Voorjaarseditie M2015-krant 2016 by Jaar van de Mijnen 2015 (M2015)

#M2015KRANT Dit is een uitgave van Stichting Jaar van de Mijnen 2015, #M2015

voorjaar 2016

Een bijzonder geĂŻnteresseerd koninklijk paar tijdens een gesprek met oud-mijnwerkers in Schacht Nulland. Foto: Johannes Timmermans

Oerkracht voor een mooie toekomst Zie pag. 6

Verhalen doorvertellen Zie pag. 8

Uitgebreid overzicht boordevol impressies, zie: www.M2015.nl

DĂ?T IS HET JAAR VAN DE MIJNEN

Het Jaar van de Mijnen was een initiatief van Gemeente Heerlen en werd mede mogelijk gemaakt door Provincie Limburg samen met 14-partnergemeenten en tal van maatschappelijke partners uit Nederland en de Euregio Maas-Rijn.

‘Proud to be a coalminer’ Op cynische toon zei iemand tegen me: “Ach, dat gegraaf in het

Glück auf

verleden en al dat koempel-gedoe. Die mijnen zijn nou al jaren

Het afgelopen jaar is er iets heel bijzonders gebeurd in de voormalige mijnstreek. De mijnsluitingen en de

dicht. We kunnen beter naar de toekomst kijken.”

daaropvolgende periode van neergang en ellende hadden hun impact op onze regio niet gemist. Trots op

“Ik vrees dat je de doelstellingen van het Jaar van de Mijnen

de eigen streek, haar geschiedenis en haar kunnen vierden jarenlang niet bepaald hoogtij in de streek die

2015 niet begrepen hebt,” zo antwoordde ik. “Het gáát ook voor-

ten tijde van de mijnbouw één van de rijkste van het land was.

al over de toekomst, maar dan moeten eerst het ´verzwegen verleden´ en de ´verloren trots´ aangepakt worden.” Dan vertel ik over ontmoetingen met oud-koempels die dit jaar huilden tijdens concerten van Ćarboon´ of met glanzende ogen enthousiast vertelden over hun werk. En gesprekken met opgetogen jongere mensen die nu eindelijk de verhalen over de mijnen kregen, over hetgeen opa of vader daar deden. Er werd tientallen jaren nauwelijks over gesproken. Er was schaamte en verbitterdheid. Maar nu mág het weer. Graag zelfs! Ik denk aan de Deense filosoof Sören Kierkegaard: “Het leven kan alleen achterwaarts worden begrepen, moet desondanks voorwaarts worden geleefd.” De Limburgse mijnwerkers leverden een grote bijdrage aan de Nederlandse economie en de wederopbouw na de oorlog. Zij voelden zich trots en gewaardeerd. Totdat ze vanaf de jaren zestig werden afgedankt. Nu het Jaar van de Mijnen 2015 is afgesloten, spreekt Den Haag over sluiting van kolencentrales. Ze zouden slecht voor het milieu zijn. Tsja, we leven in een andere tijd. Vervolgens kreeg ik kritische vragen: “Ja, maar wat heeft het Jaar van de Mijnen dan opgeleverd? Nieuwe werkgelegenheid? Concrete toekomstplannen? Subsidies?”“Nou neen,” zei ik. “Het belangrijkste is het positieve gevoel dat naar boven is gekomen; hetgeen we nu met zń allen moeten vasthouden.” Als ik vroeger bij leeftijdsgenoten informeerde naar het beroep van vader werd regelmatig gemompeld: “Hij is afgekeurd. Was mijnwerker.” Dat werd dan op een lauwe manier uitgesproken, met een ondertoon van ík wil het er eigenlijk niet

Wethouder Jordy Clemens. Foto: Luc Lodder

over hebben´. Een gevoel van niet meetellen, van negativiteit en uitzicht-

Wat het Jaar van de Mijnen onmiskenbaar voor elkaar heeft gekregen is dat het zelfvertrouwen in de voor-

loosheid is sedert de sluiting van de Limburgse mijnen van

malige mijnstreek terug is van weggeweest. Een heel jaar lang stonden we tijdens meer dan 300 activitei-

generatie op generatie overgedragen, versterkt door de hoge

ten, verdeeld over de gehele voormalige mijnstreek, stil bij de bepalende invloed die de steenkoolwinning

werkloosheid, de daaruit voortvloeiende sociale ellende en het

heeft gehad op onze regio. Door op talloze, vernieuwende manieren met dat verleden bezig te zijn hebben

wegvegen van alle sporen die herinnerden aan ons industrieel

we het afgelopen jaar kunnen herontdekken wie we zijn, waar we vandaan komen en wat ons bindt.

verleden. Populair zijn TV-programma´s waarin volwassen mensen op zoek gaan naar verloren gewaande vaders of moeders. “Als ik hem op zijn minst maar even kan zien of vasthouden, dan heb rust. Dan heb ik het gevoel dat ik verder kan.” Deze uitspraak van een van de deelnemers is me bijgebleven. Ik vind dat een parallel te trekken is met de bevolking van de voormalige mijnstreek. Geef hen terug wat weggemoffeld is. Laat ze weten

De mijnstreek is geen plek van gelikte, glimmende perfectie maar van de schoonheid van het ruwe, ongepolijste. Hier daalden mensen af, om sterker boven te komen.

dat we met z´n allen apetrots zijn. Op het keihard werken zonder zeuren. Dat we denken aan de offers die zijn gebracht: dodelijke ongevallen, invaliditeit, ongeneeslijke beroepsziekten. Dát is hetgeen het Jaar van de Mijnen 2015 beoogt. Of, zoals ik eens las op het T-shirt van een Amerikaanse toerist: ´Proud to

Maar wat mij betreft hebben we tijdens het Jaar van de Mijnen vooral laten zien wat ons samen sterk

be a coalminer´.

maakt. De mijnstreek is geen plek waar succes komt aanwaaien, hier moeten mensen van oudsher met

De initiatiefnemers van het mijnenjaar hoopten bij aanvang

keihard werken dingen bevechten. De mijnstreek is geen plek van gelikte, glimmende perfectie maar

voorzichtig op zo´n 100 activiteiten. De teller staat nu op méér

van de schoonheid van het ruwe, ongepolijste. Hier daalden mensen af, om sterker boven te komen. En

dan 350! Grote en kleine evenementen. Voor alle generaties.

dat doen ze nog steeds. Het was die mentaliteit die ervoor zorgde dat deze regio zowel de klap van de

Exposities, lezingen, excursies, boeken, concerten, culturele

mijnsluitingen als de trieste episode die zich in de decennia daarna voordeed wist te overwinnen. Dat is de

voorstellingen, films, documentaires, kunstmanifestaties. De

kracht van de mijnstreek, de koempelmentaliteit en de kracht van al die mensen die van het Jaar van de

meeste door de mijnstreekbewoners zèlf geïnitieerd, georgani-

Mijnen hún jaar hebben gemaakt.

seerd en uitgevoerd, maar van harte ondersteund door Stichting Jaar van de Mijnen 2015. Hetgeen bewijst dat óók het gevoel

Voor al die mensen, van oud-koempels tot jongeren die zich op hun heel eigen manier tot dat mijnver-

van afhankelijkheid is verdwenen. Mijnbazen, kerkleiders en

leden zijn gaan verhouden, resten me met het oog op de toekomst nog slechts twee woorden. Twee

politici verzorgden immers ruim

woorden die evenveel symbool staan voor dat zwart-gouden verleden als voor de manier waarop we

70 jaar lang de mijnwerkers en hun

toekomstige uitdagingen nooit uit de weg zullen gaan. Daarom neem ik met u afscheid van dit bijzondere,

gezinnen. Ze hoefden alleen maar

onvergetelijke jaar met een welgemeend Glück auf!

kolen te produceren en gehoorzaam in de pas te lopen. Nu blijkt een enor-

Jordy Clemens

me kracht te heersen, het vermogen om zelfstandig wat tot stand te brengen. Dát gevoel van zelfverzekerdheid en saamhorigheid - noem het maar

Maarten Brorens. Foto: Luc Lodder

´koempel-mentaliteit´ - moeten we

Colofon

koesteren. Dan komt het met die

Uitgave: Stichting Jaar van de Mijnen, Postbus 1, 6400 AA Heerlen, <info@JaarVanDeMijnen.nl>

toekomst helemaal goed!

Redactie: Maarten Brorens, Paul van der Steen Grafisch ontwerp: Groenergras / Aline Ploeg Foto’s: Luc Lodder, Johannes Timmermans Druk en coördinatie: Rodi Diemen via LB Solutions Verspreiding: Via 14 partnergemeentes in Zuid-Limburg Oplage: 2.500 stuks

Ontwerper Maankwartier filosofeert over de mijnstreek, een eeuw na ´Den Uyl´

“ALS HET WATER ONS DAN NOG NIET BEREIKT HEEFT, IS IN 2065 DE SCHADE HERSTELD.” Hoe ziet de voormalige mijnstreek er uit in 2065, dus een eeuw ná de mijnsluitingsrede van Joop den Uyl in de Stadsschouwburg Heerlen? Die vraag wordt voorgelegd aan kunstenaar Michel Huisman, bedenker en ontwerper van het Heerlense Maankwartier, momenteel in aanbouw. Een knooppunt van openbaar vervoer, wonen, winkelen, recreëren in een welhaast sprookjesachtige omgeving. Even peinzend en daarna lachend: “Ervan

oprechte nieuwe luister hersteld. Veel

huisvesten dan bedrijven.” Geleen, een

Door de `stedelijke verdichting´ is tegen

uitgaand dat tegen die tijd het water ons

oude gebouwen hebben nieuwe functies

stad die ´booming´ was toen de Staatsmijn

2065 in de buitengebieden meer ruimte

nog niet bereikt heeft… Nou, ik denk dat

gekregen. Zo zijn de binnensteden weer

Maurits volop draaide, wordt door Michel

gekomen voor groen, zo kijkt Michel voor-

dan de schade hersteld is. De schade aan

aantrekkelijk geworden. Functies die niet

nu ervaren als “een straat waar je door-

uit. “Nadat de zandwinning bij Heerlen is

architectuur en landschap die veroorzaakt

buiten, maar in een stad thuishoren zijn

heen moet rijden”. Hij voorziet: “Over vijftig

gestopt, wordt het landschap herschikt.

werd door de haast waarmee men de

eveneens weer volledig in ere hersteld.

jaar is die langgerekte streep middels sloop

Er ontstaat - mede doordat woningen en

crisis die door de mijnsluitingen ontstond,

Zoals handel en winkelen. Met veel klein-

en herinrichting ´opgeknipt´ en omge-

andere bebouwing zijn gesloopt - een

wilde bezweren.”

schalige, ambachtelijke bedrijfjes. Grote

vormd tot een meer leefbare omgeving.

brede corridor naar de Brunssummer-

internetwinkels hebben dan tevens toon-

Het aantrekkelijke hart van Sittard is dan

heide. Met daarin wellicht een recreatie-

In de visie van Michel - die hierbij uitgaat

zalen in de steden. Het Heerlense winkel-

geoptimaliseerd. De economische

plas of een kanaal. Het groen is dan naar

van een positief en hoopvol scenario - zijn

centrum ‘t Loon is omgevormd tot een

monocultuur door de afhankelijkheid van

de stad getrokken. De coulissenland-

steden als Heerlen, Sittard en Geleen dan

MECC-achtig concept, dat internationale

de auto-industrie en chemische bedrijven

schappen met veel hagen die door ruil-

´verdicht´. “Je hebt sterke en aantrekkelijke

handels, design- en vakbeurzen organi-

zal in mijn ogen nauwelijks veranderen in

verkaveling verdwenen, zijn in 2065 terug-

satellietsteden nodig. Als brongebieden.

seert. Wonen in de steden is aantrekkelijk

de Westelijke Mijnstreek.”

gekeerd. De Zuid-Limburgse long is rond

De dorpenstructuur daar omheen

geworden doordat er permanent levendig-

verandert niet. De groengebieden zijn

heid is, mede door een rijk cultuuraanbod.”

geoptimaliseerd voor toerisme en recreatie. Verder is stevig ingezet op

Michel weet dat er anno 2016 een grote

cultuur, onderwijs en internationale

woningnood is onder studenten in Aken.

handel. Bij dat laatste wordt geprofiteerd

Er komt nu een rechtstreekse intercity-

van de centrale ligging van de regio als

verbinding met de Karelstad. “Dit betekent

logistieke hotspot van Europa.”

dat in 2065, zeker in Parkstad, heel wat

de steden

“Door de `stedelijke verdichting´ is tegen 2065 in de buitengebieden meer ruimte gekomen voor groen.”

studenten wonen die over de grens stu-

Verder voorziet Michel dat tegen die tijd

opnieuw ingericht, met grote zorg-

“Stadspanden uit de afgelopen decennia

deren. ´Braindrain´ is voorkomen doordat

ook weer meer plaats is gegeven aan

vuldigheid verbouwd, ook voor toeristen

die getuigen van een grauwe en fanta-

ook academische en universitaire opleidin-

´water´ in de steden. Overkluizingen over

aantrekkelijk gemaakt. Ik zie comfortabele

sieloze nuts-architectuur zijn gesloopt.

gen hier gevestigd zijn. En het onderwijs

beken zijn weggehaald. Zo liggen in de

en mooie fietsparcoursen die de dorpen

En vooroorlogse winkelpanden die vol-

aan duizenden studenten in Heerlen vindt

stad Sittard de Molenbeek en Keutelbeek

met elkaar verbinden.”

ledig verknoeid zijn door ondoordachte

weer in de stad plaats. De huidige school-

weer open, alsook de Caumerbeek in

verbouwingen, zijn in hun oude of in een

gebouwen in de buitengebieden

Heerlen.

Maarten Brorens

Maankwartier nieuw brongebied

Michel Huisman: “Maankwartier wordt nieuw brongebied voor de stad.” Foto: Luc Lodder

Steden als bijvoorbeeld Amsterdam, Den Haag, Utrecht, Rotterdam en Arnhem zagen in dat de entree van de stad cruciaal is voor het gevoel dat mensen ervaren. De stationsomgevingen werden grondig aangepakt. Zo nu dus ook in Heerlen. Er is naast bewondering ook kritiek op het Maankwartier en dan gaat het voornamelijk over geld en dreigende leegstand. Michel: “Het is een nieuw brongebied voor de stad. De tweedeling door het spoor verdwijnt. De slechtste plek van de stad wordt een bijzonder goede. Belangrijk voor het vergroten van het investeringsklimaat in de hele stad. Het Maankwartier biedt een aantrekkelijke route naar beide zijden van de stad.” Waarmee Michel wil zeggen dat door de realisatie van de nieuwe stations- omgeving pas een begin is gemaakt met het herstel. “Het gaat niet alleen om gebouwen. Het Maankwartier is slechts een middel om de boel weer aan de praat te krijgen door nieuwe stedelijke warmte te creëren.”

Heerlens oud-burgemeester Paul Depla, initiatiefnemer Jaar van de Mijnen 2015

“DE GEZAMENLIJKE KRACHT DIE NAAR BOVEN KWAM, BEHOUDEN!” “Het verhaal van de mijnen was mij bekend, en ook het diepe dal waar de regio doorheen is gegaan na de sluitingen.” Paul Depla heeft het over 2010, toen hij vanuit Gelderland aantrad als burgemeester van Heerlen en vrij snel daarna plannen ontwikkelde om de voormalige mijnregio gelegenheid te bieden het verloren zelfrespect terug te winnen. Vanuit Breda, zijn nieuwe burgemeesterspost sinds maart vorig jaar, constateert hij nu dat het Jaar van de Mijnen 2015 in positieve zin heel wat in gang heeft gezet.

Paul Depla: “De waardigheid heeft weer een plek gekregen.” Foto: Luc Lodder

“Zoals carnaval jaarlijks het sociale cement

niets meer waard. Respect en waardigheid

waardering nog eens te laten blijken. Ik

ene op het andere moment de politiek

van de Zuid-Limburgse samenleving laat

was hen afgenomen. Toch zag ik dat nog

dacht niet aan een eenmalig groot evene-

afgeschaft wordt?´”In het herwonnen

zien, zo heeft de bevolking in 2015 ook

veel zichtbare sporen van het mijnverleden

ment, maar een heel jaar vol activiteiten.

zelfvertrouwen van de mijnstreekbevolking

het Jaar van de Mijnen beleefd. Een groot

bewaard zijn gebleven. Bijvoorbeeld de

Die formule had ik een beetje afgekeken

ziet Depla een solide fundament voor de

deel van de meer dan 350 activiteiten zijn

mijnkolonieën in Beersdal, Rennemig en

van de feestelijkheden rond 2000 jaar

toekomst. “De waardigheid heeft weer

door verenigingen, instellingen en parti-

Heerlerheide. Veel buitenstaanders menen

Nijmegen in 2005, waar ik toen wet-

een plek gekregen, zowel voor de regio

culieren zelf geïnitieerd en georganiseerd.

dat de Wilhelminaberg in Landgraaf tot het

houder was. Het werd daar een door de

als geheel, maar ook bij de mensen

Men heeft laten zien dat samenbundeling

heuvelland behoort.

hele samenleving breed gedragen feest.”

individueel.

van kracht en enthousiasme heel wat tot stand kan brengen en dat afhankelijkheid

Nee, het is een voormalige mijnsteen-

van subsidies en overheid beslist niet altijd

berg. De Heerlense wijk Zeswegen is

nodig is.” Daarmee illustreert Depla dat de

gebouwd op de steenberg van de Oranje

algehele sfeer van moedeloosheid die de

Nassau I. Deze verhalen moeten doorver-

mijnsluitingen teweegbracht, overwonnen

teld worden, anders zijn ze straks kwijt.

lijkt. Het zelfrespect is terug en hij is blij dat

Ik vond dat de kennis over en begrip van

Tot en met de zomervakantie woonde Paul

De gezamenlijke kracht die naar boven is

te kunnen constateren.

de voormalige mijnregio groter gemaakt

nog in Heerlen, nu houdt hij zich vooral via

gekomen tijdens het Jaar van de Mijnen

moesten worden. Pas dan kun je verder.

de social media op de hoogte. “Ik heb met

moet behouden blijven.

Hij schetst hetgeen hem deed besluiten

Een zelfbewuste streek die trots is op haar

veel oud-mijnwerkers gesproken en ze zijn

een Jaar van de Mijnen in gang te zetten:

verleden kan werken aan de toekomst.”

blij dat zij nu centraal staan en niet de

Samen hard werken aan de toekomst. Ik

“Allereerst proefde ik veel onverwerkt verle-

Het idee voor een Jaar van de Mijnen werd

bobo´s.

denk bijvoorbeeld aan de vele bedrijven

den. De mijnwerkers vroegen zich af waar-

door de Heerlense gemeenteraad omarmd

om hun geschiedenis zo rigoureus weg

en daarna ondersteunden ook de andere

Ook landelijk is er veel erkenning. De

eel verleden van Zuid-Limburg te danken

was gegumd. Waarom ´van zwart naar

gemeenten in de mijnstreek het initiatief.

Amsterdamse burgemeester Eberhard van

hebben en die nu via Smart Services Hub

groen´? Alsof ´zwart´ vies en onaantrekke-

“Een zelfbewuste streek die trots is op haar verleden kan werken aan de toekomst.”

die hun bestaan mede aan het industri-

der Laan sprak me aan: ´Wij hebben iets

nauw samenwerken om hun dienstverle-

lijk zou zijn geweest. Alsof ´groen´ sym-

“Nu kan het nog, het verhaal verankeren.

soortgelijks meegemaakt met de scheep-

ning te vergroten. Informatietechnologie

bool stond voor mooier en schoner. Zelfs

Veel oud-mijnwerkers zijn nog in leven.

vaartindustrie. Toen die verdween had dat

kwam in plaats van kolenwinning. Op

de naam Oostelijke Mijnstreek verdween

Hun kinderen herinneren zich nog van

een enorme impact op de regio. Ik kan me

deze wijze wordt middels ´datamining´

om plaats te maken voor Parkstad. Alsof

alles, maar de kleinkinderen hebben het

ook goed voorstellen dat de mijnwerkers

toekomstperspectief verbonden aan het

niets meer aan de mijntijd mocht herin-

allemaal niet meegemaakt. Nu de drie

hun zelfvertrouwen verloren. Alsof ze

mijnverleden.”

neren. Daarnaast was van het ene op het

generaties nog bij elkaar zijn, is het goed

ineens nutteloos waren. Hoe zou jij je

andere moment hun technische opleiding

om er eens bij stil te staan. De trots en

voelen als nu besloten wordt dat van het

Maarten Brorens

Directeur Jan Koks van bijna 100-jarige Stichting Fonds voor Sociale Instellingen:

“JEUGD PRIKKELEN MEE TE DENKEN OVER CULTURELE EN ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN.” Na het indrukwekkende Barbara-concert in de Kerkraadse Rodahal ter afsluiting van het Jaar van de Mijnen 2015 pleitte gouverneur Theo Bovens voor het instellen van een jaarlijkse Dag van de Mijnen. “Dat vind ik een prima idee!”, aldus FSI-directeur Jan Koks, die op persoonlijke titel mede-organisator van het concert was. “We moeten echter wel naar de toekomst kijken en daarom vind ik dat we jongeren moeten inspireren deze dag in te vullen, uiteraard met een knipoog naar het mijnverleden. Daarnaast is het belangrijk dat er aandacht blijft voor de jaarlijkse Barbaraviering op 4 december. Wellicht is het een idee om op een centrale plek een grote, gezamenlijke Barbaradag te houden. Ik vind dat ook hier de jongeren nu aan zet zijn!” Conserveren en toegankelijk maken van het mijnerfgoed, om vervolgens nieuwe generaties gelegenheid te bieden er kennis van te nemen en er wat mee te gaan doen, in het belang van de verdere ontwikkeling van de voormalige mijnregio. Dat is hetgeen Jan Koks voor ogen staat. Hij schetst een beeld van de Zuid-Limburgse samenleving: “We hebben hier - naast de economische problemen en werkloosheid - te kampen met vergrijzing en krimp. Verenigingen krijgen weinig nieuwe aanwas. Daarnaast wordt er rond iedere kerktoren een eigen systeem gehanteerd, waardoor samenwerking vaak moeilijk is. Ik merk het nog regelmatig, terwijl naar mijn mening samen de schouders eronder zetten het credo moet zijn.” Jongeren zouden die nieuwe dynamiek in de streek aan moeten zwengelen, edoch dan moet je ze natuurlijk wel hier houden. Koks: ”Veel hoogopgeleiden vertrekken. Er zijn nu allerlei krachten in gang gezet om ze voor de regio te behouden. Bedrijfsleven, industrie, provincie, gemeenten, universiteit en andere organisaties bunde-

“Jongeren zijn nu aan zet.” Foto: Luc Lodder

len hun krachten. Dit zal zeker positieve impulsen geven aan de ontwikkeling van

Harro van Staverden kwamen praten over

Na een wat trage start kwam rond het

huidige kolenwinning elders op de wereld.

de mijnregio. Ik merk dat het negativisme

medewerking aan de verfilming van het

zomerfestival Cultura Nova in Heerlen

Wat als de aardolie op is? Zou er dan

afgeworpen is. In Parkstad zie ik dat er

boek ´Tien torens diep´. Deze TV-serie

een explosie van energie vrij, die leidde

weer steenkool nodig zijn? Belicht andere

initiatieven zijn tot nauwere samenwer-

riep nogal wat emotionele reacties op bij

tot allerlei activiteiten waarin jongeren

energiebronnen. Geef inzicht in sociale en

king op bestuurlijk niveau, en ook in het

veel oud-mijnwerkers. De jeugd kreeg

ook actief waren. Bij hen ging de knop

culturele ontwikkelingen toen, nu en later.

verenigingsleven, waarbij de jonge genera-

interesse in het mijnverleden, mede door

om, mede omdat scholen speciale

Zo betrek je vanuit het erfgoed het heden

ties een stevige rol vervullen.

de educatieve voorlichting op scholen

programma´s draaiden naar aanleiding

en de toekomst erbij.”

naar aanleiding van deze boekverfilming.

van het Jaar van de Mijnen.” Maarten Brorens Dat laatste moet doorgaan, volgens Jan.

“Wat als de aardolie op is? Zou er dan weer steenkool nodig zijn? Belicht andere energiebronnen.”

“We moeten de jeugd blijven prikkelen mee te denken over toekomstige

FSI opgericht in 1918

culturele en economische ontwikkelin-

Door de toenmalige Staatsmijnen werd Stichting Fonds voor Sociale Instellingen (FSI) in 1918 opgericht met als doel: bevordering van de sociale belangen en culturele ontwikkeling van personeel, gepensioneerden en hun gezinsleden. Momenteel geldt dat voor DSM en daaraan gelieerde bedrijven. Kort na de oprichting ontwikkelde FSI zich ook als pionier op het gebied van sociale werkvoorziening. Tegenwoordig richt het subsidiebeleid van FSI zich tevens op maatschappelijke, culturele en sociale doelen in Zuid-Limburg.

gen. Een panklaar idee heb ik niet, maar ik Wellicht dat organisaties opgezet kunnen

Dat vond ik belangrijk, vooral om jonge-

denk aan een comité van maatschappe-

worden waar jongeren terecht kunnen

ren te informeren over de ontwikkeling

lijke en politieke organisaties die jonge-

met vragen en ideeën, die hen ondersteu-

van de mijnbouw en de invloed daar-

ren er nauw bij betrekken. Verder zie ik

nen als ze zelf wat willen ondernemen.

van op het sociale leven in hun streek,

een belangrijke rol voor het Nederlands

We moeten er voor waken dat deze streek

een gebied waar zij nu verantwoordelijk

Mijnmuseum in Heerlen, dat in samen-

het Florida van Nederland wordt met een

voor worden. Door deze serie rijpte de

werking met het vernieuwde Continium

overwegend grijze bevolking.”

gedachte ´Dit mogen we niet vergeten,

in Kerkrade meer toekomstgericht zou

hier moeten we iets mee!´ Niet veel later

kunnen functioneren. Naast een toegan-

Toch nog even terug naar het Jaar van

opperde Paul Depla, toenmalig burge-

kelijke documentatie van de mijnerfenis

de Mijnen 2015, waaraan het FSI nauw

meester van Heerlen het idee voor het

moet er informatie zijn over de impact

verbonden was. Jan Koks: “Voor mij begon

Jaar van de Mijnen. Het werd uiteindelijk

van de steenkoolindustrie op de regio nu.

het eigenlijk al in 2008 toen kinderboe-

een geweldig jaar met aanvankelijk vooral

Dat er bijvoorbeeld de chemie-industrie

kenschrijver Jacques Vriens en producent

evenementen voor oud-mijnwerkers.

uit ontstond. Besteedt aandacht aan de

NIEUW ZELFBEWUSTZIJN ALS OERKRACHT VOOR EEN MOOIE TOEKOMST

Als het over de voormalige mijngebieden gaat, wordt er te veel gesomberd, vindt gouverneur Theo Bovens. De regio zit nu in een goede flow. Nu is het zaak om het goede gevoel vast te houden.

Limburgs gouverneur Theo Bovens

sfeer. Ik sprak Marc Jetten, directeur van

Maar dat wisten ze voorafgaand aan het

de Mijnen, te houden ergens in het voor-

improviseert wel vaker, als hij het woord

het Jaar van de Mijnen 2015, daarover aan.

Jaar van de Mijnen ook niet. Daar komen

jaar, dan ook aangrijpen om zichzelf te

moet voeren. Maar dat hij een voorberei-

Die vertelde dat ze nadachten over een

we wel uit.”

presenteren. Terugkijken naar toen moet

de lezing toespraak rigoureus omgooit,

Dag van de Mijnen. Ik zei: ‘Weet je wat, ik

gebeurt zelden. Het was wel het geval,

ga het alvast roepen.’ Dus ik heb ter plekke

‘Kapstokken’ om een dag aan op te hangen

laten zie wat er in de voormalige mijn-

toen hij op 4 december 2015 naar Kerkrade

mijn tekst aangepast en een jaarlijkse Dag

zijn er voldoende, denkt de commissaris

streek allemaal gebeurt en gaat gebeuren.”

kwam voor de afsluiting van het Jaar van

van de Mijnen aangekondigd.”

van de koningin. Het Jaar van de Mijnen

de Mijnen. “Ik was de Rodahal nog niet

te combineren zijn met vooruitkijken, met

vond plaats een halve eeuw nadat minister

Aan de mijnen in hun glorietijd heeft de

binnen of iedereen kwam naar me toe:

Dat haalde de kranten. Bij de aanwezigen

van Economische Zaken Joop den Uyl in

in Maastricht geboren en getogen Bovens

‘We gaan hier toch wel mee door?’ ‘U gaat

ging het erin als Gods woord in een

de Heerlense schouwburg het aanstaande

slechts enkele jeugdherinneringen. “Ik had

het toch niet echt afsluiten, hè?’ Dat was

ouderling. Bovens: “Ik heb hooguit voor

einde van de steenkolenwinning in

een oom in Heerlen. Daar ging ik wel eens

ik wel van plan. Het stond ook in de tekst

wat hoofdbrekens gezorgd bij de organi-

Limburg aankondigde. “De komende tijd is

logeren. Het beeld dat je als kind zag op

die ik bij me had. Het gevoel bekroop me,

satie van het Jaar van de Mijnen. Daar was

het elk jaar wel ergens vijftig jaar geleden

de weg naar Heerlen, als je bij Voerendaal

dat die insteek niet klopte. Er viel daar niets

de vraag: Wat gaan we doen? Hoe moet

dat een bepaalde mijn echt dichtging.

begon te dalen. Al die lichtjes, de mijnen,

af te sluiten. Ik proefde een heel andere

zo’n dag er dan uitzien?

De betreffende gemeente kan de Dag van

de schachtbokken, de steenbergen.

Het eeuwige vergelijken van de voormalige mijnstreek met Maastricht, het afgeven op elkaar, moet ophouden. Foto: Luc Lodder

Dat maakte grote indruk op mij als kind.

Bovens doet het nu zelf een beetje, maar

Het was onvermijdelijk een geschiede-

Vergelijk het met het imponerende

hij had destijds ook een hekel aan het

nisjaar. Maar er is ook voldoende voor-

karakter van Chemelot vandaag de dag.

eeuwige vergelijken van Heerlen met

uitgekeken. De activiteiten waren gericht

We gingen ook winkelen in Heerlen, onder

Maastricht. “Uitspraken als de universiteit

op de mensen zelf. Ze versterkten het

meer bij Schunck. Dus zag ik in die jaren

had in Heerlen moeten staan. Of uitspra-

zelfbeeld, lieten de mensen zien dat ze

de rijkdom van die stad.” De mijnen waren

ken van de theaterdirectie: we hebben een

het kunnen. Kijk naar de impact van zo’n

voor een jonge Maastrichtse jongen een

theater en dat is beter dan het theater van

koninklijk bezoek. Alleen al het feit dat ze

verre wereld en tegelijkertijd ook weer

Maastricht. Dan denk ik: waar hebben we

komen. Dat is niet te meten, maar het doet

niet. “Onze buurman werkte bij de mijnen.

het over? Is dat dan de maat der dingen?

iets.”

Als bovengrondser dat wil. Je wist daar-

De maat der dingen moet zijn dat je een

door dat er ook Maastrichtenaren in die

theater hebt dat beter is dan dat in Eind-

Over tien jaar verwacht Bovens een regio

mijn werkten. Er gingen bus vanuit ons

hoven of Rotterdam. Of dat het gewoon

die weer een stuk verder is. “Dan hebben

naar daar om die mensen daar naartoe te

een goed theater is. De competitie zit toch

de IBA-projecten hun beslag gekregen,

brengen.”

niet hier. Het Cailmerogevoel zat toch al

zijn er nieuwe bedrijven op Avantis, is het

in de Limburgers. Maar in de Oostelijke

industrieterrein Trilandis vol met de laatste

Later toen de historicus ging werken of

Mijnstreek was het absoluut het sterkst

fabriek en heeft de Smart Services Hub

de faculteit economie van de Universiteit

ontwikkeld. In de Westelijke Mijnstreek

vastere vormen aangenomen.

Maastricht en als raadslid en wethouder

leefden dat soort sentimenten minder,

En de mijnstreek is geen eiland.

actief werd in de politiek van de provincie-

misschien door de aanwezigheid van DSM,

“Economisch gezien kan die, heel

hoofdstad, kreeg Bovens volop te maken

Sabic en Nedcar.”

Zuid-Limburg meeliften op de ontwikke-

met de gelden die op grond van de

ling van Nederland en Europa. We zitten

Perspectievennota Limburg naar het

De jaren waarin Bovens zijn entree maakte

in de goede sectoren, we zitten in de top-

zuiden kwamen. In al die functies had hij

bij de OU waren moeilijke voor Heerlen en

sectoren. We doen de goede dingen

contact met mensen en instanties in de

directe omgeving. “De werkgelegenheid in

op het gebied van campusontwikke-

voormalige mijnstreek.

de administratieve sector holde achteruit

ling. Dat is allemaal voor meerdere jaren

in verband met een grote automatise-

uitgezet. We zijn daar niet wispelturig in.

Nadat Bovens in 2003 vicevoorzitter het

ringsgolf. Het werk dat achtduizend men-

Houden daar eens een keer aan vast.”

college van bestuur van de Open Univer-

sen deden door dagelijks met papieren te

siteit (OU) in Heerlen werd en twee jaar

schuiven, werd voor een belangrijk deel

Volgens de gouverneur blijft de sociale

later voorzitter, leerde hij de voormalige

overgenomen door computers. En het was

kant de grootste uitdaging. “Want voor

mijnstreek nog beter kennen. De Maas-

lastig om vervangende werkgelegenheid

wie zijn al die mooie ontwikkelingen? Is

trichtenaar zag een regio die zichzelf on-

te vinden.”

dat voor mensen van buiten, omdat die

voldoende realiseerde wat ze allemaal had

hoogopgeleide banen moeten worden

te bieden. “De OU scoorde, ook toen al,

Maar de somberheid die Bovens toen wel

ingevuld? Sluit je dan nog voldoende

heel goed in vergelijkende onderzoeken,

eens overviel bij een blik op de regio, is

aan bij de aanwezige bevolking en de

werd zelfs een aantal jaren uitgeroepen

grotendeels weg. “Zeker, sociaal zijn er

problemen die daar zijn? Als je die mensen

tot beste universiteit. Maar Heerlen droeg

zorgen wat betreft de werkloosheid, het

niet mee kunt nemen, nieuw perspectief

dat bijvoorbeeld op haar website niet uit.”

grotere aantal uitkeringen, de gezondheid,

kunt bieden, kan dat weer de achilleshiel

Het verschil met Maastricht kon nauwelijks

de lagere levensverwachting, gevoelens

van de ontwikkelingen zijn.”

groter zijn. “Als daar een instituut werd

van onveiligheid. Maar de indruk die

opgericht bestaande uit eentiende fte, dan

wel eens wordt gewekt, als zouden alle

Maar als alles meezit, kan de voormalige

werd dat al in de folders vermeld als een

plannen die voor de regio zijn gemaakt,

mijnstreek zomaar eens weer een place to

Europese instelling.

mislukt zijn, klopt niet.

be worden.

“Er is nieuw optimisme in de streek gekomen en de kracht van het Jaar van de Mijnen is dat nu ook de mijnwerkers van vijftig jaar geleden en hun families aansluiting hebben gekregen op die ontwikkelingen. Het was onvermijdelijk een geschiedenisjaar.”

Met de wetenschappers op de OU en hun

Er is ook heel veel gelukt, met name dat

Kijk wat er de afgelopen jaren met

kennis werd door Heerlen ook nog nau-

wat tien, vijftien jaar geleden in gang werd

Rotterdam is gebeurd. Die stad werd

welijks iets gedaan.”

gezet. Kijk wat er in leisure, het toerisme is

tot voor kort vooral met problemen

Maastricht kende in Bovens’ tijd als wet-

gebeurd door samenwerken van overheid

geassocieerd, maar straalt nu plots weer

houder een halfjaarlijkse bijeenkomst van

en markt. Er wordt consequent gewerkt

zelfbewustzijn uit en figureert in lijst-

de tien grootste werkgevers, de gemeente

aan de Smart Services Hub, nieuwe

jes met de top-10-bestemmingen in de

en de Kamer van Koophandel. “In Heerlen

dienstverlening aansluitend op dat wat

wereld. “En zie: ook in Rotterdam zijn ze

bestond dat niet. Tot we als Heerlense

er al is met bijvoorbeeld ABP en CBS. En

nu zover dat ze zich niet meer meten met

captains of industry een keer bij elkaar

er is zoveel meer: de Culturele Lente, het

Amsterdam. Een beetje gedoe tussen 010

werden geroepen door de wethouder van

Maankwartier in aanbouw, nieuwbouw

en 020 blijft, zoals er ook nog wel jaren

Economische Zaken. “Dat was nog niet

van de Hogeschool Zuyd en Arcus, de

rivaliteit zal zijn tussen Sjengen en

eerder gebeurd. Daar zaten we: de baas

aanpak van de drugshandel door Operatie

Winkbülle, dat is ook niet erg. Maar het

van het CBS, de belastingdienst, van het

Hartslag. Het stationsgebied was een

echte vergelijken, afgeven op elkaar is

ABP, DSM, het ziekenhuis, nog een paar

no-go-area. Troosteloos en gevaarlijk.

opgehouden.

gezondheidsinstellingen, ik namens de

Dat gevoel is weg. Er is nieuw optimisme

OU. We keken elkaar aan en constateer-

in de streek gekomen en de kracht van

Rotterdam en Amsterdam excelleren ieder

den dat daar niemand van de industrie,

het Jaar van de Mijnen is dat nu ook de

op hun eigen terreinen. Zo kan het hier

niemand van het midden- en kleinbedrijf

mijnwerkers van vijftig jaar geleden en

ook.”

aanwezig was.”

hun families aansluiting hebben gekregen op die ontwikkelingen.

Paul van der Steen

Geleense Karin Cedzijnski, dochter van Poolse dwangarbeider en mijnwerker:

“VERHALEN DOORVERTELLEN OMDAT DE GESCHIEDENIS ZICH HERHAALT.” Vanaf het prille begin van de mijnbouw in Zuid-Limburg trokken buitenlandse werknemers naar deze regio. Tientallen verschillende nationaliteiten vermengden zich met de autochtone bevolking. “Zuid-Limburg was de multiculturele samenleving avant la lettre!”, een constatering van de uit Heerlen afkomstige Eurocommissaris Frans Timmermans. Toestroom van buitenlanders is, voor de voormalige mijnstreek althans, dus zeker geen nieuw fenomeen. Heden en verleden haken hier in elkaar.

De half-Poolse Karin Cedzijnski besloot in

In 1959 trouwde hij mijn moeder, Annie

Na de mijnsluitingen zat hij vijf jaar in een

Het onderzoek van Karin bracht meer

het Jaar van de Mijnen 2015 om na tien

Verheyden, afkomstig uit Sweikhuizen. In

overbruggingsregeling. Karin: “Hij was

dan alleen haar familieverhaal aan de

jaar onderzoek met haar verhaal naar

een mijnkolonie van Lindenheuvel groeide

moeilijk herplaatsbaar vanwege zijn

oppervlakte. “De Amerikanen boden na

buiten te treden. Beter gezegd: het verhaal

ik op. Na de sluiting van de Maurits werd

slechte beheersing van het Nederlands,

de oorlog aan om huizen te bouwen voor

van haar Poolse vader, voormalig dwang-

mijn vader overgeplaatst naar de Emma in

zo kreeg hij te horen. Om rond te komen

de voormalige dwangarbeiders, maar de

arbeider en mijnwerker. “Als kind kreeg ik

Hoensbroek.”

ging mijn moeder poetsen bij gezinnen

mijndirecties wilden dat absoluut niet.

heel weinig antwoord op vragen. Vader vertelde nauwelijks over zijn verleden. Hij overleed in 1984. Nadat in 2005 ook mijn moeder was gestorven, besloot ik alles uit te gaan zoeken.”

“Veel mensen van mijn generatie, maar ook jongeren hebben er behoefte aan te weten waar ze vandaan komen.”

Karin plaatste de resultaten van haar onderzoek - waarvoor ze heel wat

Stefan was volgens Karin een tevreden

van ambtenaren. Uiteindelijk vond vader

Omdat er woningnood was onder de

archieven bezocht en contacten in Polen

mijnwerker. “Hij hield van hard werken.

een baan als grondwerker. Dat deed hij

eigen bevolking, vreesden zij grote onrust.

aanboorde - in een breder historisch kader

Het betaalde goed en hij kon het prima

totdat long- en leverkanker werd

Net als nu waren toen ook veel mensen in

en dat leidde tot verrassende relaties naar

vinden met zijn collega’s. Slechts twee

geconstateerd.

Europa op drift. Voelden arbeidsmigran-

thema’s van de huidige tijd, zoals de vluch-

keer meldde hij zich ziek. De eerste keer

telingenproblematiek. “De geschiedenis

verbood de dokter hem naar de mijn te

Hoewel een longarts aangaf dat dit het

Mede daarom is het belangrijk dat onze

lijkt zich te herhalen. Daarom vind ik het

gaan vanwege een zware griep. De andere

gevolg was van het ondergrondse werk in

mijnperiode onder meer in het onderwijs

heel belangrijk dat de verhalen ook ná het

keer was als gevolg van een ongeval. Een

de mijn, werd het niet erkend als silicose.

aandacht blijft krijgen. Dat erover gepraat

Jaar van de Mijnen doorverteld worden.

kolenschaaf had zijn neus verbrijzeld.

Mijn moeder kreeg dan ook na zijn

wordt.”

Veel mensen van mijn generatie, maar ook

Sindsdien had mijn vader een heel andere

overlijden geen vergoeding.”

jongeren hebben er behoefte aan te weten

gezichtsuitdrukking.”

ten en vluchtelingen zich niet welkom.

Maarten Brorens

waar ze vandaan komen.” Karin is blij dat ze in de gelegenheid is haar verhaal te delen. Dat deed ze onder meer recent tijdens een lezing voor Heemkundevereniging Geleen. “Daar vertelden bezoekers me dat ze dingen vernamen die nieuw voor hen waren.” Tientallen jaren vóór WO II kende de mijnstreek al een grote Poolse gemeenschap van mijnwerkersgezinnen. Wervingscampagnes trokken na de oorlog ook weer veel buitenlandse werkkrachten naar Zuid-Limburg, want de behoefte aan steenkool was in het hele land groot. Een van hen was Stefan Cedzijnski. Karin: “Als dwangarbeider werkte hij op een boerderij in het Ruhrgebied. Na de oorlog sloot hij zich aan bij het Amerikaanse leger en werd ingedeeld bij een bewakingsbattillon dat toezicht hield in kampen waar oorlogsslachtoffers onderdak hadden. De Staatsmijnen zochten contact met de geallieerden om werknemers te werven en zo kwamen ruim 2000 Polen naar Limburg, waaronder mijn vader. Hij verbleef in verschillende gezellenhuizen, in Echt en later Brunssum, waar hij werk vond op de Staatsmijn Hendrik. Aanvankelijk was hij sleper, maar hij behaalde zijn houwersdiploma. In Brunssum woonden veel Polen, dus als er taalproblemen waren, dan was er altijd wel een tolk in de buurt. Later ging hij naar de Maurits in Geleen.

Karin met een foto van haar vader in het gezellenhuis op de Egge in Brunssum (rechts staand, met gebogen rug). Op de achtergrond de loonhal van Staatsmijn Maurits. Foto: Luc Lodder

´Doevepiet´ Arnold Hendriks stopt na bijna 70 jaar met de duivensport

“ALLEEN AL IN DE HEERLENSE MIJNKOLONIE VERSILIËNBOSCH WAREN ER 80 LIEFHEBBERS.” “Ooit overwoog ik eens te stoppen met de duiven, maar mijn vrouw raadde me dat af. Ze zei: `Nee, doe ze niet weg!´ Ik luisterde naar haar. Ze had gelijk. Het was de tijd waarin ik nog dag en nacht aan het werk was. Ik sliep dagelijks maar vier uur. Heel vaak had ik pijn in mijn maag, maar als ik een uurtje met mijn duiven bezig was geweest, had ik nergens meer last. Was ik helemaal tot rust gekomen.” Waarschijnlijk ligt in deze ontboezeming van Arnold ´Nol´Hendriks de verklaring van het feit waarom het overgrote deel van de Limburgse mijnwerkers duiven hield. Het verzorgen, voederen en koesteren van duiven bood hen tegenwicht aan de zware druk en hoge spanning van het ondergrondse werk. ´Koelpiet - Doevepiet´ zingt de groep Carboon op haar album ´Witste nog, koempel...´. Treffend zijn de foto´s van mijnwerkers die in hun knoestige werkhanden teder en liefdevol een duif vasthouden. Niet voor niets worden duivenmelkers ook aangeduid als ´liefhebbers´. Nol Hendriks, liefhebber sinds 1947, heeft nooit in de mijnindustrie gewerkt. Zijn vader wel. “Hij was metselaar. In 1942 werd hij voor de keus gesteld: naar Duitsland of de mijnen in. Hij koos voor het laatste.” Het gezin Hendriks verhuisde in 1942 vanuit het Gelderse Renkum naar de mijnkolonie Versiliënbosch in Heerlen. “Mijn vader zag ik alleen op zondag. Na de dagsjiech werkte hij nog bovengronds in de bouw. Uiteindelijk was hij tot op het bot versleten en had ook nog stoflongen.” Arnold Hendriks neemt afscheid van zijn duiven. Foto: Luc Lodder

De jonge Arnold had geen trek in de mijn: “Ik was van jongs af aan handelaar in hart en nieren.” Hij volgde zijn innerlijke stem

De ingang van de winkel aan de Schels-

wedvlucht. De ring afnemen, klokken en

zijn ouder dan 65. Alleen al Versiliën-

en bouwde een imposant textielimperium

berg wordt geflankeerd door twee kolen-

zo snel mogelijk naar het clublokaal met

bosch telde vroeger 80 liefhebbers. In heel

op. Boven zijn zaak aan de Schelsberg in

wagentjes. De wanden van de lunchroom

de klok. Tijdens kermisvluchten gebeurde

Limburg waren dat er 15.000. Daarvan zijn

Heerlen verrees een hok van vijftig meter

zijn behangen met kolossale foto´s van

het wel eens dat duivenmelkers in het

er nog maar zo´n 1.300 over, waarvan de

lang, waar ooit meer dan 200 duiven

mijnen en mijnwerkers. Een eerbetoon.

café helemaal de tijd vergaten. Zaten zij

meeste in Midden en Noord.

huisden. Een stukje groter dan de kleine

Door zijn liefde voor de duivensport

gezellig te drinken, terwijl de duiven al

kooi die zijn vader voor hem maakte nadat

voelde Nol zich namelijk koempel onder

lang binnen waren.”

hij vlak na de oorlog zijn eerste duif had

de koempels.

verworven.

Maarten Brorens

Met de duivensport ben je zeven dagen per week bezig, zo heeft Nol ervaren. “Je moet elke dag op het hok zijn. Als je het

“De sfeer van kameraadschap en verbondenheid ondergronds weerspiegelde zich in en rond de verenigingscafé’s van de liefhebbers, de duivenlokalen.”

alleen doet, kun je nooit met vakantie. Door de zaak en mijn werkzaamheden als

Romeinen hielden duiven

scout voor Roda JC hield ik steeds minder

De Romeinen gebruikten in het huidige oostelijk Zuid-Limburg al steenkool. Helemaal zeker is het niet, maar de kool werd waarschijnlijk opgeraapt in het dal van de Worm nabij Kerkrade, waar steenkool dicht aan de oppervlakte ligt. Wat wèl vaststaat, is dat de Romeinen duiven gebruikten als gevederde koeriers, als postduiven dus. Die werden vooral in oorlogstijd ingezet. Snelberichten werden aan de poten van de duiven bevestigd. De Romeinse keizers bouwden zelfs luxueuze hokken voor hun duiven.

tijd over. Daarnaast had ik ook nog een gezin. Daarom heb ik 42 jaar samengespeeld met Ben Meijberg, die nu helaas wegens ziekte heeft moeten afhaken. Ook op een

“Ja, ik was toen tien jaar en het jongste

De sfeer van kameraadschap en verbon-

van mijn medewerkers, Gerrit Geurts,

lid van postduivenvereniging De Huiszoe-

denheid ondergronds weerspiegelde zich

kon ik altijd een beroep doen. Nu heb ik

kers. Die duif kreeg ik door deze te ruilen

in en rond de verenigingscafé’s van de

besloten om te stoppen.” Het immense

tegen een zak voer. Mijn tweede was een

liefhebbers, de duivenlokalen. Arnold: “Je

´doeves´ van Hendriks huisvest momen-

Belgische duif die ik gevangen had. Deze

hielp mekaar zoveel als mogelijk. Wie wil-

teel nog slechts 16 ´late jongen´ van zijn

verkocht ik later voor 100 gulden. Dat was

de beginnen, kreeg van collega´s jongen.

beste koppels.

een heel bedrag, als je bedenkt dat ik toen

Ook werd veel geruild. En wie zelf geen

met werken 12 gulden per week verdiende.

duiven hield, stond toch mee op de uitkijk

In Limburg is het aantal liefhebbers be-

Ik ken nog de ringnummers van buiten. De

als ze terug op het hok verwacht werden.

hoorlijk geslonken. Nol: “Er is geen aanwas

eerste had 173455 en de tweede 434302.”

Het was altijd weer spannend na zo’n

meer. De meeste leden van duivenclubs

SCHOUDERS ERONDER EN VOORWAARTS NAAR 2025

De mijngeschiedenis in ere houden, maar een streep zetten onder de verongelijktheid. Ger Koopmans (CDA) en Ron Meyer (SP) zien voldoende reden om de toekomst van de regio met veel vertrouwen tegemoet te zien.

Helemaal aan het einde van het interview

woordigde zijn partij op alle niveaus:

hangen in nostalgie?” Hij werd blij ver-

komt CDA-gedeputeerde Ger Koopmans

gemeentelijk, provinciaal en landelijk.

rast. “Er kwamen zoveel initiatieven van

nog even terug op de toekomstvoorspel-

Een regelaar is hij met niet altijd even veel

onderop. De mijnstreek straalde. Groten-

ling die hij iets eerder heeft gedaan voor

geduld voor het tempo waarin politieke en

deels van gezonde trots, soms een beetje

de voormalige mijnstreek rond 2025. Hij

ambtelijke molens malen. Sinds hij in 2014

van neptrots. Maar de nieuwe Schwung

is wat vergeten. Lachend zegt hij: “Want

gedeputeerde werd, verkent hij de voor

was prachtig. Die zag je ook volop terug

in 2025 wordt Roda JC natuurlijk lands-

hem voor die tijd nog redelijk onbekende

tijdens Serious Request, de 3FM-actie die

kampioen.” Kijk, daar scoort hij punten

cultuur- en sportwereld. De 34-jarige SP’er

mooi samenviel met het einde van het

mee bij zijn gesprekspartner, SP-partij-

uit Heerlen trad tien jaar geleden toe tot

Jaar van de Mijnen.”

voorzitter Ron Meyer. Hij is diehard-fan

de gemeenteraad van zijn woonplaats en

Meyer vroeg zich aan het begin van

van de Kerkraadse voetbalclub. De geel-

was er onder meer lang fractievoorzitter.

het jaar vooral af of er wel voldoende

zwarte supporterssjaal op de hoedenplank

Ondertussen maakte hij furore als

evenementen zouden zijn. “In de eerste

van zijn stationcar getuigt nog eens extra

vakbondsman bij de FNV, met acties in

maanden hoorde je daar ook wel wat

van die liefde. “En als ik met mijn zoon

de schoonmaakbranche als zijn finest

gemopper over. Uiteindelijk is het hele-

naar de wedstrijden ga, noemen we ons

moment. Toen mr. SP, Jan Marijnissen,

maal goed gekomen. Het mooist vond ik

koempels. Een mooie verwijzing naar de

vorig jaar na 27 jaar afscheid nam als

het moment tijdens Cultura Nova waar-

geschiedenis, hoewel we allebei te jong

partijvoorzitter, droeg die Meyer voor als

op we met pakweg vijfentwintigduizend

zijn om de mijnen zelf nog te hebben

zijn ideale opvolger. Een meerderheid van

mensen op de CBS-weg stonden, daar

meegemaakt. En die term koempel staat

de leden was dat met de Ossenaar eens.

waar ooit de heroïnehoertjes tippelden.”

natuurlijk ook voor kameraadschap. Dat Dat nieuwe zelfbewustzijn, ook zichtbaar

neemt niemand van ons af.”

en voelbaar tijdens Serious Request 2015, moet de regio vasthouden, vindt Meyer. Het kan de streek ver brengen. Met zijn tafelgenoot is hij van mening dat de creatieve wereld nog veel extra potentie

“Met kleine ingrepen kun je een omgeving enorm opkikkeren.”

heeft, ook qua nieuwe werkgelegenheid. Beiden zijn ze ook lyrisch over Heerlen murals, het toenemend aantal muurschilderingen. “Het bewijs dat je met kleine ingrepen een omgeving enorm kunt opkikkeren.” Tevens het bewijs dat er meer te doen is met het urbane karakter van de verstedelijkte, voormalige mijnstreek. “Dat kan nog veel verder worden uitgebouwd.”

Voor politieke concurrenten zijn

Drukbezette baasjes als Meyer en

Koopmans en Meyer het eigenlijk nog

Koopmans samenbrengen lukt alleen

Beide mannen zijn het eens over het

opvallend vaak eens. Hun visie op de

vroeg op de ochtend: het wordt een

Maankwartier. Ondanks de bedenkingen

toekomst van de mijnstreek, op de kansen

werkontbijt in een motel. De gedeputeerde

van velen denkt Koopmans dat het “een

en de zorgenpunten, blijkt weinig te

is ietsje verlaat, moet ook uit het noorden

visitekaartje” wordt voor Heerlen en de

verschillen. Meyer heeft wel een andere

van de provincie komen. Een beetje een

regio. Meyer vindt dat het project niet al-

kijk op de aanpak, gelooft nog meer in

handicap in het Jaar van de Mijnen, zegt

leen economisch moet worden bekeken.

maakbaarheid. “Ik heb onlangs nog een

hij later tijdens het gesprek gekscherend.

“We zetten een etage van kwaliteit op de

boek gelezen waarin wordt aangetoond

“Want anders dan andere bestuurders

stad. Die impuls louter in geld uitdrukken

dat eigenlijk alle grote innovaties van de

kon ik het niet zeggen dat mijn vader of

is onzin.”

laatste halve eeuw geïnitieerd zijn door de

grootvader in de mijnen heeft gewerkt.”

overheden: de ruimtevaart, het internet.

Meyer had wel zo’n opa en hij groeide op

Groeidiamanten zijn verder het toerisme

Zo kan de overheid op regionaal niveau

in de Heerlense wijk Zeswegen waar het

en de Smart Services Hub. “De grootste

ook het verschil maken.”

industriële verleden letterlijk vlak onder de

uitdaging zal de komende tien jaar liggen

oppervlakte lag. “Een halve meter graven

in het werkelijk totstandbrengen van een

Koopmans is een product van zijn verle-

en je stuitte op het mijnsteenafval. En toch

verbinding met het nabije buitenland”,

den. Hij was boer, had een antiekzaak. Hij

heb ik er thuis en op school bijna nooit

voorspelt Koopmans. “Dat is echt het

hecht erg aan de ondernemingszin van de

iets over gehoord. Ik was een kind van

moeilijkst. Terwijl het broodnodig is, als

mensen zelf. Waarbij de overheid dan best

mijn tijd. In de jaren negentig lag Heerlen

je ziet hoeveel kansen daar liggen. Een

een steuntje in de rug kan geven. “Kijk naar

letterlijk en figuurlijk in de goot. Er was ook

technische universiteit als de RWTH in

wat er met Parkstad Limburg Theaters

veel boosheid in de regio. Het verleden

Aken, groter dan alle Nederlandse TU’s bij

is gebeurd. Nu een van de succesvolste

had enorme kraters in de identiteit van de

elkaar, is een godsgeschenk. Maar terwijl

schouwburgconcepten van Nederland. Dat

mijnstreek geslagen.

er duizenden Duitsers aan de Universiteit

is voor een belangrijk deel de verdienste

Het Jaar van de Mijnen heeft daar

Maastricht studeren, lopen er in Aken

van dedirecteur Bas Schoonderwoerd. Een

definitief een punt achter gezet.”

hooguit een paar honderd Nederlandse

vakman met een visie, die daar ook aan vasthoudt. Die man is een held.”

studenten rond. Het aantal Chinese Koopmans had voorafgaand aan het Jaar

studenten is er nog hoger.”

van de Mijnen enige scepsis. “Zou het Koopmans en Meyer zijn politieke dieren.

niet te veel een verzameling feestjes

Ook op andere gebieden staan de buren

De 53-jarige CDA’er uit Velden vertegen-

worden? Zou men niet te veel blijven

nog te veel met de ruggen naar elkaar

toe. Het ontbreekt aan verbindingen, aan

Sport werd, moest ik nota bene door Joop

Kijk naar hoe DSM zich tot een paar keer

Hup, schouders eronder. Mijn heldin is die

kennis over elkaar. Koopmans steekt de

Atsma, een oud-collega in de CDA-Twee-

toe opnieuw heeft uitgevonden, een

vrouw die een sigaren- en krantenzaak

hand ook in eigen boezem: “Ik had laatst

de Kamerfractie worden gewezen op

heel andere richting is ingeslagen.

runt op de Willemstraat in Heerlen. Dat

een ontmoeting met mijn collega-gede-

Snowworld. Wist je wel dat dat een van de

Een fenomenaal bedrijf.”

doet ze nu, maar dat deed ze ook al in

puteerde in Belgisch Limburg. Die maakte

topsportaccommodaties van Limburg is,

nog maar eens duidelijk hoe weinig we

zei hij. Heel veel nationale ploegen trainen

De CDA’er begrijpt wel dat in de mijnstreek

van de junks en heroïnehoeren. Ze bleef

van elkaar weten. Hij kende ons museum

daar. Het stond niet op de radar. Omdat

alles wel heel plotseling ging. En dat de

altijd moed houden en doorgaan.” Met die

in Kerkrade niet. Ik had wel gehoord van

het niet werd uitgevent. En omdat er geen

sluitingen ook nog eens samengingen met

instelling kan de regio ver komen, denkt de

een mijnmuseum in Beringen, maar geen

cent overheidssubsidie naar Snowworld

een reeks van andere abrupte veranderin-

SP-voorzitter. Zelfs ingrepen die in eer-

idee dat het onlangs helemaal is ver-

gaat.”

gen zoals de ontkerkelijking en het keren

ste instantie pijn doen, kunnen dan goed

nieuwd.”

de slechte tijd, toen het er was vergeven

van het economisch tij (van mee- naar

uitpakken. “Bijvoorbeeld bij de sloop van

Koopmans maakt er geen geheim van dat

tegenwind). Het Jaar van de Mijnen, maar

woningen in verband met de bevolkings-

De onwetendheid gaat nog verder. Na

hij weinig op heeft met regio’s die blijven

bijvoorbeeld ook het lezen van Marcia

krimp. De vrijgekomen gebieden worden

decennia waarin de streek worstelde met

hangen in een slachtofferrol. Overal is het

Luytens boek Het Geluk van Limburg heeft

dan geen gaten van ellende, maar gaten

de ingrijpende gevolgen van de mijn-

een komen en gaan van bedrijvigheid. Zijn

hem daar nog verder van doordrongen.

van lucht die het gebied nog meer laten

sluitingen, ontbreekt het vaak nog aan de

eigen straat in Velden stond ooit vol met

“Maar met alleen maar verongelijktheid

ademen.”

durf om te pronken met alle zaken die wel

boerderijen. Nu zijn er nog geen handvol

kom je niet verder.” Dat is Meyer met

gelukt zijn.

agrariërs meer actief. Hij wil maar zeggen.

Koopmans eens. “Ik heb een hekel aan dat

Koopmans: “Toen ik gedeputeerde van

“Economische transities zijn van alle tijden.

cynische ‘Het is niks en het wordt niks’.

Paul van der Steen

Ger Koopmans en Ron Meyer. Laatstgenoemde heeft een hekel “aan het cynische ‘Het is niks en het wordt niks.’ “. Foto: Luc Lodder

HET WONDERBAARLIJKE SUCCES VAN WEGGELACHEN PLANNEN EN ONDERNEMINGSZIN

Toeristisch smoel in plaats van de koel. Vrijwel niemand geloofde in een toekomst van de Parkstad als recreatiebestemming. En toch lukte het. Maakbaarheid bestaat, beweert VVV-directeur Anya Niewierra. De World Travel and Tourism Council,

voltrokken, maar soms zijn er mensen van

overheden en Europa, maar daarna heb-

voltrekken in haar sector raakt de doch-

koepel voor internationale toeristische

buiten voor nodig om duidelijk te maken

ben de bedrijven het vooral zelf gedaan.”

ter van een Kerkraadse mijnwerker ook

organisaties, looft op 6 april haar jaarlijkse

hoe uniek de recente geschiedenis is. “We

prijzen uit. In de categorie ‘bestemmin-

zijn echt de enige voormalige mijnstreek

Het waren Snowworld, Megaland, Mondo

de regio vandaan komt, welke gaten de

gen’ zijn de genomineerden het netwerk

die op deze manier een transformatie naar

Verde, Gaia Zoo, Continium en nog vele

mijnen sloegen, hoe diep het denken van

van Zwitserse natuurparken, de Victoria &

toeristisch gebied heeft doorgemaakt. Over

anderen die van de Oostelijke Mijnstreek

‘Het is niks en het wordt niks’ zat. “Mijn

Albert Waterfront in het Zuid-Afrikaanse

het Ruhrgebied wordt vaak –en terecht–

een gebied waar toeristisch nog weinig

generatie mocht doorleren. Dat werd erg

Kaapstad en uit Nederland, jawel, Parkstad

lovend gesproken, maar de initiatieven

viel te beleven, een gekende bestemming

gestimuleerd. Maar van mijn eindexamen-

Limburg. Gekozen uit 157 bestemmingen

daar, zoals de Zeche Zollverein in Essen,

maakten. Het succes heeft vele vaders en

klas gymnasium op Rolduc is bijna ieder-

in 62 landen.

worden meestal vrijwel volledig met

moeders. Niewierra (52) droeg op haar

een naar elders vertrokken. Hier waren

overheidssteun draaiende gehouden. Het

manier haar steentje bij.

nauwelijks toekomstperspectieven. De

persoonlijk. Omdat ze zo goed weet waar

Anya Niewierra, directeur van de VVV

toerisme in de Parkstad is een zaak van

Zuid-Limburg, wist wel dat zich de

ondernemers. De meesten hebben bij de

De betrokkenheid ging verder dan het

stad en hebben daar een partner en werk

afgelopen jaren een klein wonder heeft

opstart steun gekregen van Nederlandse

zakelijke. Dat het wonder zich juist mocht

gevonden.”

meesten zijn gaan studeren in de Rand-

“Durven dromen. Het heeft het toerisme in de voormalige mijnstreek laten ontkiemen en kan het nu tot verdere bloei brengen. “

Anya Niewierra gelooft in het attractiepark Nature Wonder World in Brunssum: “Er is een kleine kans dat het misgaat. So what?” Foto: Luc Lodder

Niewierra ging toerisme studeren in

gemaakt, recent nog met de bouw van

De VVV-directeur ziet ook Sittard en

Breda en kwam een dikke tien jaar later

de stadspoorten. Het staat of valt met de

omgeving langzamerhand meer

wel terug, omdat er voor haar bij de VVV

juiste mensen, met de goede richting kie-

smoel krijgen. “De binnenstad van Sittard

Zuid-Limburg wel een baan was. In het

zen en vervolgens je pad blijven volgen.”

ontwikkelt zich goed. Met de Grensmaas

kantoor op het Valkenburgse Walram-

Het gevolg: toeristisch Zuid-Limburg

ontwikkelt zich een nieuwe as, waarvan de

plein waar ze ruim twee decennia later

doet het inmiddels het best in het hogere

toeristische aantrekkingskracht alleen nog

nog altijd werkt, poneert ze halverwege

segment van de markt, bij de bezoekers

maar gaat toenemen. En net boven Sittard

het gesprek een gedurfde stelling. “De

die komen voor rust en bezinning, of voor

neemt het smalste stukje van Nederland

Parkstad heeft het toerisme in het Heu-

cultuur en kwaliteit van leven. “De kans

in samenwerking met het aangrenzende

velland gered.” Ze meent het. Geen spoor

dat we nog in groten getale mensen gaan

België (Maaseik en omgeving) en

van twijfel.

trekken, die vervolgens weken blijven, is

Duitsland (de Selfkant) mooie initiatieven.”

niet erg groot. Maar we scoren erg goed Haar VVV is de oudste van Nederland.

als shortstay-bestemming. Gemiddeld

Niewierra verwacht voor de Parkstad

In Valkenburg en omgeving werd het

blijven mensen 4,6 nachten. Ze geven

de komende jaren veel van stedelijke

toerisme in de negentiende eeuw mee

tot een derde meer uit dan elders. En het

innovatie en vernieuwing. “Ik word

uitgevonden. “Maar recreatie kan een

percentage dat terugkomt, is extreem

enthousiast van een initiatief als het

zelfvernietigende bedrijfstak zijn.

hoog.” Het succes is volgens Niewierra

mijnwaterproject, dat een vliegwiel kan

Excessieve groei kan een bestemming

ook te danken aan de kracht die in de

worden. Maar ook van de Heerlen murals,

kapot maken. Omdat opeens bijna alle

mensen in de Parkstad zit. “De netwerken

muurschilderingen die het aanzicht van

aantrekkingskracht verloren gaat.

zijn goed, mensen zien elkaar en wer-

Heerlen veranderen. Helemaal geweldig

Mensen die voor het oorspronkelijke

ken samen.Er is bovendien een niet-lul-

is de enorme bevlogenheid van een

product kwamen, blijven weg. Lege bed-

len-maar-poetsen-mentaliteit. Ik merk het

nieuwe generatie in de regio, die barst

den zijn het gevolg. Ondernemers gaan

als ik een mailing uitstuur naar onderne-

van de ideeën op het gebied van urban

dan aan prijsdumping doen. En voor je

mers. De antwoorden uit het Heuvelland

entertainment en culture en die ook

het weet zit je in een neerwaartse spiraal

laten nogal eens lang op zich wachten.

durven uitvoeren. Wat als schoonheid

die de teloorgang nog verder versnelt.”

wordt ervaren, is de laatste jaren ook Vanuit de Parkstad wordt vaak dezelfde

veranderd. Dat heeft volgens mij veel te

Valkenburg was begin jaren tachtig van

dag nog gereageerd. Misschien is dat

maken met de opkomst van sociale media.

de vorige eeuw bijna zover. Een tijdlang

verklaarbaar door het mijnverleden en de

Niet alleen voor de hand liggend mooi,

stond het stadje bekend als “Benidorm

ellende na de sluitingen. De regio weet

zoals natuur en monumenten, wordt

aan de Geul”, en dat was niet als com-

dat het moeite kost om wat binnen te

gewaardeerd. Ook nieuwe stedelijkheid.

pliment bedoeld. Het tij is gekeerd, de

halen. Een mooie vrouw kan vertrouwen

Rotterdam staat opeens in de top 10 van

verloedering net op tijd voorkomen.

op haar uiterlijk en charmes. De vrouw,

bestemmingen in de wereld die je gezien

Niewierra kan zich nog zo voor de geest

die door de natuur wat minder is bedeeld,

moet hebben.”

halen hoe Jan Tindemans tijdens een

zal het moeten hebben van intelligentie

bijeenkomst in het MECC in Maastricht in

en doorzettingsvermogen.” De huidige

En Niewierra behoort tot degenen die

1997 voor het eerst zijn toeristische stra-

bezoekersaantallen en nominaties voor

heilig geloven in de grootse plannen voor

tegie presenteerde met grootse plannen

prijzen bieden geen enkele garantie voor

een attractiepark in Brunssum, Nature

voor de Parkstad.

de toekomst, realiseert Niewierra zich.

Wonder World. “Het is allemaal van een omvang die interesse van internationale investeerders en de overheid vergt.” Met name van die laatstgenoemde kant

“Parkstad heeft het toerisme in het Heuvelland gered.”

zou de VVV-directeur graag meer geloof en financiële commitment willen zien. “Alleen al het neerzetten van zo’n park is een enorme economische impuls door de hoeveelheid werk en ervaring voor bouwen installatiebedrijven. Daarna profiteert

“Om een bestemming voor alle seizoenen

De regio moet zich vooral niet door de

de hele regio ervan mee. De toeristische

te worden, had het Heuvelland attracties

successen in slaap laten wiegen. “De

aantrekkingskracht van Zuid-Limburg zal

nodig. Vanwege het kwetsbare landschap

smaak van de toerist is veranderlijk. Een

veel verder gaan reiken dan nu het geval is.

in het Heuvelland zelf waren die daar niet

absolute topbestemming als Barcelona

Ja, er is zoals bij elk project een kleine kans

te realiseren. In de Parkstad was er wel

is al een beetje uit aan het raken. Op dit

dat het mis gaat. So what?

ruimte en bovendien behoefte aan nieu-

moment zijn de steden die lang onder de

we economische bedrijvigheid. Al tijdens

radar bleven in zwang.

Wat is nu het ergste dat in dit geval kan

zijn toespraak werd Tindemans weggela-

Als gebieden niet constant blijven

gebeuren? Attractieparken van deze

chen. Bij de borrel achteraf ging het nog

transformeren, glijden ze af, gaan ze

maat blijven wel doordraaien. Na een

door. ‘De Oostelijke Mijnstreek!? Wie gaat

verloederen. Dat moet je voor blijven.

faillissement komt er altijd een tweede

daar nu heen?’, riepen mensen smalend.

exploitant. Nature Wonder World zal

En ook: ‘Nu zie je hoe de partijlijnen

Meer doen met het mijnverleden kan

blijven bestaan.” Durven dromen, wil

lopen.’ De PvdA’er Tindemans werd ver-

volgens Niewierra bijdragen aan blijvend

Niewierra maar zeggen. Het heeft het

dacht van cadeautjes voor de rode, voor-

succes. “Een deel van de bezoekers van

toerisme in de voormalige mijnstreek laten

malige Mijnstreek. Ondanks die overdosis

Zuid-Limburg wil daar best een deel van

ontkiemen en kan het nu tot verdere bloei

scepsis werd met die strategie de basis

de dik vier dagen dat ze gemiddeld hier

brengen. “Ik heb het gevoel dat de echte

gelegd voor de bloei van de Parkstad als

zijn aan besteden. Als regio moet je je on-

curve omhoog nu pas begint.”

gebied voor toerisme en recreatie. “Op-

derscheiden van andere bestemmingen

pervlakkig bekeken lijkt het alsof alles heel

met unieke ingrediënten. Het mijnverle-

organisch is gegroeid. Maar het geheim

den is zoiets. Dat heeft geen enkel ander

was een strakke planning van boven en

gebied in Nederland.” Ze zegt niet voor

daar ook consequent aan vasthouden.

niets “in Nederland”. Het heeft volgens

Gek genoeg is ook alles wat werd bedacht

haar geen zin om in het achterland in

zo’n beetje uitgekomen.” Het bewijst in

Vlaanderen of Noordrijn-Westfalen de

de ogen van Niewierra dat maakbaarheid

boer op te gaan met de geschiedenis

wel degelijk bestaat.

van de steenkolenwinning. “Daar hebben ze hun eigen mijnen. Vandaar dat de fol-

“De realiteit is regisseerbaar. “Kijk ook naar

der die we al hebben over het mijnverle-

de kwaliteitsslag die Valkenburg heeft

den alleen een Nederlandse versie heeft.”

Paul van der Steen

Martijn Hermans, kwartiermaker van het Jaar van de Mijnen 2015, wil vooruit kijken

“Geschiedenis van de streek bezien vanuit de hedendaagse actualiteit.” “De jonge generatie, die moet gevoed worden. De jeugd van nu neemt straks het erfgoed en de historie van deze regio over en moet daarmee de toekomst vormgeven. In het Jaar van de Mijnen bleek dat jongeren geen last hebben van de trauma’s en neerslachtigheid die na de mijnsluitingen hier de sfeer bepaalden. Met al hun enthousiasme en opgedane kennis hebben zij extra bagage om het waar te maken. De geschiedenis benutten om een nieuwe horizon uit te stippelen. Hier ligt een belangrijke taak voor de regionale overheid, onderwijs en andere instellingen.” Martijn Hermans - een van de

De 39-jarige Hermans - geboren in

aan inzicht. Ik wilde meer weten over de

Nu leven nog koempels die het verhaal

´kwartiermakers´ van het Jaar van

Kerkrade, mede-eigenaar van een bureau

landschappen, de steenbergen en de mijn-

vertellen, straks moeten jongeren het

de Mijnen 2015 - ziet graag dat de

voor online communicatie Betawerk - is

wijken. Waar kwam dat allemaal vandaan?”

overnemen. De generatie die nog geen

herwonnen trots en hernieuwde

van de ´na-mijnse´ generatie en heeft het

belangstelling voor het mijnverleden

gebrek aan informatie waaraan de jeugd

Martijn spijkerde zijn kennis bij. Werd

ingezet worden als dynamo voor de

zo’n behoefte heeft, zelf ervaren.

directeur van Stichting Industrieel

herontwikkeling van de streek.

“Mijn grootvaders en verschillende ooms,

Erfgoed Online en coördinator van plat-

Nee, zij vragen zich af wat ze ermee kun-

Na het zinvol terugblikken en het uit-

zij waren allemaal mijnwerkers. Maar veel

form De Mijnen, een netwerkorganisatie

nen voor de toekomst. Zij zijn nu en straks

spreken van de grote waardering voor de

spraken zij niet over hun werk. Er was

van erfgoedorganisaties en particuliere

de bestuurders en werkers die de samen-

koempels vindt hij: “We mogen niet

hier blijkbaar geen traditie van overdracht.

instellingen.

leving vorm geven.

blijven hangen in het verleden.

Onze verhouding tot onze allesbepalende

40 jaar is, beleeft die geschiedenis niet emotioneel of nostalgisch gekleurd.

geschiedenis was ongezond. De terugkijkHet gevecht tegen de nostalgie moet nu

bril was getraumatiseerd.

hard gevoerd worden. Ja, ik zeg dat zeer nadrukkelijk. Er is nu een positieve

Zelf had ik steeds meer vragen over de

beweging in gang gezet en we moeten

problemen zoals de werkloosheid en

er met zijn allen voor zorgen dat die door

krimp die ik signaleer in de regio. Wat de

blijft gaan.”

achtergrond daarvan is. Ik had behoefte

“Er is nu een positieve beweging in gang gezet en we moeten er met zijn allen voor zorgen dat die door blijft gaan.”

Was vanaf 2010 betrokken bij de voorbe-

Ze gaan problemen oplossen; moeten

reiding van het Jaar van de Mijnen 2015.

dan wel weten waar die vandaan komen.

Met volgens hem als missie: “We moeten

Ik vind dan ook dat in het concept van

jongeren laten ervaren hoe belangrijk de

dit museum meer nadruk moet komen te

mijnen waren voor de vorming van de

liggen op bijvoorbeeld de sociale geschie-

streek zoals die nú is en wat het belang

denis van de streek; bekeken vanuit de

ervan is voor de toekomst.” Hij verwijst

hedendaagse actualiteit. Ook de bevol-

naar de C-Mine in Genk, waar bewaard

kingssamenstelling van onze regio, het

gebleven mijngebouwen nieuwe functies

multiculturele aspect. Dat is weer een link

kregen in de sfeer van cultuur, nieuwe

van het verleden met het heden. Dát moet

economie en onderwijs. “Niet de

het vertrekpunt zijn. Zo bereik je bij jonge-

geschiedenis is daar het uitgangspunt,

ren de beste kans op identificatie met hun

wel de herkomst, dus het heden.

afkomst.

Bij ons is alles verzwegen en wat aan gebouwen stond met beleid, bijna militaris-

De aangewakkerde nieuwsgierigheid

tisch georganiseerd, afgebroken. Ik proefde

en het gevoel van trots moeten we vast-

ook dat in België en Duitsland ànders met

houden. Ik pleit voor een fonds dat

de steenkoolperiode wordt omgegaan.

nitiatieven van jongeren ondersteunt.

Zo kwam de burgemeester van Genk

Laat ze - net als afgelopen jaar -

persoonlijk in actie toen een voetbalclub

documentaires, muziek, films, theater

haar uit het mijnverleden daterende naam

en kunst maken waarin verleden, heden

wilde veranderen. Dáár is het een breed

en toekomst aan bod komen, en ook

gedragen gemeenschappelijk gevoel, ter-

onderzoek doen.

wijl bij ons het koesteren van mijnlampen centraal staat, nostalgie dus.”

Nu is immers gebleken dat ze niet bij de pakken neerzitten, en wel enthousiast

Blij is Martijn daarom met bijvoorbeeld het

toewerken naar een nieuwe horizon.”

gerestaureerde Glaspaleis in Heerlen, waar mijnwerkers hun werkplunjes kochten toen het nog warenhuis Schunck huisvestte. Het gebouw herbergt nu culturele instellingen. “In feite is dat onze kleine C-Mine. Een voorbeeld van het feit dat erfgoed dynamisch is. Dat het van nieuwe generaties, nieuwe functies krijgt. Martijn bij de nieuwe Brightlands Smart Services Campus in Heerlen, een broedplaats van nieuwe bedrijvigheid op het gebied van slimme diensten. In zijn ogen staat dit symbool voor de nieuwe veerkracht van de mijnstreek. Foto: Luc Lodder

Een belangrijke rol zie ik ook weggelegd voor het Nederlands Mijnmuseum in het schachtgebouw van de ON I in Heerlen.

Maarten Brorens

Dank

Directeur M2015 Marc Jetten. Foto: Luc Lodder Het Jaar van de Mijnen 2015 (M2015), een themajaar 50

Een transitie die de Limburgers zelf realiseerden.

jaar na de aankondiging van de sluiting van de Limburgse

Gedurende het jaar werd steeds duidelijker dat er een

ons verleden en vooral voor een hernieuwd zelfbewust-

steenkolenmijnen in 1965 door minister Den Uyl. M2015

grote behoefte was om de mijnbouwperiode een plek te

zijn. Dat maakt ons als stichting het meeste trots. Wij

startte op 17 december 2014 met een groots vuur-

geven. Het jaar kenmerkte zich namelijk door een grote

willen dan ook iedereen hartelijk bedanken die een

werkspektakel en de theatervoorstelling “De Toespraak”

deelname met meer dan 350 initiatieven, gemaakt door

bijdrage aan het jaar van de mijnen heeft geleverd, als

van Toneelgroep Maastricht in het Parkstad Limburg

zowel amateur- als professionele instellingen, verenigin-

organisator of deelnemer aan een activiteit, als bezoeker,

Theater in Heerlen, op de plek waar Joop den Uyl de

gen en kunstenaars van alle leeftijden. Daarnaast vonden

als vrijwilliger, als partner, subsidiënt of sponsor.

sluiting aankondigde.

tientallen boeken, publicaties en documentaires

Allemaal hartelijk dank!

Een jaar dat gezorgd heeft voor een herwaardering van

“Eenieder mag voor zichzelf bepalen wat zijn/haar moment(en) was/waren. Het was immers uw jaar.” Wellicht vreemd om een sluiting met vuurwerk te herden-

geïnspireerd door het Jaar van de Mijnen hun weg naar

Mocht u nog meer willen nagenieten, dan verwijzen

ken, het Jaar van de Mijnen ging echter niet alleen over

het publiek.

we graag naar de website www.m2015.nl , de facebook-

het verleden, maar vooral over het nu. Over het roemrijke

pagina www.facebook.com/m2015JvdM en ons

mijnverleden waar Limburg letterlijk en figuurlijk de kachel

Ook de regionale én landelijke pers omarmden het

van Nederland was, doordat de mijnbouw voor economi-

themajaar door aandacht te besteden aan de individuele

sche welvaart zorgde en Nederland van warmte voorzag.

activiteiten, of achtergrondverhalen te maken die duiding

Over koempelmentaliteit, saamhorigheid, trots en

gaven aan de hele beweging.

multiculturaliteit; nog voordat het woord uitgevonden werd.

twitter-account www.twitter.com/M2015JvdM. Veel lees- en kijkplezier! Namens Stichting Jaar van de Mijnen 2015,

Eenieder mag voor zichzelf bepalen wat zijn/haar moment(en) was/waren. Het was immers uw jaar.

Het Jaar van de Mijnen maakte ook de enorme transitie van de mijnstreek naar waar we nu staan zichtbaar.

Marc Jetten

Team M2015. V.l.n.r. Milena Mulders, Marc Jetten, Nanny Smeets, Fabian de Kloe, Ankie van der Sleen, Marc Bosch. Wij zijn trots op M2015, op al die initiatieven, op al die medewerkers, op al die bezoekers. Wij hopen dat velen met u - nu en in de toekomst - evenzo geïnspireerd blijven door het Limburgse mijnverleden. Glück auf!

n nog a v s 5.nl ssie 1 e r 0 p 2 w.M ol im w v e w d : r p boo 5o 1 0 t 2 h c n ijne verzi M o e d i d ebre van g r t a i a u et J een h r n o i o iten Kijk v e t i v i act méér

PARTNERS VAN HET JAAR VAN DE MIJNEN 2015 #M2015