukking in wel gelukt zijn. Als dat de les is die het Jaar van de Mijnen met name de Parkstad heeft geleerd, dan heeft al dat herdenken wel degelijk zin gehad. Niet voor de generatie koempels die nog in leven is, wel voor hun kinderen, kleinen achterkleinkinderen die de ‘Mijnstreek’ van nu en morgen vormgeven. De mijnsluitingen mogen na het Jaar van de Mijnen in elk geval geen excuus meer zijn om te blijven hangen in gejammer en de blik achterwaarts gericht te houden in plaats van voorwaarts. Daarom is het ook goed dat het Jaar van de Mijnen nu wordt afgesloten en min of meer organisch overloopt in de Internationale Bauaustellung (IBA), een uit Duitsland overgewaaid fenomeen, dat nu in de Parkstad wijk voor wijk onder de bezielende leiding van oud-rijksbouwmeester Jo Coenen aan de slag gaat om de lelijke stedebouwkundige en sociale slagschaduwen van de mijnsluitingen alsnog voorgoed uit de weg te ruimen. Geen geringe opgave, maar die IBA wordt breed gedragen en kan tot in het provinciehuis in Maastricht rekenen op warme sympathie en veel geld, onder meer voor een sociale agenda die meer mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt in met name Parkstad kansen moet bieden op onderwijs en werk. Dat is allemaal geen garantie voor succes, maar wel een voorwaarde. Daar heeft de streek ook recht op na alle ontberingen en tegenslagen in de afgelopen halve eeuw.

197

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Initiatieven en media-uitingen Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 19 december 2015

december 2015 *

LITERATUUR Regionale schrijvers en dichters leggen al 75 jaar mijnen en mijnwerkersleven vast

Veel Limburgse auteurs schreven pas na het sluiten van de mijnen kritisch over het ondergrondse werk.

M2015 Project Schinnense kunstenaar Pierre Habets als blijvende herinnering aan mijnverleden

foto Regionaal Historisch Centrum Limburg

Schrijven over de levende hel Mijnen en mijnwerkers hebben 75 jaar – van 1899 tot 1974 – nadrukkelijk het leven bepaald in Zuid-Limburg. Regionale schrijvers en dichters hebben door de decennia heen vastgelegd hoe dat gebeurde. door Adri Gorissen

n de romans en verhalen over de Limburgse mijnen en het mijnwerkersleven die voor 1985 verschenen, werd een te rozig beeld geschetst, vond de Heerlense schrijver Peter Lenssen (Kunrade, 1957). Vandaar dat hij dat jaar begon aan de roman Toplöss waarin hij de rauwe werkelijkheid van het leven in de Mijnstreek tussen de beide wereldoorlogen beschreef. Een boek waarvan dit jaar onder de nieuwe titel Mijnverdriet een geheel herziene versie verscheen. Lenssen zag in zijn jeugd om zich heen wat de mijnen in het leven van veel mijnwerkers hadden aangericht. „Er werd hoog opgegeven van de kameraadschap tussen de koempels en de geweldige sfeer tijdens het werken ondergronds. Maar in werkelijkheid was er veel ellende. Mijn opa werkte van 1906 tot 1946 ondergronds en kwam pas uit de mijn toen hij bij een ongeluk een hand kwijtraakte. Een vriend van mijn vader, die ook in de mijn had gewerkt, zat de hele dag aan een zuurstofapparaat. Anders haalde hij de ochtend niet.” In het in 1989 verschenen Toplöss, tot stand gekomen na jaren research, vertelt Lenssen het tragische levensverhaal van Sjan, Tei en Beer. Die laatste zegt over de mijnen: „Wie hier gaat werken, is niet

goed bij zijn hoofd.” Tei en Beer willen niet meer lijdzaam wachten op veranderingen in de werkomstandigheden en een beter leven, ze gaan zelf tot actie over. Ze sluiten zich aan bij de Syndicalistische Federatie van Mijnwerkers, een clubje anarchisten dat wil dat de mijnwerkers een vuist maken tegen de mijndirecties, de overheden en de geestelijkheid. Lenssen schetst in zijn boek een zwart beeld van het werken ondergronds en de wijze waarop bazen, gezagsdragers en pastoors de mijnwerkers in het gareel hielden. In de romans en verhalen die eerder in de twintigste eeuw verschenen was dat vaak anders. De eerste die over de Limburgse mijnen schreef was afkomst Felix Rutde uit Sittard afkomstige ten (1882-1971). In 1914 verscheen zijn novelle Onder den rook der mijn. Daarin gaat het hem niet om de slechte werkomstandigheden ondergronds, maar om de aantasting van het Limburgse landschap door de mijngebouwen. Ook uit hij zijn vrees voor het zedelijk welzijn van de inwoners. Een pastoor in de novelle noemt de mijn ‘de levende hel’ en stelt dat daarin ‘slecht volk’ bijeenkomt. Na Ruttens boek bleef het enige tijd stil, zeker van de kant van de Limburgse auteurs. Pas in 1929 kwam de roman De tocht door het donker van Tjeerd Paasman (1898-1964) uit. Het eerste boek waarin het zware en smerige werk onder de grond uitvoerig werd belicht. Een roman van een ervaringsdeskundige, want de uit Drente afkomstige Paasman had jarenlang in de staatsmijn Wilhelmina gewerkt. Zijn socialistische achtergrond zorgde er echter voor dat hij in Limburg nauwelijks werd gelezen. Dat

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN gold ook voor de in Den Haag geboren schrijver Jef Last (1898-1972) die als jonge twintiger in de mijn Emma in Hoensbroek werkte. Over zijn tijd ondergronds schreef hij Van een jongen die een man werd, een roman die pas in 1941 werd gepubliceerd. Terwijl in deze tussen doorlogen en door de beide wereldoorlogen niet-Limburgers geschreven boeken de mijnen en het werken ondergronds er niet best vanaf komen, is dat direct na de Tweede Wereldoorlog in door Limburgers geschreven romans weer anders. In die oorlog kwam het eerste deel van Kroniek eener Parochie van priester-schrijver Jacques Schreurs (1893-1966) uit. Deel 2 en 3 volgden in 1947 en 1948. Hoofdpersoon daarin is kapelaan Erik Odekerke die in een veranderende tijd zijn schaapjes van het socialisme weg wil houden. De mijn, hoe verderfelijk ook, zorgt voor werk en vastigheid en is in zijn optiek dus een zegen. In zijn roman Mijn moeder Elisabeth uit 1947 probeert hij aan te tonen dat Limburg en de mijnen al eeuwen bijeen horen. Een andere Limburger die over de mijnen schreef was Maastrichtenaar Bér Hollewijn (1907-1978). In 1952 kwam zijn roman Brandende aarde uit, waarin hij net als Schreurs in Mijn moeder Elisabeth op zoek gaat naar de histo-

rische band tussen mijnen en Limburg. Ook hij schuift de schaduwkanten van het zware en smerige werk diep in de aarde terzijde en benadrukt de positieve kanten van het mijnwerkersleven. Hollewijn komt daar echter van terug, want in 1978 bracht hij Slaven van het zwarte goud uit, een bewerking van zijn eerdere boek. Deze versie is kritischer, nu stelt hij dat de Limburgers alleen uit economische noodzaak mijnwerkers zijn geworden. Mogelijk dat de mijnsluiting een omslagpunt betekent in de manier waarop daarover wordt geschreven. In die jaren zeventig wordt de toon gezet. Alle boeken over de mijnen die volgen zijn kritisch over het mijnwerkersbestaan en de werkomstandigheden ondergronds. Dé Limburgse mijnschrijver, Wiel Kusters (Spekholzerheide, 1947), publiceerde in 1978 de gedichtenbundel Een oor aan de grond. Een portret van zijn vader die mijnwerker was én een aanklacht tegen het zware ondergrondse bestaan. Daarna volgden nog heel wat poëzie over de mijnen en enkele bundels met prozastukjes daarover, waarvan de eerste, Het Mijnmuseum, in 1981 verscheen. Kritisch zijn bijvoorbeeld ook de jeugdboeken Tien torens diep van Jacques Vriens uit 2004 en De gesel van het zwarte goud (1992, het derde deel uit de reeks De bende van de bokkenrijders) van Ton van Reen. En eveneens de recent verschenen romans Heil uit de diepte van Hub van Wersch (2014) en Zwarte droom (2015) van Ivo Senden. Het meest kritisch blijft echter Toplöss/Mijnwerkersverdriet van Peter Lenssen, dat een ontluisterend beeld van het mijnwerkersbestaan schetst. Opmerkelijk dat daar in Limburg pas na de mijnsluiting een boekje over wordt opengedaan.

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Peter Lenssen – Mijnverdriet. Uitgeverij Leon van Dorp, 404 blz. ISBN uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 06 oktober 2015 9789079226252. Prijs 19,99 euro.

Gratis concert oud-mijnwerkers

Het Metropole Orkest onder lei- eigenlijk te weinig is georganiseerd voor de groep oud-mijnding van Maurice Luttikhuis werkers. „Maar de organisatie speelt op 4 december voor van het Jaar van de Mijnen is oud-mijnwerkers. wel erg enthousiast over dit iniOok drie Limburgse mannentiatief. Dit is ook een soort reükoren en twaalf Limburgse arnie. Deze doelgroep wil graag tiesten van naam en faam trenog eens terugkijken, want dat den die dag op in de Rodahal was hun leven.” in Kerkrade tijdens het Mijn Barbara Concert. De LimburgDe drie deelnemende koren se artiesten treden pro deo op. zijn Mannenkoor DSM-Sabic, De oud-koempels mogen gratis binnen tijdens deze muzika- Mannenkoor RMK 1921 en KKM Lambertus. Alle drie onle ode aan de mijnwerkers. L1 der leiding van Wim Schepers. zendt de avond live uit. De Limburgse artiesten die op„We hebben 1o00 plaatsen. Er treden zijn Henk Steijvers, Fenzijn in Limburg nog ongeveer 15.000 tot 20.000 oud-mijnwer- na Ograjensek, Sef Thissen, Leta Bell, Emil Szarkowicz, Brikers in leven. Oud-mijnwergitte Heitzer, Jack Vinders, Sukers, maar ook weduwen van zan Seegers, Frans Pollux, Romijnwerkers kunnen een gramano Diederen, Beppie Kraft tis kaartje krijgen. We hopen en Gé Reinders. uiteraard dat het storm loopt, maar op is op”, zeggen Fenna Ograjensek en Jan Koks van de Oud-mijnwerkers en weduwen van organiserende stichting Beneoud-mijnwerkers kunnen vandaag fiet Event. vanaf 10.00 uur gratis entreekaarten Volgens Jan Koks is het initiabestellen bij het Parkstad Limburg tief voor deze Barbaraviering Theater Heerlen via het telefoonnumdoor een aantal mensen en inmer 045-5716607. Zij moeten wel stellingen genomen, omdat er hun pensioennummer vermelden. ©tijdens Copyright 2015 De Limburger / Limburgs Dagblad. het Dagblad Jaar van de Mijnen Aanvang concert 18.45 uur. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 01 december 2015

RECENSIE

Leerlingen uit groep 7 en 8 van basisschool St. Dionysius Schinnen testen de bijzondere banken van kunstenaar Pierre Habets uit. foto Annemiek Mommers

Proefzitten op kunstige mijnbank

Op het traject SchinnenNuth-Heerlen komt een blijTONEEL ★★★✩✩ vende herinnering aan het mijnverleden. Kunstenaar Pierre Habets zorgt samen © Copyright 2013 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. met kinderen uit Schinnen Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt en Nuth2014 voor een levendig uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 16 december Mijnspoorpad.

Zjaer (Bertholet) is wir teruk

‘W

ie met mij omgaat, moet geduldig zijn,’ zo zei Ger Bertholet in een interview met Emile Hollman in 2013. Twee jaar later wordt het geduld beloond. Ger staat weer op het podium, weliswaar met beperkingen, maar hij doet zijn ding weer. En hij regisseert zonder mededogen de voorstelling, ook en juist dan wanneer het allemaal een beetje in de soep dreigt te lopen. De muzikanten die zijn Vrung vormen zijn Lei Bego op gitaar en zang, Jan Hallema op bas en zang en Rogér Moréno op accordeon en zang. En dat het ware vrienden zijn, blijkt gedurende het hele optreden. Ze volgen Ger, ze geven aan en ondersteunen hem, want eerlijk is eerlijk, zonder die steun zou het niet gaan. Een man die een hersenbloeding heeft gehad kan eigenlijk niet meer op het podium staan, zeker niet zonder het mededogen van zijn publiek, want ook dat

Wie: Ger Bertholet & Vrung Wat: Zjaer is wir teruk Waar: Pitboeltheater, Sittard Wanneer: zondag 29-11-2015

moet soms gewoon geduld hebben. Ger loopt achter of voor bij de liedjes, hij zingt soms vals hij moet soms zelfs het zingen aan de begeleiders overlaten. En ook: het publiek toont zich met alles ingenomen, zingt als erom wordt gevraagd, zelfs de nieuwste liedjes na één keer repeteren. Maar het publiek wordt ook beloond. De openingsconference is ijzersterk. Hij reflecteert daarin over zijn ziekte, maakt zelfs een vergelijking met de laatste Duitse keizer,

CORIO GLANA

die met iets soortgelijks was behept. Hij vertelt over de beperkingen en de omstandigheden bij terugkeer in de wereld en de herinburgering. Hij heeft Zjweitberg niet meer nodig. Hij laat zien wie hij is en praat over zichzelf, schaamteloos, maar met veel humor. Hij laat de mensen lachen om de gehandicapte, laat ze huilen over Soraya en blijft ongewijzigd kritisch tegenover domme bestuurders, grote organisaties en ook het Jaar van de Mijnen. Maar wanneer Ger Bertholet over ‘d’r Sjtub’ zingt of ‘Zul v’r mer sjwiege euver de koele?’ dan gaan er toch golven van herkenning en instemming door de tot de laatste plaats bezette zaal. Een kritische stem als die van Ger Bertholet blijft nodig. Wie hem helemaal wil volgen zal zich wat meer moeten inspannen, maar die moeite loont. Nog te zien in Simpelveld en Maastricht. PAUL WEELEN

Fietspad over oude mijnspoor door onze verslaggever SCHINNEN/NUTH – Over het oude mijnspoor tussen Schinnen en Nuth komt een nieuw fietspad. Het pad is onderdeel van het grote project Corio Glana, wat bedoeld is om de Geleenbeek weer te laten meanderen. Volgens wethouder Jan Hermans starten de werkzaamheden aan het fietspad, dat loopt vanaf de Stationstraat in Schinnen tot het bedrijfsterrein van Stelrad bij Nuth, begin 2015. „Met hulp van een kunstenaar en schoolkinderen willen we er een cultuurhistorische beleving van maken als recreanten over het pad lopen of fietsen. Ze moeten er aan herinnerd worden wat hier ooit is geweest. Hiervoor willen we ook aansluting zoeken bij het Jaar van de Mijnen, dat volgend jaar plaatsvindt.”

ten in zijn tijdelijke werkplaats bij Diederen Konstruktie in Puth. En dat zijn niet van die rechttoe rechtaan exemplaren, maar banken die herinneren aan het mijnverleden in de Oostelijke en Westelijke Mijnstreek. Acht ‘mijnspoorbanken’ krijgen komend jaar een plek langs het zogeheten Mijnspoorpad. Een wandelpad op het traject Schinnen-Nuth-Heerlen, waar in de tijd van de mijnen per trein miljoenen tonnen kolen werden vervoerd. Habets legt uit waarom deze banken er anders uitzien dan normaal: „Jullie zitten op een spoordoor Hanneke Drohm biels, maar dan een die gemaakt is ees (12), Joury, Roos, van gerecycled kunststof, en de poWhitney en Maud ten zijn van echte stukken rails van (allen 11) uit groep 7 het voormalige mijnspoor.” De kinen 8 van basisschool deren luisteren geboeid als de kunSint Dionysius in Schinnen hebben stenaar vertelt dat vroeger een trein het langste stokje getrokken. Daarvlak langs hun school denderde. door hebben zij deze vrijdagoch„Als die nu nog zouden rijden, zou © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. tend de eer omook alstenallereerste de juf door de herrie vaak moeten Het auteursrecht, aanzien vankindeartikel 15 AW, wordt ren de zitbanken van kunstenaar stoppen uitdrukkelijk voorbehouden. Woensdag, 02 december 2015 met de les. Maar zeg eens, © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. zit het ook lekker?” Mees knikt van Pierre Habets uit Schinnen te tesOp de bres voor de ‘putklap’ (30/11) Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt

Mijnwerkerstermen Mijnwerkerstermen Bovengenoemd artikel gaat uitgebreid in op de woordenschat en vaktaal van de mijnwerker in Belgisch-Limburg. Het gaat om onderzoek van dr. Leen Roels. Zij wil de ‘talige rijkdom van de mijnen vastleggen’ en dat met spoed, omdat de laatste generatie mijnwerkers oud aan het worden is. Afgelopen zaterdag heb ik dr. Leen Roels horen spreken op het congres van de VLDN te As. Tijdens haar verhaal repte ze met geen woord over de aflevering ‘Mijnwerker’ die ik met Ton van de Wijngaard in het kader van het Woordenboek van de Limburgse Dialecten in 1989 heb samengesteld. Ook in uw krantenartikel wordt er niet naar verwezen. In 1989 hebben wij de mijnwerkersterminologie uitvoerig en wetenschappelijk verantwoord voor de beide provincies Limburg vastgelegd. Wat Leen Roels precies wil, is mij ook na haar lezing in As en dit krantenartikel niet duidelijk geworden. De terminologie van de Limburgse mijnwerker, de woordenschat, hoeft ze in ieder geval niet meer te verzamelen. Zie Woordenboek van de Limburgse Dialecten, Deel II Niet-agrarische vakterminologieën Aflevering 5: mijnwerker. Herman Crompvoets Meijel

‘ja’. Al vindt hij het wel een beetje gek dat het zitvlak zo ruw is. Habets bedacht het cultuureducatieproject samen met de Stichting Cultuur in Uitvoering in het kader van het Jaar van de Mijnen. Het blijft niet bij het plaatsen van de banken, ter hoogte van het gehucht Thull komt ook een ‘sprekende’ mijnlamp te staan. Een robuust kunstwerk waarin een luidspreker is verborgen. Straks is na een druk op de knop - een zonnepaneel zorgt voor de benodigde energie - een stuk mijnhistorie te horen. Ook komen er bij de lamp twintig palen, eveneens gemaakt van stukken rails, te staan met aan de voorkant een beknopte vraag over de mijnen en

! Kinderen van scholen uit Schinnen en Nuth helpen bij het bedenken van vragen over de mijnhistorie.

aan de achterkant het antwoord. „Voor het bedenken van de vragen en het inspreken van de tekst voor de lamp heb ik jullie hulp nodig”, vertrouwt Habets de kinderen toe. De kunstenaar heeft alle scholen in de gemeenten Schinnen en Nuth uitgenodigd om mee te doen aan het project. Nog dit schooljaar krijgen de deelnemende klassen een gastles van een echte mijnwerker. „En daarna weten jullie zoveel, dat jullie heel goed vragen kunnen bedenken. Bijvoorbeeld ‘wat is poekele?’ De beste twintig komen op de palen. Het uitgebreide antwoord komt trouwens op de website www.mijnspoorpad.nl te staan.” De kunstenaar hoopt dat veel kinderen na afloop van het project met hun ouders gaan wandelen langs het pad, zodat de mijnhistorie blijft leven. „De bedoeling is dat de lessen elk jaar terugkomen, zodat de mijngeschiedenis niet alleen in dit Jaar van de Mijnen leeft, maar álle jaren.”

uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 05 december 2015

VROUWEN IN MANNENWERELD

Het Jaar van de Mijnen loopt ten einde. Een jaar van de mannen. Over vrouwen werd nauwelijks gesproken. Ja, één keer in deze krant in een verhaal over vrouwen van mijnwerkers. Maar nooit kwamen de vrouwen aan het woord die werkten in die mannenwereld. Met een gesprek met zeven vrouwen die werkten op de Willem-Sophia in Spekholzerheide, halen we dit gemis in.

Twee meisjes van de mijn met rechts Mia Essers.

foto Privécollectie Mia Essers

De meisjes van de mijn De meisjes van de Willem-Sophia bij d’r Joep op de Markt in Kerkrade.

www.limburger.nl/mijnen

JAAR VAN

DE MIJNEN

door Wiel Beijer

et ondergrondse mijnwerkers hadden ze vrijwel geen contact, de meisjes van de mijn. „Als op straat een mijnwerker naar mij zwaaide, herkende ik hem niet eens. We kenden hen immers alleen zwart en met een helm op”, vertelt Margriet Schaeps, die werkte op de afdelingen correspondentie en mijnschade. Dus is het eigenlijk ook niet vreemd dat geen van deze zeven dames trouwde met een mijnwerker. „Het was al heel wat als we langs het gezellenhuis liepen, dat schuin tegenover de ingang van de mijn lag en waar ongetrouwde mijnwerkers woonden. Dat was voor ons eigenlijk taboe. Onze bazen vonden het niet leuk als wij daar liepen”, herinnert Tiny Havenith zich. Zij was telefoniste en receptioniste. De meisjes van de mijn werkten op het hoofdkantoor op personeelszaken, de boekhouding, de afdeling mijnschade, het magazijn, de afdeling correspondentie, de inkoop of als telefoniste en receptioniste. Zij werkten daar waar ook de directie van de Willem-Sophia zetelde. En de jongedames waren voor die tijd - de jaren 1960-1970 - behoorlijk goed opgeleid. Ze hadden de mulo of de MMS doorlopen en met een diploma afgerond. Natuurlijk moesten ze ook typen. Mia Essers van de afdeling correspondentie toont trots het al die ja-

ren bewaarde diploma machineschrijven dat ze daarvoor moest halen. Ook was het handig om de Franse taal machtig te zijn. Tenslotte sprak de steenrijke eigenaar graaf Luciën Boël van de Brusselse firma Société Anonymes des Charbonnages Néerlandais Willem et Sophie enkel Frans. „Het financieel overzicht moest ik ook in de Franse taal typen”, herinnert Toos Meijs van de boekhouding zich. Zij zag graaf Boël weleens. „Dan kwam hij aan met zijn Rolls Royce, parkeerde die vlak bij de ingang, rende meteen de trap op en dan rechtsaf naar de kamer van directeur Wintjes. Nee, tegen ons zei hij geen woord.” Vrouwen waren in de minderheid op de mijn en voor een cheffunctie kwamen zij niet in aanmerking. Die waren voorbehouden aan mannen, meestal mannen op leeftijd. „Wij waren tieners. Kwamen net van school en waren blij dat we een baan vonden”, zegt Yvonne Wagelaar die werkte in het maga-

“

Het was een taboe om langs het huis met ongetrouwde mijnwerkers te lopen. Tiny Havenith

zijn en op de afdeling inkoop. „Vrouwen verdienden ook minder dan mannen. Wij waren kantoorbediendes, de mannen waren ambtenaren”, zegt Mia Essers. Ze toont oude loonbriefjes. In 1966 verdiende zij 211,55 gulden per maand, in 1970 was dat al verdubbeld tot 422,33 gulden en in 1971 verdiende zij 581,15 gulden. „In het werk werden wij voor vol aangezien, maar in de betaling niet. Wel was de betaling op de mijn voor vrouwen beter dan buiten de mijn. Tot het dubbele. Bovendien kregen we kolen”, vult Toos Meijs aan. „En we kregen ontslag als we gingen trouwen”, zegt Yvonne Wagelaar, van wie een oom bij de mijnpolitie zat. „Ja”, vult Fien Trags (inkoop, mijnschade) aan, „in het arbeidscontract stond dat dit gold tot de datum van het wettelijk huwelijk van de werkneemster.” Maar dat gold niet voor iedere vrouw met huwelijksplannen en ook niet voor iedere mijn. Zo weten de dames dat juffrouw Handels niet als directiesecretaresse hoefde te vertrekken toen zij uiteindelijk ging trouwen. En Fien Trags verhuisde na de sluiting van de Willem-Sophia naar de Oranje Nassaumijn in Heerlen en mocht daar ook blijven werken als getrouwde vrouw. De meisjes van de mijn hadden ook veel plezier. „Tussen de middag hadden we een uur vrij en dan gingen we de wijk in. Bijvoorbeeld naar frituur Lemmerling in de Klein-Graverstraat. Frites eten”, herinnert Tiny Havenith zich. „Het

was een smerige zaak, maar er stond wel een jukebox.” Of de dames gingen zonnen. „Dan kropen we uit de klapramen van het kantoor en gingen aan de zijkant van het hoofdkantoor op een stuk karton in de zon liggen”, weet Mia Essers nog. En Toos Meijs vult aan: „Of we gingen zonnen in het weiland naast het kantoor van de medische dienst naast het OVS-gebouw.” OVS staat voor Ondergrondse Vakschool, de mijnwerkersschool, die in de Industriestraat tegenover de mijn lag. Toen de Willem-Sophia in 1970 de poort sloot, waren sommige van deze vrouwen vertrokken vanwege het huwelijk dat onherroepelijk leidde tot ontslag. Anderen gingen mee naar nieuwe bedrijven, aangetrokken als vervangende werkgelegenheid voor de mijnwerkers, zoals borstel- en kwastenfabriek Burex of kinderwagenwielenfabrikant Caja. „Ja, opeens was het leeg om ons heen, was er niets meer te doen. Ik heb wel nog een mooi souvenir van de mijn. De lantaarnpaal die vroeger voor het hoofdkantoor stond, staat bij mij in de tuin”, zegt Margriet Schaeps. De jongedames van de mijn zagen hoe om hen heen de schachten, de koeltorens en de mijngebouwen werden gesloopt. „Op het laatst stond er alleen nog ons kantoor. Eigenlijk hebben wij en niet de mijnwerkers het licht uitgedaan”, besluit Koosje Haagen van de boekhouding. Zie ook pagina B5

UITGELICHT

foto Luc Lodder

Expositie over Limburgse mijnen in Atelier Leudal In nauwe samenwerking met teken- en schilderschool Atelier Leudal wordt ter afsluiting van het jaar van de Limburgse Mijnen een expositie georganiseerd. Deze bestaat uit schilderwerken die ook tijdens de Picturamadagen in april van dit jaar te zien waren. Er hangt werk van Math Beurskens, aangevuld met producties van cursisten van Atelier Leudal uit Heythuysen, mijnattributen uit de privécollectie De Beukel van verzamelaar Roy Simons uit Meerssen. Ook is er uniek filmmateriaal te zien. In het jaar van de Limburgse Mijnen worden met name in Zuid-Limburg, waar de mijnen gevestigd waren, tal van activiteiten georganiseerd. Dikwijls wordt daarbij vergeten dat ook nogal wat mijnwerkers vanuit Noord- en Midden-Limburg dagelijks op en neer pendelden. Bezoekerscentrum Leudal in Haelen, dinsdag t/m vrijdag van 12.00-16.00 uur, zaterdag & zondag van 13.00-16.00 uur, 6 december tot en met 10 januari.

198

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Woensdag, 02 december 2015 Initiatieven en media-uitingen december 2015

BEZOEKERSRECORD

Ineke van2015 den Berg en Robbert Kooijman (links) werden gistena de aankondiging van de mijnsluitingen door Joop den Uyl - uit Wormerveer kreeg uit handen van Wiel Niks, voorzitter © Copyright Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. © Copyright 2015 De Limburger / Limburgs Dagblad. ren aangenaam verrast bij hun bezoek aan het Nederlands van de stichting Carboon en het Mijnmuseum, als cadeau een in het teken staat van het Jaar vanDagblad de Mijnen. Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Het auteursrecht, ook record. ten aanzien AW, wordtoverhandigd. © Mijnmuseum in Heerlen. Eén van beiden werd namelijk genoHet aantal van 12.000 is een absoluut Vorigvan jaarartikel be- 15 mijnlamp Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk Woensdag, 09- een december 2015zochten ongeveer teerd als voorbehouden. de 12.000ste bezoeker dit jaar, dat halve eeuw 8000 bezoekers het Mijnmuseum. Het 03 duodecember 2015 foto Bas Quaedvlieg uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 05 december 2015

Herinnering aan het mijnverleden

Niets doet in meente Echt-Susteren wil zo Nieuwstadt herinneren aan het het mijnverleden in Nieuwstadt verankeren én inspelen mijnverleden. Dat terwijl het wel raakvlakken met het mijn- op het Jaar van de Mijnen. De verleden heeft. Daar komt bin- keuze voor de nieuwe naam is nenkort verandering in. Op ver- overigens niet vreemd. Op deze zoek van de Heemkundevereni- locatie losten treinen jarenlang ging Nieuwstadt krijgt een deel huisbrandkolen, slam en cokes uit onder meer de staatsmijn van de Elsenewal een nieuwe Maurits in Geleen. naam: Op de Losplaats. ge- / Limburgs © Copyright 2015 Dagblad De De Limburger Dagblad. NIEUWSTADT

–

Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 05 december 2015

HEERLEN Door oud-medewerker Staatsmijnen

Lezing sluiting mijnen door onze verslaggever HEERLEN – Voor de kring Parkstad

van het LGOG houdt D. Jochems maandag 14 december een lezing over de sluiting van de mijnen. Jochems werkte op afdeling personeel van Staatsmijnen en was belast met het inventariseren van de consequenties van de sluiting van de mijnen voor de 27.000 medewerkers van de mijnzetels, cokesfabrie-

ken en ondersteunende diensten. Hij was erbij toen minister Joop den Uyl op 17 december 1965 de mijnsluitingen aankondigde in Heerlen. Jochems vertelt over de opkomst en ondergang van de Limburgse mijnen en de economische noodzaak om ze te sluiten.

foto De Spaarnestad

! De Willem-Sophia in Spekholzerheide was een particulie-

re mijn, eigendom van de Belgische firma SA des Charbonnages Néerlandais Willem et Sophia.

! Productie start in 1902 en eindigt in 1970. In die jaren

verongelukken er 75 koempels.

! Het was de meest gemechaniseerde mijn in Zuid-Lim-

burg. In totaal wordt er in die jaren 22,5 miljoen ton steenkool gewonnen. Magerkool, vooral antraciet van uitstekende kwaliteit, waar veel vraag naar was.

! De Willem-Sophia bestond uiteindelijk uit vijf schachten

en de winning ging tot een diepte van 651 meter. Deels lagen de concessies onder Duits grondgebied.

! Naam maakte de mijn met de steenberg. In die berg

smeulde een vuur. Door deze aanhoudende natuurlijke verbranding werd zwarte leisteen omgezet in rode mijn-

De lezing is in het Bernardinuscollege, steen, die werd bewerkt en onder meer gebruikt in de © Copyright De Limburger wegenbouw, maar ook/ Limburgs fijngemalenDagblad. tot gravel voor de aanvang 19.30 uur. Toegang gratis. Aan- 2015 Dagblad van atletiekbanen Het auteursrecht, ook aanleg ten aanzien van artikelen 15tennisvelden. AW, wordt melden lgog.parkstad@gmail.com uitdrukkelijk voorbehouden. Woensdag, 02 december 2015

Wachten

Bij de ingang van de mijn wachten op nieuws over de drie ondergronds opgesloten mijnwerkers.

WILLEM-SOPHIA

Een zomerse foto. Gemaakt in augustus 1955. Echtgenotes, moeders, vaders, jonge vrouwen, jonge mannen, kinderen. Zij staan voor de ingang van de mijn Willem-Sophia aan de Industriestraat. Wachtend op ... nieuws. Het zijn de familieleden, vrienden en collega’s van drie ondergronds ingesloten mijnwerkers: de neven Willem en Huub Bertram en Piet Schoormans. Op 18 augustus 1955 rond 21.00 uur stort namelijk op 217 meter een steengang in, waardoor de weg terug naar de hoofdschacht Willem II wordt afgesneden voor de drie koempels. Drie dagen zitten ze ondergronds vast. Gelukkig is er contact en kunnen de mijnwerkers laten weten dat het goed gaat met hen. Via een intact gebleven persluchtleiding kunnen ze van voedsel worden voorzien. Ondertussen is een Duitse boorploeg bezig met het boren van een bevrijdingsgat over een lengte van maar 37 meter. Dit uiteindelijk 610 mm brede boorgat wordt vanaf de 240 meter geboord. Een huzarenstukje. Ondertussen wordt als tweede optie een gang om de instorting heen gegraven. Het loopt goed af en de ingesloten mijnwerkers en hun geliefden worden na drie spannende dagen herenigd. Vrouwen van ondergrondse mijnwerkers wachtten destijds elke dag thuis in spanning of hun geliefde die dag wel weer gezond boven zou komen.

RECENSIE

Voors Voorstelling met alle kunstvormen

ag je het totaaltheater noemen? Vrijwel alle kunstvormen als muziek, film, toneel en dans werden erin verwerkt. Zwarte liefde en de Groene berg is een productie uit een reeks De weg, der Weg, La Route die met Cultura Nova ten doop werd gehouden. Deze voorstelling werd gemaakt in het kader van het Jaar van de Mijnen. In een goed bezet theater kregen de performers van het publiek de duimen omhoog. Een oude vrouw (Katrin Henss) herinnert zich hoe ze verliefd werd op Joep, met hem trouwde en samen met hem wilde werken aan een mooie gezamenlijke toekomst. Zij deed het werk thuis, hij daalde af in de mijnschachten. Na het sluiten van de mijnen hield hij er stoflongen aan over en spatte de droom van een fijn leven samen uiteen. Ze blijft alleen en gebroken achter, uitkijkend op de kolenberg die inmiddels met groen is bedekt. De band bestaande uit Germaine Sijstermans (klarinetten), Heribert Leuchter (saxen), Gero Körner (piano), Steffen Thormählen (drums), Wim Kleinen (tekst en bas) en Jo Dautzenberg (tekst en gitaar) speelt goede jazzrock, vaak dromerige muziek die met hart en ziel wordt uitgevoerd. Vreemde eend in de bijt is het ironische liedje Sjwatse koal dat dan weer goed contrasteert. Het is meer filmmuziek van een algemene soort, maar heeft weinig connectie met het onderwerp. Katrin Henss speelt goed. De tekst

TONEEL ★★★✩✩ Wat: Zwarte liefde en de Groene berg Wie: Root 51º Muziektheater Waar: Cultuurhuis Heerlen

laat helaas weinig aan de verbeelding over. Bovendien is die nogal ‘literair’ voor een gewone mijnwerkersbruid met geen enkele opleiding. Zeker op momenten dat er overduidelijk beelden worden getoond, hoeft het getoonde niet nog eens met tekst te worden onderbouwd. De films zijn vaak reportages van vroegere tv-programma’s en hebben een sterk documentaire karakter. Maar het is een beetje dubbelop. De dans van Masami Sakurai verbeeldt de pijn die de vrouw moet hebben gevoeld. Al met al is het een zeer drukke voorstelling, die ook wat drammerig wordt, aangezien alle uitingen dezelfde boodschap uitdragen: het lijden van de mijnwerkers en hun naaste omgeving was groot. Daar had regisseuse Manel Manschot wat meer moeten sturen. Onder de naam Schwarze Liebe und der Grüne Berg is de voorstelling binnenkort ook in Duitsland te zien. PAUL WEELEN

199

© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Initiatieven en media-uitingen december 2015 uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 08 december 2015

RECENSIE

Bevrijding van een ondergronds bestaan M *

Auteur Marcia Luyten.

200

foto pr

arcia Luyten zet in haar gedreven en betrokken geschreven Het geluk van Limburg de lezer voor het blok. De twee lijnen in haar boek over opkomst en ondergang van de Limburgse mijnen lijken namelijk elkaars tegenpolen. Haar op historische feiten gebaseerde ‘mijnsgeschiedenis’ is er één van zwart uitgeslagen mannen met koologen. Ze leiden letterlijk een duister en ondergronds bestaan. Daardoorheen weeft ze het bevrijdingsverhaal van mijnwerkerszoon Jack Vinders, de zanger uit Heilust, Kerkrade. Zijn verhaal is er één van bevrijding en verlossing. Weg uit het figuurlijke duister van een anoniem, verborgen ‘ondergronds’ bestaan als homoseksuele jongeman in de conservatieve tijdgeest van toen. Die twee verhalen leveren een uniek document op, waaraan je misschien met scepsis begint. Je weet toch al alles van de kerk van toen? De bazen van toen? De grote gezinnen van toen? Luyten geeft je echter geen kans weg te komen met scepsis. Door exact de goede voorbeelden breekt ze daardoorheen. Door die scepsis. Zo kwam het voor dat een ondergronds omgekomen mijnwerker bovengronds door meneer pastoor nog eventjes levend werd verklaard, zodat de directie een verzekeringsclaim ontliep. Of neem de echtgenote die ’s morgens vroeg wakker werd na

NON-FICTIE ★★★★✩ Schrijver: Marcia Luyten Titel: Het geluk van Limburg Aantal pagina’s: 368 Uitgever: De Bezige Bij Prijs: 19,90 euro

een mijnongeval en een briefje op de deurmat vond met de tekst ‘Uw man is omgekomen’. Grote gezinnen, ja, dat weten we. Maar dat Jacks moeder Tineke,

dankzij Luytens beeldend vermogen een onvergetelijke vrouw, er één was van 20 broers en zusters? Dat ze bij haar geboorte al drie keer tante was? Verbijsterd ben je, telkens als je zo’n passage leest. Door Luyten met gevoel voor drama en theater aangezet, maar dat is hier absoluut te verdedigen. Minder sterk zijn de taalslordigheden. Vooral in de eerste hoofdstukken. Jammer. Multatuli voert echter in Idee 30 een moeder op die aan de mensen vraagt wat ze vinden van haar kind. Ze zaniken over te veel stijfsel in het jurkje of een vlek op de mouw, maar zwijgen over het kind zelf. Zien het niet. Nu is Luyten geen Multatuli en haar boek geen Max Havelaar, maar de vergelijking gaat op. Wie blijft steken in taalkritiek of vlassenderwijs her en der een onjuistheid vindt en daarop het eindoordeel baseert, miskent de kracht en de waarde van dit boek. Het gaat bovendien niet alleen over kolenmijnen, maar over ons allemaal. Over mensen die ploeteren, soms hun leven lang, om zichzelf te winnen, zichzelf te delven, onder de lagen die de samenleving ertegenaan heeft geplakt. Bevrijding, verlossing, daarover gaat dit monument voor iedere mijnwerker, onder- of bovengronds. Letterlijk of figuurlijk. Voor elke ploeteraar dus. Dood of levend. KOEN EYKHOUT

Initiatieven en media-uitingen december 2015

ÂŠ Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt Presentatie mijnfietsroutes, Carillonestafette Leerlingen van beroepscollege Holtz onthullen Mijn Schacht in Schacht Nulland Kerkrade, foto's: Luc Lodder uitdrukkelijk voorbehouden. Donderdag, 31 december 2015

NIEUWSFOTO VAN HET JAAR

Met ruim 600 likes is het beeld van Serious Request in Heerlen door bezoekers van 1Limburg verkozen tot Nieuwsfoto van het jaar. De foto werd geschoten door fotograaf Luc Lodder. Bijna 3000 likes werden afgelopen week geteld op het Facebookaccount van dit nieuwsplatform. Bezoekers stemden op tientallen uiteen-

lopende fotoâ&#x20AC;&#x2122;s, gemaakt door fotografen van de Limburgse dagbladen. Op plek twee eindigt de foto van Abbie Chalgoum die Jezus Christus speelt bij de Passiespelen in Tegelen. Fotograaf Stefan Koopmans legde vast hoe Chalgoum het kruis op zijn schouders nam. Dit jaar werd de toneelspeler vanwege zijn

rol bedreigd op het station in Tegelen. Hij kreeg toen tijdelijk politiebewaking. Op plek drie eindigt de foto van Roy Curvers onder de historische douches van Roubaix. Dit beeld werd gemaakt door Wouter Roosenboom. Hij legde vast hoe de ervaren rot van Giant-Alpecin zich in de klassieker Parijs-Roubaix van alle vuil ontdeed.

201

Initiatieven en media-uitingen december 2015

202

Initiatieven en media-uitingen december 2015

203

Blog Sander Kleikers december 2015

Mijn Jaar van de Mijnen (4 december 2015) Uitgerekend vandaag dringt het echt tot me door. De zin van dit 'Jaar van de Mijnen'. 50 jaar nadat Joop den Uyl de mijnsluiting in Limburg aankondigde, 75-duizend banen verloren gingen op een gebied van 20 bij 20 vierkante kilometer. Nu, vandaag, op 4 december word ik wijzer. De dag van Sint Barbara, de patroonheilige van de mijnwerkers. Ik kijk naar L1TV en word geraakt door het concert ter gelegenheid van dat Jaar van de Mijnen. 'Alweer praten over koempels, alweer die mijnen, NOG een lezing of manifestatie??? Eerlijk, ik was het wel eens zat, het afgelopen jaar. En ik zag het nut er niet echt van in. Maar verstand komt met de jaren (of dagen). Deze week sprak ik voor L1 uitgebreid met Frans Timmermans in Brussel, ambassadeur van het Jaar van de Mijnen. Hij benadrukte nog eens het belang, maar het drong nog niet echt door. Donderdag maakten we echter een thema-uitzending over het Jaar. Ik werd omringd door vele oud-koempels, in werkkleding, met lampjes. De persoonlijk verhalen, na afloop van de uitzending, waren eindeloos. De trots ook. Een herstelde trots, na een jaar van hernieuwde aandacht. Boeken, theatervoorstellingen, films, documentaires, lezingen, debatten en veel herinneringen werden opgehaald. 'Nog steeds heeft deze mijnhistorie grote invloed op het Limburg van nu.' 'Wat is nu de waarde van dat Jaar geweest?' Ik heb die vraag talloze keren gesteld, afgelopen jaar. Vandaag kan ik hem eindelijk zelf beantwoorden. Het antwoord, ingegeven door gevoel. Niet door boeken, lezingen of films. Maar door besef. Ik denk aan opa, werkte ook in de mijn, bovengronds weliswaar. En ik stel me zijn gang naar de mijnen voor. Zijn borrels met koempels. Zijn trots op Staatsmijnen. De verhalen van mijn moeder uit Heerlen, over Lange Jan en Wiel Knipa's ode aan de 135 meter lange schoorsteen van de ON l. En ik ben ook opgegroeid met de muziek van Carboon. Welke ouder had die plaat niet? 'Good is mien landj en zoe zal t blieve, e sjtuk van mien hart, van mien leeve op ëëd'. Vroeger vond ik dat een wat kitsche tekst. Die gène heb ik het afgelopen jaar achter me gelaten. Dankzij al die activiteiten en gesprekken ontstond het besef van trots. Mijn eigen trots op de historie, op het dialect, op de regio. Wat mij betreft hoeven we dan ook nu geen handje op te houden in Den Haag voor Rijksbanen, bedrijvigheid of een jeugdwerkeloosheidsplan...hebben we niet nodig. Met een stukje méér trots en iets meer bravoure gaat dat vanzelf. Het Jaar van de Mijnen, met alle 350 (!) activiteiten, met alle koempels en met een prachtig concert op deze avond bewijst dat. Thank you, Jaar van de Mijnen, Gluck Auf!

204

205

Jaar van de Mijnen 2015, #M2015-krant voorjaar 2016

206

Jaar van de Mijnen 2015, #M2015-krant voorjaar 2016

207

Jaar van de Mijnen 2015, #M2015-krant voorjaar 2016

208

Jaar van de Mijnen 2015, #M2015-krant voorjaar 2016

209

Jaar van de Mijnen 2015, #M2015-krant voorjaar 2016

210

Jaar van de Mijnen 2015, #M2015-krant voorjaar 2016

211

212

slotwoord

Het afgelopen jaar is er iets heel bijzonders gebeurd in de voormalige mijnstreek. De mijnsluitingen en de daaropvolgende periode van neergang en ellende hadden hun impact op onze regio niet gemist. Trots op de eigen streek, haar geschiedenis en haar kunnen vierden jarenlang niet bepaald hoogtij in de streek die ten tijde van de mijnbouw één van de rijkste van het land was. Wat het Jaar van de Mijnen onmiskenbaar voor elkaar heeft gekregen is dat het zelfvertrouwen in de voormalige mijnstreek terug is van weggeweest. Een heel jaar lang stonden we tijdens meer dan 300 activiteiten, verdeeld over de gehele voormalige mijnstreek, stil bij de bepalende invloed die de steenkoolwinning heeft gehad op onze regio. Door op talloze, vernieuwende manieren met dat verleden bezig te zijn hebben we het afgelopen jaar kunnen herontdekken wie we zijn, waar we vandaan komen en wat ons bindt. Maar wat mij betreft hebben we tijdens het Jaar van de Mijnen vooral laten zien wat ons samen sterk maakt. De mijnstreek is geen plek waar succes komt aanwaaien, hier moeten mensen van oudsher met keihard werken dingen bevechten. De mijnstreek is geen plek van gelikte, glimmende perfectie maar van de schoonheid van het ruwe, ongepolijste. Hier daalden mensen af, om sterker boven te komen. En dat doen ze nog steeds. Het was die mentaliteit die ervoor zorgde dat deze regio zowel de klap van de mijnsluitingen als de trieste episode die zich in de decennia daarna voordeed wist te overwinnen. Dat is de kracht van de mijnstreek, de koempelmentaliteit en de kracht van al die mensen die van het Jaar van de Mijnen hún jaar hebben gemaakt. Voor al die mensen, van oud-koempels tot jongeren die zich op hun heel eigen manier tot dat mijnverleden zijn gaan verhouden, resten me met het oog op de toekomst nog slechts twee woorden. Twee woorden die evenveel symbool staan voor dat zwart-gouden verleden als voor de manier waarop we toekomstige uitdagingen nooit uit de weg zullen gaan. Daarom neem ik met u afscheid van dit bijzondere, onvergetelijke jaar met een welgemeend Glück auf! Jordy Clemens Wethouder Gemeente Heerlen

213

Initiatief & Organisatie Stichting Jaar van de Mijnen 2015 Het Jaar van de Mijnen is een initiatief van Gemeente Heerlen en werd mede mogelijk gemaakt door Provincie Limburg samen met 14 partnergemeenten en tal van maatschappelijke partners uit Nederland en de Euregio Maas-Rijn.

Bestuur Wil Houben (voorzitter), Désirée Schmalschläger, Barry Braeken, Peter Pustjens, Chris Fiddelers, Tom de Rooij , Patrick Leunissen (tot juni 2015), Martijn Valk (toehoorder). Organisatie Marc Jetten Marc Bosch Fabian de Kloe Milena Mulders Lei Meisen Nanny Smeets-Heemels Ankie van der Sleen-Bardoul

Directeur Coördinator communicatie Programmamaker, communicatie, fondsenwerving Programmamaker Programmamaker buurten (tot mei 2015) Management-assistente/ projectassistente Management-assistente/projectassistente

Initiatieffase Paul Depla, Martijn Hermans, Kor Bonnema, Fabian de Kloe, Greetje van Gemert, Linda Frints. Adviseurs Gerard Rooijakkers, Romy Finke, Hans Kasper, Céleste Koopman, Serge Langeweg, Tanja Ritterbex, Leen Roels , John Slangen, Bart Temme, Marloes Brouns, Hans Mommaas, Frans Geraedts, Marcel Tabbers, Mayke Vermeren. Ambassadeurs Mirjam Clermonts, Wiel Friedrichs, Ronald Goedmakers, Jan Smeets, Sjarel Ex, Eberhard van der Laan, Marcel Philip, Jack Vinders, Sjeng Kremers, Eugène Hanssen, Huub Stevens, Jan Schrijen, Jan Mans, Jo Ritzen, Wiel Kusters, Leonie Cornips.

214

Was een initiatief van:

Mede mogelijk gemaakt door:

In samenwerking met de volgende gemeentes:

Het Jaar van de Mijnen werd bovendien mogelijk gemaakt door o.a.:

215

216