Efun22 by Jacek Ścibor

nr 22 listopad-grudzień 2012

innowacyjna szkoła • innowacyjny nauczyciel • innowacyjny uczeń

innowacyjna szkoła innowacyjny nauczyciel innowacyjny uczeń Cena a 20 zł (w tym y VAT)

ISSN-2083-53-53 IS

Pomys y z chmury Uczę, więc myślę 000_000_EFUN_okladka_11_2012.indd 1

Gorące ziemniaczki

Porady prawne 2012-12-07 00:08:00

W numerze

Konferencje, szkolenia, warsztaty

Spotkajmy się na Cyfrowej

Po Mobilnej Edukacji przyszedł czas na Cyfrową Szkołę – wraz z Sekcją Bibliotek Pedagogicznych i Szkolnych SBP ruszyliśmy w Polskę z nowym cyklem konferencji.

Magazyn wydawany pod patronatem Konferencji Rektorów Uczelni Pedagogicznych Wydawca: Benild s.c., Warszawa ul. Barei 5/64, 03-141 Warszawa, tel.: 22 243 23 74 redakcja@edufakty.pl prenumerata@edufakty.pl http://www.edufakty.pl/ Dyrektor wydawnictwa: Maciej Kułak Redaktor naczelny: Bartosz Krzyżaniak Zastępca redaktora naczelnego: Janusz S. Wierzbicki Rada Programowa: prof. Mirosława Nowak-Dziemianowicz, prof. Joanna Głodkowska, prof. Bogusław Śliwerski, Wiesław Włodarski, Dariusz Kulma. Przedstawiciele Konferencji Rektorów Uczelni Pedagogicznych prof. Jan Łaszczyk, prof. Stefan Mieszalski Redaktorzy:

Multimedia

Publikacje elektroniczne – wczoraj, dziś i jutro

Nawet jeśli kochamy zapach druku, uwielbiamy szelest przewracanych stron i nie wyobrażamy sobie zasypiania bez tradycyjnej książki – od publikacji elektronicznych nie uciekniemy.

iBooks Author, czyli sposób na własną multimedialną publikację

Nie trzeba być informatykiem, żeby samemu przygotować multimedialną książkę lub dokument pełen filmów, interaktywnych ilustracji, testów czy trójwymiarowych obiektów.

42 49

Tworzymy elektroniczną książkę

W samouczku podpowiadamy, jak – krok po kroku – zainstalować program iBooks Author i stworzyć elektroniczną książkę zawierającą tekst, obrazy, galerię zdjęć i pytania powtórkowe. Pokazujemy też, w jaki sposób opublikować ją na iPadzie.

Dźwięk w edukacji – praca z programem Adacity

Dokumenty dźwiękowe mogą być doskonałym materiałem dydaktycznym wspierającym pracę nauczyciela. Ich przygotowanie stanie się łatwiejsze, jeżeli wykorzystamy do tego odpowiednie narzędzie.

Rozmowy EFUN

Stawiamy na innowacyjność

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie należy do najnowocześniejszych uczelni technicznych w Polsce. O tym, jak odnieść sukces, nawet w trudnych czasach, opowiadają prof. Józef Zając, rektor PWSZ, i dr Beata Fałda, prorektor PWSZ.

Offset nie tylko w armii

Samorządy realizujące projekty rozbudowy szkolnej infrastruktury technologicznej mogą kupić oprogramowanie Microsoft już za połowę ceny, a część wydanych środków wróci do nich w postaci szkoleń i przydatnych materiałów dydaktycznych – mówi Cecylia Szymańska-Ban, dyrektor ds. edukacji w Microsoft Polska.

Metoda projektów

Marta Wnukowicz, Michał Grześlak Dziennikarze, publicyści, felietoniści: Beata Igielska, Monika Rękawek, Bogusław Śliwerski, Wiesław Włodarski, Ola Piontek Reklama:

Więcej niż notatki

Jak zapanować nad notatkami przy pracy nad projektem? Jak sprawić, by zebrany materiał tworzył swoiste portfolio? W jaki sposób podzielić się notatkami z pozostałymi członkami zespołu – niezależnie od używanych przez nich urządzeń? Odpowiedzi dostarcza Evernote.

E-learning

Jolanta Boruch (Sibilska) – kierownik jolanta.sibilska@edufakty.pl tel.: 22 243 23 74 Prenumerata: prenumerata@edufakty.pl tel.: 22 300 23 19 Projekt graficzny, skład i łamanie: Jarosław Rytych, www.orangewave.pl

Testy interaktywne w programie Hot Potatoes

Podpowiadamy, jak korzystać z programu do tworzenia krzyżówek, testów i zadań.

Opiekunowie szkolnych pracowni

Czym się kierować wybierając sprzęt do szkoły

Odpowiedź na pytanie o to, jaki sprzęt kupić do szkoły wcale nie jest prosta. Zwykle zależy od sytuacji placówki i celu, jaki chcemy osiągnąć. Jednak jest kilka reguł, które mogą pomóc w podjęciu decyzji o zakupach.

Zbiorcze zakładanie kont w Office 365

Jak poradzić sobie z założeniem kont dla setek uczniów? Nic prostszego – przedstawiamy praktyczny samouczek, z którego dowiecie się, jak zrobić to krok po kroku.

21 87

Zeskanuj QR kod i czytaj EFUN na smartfonie.

000_000_EFUN_w_numerze_11_2012.indd 2

2012-12-06 22:47:34

Sieciowisko

Tysiące pomysłów na lekcje z wykorzystaniem TIK

Podpowiadamy, jak dołączyć do aktywnych nauczycieli z całego świata, którzy dzielą się pomysłami na lekcje z różnych przedmiotów na pil-network.com.

Otwarte zasoby edukacyjne

Wyjaśniamy, co decyduje o otwartości, omawiamy rodzaje licencji i przypominamy o obowiązkach spoczywających na osobach, które z otwartych zasobów korzystają.

Prawo autorskie w szkole

Uczniowie często myślą, że mogą bez ograniczeń wykorzystywać to, co znajdą w sieci. Niewielu jest świadomych istnienia praw autorskich i wiążących się z nimi konsekwencji.

61 96 98

Informatyka

Informatyka (nie tylko) dla najmłodszych – TurtleArt

Inspirowane filozofią języka Logo środowisko pomaga rozwijać umiejętności plastyczne, matematyczne i informatyczne uczniów. Zaletą może być nawet brak polskiej wersji językowej.

Konkursy

Innowacyjni są wśród nas

Nagrody w konkursach Innowacyjny Nauczyciel i Innowacyjna Szkoła 2012 przyznane. Forum, jak co roku, przyciągnęło awangardę polskiej edukacji i było doskonałą okazją do zapoznania się z najnowszymi programami i narzędziami przydatnymi w procesie nauczania.

Projekt, który zaangażował świat

„Lodówka” łączy naukę, zabawę, wolontariat i interdyscyplinarność. Właśnie to docenili eksperci obsypując twórców projektu – lęborskich nauczycieli i uczniów – licznymi nagrodami i tytułami.

Prawo

Egzekucja obowiązków edukacyjnych

Rozwiewamy wątpliwości związane z m.in. trybem postępowania egzekucyjnego. Omawiamy środki egzekucji administracyjnej, zadania organów uczestniczących w procedurze egzekucji, prezentujemy wzory pism.

Edukacja domowa

Nauczaniem domowym może być objęty nie tylko uczeń szkoły podstawowej czy gimnazjum, ale również dziecko w wieku przedszkolnym oraz uczeń szkoły ponadgimnazjalnej.

102

Pokoju, zapału i zdrowia w Święta Bożego Narodzenia i każdego dnia 2013 roku życzy Redakcja

112

Prawo na co dzień

Nasz prawnik odpowiada na pytania nurtujące czytelników dotyczące m.in. działalności gospodarczej i awansu dyrektora oraz awansu, odprawy, pensum czy nieusprawiedliwionej nieobecności nauczyciela.

122

Uczę, więc myślę

Kim jest uczeń?

Rozpoczynamy publikację cyklu artykułów Jarosława Skurzyńskiego – filozofa i nauczyciela. Autor zmierzy się w nich z pozatechnicznymi problemami, przed którymi stawiani są pedagodzy w codziennej pracy z uczniami i spróbuje odpowiedzieć na pytanie: Jak zainteresować ucznia?

18 Polub nas na Facebooku

Z pamiętnika gimnazjalistki

Zniewolony umysł

Kolejna część pamiętnika poświęcona jest otwartym zasobom edukacyjnym.

www.facebook.com/EduFakty

listopad 2012

000_000_EFUN_w_numerze_11_2012.indd 3

3 3 2012-12-06 22:49:50

Wstępniak

fot. archiwum

Uczę, więc myślę

tekst: Bartosz Krzyżaniak redaktor naczelny

czenie nowoczesne to nie tylko dobór nowoczesnych technik, ale także zmiana sposobu myślenia o tym, kogo uczymy – to spostrzeżenie przytoczone z artykułu filozofa Jarosława Skurzyńskiego, na pozór oczywiste, przestaje takie być, gdy przyjrzymy się przeciętnej polskiej szkole. Gdy mówimy o technologii, gdy staramy się z niej korzystać ucząc, często zapominamy, że to tylko jeden filar procesu edukacyjnego. Drugim, choć na pewno nie mniej istotnym, powinna być nowoczesność w podejściu do ucznia. I nie chodzi nam bynajmniej o odejście od niechlubnych praktyk lat minionych, których efektem były naderwane uszy czy opuchnięte kolana uczniów, lecz o uświadomienie sobie, kim dla nas, nauczycieli, są uczniowie i co z tego wynika. Mówimy o nowoczesności, której wyrazem powinno być podmiotowe, a nie przedmiotowe, traktowanie naszych podopiecznych, traktowanie ich jak ludzi: myślących, czujących, często pełnych obaw, zagubionych, słabych, podatnych na wpływy, wrażliwych, ale także energicznych, wypełnionych pozytywnymi myślami, chcących zmieniać świat. Ludzi, jakimi sami byliśmy. W niestałym świecie przenikniętym atmosferą wyścigu nietrudno się pogubić i zapomnieć o tym, co najważniejsze. W szkole, jakkolwiek banalnie by to brzmiało, najważniejszy powinien być uczeń. Stwierdzenie to przestanie być frazesem, jeśli zastanowimy się, co tak naprawdę przez nie rozumiemy. Rozważaniom na temat m.in. zdobywania szacunku i zaufania uczniów, dobrego i złego ich traktowania, sposobów motywowania, karania i nagradzania czy ustalania odpowiedniej relacji nauczyciel–uczeń poświęcony jest cykl artykułów Jarosława Skurzyńskiego zainaugurowany dziś tekstem Kim jest uczeń? Zdajemy sobie sprawę z kontrowersji, jakie wśród nauczycieli budzą poruszane w nim kwestie. Dlatego chcemy, by nowy dział, zatytułowany Uczę, więc myślę, stał się areną wymiany poglądów, intelektualnych starć, a także źródłem pomysłów i skarbnicą pozytywnych doświadczeń związanych z pozatechnicznymi aspektami nowoczesnego nauczania. Liczymy na Państwa aktywność, zachęcamy do polemiki. Nasze łamy stoją przed Wami otworem.

4 000_000_EFUN_Wstepniak_11_2012.indd 4

2012-12-07 00:01:45

Wyrusz w podróż po „Planecie Energii”! Wygraj dwudniową wizytę interaktywnego miasteczka edukacyjnego! Co by było, gdyby nie było prądu elektrycznego? Jak to się dzieje, że żarówka świeci? W jaki sposób prąd elektryczny dostarczany jest do mieszkań? Odpowiedzi na te pytania poznają uczniowie klas I-III szkół podstawowych, którzy wraz ze swoimi nauczycielami wezmą udział w ogólnopolskim projekcie edukacyjnym „Planeta Energii” organizowanym już po raz trzeci przez Grupę ENERGA. Głównym celem konkursu jest rozpowszechnianie wiedzy o energii elektrycznej, a także kształtowanie proekologicznych postaw wśród najmłodszych. Program w prosty i przystępny sposób łączy naukę z zabawą, ale przede wszystkim edukuje najmłodszych jak bezpiecznie korzystać z urządzeń elektrycznych oraz jak prawidłowo zachowywać się w pobliżu obiektów energetycznych. Program ma na celu kształtowanie wśród dzieci prawidłowych postaw. Uczymy m.in. jak bezpiecznie i racjonalnie korzystać z urządzeń zasilanych przez prąd bazując na przykładach, które dzieci znają z codziennego życia – powiedziała Marta Dankowska, koordynator projektu z Centrum Marketingu i Komunikacji ENERGA SA. – To bardzo ważne, ale i trudne zagadnienia kierowane do najmłodszych, dlatego tak ważna w programie jest rola nauczycieli – dodaje. Program cieszy się dużym zainteresowaniem i uznaniem, zarówno wśród nauczycieli, jak i uczniów. Do tej pory wzięło w nim udział niemal 70 tysięcy dzieci z całej Polski. Co wydarzy się w trzeciej edycji konkursu „Planeta Energii”. W trzeciej edycji konkursu może wziąć udział każdy nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej, który przeprowadzi ze swoimi uczniami minimum trzy lekcje dotyczące energii elektrycznej w oparciu o otrzymane od Grupy ENERGA materiały dydaktyczne oraz zrealizuje dodatkowe działanie autorskie. Zwycięskie klasy zostaną wyłonione na podstawie sprawozdań z przeprowadzonych zajęć, które nauczyciele będą mogli składać do 15 lutego 2013 roku. Rozstrzygnięcie konkursu „Planeta Energii” nastąpi 18 marca 2013 roku. Jak wytłumaczyć dziecku czym jest prąd i jak to się dzieje, że żarówka świeci? Dużo pomocą dla nauczycieli, którzy przystąpią do konkursu jest specjalny zeszyt dydaktyczny pt. „ENERGA przedstawia: W krainie prądu elektrycznego”. Materiał składa się z sześciu scenariuszy lekcji, w których opisany został m.in. cel i przebieg zajęć, metody oraz forma pracy. Materiały edukacyjne to doskonała pomoc w przygotowaniu lekcji. Dzieci w przystępny sposób uczą się czym jest prąd i jak odpowiednio z niego korzystać. Materiały ułatwiają także nauczycielom poprowadzenie zajęć dotyczących energii elektrycznej, a uczniowie nie kryją radości z niestandardowej, nowoczesnej formy lekcji – powiedziała Katarzyna Prus, wychowawczyni zwycięskiej klasy z poprzedniej edycji programu. Patronat honorowy:

Patron:

Wizyta interaktywnego miasteczka na wiosnę! Nagroda główna dla 10 zwycięskich klas ! Dziesięć klas, które najciekawiej przeprowadzą lekcje o energii elektrycznej wygrywa wizytę mobilnego centrum edukacyjnego „Planeta Energii” w swojej miejscowości. W miasteczku na gości czekać będzie wiele atrakcji m.in. zabawy i konkursy w strefie poświęconej odnawialnym źródłom energii elektrycznej, film 3d oraz eksperymenty prowadzane pod czujnym okiem wykładowców z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Dodatkowo 50 wyróżnionych klas otrzyma atrakcyjne nagrody edukacyjne. Nauczyciele nagrodzonych i wyróżnionych klas otrzymają specjalne certyfikaty i pomoce naukowe do wykorzystania w dalszej edukacji najmłodszych. Szczegóły konkursu, regulamin i materiały dydaktyczne znajdą Państwo w serwisie www.PlanetaEnergii.pl. Zapraszamy!

Grupa ENERGA (www.energa.pl) dostarcza energię elektryczną dla 2,5 mln gospodarstw domowych oraz do ponad 300 tys. firm, co daje jej około 17-procentowy udział w rynku sprzedaży energii elektrycznej. Grupa jest operatorem systemu dystrybucyjnego energii elektrycznej na obszarze 75 tys. km kw. i eksploatuje ponad 190 tys. km linii elektrycznych, którymi przesyła ponad 24,5 TWh energii rocznie. Dzięki 47 własnym elektrowniom wodnym, ponad 150 wiatrakom i współpracy z lokalnymi producentami energii, ENERGA jest liderem dostaw energii ze źródeł odnawialnych. Zielona energia to już blisko 16 proc. prądu dostarczanego klientom firmy, a łączna moc źródeł OZE przyłączonych do sieci ENERGI to ponad 1400 MW. ENERGA od wielu lat angażuje się w inicjatywy prospołeczne. Szeroki program ENERGA dla Ciebie to działania kształtujące postawy proekologiczne wśród najmłodszych, wpierające rozwój fizyczny i popularyzujące działalność kulturalną istotną dla społeczności lokalnych. Jego elementem jest projekt ENERGA Edukacja promujący wśród dzieci i młodzieży bezpieczne i racjonalne korzystanie z energii elektrycznej. Fundacja ENERGA niesie ponadto pomoc osobom poszkodowanym przez los oraz czynnie wspiera organizacje charytatywne.

Patron merytoryczny:

Patroni medialni:

www.planetaenergii.pl

000_ENERGA_1_1_11_2012.indd 2

2012-12-06 23:16:50

Konferencje, szkolenia, warsztaty

tekst: Bartosz Krzyżaniak

Spotkajmy się na Cyfrowej Po Mobilnej Edukacji przyszedł czas na Cyfrową Szkołę – wraz z Sekcją Bibliotek Pedagogicznych i Szkolnych SBP ruszyliśmy w Polskę z nowym cyklem konferencji.

wspieramy oświatę

Kraków, Tarnobrzeg, Poznań i Przemyśl – te ternauci dowiedzieli się o istnieniu naszej strony, miasta gościły nas w październiku podczas cyklu a gdy już do niej zajrzą – by zostali dłużej. konferencji Mobilna Edukacja w XXI w. Wraz z kilkuset osobami – nauczycielami, bibliotekarzami, dyrektorami, przedstawicielami władz samorządowych – zastanawialiśmy się podczas wykładów nad tym, jak zmieniły się w ostatnich latach możliwości wykorzystania technologii w szkołach. Przy okazji doszliśmy do wniosku, że skoro kilka lat temu nie wiedzieliśmy, jakimi nowinkami technologicznymi będziemy dysponować w 2012 r., to nie sposób też przewidzieć możliwości, jakie technika da nam za kilka lat. Dlatego mówiąc o nowoczesnym nauczaniu mamy na myśli nauczanie współczesne, za pomocą narzędzi dostępnych tu i teraz. Narzędzi, których droga w szkolne mury bywa wyboista i kręta. Podczas zajęć przekonywaliśmy naszych gości, Tablet może być szkolną tablicą że zamiast zakazywać dzieciom używania np. telefonów komórkowych w szkole lepiej jest korzystać z możliwości, jakie dają w pracy dydaktycznej. Uczestnicy na własnej skórze przekonali się, że za pomocą tabletu czy zwykłej komórki można w prosty sposób nakręcić i zmontować film czy zrobić trójwymiarowe zdjęcia (np. szkoły lub omawianych na lekcjach obiektów), które z powodzeniem można wykorzystać w projektach edukacyjnych. Podczas ćwiczeń z uczestnikami wykorzystujemy możliwości tabletów Podczas wykładów do nagrania krótkiego reportażu (Kraków) o tworzeniu treści inW listopadzie rozpoczynamy nowy cykl bezternetowych okazało się, że nie zawsze to, co interesuje autorów artykułów zamieszczanych płatnych konferencji pod nazwą Cyfrowa Szkoła w internecie jest zbieżne z tym, czego szukają in- – podobnie jak poprzedni organizowany wspólternauci. Podczas zajęć przybliżyliśmy cechy, jaki- nie z Sekcją Bibliotek Pedagogicznych i Szkolnych mi charakteryzują się sieci społecznościowe, blo- Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich. Podczas gi czy strony www. Świadomość różnic między zajęć spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, jak nimi pozwala ustrzec się wielu niepotrzebnych rozumieć termin zawarty w tytule cyklu. Uczestwpadek. Zastanawialiśmy się też co zrobić, by in- nicy dowiedzą się m.in. jak taką szkołę budować:

6 000_000_EFUN_Spotkajmy_na_cyfrowej_11_2012.indd 6

2012-12-07 00:02:48

zarówno od strony techniczno-sprzętowej, jak i administracyjnej. Powiemy, czym (oprócz ceny) różnią się urządzenia profesjonalne od dostępnych w supermarketach. Na przykładach pokażemy też, jak pożyteczne mogą być w edukacji urządzenia mobilne oraz jak korzystać z nich podczas pracy z uczniami. Oddzielny wykład poświęcimy redagowaniu informacji do szkolnej gazetki czy na stronę

kowe). Podpowiemy też, jak się przygotować, by dobrze wypaść – zarówno przed, jak i za obiektywem kamery. Dzień po wykładach proponujemy uczestnikom udział w płatnych warsztatach. To świetna okazja, by poćwiczyć praktyczne wykorzystanie wiedzy zdobytej podczas

W Przemyślu, gdzie gościny udzieliło nam Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, słowo mobilność zyskało dodatkowy wymiar

Dzięki komunikatorowi (Microsoft Lync) Jolanta Gałecka z Young Digital Planet mogła opowiedzieć uczestnikom o jednym z trendów w edukacji – gryfikacji

Ostatnie poprawki, sprawdzenie sprzętu i – zaczynamy (Tarnobrzeg)

Odręczna notatka na tablecie? Żaden problem

Konferencje Cyfrowa Szkoła

Niekiedy pytania z sali zaskakiwały prowadzącego (Poznań)

WWW. Uczestnicy dowiedzą się m.in. jak konstruować tytuły, co to jest lid, jak zacząć pisać, gdy nie przychodzi wena. Pokażemy też przykłady typowych błędów dziennikarskich, podpowiemy, jak ich unikać oraz gdzie szukać porad. Podzielimy się z uczestnikami pomysłami na wykorzystanie podczas projektów edukacyjnych kamer (także tych, w które wyposażone są telefony komór-

Na frekwencję na naszych konferencjach nie możemy narzekać (Przemyśl)

14 listopada 30 listopada 27 listopada 3 grudnia 5 grudnia

wykładów. Warsztaty przewidziane są w dwóch blokach (3 x 45 min. każdy): Przed i za kamerą, czyli jak stworzyć interesujące nagranie filmowe oraz Jak przygotować profesjonalny tekst do gazety lub internetu. Koszt uczestnictwa w obu warsztatach: 50 zł. Więcej informacji na stronie: www.uczenowoczesnie.pl oraz k12blog.edu.pl Zapraszamy i do zobaczenia! listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Spotkajmy_na_cyfrowej_11_2012.indd 7

Toruń Warszawa Katowice Białystok Łódź

7 2012-12-07 00:03:06

Rozmowa EFUN

fot. archiwum prywatne

Stawiamy na innowacyjność rozmawiał Maciej Kułak

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie należy do najnowocześniejszych uczelni technicznych w Polsce. W ciągu dekady w tym przygranicznym mieście powstały nowoczesne laboratoria naukowo-badawcze, a także lotnisko oraz centrum współpracy transgranicznej. O tym, jak odnieść sukces, nawet w trudnych czasach, opowiadają prof. Józef Zając, rektor PWSZ, i dr Beata Fałda, prorektor PWSZ.

Historia Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie liczy zaledwie 11 lat. Cały kompleks wygląda imponująco. Nowoczesne gmachy, własne lotnisko, samoloty. Jak to wszystko udało się zrobić w tak krótkim czasie i w niewielkim mieście?

prof. Józef Zając rektor PWSZ

Józef Zając: Wbrew pozorom Chełm ma znakomite tradycje nauczania na różnych poziomach edukacji. Niegdyś funkcjonowały tu trzy kolegia, a rektorem jednego z nich był ksiądz profesor Samuel Chróścikowski, matematyk i fizyk, członek Komisji Edukacji Narodowej, autor pierwszego podręcznika matematyczno-fizycznego, napisanego w 1738 roku, w języku polskim. Tu też pracowała pani Władysława Mrożkiewicz, była studentka i asystentka Stefana Banacha, wybitnego matematyka lwowskiego. W Chełmie jest też odpowiednie środowisko i akademicki klimat, co pozwoliło nam się rozwinąć. Jako pracownik Polskiej Akademii Nauk miałem okazję obserwować rozwój wielu uczelni na świecie. Najlepsze wzorce z Niemiec, USA, Japonii czy Finlandii przenieśliśmy do Chełma.

Niemiecki porządek, amerykański luz i japońską precyzję? J.Z.: To stereotypy, ale poniekąd tak. Nasi pracownicy wiedzą, że za kłamstwo, niesłowność i niewykonanie poleceń można stracić pracę. To a propos Niemiec. Z Japonii „przeniosłem” warunki studiowania i filozofię zarządzania uczelnią. Student musi mieć doskonałe warunki pracy. Dzięki temu czu-

je się doceniony, czuje się tu współgospodarzem. Dlatego nie istnieje u nas problem niszczenia budynków i ich wyposażenia, tak dokuczliwy na wielu uczelniach. Mógł pan się przekonać, że łazienki i korytarze wyglądają jak nowe, chociaż funkcjonują bez remontów od kilku lat. Z kolei USA to doskonały wzór organizacji zajęć pozaakademickich. U nas także ich nie brakuje. Z Finlandii, gdzie robiłem habilitację, zaczerpnąłem wiele pomysłów, choćby jak zarobić pieniądze dla uczelni, jak wyszukiwać dotacje itd.

Fińskie doświadczenia widać na każdym kroku. Czy udaje się też wykorzystać możliwości płynące z położenia na granicy Unii Europejskiej?

dr Beata Fałda prorektor PWSZ

Beata Fałda: Oczywiście. Korzystamy ze specjalnych funduszy unijnych przeznaczonych na ten cel. Współpracujemy z uczelniami na Ukrainie, a ostatnio także z uczelniami na Białorusi. Utworzyliśmy kierunek filologii słowiańskiej, mamy wielu studentów z Ukrainy. Od niedawna przy naszej uczelni działa też Akademickie Centrum Współpracy Transgranicznej, które jest miejscem spotkań naukowców z różnych krajów. Mamy znakomite kontakty z Kijowem, przyjeżdżają do nas tamtejsi naukowcy, podpatrują nasz model funkcjonowania. My także korzystamy z doświadczeń naukowców ukraińskich. Tam jest wielu wspaniałych inżynierów, którzy np. budowali jeden z największych samolotów świata.

8 000_000_EFUN_Stawiamy na innowacyjnosc_ROZMOWA_11_2012.indd 8

2012-12-07 00:03:40

Szkoła jest też ważnym elementem pejzażu Chełma.

Co jest najmocniejszą stroną uczelni?

B.F: Staramy się tchnąć w tutejszą społeczność trochę świeżości. Uczelnia ma swoją audycję w radio, studenci angażują się w wolontariat, podejmują inicjatywy o charakterze naukowym, kulturalnym, oświatowym; współpracujemy ze szkołami. Dla dzieci organizujemy specjalne zajęcia, jest laboratorium dla przedszkolaków, są komputery, gry. Szkoły chętnie wykorzystują laboratoria fizyczne, chemiczne, informatyczne. Dużą popularnością cieszy się nasza kolekcja samolotów wojskowych i cywilnych. Zorganizowaliśmy też Chełmską Akademię Twórczości oraz znakomicie funkcjonujący Uniwersytet III Wieku. To były strzały w dziesiątkę.

J.Z.: Pragmatyzm dydaktyczny i nieuleganie nowoczesnym prądom. Konserwatyzm dydaktyczny daje naprawdę świetne wyniki, chroni młodzież przez podejmowaniem studiów na „potiesznych” kierunkach, zaś uczelnię przed ekstremalnymi zmianami w organizacji nowych, coraz to bardziej egzotycznych kierunków studiowania. Wiele niegdyś znakomitych marek akademickich podupadło z kretesem dlatego, że rozmieniły wypracowaną latami jakość na drobne, organizując cudaczne nauczanie. Chcemy tego uniknąć. U nas nie ma takich sytuacji, kiedy to student widzi swojego wykładowcę dopiero na… egzaminie. Dziś niestety nie ceni się nauczycieli – ani szkolnych, ani akademickich.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Stawiamy na innowacyjnosc_ROZMOWA_11_2012.indd 9

9 2012-12-07 00:03:47

Rozmowa EFUN

mówi się o kształceniu dla rynku pracy. Ale w zasadzie jakiego rynku? Czy ktoś zadaje sobie pytanie, kogo uczymy? Przecież to są ludzie! Dlatego, przede wszystkim, musimy wykształcić człowieka. Wiadomości docierające od naszych absolwentów potwierdzają słuszność naszych działań organizacyjno-dydaktycznych dla nadania im konkurencyjnej pozycji na rynku pracy.

Wielu nauczycieli narzeka, że dzieci, młodzież przegrywają z biurokracją. B.F: Po co nam nowe technologie, skoro i tak wygrywa papier i urzędnik oraz tony sprawozdań? Nie tędy droga.

Znakiem rozpoznawczym PWSZ w Chełmie są okalające uczelnię szkolne gmachy, laboratoria i samoloty. Czy kierunki związane z lotnictwem cieszą się popularnością?

Nauczyciel boi się ucznia, nie ma swobody działania, tak pracować się nie da. Staramy się, aby te zjawiska nie miały miejsca na naszej uczelni.

Udaje się państwu zachować autonomię nauczycieli akademickich? J.Z.: Staramy się. Nasi nauczyciele to ludzie odpowiedzialni, godni najwyższego zaufania. Nie można ich traktować jak potencjalnych przestępców dydaktycznych! To okrutna pomyłka. Bez zaufania do profesorów i nauczycieli proces kształcenia to karykatura dydaktyki.

A młodzież? Absolwenci szkół ponadgimnazjalnych przekraczający mury chełmskiej uczelni prezentują wyższy czy niższy poziom wiedzy niż kilka lat temu? B.F.: Spadek poziomu wiedzy to tendencja ogólnopolska. Od kilku lat sprawdzamy wiedzę matematyczną pierwszoroczniaków. Rozwiązują test, który ma pokazać, jak są przygotowani do podjęcia studiów. Jeszcze kilka lat temu młodzież rozwiązywała 80-90 proc. zadań. Kolejne roczniki radziły sobie jednak znacznie gorzej. Ostatnio studenci rozwiązali zaledwie 20 proc. wszystkich zadań. Nasza edukacja zbyt mocno poszła w procedury i brak zaufania do nauczycieli, bardziej wierzy się dziś w cudaczne konspekty niż mądre nauczanie. Brakuje kontaktu nauczyciel–uczeń. Dziś

J.Z: Największym wzięciem cieszą się kierunki techniczne. W tym roku przyjęliśmy rekordową liczbę osób na mechanikę, gdzie są prowadzone bardzo ciekawe specjalności nauczania. A mechanik lotniczy z certyfikatami to dziś najbardziej poszukiwany i znakomicie płatny zawód. Mechanicy muszą znać swój fach od podszewki. O pilotach nie ma co nawet mówić; na studia te przyszła do nas cała Polska. One również są obłożone wymogami dodatkowych certyfikacji, od których zależy możliwość znalezienia pracy jako pilot współczesnego samolotu pasażerskiego.

Ale ich kształcenie musi być drogie. J.Z.: I jest. Zgromadzenie niezbędnego wyposażenia laboratoryjnego pochłania majątek. Właśnie gromadzimy zaplecze kilku laboratoriów. Niedługo będzie tu wszystko, czego nigdzie w kraju nie spotkamy, nawet samolot pasażerski. Co prawda nie Boeing 787, ale za to nasz, własny. Mamy tę przewagę nad innymi uczelniami, że dysponujemy znakomitą kadrą oraz stosownie skonstruowanymi programami studiów. Mechanicy i piloci, poza egzaminami uczelnianymi muszą zdawać niektóre egzaminy w urzędzie lotnictwa cywilnego, aby otrzymać stosowne licencje upoważniające ich do podjęcia pracy przy samolotach. Na szczęście, gros naszych wykładowców dysponuje odpowiednimi uprawnieniami i mogą egzaminy takie odbierać tutaj, na miejscu. Dzięki temu nasi absolwenci otrzymują odpowiednie certyfikaty bez dublowania wielu

10 000_000_EFUN_Stawiamy na innowacyjnosc_ROZMOWA_11_2012.indd 10

2012-12-07 00:03:54

Rozmowa EFUN

egzaminów. Bez stosownego certyfikatu nie wolno dotknąć śrubki w samolocie, nawet jeżeli skończyło się najlepszą politechnikę w Polsce, Niemczech czy we Francji. Tymczasem absolwent każdej z takich politechnik potrzebuje dodatkowych czterech lat, by zostać mechanikiem lotnictwa. Na nic zda się tutaj tytuł magistra inżyniera, doktora czy też profesora. W zawodach tych nie ma bezrobocia! A pensje? Naprawdę są konkurencyjne. To zawody z przyszłością.

Czy są szkoły ponadgimnazjalne, które na poziomie techników przygotowują przyszłych mechaników lotnictwa? J.Z.: Niestety nie. Proces kształcenia mechaników lotniczych jest bardzo długi, wymagający stosownych uprawnień, laboratoriów i kadry z uprawnieniami, a nie tylko tytułami naukowymi. To bardzo kosztowna branża.

Lotnictwo to pana pasja? J.Z.: Ogromna. Kiedyś chciałem zostać pilotem wojskowym, niestety kolega się rozbił i rodzice wypowiedzieli wtedy kilka niecenzuralnych słów komentując moje plany i wybrałem… matematykę. Ale ciągnęło wilka do lasu. Wykorzystałem więc pasję dla dobra ogółu. Mamy własne lotnisko, dziewięć samolotów i obsługę wraz z wszystkimi uprawnieniami. Można latać!

Planujecie też rozwinąć pion badawczy. J.Z.: Chcemy postawić na innowacyjność, a badania

są jej ważną częścią. Mamy duże sukcesy na polu nowych technologii z zakresu obróbki metali. Na naszej uczelni powstała niezwykle precyzyjna maszyna do kształtowania z metalu dużych części urządzeń. Cały proces jest bardzo wydajny, bo odbywa się specyficznymi metodami – nie kłucia, nie grzania, ale metodą wprowadzania naprężeń i łamania. Są już zainteresowani naszym wynalazkiem.

Jak państwo oceniają poziom badań naukowych w Polsce? J.Z: Na badania naukowe przeznacza się naprawdę dużo pieniędzy, tylko efektów nie widać. W wielu przypadkach jest to zwykłe udawanie nauki i pisanie sprawozdań „do powiatu”, których nikt nie czyta i poważnie nie traktuje. W wielu przypadkach to zabawa w gronie kilku znajomych „naukowców”, którzy nigdy nie publikowali w znanych, międzynarodowych wydawnictwach. Należy też pamiętać, że część naukowców znalazła się, na mocy ustawy, w grupie „drugiej kategorii”, którym odebrała ona możliwości prowadzenia równoprawnych badań naukowych. Uważam, że tylko o dyscyplinach międzynarodowych możemy mówić jako o naukowych. Jeśli ktoś publikuje tylko w kraju, niech nie mówi głośno, że zajmuje się nauką. Znam przypadki, kiedy przyznano granty na badania rzeczy już dawno wynalezionch, tylko urzędnicy o tym nie wiedzieli. Doszło do tego, że nie liczy się pomysł, a umiejętność pisania wniosków o przyznanie grantów.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Stawiamy na innowacyjnosc_ROZMOWA_11_2012.indd 11

11 11 2012-12-07 00:03:58

Konkursy

fot. archiwum

Innowacyjni są wśród nas Nagrody w konkursach Innowacyjny Nauczyciel i Innowacyjna Szkoła 2012 przyznane. Forum, jak co roku, przyciągnęło awangardę polskiej edukacji i było doskonałą okazją do zapoznania się z najnowszymi programami i narzędziami przydatnymi w procesie nauczania.

tekst: Janusz S. Wierzbicki

Tegoroczne Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół zgromadziło ponad stu słuchaczy, w tym i uczestników konkursów Innowacyjny Nauczyciel ucz i Innowacyjna Szkoła, zaproszonych gości z Regioi In nalnych Centrów Innowacji Microsoft oraz laurenal atów ató konkursów z poprzednich lat. Przez trzy dni brali bra udział w wielu ciekawych warsztatach i wykładach dac zorganizowanych w siedzibie firmy Microsoft.

Wykłady i seminaria Wy

Uczestnicy Forum Inn owacyjnych Nauczayciel i i Szkó 20 12

u a program a, szefow sk r a n , S e c ta g w Pols Ma gor za in Learnin programu Par tners m na te at u d a k y w podczas

Podczas sesji plenarnych uczestnicy mieli okazję poznać lepiej program Partners in Learning oraz polskie szkoły uczestniczące w prestiżowych propol gramach Pathfinder School oraz Menthor Schogra ol. My możemy się pochwalić, że szkoły te współpracują z naszym magazynem od początku a ich pra przedstawicielami są między innymi autorzy publiprz kowanych na naszych łamach artykułów – Dariusz kow Stachecki oraz Artur Rudnicki. Podczas wykładów Sta przedstawione zostały także darmowe aplikacje prz i usługi stworzone dla edukacji. Warto wspomnieć i us np. o świetnej prezentacji państwa Doroty i Jacka Kuprasów dotyczącej możliwości tworzenia przez Kup uczniów i nauczycieli niesamowitych pokazów ucz i lekcji i lek astronomii z użyciem World Wide Telescope. Zespół studentów z toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika przedstawił natomiast oprogramowanie umożliwiające rozpoznawanie znaków języka migowego i tłumaczenie ich na żywo na zdania w języku polskim. Studenci wykorzystali interfejs Kinect rozpoznający ruchy ciała człowieka a stworzony dla konsoli XBOX pokazując tym samym, że taką technologię można wykorzystywać nie tylko w grach. Nie zabrakło również prezentacji najnowszej wersji systemu Windows pod kątem zan stosowań edukacyjnych oraz nowej odsłony usługi st Live@edu, czyli Office 365 dla edukacji, który dzięLi ki wbudowanym narzędziom doskonale nadaje się do usprawnienia komunikacji i współpracy na poziomie ziom zarówno zarządzania placówką, jak również realizacji projektów edukacyjnych. reali

12 000_000_EFUN_Relacja z FINS_11_2012.indd 12

2012-12-06 22:54:20

Wiedza w praktyce

Zaproponowane uczestnikom warsztaty umożliwiły wypróbowanie w praktyce m.in. bezpłatnych aplikacji, datków do systemu oraz usług. Omówione zostały między innymi: zestaw darmowych narzędzi Learning Suite, Office 365 oraz portal pil-network.com. Można było wziąć udział w zajęciach dotyczących wystąpień publicznych, czyli dowiedzieć się, jak przygotować swoje prezentacje, by nie popełnić slajdobójstwa na słuchaczach. Oddzielna sesja została poświęcona prostym metodom tworzenia grafiki w trzech wymiarach przy użyciu zwykłych zdjęć.

To, co najciekawsze

Gwóźdź programu stanowiła jednak sesja plakatowa, czyli wystawa prac zakwalifikowanych do drugiego etapu konkursów. W tej edycji wystawiona została rekordowa liczba blisko 60 prac, w tym 10 w kategorii innowacyjnej szkoły. Jury nie miało łatwego zadania w wyborze najlepszych z najlepszych, gdyż jakość prezentowanych prac była na wysokim, światowym poziomie. Warsztaty poprowadzili pracownicy i współpracownicy Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie, który jest partnerem merytorycznym konkursów. Częściowe wyniki zostały podane na zakończenie forum, jednak podział miejsc nastąpił na uroczystej Gali na Zamku Królewskim w Warszawie w obecności m.in. Krystyny Szumilas, minister edukacji. Zachęcamy do udziału w konkursach. Nawet jeśli nie zdobędziemy głównej nagrody, to możliwość spotkania się z ciekawymi ludźmi podczas forum, które jest elementem stałym konkursów, wymiana pomysłów i wspólne spędzenie czasu w miłej atmosferze często owocuje nowymi wym pomysłami i współpracąą trwającą rwającą latami.

nkursów – i II etap ko atowa, czyl szczególnie o, Sesja plak o es w k e j cych bywa o ta arach odda onych okul o pr zy za o koholoweg al ia en oj stan up

Wyniki konkursu Innowacyjny Nauczyciel 2012 Szkoły podstawowe: I miejsce – Grażyna Chmielewska ze Szkoły Podstawowej wej nr 73 w Warszawie (projekt „Cyfrowe opowieści”); II miejsce – Katarzyna Kasprzyk ze Szkoły Podstawowejj nr 130 w Łodzi („Randez-vous ze sztuką”); III miejsce – Krzysztof Jaworski ze Szkoły Podstawowej nr 41 w Szczecinie („Wyprawa na biegun”); wyróżnienia: Lidia Aparta ze Szkoły Podstawowej nr 36 w Łodzi (praca „Cyfrowy świat – TIK w SP 36”), Joanna Palińska ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Kątach Wrocławskich („Matematyczny WebQuest Rusz Głową”) i Danuta Pałka ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Choszcznie („Liczę i rozumiem”). Szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne: ych I miejsce – Tomasz Magnowski z Zespołu Szkół Technicznych w Radomiu („Wystawa interaktywna Mózg”); II miejsce – Dagmara Bartocha z Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 17 Specjalnych w Kielcach („Moja mała Ojczyzna”); III miejsce – Arkadiusz Dąbrowski z Gimnazjum nr 44 w Łodzi („Łódź artystyczna – dobra inwestycja!”); wyróżnienia: Bożena Bednarek z V Liceum Ogólnokształcącego w Białymstoku („Dziecko ma prawo”); Joanna Dziwanowska z Polsko-Angielskiego Prywatnego Gimnazjum w Poznaniu („PTV, czyli szkolna telewizja z Piwnej”); Magdalena Rychlak z XXIV Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie („Oglądanie czy czytanie? Oto jest pytanie!”).

Ar tur Rudnick i, dyrektor ZS T w Radomiu, po dczas warsztat ów Windows in the Class Room

Szkoły nagrodzone w konkursie Innowacyjna Szkoła 2012 Zespół Szkół Elektryczno-Elektronicznych im. prof. Janusza Groszkowskiego w Radomsku – główna nagroda w kategorii szkół ponadgimnazjalnych; Gimnazjum nr 1 im. J. Wybickiego w Lęborku – główna nagroda w kategorii szkół podstawowych i gimnazjalnych; Gimnazjum nr 1 w Gostyniu; Gimnazjum nr 1 im. Ojca Św. Jana Pawła II w Rabie Wyżnej; V LO im. Jana III Sobieskiego w Białymstoku.

is aw Dylak Profesor Stan ego inauguracyjn iów” u ad podczas wyk wiedzy uczn em kt ite ch Ar „Nauczyciel

czas iu pod ia Torun an MK w rogramow y U i c n p Stude swojego o zyk migow u j pokaz znaj cego o p z ro

Agnieszka Borowieck z prawej a (pierw ), konsul sza tantka O dzi warsz EIiZK, pr taty z gr owaaﬁki trój wymiaro wej

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Relacja z FINS_11_2012.indd 13

ie wyk adu pras w czas w Dorota Ku nia pokazó ze or tw at lescope na tem ld Wide Te or W ie m w progra

13 2012-12-06 22:54:43

Konkursy

fot. archiwum prywatne

„Lodówka” to wzorcowy projekt edukacyjny. Łączy naukę, zabawę, wolontariat i interdyscyplinarność. Właśnie to docenili eksperci obsypując lęborskich nauczycieli i uczniów licznymi nagrodami i tytułami.

Projekt, który zaangażował świat

tekst: Maciej Kułak foto: A. Szczepańska

Lęborku, nadmorskiej miejscowości znanej dotąd z pięknych pokrzyżackich zabytków i miejsca urodzenia poety Mieczysława Stryjewskiego, znów jest głośno. Tym razem nie dzięki historii, a pomysłowości tamtejszych nauczycieli i uczniów.

Efekt kuli

Uczniowie uzbrojeni w wiedzę i doświadczenie zaczęli udzielać się charytatywnie

Anna Rzepa i Barbara Cieślak, nauczycielki z Gimnazjum nr 1 w Lęborku i propagatorki zdrowego żywienia, postanowiły połączyć obowiązek z przyjemnością. Głównym założeniem projektu edukacyjnego „Lodówka” było propa-

gowanie rzetelnej wiedzy na temat zdrowego odżywiania, wyrobienie w młodych ludziach nawyku zdrowego stylu życia. Postawiły na edurozrywkę – chciały, jak wylicza Anna Rzepa, połączyć wiedzę dotyczącą jedzenia ze sztuką wizualną, edukację z happeningiem, zabawę z rzetelną informacją. Wysłały uczniów w świat. Ich zadaniem było nawiązanie kontaktu z rówieśnikami (choć nie tylko) z całego świata. Udało się. Na specjalnie utworzonym dwujęzycznym „lodówkowym blogu” zaczęły się pojawiać zdjęcia zawartości lodówek z całego globu, opisy nawyków żywieniowych mieszkańców różnych krajów. Temat poruszył znanych podróżników. Czytelnicy bloga mogli sprawdzić zawartość lodówek mieszkańców m.in. Etiopii, Kambodży, Tajlandii, Gwatemali, Panamy, Armenii. Mogli się przekonać, jak wygląda lodówka zainstalowana na łodzi podwodnej czy stacji polarnej na Spitsbergenie. Młodzież zaangażowana bez reszty w projekt nawet nie zauważyła, że uczy się nie tylko zasad zdrowego żywienia, ale dzięki międzynarodowym kontaktom korzysta z najlepszej lekcji języka angielskiego, poznaje zwyczaje innych kultur, uczy się geografii i historii na najwyższym poziomie. Redagując blog młodzi ludzie stawiali pierwsze kroki dziennikarskie (przy tej okazji powstały dziesiątki artykułów, prezentacji,

14 000_000_EFUN_lodowka_projekt_ktory_11_2012.indd 14

2012-12-07 00:32:31

aplikacje na iPhone’a oraz reportaże zdjęciowe, filmy i wywiady samodzielnie przygotowane przez uczniów). A przyjaźń z artystami zaprocentowała wiedzą na temat najnowszych tendencji w sztuce.

Od edukacji do wolontariatu

Z czasem „Lodówka” stała się czymś więcej niż projektem edukacyjnym. Uczniowie uzbrojeni w wiedzę i doświadczenie zaczęli udzielać się charytatywnie. Wsparli Polską Akcję Humanitarną w programie „Pajacyk”, zorganizowali licytację specjalnie zaprojektowanego kubka w ramach akcji „Każdy ma prawo do wody”. Efekt przerósł najśmielsze oczekiwania pomysłodawców. Dzięki akcji udało się kupić wodę dla Autonomii Palestyńskiej i Sudanu. Przed Bożym Narodzeniem autorzy projektu przygotowali paczkę dla kolegów z zaprzyjaźnionej białoruskiej szkoły. Organizowali też lekcje o zdrowym odżywianiu i problemie głodu na świecie (m. in. dla Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Lęborku). Międzynarodowe obycie zaprocentowało szkolną imprezą kulinarną „Extreme Food Festival”, w trakcie której można było spróbować potraw kuchni świata oraz posiłków z pakietów żywnościowych wojska i kosmonautów.

Deszcz nagród

Projekt „Lodówka”, którym przez kilka miesięcy żyło miejscowe gimnazjum, a później całe miasto, został doceniony na forum ogólnopolskim. Zauważono go też w Europie, a wsparli znani podróżnicy: Marek Kamiński, Beata Pawlikowska, Władysław Grodecki i uznani propagatorzy zdrowego żywienia: Stephanie de Rouge, fotograficzka New York Times, kanadyjski rzeźbiarz Rick Lapointe oraz Petr Menzel, fotograf pracujący m.in. dla National Geographic. W końcu posypały się też i nagrody, w tym tytuł Innowacyjnej Szkoły wywalczony w prestiżowym ogólnopolskim konkursie organizowanym przez Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie i Microsoft Partners in Learning wspieranym przez ministerstwo edukacji. – Nagroda Microsoftu to dla nas wielki zaszczyt i ukoronowanie roku ciężkiej pracy, szczególnie naszych uczniów. Cenny jest przede wszystkim prestiżowy, nie materialny wymiar tej nagrody – wskazuje Paulina Wilczyńska-Sasim, polonistka z Gimnazjum nr 1,

rzecznik projektu. – Wrześniowe forum, podczas którego zapadł werdykt, było dla nas okazją znalezienia się w gronie fantastycznych, twórczych i inspirujących ludzi – nauczycieli z pasją. To dla nas prawdziwy zaszczyt. Spotkanie z nimi daje wiarę, że polska szkoła, wbrew powszechnemu przekonaniu, pod względem innowacyjności ma się całkiem nieźle. Cieszy nas, że prowincjonalna szkoła, mimo wielu ograniczeń, zasłużyła na miano Innowacyjnej. Dowodzi to tego, że liczy się przede wszystkim pomysł, pasja, zaangażowanie i zbiorowa praca we wspólnej sprawie. Centrum Edukacji Nauczycieli podało „Lodówkę” jako przykład dobrej praktyki w zakresie stosowania TIK. Dzięki nagrodzie w konkursie organizowanym przez Microsoft Gimnazjum nr 1 – oprócz tytułu Innowacyjnej Szkoły – zyskało wyposażenie pracowni komputerowej. Nagrodę wręczono na Zamku Królewskim w Warszawie. – Projekt „Lodówka” już wcześniej zyskał uznanie w mediach i środowisku edukacyjnym, a wygrana w konkursie dodatkowo potwierdziła, że twórczynie i uczniowie wykonali naprawdę fantastyczną pracę. Mikołaj Kotyło i Adrian Stawicki, uczniowie najbardziej zaangażowani w projekt, otrzymali nagrodę Burmistrza Miasta Lęborka. Przyjęliśmy mnóstwo gratulacji i słów uznania, a tytuł Innowacyjnej Szkoły dodatkowo wzmocnił prestiż naszej szkoły, uznawanej za najlepsze lęborskie gimnazjum publiczne – nie kryje dumy Paulina Wilczyńska-Sasim. Nauczycielki nie spoczęły na laurach. Pracują już nad kolejnym projektem. Czyżbyśmy mieli zobaczyć je na Zamku Królewskim w Warszawie za rok?

Międzynarodowe obycie zaprocentowało szkolną imprezą „Extreme Food Festival”

„Extreme Food Festival”

Program wsparł m.in. znany podróżnik Marek Kamiński

Program został doceniony na forum ogólnopolskim i zapewnił lęborskiemu gimnazjum tytuł Innowacyjnej Szkoły

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_lodowka_projekt_ktory_11_2012.indd 15

15 2012-12-07 00:32:53

Rozmowa EFUN. Kształtujemy przyszłość z Microsoftem rozmawiali: Maciej Kułak Janusz S. Wierzbicki

Shape the Future, czyli offset nie tylko w armii Samorządy realizujące projekty rozbudowy szkolnej infrastruktury technologicznej mogą kupić oprogramowanie Microsoft już za połowę ceny, a część wydanych środków wróci do nich w postaci szkoleń i przydatnych materiałów dydaktycznych – mówi Cecylia Szymańska-Ban, dyrektor ds. edukacji w Microsoft Polska.

Microsoft rozpoczął realizację nowego programu Shape the Future. Jakie są główne założenia? Projekt jest ogólnoświatową inicjatywą Microsoft skierowaną do sektora edukacyjnego. Kierujemy go również do szkolnictwa wyższego. Głównym celem Microsoft Shape the Future jest wsparcie infrastrukturalnych programów rozwijających nowe technologie w szkole. Obejmuje też obszary związane z wykluczeniem cyfrowym i rynkiem pracy.

Kto może wziąć udział w programie?

Ważne! W sprawie programu Shape the Future można pisać na adres: edukacja@microsoft.com.

Głównymi adresatami są rządy państw oraz władze lokalne, które realizują programy rozbudowy szkolnej infrastruktury technologicznej lub partycypują w kosztach na poziomie minimum 80 proc. Tak jak to się dzieje np. w przypadku naszej Cyfrowej Szkoły. Takie przedsięwzięcie zgłoszone do Shape the Future kwalifikuje do zakupu oprogramowania Microsoft za połowę ceny. W zależności od skali projektu, spora część tej sumy zostanie przeznaczona na wdrożenie projektu, czyli offset.

Na jakie przedsięwzięcie może być wykorzystany offset? Szkolenia, samouczki, materiały dydaktyczne. To wszystko powinno zostać omówione z właścicielem projektu, czyli np. z rządem, jak w przypadku Cyfrowej Szkoły.

Jak idą rozmowy z naszymi władzami? Czekamy na spotkanie z urzędnikami MEN, żeby doprecyzować, jak z korzyścią dla edukacji te pieniądze wydać. Sam program wpisuje się w ramy rządowego projektu Cyfrowa Szkoła i i naszego Partners in Learning realizowanego w porozumienie z MEN, jako część „Strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku 2013.

Długo czekacie na możliwość uzgodnienia szczegółów z Ministerstwem. Dlaczego? Uzgodnienia projektu rzeczywiście trwają długo. W innych krajach resort edukacji lub rząd wybiera partnera technologicznego, z którym realizuje ogólnokrajowy projekt. Korzyści z offsetu można dość łatwo skalkulować i zaplanować w budżecie. U nas ogłasza się aż 400 przetargów

16 000_000_EFUN_Shape the future_11_2012.indd 16

2012-12-07 10:34:21

szego programu Partners in Learning. Do tej pory w Polsce przeszkoliliśmy już ponad 100 tysięcy nauczycieli. Dla nas wsparcie rozwoju edukacji jest istotą społecznej odpowiedzialności biznesu.

A wsparcie technologiczne? Bez współpracy z partnerami prywatnymi, technologicznymi liderami, przedsięwzięcie nie miałoby racji bytu. Portugalski rząd to rozumie i dlatego korzysta z programu Shape the Future.

Są jakieś ograniczenia związane z projektem?

Cecylia Szymańska-Ban

dyrektor ds. edukacji w Microsoft Polska

na różnych szczeblach, co utrudnia wybór strategicznego partnera projektu. Tymczasem doskonałym przykładem przemyślanej strategii na cyfrową rewolucję w oświacie jest Portugalia. Projekt Magellan, który jest tam realizowany, ma na celu wyposażenie każdego ucznia i nauczyciela w narzędzia pracy na miarę czasów, w których żyjemy. Przed 2005 rokiem gros portugalskiego społeczeństwa pozostawała na marginesie cywilizacyjnych zmian. Teraz portugalską oświatę można pod względem dostępu do nowych technologii stawiać za wzór. W ramach projektu Magellan większość dzieci dostała komputery, a lada moment będzie do nich miało dostęp 100 proc. uczniów. W 2005 roku było to zaledwie 18 proc.

Tylko ilościowe. Mamy progi zamówień. To znaczy, że aby liczyć na znaczne ulgi w cenie oprogramowania trzeba w ramach projektu kupić 10 tys. komputerów. Wtedy za połowę ceny dostępny jest Windows, także ten w wersji 8. Większe zakupy procentują o połowę niższą ceną MS Office.

Polska oświata jest zdecentralizowana. Na rządowe projekty nie ma co liczyć. Jak więc polskie szkoły, domy dziecka czy ośrodki szkolno-wychowawcze mogą skorzystać z programu? Ze względu na specyfikę naszego systemu zdecydowaliśmy się na łączenie projektów. Mogą się do nas zgłaszać podmioty publiczne realizujące mniejsze projekty infrastrukturalne na poziomie regionalnym. Wiemy o tym, że takowe mają w planach urzędy marszałkowskie, urzędy miast, gmin czy powiatów. Dzięki temu będą mogły zakupić oprogramowanie za połowę ceny, a część wydanych środków wróci do nich w postaci szkoleń nauczycieli i przydatnych materiałów dydaktycznych.

Komputery to jednak nie wszystko. Oczywiście. Portugalski rząd równolegle rozpoczął szkolenie nauczycieli – liderów projektu, a ci dzielili się swoją wiedzą z koleżankami i kolegami po fachu. W sumie takie szkolenia odbyło już 30 tys. osób. Ważną częścią projektu są rodzice, którzy otrzymali pomoc we wspieraniu dzieci w mądrym korzystaniu z komputerów. Pieniądze pochodzące z offsetu mogłyby być wydatkowane na wsparcie kompetencyjne nauczycieli. Wówczas rząd mógłby te pieniądze przekazać na wsparcie szkolenia nauczycieli - liderów nowoczesnej edukacji. Poza tym deklarujemy również pomoc w szkoleniach nauczycieli w ramach nalistopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Shape the future_11_2012.indd 17

17 2012-12-07 00:31:44

Uczę, więc myślę

fot. archiwum

Kim jest uczeń? tekst: Jarosław Skurzyński

Jesteśmy nauczycielami i wielu z nas uważa, że głównym naszym zadaniem jest uczenie. Jest to prawda, ale tylko wtedy, kiedy sposób nauczania nie narusza podstawowych praw ucznia. Wiele problemów pedagogicznych ma źródło w złym rozumieniu tego, kim jest uczeń. Dlatego uważam, że istotą nauczania nie jest to, czego uczymy lub jak tego uczymy, ale to, jak odnosimy się do naszych podopiecznych oraz czy wiemy, kim oni są dla nas.

Dla Was, o Was, przez Was! Artykułem Kim jest uczeń? rozpoczynamy publikację cyklu materiałów autorstwa Jarosława Skurzyńskiego – filozofa, nauczyciela, doktoranta na Uniwersytecie Szczecińskim. Autor zmierzy się w nich z pozatechnicznymi problemami, przed którymi stawiani są pedagodzy w codziennej pracy z uczniami i spróbuje odpowiedzieć na pytanie: Jak zainteresować ucznia? Przybliży swój punkt widzenia na m.in. rolę nauczyciela we współczesnej szkole, zdobywanie szacunku i zaufania uczniów, kształtowanie relacji nauczyciel–uczeń, nagrody i kary w procesie dydaktycznym. Jesteśmy przekonani (świadczą o tym burzliwe dyskusje, jakie przetoczyły się przez naszą redakcję przed publikacją zamieszczonego obok tekstu), iż tematyka poruszana przez autora, podobnie jak prezentowane przez niego sprecyzowane poglądy, nie pozostawią nikogo obojętnym. Mamy też świadomość, że publikowane w dziale Uczę, więc myślę treści mogą wywołać gorące reakcje Czytelników. Ale o to nam chodzi. Chcemy, by był on miejscem intelektualnych sporów, wymiany poglądów, dzielenia się wątpliwościami. Wierzymy, że w ogniu ścierających się idei może wykuć się wartościowy przekaz dla wszystkich ludzi edukacji, którym – mimo przeciwności – wciąż zależy na satysfakcji z pracy, a niekiedy nawet na poczuciu dobrze wypełnianego powołania. O tym, że takich nie brakuje, świadczy choćby szybko poszerzające się grono odbiorców naszego pisma. Z pełną świadomością kontrowersji, jakie wzbudzą poruszane w nowym dziale EFUN tematy, zachęcamy Państwa do jego współtworzenia. Czekamy na listy, komentarze, polemiki, uwagi, pomysły. Redakcja

Nasz adres: uczewiecmysle@uczenowoczesnie.pl

W Konwencji o Prawach Dziecka w art.1 czytamy, że […] „dziecko” oznacza każdą istotę ludzką w wieku poniżej osiemnastu lat […]. Każdy uczeń do 18 roku życia jest dzieckiem. Przypomnienie tego faktu uważam z wielu powodów za istotne dla całego artykułu.

Uczeń ma prawa

Przypomnę jeszcze jeden, wydawałoby się znany powszechnie, fakt: wychowujemy i uczymy istoty ludzkie. Nieważne, czy mają pięć, dziesięć czy osiemnaście lat – są istotami ludzkimi i mają prawo do szacunku, obrony własnego zdania, wyrażania własnych myśli, wiary. Ponadto, jak każda istota ludzka, dziecko ma prawo do błędu, złego zachowania, złego samopoczucia, smutku. Nie można karać dziecka za coś, do czego ma niezbywalne prawo. Można jedynie pomóc mu w rozumieniu jego stanów. Dobry nauczyciel zawsze pomoże uczniowi w zrozumieniu i nazwaniu jego stanów emocjonalnych i wyjaśni ich dobre oraz złe strony. Dobry nauczyciel będzie rozwijał inteligencję emocjonalną u swoich wychowanków, nie będzie ich karcił za każdą źle wykonaną czynność czy za każde – jego zdaniem – nieprzyzwoite zachowanie. W Deklaracji Praw Dziecka czytamy, że Dziecko korzysta ze szczególnej ochrony, a ustawodawstwo i inne środki stworzą mu wszelkie możliwości i ułatwienia dla zdrowego i normalnego rozwoju fizycznego, umysłowego,

moralnego, duchowego i społecznego, w warunkach wolności i godności. Uczeń powinien uczyć się w warunkach wolności i godności, każda próba pogwałcenia tej zasady w późniejszych latach przerodzi się we frustrację ucznia i daleko idąca niechęć do podejmowania kreatywnych zadań w wielu dziedzinach życia. Dlatego dobrymi metodami nauczania są te, które nie wymuszają na uczniach zdania, z którym się nie zgadzają albo którego nie potrafią zrozumieć. Uczeń jest wolną istotą, obdarzoną własną wolą i własnym sposobem myślenia, dlatego nie można narzucić uczniom sposobu myślenia. Narzucając nasze zdanie czy nasz sposób myślenia nauczymy ich tylko tego, że dobrym sposobem nauczenia albo przekonania kogoś o słuszności danego poglądu jest zmuszenie go do obrania naszego sposobu myślenia. Każdy z nas, nauczycieli, musi zdać sobie sprawę z tego, że wychowanie polega na wychowaniu w wolności słowa, myśli, wiary i poglądów. Nikt z nas nie odniesie sukcesów w wychowaniu, jeśli nasi wychowankowie nie będą mogli powoływać się na własne myśli i na własne poglądy. Jednym z naszych zadań jest słuchanie naszych uczniów. Musimy wysłuchać ich i zaakceptować ich własny sposób myślenia. Nasza praca polega na korygowaniu błędów, nie możemy jednak narzucać żadnej istocie ludzkiej naszych poglądów, wierzeń

18 000_000_EFUN_kim jest uczen_11_2012.indd 18

2012-12-06 22:58:40

czy sposobu bycia. Uczeń jest istotą wolną i ma prawo do wolności poglądów i wypowiedzi. Takie prawa zapewnia dzieciom w naszym kraju Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Konwencja o Prawach Dziecka i wiele innych dokumentów.

Uczmy wolności i godności

powiedzialności. Nikt z nas nie chciałby być odpowiedzialny za kogoś, kto nie pozwala nam na bycie wolnym i narusza naszą godność.

Konsekwencje wolności

Rozmowa z uczniem, poznanie jego sposobu myślenia i poglądów, a przy tym obserwowanie jego emocji, jest o wiele ciekawsze niż przekazywanie mu naszych wyuczonych myśli i zdań w sposób niezmieniony od lat. Sposób przekazu naszej wiedzy nie musi być zawsze taki sam. Każdy z nas był kiedyś uczniem i każdy z nas wyczuwał, kiedy nauczyciel mówił coś „z pamięci”, a kiedy nawet nie próbował ciekawie przekazać tego, co nakazywał program nauczania. Pamiętamy też, jak

W preambule do Ustawy o Systemie Oświaty można przeczytać, że Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultury Europy i świata. Zadajmy śmiało pytanie: czy nauczyciele są przygotowani do tego, aby kształtować u młodzieży (ciekawe, że w Ustawie o Systemie Oświaty używane jest Uczeń jest istotą wolną i w takim duchu słowo młodzież a nie dzieci) poczumusimy go wychowywać, każda ingerencja cie odpowiedzialności? Ustawodawca w jego prywatność powoduje, błędnie założył, że każdy nauczyciel że naruszamy jego godność i prawo doskonale wie, czym jest odpowiedo prywatności. dzialność za drugiego człowieka i jak ją wykształcać w młodych ludziach. Błędnie przyjął też, że odpowiedzialność należy wykształcać. Na potrzeby tego arty- bardzo wtedy się nudziliśmy – jeśli nauczyciel nie kułu przyjmijmy (dla ułatwienia), że człowiek jest był dostatecznie surowy – albo jak bardzo się baistotą biologiczną i na przestrzeni setek tysięcy lat liśmy, że znowu czegoś nie zrozumieliśmy, a nasz jego umysł i ciało wyewoluowały do dzisiejszej strach był wprost proporcjonalny do tego, jak postaci. Zadajmy proste pytanie: czy gdyby czło- bardzo nauczyciel był surowy czy wymagający. wiek nie miał świadomości odpowiedzialności Pamiętamy też lekcje, kiedy pragnęliśmy coś powieza drugiego człowieka, to zdołałby przeżyć w tak dzieć, może nawet zaprzeczyć temu, co mówił naniegościnnym świecie? Nie chodzi o to, aby odpo- uczyciel, opowiedzieć, co widzieliśmy albo co przewiadać na to pytanie, czytaliśmy, ale nie lecz aby uświadomić było okazji, bo nikt Rozmowa z uczniem, poznanie jego sobie, że kształtowanie nie chciał tego wysposobu myślenia i poglądów, a przy tym w uczniach odpowiesłuchać. Nie twierobserwowanie jego emocji, jest o wiele dzialności za drugiego dzę, że taka metoda ciekawsze niż przekazywanie mu naszych człowieka jest mniej jest słuszna lub nie: wyuczonych myśli i zdań w sposób istotne niż kształcenie próbuję tylko pokaniezmieniony od lat. go w duchu wolności zać, że jesteśmy nai godności. Nie zdouczycielami, którzy łamy wykształcić w drugim człowieku odpowie- niejednokrotnie powielają błędy swoich nauczycieli. dzialności, jeśli nie będziemy go traktować z god- Należy sobie uświadomić, że nie prowadzimy lekcji nością i w duchu wolności. Uczeń jest istotą wolną z manekinami. Jeśli nauczymy dzieci, że mają prawo i w takim duchu musimy go wychowywać, każda nie zgodzić się z tym, co mówimy, to nasze zajęcia ingerencja w jego prywatność powoduje, że naru- będą ciekawsze. szamy jego godność i prawo do prywatności. Jeśli Uczenie nowoczesne to nie tylko dobór nowoczebędziemy robić to często, nigdy nie wykształcimy snych technik, ale także zmiana sposobu myślenia w nim tego, czego żąda od nas ustawodawca: od- o tym, kogo uczymy. A uczymy przede wszystkim listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_kim jest uczen_11_2012.indd 19

19 2012-12-06 22:58:43

ciekawy tego, co go otacza, jest istotą pytającą. Nie możemy kasować tego naturalnego oprogramowania, musimy je rozwijać, dopisywać nowe kody, otwierać nowe aplikacje, dodawać nowe zmienne. Z wielu moich rozmów z uczniami szkół licealnych wynika, że nikt z nimi nie rozmawia, nie pyta o to, co myślą na dany temat. Skarżą się, że zajęcia są nieciekawe, zauważają, że nauczyciele sami się nudzą wykładając materiał. W sytuacji, kiedy nauczyciel nie daje się wypowiedzieć uczniowi, kiedy od nauczania wczesnoszkolnego uczniowie są „przyuczani” do odpowiednich zachowań (które w ogóle nie są odpowiednie) na lekcjach, nie dziwmy się, że uczniowie nie chcą z nami „współpracować”. Jak mają z nami pracować, skoro nikt im nie pozwolił na rozwijanie kreatywnego myślenia? Uczymy ich, aby podawali nam wyuczone odpowiedzi na wyuczone pytania, uczymy ich, aby

istoty wolne, którym nie możemy narzucać własnego zdania W sytuacji, kiedy nauczyciel nie daje się czy sposobu myślenia. Uczenie wypowiedzieć uczniowi, kiedy od nauczania nowoczesne to przekazywanie wczesnoszkolnego uczniowie są „przyuczani” umiejętności uczenia się, a nie tyldo odpowiednich zachowań (które w ogóle nie są ko przekazywanie wiedzy z danej odpowiednie) na lekcjach, nie dziwmy się, dziedziny. Jeśli nasz uczeń potrafi że uczniowie nie chcą z nami „współpracować”. sam odnaleźć interesujące go materiały, jeśli potrafi w kreatywny sposób je przetworzyć i wykorzystać, to znaczy, że uczymy nowocześnie. Ponadto, nie mówili niczego ponad to, co jest konieczne, eliim częściej na lekcjach usłyszymy „Pani/Pan nie ma minujemy z naszych metod nauczania tzw. „eksracji!”, tym ciekawsze będą one dla reszty uczniów. perymenty myślowe” (np. załóżmy, że jesteśmy Nie należy bać się budowania w uczniu odwagi za- mózgami w naczyniu w laboratorium szalonego dawania pytań. Im więcej ich zada, tym lepiej przy- naukowca, co wtedy?). Polecam każdemu mały eksperyment myślowy swoi materiał. Pytania świadczą o zainteresowaniu, ciekawości i umiejętności samodzielnej analizy. Nikt nie musi też udzielać odpowiedzi na każde pyNależy sobie uświadomić, że nie prowadzimy tanie – o wiele ciekawszą sytuacją lekcji z manekinami. Jeśli nauczymy dzieci, pedagogiczną jest ta, która stważe mają prawo nie zgodzić się z tym, rza w uczniu poczucie niedosyco mówimy, to nasze zajęcia będą ciekawsze. tu, ponieważ może przyczynić się do samodzielnego poszukiwania wiedzy. Nauczanie w duchu wolności ma wiele do- – zadajmy sobie pytanie: jak uczyć ciekawie? Jeśli brych stron, wspiera np. swobodne wypowiada- jesteśmy w stanie wyjść poza schematy myślowe nie swoich poglądów, kreatywne rozwiązywanie i ciekawie na nie odpowiedzieć, to znaczy, że naproblemów, aktywność na zajęciach, otwartość szego ucznia traktujemy jak wolną istotę, do której na nowe idee, żywe zainteresowanie wiedzą, na- czujemy szacunek i odnosimy się do niego tak, jakuką i drugim człowiekiem. Człowiek z natury jest byśmy chcieli, aby on odnosił się do nas.

20 000_000_EFUN_kim jest uczen_11_2012.indd 20

2012-12-07 10:33:18

fot. archiwum

Opiekunowie szkolnych pracowni

tekst: Janusz S. Wierzbicki

Czym się kierować wybierając sprzęt do szkoły Odpowiedź na pytanie o to, jaki sprzęt kupić do szkoły wcale nie jest prosta. Zwykle zależy od sytuacji placówki i celu, jaki chcemy osiągnąć. Jednak jest kilka reguł, które mogą pomóc w podjęciu decyzji o zakupach. Lepiej je poznać i przygotować się zawczasu, by w momencie pojawienia się pieniędzy móc mądrze je wykorzystać.

odczas wykładów, warsztatów czy seminariów często jesteśmy pytani, jaki sprzęt wybrać do szkoły. Odpowiadamy wtedy, że na tak postawione pytanie nie ma jednej dobrej odpowiedzi. Należy rozpocząć od zastanowienia się, jakie mamy potrzeby i jaki cel chcemy osiągnąć. Następnie dokonujemy przeglądu bazy sprzętowej, którą już w szkole mamy. Na przykład, jeśli szkoła jest wyposażona w kilka w miarę nowoczesnych stacjonarnych pracowni komputerowych, warto zastanowić się nad zakupem komputerów mobilnych – np. notebooków.

Pracownia laptopów

W przypadku takiej pracowni należy rozważyć kilka kwestii. Po pierwsze, gdzie będzie używana, czy będzie przenoszona do różnych klaso-pracowni. Jeśli tak, wówczas należy zadbać o możliwość podłączenia jej do prądu w tych pracowniach lub o możliwość ładowania po lekcjach, a także o baterie, które wytrzymają cały dzień użytkowania. Pamiętajmy, że podłączenie do prądu powinno

spełniać normy BHP, a liczne przedłużacze, szczególnie w przypadku pracy z młodszymi uczniami, nie zawsze spełnią swe zadania (o BHP nie wspominając). Jeśli komputery będą przenoszone (a taka jest idea pracowni mobilnej), wówczas warto wybrać sprzęt bardziej odporny na uszkodzenia. Taki warunek będzie spełniony przez większość komputerów klasy biznes. Mają one zazwyczaj wzmocnione obudowy. Owszem, są droższe od sprzętu dostępnego w supermarketach do użytku domowego. Mają też często nieco gorsze parametry. Jednak będą mogły posłużyć dłużej (często mają także znacznie wydajniejsze baterie). Oczywiście będą się zużywać, ale proces ten będzie zazwyczaj wolniejszy niż w przypadku komputerów przeznaczonych na rynek domowy. Ich zaletą jest również fakt, że w większości wypadków mają lepszą gwarancję (dłuższą, działającą w systemie od drzwi-do-drzwi i krótki czas naprawy). W takich wypadkach także bateria jest objęta dłuższym okresem gwarancji, i co bardzo ważne, producent listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Opiekunowie_11_2012.indd 21

21 2012-12-06 23:03:59

Ważne!

Uwaga! W przypadku organizacji szkolnej sieci należy zadbać o bezpieczeństwo. Zastosować skuteczną ochronę przed anonimowym dostępem, treściami niepożądanymi oraz zapewnić system monitoringu. Każdy użytkownik powinien mieć indywidualny dostęp do sieci, a nie korzystać z ogólnego hasła.

znacznie dłużej udostępnia baterie zastępcze niż w przypadku maszyn konsumenckich. Dlatego warto się zastanowić nad wydaniem nieco większej kwoty na sprzęt, który posłuży bezawaryjnie w szkole znacznie dłużej. Oszczędności poczynione na etapie zakupu mogą bowiem szybko okazać się iluzoryczne. Wybierając komputery warto także zastanowić się, kto i do czego będzie ich używał. W przypadku najmłodszych uczniów warto rozważyć zakup sprzętu specjalnie dla nich zaprojektowanego – lżejszego i uodpornionego na uszkodzenia mechaniczne (upadek ze szkolnej ławki czy zalanie napojem). Do tej kategorii należą komputery Class Mate PC, a dodatkową zaletą jest dostarczane z nimi oprogramowanie umożliwiające zdalną ich kontrolę i zarządzanie, łącznie z ochroną przed treściami niepożądanymi.

Laptop czy tablet?

Jeśli w szkole mamy już wystarczającą liczbę komputerów, warto rozważyć zakup tabletów. Pamiętajmy jednak, że nie jest to zamiennik. Komputer jest bardziej uniwersalnym narzędziem i pewnie jeszcze jakiś czas takim pozostanie. Jednak tablety świetnie mogą uzupełnić bazę sprzętu komputerowego. Znacznie łatwiej bowiem jest je wynieść z klasy, nakręcić za ich pomocą film, zrobić zdjęcia czy przeprowadzić wywiad. Możemy na nich także edytować tego typu materiały i publikować je w internecie czy na wewnętrznych szkolnych serwisach. Nie są więc tylko narzędziem do odtwarzania treści, ale także mogą pomóc w rozwoju kreatywności naszej młodzieży. Powstaje także coraz więcej interesujących gier i programów edukacyjnych, jak również podręczników w wersji elektronicznej, z których możemy korzystać podczas lekcji. Na tablecie możemy również tworzyć standardowe dokumenty, takie jak prezentacje, arkusze kalkulacyjne czy teksty. Jednak wygoda pisania dłuższego tekstu na klawiaturze wyświetlonej na ekranie pozostawia wiele do życzenia. O ile w przypadku prezentacji nie będzie to wielkim problemem, to już napisanie referatu może być zadaniem dość uciążliwym. Tablety mogą jednak stać się doskonałym narzędziem w rękach nauczyciela. Dzięki nim może mieć swoje portfolio zawsze pod ręką. Może wy-

świetlić prezentację czy użyć tabletu połączonego z projektorem zamiast tablicy multimedialnej. Jeśli połączenie to jest bezprzewodowe – może podejść i poprosić ucznia o rozwiązanie równania lub wykonanie innego zadania, a wynik jego pracy reszta klasy może obserwować na dużym ekranie. Jeśli wybieramy sprzęt do użytku nauczycielskiego warto jednak sprawdzić, czy na danym modelu będzie istniała możliwość korzystania z serwisów szkolnych – np. dziennika elektronicznego.

Dostęp do sieci

Rozważając zakup urządzeń mobilnych powinniśmy zadbać także o szkolną infrastrukturę. W przypadku tabletów, może nieco mniej ważne, ale nadal istotne będzie zasilanie i możliwość ich ładowania. Jednak zarówno notebooki jak i tablety będą potrzebowały sieci. Dostępu do sieci bezprzewodowej wszędzie tam, gdzie planujemy z nich korzystać, jak również szerokiego łącza do sieci internet. Coraz częściej korzystamy z usług w chmurze. Dlatego sieć jest tak ważna. Jeśli zwiększamy liczbę

22 000_000_EFUN_Opiekunowie_11_2012.indd 22

2012-12-06 23:04:01

urządzeń elektronicznych w szkole, musimy zadbać o to, by mogły się połączyć z internetem – w innym przypadku ich funkcjonalność zostanie mocno ograniczona. Czasem lepiej kupić mniej komputerów czy tabletów, a zadbać o porządną sieć WiFi w szkole oraz szerokopasmowe łącze internetowe. Umożliwi to także nauczycielom i uczniom ewentualne wykorzystanie urządzeń prywatnych.

Zgodność

Kierując się wyborem konkretnej platformy systemowej powinniśmy uwzględnić kilka rzeczy. Przede wszystkim zgodność platformy z obecnie wykorzystywanymi lub planowanymi do wdrożenia w szkole systemami, z których korzystają nauczyciele (np. dziennik elektroniczny) czy uczniowie (sieć społecznościowa, taka jak Live@edu, Office 365 lub Google Docs). Można rozważyć zapewnienie zgodności z platformą sprzętową już istniejącą w szkole, ale jeśli jest ona przestarzała, warto wziąć pod uwagę z czego dziś młodzież i członkowie rady pedagogicznej korzystają w życiu prywatnym. To ułatwi adaptację wprowadzonej technologii i zwiększy skuteczność jej zastosowania.

Tablice, wizualizery, drukarki

Wybierając tego typu urządzenia zawsze warto brać pod uwagę stosunek ceny do możliwości i stopień potencjalnego użycia. Po pierwsze, technologia ma ułatwiać życie, więc czasem lepiej p j wyy brać prostszy model w użyciu – bardziej ziej intuicyjny – mimo mniejszych możliwości. Po drugie, lepiej wybrać model droższy w zakupie, pie, ale tańszy w eksploatacji. Ma to znaczenie szczególnie przy wyborze drukarki: warto policzyć, zyć, jaki będzie koszt wydruku pojedynczej strony ony przy założonej średniej liczbie kopii w ciągu gu miesiąca. Inaczej może się okazać, że szkoły niee stać na korzystanie z urządzenia. Po trzecie, częstość zęstość użycia. Jeśli rozważamy zakup wizualizera, ra, który będzie używany raz na tydzień czy miesiąc, iesiąc, może się okazać, że lepiej kupić np. tablet, który dzięki wbudowanej kamerze i często darmowej wej aplikacji może poprzez sieć przekazać obraz bezprzewodozprzewodowo do dowolnego komputera, który podłączymy do projektora, a w niektórych wypadkach dkach – bezpośrednio do niego. Tablica to urządzenie, które będzie zie używane pod warunkiem prostej obsługi. Jeślii za każdym

razem będzie trzeba je podłączać, konfigurować i kalibrować, jego wykorzystanie będzie raczej małe. Jeśli nie stać nas na zainstalowanie tablic na stałe we wszystkich pomieszczeniach, gdzie chcielibyśmy ich używać, dobrym rozwiązaniem może być odpowiedni stelaż na kółkach i możliwość transportu między salami. Jednak warto wziąć pod uwagę problemy z tym związane (choćby progi w drzwiach czy same drzwi, które mogą okazać się zbyt wąskie lub niskie by bezpiecznie sprzęt przewozić). Czasem lepszym rozwiązaniem od tablicy będzie dotykowy ekran podłączony do stacjonarnego komputera, laptop z takim ekranem lub tablet. Obraz z tych urządzeń może być wyświetlony na projektorze, a dotykowa powierzchnia ekranu zastąpić tablicę.

Pomyśl, zanim wybierzesz

Powyższe wskazówki są bardzo ogólne. Wymagają rozważenia i dyskusji. Na to potrzeba czasu. Naszym zdaniem warto takie zadanie wykonać w ramach zespołu nauczycieli i dyrekcji szkoły, zanim pojawią się środki na zakup sprzętu, np. na koniec roku budżetowego czy w ramach projektów regionalnych lub centralnych. Mając przeprowadzoną analizę łatwiej będzie dokonać dobrego wyboru uwzględniającego potrzeby i oczekiwania całego szkolnego środowiska – uczniów, nauczycieli, administracji placówki, ale także rodziców.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Opiekunowie_11_2012.indd 23

23 2012-12-06 23:04:03

Z pamiętnika gimnazjalistki

fot. archiwum

Zniewolony umys tekst: Agnieszka Borowiecka

1 pa dziernika 2012 r. Kochany dzienniczku! Czy one wszystkie si zmówi y, czy co? Najpierw na inﬁe co tam mamrotaa o wolno ci i otwarto ci i o jakich licencjach i podr cznikach, a potem na polskim zrobi a nam test skojarze , bo stwierdzi a, e chce si zorientowa , czy my si orientujemy w dzisiejszym wiecie. A w jakim si mamy orientowa ? We wczorajszym? Przecie nas wtedy nie by o…

Na tym te cie mieli my czy w pary wyrazy. By y dwie kolumny, w jednej „wolny”, „zniewolony”, otwarty”…, w drugiej „media”, „zasoby”, „umys ” i co tam jeszcze. Po czy am, ale czy tak jak trzeba? I czy to jest w ogóle do zrobienia poprawnie? Jak dziadek

LICENCJA OTWARTA to rodzaj licencji zezwalaj cej na kopiowanie oraz modyﬁkowanie utworu przez wszystkich, bez ogranicze dla poszczególnych osób, przy zachowaniu szczegó owych warunków wymaganych przez t konkretn licencj . WOLNE LICENCJE pozwalaj wykorzystywa , poprawia , dostosowywa , powiela , rozprowadza za darmo lub za op at , oraz upowszechnia swoje udoskonalenia. OTWARTE ZASOBY EDUKACYJNE to materia y edukacyjne (podr czniki, kursy, scenariusze, testy, programy nauczania, symulacje itp.), które s dost pne w otwarty sposób, za darmo wraz z prawem do powtórnego wykorzystywania i dostosowywania do swoich potrzeb oraz przekazania do u ytku innym.

mówi: „to niemo ebne”, cokolwiek by to znaczy o… 3 pa dziernika 2012 r. Ci gle nam gl dz o tej otwarto ci i wolno ci w dzisiejszym wiecie, no to postanowi am si zapyta w domu o co w tym wszystkim chodzi. A tata na to zacz pod piewywa „Niech yje wolno , wolno i swoboda, niech yje zabawa i…” I w tym momencie mama powiedzia a, eby si uspokoi , a ja ebym si zaj a lekcjami i sprawdzi a w encyklopedii, jak czego nie wiem. Ale to przecie w a nie na lekcje by o! 4 pa dziernika 2012 r. Umówi am si z Ewk na to latanie po encyklopedii, bo samej nudno, a sprawdzi trzeba, no bo na inﬁe mamy robi prezentacj na ten temat. Ona mówi, e ma tak wietn encyklopedi , to na pewno wszystko w niej znajdziemy. Mamy si spotka w pi tek i wszystko sobie spisa , a potem lecimy na pizz i do kina. 5 pa dziernika 2012 r. W tej encyklopedii to w ogóle nic nie ma! No, niby s has a „otwarty zbiór”, „otwartych drzwi polityka”, „wolna Europa”, „wolna Polska”, „wolna wszechnica polska”, „wolne miasta Rzeszy”, „wolne miasto Gda sk”, „wolne pa stwo irlandzkie”, „wolne zwi zki zawodowe” i „wolnego handlu strefa”. A potem tylko Wolniewicz i wolnomularstwo, wolno ci order, itd. Ani o wolnych licencjach, ani o otwartych podr cznikach nic nie znalaz y my. Jaki to taki wymys , czy co. No tak, ta encyklopedia to z 1998 roku, to pewnie wtedy jeszcze nawet Internetu nie by o. Poszukamy w poniedzia ek w Wikipedii, teraz lecimy, bo seans si zaczyna za 15 minut.

24 000_000_EFUN_Z_dziennika_11_2012.indd 24

2012-12-07 00:12:50

Adobe w szkole – Premiere Elements 10

Podcast – jak to zrobić ?

tekst: Zespół redakcyjny

Stworzenie podcastu w narzędziach opracowanych przez firmę Adobe jest prostsze niż mogłoby się wydawać, co udowadniamy w samouczku. W poprzednim numerze EFUN opisaliśmy projekt edukacyjny polegający na przygotowaniu przez uczniów podcastu, czyli internetowej publikacji dźwiękowej. Pokazujemy, jak może wyglądać proces jego powstawania w oprogramowaniu firmy Adobe na konkretnym przykładzie. Zadanie to postawiliśmy przed zaprzyjaźnionym siedmiolatkiem. Tematem jest nasz magazyn: dlaczego postanowiliśmy go wydawać, dlaczego jest przydatnym narzędziem dla nauczycieli. Na pytania Antoniego Kułaka odpowiadali Maciej Kułak, dyrektor wydawnictwa, oraz Bartosz Krzyżaniak, redaktor naczelny EFUN. W ten sposób powstały źródłowe pliki dźwiękowe z wywiadem, które wykorzystujemy w samouczku. Nauczyciele mogą wykonać nagrania dowolnym urządzeniem – dyktafonem cyfrowym, telefonem komórkowym czy bezpośrednio na komputerze. Samouczek pokazuje krok po kroku, jak korzystając z nich stworzyć podcast – przycinając nagrania, dodając narrację autora oraz podkład muzyczny.

Krok 1

Wskazówka! Przygotowane przez nas

Uruchamiamy program Adobe Premiere Elements 10.

źródłowe nagranie w postaci plików dźwiękowych można pobrać pod adresem: k12blog.edu.pl/projekty/ projekt_1.zip a następnie rozpakować na pulpicie komputera. Dzięki temu można przećwiczyć opisane przez nas kroki

powstawania podcastu.

B Wybieramy przycisk NEW PROJECT.

Uwaga! W przypadku korzystania z wersji próbnej (trial) pojawia się dodatkowe okienko powitalne. W takim wypadku możemy: a) wprowadzić numer seryjny produktu (ENTER SERIAL NUMBER), b) kupić program (Buy now), c) kontynuować używanie wersji próbnej (CONTINUE TRIAL). Po wybraniu opcji CONTINUE TRIAL pojawia się okno umożliwiające stworzenie lub wpisanie Adobe ID. Możemy zaniechać tych kroków i przejść dalej wybierając przycisk SKIP THIS STEP.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Adobe w szkole_11_2012.indd 25

2012-12-07 00:09:05

Krok 2

Tworzymy nowy projekt. 2

B W oknie Add Media zaznaczamy pliki, z którymi będziemy pracować. Możemy zaimportować jednocześnie wiele plików – zaznaczamy je używając przycisku shift i strzałek kierunkowych (góra-dół). C Wybieramy przycisk Import. D Pliki zostają zaimportowane do programu – widzimy je w prawej części ekranu roboczego. E Analogicznie postępujemy z pozostałymi plikami, które zamierzamy wykorzystać w projekcie, a które znajdują się w innych folderach.

Krok 5 B W oknie ekranowym New Project: a) w polu Name wpisujemy nazwę tworzonego projektu, b) w polu Save In wybieramy miejsce, w którym nasz projekt zostanie zapisany (przycisk Browse...), c) w polu Project Settings wybieramy ustawienia projektu (domyślnie NTSCDV-Standard 48 kHz) C Wybieramy przycisk OK.

Tworzymy ścieżkę dźwiękową z zaimportowanych plików.

Krok 3.

Wyszukujemy nagranych uprzednio plików dźwiękowych.

B Przeciągamy zaimportowany plik dźwiękowy, np. do ścieżki Narration (z przestrzeni Project do paska Timeline u dołu okna roboczego). C Analogicznie postępujemy z pozostałymi plikami dźwiękowymi.

Uwaga!

B Po pojawieniu się okna roboczego programu w zakładce Project (w prawej części ekranu) wybieramy przycisk Get Media. C Wybieramy miejsce, w którym przechowujemy przygotowane wcześniej pliki dźwiękowe. W naszym przypadku jest to opcja Files and Folders i folder w którym je zapisaliśmy (w naszym przypadku projekt_1).

Krok 4

Importujemy pliki dźwiękowe.

Nie musimy umieszczać wszystkich plików dźwiękowych na jednej ścieżce. Program daje nam do dyspozycji pięć ścieżek dźwiękowych (Audio 1, Audio 2, Audio 3, Narration, Soundtrack). Umiejętnie je wykorzystując możemy otrzymać np. efekt nakładania się plików dźwiękowych (wypowiedzi), uzyskać podkład muzyczny czy nagrać narrację.

Krok 6

Przygotowujemy mikrofon wbudowany w komputer do nagrania narracji za pomocą programu Adobe Premiere Elements 10.

000_000_EFUN_Adobe w szkole_11_2012.indd 26

2012-12-07 00:09:06

B Z listwy głównej programu wybieramy Adobe Premiere Elements 10, następnie z rozwijanej listy opcję Preferences a z niej Audio Hardware... Pojawi się okno Preferences. Z listy Default Device wybieramy opcję Mikrofon wbudowany/Wyjście wbudowane.

Kroki 7

Przygotowujemy środowisko do nagrania narracji.

Nagrywamy narrację.

Uwaga! Najlepsze efekty nagrywania osiągniemy przez podłączenie do komputera słuchawek oraz odznaczenie opcji Mute audio while recording. Aby zredukować zakłócenia podczas nagrywania dźwięków (sprzężenie zwrotne) obniżamy suwak poziomu dźwięku.

Krok 9

Przycinamy plik dźwiękowy.

9 7

B Na pasku w lewej dolnej części ekranu roboczego (powyżej linii ścieżek) klikamy ikonę z głośnikiem (Audio Tools). Z dostępnych opcji wybieramy Add Narration.

Krok 8

Nagrywamy narrację. B Po otwarciu okna Record Voice Narration rozpoczynamy nagrywanie za pomocą przycisku record (prostokąt z czerwoną kropką). C Nagrywanie poprzedzi trzysekundowe odliczanie.

B Po kliknięciu w plik, który chcemy zmodyfikować, w głównym oknie roboczym pojawi się jego wersja graficzna. C Aby przyciąć nagranie do odpowiadającej nam długości lub wyciąć niepożądane elementy posługujemy się dwoma znacznikami: set in (ustawiamy go w miejscu, od którego chcemy, by wybrzmiały dźwięki nagrania) oraz set out (ustawiamy go w miejscu, po którym nagranie zostanie ucięte). D Tak zmodyfikowany plik przeciągamy na wybraną przez nas ścieżkę dźwiękową u dołu ekranu.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Adobe w szkole_11_2012.indd 27

2012-12-07 00:09:08

Krok 10

Uwaga!

Wybieramy podkład muzyczny. B Klikamy w ikonę zielonego głośnika (Audio Tools) a następnie z listy wybieramy opcję Smart Sound. Pojawi się nowe okno dialogowe SmartSound Express Truck, w którym znajdziemy listę dostępnych podkładów muzycznych (płatnych i darmowych). C Po wybraniu odpowiadającego nam utworu możemy go zapisać na dysku komputera wybierając opcję Export korzystając z trójkątnego przycisku obok guzika ekranowego Send. D Pojawi się nowe okno: Export Soundtruck. Po wskazaniu formatu wyjściowego (w naszym przypadku AIFF) klikamy w przycisk Export. E W kolejnym oknie dialogowym Save exported file as... wpisujemy nazwę i wybieramy miejsce docelowe dla pliku (najlepiej w folderze, w którym przechowujemy nagrane wcześniej pliki dźwiękowe). F Plik możemy umieścić w projekcie zgodnie z procedurą opisaną w krokach 4 i 5.

Przygotowane (przycięte) pliki dźwiękowe przypominają klocki, które możemy dowolnie ustawiać na ścieżkach dźwiękowych tworząc w ten sposób np. ciąg wypowiedzi przerywanych pytaniami, dźwiękami (jinglami) lub muzyką.

Apple Podcast logo

Krok 11

Kończymy pracę z projektem.

B Klikamy w zakładkę Share (w prawej części ekranu roboczego). C Z listy możliwości wybieramy opcję zapisu. W naszym przypadku jest to Computer Export files for viewing on computers. D oknie dialogowym Computer: Choose location and settings wybieramy opcję zapisu dźwięku Audio Use for exporting. Z paska Presents wybieramy format zapisu pliku (w naszym przypadku MP3 – High Quality). W oknie File Name: zapisujemy nazwę gotowego projektu, w polu Save in: miejsce zapisu.

W ten sposób uzyskujemy gotowy plik zawierający nasz podcast.

000_000_EFUN_Adobe w szkole_11_2012.indd 28

2012-12-07 00:09:10

SAD_Elle_Holiday_Reklama_1_1.indd 1

2012-12-07 00:12:03

e-learning Metoda projektów

fot. fot. archiwum archiwumprywatne

Więcej niż notatki tekst: Xxxxx Xxxxxxxxxxxx Dariusz Stachecki At litiore sed quam fugita plique voluptate pero volo eosam alicturion plat. Dempori oribus abo. Am, inim

Gdy pracujemy nad projektem edukacyjnym, gromadzimy różnego typu materiały. Są to zdjęcia, rysunki, teksty, robimy wiele notatek, czasami trafimy na interesującą stronę w internecie, czasem w ręce wpadnie nam ciekawy dokument. Pojawiają się wtedy pytania: Jak zapanować nad notatkami? Jak sprawić, by zebrany materiał tworzył swoiste portfolio? W jaki sposób podzielić się notatkami z pozostałymi członkami zespołu– niezależnie od używanych przez nich urządzeń operacyjnych. Odpowiedzi na te pytania dostarcza Evernote.

Aplikacja Evernote dla systemu MAC OS X

Aplikacja Evernote dla systemu iOS (iPad)

Evernote jest elektronicznym notatnikiem. Jednak nazwać go notatnikiem, to trochę mało. Jest międzyplatformowym systemem tworzenia i zarządzania notatkami wspieranym przez mechanizmy działające w chmurze. To znaczy, że możemy z niego korzystać na każdym praktycznie urządzeniu komputerowym, a dostęp do swoich notatek mamy z każdego miejsca i wtedy, gdy tylko tego chcemy lub potrzebujemy. Dla wielu wystarczającym będzie dostęp poprzez dowolną przeglądarkę internetową, jednak zdecydowanie polecam zainstalowanie dedykowanej aplikacji. Dzięki temu będziemy mieli dostęp do notatek również wtedy, gdy nie będziemy podłączeni do internetu. A jeśli takie połączenie uzyskamy, program zadba o synchronizację notatek do najbardziej aktualnej postaci. Istotne znaczenie ma też szybkość pracy. Aplikacja zainstalowana lokalnie będzie pracowała szybko i stabilnie bez względu na jakość połączenia internetowego. Dostępne są aplikacje dla komputerów z systemem Windows i Mac OS X. Nawet zwolennicy Linuxa dysponują specjalnym klientem o nazwie Nevernode. Istnieją też wersje dla urządzeń mobilnych – program możemy zainstalować na iPadzie, iPhonie,

000_000_EFUN_Wiecej_niz_notatki_11_2012_ NEW.indd 30

2012-12-07 00:13:30

Blackbery, na telefonach i tabletach z systemami Android i Windows Mobile. Podobnie jak z wieloma tego typu usługami istnieją dwie wersje Evernote bezpłatna i Premium, różniące się nieco funkcjonalnością. Za wersję Premium na iPada trzeba zapłacić 39,99 euro rocznie lub 4,99 euro miesięcznie. Jednak wersja bezpłatna oferuje nam bardzo dużo możliwości, więc dla wielu będzie wystarczająca.

Jakie możliwości stwarza Evernote?

Dzięki Evernote możemy tworzyć rozmaite notatki. Do dyspozycji mamy klasyczny edytor, w którym możemy wybrać czcionkę i krój pisma, określić wyrównanie tekstu, nadać mu określone atrybuty. Ale to nie wszystko. Do każdej notatki możemy dołączyć dokument PDF, zdjęcie czy nawet prezentację wykonaną w Keynote lub PowerPoint. Dzięki wbudowanej w urządzenie kamerze możemy sfotografować dowolny obiekt lub tekst i osadzić go w notatce. Program jest też wyposażony w specjalne narzędzie wycinania, dzięki któremu do notatnika mogą trafić dowolne zrzuty ekranu. Popularne przeglądarki, jak Mozilla Firefox, Google Chrome, Internet Explorer czy Safari, pozwalają podczas instalacji Evernote na dołączenie specjalnej wtyczki, dzięki której do notatnika mogą trafiać przeglądane strony internetowe. Evernote przyda nam się nie tylko podczas realizacji projektów edukacyjnych, ale jest również

doskonałym narzędziem, z którego mogą korzystać nasi uczniowie podczas lekcji, przygotowując i opracowując swoje materiały. W wielu szkołach uczniowie korzystają z laptopów, tabletów czy smartfonów, jednak najczęściej urządzenia te są własnością szkoły i po skończonych lekcjach pozostają w szkole. Dzięki Evernote i synchronizacji danych z chmurą obliczeniową każdy uczeń ma dostęp do swoich notatek w domu. I odwrotnie, jeżeli postanowi w domu uzupełnić swoją notatkę, to po zalogowaniu się na swoje konto w szkole, będzie miał do dyspozycji najbardziej aktualną wersję.

1 2

Jak rozpocząć pracę? B Swoją przygodę z Evernote powinniśmy rozpocząć od odwiedzenia witryny producenta pod adresem http://evernote.com i założenia konta, które będzie umożliwiało przechowywanie i synchronizację naszych notatek. Strona jest tak skonstruowana, że rozpozna miejsce, z którego jest wywołana i wyświetli interfejs w języku polskim. C W prawym górnym narożniku klikamy w opcję ZAŁÓŻ KONTO.

D Wypełniamy formularz rejestracyjny przepisując na koniec kod liczbowy z obrazka i klikamy w przycisk Rejestracja. E Na adres e-mail podany przy rejestracji zostanie wysłany kod rejestra-cyjny, który należy wpisać w okienkoo na kolejnej stronie formularza i kliknąć w przycisk Potwierdź.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Wiecej_niz_notatki_11_2012_ NEW.indd 31

2012-12-07 00:13:33

Okno nowej notatki w systemie Mac OS X

W otrzymanej wiadomości pocztowej otrzymamy także odnośniki Po uruchomieniu aplikacji w urządzeniu przenośnym, np. do pobrania aplikacji na swoje urządzenie oraz hiperłącze do krótkie- w iPadzie, klikamy przycisk ze znakiem „+ Nowa notatka”. Edycję go samouczka Pierwsze kroki z Evernote. Instalacja aplikacji odbywa rozpoczynamy analogicznie jak na komputerze. się praktycznie bez ingerencji użytkownika. Posiadacze iPada i iPhone’a znajdą Evernote oczywiście w AppStore.

Jak utworzyć notatkę?

Tworzenie notatek możemy rozpocząć praktycznie z dowolnego miejsca. Jednym z nich jest kliknięcie ikony programu na pasku menu w Mac OS X lub w zasobniku systemowym Windows i wybranie opcji nowa notatka.

Edycja notatki w systemie Mac OS X

Jak organizować notatki?

Tworzenie nowej notatki w systemie Mac OS X

Po wybraniu tej opcji pojawia się okienko, w którym wpisujemy tytuł notatki oraz możemy redagować treść. Korzystając z przycisków edycyjnych możemy nadać jej odpowiedni format. Możemy utworzyć listy numerowane i wypunktowane, dodać tabele, a także tzw. listy zadań w postaci odpowiednich przycisków (ang. checkbox). Jeśli chcemy dołączyć grafikę, wystarczy, że przeciągniemy ją, np. z pulpitu, do okna notatki.

Organizacja i wyszukiwanie notatek to jedna z ogromnych zalet programu Evernote. Notatki możemy organizować w specjalne stosy notesów. Na przykład możemy stworzyć sobie stos o nazwie biologia i przeciągać do niego notatki, które dotyczą biologii. Na innym stosie odłożymy notatki z historii II Wojny Światowej, bitwy pod Grunwaldem i Powstania Warszawskiego. Mamy tu praktycznie nieograniczone możliwości. Notatki możemy opatrzyć różnymi znacznikami, które pełnią rolę słów kluczowych. Znaczniki opisują treść notatki, charakteryzują ją. Odpowiedni dobór znaczników może znakomicie ułatwić szybkie odnalezienie potrzebnych informacji, a także zebranie ich

000_000_EFUN_Wiecej_niz_notatki_11_2012_ NEW.indd 32

2012-12-07 00:13:35

w jednym miejscu, mimo że pochodzą z różnych źródeł. W taki sposób możemy błyskawicznie odnaleźć na przykład wszystkie notatki na temat pantofelka lub Armii Krajowej. Ponadto notatki można wyszukiwać według daty utworzenia, daty modyfikacji. rodzaju zawartości – czyli czy zawierają listy zadań do wykonania, obrazy, dźwięki, załączniki w postaci plików, a także źródła, czy zostały utworzone za pomocą telefonu komórkowego czy komputera.

Zapamiętaj! Urządzenia mob ilne najczęściej mają wbudowany moduł G PS, z którego ch ęt nie korzysta Evernote. Po ur uchomieniu prog ra mu zostaniemy zapytani o zg odę na wykorzy stanie naszego położenia. Jeżeli odpowiemy twie rdząco, notatnik doda znaczn ik miejsca, w kt órym notatka została utworzo na. W znakomity sposób ułatwia to zarządzanie no tatkami. Możem y wtedy utworzyć sobie na pr zykład notes z no ta tkami sporządzonymi w szko le.

Przykład organizacji notatek na oddzielne notesy

Jak udostępnić swoje notatki innym?

Notatki zgromadzone w Evernote możemy w bardzo łatwy sposób udostępniać innym. Do najbardziej oczywistych sposobów należy publikowanie notatki na Facebooku lub Tweeterze. Każda notatkę możemy również przesłać wybranym osobom podając ich adres e-mail. Adresat poczty otrzyma pełną notatkę zawierającą te same elementy, co w oryginale, czyli np. tekst, obraz i nagranie dźwiękowe. Prawdziwy rarytas stanowi opcja Udostępnione notatniki. Umożliwia ona wyświetlanie w naszej aplikacji notatek utworzonych przez innych użytkowników i odwrotnie. Daje to nieograniczone możliwości współpracy w grupie projektowej czy w zespołach klasowych. Proces udostępniania notatnika omówię na podstawie aplikacji komputerowej, jednak w aplikacjach mobilnych proces ten przebiega bardzo podobnie.

B Aby udostępnić uczniom nasz notatnik klikamy zakładkę Udostępnione. C W sekcji Zarządzaj udostępnianiem mamy spis własnych notatników. Wybieramy ten, który chcemy udostępnić i klikamy w przycisk Rozpocznij udostępnianie. D W oknie Ustawienia udostępnionego notatnika wybieramy jedną z dwóch opcji: a. Rozpocznij udostępnianie światu (notatnik stanie się publiczny), b. Udostępnij notatnik wybranym osobom (tą opcję wybieramy – tu wskażemy odbiorców w postaci naszych uczniów).

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Wiecej_niz_notatki_11_2012_ NEW.indd 33

2012-12-07 00:13:37

E W kolejnym oknie wpisujemy adresy e-mail naszych uczniów oddzielone przecinkami. Na koniec klikamy w przycisk Zaproś.

Wszystkie udostępnione notatki w programie są zgrupowane w jednej sekcji

Po zalogowaniu uczeń otrzyma informację o udostępnionym notatniku i zostanie podłączony do jego notesu. W aplikacji Evernote udostępnione notatniki są widoczne w sekcji Udostępnione notatki. Od tego momentu uczniowie będą widzieli wszystkie notatki, jakie dla nich przygotujemy i udostępnimy.

Czy nasze notatki są bezpieczne?

Notatki redagowane w Evernote są zabezpieczane w podobny sposób, jak wiadomości poczty elektronicznej przy pomocy protokołu szyfrowania SSL. Ta metoda wykorzystywana jest podczas synchronizacji notatek. Jeśli jednak zechcemy, możemy bardziej zabezpieczyć swój tekst, szyfrując go.

B Zaznaczamy tekst, który ma być zaszyfrowany, klikamy prawym klawiszem myszy i wybieramy opcję szyfruj zaznaczony tekst.

Odbieranie udostępnionych notatek

Na adresy poczty elektronicznej, które wpisaliśmy w zaproszeniu zostanie wysłane zaproszenie z odnośnikiem, którego kliknięcie spowoduje otwarcie przeglądarki internetowej z oknem logowania do serwisu evernote.com.

Po zalogowaniu do serwisu uczniowie mogą zobaczyć udostępnione notatki

Szyfrowanie notatki lub jej fragmentu

000_000_EFUN_Wiecej_niz_notatki_11_2012_ NEW.indd 34

2012-12-07 00:13:40

C Podajemy hasło, które posłuży do deszyfrowania i wybieramy OK.

3 D Zaszyfrowany tekst zostanie zastąpiony przyciskiem. Aby go odczytać, należy kliknąć w przycisk i podać hasło. Uwaga, jeżeli zapomnimy hasła, jesteśmy zdani tylko na siebie. Elektroniczne notatniki wspierane przez chmurę są bardzo wygodnymi narzędziami, które z powodzeniem możemy stosować w szkole. Innym popularnym notatnikiem działającym na podobnej zasadzie jest OneNote, o którym opowiem w kolejnym numerze EFUN. Niewątpliwą zaletą Evernote jest to, że możemy go używać praktycznie na każdym komputerze i urządzeniu przenośnym. Jeśli raz zaczniecie z niego korzystać– trudno będzie zrezygnować.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Wiecej_niz_notatki_11_2012_ NEW.indd 35

2012-12-07 00:13:42

Nowy wymiar nauczania tekst: Marta Samulowska, Maksymilian Ufa, Zespół Edukacji Esri Polska

GIS. Nowy wymiar nauczania GIS-y, czyli systemy informacji geograficznej (ang. geographic information systems) już od kilku dekad wykorzystywane są przez jednostki naukowobadawcze na całym świecie. Ich uniwersalny i praktyczny charakter został dostrzeżony dawno temu, dzięki czemu z powodzeniem stosuje się je obecnie na większości uczelni wyższych w Polsce. GIS rozwija umiejętności poznawcze i analityczne uczniów, będąc przy tym nieocenionym wsparciem dla każdego dydaktyka, poszukującego interesujących form nauczania.

Co to jest GIS?

Przedrostek geo-, sugeruje nam, że pracując z GIS, korzystamy z informacji geograficznej. Od lat 60-tych, kiedy powstawały pierwsze GIS-y, pojęcie informacji geograficznej bardzo ewoluowało. Wynika to przede wszystkim z faktu, że początkowo narzędzi GIS używano przede wszystkim podczas analiz środowiskowych, związanych z geografią. Aktualnie GIS posiada o wiele szersze spektrum zastosowań, począwszy od analizy rozmieszczenia siedlisk gatunków fauny i flory, kończąc na analizie przemieszczania się w czasie wojsk podczas bitew. Często spotykamy się ze stwierdzeniami, że możliwości

i obszary zastosowań GIS-u ogranicza wyłącznie nasza wyobraźnia. Przyjrzyjmy się zatem bliżej, czym tak naprawdę są systemy informacji geograficznej. Według jednego z ojców technologii GIS, Jacka Dangermonda, niezależnie od skali, w której wdrażany jest dany system informacji geograficznej, każdy sprzęga ze sobą pięć, wzajemnie przenikających się elementów: sprzęt komputerowy, oprogramowanie, zasoby ludzkie, dane przestrzenne, oraz analizy. Dane przestrzenne, tak jak wskazuje ich nazwa, muszą być osadzone w pewnej przestrzeni. Może to być przykładowo zwykły

36 000_000_EFUN_Esri_11_2012.indd 36

2012-12-07 00:18:03

Promocja

układ kartezjański lub też konkretne odwzorowanie kartograficzne. Najczęściej użytkownicy GIS korzystają z tej drugiej możliwości, dzięki czemu mogą tworzyć różnego rodzaju mapy. Każda mapa w GIS może składać się z dowolnej liczby warstw tematycznych (patrz ryc.3), dlatego też zawsze jej treść dostosowana jest do indywidualnych potrzeb użytkownika, co zapewne stanowi przewagę nad zwykłymi mapami papierowymi. Poza wprowadzaniem, tworzeniem i edytowaniem danych przestrzennych w bazie danych, każdy dobrze zaprojektowany system informacji geograficznej powinien pozwalać nam na ich przetwarzanie oraz symbolizację za pomocą specjalnych narzędzi wbudowanych w oprogramowanie. Ostatecznie, kiedy jesteśmy zadowoleni z powstałego projektu, wynik naszej pracy możemy opublikować za pomocą mapy (interaktywnej lub statycznej), wizualizacji 3D, a nawet animacji.

Struktura funkcjonowania systemów informacji geograficznej

Dane przestrzenne w GIS-ie

W GIS-ie możemy pracować z danymi ciągłymi (rastrami) oraz dyskretnymi (wektorami). Za pomocą danych rastrowych możemy przedstawiać zjawiska oraz obiekty, dla których jesteśmy w stanie wskazać określoną wartość w każdym punkcie na zadanym obszarze, czyli naszej mapie. Może to być na przykład cyfrowa reprezentacja topografii terenu, nazywana Numerycznym Modelem Terenu czy też zdjęcie lotnicze lub satelitarne, ale również mapa użytkowania terenu lub średniej temperatury powietrza nad danym obszarem.

Dane rastrowe

Rodzaje danych przestrzennych. Po lewej stronie widok 3D Numerycznego Model Terenu reprezentującego dane rastrowe; po prawej – typy danych wektorowych

W odróżnieniu od danych rastrowych, dane wektorowe odnoszą się do określonych obiektów, posiadających konkretną lokalizację. W zależności od ich cech geometrycznych mogą to być punkty (np. słupy wysokiego napięcia), linie (np. sieć komunikacji drogowej) lub poligony (np. zbiorniki wodne). Zarówno dane rastrowe jak i wektorowe można wykorzystywać do wspólnych analiz oraz tworzenia map.

Przykład warstw tematycznych w systemach informacji geograficznej

Scenariusz lekcji z wykorzystaniem narzędzi GIS

Jak wcześniej podkreślono, systemy informacji geograficznej (GIS) mogą stanowić potężne narzędzie dydaktyczne w rękach każdego nauczyciela. GIS daje bowiem możliwość tworzenia ciekawych scenariuszy lekcji na każdym poziomie nauczania. Poniżej przedstawiamy fragment jednego z nich, zatytułowanego „Strefy klimatyczne”.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Esri_11_2012.indd 37

37 2012-12-07 00:18:06

Nowy wymiar nauczania

L e k c j a z .. . Poziom nauczania: szkoła ponadgimnazjalna Poziom znajomości GIS: początkujący Narzędzia: ArcGIS for Desktop Materiały (dane): Dostarczone wraz z lekcją Opis lekcji: Analiza przestrzennego zróżnicowania stref klimatycznych na Ziemi (wg podziału Köppena); czynniki wpływające na delimitację stref klimatycznych. Atmosfera jest elementem środowiska przyrodniczego, który poprzez swoją dynamikę nieustannie wpływa na życie człowieka. Średni stan atmosfery dla okresu wieloletniego określa się mianem klimatu. Każde miejsce na Ziemi można scharakteryzować za pomocą właściwych mu warunków klimatycznych, jednak biorąc pod uwagę całą naszą planetę, zauważalna jest pewna prawidłowość w rozmieszczeniu stref obejmujących swym zasięgiem obszary o podobnych klimatach. Aby przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu, rozwiąż poniższe zadania. 1. Otwórz projekt Strefy klimatyczne Ziemi i wczytaj Pakiet Warstwy o tej samej nazwie. Następnie włącz warstwę zatytułowaną Strefy klimatyczne. Pojawi się mapa ze strefami klimatycznymi Ziemi wg podziału Köppena. Jaką prawidłowość widzisz w ich rozmieszczeniu?

Dodawanie i wyświetlanie warstw w oprogramowaniu ArcGIS Desktop

2. Włącz warstwę Równoleżniki. Wyświetliły się główne równoleżniki Ziemi oraz oba bieguny. Przez jakie strefy klimatyczne przebiegają koła podbiegunowe, zwrotniki i równik? Rozwiń legendę warstwy klikając na znak ‘+’ obok jej nazwy.

Nakładając na siebie kilka warstw możemy badać zależności między poszczególnymi elementami przestrzenimowaniu ArcGIS Desktop

38 000_000_EFUN_Esri_11_2012.indd 38

2012-12-07 00:18:07

Promocja

3. Użyj narzędzia Identyfikuj znajdującego się w pasku narzędziowym, aby zdobyć wiadomości na temat poszczególnych stref klimatycznych. Upewnij się, że w oknie narzędzia wybrana została odpowiednia warstwa do identyfikacji.

GIS to również baza danych, która jest powiązana z obiektami wyświetlanymi na mapie

4. Pozostaw włączone warstwy Temperatura powietrza i Suma opadów, a następnie rozwiń ich legendy. Za pomocą narzędzia Powiększ przybliż mapę nad kontynent afrykański. Korzystając z narzędzia Efekty odpowiedź na pytanie: jaką widzisz zależność między temperaturą powietrza a sumami opadów?

Przykład prostej analizy GIS z wykorzystaniem efektu przysłonięcia warstwy tematycznej

5. Pozostaw włączone warstwy Suma opadów, Rzeźba terenu i Prądy Morskie. Z menu Zakładki wybierz Azja. Dla warstwy Suma opadów ustaw Przezroczystość równą 50% (Własności warstwy > Wyświetlanie). Na podstawie wyświetlanych warstw, postaraj się odpowiedzieć, jakie czynniki wpływają na astrefowość klimatu w tym regionie? Ryc. 8. Ustawienie odpowiedniego stopnia przezroczystości warstwy pozwala na analizę kilku elementów mapy jednocześniej

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Esri_11_2012.indd 39

39 2012-12-07 00:18:10

Nowy wymiar nauczania

6. Pozostaw włączone warstwy Rzeki i Suma Opadów. Ustaw we Własnościach Przezroczystość równą 0% dla warstwy Suma Opadów. Twoim zadaniem będzie wyświetlenie wyłącznie największych rzek na świecie. W tym celu wpisz odpowiednie Zapytanie definiujące dla warstwy Rzeki („ScaleRank” = 1 OR „ScaleRank” = 2 OR „ScaleRank” = 3). Czy widzisz jakiś związek między kształtowaniem się opadów na świecie, a położeniem największych rzek? GIS pozwala nam na tworzenie zapytań w bazie danych, a następnie wyświetlanie wyników w postaci obiektów na mapie

7. Za pomocą narzędzia Pełny Zasięg wróć do pełnego widoku mapy. Pozostaw aktywne warstwy Temperatura powierzchni Oceanów, Prądy morskie i Temperatura Powietrza. Poprzez przybliżanie i oddalanie mapy, odnajdź zależności między wybranymi czynnikami klimatu. Postaraj się stworzyć logiczny ciąg zależności przyczynowo – skutkowych.

Jednoczesna praca z danymi wektorowymi i rastrowymi

8. Pozostaw włączone warstwy Strefy klimatyczne i Stacje. Na mapie wyświetli się pięć miast położonych w obrębie poszczególnych stref klimatycznych. Dowiedz się z tabeli atrybutów jaka jest średnia roczna temperatura i roczna suma opadów w tych miejscach. Odnosząc się do swojej wiedzy na temat globalnej cyrkulacji atmosfery, a także posługując się dostępnymi warstwami spróbuj odpowiedzieć co decyduje o wartościach temperatury i opadów w każdej ze stref klimatycznych.

Analiza wartości danych temperatury powietrza i sum opadów w bazie stacji klimatycznych

40 000_000_EFUN_Esri_11_2012.indd 40

2012-12-07 00:18:12

Promocja

Wszystkie scenariusze lekcji z zastosowaniem GIS dostępne są pod adresem www.edu.esri.pl. Aby uzyskać do nich dostęp, należy zalogować się do Strefy Nauczyciela (po uprzedniej rejestracji). W zakładce Lekcje geografii znajdują się poszczególne scenariusze lekcji w formacie (.pdf) wraz z kluczami odpowiedzi (.pdf) i niezbędnymi danymi (.zip) do wykonania wszystkich ćwiczeń. Lekcje zostały stworzone w oprogramowaniu ArcGIS Desktop, którego wersję testową (60-dniową) można pozyskać bezpłatnie rejestrując się na stronie www.esri.com/software/arcgis/arcgis-for-desktop/free-trial ćwiczeń. Dla nauczycieli dopiero zaczynających swoją przygodę z GIS, stworzony został specjalny Instruktaż Wstępny, za pomocą którego mogą zrobić swoje pierwsze kroki w programie ArcGIS Desktop. Instruktaż Wstępny jest bardzo dokładnie dostosowany do wszystkich scenariuszy lekcji ze Strefy Nauczyciela. Opisane są w nim wszystkie operacje na oprogramowaniu ArcGIS, które zostały przeprowadzone w scenariuszach lekcji.Wszystkich nauczycieli zainteresowanych systemami informacji geograficznej, którzy chcieliby, aby również ich uczniowie mieli szansę na poznanie nowoczesnych technologii w nauce, zapraszamy do kontaktu z nami pod adresem edu@esri.pl. Serdecznie zapraszamy również na portal edukacyjny GIS www.edu.esri.pl. Nadrzędnym celem portalu jest stworzenie platformy wymiany myśli GIS-owej dla nauczycieli, uczniów oraz młodych naukowców. Portal edu.esri.pl jest aktualizowaną na bieżąco bazą wiedzy. Zawiera zestaw materiałów dydaktycznych dla nauczycieli, przygotowany w postaci przykładowych zastosowań GIS-u na lekcjach geografii, biologii, historii. Serwis pomaga zapoznać się z rolą GIS-u, jako narzędzia do poznawania związków przyczynowo–skutkowych badanych zjawisk, zadawania pytań i szukania na nie odpowiedzi, do odkrywania być może wcześniej jeszcze nieodkrytych zależności. Obecnie opublikowany zasób scenariuszy lekcji jest adresowany do nauczycieli szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Scenariusze są podzielone według tematyki zgodnej z programem nauczania w tych szkołach. Dotykają wybranych tematów takich jak np. strefy klimatyczne Ziemi, mapa i jej elementy, strefy czasowe, trzęsienia Ziemi, wulkany. Jedną z głównych ról serwisu jest rola przewodnika, który pokazuje jak korzystać z dostępnego oprogramowania. Portal zawiera bowiem kolekcję tutoriali z podstaw oprogramowania, porad dotyczących korzystania z jego wybranych funkcji, linków do ciekawych aplikacji edukacyjnych czy bezpłatnie dostępnych źródeł danych. Wszystko po to, żeby ułatwić samodzielną pracę z GIS-em. Aktualne informacje o działaniach Zespołu Edukacji Esri Polska możecie śledzić także poprzez kanał informacyjny facebook.com/eduesripl.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Esri_11_2012.indd 41

41 2012-12-07 00:18:14

fot. archiwum

Multimedia

tekst: Agnieszka Borowiecka

Publikacje elektroniczne – wczoraj, dziś i jutro E-book (także: eBook, książka elektroniczna lub publikacja elektroniczna), e-książka – treść zapisana w formie elektronicznej, przeznaczona do odczytania za pomocą odpowiedniego oprogramowania zainstalowanego w urządzeniu komputerowym (np. komputer osobisty, czytnik książek elektronicznych, telefon komórkowy, mp4 czy palmtop). Wikipedia, 2 listopada 2012 r.

Jeszcze do niedawna czytałam tylko „na papierze”. Jeśli otrzymywałam pocztą elektroniczną dłuższy dokument (więcej niż 3 strony), to go drukowałam. Jednak od publikacji elektronicznych na dłuższą metę nie uciekniemy. Czytamy na ekranie komputera lub tabletu, w komórce, na czytniku e-booków. O tym, jak bardzo popularne stało się czytanie za pomocą urządzeń mobilnych, świadczą wyniki badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych przez Pew Research Center (http://pewresearch.org/pubs/2236/ ebook-reading-print-books-tablets-ereaders). Tablety i czytniki książek elektronicznych są bardzo popularnym prezentem gwiazdkowym, po świętach Bożego Narodzenia liczba Amerykanów, którzy czytali e-booki wzrosła o 4 proc. Wzrost popularności publikacji elektronicznych dotyczy także Polski. Coraz częściej gazety i czasopisma czytamy na stronach WWW, zamiast sięgnąć po encyklopedię papierową zaglądamy do Wikipedii i „doktora Google”. Także materiały dla naszych uczniów udostępniamy w internecie – na stronach szkoły lub na platformie Porównanie czytelnictwa książek elektronicznych i papierowych e-learningowej. Przyjrzyjmy

się metodom przygotowania wartościowych materiałów elektronicznych.

Wczoraj – tworzymy PDF

Tworząc dokumenty tekstowe zwykle korzystamy z ulubionego edytora. Jeśli gotowy tekst chcemy wydrukować i rozdać uczniom, to nie ma żadnego znaczenia, jakim edytorem się posługujemy – bardziej istotne jest prawidłowe i czytelne sformatowanie tekstu. Jednak gdy przygotowany dokument ma być udostępniony w wersji elektronicznej, format, w jakim go zapiszemy, zaczyna być istotny. Oczywiście możemy korzystać z bezpłatnych narzędzi (np. LibreOffice, OpenOffice), jednak nie mamy gwarancji, że nasi uczniowie będą ich używać. Teoretycznie pliki zapisane w jednym z popularnych formatów powinny być otwierane bez problemów za pomocą innych programów, niestety zwykle nie bywa tak różowo. Można oczywiście korzystać z formatu txt i otwierać dokument w Notatniku, ale nie o to nam raczej chodzi. W 2007 roku firma Adobe udostępniła specyfikację opracowanego przez siebie formatu plików służącego do prezentacji, przenoszenia oraz drukowania tekstów i grafiki – PDF (ang. Portable Document Format). Od tej pory dostępne są bezpłatne przeglądarki dokumentów PDF pozwalające czytać na ekranie monitora jednolicie sformatowane teksty wzbogacone o zakładki i odnośniki. Przygotowanie pliku PDF pozwala nam dostarczać na lekcje materiały, które wszyscy uczniowie będą mogli bezproblemowo otwierać na laptopach i komputerach stacjonarnych wyposażonych w różne systemy operacyjne. Większość czytników e-booków również radzi sobie z tym formatem. Przygotowanie dokumentu PDF nie jest trudne, wystarczy napisać tekst, wstawić doń niezbędną grafikę, tabele, wykresy i już. Jeśli mamy edytor Microsoft Word w wersji 2010 możemy wybrać opcję Zapisz jako typ: PDF, Word 2007 wymagał doinstalowania odpowiedniego dodatku. Możemy także ustalić kilka dodatkowych parametrów, np. tworzenie zakładek, szyfrowanie czy optymalizację tworzonego pliku.

42 000_000_EFUN_publikacje_11_2012.indd 42

2012-12-06 23:11:14

wczytujemy konwertowany dokument i wybieramy opcję drukowania. Na liście dostępnych drukarek wskazujemy właściwą i naciskamy przycisk rozpoczynający drukowanie. Dokument zamiast zostać wydrukowany, jak na standardowej drukarce, jest zapisywany w pliku PDF. Część wirtualnych drukarek ma rozbudowane możliwości, np. PDFCreator pozwala na tworzenie plików zabezpieczonych hasłem lub cyfrowym podpisem, wysyłanie gotowych plików za pomocą e-maila, łączenie wielu plików w jeden dokument.

Dziś – epub, mobi, lit

Opcje zapisu dokument PDF w programie Word 2010

Program Writer z pakietu OpenOffice oferuje w menu Plik opcję Eksportuj jako PDF. Począwszy od wersji 2.x możemy wybrać strony do wyeksportowania, określić rodzaj kompresji grafiki, zabezpieczenia itp. Tworzenie dokumentów PDF jest dostępne także w innych programach pakietów Microsoft Office czy OpenOffice – możemy w tym formacie zapisać np. prezentację czy arkusz kalkulacyjny. Dostępnych jest wiele bezpłatnych aplikacji pozwalających dokonywać konwersji do formatu PDF, istnieją również aplikacje on-line służące do tworzenia plików w tym formacie. CutePDF Writer, Primo PDF, doPDF, PDFCreator to przykłady aplikacji instalowanych w systemie jako sterowniki drukarki o nazwie takiej, jak nazwa programu. Po ich zainstalowaniu uruchamiamy dowolny program z opcją wydruku,

Tworzenie PDF w programie Paint za pomocą wirtualnej drukarki PDFCreator

Format PDF powstał jako specjalny format mający zachować pełny wygląd dokumentu po wydrukowaniu, jednak nie zapewnia on komfortu czytania na urządzeniach cyfrowych. Przede wszystkim dokument jest podzielony na strony – czytanie go, gdy tekst przeskakuje ze strony na stronę, może być irytujące. Nie można także w sposób dowolny powiększać tekstu – powiększamy całą stronę, a wtedy z ekranu może zniknąć jej część i musimy korzystać z poziomego paska przewijania. Dopiero w wersji 7 programu Adobe Reader pojawiła się funkcja Reflow (zawijaj tekst) pozwalająca przedstawić tekst dokumentu w postaci jednej kolumny dostosowanej do rozmiarów okna programu. Podobna funkcja jest dostępna na czytniFragment dokumentu PDF przed i po włączeniu zawijania tekstu kach e-booków, jednak jej w programie Adobe Reader działanie nie zawsze jest satysfakcjonujące. Dokumenty PDF można zabezpieczyć przed kopiowaniem, jednak nawet gdy udostępniamy dokument niezabezpieczony, pojawiają się czasem problemy z wyświetlaniem i kopiowaniem polskich liter. listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_publikacje_11_2012.indd 43

43 2012-12-06 23:11:16

Zapamiętaj! W zależności od urządzenia, za pomocą którego będziemy czytać przygotowany dokument, możemy skorzystać z jednego z popularnych formatów, np.:

Ważne!

EPUB – otwarty standard dla książek elektronicznych oparty o XML, który można wzbogacić elementami CSS, stworzony przez Międzynarodowe Forum Publikacji Elektronicznych; MOBI – format ebooków udostępnianych na czytniki Kindle Amazona, wywodzący się od popularnego formatu baz danych dla PalmOS wspierany przez platformę Mobipocket; LIT – format publikacji elektronicznych stworzony przez Microsoft, odczytywany przez program Microsoft Reader; JAR – sposób zapisania książki w formie gotowego midletu, czyli aplikacji w języku Java do odtwarzania na telefonach komórkowych.

Jeśli chcemy, by uczniowie drukowali przygotowane przez nas materiały i czytali wydruki, to format PDF jest doskonałym rozwiązaniem. Jednak, w dobie powszechnego dostępu do urządzeń mobilnych, należałoby przygotowywać takie dokumenty, które można będzie wygodnie wyświetlać za ich pomocą. Istnieje wiele programów umożliwiających przygotowywanie publikacji elektronicznych oraz wyświetlanie gotowych dokumentów. Przedstawię teraz, jak stworzyć własną publikację w formacie EPUB. Podczas tworzenia tego typu publikacji podstawową zasadą jest: im mniej formatowania, tym lepiej. Czytniki książek elektronicznych różnią się możliwościami i sposobem wyświetlania zawartości, zaś czytelnicy dostosowują rozmiar tekstu do swoich potrzeb, dlatego mamy bardzo małą kontrolę nad gotowym dokumentem. Formatowania, jakie możemy zastosować, ograniczają się zwykle do wyboru jednej z podstawowych czcionek, dodania grafiki wstawionej pomiędzy akapitami i przypisania poziomów nagłówków. Możemy także skorzystać z pogrubień lub kursywy, bowiem są to standardowe elementy formatowania tekstu dostępne także w czytnikach. Przygotowując tekst publikacji należy unikać wielokrotnych spacji, tabulatorów do oznaczania wcięć oraz przenoszenia wyrazów za pomocą ręcznego wstawiania myślników. Wstawiane grafiki powinny być przygotowane w modelu RGB i rozdzielczości 72dpi, zaś ich szerokość powinna wynosić między 300 a 600 pikseli. Unikajmy zmniejszania zdjęć bezpośrednio w edytorze, po konwersji może się okazać, że wstawiona grafika została wyświetlona w oryginalnych rozmiarach. Rysunki zapisujemy w formacie JPG (zdjęcia) lub PNG (wykresy, logo, rysunki z przezroczystością). Fragmenty tekstu możemy wyróżnić kolorem, ale część czytników wyświetla teksty czarno-białe lub w odcieniach szarości i takie formatowanie będzie nieczytelne. Gotowy dokument zapisujemy jako RTF. Pamiętajmy, by we właściwościach dokumentu przypisany był jego autor i tytuł – zostanie to później wykorzystane podczas konwersji. Warto także przygotować grafikę na okładkę, wyświetlaną jako pierwsza strona publikacji oraz jako miniatura na półce biblioteki

czytnika. Możemy teraz dokonać konwersji przygotowywanej publikacji do formatu EPUB. Program Calibre pozwala zarządzać kolekcją e-booków, konwertować je do różnych formatów, a także łączyć się z czytnikiem. Po pierwszym uruchomieniu programu dostępna jest jedna pozycja – Calibre Quick Start Guide – warto się z nią zapoznać, by poznać lepiej możliwości programu.

Program Calibre po dodaniu publikacji

Pierwszą czynnością, jaką należy teraz wykonać, jest dodanie do biblioteki pliku z naszą publikacją. W tym celu wystarczy kliknąć w przycisk Dodaj książkę lub po prostu przeciągnąć myszką ikonę pliku do okna programu. Dodana pozycja pojawi się na liście, po prawej stronie można przeczytać informacje o książce i zobaczyć miniaturę okładki. Program Calibre tworzy na dysku własny folder na bibliotekę i kopiuje do niego dodawane książki. Folder z plikami książki otwieramy wybierając link obok słowa ścieżka.

Informacje o książce

Kolejnym krokiem będzie zastąpienie standardowej okładki dodawanej przez przygotowanym wcześniej obrazkiem. Wybieramy na liście zmienianą pozycję i klikamy przycisk Edytuj metadane. W panelu Zmień okładkę wybieramy przycisk Przeglądaj, odszukujemy plik z okładką i otwieramy go. W oknie edycji metadanych widoczne są informacje wprowadzane przez nas w zapisywanym dokumencie, takie jak tytuł, autor, data utworzenia dokumentu itp.

44 000_000_EFUN_publikacje_11_2012.indd 44

2012-12-06 23:11:19

Okno edycji metadanych programu Calibre

Po wypełnieniu metadanych i przypisaniu okładki do dokumentu możemy przystąpić do jej konwersji na format EPUB. Klikamy w przycisk Konwertuj książki. Calibre oferuje szerokie możliwości ustalania parametrów publikacji, np. skalowanie czcionek, wielkość interlinii i marginesów, dodanie dodatkowych arkuszy CSS. W oknie konwersji można także uzupełnić metadane publikacji oraz zmienić okładkę. W górnej części okna konwersji znajdują się dwie listy wyboru: po lewej stronie format pliku źródłowego (RTF), po prawej – format, jaki chcemy uzyskać. Wybieramy format wynikowy EPUB i rozpoczynamy proces konwersji. W prawym dolnym rogu okna programu pojawi się liczba realizowanych przez program zadań. Konwersja będzie zakończona, gdy wyświetlona zostanie cyfra zero.

kość wyświetlanych liter. Jeśli nie odpowiada nam układ tekstu albo wielkość i jakość grafiki, należy poprawić źródłowy plik RTF. Jeśli znamy język HTML i znaczniki CSS możemy samodzielnie dokonać niewielkich zmian w książkach zapisanych w formacie EPUB. Po kliknięciu prawym przyciskiem myszki we właściwą pozycję na liście książek, wybieramy opcję Popraw książkę. Po kliknięciu w przycisk Rozpakuj książkę zostanie otwarty tymczasowy folder zawierający wszystkie pliki tworzące naszą publikację. Po wprowadzeniu poprawek w odpowiednich plikach trzeba ponownie utworzyć plik EPUB naciskając przycisk Przebuduj książkę.

Przeglądarka książek programu Calibre

Poprawianie książki w formacie EPUB

Ustalanie parametrów konwersji

Możemy zobaczyć gotowy plik wybierając w panelu z informacjami o książce link EPUB. Calibre oferuje własną przeglądarkę książek. Dokładnie oglądamy utworzony dokument zmieniając wiel-

Książki, z których nie chcemy dłużej korzystać, usuwamy z programu za pomocą przycisku Usuń książki. Zostaną one całkowicie usunięte z folderu bibliotecznego Calibre. W ten sposób zakończyliśmy tworzenie publikacji elektronicznej. Jednak aby być całkowicie pewnym, że uzyskane rezultaty są satysfakcjonujące, powinniśmy przetestować wygląd gotowych materiałów za pomocą listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_publikacje_11_2012.indd 45

45 2012-12-06 23:11:21

różnych urządzeń mobilnych – notebooków, tabletów czy smartfonów.

Ważne!

Gotowe materiały oglądane na iPadzie

Jutro – e-book przyszłości?

Rada Ministrów przyjęła 3 kwietnia 2012 roku uchwałę w sprawie programu Cyfrowa szkoła, dotyczącego rozwijania kompetencji uczniów i nauczycieli w zakresie stosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych. Jednym z elementów projektu ma być powstanie 18 podręczników do 14 przedmiotów oraz 2 500 innych zasobów edukacyjnych. Nowe podręczniki mają być przygotowane w wersji elektronicznej, jako uzupełnienie istniejących, dopuszczonych do użytku szkolnego pomocy w nauczaniu.

Jak powstaną e-podręczniki według MEN (źródło: www.cyfrowaszkola.men.gov.pl)

15 października 2012 roku na stronie projektu (http://www.cyfrowaszkola.men.gov.pl) pojawił się diagram ilustrujący wizję powstawania darmowych e-podręczników. Według rządu e-podręczniki mają być udostępniane na otwartych licencjach jako otwarte zasoby edukacyjne. E-podręczniki nie są polskim pomysłem, a debata na temat ich przyszłego kształtu nie jest jedyną w Europie. Francuski Departament ds. Edukacji testuje wprowadzanie e-podręczników od 2009 roku. W 2011 roku na Słowacji zainaugurowano program eAktovka, polegający na stworzeniu portalu edukacyjnego z książkami oraz innymi materiałami edukacyjnymi. Włoskie ministerstwo edukacji określiło wymagania techniczne dotyczące zasobów elektronicznych i od roku szkolnego 2011/2012 część podręczników szkolnych jest dostępna w wersji papierowej i elektronicznej. Problem publikacji elektronicznych (książek, podręczników, czasopism, artykułów) to nie tylko kwestia ich kształtu, ale i dostępności. Jeśli chodzi o to pierwsze, to już widzimy zmiany. Książki elektroniczne przestają wyglądać jak papierowe, to nie jedynie tekst i zdjęcia. W październiku 2011 roku zakończono prace nad formatem EPUB 3, który dodaje wsparcie dla multimediów i interaktywność, umożliwia korzystanie z formatu graficznego SVG, osadzanie czcionek, synchronizację audio z tekstem, stosowanie MathML. Niestety, wygląda na to, że znów nie doczekamy się jednego standardu. Podobnie jak to było w przypadku przeglądarek internetowych, każda firma oferuje własne rozwiązania. W połowie października 2011 roku Amazon zapowiedział wprowadzenie własnego formatu – Kindle Format 8 (KF8), umożliwiającego wydawcom tworzenie bogatszych publikacji, głównie e-booków dla dzieci i komiksów. Apple udostępnia bezpłatnie program iBooks Author – aplikację pozwalającą tworzyć podręczniki Multi-Touch oraz dowolne inne książki na iPada. Publikacje możemy wzbogacić o galerie, wideo, interaktywne diagramy, obiekty 3D itp. Multimedialne książki przyszłości, częściowo także interaktywne, już są na rynku. Jak wygląda dostępność książek i innych publikacji elektronicznych? Moim zdaniem nie najlepiej. To, że nie ma jednego ogólnego standardu, a firmy promują swoje rozwiązania, nie jest korzystne dla czytelników i autorów publikacji. Oczywiście, dużo się mówi o zdrowej konkurencji itp., ale gdy mamy przygotować kilkanaście publikacji na różne urządzenia mobilne…

46 000_000_EFUN_publikacje_11_2012.indd 46

2012-12-06 23:11:23

Widget ilustrujący działanie elektrowni wiatrowej z książki Our Choice Ala Gore’a

Fragment książki Life on Earth oglądanej na iPadzie

Wielu osobom brakuje także interaktywności w książkach elektronicznych. Nie chodzi tu tylko o robienie notatek i dodawanie zakładek, ale o uruchamianie programów i zapisywanie wyników ich działania, rozwiązywanie testów i różnorodnych zadań. Część wydawnictw rozwiązuje ten problem uruchamiając własne serwisy i udostępniając na nich dodatkowe, interaktywne materiały uzupełniające. Niestety, zwykle nie są one dostępne od razu po zakupieniu podręcznika – trzeba za nie dodatkowo zapłacić. By z nich korzystać niezbędny jest również dostęp do internetu. iBook na iPady oferowany przez firmę Apple jest fantastyczny, na każdej konferencji robi furorę interaktywny fragment książki Our Choice Ala Gore’a ilustrujący działanie elektrowni wiatrowej – wystarczy dmuchnąć na iPada, a wiatraczek zaczyna się obracać. Ale tej książki nie przeczytamy na czytniku innej firmy, ani na PC-cie, jest to już prawdziwa aplikacja. Można co prawda tego typu wydawnictwa eksportować do formatu PDF, tylko osadzone w nich elementy interaktywne raczej nie będą działały zgodnie z naszymi oczekiwaniami. Dodatkowym, niezwykle istotnym czynnikiem są koszty. Idąc z duchem czasu kupujemy książki elektroniczne w księgarniach internetowych. Pierwszym ciosem dla czytelnika jest ich cena, zwykle porównywalna z ceną wydania papierowe-

go. Koszt przygotowania publikacji elektronicznej, szczególnie jeżeli zależy nam na jej jakości, z pewnością nie jest mały. Jednak już koszt przygotowywania sprzedawanych egzemplarzy jest na pewno niższy – nie płacimy za papier, drukowanie, składowanie, transport itp. Zresztą nawet przygotowanie za pomocą profesjonalnych narzędzi wersji elektronicznej zwykłej książki, którą przygotowywaliśmy już do druku i mamy w formacie cyfrowym, jest o wiele szybsze i łatwiejsze niż jeszcze kilka lat temu. Wielu osobom cena e-booków wydaje się zawyżona i zniechęca do ich nabywania. E-podręczniki przygotowywane w ramach projektu Cyfrowa szkoła będą bezpłatne, dostępne jako otwarte zasoby. Przygotowywane materiały do lekcji zapewne również będziemy udostępniać na takich zasadach. Ale czy chcemy je dać tylko swoim uczniom, czy każdemu zainteresowanemu czytelnikowi? Jeśli chcemy ograniczyć dostęp do drukowania lub kopiowania fragmentów tekstu, to zapewne dodamy ochronę – szyfrując je z użyciem certyfikatu lub hasła. Każdy z nas słyszał o DRM (Digital rights management – cyfrowe zarządzanie prawami), systemie zabezpieczeń mającym przeciwdziałać używaniu danych w formacie elektronicznym w sposób sprzeczny z wolą ich wydawcy. DRM ma służyć ochronie praw autorskich twórców, książki elektroniczne kupowane w internecie są zwykle zabezpieczone. Prawo autorskie? – w porządku. Jednak kupowaną papierową książkę czytam nie tylko ja – pożyczam ją bratu, rodzicom, znajomym, czytam w dowolnym miejscu. Mechanizm DRM ogranicza moje możliwości korzystania z publikacji – jeśli pożyczę czytnik z przechowywaną na nim książką, nie będę miała dostępu do pozostałych zasobów mojej biblioteki. Przy pobieraniu zakupionej książki również listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_publikacje_11_2012.indd 47

47 2012-12-06 23:11:25

muszę uważać, np. w sklepie internetowym Empiku można przeczytać: Pobranie Ebooka na komputer, który nie posiada zarejestrowanego dla konkretnego Adobe ID programu Adobe Digital Editions, spowoduje, że ebook zostanie przypisany na stałe do tego jednego komputera. W ten sposób utracisz możliwości jakie daje licencja (tj. otwieranie Ebooka na sześciu urządzeniach przypisanych do jednego Adobe ID). Proces ten jest nieodwracalny (Adobe ID jest na stałe zakodowywane w ebooku). Czy istnieją książki bezpłatne i niezabezpieczone, dostępne dla wszystkich w języku polskim? Są takie, można je znaleźć w sieci. Polecam np. Projekt Gutenberg – inicjatywę polegająca na umieszczeniu w internecie elektronicznych wersji książek istniejących w wersji papierowej. Według danych z roku 2012 projekt udostępnił ponad 40 000 wolnych książek elektronicznych, niechronionych prawami autorskimi, ponieważ nigdy nie były nimi obłożone (najstarsze teksty) lub prawa te wygasły. Część książek jest nadal chroniona prawem autorskim, ale została opublikowana za zgodą twórców. Warto zajrzeć na stronę wolnelektury.pl, na której w paźPan Tadeusz w Apple Store dzierniku 2012 roku było dostępnych 1901 książek. Szkoda tylko, że bezpłatnych zasobów w języku polskim jest ciągle jeszcze tak niewiele, nawet dzieła Adama Mickiewicza łatwiej znaleźć w języku angielskim, o współczesnej literaturze nie mówiąc. Otwarte zasoby edukacyjne to idea warta rozwijania, dlatego wszyscy powinniśmy się przyłączyć do procesu ich tworzenia – zaczynając od przygotowywania niewielkich publikacji elektronicznych za pomocą dostępnych narzędzi opisanych w tym artykule.

48 000_000_EFUN_publikacje_11_2012.indd 48

2012-12-06 23:11:27

iBooks Author, czyli sposób na własną multimedialną publikację Nie trzeba być informatykiem, żeby samemu przygotować multimedialną książkę lub dokument pełen filmów, interaktywnych ilustracji, testów czy trójwymiarowych obiektów.

fot. archiwum

Multimedia

tekst: Dariusz Stachecki

spółczesne multimedialne materiały dydaktyczne to już nie tylko prezentacje wyświetlane na ekranie – to dokumenty zawierające tekst, grafikę, dynamiczne obrazy, modele trójwymiarowe, filmy i animacje. Nie brakuje w nich ćwiczeń interaktywnych, gier dydaktycznych, galerii i interaktywnych map. Takie materiały możemy przygotować sobie sami. Pomoże nam w tym program iBooks Author, za pomocą którego stworzymy ciekawe publikacje na iPada.

Czym jest iBooks Author?

To dostępny bezpłatnie program, działający pod kontrolą systemu Mac OS X. Dzięki niemu każdy, nawet ten, kto nie ma praktycznie żadnej wiedzy informatycznej, zdoła przygotować estetyczne i profesjonalne dokumenty. Wystarczy elementarna wiedza na temat składu tekstu, umiejętności typu „kopiuj – wklej” oraz „przeciągnij i upuść”. Nauczyciele mogą wykonać i udostępnić swoim uczniom fantastyczne dokumenty, które nie tylko opiszą temat, ale pokażą zjawiska i procesy. Uczniowie bardzo łatwo przygotują w nim notatki i prace – tworząc i rozbudowując swoje portfolio. Mogą nawet w taki sposób prowadzić swój elektroniczny zeszyt przedmiotowy. Program znakomicie sprawdzi się również w przygotowaniu dokumentacji z projektu edukacyjnego. iBooks Author jest programem tworzącym multimedialne i interaktywne książki, które potem mogą być czytane w programie iBooks na wszystkich modelach iPada.

Do każdego szablonu przygotowane są odpowiednie części książki, np. okładka, wstęp multimedialny, spis treści, rozdziały i podrozdziały. Można również tworzyć słowniczki, które organizowane są alfabetycznie. Dzięki nim w wygodny sposób można zgromadzić słownictwo, różne definicje, daty czy pojęcia. Program wyposażony jest w podstawowe narzędzia edycyjne służące do pisania i projektowania makiet. Tekst możemy wprowadzać ręcznie,

Co potrafi iBooks Author?

Program zawiera kilka typów układów książek różniących się od siebie orientacją (pozioma, pionowa) oraz konwencją graficzną. listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_iBooks_11_2012.indd 49

49 2012-12-07 00:21:12

Ważne! Ciekawe! Jednym z łatwiejszych w obsłudze, a ciekawym, jeśli chodzi o możliwości tworzenia animacji w HTML 5, jest program HYPE. Działa bardzo podobnie do programów typu Keynote. Umożliwia dodawanie różnych obiektów, np. tekstów za pomocą różnych krojów pisma, zdjęć, obrazków czy filmów. Wygodnie można

ale możemy również korzystać z funkcji „kopiuj – wklej”. Aby jeszcze bardziej ułatwić użytkownikowi pracę, autorzy programu przewidzieli możliwość importowania w całości tekstów przygotowanych wcześniej w popularnych edytorach tekstu, takich jak Microsoft Word i Pages. Wystarczy wskazać plik i wybrać odpowiednią opcję, by nowy rozdział znalazł się w naszej książce. Można go oczywiście potem modyfikować, poprawiać, osadzać w nim zdjęcia, filmy i inne materiały multimedialne. W książce mogą znaleźć się tabele, także zawierające podstawowe funkcje matematyczne. Program został również wyposażony w edytor formuł, które w prosty i przejrzysty sposób mogą być wykorzystane w tabelach. Prócz tabel do dokumentu można wstawiać pola tekstowe i kształty z galerii. Oczywiście nie mogło zabraknąć atrakcyjnych graficznie wykresów i widżetów, czyli obszarów, w które mogą zostać umieszczone obiekty multimedialne i interaktywne.

Jak udostępniać książki?

Przygotowany w iBooks Author projekt książki można udostępnić w kilku formatach. Oczywiście najwłaściwszym będzie format iBooks, umożliwiający wyświetlanie książki na iPadzie ze wszystki-

mi jej walorami, czyli multimediami i ćwiczeniami interaktywnymi, które zostały w książce osadzone. Szybkim sposobem na obejrzenie książki na iPadzie jest podłączenie go do komputera za pomocą przewodu i kliknięcie w przycisk Podgląd.

Książkę możemy też udostępnić za pomocą poczty elektronicznej lub umieścić w dowolnym folderze dyskowym. Idealnie do tego celu nadają się rozwiązania chmurowe typu SkyDrive czy DropBox, o których pisaliśmy w poprzednich numerach naszego pisma. Za pomocą programu można również udostępnić przygotowane materiały w postaci pliku PDF, który może być odtwarzany w dowolnym czytniku tego typu. Musimy jednak pamiętać, że filmy, animacje i inne elementy interaktywne nie będą w tym formacie dostępne, więc nasza książka będzie przypominała książkę tradycyjną. Program daje też możliwość wyeksportowania tekstu zawartego w książce do formatu tekstowego (.txt).

formatować poszczególne obiekty, skupiając się na warstwie graficznej, bez konieczności ingerowania w skomplikowany kod.

Widżety w iBooks Author

Galeria – dzięki niej do naszej książki możemy wkładać galerie rysunków, obrazków i zdjęć, podobnie do tych na stronach internetowych. To rzeczywista przewaga e-książki nad tradycyjną publikacją. Zamiast jednego zdjęcia możemy przeglądać cały ich zbiór. Narzędzie doskonale nadaje się też do pokazania pewnych faz przebiegu zjawiska lub procesu. Multimedia – widżet umożliwiający zamieszczenie filmu lub nagrania dźwiękowego. Dzięki niemu statyczne obrazki w książce zaczynają żyć. Filmy zamieszczone w ten sposób można oglądać zarówno w okienku, jak i na pełnym ekranie. Powtórka – narzędzie służące do wykonania prostego testu. Dzięki niemu czytelnik może szybko sprawdzić, czy dobrze zrozumiał lub zapamiętał treść danej partii materiału. Za jego pomocą możemy przygotować zestaw pytań w formie prostych testów wyboru lub takie, które polegają na przeciąganiu określonych elementów do celu. Testy oczywiście mogą zawierać grafikę. Keynote – to narzędzie umożliwiające osadzenie w książce interaktywnej prezentacji. Prezentacja będzie bytem samodzielnym, a więc po kliknięciu będzie się odtwarzać w taki sam sposób, jak za pomocą dedykowanego programu.

Obrazek interaktywny – umożliwia wstawienie obrazka i opatrzenie jego elementów specjalnymi etykietami. Po stuknięciu w wybrany fragment obrazka czytelnik będzie miał możliwość zapoznania się z treścią opisującą dany element. 3D – za pomocą teko widżetu możemy w książce zamieszczać trójwymiarowe obrazy zapisane w formacie COLLADA (.dae). Taki plik może być przez czytelnika obracany i oglądany z każdej strony. Przewijany pasek – umożliwia umieszczenie w dowolnym miejscu książki okienka wyposażonego w pasek przewijania, dzięki któremu czytelnik będzie mógł zapoznać się z pełną informacją zamieszczoną w tym oknie. Taki sposób zamieszczania tekstu znakomicie nadaje się do przedstawiania uwag, ciekawostek lub informacji rozszerzających. Nakładka – jest narzędziem, dzięki któremu możemy zamieszczać teksty, obrazki, kształty, które otwierają się, gdy czytelnik stuknie w nie w e-książce. HTML – widżet dla bardziej zaawansowanych użytkowników, umożliwiający wstawienie do książki innych widżetów w języku HTML 5 (z rozszerzeniem .wdgt). Możemy tu zamieszczać kod HTML 5 przygotowany w pliku tekstowym lub w specjalnych edytorach.

50 000_000_EFUN_iBooks_11_2012.indd 50

2012-12-07 00:21:25

Multimedia – samouczek, cz. 1

Tworzymy elektroniczną książkę w iBooks Author

tekst: Dariusz Stachecki

W samouczku podpowiadamy, jak – krok po kroku – zainstalować program i stworzyć elektroniczną książkę zawierającą tekst, obrazy, galerię zdjęć i pytania powtórkowe. Pokazujemy też, w jaki sposób opublikować ją na iPadzie.

Krok 1

Instalacja programu iBooks Author w systemie Mac OS X. Program instalowany jest za pomocą aplikacji AppStore. B Z paska z ikonami (Dock) wybieramy aplikację AppStore.

Krok 2

Rozpoczynamy pracę z programem iBooks Author. B Po uruchomieniu programu w oknie z paletą dostępnych szablonów wybieramy jeden z nich.

C W aplikacji sklepu (AppStore) wyszukujemy aplikację iBooks Author. W tym celu w polu wyszukiwania wpisujemy iBooksAuthor.

C Po załadowaniu szablonu analizujemy poszczególne składniki e-książki. Do dyspozycji mamy stronę tytułową (tytuł książki), wstęp multimedialny, spis treści oraz słowniczek. Poniżej gotowy szablon z rozdziałem pierwszym, który możemy wypełnić własną treścią.

D Na liście aplikacji spełniających kryteria wyszukiwania odnajdujemy iBooks Author i klikamy w przycisk Free.

E Wpisujemy hasło przypisane do naszego Apple ID, pod którym jesteśmy zalogowani w sklepie App Store. F Program instaluje się automatycznie i dostępny jest w folderze Programy lub z pozycji aplikacji Launchpad. listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_iBooks_samouczek_11_2012.indd 51

2012-12-07 00:22:57

Krok 3

Modyfikujemy okładkę (tytuł) e-książki. B Zastępujemy zawartość pól tekstowych własną treścią. Po kliknięciu w pole tekstowe wpisujemy własny tekst.

C Zmieniamy obraz okładki. W miejsce zdjęcia z szablonu przeciągamy obraz, który chcemy zamieścić na okładce e-książki.

B Klikamy w sekcję Wstęp multimedialny dostępny w panelu książki na pasku bocznym. C Przeciągamy klip multimedialny na stronę książki. D Osadzony klip możemy obejrzeć klikając w przycisk play, który pojawi się po osadzeniu materiału wideo.

Krok 5

Tworzymy słowniczek.

Słowniczek jest znakomitym narzędziem dającym uczniowi możliwość opanowania trudnych terminów, dat, słówek itp. B Klikamy w sekcję Słowniczek w panelu książki na pasku bocznym. C W oknie edycji słowniczka klikamy w przycisk + (plus), aby dodać nowe hasło do słowniczka. D Edytujemy opis dodanego słowa. Tekst można wpisać ręcznie, można również użyć operacji kopiuj-wklej. E W analogiczny sposób możemy dodać kolejne hasło. Można to zrobić w dowolnym momencie edycji e-książki. Hasła w słowniczku zostaną ułożone alfabetycznie.

Krok 4

Wstawiamy wstęp multimedialny.

Do e-książki możemy wstawić film lub jego fragment. Wystarczy najpierw przygotować materiał, który chcemy umieścić w formie wstępu, a następnie przeciągnąć klip filmowy bezpośrednio z okna Findera w okno programu iBooks Author. Musimy pamiętać, że im dłuższy film, tym większa objętość książki. Zaleca się osadzanie filmu nie dłuższego niż 10 sekund. Wstęp multimedialny zostanie automatycznie odtworzony po otwarciu e-książki w programie iBooks na iPadzie.

000_000_EFUN_iBooks_samouczek_11_2012.indd 52

2012-12-07 00:22:59

Krok 6

Edytujemy rozdział e-książki. B Klikamy w miniaturę strony tytułowej rozdziału (ROZDZIAŁ 1). C Uzupełniamy pola tekstowe własną treścią. D Na tymczasowy obrazek przeciągamy nasz plik z obrazem bezpośrednio z okna Findera.

E Uzupełniamy kolejne strony tekstem. F Tekst możemy formatować według własnego upodobania. Do dyspozycji mamy zestaw niezbędnych narzędzi, znanych z edytorów tekstu. Dostępny jest również Inspektor, za pomocą którego możemy dokonywać rozmaitych modyfikacji tekstu oraz osadzonych w nim obiektów. G Aby włączyć Inspektora klikamy w ikonę na pasku narzędzi.

H Aby zmienić sposób wyświetlania zdjęcia w e-książce możemy kliknąć w osadzone zdjęcie, a następnie w przycisk Edytuj maskę. Za pomocą węzłów na obrzeżu zdjęcia ustalamy obszar, który będzie wyświetlany. Za pomocą poziomego suwaka w przycisku Edytuj maskę ustalamy rozmiar wyświetlanego obrazu.

I Aby dodać kolejny element e-książki (rozdział, sekcję lub stronę) klikamy w przycisk +(plus) w lewym górnym narożniku aplikacji i wybieramy z rozwijanego menu interesujący nas element.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_iBooks_samouczek_11_2012.indd 53

2012-12-07 00:23:00

Krok 7

Dodajemy rozdział do e-książki z pliku tekstowego.

iBooks Author dysponuje bardzo wygodnymi mechanizmami umożliwiającymi dołączanie w całości wcześniej przygotowanych dokumentów tekstowych w edytorach Pages i Microsoft Word. B Z menu Wstaw wybieramy opcję Rozdział z dokumentu Pages lub Word.

Krok 8

Dodajemy do e-książki galerię zdjęć. B Z paska narzędzi wybieramy ikonę Widgety.

CW W oknie k i Fi Findera d wybieramy bi plik, lik któ który chcemy h zamieścić i ś ić w e-książce. kiż

D W kolejnym oknie wybieramy maskę dla importowanej treści.

C W oknie z widżetami wybieramy Galeria. D Okno galerii możemy umieścić w dowolnym miejscu na stronie dokumentu, możemy również dostosować jego rozmiar do naszych upodobań. E Przeciągamy obrazki do okna galerii.

000_000_EFUN_iBooks_samouczek_11_2012.indd 54

2012-12-07 00:23:01

Krok 9

Dodajemy do e-książki pytania kontrolne. B Z paska narzędzi wybieramy ikonę Widgety. C W oknie z widżetami wybieramy Powtórka.

F Uzupełniamy tytuł galerii i podpisy pod zdjęciami. G Przeciągamy kolejne obrazki. Liczba obrazków w galerii sygnalizowana jest liczbą kropek w dolnej części galerii.

D Bezpośrednio na widżecie wpisujemy pytanie oraz możliwe odpowiedzi. E Klikamy w pole obok odpowiedzi, żeby zaznaczyć prawidłową.

H Możemy zmienić sposób wyświetlania galerii edytując jej maskę (patrz krok 6 pkt. 7), a także wyświetlić miniatury zamieszczonych w niej zdjęć.

F Za pomocą przycisku + (plus) w oknie inspektora dodajemy kolejne pytanie do Powtórki. Możemy wybrać typ pytania z dostępnych po rozwinięciu listy.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_iBooks_samouczek_11_2012.indd 55

2012-12-07 00:23:02

E Po chwili nasza e-książka ląduje na półce programu iBooks na iPadzie.

Sposób 2 – za pomocą udostępnienia do folderu. B Z menu Udostępnij wybieramy opcję Eksportuj. C W oknie eksportu klikamy w iBooks, a potem w przycisk Dalej. D W kolejnym oknie wybieramy folder do eksportu, wpisujemy nazwę, a następnie klikamy w przycisk Eksportuj.

G Edytujemy widżet z kolejnym pytaniem.

Pamiętaj! Książkę można udostępnić za pomocą poczty elektronicznej, jednak warto pamiętać, że jej objętość może być dość duża, zwłaszcza gdy zawiera sporo zdjęć i filmów. Na niektóre konta pocztowe nie można wysłać wiadomości większych niż 10 MB. Warto wyeksportować e-książkę do foldera, który zintegrowany jest z chmurą, na przykład Dropbox lub SkyDrive. Wtedy nasza elektroniczna książka będzie dostępna na iPadzie z poziomu odpowiedniej aplikacji. Możemy e-książkę zapisać w folderze, który udostępniamy naszym uczniom, wtedy wszyscy będą mieli do niej dostęp. Przykładowo: po otwarciu aplikacji SkyDrive i wybraniu opcji Otwórz w innej aplikacji wybieramy iBooks. Książka zostanie dodana na półkę i będzie gotowa do czytania.

W analogiczny sposób tworzymy kolejne pytania. Liczbę odpowiedzi do wyboru wybieramy w oknie Inspektora z listy rozwijalnej dostępnej przy treści pytania.

Krok 10

Udostępniamy e-książkę do odtworzenia na iPadzie. Sposób 1 – za pomocą funkcji Podgląd.

B Za pomocą przewodu podłączamy iPada do złącza USB komputera. C Uruchamiamy na iPadzie program iBooks. D Z paska narzędzi wybieramy ikonę Podgląd.

000_000_EFUN_iBooks_samouczek_11_2012.indd 56

W kolejnym numerze EFUN znajdziecie informacje, w jaki sposób umieszczać w elektronicznej książce materiały audio, wideo, obiekty trójwymiarowe, wykresy i prezentacje. Podpowiemy również, jak rozszerzyć funkcjonalność programu o nowe szablony i inne elementy.

cdn... 2012-12-07 00:23:03

Lekcje z Samsungiem

Tablet a projekt filmowy

tekst: Maciej Kułak

Do stworzenia szkolnego projektu filmowego wystarczy tablet i ciekawy pomysł. W połowie listopada, podczas konferencji w Radomiu, dziennikarze EFUN, na zaproszenie firmy Samsung, przeprowadzili warsztaty pod hasłem „Szkoła w medialnym świecie”. Zainteresowanie zajęciami przerosło najśmielsze oczekiwania organizatorów i prowadzących. – Dlaczego to państwa dziwi? – pytała jedna z uczestniczek. – Przecież ta tematyka interesować powinna każdego, kto występuje publicznie. A ilu z nas wie, jak odpowiednio się zachować przed kamerą lub doradzić uczniom, jak zbudować szkolną telewizję? Nauczyciele dowiedzieli się m.in. jak wyjść obronną ręką ze spotkania oko w oko z kamerą, dlaczego nie ubierać się w zielone bluzki oraz dlaczego warto przywitać się z operatorem kamery. W kuluarach dopytywali, jak stworzyć szkolne studio telewizyjne czy też jak odpowiednio sfilmować projekt edukacyjny. Często wystarczy pomysł, bohaterowie i np. tablet (wyposażony w kamerę, aparat fotograficzny i odpowiedni program), by w kilkanaście minut zmontować pełnowartościowy film dokumentalny, szkolny reportaż lub podsumować projekt edukacyjny. Ciekawym narzędziem, wykorzystanym w trakcie radomskiej konferencji, był nowy tablet Samsung Galaxy Note 10.1.

Uwaga! Niektóre modele Galaxy Note 10.1 wyposażone są w port SIM, umożliwiający korzystanie z internetu lub telefonu.

Tworzymy film z Galaxy Note 10.1 1

Aby dodać nowy projekt, dołączonym do tabletu rysikiem (lub palcem) naciskamy + (plus) znajdujący się w prawym górnym rogu. Wyświetli się menu z dostępnymi motywami szablonów (jeśli nie odpowiada nam żaden z nich – wybieramy ikonę Brak).

Pamiętaj! W każdej chwili możemy zmienić motyw szablonu wybierając ikonkę wyglądem przypominającą paletę malarską, która znajduje się w prawym górnym rogu menu głównego.

3 Z menu urządzenia wybieramy aplikację Edytor wideo.

Po wybraniu szablonu, w prawej części głównego menu wyświetlą się wszystkie klipy wideo nagrane wcześniej przy użyciu Galaxy Note 10.1. listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Samsung_film_11_2012.indd 57

2012-12-07 00:25:08

W Edytorze wideo w prosty sposób możemy dodać do projektu zdjęcie, dodatkowy klip czy dźwięk. Wystarczy wybrać z listy, znajdującej się po lewej stronie menu, odpowiedni przycisk (Filmy, Obraz, Dźwięk).

Kliknięcie w wybrane ikonki spowoduje przeniesienie klipu na oś czasu. W ten sam sposób przenosimy kolejne filmy, które utworzą kompletny projekt.

5 7

Klipy można też dzielić dodając efekty przejścia i usuwać zbędne elementy nagrania. Rysikiem lub palcem dotykamy podziałki na osi czasu. Na ekranie pojawi się charakterystyczna ikonka w kształcie nożyczek i linijka, przy pomocy której zaznaczamy niepotrzebny materiał. Ponowne kliknięcie w ekran monitora spowoduje usunięcie zaznaczonego materiału. Można też pozbyć się całych klipów. Dłuższe przytrzymanie palca na ekranie wywoła ikonkę kosz. Wystarczy przesunąć w jej stronę zbędny fragment.

Każdy z tych elementów możemy nagrać w dowolnym momencie (np. filmowe wstawki narratora zapowiadającego sfilmowane wydarzenie) i umieścić na osi czasu.

Klipy możemy też dowolnie przesuwać. Wystarczy przytrzymać palcem fragment filmiku, a następnie umieścić w dowolnym miejscu na osi czasu. W prawej części ekranu przez cały czas mamy podgląd aktualnego stanu pracy. Ciekawostką jest możliwość dogrania głosu narratora. Po wybraniu przycisku Dźwięk w menu pojawią się dodatkowe odwołania: Muzyka (pozwala na umieszczenie dowolnego podkładu muzycznego znajdującego się w komputerze), Equalizer (służący do regulacji dźwięku) i Nagraj. Po kliknięciu ikony pojawi się charakterystyczne okno z licznikiem czasu i przyciskiem Nagraj. Dla ułatwienia przez cały czas nagrania widzimy przesuwający się film, wraz z licznikiem odmierzającym jego długość. Ścieżka dźwiękowa z dograną narracją jest ponadto widoczna na osi czasu.

000_000_EFUN_Samsung_film_11_2012.indd 58

2012-12-07 00:25:24

Po dotknięciu symbolu ołówka znajdującego się w oknie podglądu filmu, możemy dodać odręczne obrazki czy napisy, w których tworzeniu bardzo przydaje się dołączony do urządzenia rysik. Przy użyciu tego narzędzia w dowolnym momencie możemy zatrzymać film i bezpośrednio na klatce filmowej wpisać komentarz, nazwisko wypowiadającej się osoby lub dorysować komiksową chmurkę. Symbol dodanej ręcznie adnotacji pojawi się na osi czasu. W każdej chwili możemy do niego wrócić, by dokonać zmian.

Producent przygotował też kilka szablonów klasycznych wzorów podpisów. Po wybraniu ikony T, widocznej w oknie podglądowym filmu, pojawia się kursor i napis: Wpisz tekst. Zastępujemy go własnym (używając klawiatury wyświetlonej na ekranie). Strzałkami wybieramy odpowiedni szablon.

W programie dostępne są także dodatkowe efekty. Chcemy zastosować efekt sepii? Proszę bardzo. Chcemy, by film wyglądał jak animacja, negatyw, był wyostrzony lub rozmyty? Nie ma sprawy. Wystarczy kliknąć w ikonę Efekty znajdującą się w lewym górnym rogu i film zmieni wygląd.

Gotowy projekt możemy wyeksportować i umieści w serwisie (np. Youtube.com). W prawym górnym rogu znajduje się ikona przypominająca notatkę. Po kliknięciu pokaże się lista z komendami: Anuluj, Eksportuj, Udostępnij przez. Po wybraniu opcji Eksportuj na ekranie pojawią się opcje formatów i rozdzielczości. W zależności od naszych preferencji (czy film dostępny ma być w internecie, czy np. wyświetlany na telebimie) dobieramy format i rozdzielczość. Najwyższa to HD 1280x720.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Samsung_film_11_2012.indd 59

2012-12-07 00:25:40

Kolejnym krokiem będzie wpisanie nazwy projektu i oczekiwanie na efekt.

Projekt możemy też udostępnić po wybraniu odpowiedniej komendy w tym samym oknie dialogowym. Do wyboru mamy kilkanaście możliwości, m.in. poprzez port Bluetooth, ChatON, Dropbox, E-mail, Youtube.

Nagrany i zmontowany w Galaxy Note 10.1 film można obejrzeć na naszym blogu http://k12blog.edu.pl

Dajemy Ci kreatywne rozwiązania, których potrzebujesz. Poznaj jedyny taki multifunkcjonalny tablet z rysikiem S-Pen, pakietem Adobe Photoshop Touch, możliwością pracy na kilku ekranach jednocześnie i z dostępem do największej liczby aplikacji w języku polskim.

000_000_EFUN_Samsung_film_11_2012.indd 60

REKLAMA

Więcej na www.galaxynote.samsung.pl

2012-12-07 00:25:58

Tysiące pomysłów na lekcje z wykorzystaniem TIK Pil-network.com jest globalnym portalem społeczności związanej z edukacją. Nauczyciele dzielą się na nim pomysłami na lekcje z różnych przedmiotów. Dzięki Microsoftowi także polscy nauczyciele mogą korzystać z zamieszczonych w nim materiałów, mogą też wzbogacać jego zasoby o własne treści. We wrześniowo-listopadowym numerze EFUN opisaliśmy, jak dodać konto w pil-network. Teraz możesz dołączyć do grona aktywnych i – podobnie jak uczestnicy konkursu i Forum Innowacyjnych Nauczycieli – umieszczać na portalu swoje pomysły. Jak to zrobić? Zapoznaj się z poniższym samouczkiem.

fot. archiwum

Sieciowisko – samouczek

tekst: Michał Grześlak

B Logujemy się na stronie http://www.pil-network.com na konto założone zgodnie z instrukcją z poprzedniego numeru EFUN. C Wybieramy zakładkę Zasoby, następnie Projekt lekcji lub zajęć.

F W sekcji Partners in Learning szanuje Twoją prywatność określamy swoje preferencje dotyczące udostępniania materiałów. G Następnie możemy dodać zdjęcia i filmy oraz inne zasoby. Po zakończeniu edycji wybieramy przycisk ekranowy zapisz jako projekt>, aby zachować pracę w swoim profilu.

D W kolejnym kroku wybieramy przycisk ekranowy Rozpocznij.

H Aby opublikować swój scenariusz wybieramy przycisk ekranowy dodaj.

E W oknie Stwórz Learning Activites uzupełniamy pola oznaczone gwiazdką. listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Sieciowisko – samouczek.indd 61

2012-12-07 00:26:50

D W polu caption wpisujemy krótki opis filmu, następnie wybieramy przycisk ekranowy zapisać wideo>.

I W kolejnym oknie zostaniemy poinformowani o przesłaniu projektu do akceptacji – wybieramy przycisk ekranowy gotowe>. Po zaakceptowaniu projektu przez ekspertów Microsoft pojawi się na stronach pil-network.com i będzie dostępny na całym świecie.

Uwaga! Dodawanie dodatkowych zasobów

Poniżej przedstawiamy schemat dodawania filmów, grafik lub adresów stron internetowych.

B Rozwijamy sekcję Zdjęcia i filmy wybierając symbol +.

E Aby dodać pliki tekstowe czy adresy stron WWW rozwijamy sekcję Inne zasoby postępując jak w poprzednim punkcie. F Wybieramy element, który chcemy umieścić w swoim projekcie (w naszym przypadku link do strony WWW), uzupełniamy pole tytułu, wpisujemy adres strony i dodajemy krótki opis. G Zapisujemy zmiany w projekcie. AUTOPROMOCJA

C Dodajemy adres do materiału wideo opublikowanego w serwisie YouTube.com (poradnik o umieszczaniu w nim filmów zamieściliśmy w poprzednim numerze EFUN) i wybieramy przycisk dodaj.

du.pl e . g o l b 2 1 k . www czniów ej czycieli i u Blog dlai zanstaosuowania technologii informacyjn Nauczanie ji jnej w edukac i komunikacy

Zapraszamy 62

000_000_EFUN_Sieciowisko – samouczek.indd 62

2012-12-07 01:06:45

ej z c a in y z c u a b e z tr i Przedsi biorczo c Przekonanych jest o tym wielu nauczycieli akademickich i pedagogów prowadz cych zaj cia z podstaw przedsi biorczo ci w szko ach. Jak skutecznie kreowa przedsi biorczo ? Odpowied znale mo na w nowym, atrakcyjnym programie nauczania pilota owo wdra anym w 30 szko ach ponadgimnazjalnych. Zakres merytoryczny, jak równie metody prowadzenia zaj zaproponowane w programie s silnie zorientowane na kszta towanie postaw i nauk umiej tno ci praktycznych, nie na przekazywanie wiedzy. Autorzy proponuj prowadzenie zaj nowatorskimi metodami, z wykorzystaniem konkretnych narz dzi internetowych.

e-booki

prezentacje multimedialne

gry edukacyjne

scenariusze lekcji

projekty edukacyjne

„By przedsi biorczym – nauka uka przez dzia anie” to program b d cy wspólnym dzie em 3 partnerów: PWN.PL L – spó ki dzia aj cej w bran y multimediów ediów dla edukacji (lidera projektu) orazz Uniwersytetu Ekonomicznego we Wroc awiu – wiod cej uczelni tego typu w Polsce i Wirtschaftsuniversität Wien (UniwersyUniwersytetu Ekonomicznego w Wiedniu) u) - uznawanego za jeden z najlepszych zych uniwersytetów ekonomicznych w krajach niemieckoj zycznych, jednego z nielicznych szkol cych dydaktyków w zakresie przedmiotów ekonomicznych – dydaktycy z tej placówki od lat zaanga owani s w projekty na rzecz rozwoju przedsi edsi biorczo ci m.in. w krajach Europy rodkowej i Wschodniej. Ich zdaniem wypracowana racowana w projekcie kombinacja metody projektowej z platform elektroniczn zawieraj awieraj c materia y dydaktyczne w to w a nie szczególna jako proponowanego rozwi zwi zania. W przysz o ci b d mog y skorzysta z niego wszystkie szko y w Polsce.

zestawy zada

e-baza przedsi biorczo ci

Proponujemy równie : lekcje pokazowe, seminaria, konferencj tematyczn . Na bie co dystrybuujemy materia y informacyjno – promocyjne.

Szczegó y na www.bycprzedsiebiorczym.pl

Dyrektorów szkó , nauczycieli, samorz dowców zainteresowanych wdra aniem innowacyjnych rozwi za w zakresie przedsi biorczo ci w szko ach prosimy o kontakt z biurem projektu: biuro@bycprzedsiebiorczym.pl.

PWN.PL Sp. z o.o., ul. Romana Maya 1, 61-371 Pozna tel. (61) 873 63 65 faks (61) 873 62 49 biuro@bycprzedsiebiorczym.pl www.bycprzedsiebiorczym.pl NIP 986-10-16-845 REGON 930933660

EFUN_PWN_REKLAMA_1_1_OK.indd 2

2012-12-06 23:17:48

Trendy edukacyjne z Young Digital Planet, cz. 2

fot. archiwum

O tym, jak dostęp do informacji wpływa na zmiany społeczne tekst: Jolanta Gałecka Ekspert ds. Edukacji Young Digital Planet

Dostęp do wiedzy i do informacji to obszar, w którym zmiany, jakie się dokonały na przestrzeni minionych dekad, miały prawdopodobnie największy wpływ na ewolucję społeczną. Przepływ informacji następuje z prędkością wręcz niewyobrażalną dla ludzi sprzed np. 50 lat. Do tej szybkości przystosować się muszą nasze mózgi. Jedne lepiej, drugie gorzej. Adaptacja jest bowiem dla człowieka czymś naturalnym. Różnica polega tu jedynie na tym, że obecnie ta adaptacja zaczyna przebiegać w coraz szybszym tempie. Młodzi ludzie adaptują się jednak szybko. W efekcie tego dostosowania umysły młodych ludzi ulegają zmianie i to one z kolei zaczynają kształtować środowisko je otaczające. Jednocześnie zmienia się sposób postrzegania tego środowiska, zmieniają się też oczekiwania. Warto więc przyjrzeć się trendom, które kształtują dostęp do informacji, aby zobaczyć, w jakim kierunku zmierza edukacja i jakie mogą być tego skutki.

Uczenie mobilne, czyli w każdym miejscu i o każdej porze

Mo liwo

podejmowania decyzji co do istotnych

aspektów uczenia si : czasu, miejsca i obiektu.

Terminy pokrewne

U atwienie bezpo redniej komunikacji pomi dzy

Urządzenia mobilne, m-learning, uczenie wszechobecne (ubiquitous learning), uczenie w drodze (on-the-go learning), handheld learning.

nauczycielami i uczniami.

Opis

Rozwi zanie dla uczniów ze specjalnymi potrzeba-

Nazwa trendu ma dwa znaczenia: dla niektórych oznacza zdobywanie wiedzy przy pomocy aplikacji edukacyjnych tworzonych z myślą o urządzeniach mobilnych, takich jak tablety lub smartfony. Dla innych z kolei jest to sama możliwość korzystania z urządzeń przenośnych dla celów edukacyjnych.

mi edukacyjnymi, tak e uczniów z niepe nospraw-

Przyczyny

istotno

Potrzeba dost pu do zasobów edukacyjnych

Mo liwo

dopasowania si do wymogów uczniów

w sposób spersonalizowany.

no ci ruchow . Mo liwo

uczestniczenia w konferencjach

i webinarach oraz bezpo redniego kontaktu z ekspertami z domu lub klasy przy wyeliminowaniu problemów odleg o ci i kosztów. Natychmiastowy dost p do wiedzy, który zwi ksza informacji.

Wzmocnienie multimodalne dzi ki dodaniu

w ka dym miejscu i o ka dym czasie.

funkcji dotyku.

Potrzeba skupienia wi kszej uwagi na uczniu,

Zwi kszenie atrakcyjno ci materia u.

umo liwienia mu podejmowania decyzji co do

Uspo ecznienie uczenia dzi ki zwi kszeniu

czasu, miejsca i obiektu nauki oraz dostosowania

mo liwo ci komunikowania si z rówie nikami,

tempa uczenia do umiej tno ci ucznia. Rosn ca popularno Ch

urz dze mobilnych.

przeniesienia nauki poza mury szko y.

Natychmiastowy dost p do informacji.

Potencjał U atwienie i uwolnienie procesu edukacji. Mo liwo

uczenia si we w asnym tempie

i w trybie learn on a need to know basis (ucz si , kiedy potrzebujesz).

nauczycielami i ekspertami.

Urządzenia mobilne mogą być wykorzystywane zarówno do nauki, jak i do zabawy, co zwiększa ich atrakcyjność, poczucie własności i przywiązania do urządzenia oraz poziom motywacji uczniów, co z kolei wpływa na zwiększenie zaufania i poprawę wyników uczenia. Jednocześnie urządzenie mobilne daje gwarancję jednolitości w procesie uczenia się, uczeń może bowiem

64 000_000_EFUN_Trendy edukacyjne_promocja_11_2012.indd 64

2012-12-07 00:27:52

Promocja

Innowacyjny program do nauki języka angielskiego zaprojektowany specjalnie na urządzenia mobilne, www.mskills.pl

uzyskać dostęp do tych samych materiałów, prac domowych i teorii z wielu różnych miejsc i o każdej porze. Uczniowie coraz częściej zwracają uwagę, że gdy pracują na urządzeniach mobilnych łatwiej im się skupić. Są one bowiem tak skonstruowane, że najłatwiej przychodzi wykonywanie pojedynczych czynności w danym momencie – a nie kilku naraz, jak w przypadku komputera osobistego.

Uczenie się w chmurze, czyli Cloud Based Learning Terminy pokrewne

Cloud computing, klasy w chmurze, trening w chmurze, edukacja on-line, edukacja webowa, e-Learning. Opis

i konsoliduj cy z wielu przedmiotów

W chmurze osadzony jest software i infrastruktura wykorzystywana w procesie uczenia. Pojęcie to jest często utożsamiane z edukacją on-line bądź webową. Tymczasem pojęcia te nie są jednak tożsame – różnica sprowadza się do kwestii technicznych. Dla użytkownika końcowego nie ma bowiem znaczenia, czy uzyskuje on dostęp do materiałów znajdujących się na pojedynczym serwerze, czy też w chmurze, czyli na wielu różnych, często zmieniających się serwerach. Dla użytkownika końcowego ta forma oznacza możliwość uzyskania dostępu do materiałów edukacyjnych na każdym urządzeniu (komputerze, tablecie czy też smartfonie). Wszystkie dane są na bieżąco synchronizowane i uaktualniane. Użytkownik ma więc dostęp do najnowszej wersji niezależnie od platformy, z której korzysta.

(http://www.ydp.eu/solutions/comprehensive-curriculum).

Przyczyny

Zagrożenia Ca kowite odej cie od tradycyjnego modelu nauczania. Rozpraszanie ucznia i pokusa zaj cia si czym bardziej rozrywkowym. Uzale nienie si od dost pno ci internetu oraz sprawno ci urz dzenia.

Przykłady zastosowania Aplikacje na urz dzenia mobilne: np. mSkills English – mobilny nauczyciel j zyka angielskiego (www.mskills.pl), b d te mobile Comprehensive Curriculum – mobilny, oparty na podstawie programowej, kompaktowy zestaw powtórkowy

Rozwi zania umo liwiaj ce tworzenie, zarz dza-

Wygoda uczenia si .

nie i czytanie interaktywnych podr czników

Nieograniczona dost pno

oraz zarz dzanie nimi: Digital Books Solution –

Uczenie si oparte na wspó pracy.

Bookshelf

do wiedzy.

Potencjał dla uczniów

(http://www.ydp.eu/solutions/bookshelf); iBooks.

Wspó praca pomi dzy cz onkami grupy.

Korzystanie z tabletów w szko ach: Moore College

Dzielenie si wiedz .

Sztuki & Projektu, Filadelﬁa, umowa Wy szej

Dost p do wiedzy, zasobów, zada domowych itp.

Szko y Technologii w Zjednoczonych Emiratach

z ka dego miejsca.

Arabskich z ﬁrm Apple zak adaj ca ca kowite

Mo liwo

przej cie na iPady.

cyfrowego.

u ycia jakiegokolwiek urz dzenia

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Trendy edukacyjne_promocja_11_2012.indd 65

Young Digital Planet to jedna z największych polskich firm wydających multimedialne materiały naukowe, prężnie działająca na rynku polskim i zagranicznym. Lider na rynku nowoczesnych rozwiązań edukacyjnych. W swoich produktach od lat stosuje w praktyce innowacyjne, skuteczne metody uczenia. Dlatego obserwuje istniejące i pojawiające się w edukacji trendy – w kraju i na całym świecie. Na łamach magazynu EduFakty – Uczę Nowocześnie jej eksperci, w osobach: Jolanta Gałecka, Alina Guzik, Monika Mizerska, Olga Nerc, Wojciech Wiśniowski oraz Magdalena Zalewska, postanowili podzielić się z Czytelnikami wynikami swoich obserwacji.

65 2012-12-07 00:28:02

Trendy edukacyjne z Young Digital Planet, cz. 2

Ważne!

Aplikacja do tworzenia, zarządzania i dystrybucji wzbogaconych publikacji interaktywnych na urządzeniach mobilnych, www.ydp.eu/solutions/bookshelf

Zwi kszenie pr dko ci analizowania i przetwarzania

Bezpłatna edukacja, czyli materiały open source’owe

danych oraz ich prezentowania.

Terminy pokrewne

Dost p do nauki zarówno formalnej, jak i nieformalnej.

Potencjał dla instytucji edukacyjnych Redukcja kosztów infrastrukturalnych. Ni sze koszty instalacyjne oraz treningowe. Mo liwo

skoncentrowania si na edukacji zamiast

Darmowe uczenie, otwarte uczenie, uczenie oparte na współpracy, Open Educational Resources (OER), Open-Ness, Massively Open Online Courses (MOOC).

na tworzeniu, utrzymywaniu oraz uaktualnianiu

Opis

systemów infrastruktury TIK.

DUESTO w Hiszpanii.

Wszystkie pomoce naukowe dostępne za darmo – zarówno dla nauczycieli, jak i dla uczniów – które mogą zostać wykorzystane bezpośrednio, przerobione, zaadaptowane, udostępniane osobom trzecim i używane wielokrotnie. Forma tych materiałów może być dowolna: dokumenty, prezentacje, wideo, animacje, slajdy, cyfrowe kursy, pliki mp3, plany lekcji, podręczniki, dane, gry, testy, quizy itp. Materiały te budują uniwersalną bazę wiedzy na całym świecie, gdzie wartością nadrzędną jest darmowy i nieograniczony dostęp, a nie kontekst narodowy.

Securly (http://www.securly.com/), ﬁltr licencjono-

Przyczyny

Zagrożenia Brak mo liwo ci kontroli jako ci materia ów edukacyjnych. Kwestie prywatno ci zasobów i informacji.

Przykłady zastosowania Microsoft Live@edu stosowane w Szkole Kello w Finlandi. Google Dokumenty u ywane na Mi dzynarodowym Uniwersytecie w Kairze oraz na Uniwersytecie

wany do szkó , pozwalaj cy na blokowanie

Potrzeba równego dost pu do materia ów

niechcianych (niebezpiecznych, niew a ciwych)

edukacyjnych.

tre ci z sieci internetowych.

Potrzeba darmowego dost pu do informacji. Spo eczna potrzeba dzielenia si wiedz .

66 000_000_EFUN_Trendy edukacyjne_promocja_11_2012.indd 66

2012-12-07 00:28:14

Promocja

Potencjał Rozszerzenie dost pu do nauki: uczniowie na ca ym wiecie mog wielokrotnie korzysta z tych materia ów o ka dej porze. Rozprzestrzenianie si wiedzy i informacji: materia y te s

raz większy wpływ nie tylko na sposób uczenia, ale i na środowisko, w którym się ono odbywa. Niejakim ukoronowaniem tego procesu jest PLE (Personal Learning Environment), czyli Spersonalizowane środowisko uczenia się.

atwe do dystrybuowania i przeka-

zywania przy niewielkich kosztach. Wzmocnienie materia ów lekcyjnych: materia y te mog uzupe nia podr czniki i wyk ady, zw aszcza

PLE to systemy pozwalające uczniom na przejęcie kontroli nad procesem uczenia się i zarządzanie nim. Zalicza się tu także umożliwienie uczniowi:

tam, gdzie to uzupe nienie jest konieczne.

okre lenia celów nauki,

Wzbogacenie tre ci lekcyjnych: np. poprzez

zarz dzania zarówno tre ci , jak i procesem

dodanie multimediów do materia u tekstowego, co

uczenia si ,

wzmacnia si

przekazu i u atwia przyswajanie

nowych informacji. Szybki obieg informacji (zw aszcza w porównaniu z procesem dystrybucji podr czników czy nawet magazynów), co zwi ksza ich istotno . Ni sze koszty dla uczniów: materia y te – w przeciwie stwie do tradycyjnych – s darmowe. Mo liwo

zaprezentowania swojej innowacyjno ci

lub talentu: docieranie do wi kszej liczby odbiorców zwi ksza grono osób, które mog zosta poinformowane o prowadzonych badaniach naukowych, zainteresowaniach czy ekspertyzie. Mo e to zaowocowa dotacjami, zwi kszeniem zainteresowania projektem lub kursem przez uczniów. Ci g e ulepszanie: dzi ki informacji zwrotnej od u ytkowników oraz atwo ci edycji materia ów mog one by szybko i atwo poprawione – w przeciwie stwie do statycznych z natury materia ów tradycyjnych.

Zagrożenia Brak kontroli jako ci materia ów.

komunikacji z innymi uczestnikami procesu.

Od strony technicznej PLE jest integracją technologii Web 2.0 (m.in. blogi, Wiki, RSS’y, Twitter czy Facebook) wokół osoby uczącego się. Uczący staje się tutaj elementem centralnym, mającym dostęp do informacji i grup społecznych. Ma zapewnioną osobistą przestrzeń edukacyjną, nad którą sprawuje kontrolę, z jednoczesnym dostępem społecznym umożliwiającym współpracę i wymianę myśli. Należy zwrócić uwagę, że atrakcyjność urządzeń mobilnych polega między innymi właśnie na tym, że są one łatwe do spersonalizowania zarówno pod względem wyglądu, jak i zawartości (aplikacje i treść). To sprawia, że każda wykonywana na nich czynność ma bardziej osobisty charakter. W połączeniu z możliwością dokonania wyboru miejsca i czasu wykonywania tej czynności staje się najbardziej pożądanym narzędziem w pracy z młodym pokoleniem.

Dezinformacja.

Przykłady zastosowania

http://www.ydp.eu/

USA – MIT OpenCourseWare and Rice University’s Connexions project (http://ocw.mit.edu/, http://cnx.rice.edu/) . Chiny – China Open Resources for Education (CORE) consortium (http://www.core.org.cn/en/). Japonia – Japanese OCW Consortium (http://www.jocw.jp/). Francja – ParisTech OCW project (http://graduateschool.paristech.org/). Wielka Brytania – OpenLearn project (http://openlearn.open.ac.uk/).

Patrząc na wszystkie trendy z oddalenia, można zauważyć, że wiele z nich oscyluje wokół tych samych aspektów związanych z przesunięciem uwagi na uczącego się i centralizacją uczenia właśnie wokół ucznia, który zyskuje colistopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Trendy edukacyjne_promocja_11_2012.indd 67

67 2012-12-07 00:29:15

e-learning – samouczek E-learning

fot. archiwum prywatne

Testy interaktywne w programie Hot Potatoes tekst: Xxxxx Xxxxxxxxxxxx Marta Wnukowicz Źródła: At litiore sed quam fugihttp://www.hojnacki.net ta plique voluptate pero http://hotpot.uvic.ca volo eosam alicturion http://www.enauczanie.com plat. http://www.winrar.pl Dempori oribus abo. Am, inim

Instalacja i konfiguracja programu Hot Potatoes Hot Potatoes to zbiór kilku programów służących do tworzenia krzyżówek, testów, zadań: JCloze – zadania z luką JMix – tasowanie zdań i wyrazów JCross – krzyżówka JQuiz – test wielokrotnego wyboru JMatch – zadania na porządkowanie – przeciągnij i upuść TheMaster – tworzy stronę WWW, na której zostaną zebrane wszystkie wcześniej utworzone (wybrane) testy i krzyżówki.

Opracowane ćwiczenia można zamieścić na stronie internetowej i rozwiązywać on-line, można także drukować i rozdawać do rozwiązania, mając równocześnie wydrukowany klucz do ich rozwiązania. W ćwiczeniach można zamieszczać zarówno tekst, jak i grafikę. Jest to program w wersji anglojęzycznej, można wybrać ustawienia innej wersji językowej, niestety nie polskojęzycznej. Istnieje jednak możliwość konfiguracji programu do wersji polskojęzycznej poprzez pobranie pliku ze strony WWW i wczytanie go do programu. Program nie jest przetłumaczony w całości, ale tłumaczenie w znacznym stopniu ułatwia korzystanie z niego.

Krok 1

Pobieramy program ze strony WWW i instalujemy na dysku komputera. 1

B W oknie przeglądarki wpisujemy adres strony http://hotpot.uvic.ca. C Na wczytanej stronie odszukujemy opcję Downloads – wybieramy.

000_000_EFUN_e-leriing_hot potatoes_11_2012_NEW.indd 68

2012-12-06 23:55:44

D Następnie wybieramy link Hot Potatoes 6.3 installer (dla systemu Windows; jeśli korzystamy z innego systemu operacyjnego wskazujemy odpowiedni link w tej części okna).

H Otwiera się okienko o nazwie Otwieranie pliku – ostrzeżenie o zabezpieczeniach. Wybieramy przycisk ekranowy Uruchom.

E Otwiera się okienko, w którym wybieramy: a) przycisk ekranowy Zapisz, b) następnie opcję Zapisz jako.

I Otwiera się okno, w którym wybieramy język instalacji: a) wybieramy strzałkę – rozwijamy listę, na której wskazujemy język polski, b) wybieramy przycisk ekranowy OK.

5 a

F W oknie o nazwie Zapisywanie jako: a) wskazujemy miejsce na dysku, b) następnie wybieramy przycisk ekranowy Zapisz – plik instalacyjny programu zostanie pobrany. G Uruchamiamy instalację programu wybierając ikonę pliku setup_hotpot_6304.exe.

6 J Otwiera się pierwsze okno kreatora instalacji – decydujemy się na zainstalowanie programu – wybieramy przycisk ekranowy Dalej>.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_e-leriing_hot potatoes_11_2012_NEW.indd 69

2012-12-06 23:55:46

M Otwiera się okno, w którym możemy wybrać miejsce instalacji programu (jeśli chcemy zainstalować program w innym miejscu, niż zaproponowane domyślnie, wtedy wybieramy przycisk ekranowy Przeglądaj…). Zostawiamy domyślne miejsce zapisu: a) w okienku wyświetlona jest domyślna ścieżka dostępu – program zostanie zainstalowany domyślnie na dysku C: b) wybieramy przycisk ekranowy Dalej>. a

10 b

13 K Otwiera się okno, w którym wyświetla się treść umowy licencyjnej – należy ją przeczytać: a) jeśli decydujemy się na zainstalowanie programu musimy zaakceptować licencję – wybieramy opcję Akceptuję warunki umowy, b) wybieramy przycisk ekranowy Dalej>.

N W kolejnym oknie wybieramy folder, w którym będą zamieszczone skróty do programu: a) zostawiamy domyślną nazwę folderu (możemy zmienić miejsce zapisu wybierając przycisk ekranowy Przeglądaj…), b) wybieramy przycisk ekranowy Dalej>.

14 L W kolejnym oknie kreatora instalacji powinniśmy przeczytać zapisane tam informacje, następnie wybieramy przycisk ekranowy Dalej>. a

O Podejmujemy decyzję, które zadania dodatkowe mają być wykonane: a) zostawiamy zaznaczoną opcję Utwórz ikonę na pulpicie, b) wybieramy przycisk ekranowy Dalej>.

000_000_EFUN_e-leriing_hot potatoes_11_2012_NEW.indd 70

2012-12-06 23:55:47

R Ostatnie okno kreatora instalacji programu – informacja o zakończeniu instalacji. Ponieważ jest domyślnie zaznaczona opcja Uruchom program Hot Potatoes, program zostanie uruchomiony zaraz po zamknięciu kreatora instalacji. Wybieramy przycisk ekranowy Zakończ.

P Instalator jest gotowy do rozpoczęcia instalacji: a) informacja o miejscu instalacji i wszystkich dodatkowych ustawieniach, b) jeżeli chcemy zmienić ustawienia – wybieramy przycisk ekranowy <Wstecz, c) możemy anulować instalację – wybieramy przycisk ekranowy Anuluj, d) kontynuujemy instalację – wybieramy przycisk ekranowy Instaluj.

S Uruchamia się program Hot Potatoes – wybieramy przycisk ekranowy Use English (program w wersji anglojęzycznej).

16 19

Q Zielony pasek świadczy o postępie instalacji programu (w każdej chwili możemy przerwać instalację wybierając przycisk ekranowy Anuluj).

T Otwiera się główne okno programu.

U Na pulpicie została utworzona ikona skrótu do programu. listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_e-leriing_hot potatoes_11_2012_NEW.indd 71

2012-12-06 23:55:48

Krok 2

Konfiguracja programu – polska wersja językowa – przygotowanie.

Należy pobrać pliki i foldery ze strony internetowej, zamieścić w odpowiednich folderach – niektóre wkleić a inne nadpisać. 1

B W oknie przeglądarki wpisujemy adres strony http://www.enauczanie.com/authoring/Hot Potatoes i wybieramy link Instalacja, konfiguracja i spolszczenie Hot Potatoes.

Uwaga! Żeby rozpakować pobrany plik, należy skorzystać z programu, który to umożliwia – jest to archiwizer WinRar. Można go pobrać ze strony http://www.winrar.pl. Każdy może korzystać z oprogramowania przez okres testowy o długości 40 dni. Po upływie okresu testowego lub w trakcie, aby dalej używać programu WinRAR, należy zakupić licencję. [za http://www.winrar.pl/ winrar/licencja, 30.10.2012 r.]

C Otwiera się podstrona, na której wybieramy kolejny link Hot Potatoes v.6xx po polsku dla Windows 2000 i nowszych.

000_000_EFUN_e-leriing_hot potatoes_11_2012_NEW.indd 72

2012-12-06 23:55:49

3 a

b b

D Otwiera się kolejna podstrona: a) przesuwamy suwakiem w dół strony wyświetlając część Polonizacja,

E Rozpakowujemy plik hotpotatoes6pol.zip: a) na ikonie pliku wybieramy prawy klawisz myszy, b) otwiera się podręczne menu, z którego wybieramy opcję Wypakuj tutaj.

b) wybieramy link to archiwum ZIP – pobieramy plik hotpotatoes6pol.zip zapisując go na dysku komputera (wybieramy przycisk ekranowy Zapisz, następnie opcję Zapisz jako).

c) wybieramy link POLSKIE6.ZIP – pobieramy plik polski6.zip zapisując go na dysku komputera (wybieramy przycisk ekranowy Zapisz, następnie opcję Zapisz jako).

F Program archiwizer WinRar rozpakowuje zawartość pliku hotpotatoes6pol.zip.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_e-leriing_hot potatoes_11_2012_NEW.indd 73

2012-12-06 23:55:50

G Foldery zostały zapisane w tym samym miejscu, w którym był zapisany plik hotpotatoes6pol.zip (w naszym przypadku na pulpicie).

7 b

J Rozpakowane z pliku hotpotatoes6pol.zip 4 foldery należy skopiować do folderu, w którym znajduje się program Hot Potatoes. Trzeba nadpisać wszystkie znajdujące się w nim pliki wersji angielskiej. a) zaznaczamy wszystkie foldery, wybieramy prawy klawisz myszy, b) otwiera się podręczne menu – wybieramy Kopiuj.

H Rozpakowujemy plik polski6.zip: a) na ikonie pliku wybieramy prawy klawisz myszy, b) otwiera się podręczne menu, z którego wybieramy opcję Wypakuj tutaj.

I Plik został zapisany w tym samym miejscu, w którym był zapisany plik polski6.cfg (w naszym przypadku na pulpicie).

K Wklejamy do folderu, w którym znajdują się pliki i foldery programu Hot Potatoes: a) otwieramy folder programu Hot Potatoes, b) wybieramy prawy klawisz myszy, wybieramy Wklej.

000_000_EFUN_e-leriing_hot potatoes_11_2012_NEW.indd 74

2012-12-06 23:55:51

L Otwiera się okienko o nazwie Potwierdź zamianę folderu: a) zaznaczamy opcję Wykonaj dla wszystkich elementów bieżących (znaleziono: 2), b) wybieramy przycisk ekranowy Tak – jedne foldery zostają skopiowane, inne nadpisane.

N Kopiujemy plik polski6.cfg do folderu translations: a) na ikonie pliku wybieramy prawy klawisz myszy, b) otwiera się podręczne menu, z którego wybieramy opcję Kopiuj.

M Następnie otwiera się okienko – Kopiuj plik: a) zaznaczamy opcję Wykonaj dla następnych 16 konfliktów, b) wybieramy opcję Kopiuj i zamień – jedne pliki zostają skopiowane, inne nadpisane.

O W folderze HotPotatoes6 otwieramy folder translations i wklejamy plik polski6.cfg: a) w folderze translations wybieramy prawy klawisz myszy, b) otwiera się podręczne menu, z którego wybieramy opcję Wklej.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_e-leriing_hot potatoes_11_2012_NEW.indd 75

2012-12-06 23:55:53

Krok 3

Konfiguracja programu – polska wersja językowa.

Należy otworzyć każdy z programów składających się na Hot Potatoes i wczytać polską wersję językową. Niestety 3 spolszczenie wersji 6.xx pakietu nie jest kompletne – nie są przetłumaczone niektóre nowe funkcje oraz przewodnik. Mimo wszystko dzięki takiemu stopniu spolszczenia, korzystanie z programu jest łatwiejsze. Ponadto do dyspozycji jest D Otwiera się okienko o nazwie Confirm – wybieramy przycisk ekranowy Yes (twierdząco odpowiadamy na pytanie – Czy chcielibyśmy zastosować ten plik polski przewodnik w wersji 5.5 i angielski w wersji 6.0. interfejsu dla wszystkich aplikacji w pakiecie?).

E Otwiera się okienko o nazwie Information – wybieramy przycisk ekranowy Yes (należy ponownie uruchomić program Hot Potatoes).

5 B Otwieramy program Hot Potatoes. a) z menu wybieramy opcję Options, b) opcję Interface, c) następnie opcję Load interface file.

2 F W oknie ponownie uruchomionego programu Hot Potatoes nazwy opcji wyświetlają się teraz w języku polskim.

6 C Otwiera się okno o nazwie Load a Hot Potatoes Interface file: a) w polu Szukaj w: domyślnie wyświetla się folder translations (jeśli nie – należy odnaleźć go w folderze Hot Potatoes, b) w polu okna Nazwa wyświetlają się pliki konfiguracyjne – odszukujemy plik o nazwie polski. hif – wskazujemy go, c) w polu Nazwa pliku: zostaje wczytana nazwa wybranego pliku – polski.hif, d) wybieramy przycisk ekranowy Otwórz.

G Otwieramy jeden z 5 programów, np. Jcross (tworzenie krzyżówki).

000_000_EFUN_e-leriing_hot potatoes_11_2012_NEW.indd 76

2012-12-06 23:55:54

J Otwiera się okno o nazwie Otwieranie: a) w polu Szukaj w: rozwijamy listę, b) wybieramy folder translations w folderze HotPotatoes6.

d c

H Otwiera się program do tworzenia krzyżówek. Z menu wybieramy Opcje, następnie Konfiguruj format wyjściowy. a

K W oknie Otwieranie: a) w polu Szukaj w: wyświetla się nazwa folderu translation, b) w polu Nazwa wybieramy plik polski6.cfg, c) w polu Nazwa pliku: wyświetla się nazwa pliku polski6.cfg, d) wybieramy przycisk ekranowy Otwórz.

8 b

I Otwiera się okno o nazwie Plik konfiguracyjny: a) w nazwie okna podana jest informacja, jaki jest wczytany plik konfiguracyjny i w którym folderze się znajduje – english6.cfg, b) żeby załadować polski plik konfiguracyjny, wybieramy przycisk ekranowy Ładuj. b

L Wracamy do okna Plik konfiguracyjny: a) w nazwie okna podana jest informacja, jaki jest wczytany plik konfiguracyjny i w którym folderze się znajduje – polski6.cfg, b) zapisujemy wybór pliku konfiguracyjnego, wybieramy przycisk ekranowy Zapisz, c) zatwierdzamy konfigurację i wracamy do okienka testu – wybieramy przycisk ekranowy OK. listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_e-leriing_hot potatoes_11_2012_NEW.indd 77

2012-12-06 23:55:55

M W oknie programu JCross wybieramy: a) Opcje, b) następnie Interfejs, c) opcję Załaduj plik interfejsu.

N Otwiera się okno o nazwie Załaduj plik interfejsu Hot Potatoes: a) w polu Szukaj w: domyślnie wyświetla się folder translations (jeśli nie – należy odnaleźć ten folder w folderze Hot Potatoes), b) w polu okna Nazwa wyświetlają się pliki konfiguracyjne – odszukujemy plik o nazwie polski.hif – wskazujemy go, c) w polu Nazwa pliku: zostaje wczytana nazwa wybranego pliku – polski.hif, d) wybieramy przycisk ekranowy Otwórz.

13 b

O Otwiera się okno o nazwie Confirm – wybieramy przycisk ekranowy Yes – zgadzamy się, aby wybrany plik interfejsu (polski6.hif) był używany we wszystkich komponentach pakietu.

P Otwiera się okno o nazwie Information – wybieramy przycisk ekranowy Yes – musimy ponownie uruchomić moduły pakietu Hot Potatoes, aby otrzymały nowy interfejs.

Q Zamykamy okno programu JCross i ponownie go uruchamiamy.

cdn... rze

000_000_EFUN_e-leriing_hot potatoes_11_2012_NEW.indd 78

nume Już w kolejnym

yżówki „Układanie krz

– moduł JCros

2012-12-06 23:55:57

REKLAMA

Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie wdraża pilotaż nowego modelu systemu doskonalenia nauczycieli i zewnętrznego wspomagania pracy szkoły. Najważniejsze założenia obejmują: „a) prowadzenie doskonalenia nauczycieli zgodnie ze zdiagnozowanymi potrzebami szkoły, obejmujące działaniami cały proces (…); b) pomoc w wykorzystaniu w praktyce szkolnej wiedzy i umiejętności nabytych przez nauczycieli(…); c) lepsze wykorzystanie potencjału różnych placówek systemu oświaty właściwych dla realizacji działań z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, informacji pedagogicznej i doskonalenia nauczycieli do zapewnienia kompleksowego wsparcia szkół; d) organizowanie współpracy nauczycieli i dyrektorów z różnych szkół na terenie powiatu – sieci współpracy i samokształcenia” (za Poradnik dla beneficjenta; www.ore.edu.pl). Pilotażowe wdrożenie nowego modelu odbywać się będzie w powiatach, które wygrają konkurs i uzyskają dotację na realizację projektów w ramach POKL z Działania 3.5. Powiaty biorące udział w konkursie typowały placówki, które zostaną objęte wsparciem realizowanym według nowych zasad. W myśl założeń, szkoły mają wybrać i wdrożyć w ciągu roku szkolnego 1 spośród 24 ofert, wypracowanych w projekcie systemowym realizowanym przez ORE. Projekt trwa dwa lata.

Mentor PR.indd 81

W realizację projektów zaangażowani będą Powiatowi Organizatorzy Rozwoju Edukacji (PORE), koordynatorzy merytoryczni oraz Szkolni Organizatorzy Rozwoju Edukacji (SORE). W działania czynnie zaangażowany jest RODN. Placówka doskonalenia przygotowała już propozycję szkoleń, wpisującą się w 24 oferty. Bezpośrednie zaangażowanie RODN w proces zmian wspierania rozwoju szkół jest związane z czynnym uczestnictwem w programie ORE pn. Nowa rola placówek doskonalenia. RODN ponadto w trakcie trwania konkursu wspierał starostwa powiatowe w opracowaniu koncepcji projektu i przygotowaniu wniosku aplikacyjnego do konkursu w ramach Działania 3.5 POKL. Dyrektor RODN, dr Mariusz Mielcarek uważa, że współpraca powiatów z RODN, na kolejnym etapie, przy realizacji projektów będzie dla nich bardzo korzystna, albowiem: ”RODN dysponuje ekspertami i ma przygotowaną pełną tematykę szkoleń w ramach 24 ofert zaproponowanych przez ORE, nasi pracownicy brali udział w cyklu szkoleń dla SORE, posiadamy wiedzę i doświadczenie w przygotowywaniu i prowadzeniu projektów europejskich. Ponadto, jesteśmy placówką doskonalącą, która z sukcesem funkcjonuje na rynku edukacyjnym od kilkunastu lat. Zasięg naszej działalności obejmuje cały kraj, a wspierany jest funkcjonowaniem czterech oddziałów w Polsce. Wszystko to sprawia, że jesteśmy merytorycznym partnerem do wspierania powiatów w realizacji powyższych projektów. Serdecznie zapraszamy do współpracy koordynatorów projektów powiatowych, PORE oraz SORE”. Bepośredni kontakt: RODN, www.roe.pl, tel. 71 335 20 91, e-mail: szkolenia@rodn.pl

REKLAMA

Zmiany w systemie doskonalenia nauczycieli

2012-12-06 23:54:17

Promocja Producent: Mentor Systemy Audiowizualne ul. Modra 26, 71-220 Szczecin www.mentorpolska.pl

Cyfrowe laboratorium językowe MENTOR PC Pro – sposób na nowoczesne lekcje Firma Mentor opracowała i wdrożyła innowacyjny, cyfrowy system do nauki języków – laboratorium Mentor PC Pro.

Co wyróżnia tę pracownię?

Przede wszystkim możliwość dyskusji „każdy z każdym” czyli dowolne tworzenie par np. uczeń ze stanowiska 2 może utworzyć parę z uczniem z numerem 5. To jest bardzo oczekiwana przez lektorów funkcja, znosząca ograniczenia istniejące w standardowych laboratoriach. Nieoceniona jest też możliwość tworzenia 8 niezależnych grup uczniowskich, w dowolnych ilościowo konfiguracjach. Mogąc podłączyć 8 urządzeń audio do pracowni, lektor może dystrybuować dźwięk z 8 źródeł do 8 grup, tzn. każda z grup może słuchać innej audycji w tym samym czasie. To pozwala oszczędzić czas oraz zwiększyć dynamikę i atrakcyjność zajęć. Dodatkowo aplikacja do sterowania pracownią jest w systemie Drag&Drop, co w połączeniu z dotykowym monitorem daje wrażenie płynnej obsługi smartfona.

Funkcje systemu:

dzielenie uczniów (układanie w grupy) na dowolnie konfigurowane pary lub trójki lub czwórki; kto z kim ma być w grupie dyskusyjnej – o tym decyduje nauczyciel (rozmieszczenie stanowisk nie może stanowić przeszkody)

Ustawianie grup konwersacyjnych

losowe tworzenie grup dyskusyjnych (generowane z systemu) składających się z dwóch lub trzech lub czterech osób możliwość stworzenia 12 dowolnych grup dyskusyjnych (przy 24-ro stanowiskowej klasie) Drag&Drop – tworzenie i edytowanie grup polega na przeciąganiu ikonek uczniów w odpowiednie miejsca w oknie oprogramowania sterującego zapamiętywanie układu sali – możliwość ustawienia i zapamiętania 8 konfiguracji grup dla każdej klasy oddzielnie, z nadaniem nazw przycisków programowalnych możliwość podłączenia 8 urządzeń audio z opcją dystrybuowania dźwięku z każdego wejścia do oddzielnej grupy (8 grup jednocześnie odsłuchuje INNY program) cyfrowa i niezależna regulacja głośności poszczególnych wejść audio – każde urządzenie audio (DVD, MP3, telefon komórkowy) ma własną regulację siły głosu cyfrowa regulacja siły głosu dla każdego ucznia osobno lub dla wszystkich (uwzględnia potrzeby uczniów słabo słyszących i niedosłyszących)

Ustawianie grup konwersacyjnych

80 Mentor PR.indd 80

2012-12-06 23:53:31

Doskonała

oferta prenumeraty

136

stron s praktycznych porad dla dyrektorów i nauczycieli, reportaże, opinie i porady ekspertów na tematy nurtujące środowisko nauczycielskie, obszerny dział prawny, w którym rozwiązujemy prawdziwe problemy z życia szkoły, kompendium wiedzy na temat najnowszych tendencji dotyczących wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w szkole, praktyczne porady, które przeprowadzają czytelnika krok po kroku przez meandry programów i narzędzi niezbędnych w pracy zaangażowanego nauczyciela. To tylko niektóre stałe elementy pisma, które oddajemy w Państwa ręce. Powstało ono na gruncie najlepszych doświadczeń ukazującego się od dwóch lat miesięcznika EduFakty oraz magazynu Uczę Nowocześnie – metodycznego przewodnika po świecie nowoczesnych technologii w edukacji. Zdecydowaliśmy się połączyć potencjał obu tytułów, by ułatwić Państwu dostęp do użytecznej w pracy informacji. Wzięliśmy to, co najlepsze z obu pism i tak powstało nowe, pełne inspiracji, świeże, unikatowe i – mamy nadzieję – pomocne narzędzie w pracy dyrektora i nauczyciela: dwumiesięcznik Edufakty – Uczę Nowocześnie. Dział Prenumeraty prenumerata@edufakty.pl, Adres: ul. Barei 5 lok 64, 03-141Warszawa

Więcej na: 000_000_EFUN_prenumerata_11_2012.indd 1

www.uczenowoczesnie.pl i www.edufakty.pl 2012-12-06 23:52:20

Informatyka

fot. archiwum

Inspirowane filozofią języka Logo środowisko pomaga rozwijać umiejętności plastyczne, matematyczne i informatyczne uczniów. Zaletą może być nawet brak polskiej wersji językowej.

tekst: Maciej Borowiecki

Pamiętaj! TurtleArt jest darmowym programem, nie można go jednak pobrać z sieci. Jeśli chcemy otrzymać program, powinniśmy napisać prośbę o przesłanie go na adres contact@turtleart.org.

Informatyka (nie tylko) dla najmłodszych – TurtleArt Przy wyborze języka i środowiska pracy ucznia (szczególnie młodszego, w szkole podstawowej) głównym celem powinno być poprowadzenie zajęć tak, aby były one atrakcyjne dla dzieci – najlepiej, gdy uczeń traktuje te zajęcia jako zabawę, a nie naukę. Jednocześnie problemy stawiane przed uczniem powinny pobudzać go do poszukiwania własnych rozwiązań. Rozwijamy w ten sposób kreatywność i wyobraźnię, uczymy logicznego myślenia. Jeśli uczeń sam odkryje pewne zależności, dojdzie do rozwiązań, pozostaną w jego pamięci zdecydowanie dłużej, niż podane przez nauczyciela, nawet jeśli będą w pełni zrozumiane.

Środowisko na początek

Środowisko pracy powinno być odpowiednio dobrane do wieku i umiejętności ucznia. Współczesne środowiska programistyczne, nawet te dedykowane dla edukacji, a nie zawodowych informatyków, są często bardzo rozbudowane. Język programowania zawiera wiele konstrukcji, z których nie korzystamy, szczególnie na początku. Zintegrowane środowisko ma dużo opcji związanych

TurtleArt po uruchomieniu

z edycją i uruchamianiem programów, a początkujący wykorzystują tylko nieliczne. Warto więc wybrać na początek środowisko jak najprostsze. Jako jedną z propozycji poprowadzenia ciekawych zajęć na lekcjach przedmiotu zajęcia komputerowe lub informatyka warto rozważyć wykorzystanie TurtleArt.

Czym jest TurtleArt?

TurtleArt (TurtleBlocks) zostało zaprojektowane pierwotnie dla środowiska graficznego Sugar w ramach projektu „One laptop per Child”. Obecnie mamy do dyspozycji również prostą wersję dla środowiska Windows. Programy w TurtleArt układamy z klocków jak puzzle, analogicznie do bardziej popularnego w Polsce Scratch’u (o którym napiszemy w jednym z następnych numerów EFUN). Inspirowane filozofią języka Logo pozwalają użytkownikom w łatwy sposób tworzyć rysunki na ekranie, rozwijać umiejętności plastyczne, matematyczne i informatyczne. TurtleArt ma bardzo prosty interfejs, tylko podstawowy zestaw komend-klocków, intuicyjny system pomocy wyświetlany po kliknięciu w znak zapytania i najechaniu myszką na klocek lub element środowiska. TurtleArt jest dedykowane szczególnie dla najmłodszych uczniów do twórczej działalności z pomocą komputera. Pewnym mankamentem może się wydawać brak polskiej wersji środowiska. Nie mamy jednak na ekranie zbyt wielu tekstów – raptem kilkanaście słówek określających polecenia-klocki. System pomocy też jest często graficzny, a uzupełniające teksty pisane są bardzo prostym angielskim. Dziś dzieci uczą się tego języka od najmłodszych lat, więc posługiwanie się anglojęzycznym oprogramowaniem na tym poziomie może tę naukę uatrakcyjnić.

82 000_000_EFUN_Informatyka_nie_tylko_TurtleArt_11_2012.indd 82

2012-12-06 23:46:34

Klocki-polecenia z grupy Turtle: 1. czyść ekran; 2. idź naprzód; 3. idź wstecz; 4. obróć się w prawo; 5. obróć się w lewo; 6. rysuj łuk; 7. ustaw żółwia; 8. ustaw kierunek; 9. aktualna x-owa współrzędna; 10. aktualna y-owa współrzędna; 11. aktualny kierunek.

Pomoc dla polecenia forward

Piszemy pierwszy Pi i program

Grupy klocków-poleceń

W większości podręczników i artykułów dotyczących programowania dla początkujących pierwszy program polega najczęściej na wypisaniu tekstu na ekranie „Hello Word”. W językach programowania przeznaczonych dla dzieci, w których najłatwiej jest stworzyć jakiś rysunek, rolę wypisywania „Hello Word” pełni przeważnie rysowanie kwadratu. Podporządkujemy się tradycji – nasz pierwszy program w TurtleArt będzie polegał na narysowaniu kwadratu. Z lewej strony ekranu mamy pięć grup klocków-komend (Turtle – podstawowe polecenia związane z grafiką żółwia, Pen – polecenia związane z pisakiem żółwia, Numbers – działania arytmetyczne oraz warunki logiczne, Flow – podstawowe instrukcje sterujące, My blocks – zmienne oraz bloki stworzone przez użytkownika). Każda grupa ma przypisany kolor, a wszystkie klocki z danej grupy są w tym kolorze.

Po uruchomieniu TurtleArt aktywna jest pierwsza grupa – Turtle. Wystarczy przeciągnąć wybrane polecenie, np. forward, do obszaru roboczego. Zwróćmy uwagę, że wstawiona jest od razu informacja, o ile kroków pójść do przodu (domyślnie 100) – jest to automatycznie osadzony klocek z grupy Numbers, który można edytować, gdy jest otoczony ramką. Podwójne kliknięcie w klocek (lub

pojedyncze z przytrzymanym klawiszem Shift) spowoduje wykonanie polecenia. Podobnie możemy osadzić kolejny klocek – right. Jeśli połączymy klocki-polecenia, to wykonywany będzie ciąg poleceń poczynając od tego, w które podwójnie klikniemy. Powtarzając cztery razy ten ciąg poleceń otrzymamy kwadrat. Możemy to zrobić „ręcznie” kopiując polecenia lub użyć instrukcji sterującej repeat (powtarzaj) z grupy Flow.

Efekt wykonania polecenia forward

Tworzymy własny blok

Często chcemy zapamiętać pod daną nazwą fragment kodu wykonujący pewne działanie. W TurtleArt powiemy, że tworzymy własny blok, w bardziej profesjonalnych językach programowania oznacza to zdefiniowanie własnej procedury lub funkcji. W tym celu uaktywniamy grupę poleceń My Blocks.

Efekt wykonania sekwencji dwóch leceń: forward i right

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Informatyka_nie_tylko_TurtleArt_11_2012.indd 83

Narysowany kwadrat

83 2012-12-06 23:46:51

Klocki-polecenia z grupy Flow: 1. czekaj przez określony czas, 10 to 1 sekunda; 2. wykonuj bez końca; 3. wykonaj określoną liczbę razy; 4. jeśli zachodzi warunek, to wykonaj polecenie; 5.zakończ wykonywanie; 6.klocki poprawiające czytelność schematu.

Zdefiniowany blok Kwadrat

Zabawa w kolory

Spróbujmy trochę poeksperymentować, obracajmy rysowane kwadraty i zmieniajmy za każdym razem kolor pisaka.

Ważne!

Efekt wykonania bloku Kwadraty

Kolory w TurtleArt oznaczane są liczbami od 0 do 99, dla każdego koloru można dobrać poziom jego nasycenia (także oznaczany liczbą od 0 do 99). Jeśli argument przekroczy wartość 99 (jak w powyższym przykładzie – zmienia się od 1 do 360, kolor przyjmuje wartość aktualnego kierunku żółwia), ustawiany jest kolor modulo 100 (reszta z dzielenia przez 100).

Klocki-polecenia z grupy My Blocks: 1. definiowanie własnego bloku; 2. określenie wartości zmiennej; 3. aktualna wartość zmiennej.

Przeciągamy romb i podłączamy do dotychczasowych poleceń, a następnie określamy nazwę bloku. Automatycznie pojawi się on w grupie My Blocks. Można go będzie wykorzystywać w kolejnych definiowanych blokach.

Kolory w TurtleArt (wiki.laptop.org/images/1/1f/Turtle_art_colors.jpg)

Następne dwa programy demonstrują reguły używania kolorów i ich nasycenia.

84 000_000_EFUN_Informatyka_nie_tylko_TurtleArt_11_2012.indd 84

2012-12-06 23:47:04

Kolory pisaka

Nasycenia koloru czerwonego

Klocki-polecenia z grupy Numbers: 1. liczba; 2. operatory podstawowych działań arytmetycznych; 3. reszta z dzielenia; 4. liczba losowa z zakresu min-max; 5. wybierz jedną z dwóch wartości; 6. warunki logiczne; 7. nawiasy arytmetyczne; 8. wypisz wartość.

Klocki-polecenia z grupy Pen: 1. podnieś pisak; 2. opuść pisak; 3. ustaw grubość pisaka; 4. ustaw kolor pisaka; 5. ustaw nasycenie koloru pisaka; 6. oznacz początek zamalowywania; 7. zamaluj narysowane kontury, począwszy od start fill; 8. wyczyść ustalając kolor i nasycenie tła; 9. aktualna grubość pisaka; 10. aktualny kolor pisaka; 11. aktualne nasycenie koloru pisaka.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Informatyka_nie_tylko_TurtleArt_11_2012.indd 85

85 2012-12-06 23:47:15

Jak TurtleArt zapisuje programy

Tak jak w każdym innym programie, jeśli chcemy zachować wyniki naszej pracy, powinniśmy je zapisać. TurtleArt zapisuje dane w formacie png. Zapisany jest tam zarówno utworzony rysunek, jak i kod programu. Jest to bardzo wygodne, ponieważ ten sam plik możemy otworzyć w dowolnym edytorze graficznym (dostępny jest wówczas tylko rysunek) lub zamieścić na stronie WWW. Po ponownym otwarciu go w TurtleArt możemy poprawiać kod programu.

Menu i pasek narzędzi

W sieci...

W podmenu można rozwinąć tylko opcję Save. Dostępne są wówczas dodatkowo opcje:

Save as ... – zapis ze zmianą nazwy, Save Image... – zapis tego, co widać (z kodem lub bez) jako obraz, bez możliwości ponownej edycji kodu, Save Copy – zapisanie kopii: do aktualnej nazwy zostanie dodany kolejny numer kopii.

Cyfrowa sztuka

TurtleArt znajduje zastosowanie nie tylko w edukacji jako dobre narzędzie do rozpoczęcia przygody z algorytmiką i programowaniem. Wielką miłośniczką i popularyzatorką tego programu jest Artemis Papert, córka Saymour’a Papert’a – twórcy języka Logo. Z wykształcenia doktor biologii, z zamiłowania artystka, malowała i rysowała od dzieciństwa stosując różne techniki – obecnie także „digital art” z wykorzystaniem TurtleArt. Obrazy na komputerze możemy tworzyć rysując w sposób podobny do tradycyjnego malowania, używając pędzla i ołówka w edytorze graficznym. Możemy też malować pisząc procedury.

www.turtleart.org – główna strona programu, znajdziemy na niej samouczki oraz wiele przykładów. www.artami.co.uk – strona prowadzona przez Artemis Papert. http://szkola95.home. pl/scratch/turtle_art01/ – materiały po polsku, 7-minutowy film-samouczek wprowadzający do programu TurtleArt autorstwa Andrzeja Kaszuby. Na stronie znajdziemy również trzy inne filmy związane z programowaniem w TurtleArt (stan na dzień 3.11.2012). http://wiki.sugarlabs.org/ go/Activities/Turtle_Art – strona projektu Sugar.

Przykłady prac Artemis Papert (http://www.artami.co.uk)

86 000_000_EFUN_Informatyka_nie_tylko_TurtleArt_11_2012.indd 86

2012-12-06 23:47:25

Opiekunowie szkolnych pracowni – samouczek

W poprzednim numerze EFUN opisaliśmy, jak wdrażać usługę Microsoft Office 365 w szkole, w tym – jak ręcznie zakładać konta użytkowników. Metoda ta jest wygodna przy zakładaniu kilku kont, lecz nie sprawdza się przy tworzeniu większej ich liczby. Jak zatem poradzić sobie z założeniem kont dla setek uczniów? Nic prostszego – przedstawiamy praktyczny samouczek, z którego dowiecie się, jak zrobić to krok po kroku.

fot. archiwum

Zbiorcze zakładanie kont w Office 365 tekst: Michał Grześlak

Wskazówka! O wdrażaniu Microsoft Office 365 w szkole przeczytacie na stronach naszego bloga – http://k12blog.edu.pl – we wpisie z 29 października 2012 r.

B Logujemy się na konto administratora usługi Office 365 na stronie http://portal.microsoftonline.com

E W oknie Zbiorcze dodawanie użytkowników – 1. Wybieranie pliku wskazujemy plik csv z kontami do założenia i wybieramy przycisk ekranowy Dalej. C Z menu Zarządzanie wybieramy opcję Użytkownicy.

D W oknie Użytkownicy rozwijamy opcję Nowy i wybieramy Dodaj zbiorczo. listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_office365 samouczek_ zakladanie_kont_11_2012.indd 87

2012-12-06 23:48:27

F W oknie Zbiorcze dodawanie użytkowników – 2. Weryfikowanie zostaniemy poinformowani o wynikach weryfikacji pliku csv. Jeśli został przygotowany poprawnie, będziemy mogli wybrać przycisk ekranowy Dalej i przejść do kolejnego kroku. W przeciwnym razie powinniśmy poprawić plik i powtórzyć procedurę od początku.

I W oknie Zbiorcze dodawanie użytkowników – 5. E-mail podajemy adres e-mail, na który zostaną wysłane dane logowania użytkowników i wybieramy przycisk ekranowy Utwórz.

G Kolejny krok to Ustawienia. W sekcji Ustawianie stanu logowania zaznaczamy opcję Dozwolone. W sekcji Ustawianie lokalizacji użytkownika wybieramy z listy Polska. Wybieramy przycisk ekranowy Dalej.

J W oknie Zbiorcze dodawanie użytkowników – 6. Wyniki zostanie wyświetlone podsumowanie całej operacji dodawania kont z nazwami użytkowników oraz hasłami tymczasowymi. Konta zostały utworzone. Wybieramy przycisk ekranowy Zamknij. H W oknie Zbiorcze dodawanie użytkowników – 4. Licencje zaznaczamy odpowiedni plan licencyjny. Następnie wybieramy przycisk ekranowy Dalej. AUTOPROMOCJA

Kliknij po więcej... http://uczenowoczesnie.pl/

innowacyjna szkoła • innowacyjny nauczyciel • innowacyjny uczeń

000_000_EFUN_office365 samouczek_ zakladanie_kont_11_2012.indd 88

2012-12-06 23:48:39

Tworzenie pliku csv z kontami dla użytkowników

Plik z kontami użytkowników jest zwykłym plikiem tekstowym zapisanym z rozszerzeniem (.csv), w którym dane rozdzielone są przecinkami. Aby konta użytkowników, których dane zawierają polskie znaki diakrytyczne, zostały poprawnie dodane, plik powinien być zakodowany w UTF-8. W tabeli przedstawiamy zestawienie pól z pliku oraz ich dozwolone długości. Etykiety kolumn danych użytkowników

Maksymalna liczba znaków

Nazwa użytkownika (wymagana)

Maksymalna długość nazwy użytkownika wynosi 79 znaków (wliczając symbol @) w formacie nazwa@domena.<rozszerzenie>. Alias użytkownika nie może mieć więcej niż 30 znaków, a nazwa domeny – więcej niż 48 znaków.

Liga Zadaniowa 04 Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie zaprasza uczniów szkół podstawowych z całej Polski do udziału w konkursie informatycznym. Konkurs przeznaczony jest dla uczniów zainteresowanych programowaniem w j zyku Logo. Uczestnikami zawodów mog by uczniowie szkó podstawowych z ca ej Polski, którzy zarejestruj si w portalu http://konkursy.oeiizk. edu.pl oraz wype ni formularz zg oszeniowy i prze l go na adres organizatora konkursu. Konkurs polega na samodzielnym rozwi zywaniu zada graﬁcznych w rodowisku Logo. Podczas konkursu nale y u ywa darmowej wersji oprogramowania pod nazw Imagine Lite, specjalnie opracowanej na potrzeby konkursu. Mo na j pobra ze strony konkursu – po za o eniu konta i zalogowaniu. Tre ci kolejnych zada b d publikowane na stronach portalu w dniach: 1 zadanie 16 XI 2012 r. 2 zadanie 14 XII 2012 r.

Imię

Nazwisko

Wyświetlana nazwa (wymagana)

256

Stanowisko

generowane przez program Imagine Lite) ka dy z uczestników przesy a za

Dział

czalnym terminie:

Numer biura

128

Telefon w biurze

Telefon komórkowy

Faks

Adres

1024

Miejscowość

128

na stronach mazowieckiego Przedmiotowego Konkursu Informatycznego http://

Województwo

128

wa s dost pne na portalu http://konkursy.oeiizk.edu.pl w dziale Liga zada-

Kod pocztowy

3 zadanie 11 I 2013 r. 4 zadanie 15 II 2013 r. 5 zadanie 15 III 2013 r. Uczestnicy zawodów mog samodzielnie rozwi zywa zadania konkursowe w wybranym przez siebie miejscu i czasie. Rozwi zania (pliki txt wypomoc formularza na portalu http://konkursy.oeiizk.edu.pl w nieprzekra1 zadanie do 13 XII 2012 r. 2 zadanie do 10 I 2013 r. 3 zadanie do 14 II 2013 r. 4 zadanie do 14 III 2013 r. 5 zadanie do 11 IV 2013 r. Do konkursu mo na przyst pi równie w trakcie jego trwania, ale bez mo liwo ci nadsy ania rozwi za zada , których termin ju up yn . Rozwi zania zespo owe, niesamodzielne lub takie, co do których nie mo na ustali autorstwa nie b d oceniane. Zbiór przyk adowych zada konkursowych mo na znale minilogia.oeiizk.waw.pl. Zadania z poprzednich edycji konkursu Liga Zadanioniowa – archiwum.

Kraj lub region

Po ocenieniu ka dego z zada komisja konkursu ustali i opublikuje punk-

128

tacj uczestników. Po ocenieniu wszystkich pi ciu zada ustali laureatów, którzy otrzymuj dyplomy oraz nagrody.

Przykładowy plik csv

000_000_EFUN_office365 samouczek_ zakladanie_kont_11_2012.indd 89

2012-12-06 23:48:52

fot. archiwum

Multimedia

Tekst: Jadwiga Pawluk

Dźwięk w edukacji – praca z programem Audacity Dokumenty dźwiękowe mogą być doskonałym materiałem dydaktycznym wspierającym pracę nauczyciela. Ich przygotowanie stanie się łatwiejsze, jeżeli wykorzystamy do tego odpowiednie narzędzie. Proponuję dla tego celu zaprzyjaźnić się z programem Audacity. Program Audacity jest darmowym, łatwym w użyciu edytorem plików dźwiękowych. Przy jego zastosowaniu można stworzyć własne nagranie (lub zaimportować materiał nagrany na dyktafonie) a następnie dokonać jego edycji. Audacity pozwala na usuwanie części nagrania, kopiowanie, łączenie nagrań. Można więc przy jego pomocy usunąć niepotrzebne słowa lub uzupełnić nagranie dodatkowym materiałem. Dzięki bogatemu menu efektów można oczyścić nagranie z szumów, wzmocnić czy wyciszyć jego fragment, dodać echo lub podbić wysokie tony. Program daje możliwość znormalizowania poziomu głośności nagrania lub dodania innych dźwięków do istniejącego nagrania. Można tu także zmieniać oryginalne brzmienie instrumentów i dodawać efekty, m.in. pogłos, kaczka, tremolo. Dzięki tym cechom programu nauczyciel może wykorzystać go do modyfikacji nagranego przemówienia czy konferencji. Może do tekstu mówionego dołączyć ścieżkę dźwiękową a całość zmiksować. Może też wykorzystać program do przygotowania materiału audio dla lokalnego radia. Praca w programie Audacity nie jest skomplikowana. Jego przyjazny polski interfejs sprawia, że nauka obsługi programu jest szybka i przyjemna.

Pamiętaj! Audacity importuje pliki w formatach WAV, AIFF, AU, MIDI, MP3 i OGG, a eksportuje do formatów WAV, MP3 i Ogg Vorbis. Program dostępny jest dla systemów Linux, Microsoft Windows i Mac OS. Rozpowszechniany jest na licencji GNU GPL.

000_000_EFUN_Dzwiek w edukacji_multimedia_11_2012.indd 90

2012-12-06 23:49:35

Krok 1

Instalujemy program na swoim komputerze. Proponuję pobrać program ze strony: http://www.programosy.pl/program,audacity.html. Ze Strefy Download programu wybieramy przycisk Pobierz Audacity 2.0.2. Pojawi się okno z aplikacją programu. Zapisujemy ją w wybranym miejscu na własnym komputerze poprzez wybranie przycisku Zapisz plik.

Zapisz i wskazujemy dowolne miejsce zapisu. Otwieramy pobrane archiwum, kopiujemy z niego tylko plik lame_enc.dll a następnie wklejamy go do foldera programu Audacity (zwykle znajdzie się w C:\Program Files\Audacity). Po tych przygotowaniach możemy już uruchomić program. Podczas instalacji na pulpicie komputera powinna pojawić się ikona skrótu do programu. Jeżeli nie, program uruchamiamy z paska Start.

Aby uruchomić program wystarczy dwukrotnie kliknąć w ikonę zapisanej aplikacji. Po wyborze języka instalacji pojawi się okno instalatora. Teraz należy postępować zgodnie z kreatorem instalacji. Klikając w kolejno otwieranych oknach na przycisk Dalej przejdziemy do okna informującego nas o gotowości programu do instalacji.

Pobieranie biblioteki lame. Aby zapisywać nagranie w Audacity w formacie MP3, musimy mieć zainstalowaną bibliotekę Lame.dll. Znajdziemy ją na stronie: http://www.programosy.pl/program,lame.html W zależności od systemu operacyjnego naszego komputera wybieramy wersję 32- lub 64-bitową. Po kliknięciu we właściwą wersję aplikacji pojawi się okno, w którym wybieramy listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Dzwiek w edukacji_multimedia_11_2012.indd 91

2012-12-06 23:49:51

Multimedia

Interfejs programu Po uruchomieniu programu otwiera się okno projektu. Jego wygląd jest przejrzysty, łatwy do przyswojenia. Na ilustracji podkreśliłam najczęściej wykorzystywane narzędzia programu. Omówię je kolejno. IKONY ODTWARZANIA: PRZYPOMINAJĄ PRZYCISKI ODTWARZACZY DŹWIĘKOWYCH. 1. Pauza – jednokrotne kliknięcie spowoduje wstrzymanie odtwarzania czy nagrywania dźwięku; ponowne kliknięcie wznowi odtwarzanie. 2. Odtwórz – odtwarzanie dźwięku. 3. Stop – zatrzymanie odtwarzania lub nagrywania. 4. Przewinięcie do początku projektu. 5. Przewinięcie na koniec projektu. 6. Nagrywanie. PASEK NARZĘDZI: NARZĘDZIA DZIAŁAJĄ BEZPOŚREDNIO NA ŚCIEŻKACH NAGRANIA. 1. Zaznaczanie – ułatwia zaznaczenie fragmentu ścieżki dźwiękowej (najczęściej wykorzystywane w programie). 2. Obwiednia – reguluje głośność. 3. Rysowanie. 4. Powiększenie. 5. Przesunięcie w czasie. 6. Multinarzędzie. IKONY EDYCJI: 1. Wytnij – usuwa zaznaczony fragment nagrania i przenosi go do schowka. 2. Kopiuj – kopiuje wybrany fragment do schowka nie usuwając go z projektu. 3. Wklej – wkleja skopiowany do schowka fragment projektu. 4. Przytnij – usuwa wszystko z wyjątkiem zaznaczonej partii nagrania. 5. Cisza – zamienia zaznaczoną część projektu ciszą. 6. Cofnij. 7. Ponów. IKONY KIERUJĄCE PODGLĄDEM: 1. Powiększ – zwiększa wykres falowy tak, by można było łatwo edytować nagranie. 2. Pomniejsz – zmniejsza widok wykresu falowego. 3. Dopasuj zaznaczenie – dopasowuje zaznaczony fragment nagrania do wielkości okna. 4. Dopasuj projekt – dopasowuje cały projekt do wielkości okna.

Krok 2

Wykonujemy nagranie. Nagranie własnego głosu rozpoczniemy od podłączenia mikrofonu. Kolejny krok to włączenie nagrywania poprzez kliknięcie na przycisk Nagrywaj z paska odtwarzania. Po zakończeniu nagrywania należy kliknąć w przycisk Stop. Aby nagranie odsłuchać wystarczy wcisnąć przycisk Odtwórz. Proces nagrywania przedstawiony jest na rysunku poniżej. W oknie projektu widać graficzny zapis nagranego dźwięku.

Krok 3

Modyfikujemy nagranie. Jeżeli potrzebujemy usunąć fragment nagrania (np. zbyt długą przerwę czy niepotrzebne słowa) wystarczy ten fragment zaznaczyć a następnie, używając klawisza Delete albo ikony Wytnij, usunąć zaznaczony fragment. Nagrane ścieżki dźwiękowe możemy oczyścić z szumów. Aby usunąć szum należy najpierw pobrać jego próbkę. Zaznaczamy w tym celu mały fragment nagrania. Z menu Efekty wybieramy Usuwanie szumu a w wywołanym w ten sposób oknie dialogowym Usuwanie szumu wybieramy przycisk Uzyskaj profil szumu. Po pobraniu próbki szumu należy zaznaczyć cały projekt (Ctrl+A), ponownie z menu Efekty wybrać

000_000_EFUN_Dzwiek w edukacji_multimedia_11_2012.indd 92

2012-12-06 23:50:01

Usuwanie szumu i tak ustawić suwaki redukcji szumu, aby osiągnąć właściwy efekt. Wciskając Podgląd sprawdzamy, czy głos jest wyraźny i bez zniekształceń. Gdy osiągniemy zadowalający efekt zatwierdzamy naszą pracę przyciskiem OK.

cować dopasujemy ich wygląd do długości okna projektu klikając na ikonę Dopasuj projekt. Ilustracja obrazuje uzyskany w ten sposób efekt.

Krok 4

Wczytujemy i modyfikujemy ścieżkę dźwiękową. Jeżeli do nagranego tekstu chcemy dodać podkład muzyczny, musimy do naszego projektu zaimportować ścieżkę dźwiękową z wybraną muzyką. W tym celu z menu Plik wybieramy Importuj a następnie Dźwięk. Wyszukujemy miejsce, gdzie mamy zapisany odpowiedni plik muzyczny i importujemy go do projektu.

Może być tak, że muzyka w podkładzie będzie zbyt głośna. Można ją wyregulować używając suwaka w panelu ścieżki. Kolejnym efektem jest wyciszenie nagrania do zupełnej ciszy. Należy w tym celu zaznaczyć ostatnie takty ścieżki. Następnie z menu Efekty wybrać Wyciszanie.

Krok 5

Miksujemy nagranie. Projekt, który tworzymy ma na tym poziomie, zawiera cztery ścieżki. Należy go zmiksować, czyli połączyć całość w dwie ścieżki. Najpierw jednak ustawmy balans nagrania. W panelu ścieżek należy ustawić suwaki na ok. 70%, jeden w kierunku lewym a drugi w prawym. Aby ścieżki połączyć, czyli zmiksować, należy z menu Ścieżki wybrać Miksuj i renderuj. Graficzny obraz ćwiczenia przedstawia poniższa ilustracja. Graficznie przedstawia to ilustracja. Ponieważ ścieżki nagranego wcześniej tekstu oraz pliku dźwiękowego nie są tej samej długości, należy ścieżkę z muzyką przyciąć i dopasować do ścieżki tekstu (zaznaczamy dolną ścieżkę na wysokości końca ścieżki górnej i przeciągając myszką zaznaczamy ją do końca, usuwamy zaznaczenie). W efekcie tych działań uzyskujemy dwie ścieżki równej długości. Aby łatwiej było dalej z nimi pralistopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Dzwiek w edukacji_multimedia_11_2012.indd 93

2012-12-06 23:50:17

Multimedia

Krok 7

Eksportujemy projekt do pliku mp3.

Krok 6

Zapisujemy projekt. Projekt wykonany w Audacity, podobnie jak każdy inny dokument, należy zapisać. Aby mieć możliwość ponownego otwierania i edytowania projektu dobrze jest zapisać go jako projekt programu Audacity o rozszerzeniu .aup. Podczas zapisu obok pliku projektu Audacity powstanie równocześnie folder _data. Nie należy tego folderu usuwać, gdyż to właśnie w nim zawarte są elementy projektu. Zapisany w ten sposób projekt może otwierać tylko program Audacity.

Projekt Audacity można eksportować do różnych formatów. Dwa najczęściej stosowane to MP3 i WAV. W tym celu z menu Plik należy wybrać Eksportuj a następnie w oknie dialogowym Eksportuj plik, w polu Zapisz jako typ wybrać odpowiedni format pliku. Po wybraniu przycisku Zapisz pojawi się jeszcze jedno okno dialogowe: Edytuj metadane. Tu można zamieścić dane o pliku, jak nazwisko artysty, tytuł utworu itp. Nie jest to jednak konieczne. Podczas pierwszego eksportowania projektu Audacity do formatu .MP3 program poprosi o wskazanie lokalizacji pobranego kodeka Lame. Jeżeli podczas instalacji programu wgraliśmy we wskazane miejsce tę bibliotekę, teraz należy tylko w wyświetlającym się oknie Ustal położenie lame wskazać jego położenie. Po dokonaniu tego projekt zostanie zapisany w formacie MP3.

000_000_EFUN_Dzwiek w edukacji_multimedia_11_2012.indd 94

2012-12-06 23:50:30

Tablica interaktywna WIT

PoWITaj Nowy Rok z WIT-em Czy to prawda, że tablica multimedialna WIT jest najmniejszą tablicą na rynku? Tak, to prawda, w dodatku jedną z najlepszych. Waży zaledwie 0,5 kg i można ją w prosty sposób zamontować wszędzie tam, gdzie jest potrzebna. Daje to nieograniczone możliwości prezentacji – obraz z projektora może być wyświetlany na każdej dowolnej powierzchni płaskiej. Słyszałam, że korzystanie z tej tablicy jest bardzo proste. Tak. WIT daje możliwość obsługi za pomocą pisaka lub specjalnej nakładki na palec. Pisak jest tak skonstruowany, że można nim pisać jak kredą szkolną. Czy potrzebujemy specjalnego oprogramowania do używania tablicy? Wraz z zakupem tablicy otrzymują Państwo oprogramowanie ToolWIT. Nie muszą Państwo ponosić dodatkowych kosztów również za jego aktualizację. Z jakich zasobów możemy korzystać dzięki WIT? Tu nie ma ograniczeń. Zasoby multimedialne, czy dostępne na rynku multibooki, są jak najbardziej do wykorzystania. Jaka jest cena tego urządzenia? Cena 1590,39 zł jest jedną z zalet WIT – to najtańsza w tej klasie tablica interaktywna. To nasz wielki sukces, że przy tak korzystnej cenie udało nam się utrzymać wysoką jakość i zachować wszystkie standardy technologiczne. Jeśli mają Państwo dodatkowe pytania, nasi konsultanci z przyjemnością odpowiedzą na każde z nich.

Telefon

Województwo

665 055 380

MAŁOPOLSKIE

665 055 381

ŚWIĘTOKRZYSKIE

665 055 382

PODKARPACKIE

505 055 141

POMORSKIE

665 055 383

ŁÓDZKIE

665 055 384

LUBELSKIE

665 055 385

MAZOWIECKIE

665 055 386

KUJAWSKO-POMORSKIE

505 055 058

ZACHODNIOPOMORSKIEE

665 055 387

WARMIŃSKO-MAZURSKIEE

665 055 388

DOLNOŚLĄSKIE

665 055 389

LUBUSKIE

665 055 390

OPOLSKIE

665 055 391

PODLASKIE

665 055 392

WIELKOPOLSKIE

665 055 393

ŚLĄSKIE

Czy jakość tej tablicy została potwierdzona? Tablica WIT została wyróżniona podczas ogólnopolskich Targów Edukacyjnych Edukacja, zorganizowanych w roku 2012 przez Targi Kielce. Potwierdzeniem wysokiej jakości produktu jest również certyfikat ISO9001.

cena tylko

1590,39 zł

infolinia: 801 802 102

w w w. ta blicawit.p l Bez nazwy-2 1

2012-12-06 23:45:19

Sieciowisko

fot. archiwum

Podczas konferencji, spotkań i szkoleń, jak również w artykułach prasowych często spotykamy się z pojęciem otwartych zasobów edukacyjnych. Jak je rozumieć? Co oznaczają? Próbujemy uporać się z odpowiedzią na to pytanie.

tekst: Janusz S. Wierzbicki

Ważne! Więcej materiałów na temat otwartych zasobów i licencji znaleźć można m.in. na stronach: http://koed.org.pl http://creativecommons.org Tam także wiele linków do

Otwarte zasoby edukacyjne Kiedy rozmawiamy na temat otwartych zasobów często odnosimy wrażenie, że każdy ma co innego na myśli. Czasem powoduje to spory i dyskusje. A podstawowa definicja jest bardzo prosta. Przez otwarte zasoby edukacyjne rozumie się materiały, które są publicznie dostępne w internecie bez kontroli dostępu, opublikowane wraz z prawem do dalszego wykorzystania i często w ten sposób rozwijane. Przy ich publikacji zaleca się stosowanie tak zwanych wolnych licencji. Ale poziom otwartości zawsze określają autorzy. Najwyższym jest przeniesienie materiałów do domeny publicznej i zezwolenie na dowolny użytek – bez zachowania nawet autorstwa materiału źródłowego. Najniższym, przeczącym tej idei, jest zastrzeżenie wszelkich praw i kontrola dostępu do materiałów (np. przez logowanie się użytkowników w danym serwisie).

Kwestia otwartości

Udostępnianie swoich prac innym oraz korzystanie w ten sposób z pracy innych osób przynosi wiele korzyści. Często materiały stają się coraz lepsze, bardziej dopracowane i pełniejsze. Żeby

mogło się tak stać, wcale nie trzeba pozbawiać się wszelkich praw do swojego utworu. Wystarczy skorzystać ze wspomnianych wolnych licencji. Istnieje ich wiele rodzajów a najbardziej znane to Creative Commons, o których pisaliśmy w numerze czerwcowym EFUN (to wydanie dostępne jest pod adresem: http://issuu.com/efun/docs/efun_czerwiec_2012, tekst na stronie 46). Możemy więc zastrzec np. uznanie autorstwa (CC BY) lub określić prawo skorzystania (CC BY-SA) z uznaniem autorstwa i publikacją utworów zależnych na tych samych warunkach, co gwarantuje otwartość kolejnych publikacji tworzonych na podstawie naszego dzieła. Kolejne zastrzeżenia oczywiście będą zmniejszać poziom otwartości, co nie znaczy, że całkiem ją zniwelują. Możemy np. nie życzyć sobie użycia komercyjnego, ale inny użytek dopuścić. Kiedy korzystamy w naszej twórczości z utworów publikowanych na licencjach otwartych, powinniśmy zawsze pamiętać o stworzeniu i udostępnieniu bibliografii zawierającej linki do oryginalnych materiałów wraz z podaniem licencji, na jakich je udostępniono. Musimy także za-

stron i serwisów związanych z tym tematem, jak również udostępniających mnóstwo zasobów na wolnych licencjach. Polecamy.

96 000_000_EFUN_Otwarte zasoby_11_2012.indd 96

2012-12-06 23:51:25

Domena publiczna, wolne licencje (CC-BY, CC-BY-SA i adekwatne)

PeĹ&#x201A;na otwartoĹ&#x203A;Ä&#x2021;/wolna publikacja â&#x20AC;&#x201C; dostÄ&#x2122;pna bezpĹ&#x201A;atnie wraz z gwarancjÄ&#x2026; peĹ&#x201A;nego prawa do wykorzystania, kopiowania, dystrybuowania, przerabiania itp.

Licencje CC z warunkami NC i/lub analogiczne

Publikacja czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciowo otwarta â&#x20AC;&#x201C; dostÄ&#x2122;pna bezpĹ&#x201A;atnie z moĹźliwoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; ponownego wykorzystania, ale ograniczona warunkami typu niekomercyjnego, bez utworĂłw zaleĹźnych.

2SHQ $FFHVV :V]\VWNLH SUDZD ]DVWU]HÄŞRQH

Publikacja Open Access â&#x20AC;&#x201C; publikacja dostÄ&#x2122;pna na stronie internetowej bez kontroli dostÄ&#x2122;pu ale bez zagwarantowania swobĂłd wykorzystywania treĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; czyli na zasadzie â&#x20AC;&#x17E;PeĹ&#x201A;ne prawa zastrzeĹźoneâ&#x20AC;?.

:V]\VWNLH SUDZD ]DVWU]HÄŞRQH OLPLW\ GRVWÄ&#x160;SX Âą ORJRZDQLH UHMHVWUDFMD RSĂĄDW\ V\VWHP\ ]DEH]SLHF]HÄ&#x201D; '50

Publikacja zamkniÄ&#x2122;ta â&#x20AC;&#x201C; tradycyjna (pĹ&#x201A;atny druk) lub elektroniczna, ale objÄ&#x2122;ta kontrolÄ&#x2026; dostepu do treĹ&#x203A;ci; wymaga logowania, rejestracji, wniesienia opĹ&#x201A;aty, czÄ&#x2122;sto z zastosowaniem systemu DRM.

ĹšrĂłdĹ&#x201A;o: Koalicja Otwartej Edukacji, http://koed.org.pl/otwartosc/ CC BY

chowaÄ&#x2021; ich kompatybilnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, co oznacza, ĹźeÂ jeĹ&#x203A;li ktĂłryĹ&#x203A; zÂ utworĂłw byĹ&#x201A; naÂ licencji bardziej restrykcyjnej â&#x20AC;&#x201C; nasze dzieĹ&#x201A;o powinno byÄ&#x2021; zÂ niÄ&#x2026; zgodne, ale nie moĹźe zĹ&#x201A;amaÄ&#x2021; postanowieĹ&#x201E; pozostaĹ&#x201A;ych wykorzystanych dzieĹ&#x201A;.

Poza prawem

OÂ otwartoĹ&#x203A;ci decyduje nie tylko licencja, naÂ jakiej utwĂłr zostaĹ&#x201A; opublikowany. Znaczenie majÄ&#x2026; rĂłwnieĹź sposĂłb publikacji iÂ format, wÂ jakim materiaĹ&#x201A; zostaĹ&#x201A; opublikowany. SÄ&#x2026; toÂ gĹ&#x201A;Ăłwnie techniczne ograniczenia wÂ korzystaniu zÂ dzieĹ&#x201A;a. JeĹ&#x203A;li utwĂłr zostanie opublikowany wÂ formacie wymagajÄ&#x2026;cym do jego odczytania zakupu komercyjnego programu, wĂłwczas jego otwartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; bÄ&#x2122;dzie dyskusyjna. Dlatego naleĹźy korzystaÄ&#x2021; zÂ takich formatĂłw, ktĂłre nie wymagajÄ&#x2026; angaĹźowania Ĺ&#x203A;rodkĂłw pieniÄ&#x2122;Ĺźnych iÂ zÂ ktĂłrych moĹźna skorzystaÄ&#x2021; naÂ jak najwiÄ&#x2122;kszej liczbie urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E;, niezaleĹźnie od np. zastosowanego systemu operacyjnego. DoskonaĹ&#x201A;y przykĹ&#x201A;ad stanowi jÄ&#x2122;zyk HTML. NaleĹźy takĹźe pamiÄ&#x2122;taÄ&#x2021; oÂ osobach niepeĹ&#x201A;nosprawnych (np. gĹ&#x201A;uchoniemych lub sĹ&#x201A;abowidzÄ&#x2026;cych lub niewidzÄ&#x2026;cych wcale). JeĹ&#x203A;li weĹşmiemy ich pod uwagÄ&#x2122; jako potencjalnych odbiorcĂłw naszych treĹ&#x203A;ci, wĂłwczas natychmiast zauwaĹźymy, ĹźeÂ opublikowany zeskanowany tekst nie jest tym samym, co dokument tekstowy wÂ jÄ&#x2122;zyku HTML. Ten ostatni moĹźe zostaÄ&#x2021; przeczytany przez syntezator mowy, pierwszy â&#x20AC;&#x201C; nie. Aby tekst byĹ&#x201A; czytelny dla sĹ&#x201A;abowidzÄ&#x2026;cych, powinna byÄ&#x2021; moĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jego powiÄ&#x2122;kszenia jak rĂłwnieĹź zastosowania odpowiedniego kontrastu.

WÂ przypadku elementĂłw multimedialnych â&#x20AC;&#x201C; np. filmĂłw, grafiki â&#x20AC;&#x201C; waĹźne jest stosowanie adekwatnych treĹ&#x203A;ci zamiennych iÂ uzupeĹ&#x201A;niajÄ&#x2026;cych. Opisy odnoszÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; do tego, co widaÄ&#x2021; naÂ danym diagramie czy zdjÄ&#x2122;ciu, oraz napisy naÂ filmie pozwolÄ&#x2026; osobom niepeĹ&#x201A;nosprawnym naÂ skorzystanie zÂ naszych materiaĹ&#x201A;Ăłw naÂ rĂłwni zÂ peĹ&#x201A;nosprawnymi odbiorcami. Warto takĹźe zwracaÄ&#x2021; naÂ toÂ uwagÄ&#x2122; naszym uczniom, gdy realizujÄ&#x2026; iÂ publikujÄ&#x2026; wÂ sieci wyniki swoich projektĂłw edukacyjnych. WÂ bieĹźÄ&#x2026;cym numerze, podobnie jak wÂ poprzednich wydaniach, prezentujemy wiele narzÄ&#x2122;dzi iÂ usĹ&#x201A;ug pozwalajÄ&#x2026;cych naÂ tworzenie iÂ publikacjÄ&#x2122; treĹ&#x203A;ci, jak rĂłwnieĹź naÂ pozyskiwanie materiaĹ&#x201A;Ăłw sĹ&#x201A;uĹźÄ&#x2026;cych do ich tworzenia. Korzystajmy zÂ otwartych zasobĂłw aÂ przy publikacji jasno okreĹ&#x203A;lajmy, naÂ co pozwalamy

innym uĹźytkownikom sieci. Starajmy siÄ&#x2122; byÄ&#x2021; nie tylko otwarci, ale takĹźe dostÄ&#x2122;pni dla tych, ktĂłrzy majÄ&#x2026; ograniczone moĹźliwoĹ&#x203A;ci. ToÂ moĹźe przysĹ&#x201A;uĹźyÄ&#x2021; siÄ&#x2122; nam wszystkim. listopad/grudzieĹ&#x201E; 2012

000_000_EFUN_Otwarte zasoby_11_2012.indd 97

97 2012-12-06 23:51:38

Sieciowisko

fot. archiwum

Prawo autorskie w szkole tekst: Marta Wnukowicz Źródło: Prawo autorskie w szkole, Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań komputerów, Warszawa 2010

Uczniowie korzystają z zasobów internetu prawie bez ograniczeń. Przesiadują godzinami na portalach społecznościowych, rozmawiają, przesyłają pliki, zamieszczają zdjęcia, słuchają i ściągają muzykę, filmy, dokonują zakupów on-line, przygotowują materiały na lekcje. Wydaje im się, że wszystko, co zamieszczone w internecie i co da się pobrać, jest dostępne bezwarunkowo. Niewielu jest świadomych istnienia praw autorskich i wiążących się z tym konsekwencji. Metoda kopiuj-wklej od wielu lat zyskuje na popularno ci. Bardzo sporadycznie uczniowie dopisuj adresy stron, z których to kopiuj- wklej zrobili. A w ród najcz ciej „cytowanych” serwisów jest Wikipedia. Trudno unikn wra enia, e odci ci od tej strony uczniowie straciliby jedyne ród o informacji. Bez wzgl du na to, z jakich róde ucze korzysta i w jaki sposób zapi-

suje wyniki wyszukiwania, musi poda ród o, z którego korzysta i kiedy to robi . Dat naley wpisa , poniewa strona zwieraj ca dane moe ulec modyﬁkacji lub usuni ciu. Cz sto prace uczniów zdobi zdj cia, niekoniecznie wykonane samodzielnie – a skoro tak, to to równie w tym przypadku zobowi zani s do podania ród a, z którego pochodz , o dacie pobrania nie

98 000_000_EFUN_PRAWO_AUTORSKIE_11_2012.indd 98

2012-12-06 23:42:43

zapominaj c (nie wystarczy wpisa ród o: internet, jak to cz sto bywa). Nauczyciel ma obowi zek traktowania pracy, w której ucze u ywa czyich s ów jako swoich (bez zaznaczenia jako cytatu, bez podania ród a i autora) jako plagiat. Uczniowie musz by wiadomi tego, e w takiej sytuacji naruszaj w asno intelektualn , a mówiąc wprost – kradną.

Co podlega ochronie? Ka d lekcj dotycz c przestrzegania praw autorskich i znajomo ci zagadnienia licencji, zacz warto od przybli enia uczniom, co jest przedmiotem ochrony praw autorskich. Uczniowie powinni wiedzie , e wszystko, co jest przejawem dzia alno ci twórczej (utwór), bez wzgl du na to, w jakiej jest postaci, niezale nie od warto ci czy przeznaczenia, sposobu wyra enia jest chronione. Utworem wi c jest np. strona internetowa, artyku , zdj cie, program komputerowy, rysunek, ﬁlm, piosenka, ksi ka, praca licencjacka, czy magisterska. atwiej wymieni , co ochronie nie podlega – symbole i god a narodowe, urz dowe dokumenty, znaki i symbole (np. herby miast), ró nego rodzaju kodeksy, akty prawne, zarz dzenia (tzw. akty normatywne), a tak e informacje prasowe pozbawione komentarza (np. prognoza pogody, kursy walut, repertuar teatralny czy kinowy), odkrycia, idee, procedury (np. post powania), metody i zasady dzia ania, koncepcje matematyczne, opublikowane przepisy patentowe i ochronne. Pami ta jednak nale y, e np. bazy danych – to s zbiory informacji, np. przepisów prawnych czy przepisów kucharskich i podlegaj bezwzgl dnej ochronie (mimo e tre ci, które zawieraj , nie s chronione).

Rodzaje praw autorskich Twórc utworu nazywamy autorem. Ma on pe ne prawa autorskie do utworu od momentu, kiedy zaprezentuje utwór przynajmniej jednej osobie. W Polsce rozró niamy dwa rodzaje praw autorskich: 1) osobiste – s niezbywalne i ma je ka dy autor – również osoba ubezwłasnowolniona, a nawet

dziecko, które narysowało rysunek (czyli każdy twórca), 2) majątkowe – wyłączne prawo do dysponowania nimi ma każdy twórca, poza osobami przed ukończonym 13. rokiem życia i ubezwłasnowolnionymi – w tych przypadkach prawo do dysponowania utworem przynależy do opiekunów prawnych wymienionych osób. Prawa majątkowe można: zbyć, dziedziczyć, przenosić na inne podmioty – wtedy wyzbywamy się prawa do dysponowania utworem na rzecz nabywcy (umowa o przeniesienie praw autorskich). W większości przypadków wygasają one po 70 latach. Za utwór bądź jego wykonanie (również przez innych) można pobierać wynagrodzenie. Twórca może też zezwolić na korzystanie z utworu w ograniczonym zakresie, np. w przypadku umowy licencyjnej dotyczącej kupna programu komputerowego (kupujący uzyskuje prawo tylko do użytkowania kopii aplikacji na konkretnych, ujętych w umowie, zasadach, lecz nie staje się właścicielem programu). Jeśli utwór powstał w ramach wykonywania obowiązków pracowniczych – pracodawca nabywa prawa majątkowe do utworu w granicach określonych umową. Zdarza się, że utwór ma więcej niż jednego autora – wtedy wszyscy współautorzy mają pełne prawa autorskie do utworu. Są współautorami. Twórcy zawsze mają pełne prawa do dysponowania utworem, ale są przypadki, kiedy ich monopol jest ograniczony z uwagi na dobro publiczne lub użytek osobisty – możemy bez pytania autora o zgodę pobierać i wykorzystywać jego utwory. To użytek osobisty – dowolny sposób wykorzystania utworu, ale wyłącznie na potrzeby osobiste, bądź osób z nami spokrewnionych lub zaprzyjaźnionych. Nie wolno odnosić korzyści materialnych. Możemy np. pożyczyć przyjaciółce kupioną przez nas książkę, wydrukować obraz pobrany ze strony internetowej, oprawić go i postawić na kominku, zwielokrotnić artykuł – dać mężowi i córce do przeczytania. Cudzych utworów nie wolno upubliczniać i rozpowszechniać wśród większej liczby osób niż określone w ustawie, np. zamieszczając na własnej stronie internetowej zdjęcia cudzego autorstwa bez uzyskania zgody na rozpowszechnienie od ich twórcy. listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_PRAWO_AUTORSKIE_11_2012.indd 99

99 2012-12-06 23:42:56

Ważne! Ważne! Warto zwrócić uwagę, że w procesie edukacyjnym naprawdę wiele utworów wolno uczniowi wykorzystać w pracy (wystarczy podać źródło), ale już w konkursach międzyszkolnych, o międzynarodowych nie wspominając, znacznie mniej. Jeżeli chcą wykorzystać w pracy, którą przesyłają na konkurs, cudze utwory (np. zdjęcia), to nie wystarczy podać źródła, z którego zostały pobrane. Bezwzględnie należy uzyskać zgodę autorów na zamieszczenie tych utworów w pracy konkursowej – może to być również zgoda dołączona do opublikowanego przez autora utworu w postaci licencji.

Użytek publiczny dotyczy specjalnych uprawnień edukacji, nauki i kultury. Można w celu wspierania rozwoju nauki, przepływu informacji, ochrony nauczania, korzystać z utworów. Nie wolno odnosić korzyści materialnych oraz upubliczniać utworów, np. przedstawiać poza terenem szkoły. Nie wolno korzystać z utworu jeszcze nierozpowszechnionego, zmieniać jego treści czy formy. Koniecznie należy podać informacje na temat autora i źródła, z którego korzystaliśmy, a w przypadku utworów pobranych ze strony internetowej – dodajemy datę pobrania. Zawsze należy pamiętać, żeby nie godzić w słuszne interesy twórcy – czyli jeśli nie jesteśmy pewni, czy możemy skorzystać z utworu, lepiej z niego nie korzystać – zawsze interpretujemy prawo na korzyść twórcy. Zarówno uczniowie, jak i nauczyciele bardzo często korzystają z cudzych utworów w ramach dozwolonego użytku publicznego. Przygotowują prace w różnej formie, wyszukują materiały, prezentują na lekcjach, czasem rozprowadzają wśród uczniów. Nasuwa się wtedy wiele wątpliwości, z których utworów można korzystać, a z których nie. Na pewno mamy prawo przytaczania urywków rozpowszechnionych utworów lub krótkich utworów na lekcjach, czy ró nych uroczysto ciach. Mo emy je zamie ci , np. w gazetce szkolnej, na plakacie wywieszonym w szkole, rozda na lekcji wydruki – tylko wtedy, gdy jest to uzasadnione analiz krytyczn , wyja nieniem, wyra eniem w asnego zdania, prawami gatunku (np. na podstawie wiersza tworzymy karykatur ), nie wolno z tego tytu u osi ga jakichkolwiek korzy ci. Takim specyﬁcznym przyk adem jest dyskoteka szkolna czy studniówka. Zgodnie z przepisami Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, publiczne wykorzystanie utworów wi e si z konieczno ci uzyskania zgody autorów, których twórczo chce si wykorzystywa oraz zap aty na rzecz twórców wynagrodze , czyli tzw. tantiem autorskich. Dotyczy to tak e przypadku, gdy wykorzystanie utworów nie jest zwi zane z dzia alnoci zarobkow .

Dyskoteka a opłaty Szko a mo e wykorzystywa cudz twórczo bez zezwolenia i zap aty wynagrodze autorskich, ale tylko w trakcie lekcji i tym podobnych zaj dydaktycznych. W przypadku tradycyjnych imprez szkolnych, jak np. akademie szkolne, dni patrona szko y itp., a tak e studniówki lub dyskoteki organizowane w szkole dla uczniów, organizator mo e uzyska zwolnienie z zap aty tantiem autorskich, przy spe nieniu jednak warunków opisanych w art.31 ustawy. Podstawowym warunkiem jest niepobieranie przez DJ lub zespó muzyczny wynagrodzenia, a take, by nikt po rednio ani bezpo rednio (np. poprzez bilet lub inn zap at za wst p, sponsoring) na imprezie nie osi ga korzy ci. W innym przypadku niezb dne jest porozumienie ze Stowarzyszeniem Autorów ZAiKS. Mamy równie prawo – w celach dydaktycznych lub badawczych – korzysta z opublikowanych utworów, sporz dza ich fragmenty – zwielokrotnia i rozdawa uczniom – oczywi cie nieodp atnie. Cz sto nauczyciele i uczniowie przygotowuj materia y multimedialne zawieraj ce cudze utwory, wykorzystuj je prowadz c zaj cia, zamieszczaj w bibliotece szkolnej z przeznaczeniem dla uczniów lub nauczycieli. Mo na to robi , ale tylko na terenie tej konkretnej szko y i biblioteki. Prac wykonanych z wykorzystaniem cudzych utworów, b d ich fragmentów, nie wolno zamieszcza w internecie ani w innych publikacjach (np. artyku ach, ksi kach). eby upubliczni prac wykonan samodzielnie, ale z zamieszczonymi w niej fragmentami cudzych utworów, trzeba uzyska zgod ka dego z autorów tych utworów b d ich fragmentów. Zgoda taka mo e by równie udzielona w formie licencji do czonej do opublikowanego utworu. W razie w tpliwo ci nale y skontaktowa si z autorem i poprosi o oddzielne jej potwierdzenie.

100 000_000_EFUN_PRAWO_AUTORSKIE_11_2012.indd 100

2012-12-06 23:43:08

Czasem nauczyciele zalecaj uczniom, aby w opracowywanym przez nich materiale zamie cili graﬁk lub obiekty multimedialne ca kowicie w asnego autorstwa. Uczniowie musz wiedzie co mog fotografowa , a czego im nie wolno. Wszelkie obiekty, np. budynki z zewn trz (np. ko cio y, budowle zabytkowe), krajobrazy (np. parki) – jak najbardziej, nie musz mie zgody w a ciciela. Zdj cia wykonane podczas jakiej uroczysto ci, wiecu, zgromadze publicznych mog przedstawia ró ne osoby, ale w taki sposób, eby nie zosta o naruszone ich prawo do ochrony wizerunku – wyj tek stanowi osoby publiczne sfotografowane podczas pe nienia przez nie obowi zków s u bowych. Szko y cz sto na stronach internetowych zamieszczaj zdj cia uczniów (np. zdj cie klasy, zdj cia z ró nych szkolnych uroczysto ci, zdj cia z wycieczek). Nale y pami ta , e nie wolno tego robi bez zgody rodziców na publikacj wizerunku ich dzieci. Osoby pe noletnie same podejmuj decyzj . Cz sto w momencie sk adania przez ucznia deklaracji dotycz cej przyj cia dziecka do szkoły, rodzice proszeni są o wyrażenie lub nie wyrażenie zgody na publikacje wizerunku dziecka podczas całego pobytu dziecka w szkole. Takie zbiorcze zgody były już jednak podważane przez Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. By być pewnym, każdorazowo powinni my pyta rodziców (opiekunów) o zgod na wykorzystanie wizerunku ucznia. M odzi ludzie w sposób bardzo niefrasobliwy zamieszczaj zdj cia swoje i znajomych na stronach WWW a najcz ciej wykorzystuj serwisy spo eczno ciowe. Nie mają świadomości, że nie wolno olno im tego robić bez zgody osób, które są na zdjęciach djęciach – łamią ich prawo do ochrony wizerunku. erunku. Powinniśmy zachęcać naszych podopiecznych, ych, by czytali licencje, na jakich portale społecznościowe ościowe udostępniają usługi. Uczniowie (a nierzadko ko i doro li) nie maj wiadomo ci, na co wyra ajj zgod zak adaj c (pozornie) darmowe konta w us ugach spo eczno ciowych. Nie chce im si czyta umowy licencyjnej, któr musz zatwierdzi , eby z tych us ug móc korzysta . Mog znale w tre ci tych umów zaskakuj ce dla nich zapisy. W wielu przypadkach zatwierdzaj c umow licencyjn jn : po pierwsze, o wiadczamy, e wszystko, co zamieszamieszczamy na portalu nale y do nas ( e mamy prawa awa autorskie do tych utworów), po drugie, przekazujemy zujemy

(nie na prawach wy czno ci) prawa maj tkowe do utworu w a cicielowi portalu. Nie pozbywamy si wprawdzie naszych praw maj tkowych, ale wyraamy zgod , aby w a ciciel portalu równie nimi bez ogranicze dysponowa . Uczniowie na pytanie o to, czy zak adaj c „darmowe” konta czytaj umowy licencyjne, cz sto ze miechem odpowiadaj pytaniem: A kto to czyta? Po przeczytaniu im fragmentu takiej umowy zwykle zapada d uga cisza. Korzystaj c z zasobów internetu (ale nie tylko) nale y by ostro nym i wiadomym ogranicze prawnych. Przede wszystkim nale y si zapozna z przepisami prawa autorskiego i zawsze czyta warunki, na jakich w a ciciel serwisu udost pnia nam jego zasoby. Na szcz cie istniej serwisy, które zawieraj bezpieczne zasoby, wi c zamieszczone tam utwory mo emy bezpiecznie pobiera , je li nie wykorzystamy ich do celów komercyjnych. Zawsze jednak b dzie na tych stronach zamieszczona umowa licencyjna – musimy si zapozna z warunkami, na jakich twórca udost pnia dzie a, w jakim zakresie mamy prawo z nich korzysta . Je eli mamy jakiekolwiek w tpliwo ci nale y zastosowa zasad – lepiej nie korzysta . Nawet, je li stosujemy wyk adni dotycz c tzw. u ytku publicznego (specjalne uprawnienia, np. dla szkó ), zawsze sprawdzamy, czy twórca nie zastrzeg mo liwo ci rozpowszechniania, nawet w takim przypadku. Prawa autorskie i licencje są ze sobą bardzo powiązane. Twórcy mają prawo do swoich utworów i określają zasady, na jakich udostępniają je innym, czyli określają licencję.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_PRAWO_AUTORSKIE_11_2012.indd 101

101 2012-12-06 23:43:21

fot. archiwum

Prawo na co dzień

tekst: Monika Rękawek

Egzekucja obowiązków edukacyjnych

W poprzednim numerze EFUN przedstawiliśmy aspekty prawne obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki w świetle ustawy o systemie oświaty. Niniejsze opracowanie omawia problematykę związaną z egzekucją obowiązków edukacyjnych, m.in.: tryb postępowania egzekucyjnego, środki egzekucji administracyjnej, zadania organów uczestniczących w procedurze egzekucji, wzory pism.

Niespełnianie obowiązków edukacyjnych W polskim systemie prawnym, nauka jest obowiązkowa do 18. roku życia.1 W tym okresie dziecko objęte jest w kolejności: obowiązkiem rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązkiem szkolnym i obowiązkiem nauki. Podmiotami odpowiedzialnymi za spełnianie powyższych obowiązków edukacyjnych są rodzice, na których ustawodawca nałożył określone powinności oraz ustanowił określone sankcje za ich niedopełnienie. Ustawa o systemie oświaty stanowi2, że niespełnianie obowiązku odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki podlega egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji3. Przez niespełnianie obowiązku odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki należy rozumieć:4 1) nieusprawiedliwioną nieobecność w okresie jednego miesiąca na co najmniej 50% obowiązkowych zajęć edukacyjnych w przedszkolu (oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej), szkole podstawowej, gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej lub placówce, 2) nieusprawiedliwioną nieobecność w okresie jednego miesiąca na co najmniej 50% zajęć, w przypadku spełniania obowiązku nauki: a) przez realizowanie przygotowania zawodowego u pracodawcy lub b) w sposób określony w rozporządzeniu w sprawie przypadków, w jakich do publicznej lub niepublicznej szkoły dla dorosłych można przyjąć osobę, która ukończyła 16 albo 15 lat, oraz przypadków, w jakich osoba, która ukończyła gimnazjum, może spełniać obowiązek nauki przez uczęszczanie na kwalifikacyjny kurs zawodowy5.

Postępowanie egzekucyjne w administracji Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w której trybie dokonuje się egzekucji obowiązków edukacyjnych, określa6: 1) sposób postępowania wierzycieli w przypadkach uchylania się

zobowiązanych od wykonania ciążących na nich obowiązków oraz 2) prowadzone przez organy egzekucyjne postępowanie i stosowane przez nie środki przymusu służące doprowadzeniu do wykonania lub zabezpieczenia wykonania obowiązków. W myśl powołanej wyżej ustawy, w postępowaniu egzekucyjnym uczestniczą następujące podmioty7: 1) zobowiązany – tj. osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, albo osoba fizyczna, która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze pieniężnym lub obowiązku o charakterze niepieniężnym, 2) wierzyciel – czyli podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązku lub jego zabezpieczenia w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym, 3) organ egzekucyjny – rozumie się przez to organ uprawniony do stosowania w całości lub w części określonych w ustawie środków służących doprowadzeniu do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym lub obowiązków o charakterze niepieniężnym oraz zabezpieczania wykonania tych obowiązków. Egzekucji w trybie przepisów ustawy egzekucyjnej podlegają zarówno obowiązki o charakterze pieniężnym, jak i niepieniężnym. Obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązek szkolny i obowiązek należą do kategorii obowiązków o charakterze niepieniężnym, wynikających z przepisów prawa. W przypadku nie wykonania powyższych obowiązków, podlegają one egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Obowiązki rodziców Jak wskazano wyżej, ustawa o systemie oświaty nakłada na rodziców dzieci objętych obowiązkami edukacyjnymi określone powinności.8 W ramach ustawowych obowiązków, rodzice dziecka objętego rocznym przygotowaniem przedszkolnym są obowiązani do: 1) dopełnienia czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do przedszkola, oddziału przedszkolnego zorganizowanego w szkole

102 000_000_EFUN_Egzekucja_11_2012.indd 102

2012-12-06 23:34:37

podstawowej lub innej formy wychowania przedszkolnego; 2) zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia; 3) informowania, w terminie do dnia 30 września każdego roku, dyrektora szkoły podstawowej, w obwodzie której dziecko mieszka, o realizacji obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego za granicą lub przy przedstawicielstwie dyplomatycznym innego państwa w Polsce; 4) zapewnienia dziecku warunków nauki określonych w zezwoleniu – w przypadku dziecka realizującego obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego poza przedszkolem, oddziałem przedszkolnym lub inną formą wychowania przedszkolnego. Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi szkolnemu są obowiązani do: 1) dopełnienia czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły; 2) zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne; 3) zapewnienia dziecku warunków umożliwiających przygotowywanie się do zajęć; 4) informowania, w terminie do dnia 30 września każdego roku, dyrektora szkoły podstawowej lub gimnazjum, w obwodzie których dziecko mieszka, o realizacji obowiązku szkolnego za granicą lub przy przedstawicielstwie dyplomatycznym innego państwa w Polsce; 5) zapewnienia dziecku warunków nauki określonych w zezwoleniu – w przypadku dziecka realizującego obowiązek szkolny poza szkołą. Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi nauki są obowiązani: 1) na żądanie wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta), na terenie której dziecko mieszka, informować go o formie spełniania obowiązku nauki przez dziecko i zmianach w tym zakresie 2) do zapewnienia dziecku warunków nauki określonych w zezwoleniu – w przypadku dziecka realizującego obowiązek nauki poza szkołą. Rodzice dziecka, którzy nie wykonują w terminie ww. obowiązków o charakterze niepieniężnym są podmiotami zobowiązanymi w rozumieniu ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Wierzyciel obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki Stosownie do przepisów ustawy o systemie oświaty, kontrolowanie spełniania obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego należy do zadań dyrektora szkoły podstawowej, w obwodzie której dziecko mieszka.9 Dyrektorzy publicznych szkół podstawowych i gimnazjów kontrolują natomiast spełnianie obowiązku szkolnego przez dzieci zamieszkałe w obwodach tych szkół. Gmina jest zobowiązana do kontroli spełniania obowiązku nauki przez młodzież zamieszkałą na terenie tej gminy.10 Biorąc pod uwagę powyższe obowiązki kontrolne, w rozumieniu przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wierzycielem:

1) obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego i szkolnego do ukończenia przez dziecko nauki w szkole podstawowej – jest dyrektor publicznej szkoły podstawowej, w której obwodzie dziecko mieszka; 2) obowiązku szkolnego w stosunku do absolwenta szkoły podstawowej, przed ukończeniem przez niego 18. roku życia – jest dyrektor publicznego gimnazjum obwodowego; 3) obowiązku nauki – jest gmina, a dokładnie jej organ wykonawczy, tj. wójt, burmistrz, prezydent miasta, w której dziecko ma miejsce zamieszkania. W przypadku niespełniania właściwych obowiązków edukacyjnych powyższe podmioty są uprawnione do żądania od rodziców dziecka (opiekunów prawnych) ich wykonania w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym.

Organ egzekucyjny Zgodnie z definicją „organu egzekucyjnego” zawartą w ustawie o egzekucyjnej, należy uznać, że organem egzekucyjnym w zakresie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Podstawowym zadaniem organu egzekucyjnego jest doprowadzenie do wykonania obowiązku podlegającego egzekucji, czyli w przypadku obowiązków edukacyjnych wymuszenie na rodzicach (prawnych opiekunach) pożądanych zachowań dziecka i (lub) samych rodziców, poprzez zastosowanie przewidzianych w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji środków egzekucji administracyjnej. Warto podkreślić, że w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym niespełniania obowiązku nauki, organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego, czyli wójt, burmistrz lub prezydent, występuje jednocześnie w charakterze wierzyciela i organu egzekucyjnego.

Środki egzekucji administracyjnej W postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym obowiązków o charakterze niepieniężnym, ustawa przewiduje możliwość zastosowania następujących środków egzekucji administracyjnej:11 1) grzywna w celu przymuszenia, 2) wykonanie zastępcze, 3) odebranie rzeczy ruchomej, 4) odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń, 5) przymus bezpośredni. W przypadku egzekucji obowiązków edukacyjnych, zastosowanie znajdą wyłącznie dwa spośród wymienionych wyżej środków egzekucyjnych, tj. grzywna w celu przymuszenia12, ewentualnie przymus bezpośredni. Pozostałe wskazane wyżej środki egzekucyjne są nieadekwatne do istoty egzekwowanego obowiązku.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Egzekucja_11_2012.indd 103

103 2012-12-06 23:34:56

Prawo na co dzień

Grzywnę w celu przymuszenia nakłada się, gdy egzekucja dotyczy spełnienia przez zobowiązanego obowiązku znoszenia lub zaniechania albo obowiązku wykonania czynności, a w szczególności czynności, której z powodu jej charakteru nie może spełnić inna osoba za zobowiązanego. Jest ona świadczeniem pieniężnym o określonej przez organ egzekucyjny wysokości. Może być nakładana kilkakrotnie w tej samej lub wyższej kwocie. W stosunku do osób fizycznych każdorazowo nałożona grzywna nie może przekraczać kwoty 10 000 zł, natomiast grzywny nakładane wielokrotnie nie mogą, w stosunku do osób fizycznych, łącznie przekroczyć kwoty 50.000 zł. Przymus bezpośredni13 polega na doprowadzeniu do wykonania obowiązku podlegającego egzekucji drogą zagrożenia zastosowania lub drogą zastosowania bezpośrednio skutecznych środków, nie wyłączając siły fizycznej, w celu usunięcia oporu zobowiązanego i oporu innych osób, które stoją na przeszkodzie wykonaniu obowiązku. Jest on zwykle wiązany z możnością stosowania lub stosowaniem siły fizycznej wobec zobowiązanego lub innych osób w celu ograniczenia ich wolności osobistej. Przy wykonaniu tego środka egzekucyjnego organ egzekucyjny może posłużyć się Policją lub Strażą Miejską. Stosowanie przymusu przy egzekwowaniu obowiązków edukacyjnych mogłoby polegać np. na przymusowym doprowadzeniu dziecka do szkoły. Pomimo możliwości zastosowania przymusu jako środka egzekucji obowiązków edukacyjnych, nie jest on w praktyce wykorzystywany. Należy zaznaczyć, że organ egzekucyjny może stosować wyłącznie środki egzekucyjne przewidziane w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, które prowadzą bezpośrednio do wykonania obowiązku. W przypadku gdy ww. ustawa przewiduje kilka takich środków – organ egzekucyjny ma obowiązek zastosować środki najmniej uciążliwe dla zobowiązanego. Stosowanie środka egzekucyjnego jest niedopuszczalne, gdy egzekwowany obowiązek o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym został wykonany albo stał się bezprzedmiotowy.14

Upomnienie Egzekucja administracyjna obowiązków edukacyjnych może być wszczęta, jeżeli właściwy wierzyciel obowiązku edukacyjnego (tj. odpowiednio dyrektor szkoły podstawowej, dyrektor gimnazjum lub gmina) po upływie terminu do jego wykonania przez zobowiązanych rodziców (opiekunów prawnych) dziecka przesłał im pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia.16 Upomnienie powinno zostać sporządzone w dwóch egzemplarzach. Egzemplarz przeznaczony dla zobowiązanych rodziców (opiekunów prawnych) dziecka, należy przesłać listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Taki sposób doręczenia upomnienia jest niezbędny dla celów dowodowych, tj. ustalenia dnia, w którym doręczenie nastąpiło. Potwierdzenie odbioru zwrócone przez pocztę stanowi dowód doręczenia upomnienia.

Wzór upomnienia w przypadku niespełniania obowiązku szkolnego

Koszty upomnienia Koszty upomnienia17 obciążają zobowiązanych rodziców (opiekunów prawnych) dziecka i są pobierane na rzecz wierzyciela, tj. na rzecz dyrektora szkoły podstawowej, gimnazjum lub na rzecz gminy. Obowiązek uiszczenia kosztów upomnienia przez zobowiązanego powstaje z chwilą doręczenia upomnienia. Koszty upomnienia podlegają ściągnięciu w trybie określonym dla kosztów egzekucyjnych. Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym (co ma miejsce w przypadku egzekwowania przez gminę spełniania obowiązku nauki), koszty upomnienia są pobierane na rzecz komórki organizacyjnej wierzyciela, do której zadań należy prowadzenie egzekucji. Koszty upomnienia, wynoszą czterokrotną wartość opłaty dodatkowej pobieranej przez państwowe przedsiębiorstwo użyteczności publicznej „Poczta Polska” za polecenie przesyłki listowej.18

Tryb postępowania egzekucyjnego

Tytuł wykonawczy

Stosownie do przepisów ustawy egzekucyjnej15, w razie uchylania się zobowiązanego od wykonania obowiązku wierzyciel powinien podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych. Mając powyższe na względzie, niespełnianie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki powinno spowodować podjęcie odpowiednio przez dyrektora szkoły podstawowej, dyrektora gimnazjum lub gminę jako wierzyciela, czynności zmierzających do zastosowania w stosunku do rodziców (prawnych opiekunów) dziecka środka egzekucyjnego, tj. grzywny w celu przymuszenia.

W przypadku niezastosowania się rodziców do wezwania, mimo upływu terminu określonego w upomnieniu, po upływie co najmniej siedmiu dni, od dnia doręczenia upomnienia, wierzyciel (czyli dyrektor właściwej szkoły bądź gmina) wystawia tytuł wykonawczy o charakterze niepieniężnym, według wzoru tytułu wykonawczego stanowiącego załącznik nr 24 do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji19. Tytuł wykonawczy o charakterze niepieniężnym zawiera:20 1) oznaczenie wierzyciela; 2) wskazanie imienia i nazwiska zobowiązanego i jego adresu,

104 000_000_EFUN_Egzekucja_11_2012.indd 104

2012-12-06 23:35:14

…………………………….

……………………

(podáuĪna pieczątka szkoáy)

(miejscowoĞü, data)

…………………….. (numer sprawy)

Pan/Pani ……………………………………… (dane rodziców/opiekunów prawnych dziecka)

…………………………………….. (adres zamieszkania)

Upomnienie Zgodnie z art. 15 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postĊpowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r., poz. 1015) dyrektor ................................................................, jako organ powoáany do kontroli speániania (nazwa i adres szkoáy)

obowiązku szkolnego przez dzieci zamieszkaáe w granicach obwodu wskazanej wyĪej szkoáy, wzywa do wykonania obowiązku zapewnienia dziecku ............................................ (imiĊ i nazwisko dziecka)

. , zam. (data i miejsce urodzenia)

(adres zamieszkania)

do regularnego uczĊszczania na zajĊcia szkolne. PowyĪszy obowiązek bezpoĞrednio wynikający z przepisów prawa, tj. art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 wrzeĞnia 1991 r. o systemie oĞwiaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z póĨn. zm.), naleĪy wykonaü w terminie .......................................... dni, liczonym od dnia dorĊczenia niniejszego upomnienia, z zagroĪeniem skierowania sprawy na drogĊ postĊpowania egzekucyjnego. Ponadto zgodnie § 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 listopada 2001 r., w sprawie wysokoĞci kosztów upomnienia skierowanego przez wierzyciela do zobowiązanego przed wszczĊciem egzekucji administracyjnej (Dz. U. z 2001 r. Nr 137 poz. 1543) obciąĪam Pana/Panią kosztami upomnienia w wysokoĞci ............zá (sáownie:.......................................................................................). NaleĪnoĞü powyĪszą naleĪy wpáaciü na rachunek wskazanej wyĪej szkoáy, nr: ....................................................................................................................................... W przypadku nie uiszczenia wymienionych kosztów z dniem dorĊczenia niniejszego upomnienia, podlegają one ĞciągniĊciu na drodze postĊpowania egzekucyjnego. ……………………………………….. (podpis i pieczątka dyrektora szkoáy)

000_000_EFUN_Egzekucja_11_2012.indd 105

2012-12-06 23:35:28

Prawo na co dzień

3) treść podlegającego egzekucji obowiązku, podstawę prawną tego obowiązku oraz stwierdzenie, że obowiązek jest wymagalny, 4) wskazanie podstawy prawnej prowadzenia egzekucji administracyjnej; 5) datę wystawienia tytułu, podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego oraz odcisk pieczęci urzędowej wierzyciela; 6) pouczenie zobowiązanego o skutkach niezawiadomienia organu egzekucyjnego o zmianie miejsca pobytu; 7) pouczenie zobowiązanego o przysługującym mu w terminie 7 dni prawie zgłoszenia do organu egzekucyjnego zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego; 8) klauzulę organu egzekucyjnego o skierowaniu tytułu do egzekucji administracyjnej. Do tytułu wykonawczego wierzyciel dołącza dowód doręczenia upomnienia. Sposób wypełnienia tytułu wykonawczego – TYT 3 1. pozycja nr 1 – należy podać NIP szkoły, w przypadku realizacji obowiązku szkolnego, NIP gminy w przypadku realizacji obowiązku nauki 2. pozycja nr 2 – należy podać numer prowadzonej sprawy 3. pozycja nr 3 – należy podać datę wypełnienia wniosku 4. pozycja nr 4 – należy wpisać organ prowadzący daną szkołę (placówkę), np. Gmina Igrekowo 5. pozycja nr 5-8 – należy podać dane zobowiązanych (rodziców lub opiekunów prawnych) 6. pozycja 10 – należy wpisać PESEL zobowiązanego rpdzica, 7. pozycja nr 9, 11-12 – nie dotyczy 8. pozycja nr 13-22 – należy podać dane zobowiązanych (rodziców lub opiekunów prawnych) 9. pozycja nr 23 – art. 20 ust. 1 i 2 w związku (w zależności od rodzaju niedopełnionego obowiązku) z art. 14 ust. 1 pkt 1-3, art. 18 ust. 1 pkt 1, 2 i 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) 10. pozycja nr 24 – nie dotyczy 11. pozycja nr 25 – należy uzupełnić odpowiednio do rodzaju niedopełnionego obowiązku. W przypadku niespełnienia obowiązku szkolnego należy wpisać: Rodzice (opiekunowie prawni) dziecka podlegającego obowiązkowi szkolnemu są zobowiązani do: a) dopełnienia czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły, b) zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne, c) informowania, w terminie do dnia 30 września każdego roku, dyrektora szkoły podstawowej lub gimnazjum, w obwodzie których dziecko mieszka, o realizacji obowiązku szkolnego spełnianego w sposób określony w art. 16 ust. 5b. ustawy o systemie oświaty. 12. pozycja nr 26 – należy wpisać art. 15 ustawy z dnia 17 czerwca

1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U z 2012 r., poz. 1015) 13. pozycja nr 27 – pieczęć urzędowa 14. pozycja nr 28 – należy wpisać właściwą kwotę 15. pozycja nr 29 – należy podać datę skutecznie doręczonego upomnienia. 16. pozycja nr 30 – pieczęć dyrektora szkoły 17. pozycja nr 31 – należy podać datę wypełnienia wniosku, taką jak w poz. 3. 18. pozycja nr 32 – należy podać nazwę banku, w którym szkoła posiada rachunek bankowy, a w przypadku szkół nie prowadzących samodzielnej obsługi finansowej nazwę banku, w którym rachunek prowadzi podmiot zajmujący się obsługą finansową szkół 19. pozycja nr 33 – należy podać numer rachunku bankowego szkoły, a przypadku szkół nie prowadzących samodzielnej obsługi finansowej, numer rachunku podmiotu zajmującego się obsługą finansową szkół 20. pozycja nr 34-41 – wypełnia organ egzekucyjny.

Wzór obowiązującego druku tytułu wykonawczego stosowanego w egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym, w tym obowiązków edukacyjnych

106 000_000_EFUN_Egzekucja_11_2012.indd 106

2012-12-06 23:35:43

listopad/grudzieĹ&#x201E; 2012

000_000_EFUN_Egzekucja_11_2012.indd 107

107 2012-12-06 23:36:00

Prawo na co dzieĹ&#x201E;

108 000_000_EFUN_Egzekucja_11_2012.indd 108

2012-12-06 23:36:13

Wniosek o wszczęcie egzekucji administracyjnej Po sporządzeniu tytułu wykonawczego, wierzyciel występuje do organu egzekucyjnego z wnioskiem o wszczęcie egzekucji administracyjnej. W przypadku wniosku dotyczącego egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym, wierzyciel powinien wskazać we wniosku środek egzekucyjny, którym w przypadku egzekucji obowiązków edukacyjnych jest grzywna w celu przymuszenia.21 Wniosek o wszczęcie egzekucji administracyjnej wraz z tytułem wykonawczym i załączonym do niego dowodem upomnienia zobowiązanego, wierzyciel przesyła do organu egzekucyjnego i zobowiązanego.

Zasady prowadzenia egzekucji obowiązków edukacyjnych Po otrzymaniu wniosku egzekucyjnego wierzyciela wraz z tytułem wykonawczym, organ egzekucyjny bada z urzędu dopuszczalność egzekucji administracyjnej. Organ ten nie jest natomiast uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Jeżeli obowiązek, którego dotyczy tytuł wykonawczy, nie podlega egzekucji administracyjnej lub tytuł wykonawczy nie spełnia wymogów ustawowych, organ egzekucyjny nie przystępuje do egzekucji, zwracając tytuł wierzycielowi. Na postanowienie organu egzekucyjnego o zwrocie tytułu wykonawczego przysługuje wierzycielowi, niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym, zażalenie.22 W świetle powyższej regulacji, w przypadku egzekucji obowiązków edukacyjnych, organ egzekucyjny (właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego) wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela (właściwego dyrektora szkoły) i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego, sporządzonego według ustalonego wzoru. Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym (w przypadku obowiązku nauki jest to gmina), przystępuje z urzędu do egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego przez siebie wystawionego.23

Postanowienie o nałożeniu grzywny24 Po przeprowadzeniu postępowania egzekucyjnego, na rodziców (opiekunów prawnych) dziecka niespełniającego określonego obowiązku edukacyjnego, organ egzekucyjny, tj. wójt, burmistrz lub prezydent, nakłada grzywnę w celu przymuszenia oraz doręcza zobowiązanemu: 1) odpis tytułu wykonawczego; 2) postanowienie o nałożeniu grzywny. Postanowienie o nałożeniu grzywny powinno zawierać: 1) wezwanie do uiszczenia nałożonej grzywny w oznaczonym terminie z pouczeniem, że w przypadku nieuiszczenia grzywny w terminie zostanie ona ściągnięta w trybie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych; 2) wezwanie do wykonania obowiązku określonego w tytule wykonawczym w terminie wskazanym w postanowieniu, z zagrożeniem, że w razie niewykonania obowiązku w terminie będą nakładane dalsze grzywny w tej samej lub wyższej kwocie.

Wzór wniosku o wszczęcie egzekucji administracyjnej, w związku z niespełnianiem obowiązku szkolnego Zobowiązanemu (rodzicom dziecka niespełniającego obowiązków edukacyjnych) służy: 1) prawo zgłoszenia zarzutów i wniesienia zażalenia w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego oraz 2) prawo wniesienia zażalenia na postanowienie o nałożeniu grzywny. Zażalenie wnosi się do organu odwoławczego za pośrednictwem organu egzekucyjnego w terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia. Zażalenie na postanowienie wójta, burmistrz lub prezydenta o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia w związku z niespełnianiem obowiązków edukacyjnych, rodzice (opiekunowie prawni) wnoszą za pośrednictwem organu, który wydał postanowienie, do właściwego samorządowego kolegium odwoławczego. Nałożone grzywny w celu przymuszenia, nieuiszczone w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie egzekucji należności pieniężnych, określonym w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. 25 W razie wykonania przez rodziców obowiązku nałożone, a nieuiszczone lub nieściągnięte grzywny w celu przymuszenia podlegają umorzeniu. Postanowienie w sprawie umorzenia grzywny wydaje organ egzekucyjny na wniosek zobowiązanego. Na postanowienie o odmowie umorzenia grzywny służy zażalenie.26 Na wniosek zobowiązanego, który wykonał obowiązek, grzywny uiszczone lub ściągnięte w celu przymuszenia mogą być w uzasadnionych przypadkach zwrócone w wysokości 75% lub w całości.27 Należy pamiętać, że w toku egzekucji obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego lub obowiązku szkolnego dyrektorowi publicznej szkoły podstawowej lub gimnazjum – jako wierzycielowi obowiązku – służą uprawnienia do wnoszenia środków zaskarżenia (zażaleń) na postanowienia organu egzekucyjnego, a także prawo wnioskowania o zawieszenie lub umorzenie postępowania.

Nadzór nad egzekucją administracyjną28 Nadzór nad egzekucją administracyjną sprawują organy wyższego stopnia w stosunku do organów właściwych do wykonywania tej egzekucji. W stosunku do organów egzekucyjnych będących organami samorządu terytorialnego nadzór nad egzekucją należności pieniężnych sprawuje samorządowe kolegium odwoławcze. Organy sprawujące nadzór są jednocześnie: 1) organami odwoławczymi dla postanowień wydanych przez nadzorowane organy egzekucyjne; 2) organami sprawującymi kontrolę przestrzegania w toku czynności egzekucyjnych przepisów ustawy przez wierzycieli i nadzorowane organy egzekucyjne. Jeżeli przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej, w postępowaniu egzekucyjnym mają odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.29

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Egzekucja_11_2012.indd 109

109 2012-12-06 23:36:28

Prawo na co dzień

………………………………… (podáuĪna pieczątka szkoáy)

…………………… (miejscowoĞü, data)

…………………….. (numer sprawy)

wójt/burmistrz/prezydent ……………………………… Wniosek o wszczĊcie egzekucji administracyjnej Na podstawie art. 26 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postĊpowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz.1015) w związku z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 7 wrzeĞnia 1991 r. o systemie oĞwiaty (Dz. U. z 2004 r. nr 256 poz. 2572 z póĨn. zm.). dyrektor….................................................., w oparciu o (nazwa szkoáy)

wystawiony przez siebie tytuá wykonawczy wnosi o: 1) wszczĊcie egzekucji administracyjnej obowiązku o charakterze niepieniĊĪnym wobec Pani/Pana ....................................................... zam. ……………………………. (dane rodziców/opiekunów prawnych)

(adres zamieszkania)

jako zobowiązanego, który uchyla siĊ od wykonania obowiązku zapewnienia dziecku …...................................ur. ................................................., zam……….. …………….. (imiĊ i nazwisko dziecka)

(data i miejsce urodzenia dziecka)

(adres zamieszkania)

regularnego uczĊszczania na zajĊcia szkolne w ....................................................... (nazwa szkoáy)

w obwodzie, której dziecko posiada miejsce zamieszkania. 2) zastosowanie grzywny w celu przymuszenia, jako Ğrodka egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniĊĪnym ……………………………………….. (podpis i pieczątka dyrektora szkoáy)

W zaáączeniu: 1. dowód dorĊczenia upomnienia 2. tytuá wykonawczy

110 000_000_EFUN_Egzekucja_11_2012.indd 110

2012-12-06 23:36:40

Sięgnij do źródeł art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), 2 art. 20 ust. 1 ustawy o systemie oświaty, 3 ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 1015), 4 art. 20 ust. 2 ustawy o systemie oświaty, 5 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 lipca 2012 r. w sprawie przypadków, w jakich do publicznej lub niepublicznej szkoły dla dorosłych można przyjąć osobę, która ukończyła 16 albo 15 lat, oraz przypadków, w jakich osoba, która ukończyła gimnazjum, może spełniać obowiązek nauki przez uczęszczanie na kwalifikacyjny kurs zawodowy (Dz. U. z dnia 26 lipca 2012 r., poz. 857), 6 art. 1 pkt 1 i 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 7 art. 1a pkt 7, 13 i 20 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 8 art. 14b ust. 1, art. 18 ust. 1 i 2 ustawy o systemie oświaty, 9 art. 14b ust. 2 ustawy o systemie oświaty, 10 art. 19 ust. 1 ustawy o systemie oświaty, 11 art. 1a pkt 12 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 12 art. 119-126 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 13 art. 148-150 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 1

art. 7 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, art. 6 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 16 art. 15 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 17 art. 15 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 18 § 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 listopada 2001 r. w sprawie wysokości kosztów upomnienia skierowanego przez wierzyciela do zobowiązanego przed wszczęciem egzekucji administracyjnej ( Dz. U. z 2001 r. Nr 137, poz. 1543), 19 załącznik nr 24 do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 137 z 2001 r., poz. 1541 z późn. zm.), 20 art. 27 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 21 art. 28 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 22 art. 29 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 23 art. 26 § 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 24 art. 122 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 25 art. 124 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 26 art. 125 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 27 art. 126 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 28 art. 23 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 29 art. 18 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 14 15

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Egzekucja_11_2012.indd 111

111 2012-12-06 23:36:49

Prawo i edukacja

tekst: Monika Rękawek

Edukacja domowa w polskim systemie prawnym

Polski system edukacji najczęściej utożsamiany jest z nauką w szkole. Alternatywę dla edukacji szkolnej stanowi tzw. edukacja domowa, czyli taka forma spełniania powszechnego obowiązku nauki, w której odpowiedzialność za kształcenie własnych dzieci przyjmują na siebie ich rodzice. Na gruncie obowiązującego prawa, spełnianie przez dzieci i młodzież obowiązków edukacyjnych odpowiednio poza przedszkolem lub szkołą możliwe jest na każdym etapie edukacyjnym. Obecnie nauczaniem domowym może być objęty nie tylko uczeń szkoły podstawowej, czy gimnazjum, ale również dziecko w wieku przedszkolnym oraz uczeń szkoły ponadgimnazjalnej. Jak przedstawiają się regulacje prawne w tym zakresie? Jakie warunki muszą spełnić rodzice ubiegający się o zgodę na nauczanie w domu? Czy nauczanie domowe może stanowić alternatywę dla nauki w szkole?

Podstawa prawna Regulacje prawne dotyczące obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego, obowiązku nauki, a także sposób jego spełniania zawiera ustawa o systemie oświaty1. Zasadą jest, że obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego spełnia się poprzez uczęszczanie dziecka odpowiednio do publicznego lub niepublicznego przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej lub do innej formy wychowania przedszkolnego. Obowiązek szkolny spełnia się przez uczęszczanie do szkoły podstawowej i gimnazjum, publicznych albo niepublicznych. Po ukończeniu gimnazjum obowiązek nauki spełnia się przez uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej, a także przez realizowanie przygotowania zawodowego u pracodawcy. Uczeń, który ukończył szkołę ponadgimnazjalną przed ukończeniem 18. roku życia, może również spełniać obowiązek nauki przez uczęszczanie do szkoły wyższej. Wskazane wyżej obowiązki edukacyjne mogą być ponadto spełniane przez uczęszczanie do przedszkola lub szkoły za granicą oraz przy przedstawicielstwie dyplomatycznym innego państwa w Polsce. Za spełnianie ww. obowiązków edukacyjnych uznaje się również udział dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych. Poza tradycyjnymi formami realizacji obowiązków edukacyjnych, polski system oświaty przewiduje również możliwość spełniania tych obowiązków poza przedszkolem lub szkołą na każdym etapie edukacyjnym. Potocznie określa się to mianem „edukacji domowej” lub „nauczania domowego”. W myśl przepisów ustawy o systemie oświaty2, na wniosek rodziców dyrektor odpowiednio publicznego lub niepublicznego przedszkola, szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej, do której dziecko zostało przyjęte, może zezwolić, w drodze

decyzji, na spełnianie przez dziecko odpowiednio obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego poza przedszkolem, oddziałem przedszkolnym lub inną formą wychowania przedszkolnego i obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą. Brzmienie powyższego przepisu zostało ustalone ustawą z dnia 19 marca 2009 r. zmieniającą ustawę o systemie oświaty3, która weszła w życie 22 kwietnia 2009 r. Art. 16. ust. 8 ustawy o systemie oświaty w brzmieniu obowiązującym do 21 kwietnia 2009 r.) stanowił, że: „Na wniosek rodziców dyrektor publicznej szkoły podstawowej lub gimnazjum, w obwodzie których dziecko mieszka, lub dyrektor szkoły ponadgimnazjalnej, do której dziecko uczęszcza, może zezwolić na spełnianie przez dziecko odpowiednio obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą oraz określa warunki jego spełniania. Dziecko spełniając odpowiednio obowiązek szkolny lub obowiązek nauki w tej formie może otrzymać świadectwo ukończenia poszczególnych klas danej szkoły lub ukończenia tej szkoły na podstawie egzaminów klasyfikacyjnych przeprowadzonych przez szkołę, której dyrektor zezwolił na taką formę spełniania obowiązku szkolnego lub nauki.” Zapisy ustawy budziły sprzeciw rodziców zainteresowanych edukacją domową. Sprawą zajęli się Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka, w ocenie których rozwiązania przyjęte ówcześnie przez polskie prawo oświatowe były sprzeczne zarówno z zapisami Konstytucji RP jak i ratyfikowanymi przez Polskę aktami prawa międzynarodowego, które stanowią o pierwszeństwie rodziców w kwestii decydowania o kształcie edukacji ich własnego dziecka. Ustawa nie określała przesłanek i kryteriów wydawania zezwolenia w sprawie nauczania domowego, pozostawiając tę kwestię swobodnemu uznaniu dyrektora. Lakoniczne brzmienie cytowanego wyżej przepisu budziło ponadto szereg wątpliwości interpretacyjnych, w szczególności co do formy, w jakiej dyrektor szkoły powi-

112 000_000_EFUN_Edukacja_domowa_11_2012.indd 112

2012-12-06 23:38:53

nien rozstrzygać o żądaniu rodziców. Ostatecznie w orzecznictwie przeważył pogląd, że właściwa w powyższej kwestii jest droga postępowania administracyjnego, a w sprawie zezwolenia lub odmowy zezwolenia na spełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą, dyrektor obowiązany był wydać decyzję administracyjną. Wskutek nowelizacji ustawy o systemie oświaty: 1) wprowadzono możliwość spełniania przez dziecko obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego poza przedszkolem, oddziałem przedszkolnym lub inną formą wychowania przedszkolnego, 2) rozszerzono prawo do wydawania zezwolenia na spełnianie obowiązków edukacyjnych poza przedszkolem lub szkołą na niepubliczne przedszkola i szkoły, 3) zniesiono wymóg uzyskania zgody dyrektora szkoły w obwodzie, w którym dziecko mieszka, 4) określono, że dyrektor szkoły rozstrzyga w formie decyzji administracyjnej o możliwości spełniania obowiązków edukacyjnych poza szkołą, zachowując tym samym uznaniowość decyzji dyrektora, a także 5) uszczegółowiono regulacje dotyczące wydania zezwolenia, cofnięcia zezwolenia oraz klasyfikacji ucznia spełniającego obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą.

Tryb udzielania zezwolenia Punktem wyjścia do uzyskania zezwolenia na tzw. nauczanie domowe, jest dopełnienie przez rodziców obowiązku zapisania dziecka do przedszkola lub szkoły. Zgodnie bowiem z ustawą o systemie oświaty, na wniosek rodziców zezwolenie na spełnianie przez dziecko obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego poza przedszkolem, oddziałem przedszkolnym lub inną formą wychowania przedszkolnego oraz obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą wydaje odpowiednio dyrektor publicznego lub niepublicznego przedszkola, szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej, do której dziecko zostało przyjęte. Ponieważ przepisy dotyczące organizacji innych form wychowania przedszkolnego4 nie przewidują dyrektora, jako organu powyższej jednostki organizacyjnej, należy przyjąć, że decyzję w sprawie spełniania obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego poza inną formą wychowania przedszkolnego powinien wydać dyrektor szkoły lub przedszkola, który sprawuje nadzór pedagogiczny nad daną formą wychowania przedszkolnego, tj. punktem przedszkolnym lub zespołem wychowania przedszkolnego. Zezwolenie dyrektora przedszkola lub szkoły na spełnianie przez dziecko odpowiednio obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego poza przedszkolem, oddziałem przedszkolnym lub inną

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Edukacja_domowa_11_2012.indd 113

113 2012-12-06 23:39:09

Prawo i edukacja

formą wychowania przedszkolnego oraz obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą jest wydawane w formie decyzji administracyjnej. Decyzja powyższa ma charakter uznaniowy, ponieważ przepisy ustawy o systemie oświaty dają dyrektorowi możliwość wydania stosownego zezwolenia. Po nowelizacji ustawy o systemie oświaty z 2009 r., w decyzji administracyjnej dyrektor przedszkola lub szkoły nie ustala już warunków, które mają być spełnione przez rodziców, w związku z udzielonym zezwoleniem. Niezbędne wymagania wynikają bowiem z przepisów ustawy o systemie oświaty.

Jakie warunki musi spełnić rodzic ubiegający się o wydanie zezwolenia na nauczanie domowe? Zezwolenie na spełnianie przez dziecko obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego poza przedszkolem, oddziałem przedszkolnym lub inną formą wychowania przedszkolnego oraz obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą może być wydane, jeżeli:5 1) wniosek rodziców o wydanie zezwolenia został złożony do dnia 31 maja; 2) do wniosku dołączono: a) opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, b) oświadczenie rodziców o zapewnieniu dziecku warunków umożliwiających realizację podstawy programowej obowiązującej na danym etapie kształcenia, c) zobowiązanie rodziców do przystępowania w każdym roku szkolnym przez dziecko spełniające obowiązek szkolny lub obowiązek nauki do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych, z zakresu części podstawy programowej obowiązującej na danym etapie kształcenia, uzgodnionej na dany rok szkolny z dyrektorem szkoły. Rodzice dziecka objętego obowiązkiem rocznego przygotowania przedszkolnego nie składają zobowiązania do przystępowania w każdym roku szkolnym do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych, ponieważ na etapie edukacji przedszkolnej dzieci nie przystępują do tego rodzaju egzaminów. Po wydaniu zezwolenia na spełnianie obowiązku szkolnego lub nauki, dyrektor szkoły jest zobowiązany uzgodnić – na dany rok szkolny – z rodzicami ucznia zakres części podstawy programowej obowiązującej na danym etapie kształcenia, z której uczeń będzie egzaminowany zgodnie z obowiązującymi przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. W odpowiedzi podsekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej z dnia 5 listopada 2009 r. na interpelację poselską nr SPS023-12052/09 w sprawie problemów edukacji domowej po nowelizacji ustawy o systemie oświaty wskazano, że „(…) sprecyzowanie

warunków dotyczących uzyskania przez rodziców zgody na taką formę kształcenia ma eliminować ryzyko uznaniowości decyzji dyrektora szkoły w tej sprawie. Z drugiej strony, to dyrektor szkoły, odpowiedzialny za dydaktyczny i wychowawczy poziom szkoły oraz zapewnienie odpowiednich warunków organizacyjnych do realizacji zadań dydaktycznych i opiekuńczych, ma kompetencje, a wręcz obowiązek rozpoznania możliwości czy predyspozycji psychofizycznych dziecka, które ma spełniać obowiązek szkolny, czy obowiązek nauki odpowiednio poza przedszkolem lub szkołą, tak by umożliwić wyrównywanie szans czy wczesne odkrywanie uzdolnień dziecka (…)”. Biorąc powyższe pod uwagę, decyzja administracyjna zezwalająca na spełnianie obowiązku edukacyjnego poza przedszkolem lub szkołą może być wydana tylko na wniosek rodziców, skierowany bezpośrednio do dyrektora przedszkola lub szkoły, do której dziecko zostało przyjęte, po przedłożeniu stosownych dokumentów, z których najistotniejsze znaczenie ma opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej. Warto zaznaczyć, że dyrektor przedszkola lub szkoły wydając zezwolenie na spełnianie właściwego obowiązku edukacyjnego, nie jest związany opinią poradni. Ponadto należy podkreślić, że z uwagi na fakt, iż wniosek o wydanie zezwolenia składa się w terminie do dnia 31 maja, zezwolenie może dotyczyć wyłącznie roku szkolnego następującego po roku złożenia wniosku. W świetle powołanej wyżej odpowiedzi MEN na interpelację poselską, „(…) termin ten (tj. 31 maja danego roku – dopisek autora) wynika z tego, że dyrektor szkoły zobowiązany jest do zaplanowania organizacji pracy szkoły na następny rok szkolny i w związku z tym musi wiedzieć, ile oddziałów oraz ilu uczniów w oddziałach będzie kontynuowało naukę. Jest to szczególnie istotne przy planowaniu zajęć, w których występuje podział na grupy (podział na grupy uzależniony jest od liczby uczniów w oddziale). Ponadto czerwiec w szkołach jest czasem bardzo intensywnej pracy związanej z klasyfikowaniem i promowaniem uczniów, uzupełnianiem arkuszy ocen, przygotowaniem świadectw itp. Termin ten może być także korzystny dla rodziców wybierających dla swojego dziecka edukację domową jako sposób spełniania obowiązku szkolnego, gdyż daje on rodzicom możliwość wcześniejszego zapoznania się z wymogami podstawy programowej, do realizacji której zobowiązują się. Jednocześnie termin ten jest właściwy ze względu na czas niezbędny na rozpatrzenie ewentualnych roszczeń rodziców w tej sprawie. Zgodnie z art. 127 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.) od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji. W tym przypadku organem właściwym do rozpatrzenia odwołania od decyzji dyrektora szkoły jest właściwy kurator oświaty. Ustawodawca zobowiązał dyrektora szkoły do określenia warunków spełniania obowiązku szkolnego poza szkołą. W tym celu opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej

114 000_000_EFUN_Edukacja_domowa_11_2012.indd 114

2012-12-06 23:39:28

może być pomocna. Zadaniem poradni psychologiczno-pedagogicznej jest określenie możliwości psychofizycznych dziecka, wskazanie potrzeb w zakresie udzielenia uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej, ewentualne wskazanie korzystnych form pracy z dzieckiem. Należy zaznaczyć, że opinia ta nie jest dla dyrektora szkoły wiążąca. W rozporządzeniu ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 11 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 5, poz. 46), wydanym na podstawie art. 71 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) nie przewidziano możliwości odwołania się rodziców od opinii wydanej przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną. W wytycznych do delegacji ustawowej dla ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania zawartych w art. 71 ust. 3 ustawy o systemie oświaty nie wskazano na potrzebę określenia trybu postępowania odwoławczego od wydawanych opinii przez poradnie. Należy podkreślić również, że opinia, w świetle przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, nie jest decyzją administracyjną ani też postanowieniem, gdyż te z reguły dotyczą kwestii proceduralnych. Opinia z istoty swojej nie ma charakteru rozstrzygającego, zawiera bowiem stanowisko poradni w sprawie, której dotyczy opinia, oraz wskazania do zastosowania odpowiedniej formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Przepisy ustaw i innych aktów normatywnych uzależniają niejednokrotnie wydanie decyzji w danej sprawie od zajęcia stanowiska w formie opinii przez inny organ, w tym przypadku przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną. Dołączenie opinii poradni do wniosku rodziców (opiekunów prawnych) o wydanie zezwolenia na spełnianie przez dziecko odpowiednio obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą jest zasadne, gdyż opinia i zawarte w niej zalecenia mogą pomóc i ustrzec dziecko przed niepowodzeniami szkolnymi. Rodzice ucznia mogą w każdym czasie zwrócić się do poradni o zdiagnozowanie problemów szkolnych dziecka i wnioskować o określenie form niezbędnej pomocy psychologiczno-pedagogicznej (…)”.

Obowiązki rodziców po wydaniu zezwolenia6 Rodzice dziecka realizującego obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego poza przedszkolem, oddziałem przedszkolnym lub inną formą wychowania przedszkolnego na podstawie zezwolenia odpowiednio dyrektora przedszkola lub szkoły, są obowiązani do zapewnienia dziecku warunków nauki określonych w zezwoleniu dyrektora przedszkola lub szkoły. Analogicznie rodzice dziecka realizującego obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą na podstawie zezwolenia dyrektora szkoły, są obowiązani do zapewnienia dziecku warunków nauki określonych w tym zezwoleniu.

Zasady klasyfikowania i promowania dziecka spełniającego obowiązek szkolny lub nauki poza szkołą Egzamin klasyfikacyjny ucznia spełniającego obowiązek szkolny lub nauki poza szkołą Przepis ustawy o systemie oświaty7 stanowi, że dziecko spełniające obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą otrzymuje świadectwo ukończenia poszczególnych klas danej szkoły po zdaniu egzaminów klasyfikacyjnych, z zakresu części podstawy programowej obowiązującej na danym etapie kształcenia, uzgodnionej na dany rok szkolny z dyrektorem szkoły, przeprowadzonych przez szkołę, której dyrektor zezwolił na spełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą. Dziecku takiemu nie ustala się oceny zachowania. Egzaminy klasyfikacyjne przeprowadzane są zgodnie z rozporządzeniem ministra edukacji narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobów oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych:8 1. Uczeń spełniający obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą zdaje egzamin klasyfikacyjny. 2. Egzamin klasyfikacyjny przeprowadzany dla takiego ucznia, nie obejmuje obowiązkowych zajęć edukacyjnych: technika, zajęcia techniczne, plastyka, muzyka, zajęcia artystyczne i wychowanie fizyczne oraz dodatkowych zajęć edukacyjnych. 3. Uczniowi spełniającemu obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą, zdającemu egzamin klasyfikacyjny, nie ustala się oceny zachowania. 4. Egzaminy klasyfikacyjne przeprowadza się w formie pisemnej i ustnej. 5. Egzamin klasyfikacyjny przeprowadza się nie później niż w dniu poprzedzającym dzień zakończenia rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Termin egzaminu klasyfikacyjnego uzgadnia się z uczniem i jego rodzicami (prawnymi opiekunami). 6. Egzamin klasyfikacyjny przeprowadza komisja powołana przez dyrektora szkoły, który zezwolił na spełnianie przez ucznia odpowiednio obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą. W skład komisji wchodzą: a) dyrektor szkoły albo nauczyciel zajmujący w tej szkole inne stanowisko kierownicze – jako przewodniczący komisji; b) nauczyciele obowiązkowych zajęć edukacyjnych określonych w szkolnym planie nauczania dla odpowiedniej klasy. 7. Przewodniczący komisji uzgadnia z uczniem oraz jego rodzicami (prawnymi opiekunami) liczbę zajęć edukacyjnych, z których uczeń może zdawać egzaminy w ciągu jednego dnia. 8. W czasie egzaminu klasyfikacyjnego mogą być obecni – w charakterze obserwatorów – rodzice (prawni opiekunowie) ucznia. 9. Z przeprowadzonego egzaminu klasyfikacyjnego sporządza się protokół zawierający w szczególności:

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Edukacja_domowa_11_2012.indd 115

115 2012-12-06 23:39:42

Prawo i edukacja

a) przypadku egzaminu klasyfikacyjnego przeprowadzanego dla ucznia spełniającego obowiązek szkolny lub nauki poza szkołą – skład komisji; b) termin egzaminu klasyfikacyjnego; c) zadania (ćwiczenia) egzaminacyjne; d) wyniki egzaminu klasyfikacyjnego oraz uzyskane oceny. 10. Do protokołu dołącza się pisemne prace ucznia i zwięzłą informację o ustnych odpowiedziach ucznia. Protokół stanowi załącznik do arkusza ocen ucznia. 11. Uzyskana w wyniku egzaminu klasyfikacyjnego roczna ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych jest ostateczna. 12. Uzyskana w wyniku egzaminu klasyfikacyjnego niedostateczna roczna ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych może być zmieniona w wyniku egzaminu poprawkowego. W powołanej wyżej odpowiedzi MEN z dnia 5 listopada 2009 r. na interpelację poselską w sprawie problemów edukacji domowej podkreślono, że „(…) zwracanie się do poradni psychologiczno-pedagogicznej o opinię, w sytuacji, gdy uczeń objęty edukacją domową nie zdał egzaminu klasyfikacyjnego, jest spóźnione. Zgodnie z § 6 rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562, z późn. zm.) opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej daje możliwość dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie wymaganiom. Dostosowanie wymagań obejmuje także egzamin klasyfikacyjny. Brak opinii nie daje takiej możliwości.(…)”

Klasyfikacja roczna oraz końcowa Roczna i końcowa klasyfikacja ucznia spełniającego obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą odbywa się zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych.9

Egzamin poprawkowy10 W odpowiedzi MEN z dnia 5 listopada 2009 r. na interpelację poselską w sprawie problemów edukacji domowej wyraźnie wskazano, rozstrzygając podnoszone przez rodziców i dyrektorów szkół wątpliwości, że „(…) wymienione wyżej rozporządzenie (§ 21 rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych – dopisek autora) określa warunki i sposób przeprowadzania egzaminu po-

prawkowego, wskazuje też jego termin. Przepis ten odnosi się również do uczniów spełniających obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą. Zatem dopuszczalne są egzaminy poprawkowe, a termin egzaminu poprawkowego wyznacza dyrektor szkoły w ostatnim tygodniu ferii letnich (w szkole, w której zajęcia dydaktyczno-wychowawcze kończą się w styczniu – po zakończeniu tych zajęć, nie później jednak niż do końca lutego) (…).” 1. Począwszy od klasy IV szkoły podstawowej, uczeń, który w wyniku klasyfikacji rocznej uzyskał ocenę niedostateczną z jednych albo dwóch obowiązkowych zajęć edukacyjnych, może zdawać egzamin poprawkowy z tych zajęć. 2. Egzamin poprawkowy składa się z części pisemnej oraz części ustnej, z wyjątkiem egzaminu z informatyki, technologii informacyjnej, zajęć komputerowych, z których egzamin ma przede wszystkim formę zadań praktycznych (egzamin klasyfikacyjny ucznia spełniającego obowiązek szkolny i nauki poza szkołą nie dotyczy zajęć: technika, zajęcia techniczne, plastyka, muzyka, zajęcia artystyczne i wychowanie fizyczne) 3. Termin egzaminu poprawkowego wyznacza dyrektor szkoły do dnia zakończenia rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Egzamin poprawkowy przeprowadza się w ostatnim tygodniu ferii letnich. 4. Egzamin poprawkowy przeprowadza komisja powołana przez dyrektora szkoły. W skład komisji wchodzą: a) dyrektor szkoły albo nauczyciel zajmujący w tej szkole inne stanowisko kierownicze – jako przewodniczący komisji; b) nauczyciel prowadzący dane zajęcia edukacyjne – jako egzaminujący; c) nauczyciel prowadzący takie same lub pokrewne zajęcia edukacyjne – jako członek komisji. 5. Nauczyciel prowadzący dane zajęcia edukacyjne, może być zwolniony z udziału w pracy komisji na własną prośbę lub w innych, szczególnie uzasadnionych przypadkach. W takim przypadku dyrektor szkoły powołuje jako osobę egzaminującą innego nauczyciela prowadzącego takie same zajęcia edukacyjne, z tym że powołanie nauczyciela zatrudnionego w innej szkole następuje w porozumieniu z dyrektorem tej szkoły. 6. Z przeprowadzonego egzaminu poprawkowego sporządza się protokół zawierający w szczególności: a) skład komisji; b) termin egzaminu poprawkowego; c) pytania egzaminacyjne; d) wynik egzaminu poprawkowego oraz uzyskaną ocenę. 7. Do protokołu dołącza się pisemne prace ucznia i zwięzłą informację o ustnych odpowiedziach ucznia. Protokół stanowi załącznik do arkusza ocen ucznia. 8. Uczeń, który z przyczyn usprawiedliwionych nie przystąpił do egzaminu poprawkowego w wyznaczonym terminie, może przystąpić

116 000_000_EFUN_Edukacja_domowa_11_2012.indd 116

2012-12-06 23:39:56

do niego w dodatkowym terminie, wyznaczonym przez dyrektora szkoły, nie później niż do końca września. 9. Uczeń, który nie zdał egzaminu poprawkowego, nie otrzymuje promocji do klasy programowo wyższej i powtarza klasę. 10. Uwzględniając możliwości edukacyjne ucznia szkoły podstawowej, rada pedagogiczna może jeden raz w ciągu danego etapu edukacyjnego promować do klasy programowo wyższej ucznia, który nie zdał egzaminu poprawkowego z jednych obowiązkowych zajęć edukacyjnych, pod warunkiem że te obowiązkowe zajęcia edukacyjne są, zgodnie ze szkolnym planem nauczania, realizowane w klasie programowo wyższej

Dodatkowe zajęcia edukacyjne Dziecko spełniające obowiązek szkolny oraz nauki poza szkołą ma prawo uczestniczyć w szkole w dodatkowych zajęciach edukacyjnych, na takich samych warunkach co pozostali uczniowie szkoły.11

???

Cofnięcia zezwolenia na spełnianie obowiązku szkolnego poza przedszkolem Ustawa o systemie oświaty przewiduje możliwość cofnięcia zezwolenia na spełnianie przez dziecko obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego poza przedszkolem, oddziałem przedszkolnym lub inną formą wychowania przedszkolnego oraz obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą. Wprawdzie ustawodawca nie określił, w jakiej formie następuje cofnięcia zezwolenia przez dyrektora przedszkola lub szkoły, jednak należy przyjąć, że tak jak w przypadku udzielenia zezwolenia, cofnięcie zezwolenia wymaga decyzji administracyjnej dyrektora, który go udzielił. Od powyższej decyzji przysługuje odwołanie do właściwego kuratora oświaty w terminie 14 dni od doręczenia decyzji rodzicom ucznia. Należy również zaznaczyć, że cofnięcie zezwolenia na spełnianie obowiązków edukacyjnych poza przedszkolem lub szkołą, nie zależy od uznania dyrektora szkoły. Przepis ustawy o systemie oświaty, nakłada na dyrektora przedszkola lub szkoły obowiązek cofnięcia udzielonego zezwolenia w przypadku zaistnienia chociażby jednej z przesłanek określonych ustawą.

Przykładowe problemy dotyczące spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki poza szkołą zgłaszane przez dyrektorów szkół i rodziców

Czy decyzja dyrektora szkoły podstawowej zezwalająca na speł-

zaminów klasyfikacyjnych z zakresu części podstawy

nia sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicz-

nianie obowiązku szkolnego poza szkołą jest aktualna również

programowej obowiązującej na danym etapie kształce-

nych. W myśl przepisów rozporządzenia, egzamin

w gimnazjum? Czy dyrektor gimnazjum powinien wydać nową

nia. Świadectwo ucznia spełniającego obowiązek szkol-

klasyfikacyjny przeprowadzany dla ucznia gimna-

decyzję, jeżeli rodzice wystąpią z wnioskiem?

ny lub obowiązek nauki poza szkołą powinno być zgod-

zjum spełniającego obowiązek szkolny poza szkołą nie

ne z wzorem obowiązującym w dacie jego wydania.

obejmuje obowiązkowych zajęć edukacyjnych: zajęcia

W świetle ustawy o systemie oświaty, zezwole-

Przepisy prawa nie przewidują zamieszczania na świa-

techniczne, plastyka, muzyka, zajęcia artystyczne i wy-

nie na realizację obowiązku szkolnego poza szkołą,

dectwach promocyjnych i świadectwach ukończenia

chowanie fizyczne oraz dodatkowych zajęć edukacyj-

na wniosek rodziców wydaje w drodze decyzji admi-

szkoły informacji dotyczącej spełniania przez ucznia

nych. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji

nistracyjnej dyrektor szkoły, do której dziecko zostało

obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą.

Narodowej i Sportu z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie

przyjęte. Decyzja dyrektora szkoły podstawowej zezwa-

warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół pu-

lająca na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą

W pierwszej i drugiej klasie gimnazjum uczeń spełniał obowią-

blicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do

nie dotyczy nauki w gimnazjum. Dyrektor gimnazjum

zek szkolny poza szkołą. Na wniosek rodziców decyzja dyrektora

innych, ucznia spełniającego obowiązek szkolny poza

może wydać zezwolenie na spełnianie przez dziecko

zezwalająca na edukację domową została cofnięta i w klasie III

szkołą, przyjmuje się do klasy programowo wyższej

obowiązku szkolnego poza szkołą na zasadach określo-

gimnazjum uczeń uczęszcza do szkoły publicznej w innej miejsco-

w gimnazjum na podstawie pozytywnych wyników eg-

nych w ustawie o systemie oświaty, po spełnieniu przez

wości. Na świadectwach brak jest ocen z muzyki, zajęć technicz-

zaminów klasyfikacyjnych.13

rodziców dziecka warunków określonych przepisami

nych i zajęć artystycznych, wychowania fizycznego. Zajęć tych

W świetle obowiązujących przepisów14, uczeń koń-

ustawy o systemie oświaty.

nie przewiduje szkolny plan nauczania w klasie III. Jak należy

czy gimnazjum, jeżeli w wyniku klasyfikacji końco-

postąpić w takiej sytuacji?

wej, na którą składają się roczne oceny klasyfikacyjne z obowiązkowych zajęć edukacyjnych uzyskane w kla-

Czy na świadectwie szkolnym ucznia, realizującego obowiązek Roczna i końcowa klasyfikacja ucznia spełniające-

sie programowo najwyższej i roczne oceny klasyfika-

go obowiązek szkolny poza szkołą odbywa się zgodnie

cyjne z obowiązkowych zajęć edukacyjnych, których

z przepisami zawartymi w rozporządzeniu ministra

realizacja zakończyła się w klasach programowo niż-

Dziecko spełniające obowiązek szkolny lub obo-

edukacji narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w spra-

szych, uzyskał oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyj-

wiązek nauki poza szkołą otrzymuje świadectwo ukoń-

wie warunków i sposobów oceniania, klasyfikowania

nych wyższe od oceny niedostatecznej. W przypadku

czenia poszczególnych klas danej szkoły po zdaniu eg-

i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadza-

gimnazjum, jeżeli ponadto przystąpił do egzaminu.

nauki poza szkołą, należy zamieścić informację o spełnianiu tego obowiązku poza szkołą?

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Edukacja_domowa_11_2012.indd 117

117 2012-12-06 23:40:09

Wzór upomnienia w przypadku niespełniania obowiązku szkolnego

Prawo i edukacja

................................................... (miejscowoĞü, data)

(pieczĊü podáuĪna szkoáy)

(znak sprawy)

DECYZJA Na podstawie art. 16 ust. 8 ustawy z dnia 7 wrzeĞnia 1991 r. o systemie oĞwiaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z póĨn. zm.), po rozpoznaniu wniosku .......................... z dnia ................................................... postanawiam zezwoliü/odmówiü zezwolenia1 na speánianie przez

. (imiĊ i nazwisko ucznia)

ur. ............................ zam. w

, obowiązku szkolnego poza szkoáą. UZASADNIENIE2

(na treĞü uzasadnienia powinno skáadaü siĊ uzasadnienie faktyczne oraz uzasadnienie prawne decyzji - uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególnoĞci zawieraü wskazanie faktów, które organ uznaá za udowodnione, dowodów, na których siĊ opará, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówiá wiarygodnoĞci i mocy dowodowej, zaĞ uzasadnienie prawne - wyjaĞnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa) ...................................................................................................................................... Od niniejszej decyzji sáuĪy stronom odwoáanie do

. Kuratora OĞwiaty za

, w terminie 14 dni od dnia jej dorĊczenia.

poĞrednictwem dyrektora (nazwa szkoáy)

.............................. (podpis i pieczątka dyrektora szkoáy)

Otrzymują: 1) ............................................................ 2) a/a 1

niewáaĞciwe skreĞliü

moĪna odstąpiü od uzasadnienia decyzji, gdy uwzglĊdnia ona w caáoĞci Īądanie strony

...................................................

118 000_000_EFUN_Edukacja_domowa_11_2012.indd 118

2012-12-06 23:40:22

Wzór decyzji dyrektora przedszkola w sprawie cofnięcia zezwolenia na spełnianie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego poza przedszkolem

(miejscowoĞü, data)

(pieczĊü podáuĪna przedszkola)

(znak sprawy)

DECYZJA Na podstawie art. 16 ust. 14 pkt 1 ustawy z dnia 7 wrzeĞnia 1991 r. o systemie oĞwiaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z póĨn. zm.), po rozpoznaniu wniosku .......................... z dnia ................................................... postanawiam cofnąü zezwolenie na speánianie przez

. (imiĊ i nazwisko dziecka)

ur. ............................ zam. w

., obowiązku rocznego przygotowania

przedszkolnego poza przedszkolem. UZASADNIENIE1 (na treĞü uzasadnienia powinno skáadaü siĊ uzasadnienie faktyczne oraz uzasadnienie prawne decyzji - uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególnoĞci zawieraü wskazanie faktów, które organ uznaá za udowodnione, dowodów, na których siĊ opará, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówiá wiarygodnoĞci i mocy dowodowej, zaĞ uzasadnienie prawne - wyjaĞnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa) ...................................................................................................................................... Od niniejszej decyzji sáuĪy stronom odwoáanie do

. Kuratora OĞwiaty za

, w terminie 14 dni od dnia jej dorĊczenia.

poĞrednictwem dyrektora (nazwa przedszkola)

.............................. (podpis i pieczątka dyrektora przedszkola)

Otrzymują: 1) ............................................................ 2) a/a 1

moĪna odstąpiü od uzasadnienia decyzji, gdy uwzglĊdnia ona w caáoĞci Īądanie strony

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Edukacja_domowa_11_2012.indd 119

119 2012-12-06 23:40:33

Prawo i edukacja

Cofnięcie zezwolenia następuje:12 1) na wniosek rodziców, 2) jeżeli dziecko (spełniające obowiązek szkolny lub obowiązek nauki) z przyczyn nieusprawiedliwionych nie przystąpiło do egzaminu klasyfikacyjnego, albo nie zdało rocznych egzaminów klasyfikacyjnych, 3) w razie wydania zezwolenia z naruszeniem prawa, tj. w przypadku zaistnienia okoliczności wskazujących, że zezwolenie w świetle obowiązujących przepisów prawa nie powinno zostać udzielone (np. nie spełnienie warunków formalnych takich jak chociażby przekroczenie terminu złożenia wniosku, czy nieprzedłużenie wymaganych dokumentów itp.). Rodzice, którzy mimo ostatecznego cofnięcia zezwolenia nadal kontynuują nauczanie domowe, naruszając obowiązek zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne, podlegają odpowiedzialności w trybie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Problemy edukacji domowej Pomimo nowelizacji przepisów dotyczących tzw. edukacji domowej, obowiązujące rozwiązania ustawowe nadal budzą szereg wątpliwości interpretacyjnych, zarówno wśród dyrektorów szkół, jak i rodziców uczniów.

Nauczanie domowe dzieci obywateli polskich przebywających poza granicami kraju We wszystkich krajach Unii Europejskiej, a także w wielu innych krajach dzieci obywateli polskich przebywające za granicą mają prawo do nauki w tamtejszym systemie edukacji. Przyjęcie dziecka do szkoły regulują przepisy wewnętrzne każdego kraju. Uzupełnieniem tej edukacji mogą być zajęcia z języka polskiego, historii i geografii Polski i ewentualnie innych przedmiotów w ramach polskich „szkół sobotnich”. W kilku krajach możliwa też jest nauka języka polskiego, jako przedmiotu lub w ramach zajęć dodatkowych, w lokalnych systemach edukacji. Jednakże zdarzają się przypadki, w których uczeń nie może skorzystać z prawa do bezpłatnej, publicznej edukacji w kraju zamieszkania, ponieważ nie pozwala mu na to jego sytuacja rodzinna, czy inne okoliczności losowe (np. dzieci osób przebywających na krótkich kontraktach zagranicznych, wykonujących zawody, które związane są z częstą zmianą miejsca pobytu), albo jest zainteresowany (równolegle z nauką w lokalnym systemie edukacji) kontynuowaniem nauki w polskim systemie oświaty. W takim przypadku uczeń posiadający polskie obywatelstwo na każdym etapie edukacji, począwszy od obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego, aż do ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej, może skorzystać z tzw. edukacji domowej w Polsce. Zawarte w ustawie o systemie oświaty rozwiązania dotyczące realizacji obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki poza szkołą mogą być wykorzystane również przez uczniów obywateli polskich wyjeż-

dżających z rodzicami za granicę, pod warunkiem jednak spełnienia opisanych wyżej wymagań określonych przepisami ustawy o systemie oświaty.

Podsumowanie Nauczanie domowe, jako alternatywna forma edukacji, ma jak to zwykle bywa, rzesze zwolenników, jak i przeciwników. Krytycy edukacji domowej wskazują głównie na brak możliwości kształtowania u dziecka relacji społecznych, alienacja dziecka z grupy rówieśników, brak pomocy naukowych, uzależnienie poziomu wiedzy dziecka od poziomu wiedzy rodzica. Zwolennicy podkreślają, że nauczanie domowe daje przede wszystkim możliwość indywidualizacji pracy z dzieckiem, poświęcenia mu większej uwagi, zastosowania niestandardowych metod nauczania. Nie należy mieć wątpliwości co do tego, że edukacja domowa stanowi dla rodziców dziecka niemałe wyzwanie. Wymaga przede wszystkim od nich umiejętności organizowania czasu, ciągłego samokształcenia się, kreatywności, samodyscypliny. Edukacja domowa (ang. homeschooling) występuje w wielu systemach edukacyjnych na świecie m.in. w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Australii, Tajwanie, chociaż kształtuje się w różny sposób w zależności od kraju. W większości krajów europejskich (poza Wielką Brytanią), edukacja domowa jest ograniczona i obwarowana wieloma warunkami i wymogami. Liderem w zakresie edukacji domowej w Europie jest Wielka Brytania. Regulacje prawne w Wielkiej Brytanii, w stosunku do innych państw europejskich, dotyczące edukacji domowej, są dość liberalne. Dzieci uczące się w domu nie muszą realizować narodowego programu nauczania i nie mają obowiązku zdawania egzaminów. W niektórych krajach, jak np. Niemcy, przewiduje się edukację domową tylko w wyjątkowych przypadkach, w większości ze względu na stan zdrowia ucznia. Jest ona zasadniczo wykluczona także w Holandii, Hiszpanii, gdzie edukacja domowa jest dozwolona tylko w sytuacji gdy rodzice mają zastrzeżenia co do wyznania w dostępnej im szkole oraz Grecji. W Nowej Zelandii rodzice dziecka uczącego się w domu otrzymują stypendium Największy rozwój edukacji domowej występuje jednak w Stanach Zjednoczonych. Według organizacji propagujących homeschooling dotyczy ona około 2,5 miliona dzieci. W Polsce edukacja domowa rozwija się powoli, chociaż obserwuje się wzrost zainteresowania tą formą edukacji. Szacuje się, że liczba dzieci spełniających obowiązki edukacyjne poza przedszkolem lub szkołą stale wzrasta. Prężnie funkcjonują organizacje, których podstawowym celem jest upowszechnianie edukacji domowej zarówno wśród rodziców, jak i dyrektorów szkół. Głównym postulatem zgłaszanym przez podmioty zajmujące się rozpowszechnianiem edukacji domowej w Polsce, zarówno

120 000_000_EFUN_Edukacja_domowa_11_2012.indd 120

2012-12-06 23:40:51

przed nowelizacją przepisów ustawy o systemie oświaty z 19 marca 2009 r., jak również obecnie, jest zapewnienie rodzicom pierwszeństwa w kwestii decydowania o kształcie edukacji ich własnego dziecka, poprzez rezygnację z instytucji zezwolenia dyrektora na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą. Proponuje się, aby rodzice byli jedynie zobowiązani do zawiadamiania dyrektora publicznej szkoły obwodowej o spełnianiu obowiązku szkolnego poza szkołą. Postulat ten nie został uwzględniony w ramach prac nad nowelizacją ustawy. Pozostaje zatem z uwagą śledzić, czy tak liberalny, jak na polskie warunki postulat, znajdzie umocowanie ustawowe.

Sięgnij do źródeł 1

art. 14 ust. 3, art. 16 ust. 5-5c, art. 16 ust. 7 ustawy z dnia 7

września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), 2

art. 16 ust. 8 ustawy o systemie oświaty,

art. 14 ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o sys-

temie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 56, poz. 458 z późn. zm.), 4

rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 sierp-

nia 2010 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania (Dz. U. z 2010 r. Nr 161, poz. 1080 z późn. zm.), 5 art.

16 ust. 10 ustawy o systemie oświaty,

art. 14 ust. 1 pk 4 oraz art. 18 ust. 3 ustawy o systemie oświaty,

art. 16 ust. 11 ustawy o systemie oświaty,

§ 17 ust. 4 pkt 2, ust. 5-7, 9, 11-14, § 18 ust. 1 i 2 rozporzą-

dzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobów oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562, z późn. zm.). 9

art. 16 ust. 12 ustawy o systemie oświaty,

§ 21 rozporządzenia, którym mowa w odnośniku 8,

art. 16 ust. 13 ustawy o systemie oświaty,

art. 16 ust. 14 ustawy o systemie oświaty,

§ 19 ust. 1 pkt 2 lit. a rozporządzenia Ministra Edukacji Na-

rodowej i Sportu z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (Dz. U. Nr 26, poz. 232 z późn. zm.), 14

§ 22 ust. 1 rozporządzenia, którym mowa w odnośniku 8.

Orzecznictwo Wyrok Trybuna u Konstytucyjnego z 23 pa dziernika 2012 r., sygn. akt U 1/10

Samorząd województwa nadal zobowiązany do prowadzenia ewidencji niepublicznych placówek doskonalenia nauczycieli Trybunał Konstytucyjny po rozpoznaniu wniosku Sejmiku Województwa Mazowieckiego dotyczącego obowiązku prowadzenia przez samorząd województwa ewidencji niepublicznych placówek doskonalenia nauczycieli orzekł, że przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 listopada 2009 r. w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli, zobowiązujące samorząd województwa do prowadzenia ewidencji niepublicznych placówek doskonalenia nauczycieli są zgodne z Konstytucją. W ocenie Sejmiku Województwa Mazowieckiego, nałożenie na samorząd województwa w drodze rozporządzenia, a nie ustawy, zadań dotyczących prowadzenia ewidencji niepublicznych placówek doskonalenia nauczycieli, jest sprzeczne z regułami określania zadań jednostek samorządu terytorialnego określonymi w Konstytucji, Europejskiej Karcie Samorządu Lokalnego oraz ustawie o samorządzie województwa. Trybunał Konstytucyjny uznał, że z treści art. 5 ust. 6 ustawy o systemie oświaty wynika jednoznacznie obowiązek zakładania i prowadzenia przez samorząd województwa publicznych placówek doskonalenia nauczycieli o zasięgu regionalnym i ponadregionalnym. Ponadto stwierdził, że obowiązek prowadzenia ewidencji niepublicznych placówek doskonalenia nauczycieli, wbrew zarzutom wnioskodawcy, ma podstawę ustawową w art. 82 ustawy o systemie oświaty. Przepis ten stanowi, że ewidencję niepublicznych placówek prowadzą jednostki samorządu terytorialnego zobligowane do tworzenia odpowiedniego typu placówek publicznych. Pomimo braku pełnej precyzji ustawodawcy, który w sposób niekonsekwentny definiuje pojęcie placówki w ustawie o systemie oświaty, reguła określona w art. 82 ustawy o systemie oświaty, znajduje zastosowanie również w stosunku do placówek doskonalenia nauczycieli. Wątpliwości w zakresie stosowania art. 82 również do placówek doskonalenia nauczycieli zostały rozstrzygnięte wraz z dodaniem do ustawy o systemie oświaty art. 77a ust. 3, który w kwestiach nieuregulowanych w przepisach rozporządzenia dotyczącym placówek doskonalenia nauczycieli, do niepublicznych placówek doskonalenia nauczycieli nakazuje stosować przepisy rozdziału 8 ustawy o systemie oświaty, w którym to zawarty jest powołany wyżej art. 82. Źródło: www.trybunal.pl

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Edukacja_domowa_11_2012.indd 121

121 2012-12-06 23:41:08

Prawo na co dzień

AWANS NA STOPIEŃ NAUCZYCIELA MIANOWANEGO A ZMIANA WYNAGRODZENIA Nauczyciel kontraktowy 3 lipca 2012 r. złożył do organu prowadzącego szkołę wniosek o podjęcie postępowania egzaminacyjnego na stopień nauczyciela mianowanego. Komisja egzaminacyjna przeprowadziła egzamin 20 sierpnia 2012 r. Nauczyciel zdał egzamin i otrzymał akt nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego z datą 30 sierpnia 2012 r. Kiedy powinna nastąpić zmiana wysokości wynagrodzenia nauczyciela w związku z uzyskaniem kolejnego stopnia awansu zawodowego: z 1 września 2012 r., czy z 1 stycznia 2013 r.? Zgodnie z przepisami Karty Nauczyciela, nauczyciel stażysta i nauczyciel kontraktowy składają wniosek o podjęcie odpowiednio postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego w roku uzyskania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu. Nauczyciel mianowany może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego w okresie 3 lat od dnia otrzymania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu.1 Nauczycielom, którzy złożą wnioski o podjęcie odpowiednio postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego do dnia 30 czerwca danego roku – właściwy organ wydaje decyzję o nadaniu lub odmowie nadania stopnia awansu zawodowego w terminie do dnia 31 sierpnia danego roku. Natomiast nauczycielom, którzy złożą wnioski do 31 października danego roku – właściwy organ wydaje decyzję o nadaniu lub o odmowie nadania stopnia awansu zawodowego w terminie do dnia 31 grudnia danego roku.2 Należy jednocześnie zaznaczyć, że obecnie nie obowiązuje tzw. „sesyjność” prac komisji kwalifikacyjnych i egzaminacyjnych. W związku z tym, wnioski o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego mogą być składane i rozpatrywane przez cały rok, z zastrzeżeniem terminów, w których właściwy organ jest zobowiązany do wydania decyzji o nadaniu lub odmowie nadania stopnia awansu zawodowego. Karta Nauczyciela przewiduje3, że zmiana wysokości wynagrodzenia w czasie trwania stosunku pracy w związku z uzyskaniem kolejnego stopnia awansu zawodowego nauczyciela następuje z pierwszym dniem roku szkolnego następującego po roku szkolnym, w którym nauczyciel uzyskał wyższy stopień awansu. Zmiana wysokości wynagrodzenia z innych przyczyn następuje z pierwszym dniem najbliższego miesiąca kalendarzowego, jeżeli inne przyczyny nie nastąpiły od pierwszego dnia danego miesiąca kalendarzowego. W przypadku uzyskania kolejnego stopnia awansu zawodowego w trybie art. 9b ust. 3a Karty Nauczyciela (tj. na wniosek złożony w okresie od 1 lipca do 31 października danego roku) zmiana wyso-

kości wynagrodzenia następuje z dniem 1 stycznia roku następującego po roku kalendarzowym, w którym nauczyciel uzyskał wyższy stopień awansu.

[krótko mówiąc] Zmiana wysokości wynagrodzenia nauczyciela w związku z uzyskaniem kolejnego stopnia awansu zawodowego jest uzależniona od daty złożenia wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego. Jeżeli wniosek o podjęcie postępowania egzaminacyjnego na stopień nauczyciela mianowanego został złożony 3 lipca 2012 r., (tj. po 30 czerwca i przed 31 października danego roku), zmiana wysokości wynagrodzenia powinna nastąpić z dniem 1 stycznia 2013 r.

ILE „OKIENEK” MOŻE MIEĆ NAUCZYCIEL? Jestem zatrudniona w szkole podstawowej w pełnym wymiarze godzin. Szkolny plan nauczania został tak ułożony, że jako jedyna wśród nauczycieli w tygodniu mam cztery „okienka”. Dojeżdżam do szkoły około 20 kilometrów, w związku z tym taka liczba „okienek” jest uciążliwa. Czy obowiązujące przepisy prawa określają maksymalną liczbę „okienek” nauczycieli? Obowiązujące przepisy prawa oświatowego nie regulują kwestii tzw. „okienek” nauczycieli w szkolnym planie nauczania. W świetle Karty Nauczyciela, czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. W ramach powyższego czasu pracy oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel obowiązany jest realizować: 1) zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, czyli tzw. pensum, 2) inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, z tym że w ramach tych zajęć: a) nauczyciel szkoły podstawowej i gimnazjum, w tym specjalnych, jest obowiązany prowadzić zajęcia opieki świetlicowej lub zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły, z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych, w wymiarze 2 godzin w tygodniu, b) nauczyciel szkoły ponadgimnazjalnej, w tym specjalnej, jest obowiązany prowadzić zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły, z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych, w wymiarze 1 godziny w tygodniu; 3) zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.4

122 000_000_EFUN_Prawo_na_co_dzien_11_2012.indd 122

2012-12-06 23:29:35

Ponadto, w ramach pensum, nauczyciel jest obowiązany uczestniczyć w przeprowadzaniu części ustnej egzaminu maturalnego, natomiast w ramach innych zajęć i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły, nauczyciel jest obowiązany uczestniczyć w przeprowadzaniu odpowiednio: sprawdzianu w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej, egzaminu w ostatnim roku nauki w gimnazjum, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe i egzaminu maturalnego – z wyjątkiem części ustnej. Szkołą kieruje dyrektor i zgodnie z Kartą Nauczyciela jest on odpowiedzialny m.in. za zapewnienie w miarę możliwości odpowiednich warunków organizacyjnych do realizacji zadań dydaktycznych i opiekuńczo-wychowawczych.5 Ramowy statut szkoły podstawowej stanowi6, że szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym określa arkusz organizacji szkoły opracowany przez dyrektora szkoły, z uwzględnieniem szkolnego planu nauczania, do dnia 30 kwietnia każdego roku.7 Arkusz organizacji szkoły zatwierdza organ prowadzący szkołę do dnia 30 maja danego roku. W arkuszu organizacji szkoły zamieszcza się w szczególności: liczbę pracowników szkoły, w tym pracowników zajmujących stanowiska kierownicze, ogólną liczbę godzin zajęć edukacyjnych finansowanych ze środków przydzielonych przez organ prowadzący szkołę. Na podstawie zatwierdzonego arkusza organizacji szkoły dyrektor szkoły, z uwzględnieniem zasad ochrony zdrowia i higieny pracy, ustala tygodniowy rozkład zajęć określający organizację zajęć edukacyjnych. Nie należy zapominać, że w ramach w ustawowych kompetencji rada pedagogiczna opiniuje m.in. organizację pracy szkoły lub placówki, w tym tygodniowy rozkład zajęć edukacyjnych, oraz organizację kwalifikacyjnych kursów zawodowych, jeżeli szkoła lub placówka takie kursy prowadzi.8 Jeżeli zatem w ocenie nauczyciela, tygodniowy rozkład zajęć nie uwzględnia zasad ochrony zdrowia i higieny pracy, powinien w trakcie jego opiniowania wnieść stosowne uwagi do protokołu posiedzenia rady pedagogicznej.

[krótko mówiąc] Obowiązujące przepisy prawa oświatowego nie regulują kwestii dopuszczalnej liczby tzw. „okienek” w rozkładzie zajęć. Dyrektor szkoły, z uwzględnieniem zasad ochrony zdrowia i higieny pracy, ustala tygodniowy rozkład zajęć określający organizację zajęć edukacyjnych, który w myśl ustawy o systemie oświaty powinien zostać zaopiniowany przez radę pedagogiczną. Nauczyciel, w ocenie którego, rozkład zajęć nie uwzględnia zasad ochrony zdrowia i higieny pracy, może wnieść uwagi do protokołu posiedzenia rady pedagogicznej.

NIEUSPRAWIEDLIWIONA NIEOBECNOŚĆ NAUCZYCIELA Nauczyciel kontraktowy zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony przebywał na urlopie bezpłatnym w okresie od 1 grudnia 2011 r. do 30 września 2012 r. w związku z wyjazdem za granicę. Z dniem 1 października 2012 r. powinien wrócić do pracy. Niestety nie zgłosił się do pracy i w żaden sposób nie usprawiedliwił swojej nieobecności. Z nieoficjalnych informacji wynika, że nie wrócił do kraju. Na adres zamieszkania nauczyciela, znajdujący się w jego aktach osobowych, zostało skierowane pismo wzywające go do stawienia się w pracy. Jednak przesyłka po dwukrotnym awizowaniu wróciła, z adnotacją, że adresat jej nie podjął. Z rodziną nauczyciela szkoła nie ma kontaktu. Jakie dalsze działania powinien podjąć dyrektor szkoły, jeżeli nauczyciel w dalszym ciągu nie zgłosi się do pracy, ani nie usprawiedliwi swojej nieobecności? Zgodnie z Kartą Nauczyciela, nauczyciele podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za uchybienia godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, o których mowa w art. 6 tej ustawy.9 Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, wymierza się nauczycielom kary porządkowe10, zgodnie z Kodeksem pracy11, tj.: 1) karę upomnienia, 2) karę nagany. Przepisy Karty Nauczyciela regulujące przyczyny rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem nie przewidują możliwości zwolnienia nauczyciela w przypadku niestawiennictwa w pracy bez usprawiedliwienia. W tej sytuacji nie znajdą również zastosowania przepisy kodeksu pracy dotyczące tzw. zwolnienia dyscyplinarnego, czy rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia ze skutkiem natychmiastowym.12 W razie przedłużającej się nieusprawiedliwionej nieobecności nauczyciela w pracy, po podjęciu działań mających na celu potwierdzenie, że nieobecność nauczyciela w pracy ma charakter nieusprawiedliwiony, dyrektor szkoły ma możliwość wystąpienia do właściwej komisji dyscyplinarnej dla nauczycieli działającej przy wojewodzie, z wnioskiem o wszczęcie przeciwko nauczycielowi postępowania dyscyplinarnego. Przewidzianą w Karcie Nauczyciela karą dyscyplinarną dla nauczycieli jest m.in. kara zwolnienia z pracy. Wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego należy uzasadnić i dołączyć posiadany przez dyrektora szkoły materiał dowodowy w sprawie. Rzecznik dyscyplinarny po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego umarza postępowanie lub kieruje do komisji dyscyplinarnej wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Komisja dyscyplinarna wydaje orzeczenie po przeprowadzeniu roz-

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Prawo_na_co_dzien_11_2012.indd 123

123 2012-12-06 23:29:54

Prawo na co dzień

prawy. Należy pamiętać, że postępowanie dyscyplinarne nie może być wszczęte po upływie 3 miesięcy od dnia uzyskania przez organ, przy którym powołana została komisja dyscyplinarna, wiadomości o popełnieniu czynu uzasadniającego nałożenie kary i po upływie 3 lat od popełnienia tego czynu. Stosunek pracy nauczyciela wygasa z mocy prawa m.in. w razie prawomocnego ukarania w postępowaniu dyscyplinarnym karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy. Wygaśnięcie stosunku pracy wobec nauczyciela stwierdza dyrektor szkoły. Należy zaznaczyć, że w świetle obowiązującego stanu prawnego, odpowiedzialności dyscyplinarnej w rozumieniu Karty Nauczyciela, podlegają wszyscy nauczyciele bez względu na posiadany stopień awansu zawodowego i formę zatrudnienia.

[krótko mówiąc] Za nieprzestrzeganie przez nauczyciela przepisów o usprawiedliwianiu nieobecności w pracy, wymierza się nauczycielom kary porządkowe, zgodnie z Kodeksem pracy. W razie przedłużającej się nieusprawiedliwionej nieobecności nauczyciela w pracy, po podjęciu działań mających na celu potwierdzenie, że nieobecność nauczyciela w pracy ma charakter nieusprawiedliwiony, dyrektor szkoły ma możliwość wystąpienia do właściwej komisji dyscyplinarnej dla nauczycieli działającej przy wojewodzie, z wnioskiem o wszczęcie przeciwko nauczycielowi postępowania dyscyplinarnego. W przypadku prawomocnego ukarania nauczyciela w postępowaniu dyscyplinarnym karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy, stosunek pracy nauczyciela wygasa z mocy prawa.

ODPRAWA NAUCZYCIELA PO ODWOŁANIU SIĘ DO SĄDU PRACY

miarze zajęć, przysługuje odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.13 Od powyższej zasady przepisy pragmatyki zawodowej nauczycieli nie przewidują wyjątków. Dyrektor szkoły ma zatem obowiązek wypłaty należnej odprawy nawet w sytuacji złożenia przez nauczyciela odwołania do sądu pracy. W przypadku uznania przez sąd w prawomocnym wyroku, wypowiedzenie za bezskuteczne i przywrócenie nauczyciela do pracy, pracodawca ma możliwość podjęcia działań zmierzających do zwrotu przez nauczyciela wypłaconej odprawy jako świadczenia nienależnego. Przepisy prawa pracy stanowią, że w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy pracodawca jest zobowiązany niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo pracy. Wniesienie odwołania do sądu pracy nie uprawnia pracodawcy do odmowy wydania pracownikowi świadectwa pracy Ponadto wydanie świadectwa pracy nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia się pracownika z pracodawcą. W razie prawomocnego orzeczenia sądu pracy o przywróceniu pracownika do pracy lub przyznania mu odszkodowania z tytułu niezgodnego z przepisami prawa wypowiedzenia umowy o pracę, pracodawca na żądanie pracownika, jest obowiązany uzupełnić treść wydanego mu uprzednio świadectwa pracy o dodatkową informację o tym orzeczeniu. Pracodawca uzupełniając treść świadectwa pracy o tę informację, podpisuje ją i opatruje datą.

[krótko mówiąc] Sześciomiesięczna odprawa jest świadczeniem bezspornie związanym z faktem rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem zatrudnionym na podstawie mianowania. Pracodawca jest zobowiązany do jej wypłaty niezależnie od trwającego postępowania przed sądem pracy. Wniesienie odwołania do sądu pracy nie uprawnia pracodawcy do odmowy wydania pracownikowi świadectwa pracy.

Nauczycielka zatrudniona na podstawie mianowania, w dniu 30 maja 2012 r. otrzymała wypowiedzenie umowy o pracę z trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia z powodu zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole. W terminie wniosła odwołanie do sądu pracy. Postępowanie sądowe jest w toku, został wyznaczony kolejny termin rozprawy. W związku z odwołaniem się nauczycielki do sądu pracy nie wydano świadectwa pracy i nie została jej wypłacona przysługująca odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia. Czy dyrektor postąpił prawidłowo?

Czy z nauczycielem, który został na swój wniosek z 1 września 2012 r. przeniesiony w stan nieczynny, można w tej samej szkole zawrzeć dodatkową umowę o pracę do końca zajęć dydaktyczno-wychowawczych?

Nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania, z którym rozwiązano stosunek pracy z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, tj. w razie całkowitej likwidacji szkoły, częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wy-

Nauczyciel, który otrzymał wypowiedzenie stosunku pracy z powodu częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć, może na swój pisemny wniosek, złożony w terminie do 30 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia

DODATKOWA UMOWA O PRACĘ W STANIE NIECZYNNYM

124 000_000_EFUN_Prawo_na_co_dzien_11_2012.indd 124

2012-12-06 23:30:10

stosunku pracy, przejść w stan nieczynny. Z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym stosunek pracy wygasa.14 Nauczyciel przeniesiony w stan nieczynny nie świadczy pracy, zachowuje jednak prawo do comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego oraz prawo do innych świadczeń pracowniczych, w tym dodatków socjalnych (tj. wiejskiego i mieszkaniowego) do czasu wygaśnięcia stosunku pracy. W razie powstania możliwości podjęcia przez nauczyciela pracy w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony lub na okres, na który została zawarta umowa, w tej samej szkole, na tym samym lub innym stanowisku, pod warunkiem posiadania przez nauczyciela wymaganych kwalifikacji – dyrektor szkoły ma obowiązek przywrócenia do pracy w pierwszej kolejności nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym. Odmowa podjęcia pracy przez nauczyciela powoduje wygaśnięcie stosunku pracy z dniem odmowy.15 Natomiast w wypadkach podyktowanych koniecznością realizacji programu nauczania w tej samej lub w innej szkole nauczyciel pozostający w stanie nieczynnym może, na swój wniosek lub na wniosek dyrektora szkoły, podjąć pracę zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami w niepełnym lub w pełnym wymiarze zajęć, jednak na okres nie dłuższy niż okres stanu nieczynnego. Z tytułu wykonywania pracy nauczycielowi przysługuje odpowiednie do wymiaru zajęć wynagrodzenie, niezależnie od pobieranego wynagrodzenia z tytułu pozostawania w stanie nieczynnym. 16 Biorą powyższe pod uwagę, nauczyciel pozostający w stanie nieczynnym może podjąć pracę w tej samej szkole zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami w niepełnym lub w pełnym wymiarze zajęć (na podstawie odrębnego stosunku pracy), ale na okres nie dłuższy niż do końca stanu nieczynnego. W sytuacji przedstawionej w pytaniu z nauczycielem przebywającym w stanie nieczynnym od 1 września 2012 r. można zawrzeć umowę o pracę, ale tylko do końca stanu nieczynnego tj. do 28 lutego 2012 r. Z tytułu zawartej umowy nauczycielowi będzie przysługiwało odrębne wynagrodzenie, niezależnie od wynagrodzenia z tytułu pozostawania w stanie nieczynnym. Jeżeli po zakończeniu stanu nieczynnego będzie istniała dalsza możliwość zatrudnienia nauczyciela, należy zawrzeć z nim nową umowę o pracę na czas określony.

[krótko mówiąc] Z nauczycielem przebywającym w stanie nieczynnym można w tej samej szkole zawrzeć dodatkową umowę o pracę, jednak na okres nie dłuższy niż okres stanu nieczynnego.

COFNIĘCIE OGRANICZENIA ZATRUDNIENIA W maju 2012 r. otrzymałem od dyrektora pismo ograniczające mi w roku szkolnym 2012/2013 wymiar zatrudnienia do 9/18. Podpisałem zgodę. W sierpniu br. w związku z większym niż planowany naborem uczniów pojawiła się możliwość przydziału brakujących mi 9 godzin. Zwróciłem się do dyrektora ze stosownym pismem. Zostałem jednak ustnie poinformowany, że ruch kadrowy w szkole zakończył się z końcem maja i nie ma możliwości zmiany decyzji. Godziny zostały przydzielone innemu nauczycielowi. Czy dyrektor faktycznie nie miał już możliwości zmiany decyzji i cofnięcia pisma w sprawie ograniczenia zatrudnienia? Zasada ograniczenia zatrudnienia nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania do wymiaru nie niższego niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć i proporcjonalnego zmniejszenia wynagrodzenia stosowana jest – za zgodą nauczyciela – gdy z powodu częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania nie ma możliwości zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć oraz nie istnieją warunki do uzupełnienia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych w innej szkole. W razie braku zgody nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania na ograniczenie wymiaru zatrudnienia i proporcjonalne zmniejszenie wynagrodzenia, dyrektor szkoły rozwiązuje z nauczycielem stosunek pracy z końcem roku szkolnego po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu.17 Ograniczenie zatrudnienia nauczycielowi, zatrudnionemu na podstawie mianowania, do wymiaru nie niższego niż pół etatu, stanowi oświadczenie woli dyrektora w rozumieniu art. 60 Kodeksu cywilnego18. Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej. Zgodnie z powyższą zasadą dyrektor mógłby cofnąć złożone oświadczenie woli, pod warunkiem, że pismo w tej sprawie doszłoby do wiadomości nauczyciela wraz z pismem ograniczającym zatrudnienie lub wcześniej. Po doręczeniu nauczycielowi propozycji ograniczenia zatrudnienia i wyrażeniu przez niego zgody na to ograniczenie, cofnięcie złożonego przez dyrektora oświadczenia woli mogłoby nastąpić wyłącznie za zgodą nauczyciela. Przy czym nauczyciel nie jest zobowiązany do wyrażania takiej zgody, ponieważ żaden przepis nie obliguje go do tego. Należy podkreślić, że zgodnie z ustawą o systemie oświaty, dyrektor jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole lub placówce nauczycieli i pracowników niebędących nauczycielami. Dyrektor w szczególności podejmuje decyzje w sprawach wynikających

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Prawo_na_co_dzien_11_2012.indd 125

125 2012-12-06 23:30:25

Prawo na co dzień

ze stosunku pracy nauczycieli i pracowników niebędących nauczycielami.19 Wszelkie spory o roszczenia ze stosunku pracy nauczycieli, niezależnie od formy nawiązania stosunku pracy, rozpatrywane są przez sądy pracy.20

[krótko mówiąc] Po doręczeniu nauczycielowi propozycji ograniczenia zatrudnienia i wyrażeniu przez niego zgody, cofnięcie złożonego przez dyrektora oświadczenia woli mogłoby nastąpić, ale wyłącznie za zgodą nauczyciela. Podkreślić należy, że, to dyrektor szkoły jako pracodawca podejmuje decyzje w sprawach wynikających ze stosunku pracy nauczycieli. Wszelkie spory o roszczenia ze stosunku pracy nauczycieli, niezależnie od formy nawiązania stosunku pracy, rozpatrywane są przez sądy pracy.

PENSUM NAUCZYCIELA ZAJĘĆ REWALIDACYJNYCH Czy organ prowadzący szkołę jest upoważniony na podstawie art. 42 ust. 7 pkt 3 Karty Nauczyciela do ustalenia w drodze uchwały tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin nauczyciela zajęć rewalidacyjnych? Zgodnie z ustawą o systemie oświaty, system oświaty zapewnia w szczególności dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej.21 Zasady udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolach, szkołach i placówkach określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.22 W świetle powyższego rozporządzenia, pomoc psychologiczno-pedagogiczną organizuje dyrektor przedszkola, szkoły i placówki. Zajęcia z zakresu udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, zarówno w szkołach ogólnodostępnych jak i specjalnych, mogą prowadzić: nauczyciele zajęć edukacyjnych posiadający odpowiednie przygotowanie specjalistyczne, a także pedagog, psycholog, doradca zawodowy, logopeda. Zgodnie z nowym rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych23, szkolny plan nauczania określa dla poszczególnych klas na danym etapie edukacyjnym tygodniowy wymiar godzin zajęć rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych. W myśl art. 42 ust. 7 pkt 3 Karty Nauczyciela, organ prowadzący szkołę określa tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć:

1) nauczycieli szkół niewymienionych w art. 42 ust. 3 KN, 2) nauczycieli szkół, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1a KN, 3) nauczycieli prowadzących kształcenie w formie zaocznej, 4) nauczycieli kolegiów pracowników służb społecznych, 5) nauczycieli kształcenia na odległość, 6) nauczycieli realizujących w ramach stosunku pracy obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin, 7) pedagogów, 8) psychologów, 9) logopedów, 10) doradców zawodowych prowadzących zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu w celu wspomagania uczniów w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych, 11) bibliotekarzy bibliotek pedagogicznych. W powołanym wyżej przepisie wymienia się m.in. stanowiska pedagogów, psychologów, logopedów, doradców zawodowych prowadzących zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu w celu wspomagania uczniów w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych. Nie przewiduje się zaś ustalenia obowiązkowego wymiaru godzin dla nauczyciela zajęć rewalidacyjnych (czy też innego specjalisty np. rehabilitanta, reedukatora, terapeuty). Określenie w uchwale organu prowadzącego tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin nauczyciela zajęć rewalidacyjnych stanowi przekroczenie delegacji ustawowej wskazanej w art. 43 ust. 7 pkt 3 Karty Nauczyciela, a ponadto jest sprzeczne z art. 42 ust. 3 ustawy Karta Nauczyciela.

[krótko mówiąc] Organ prowadzący szkołę lub placówkę na podstawie art. 42 ust. 7 pkt 3 Karty Nauczyciela nie posiada delegacji ustawowej do ustalenia w drodze uchwały tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin nauczyciela zajęć rewalidacyjnych.

WYMAGANIA WOBEC NAUCZYCIELA, KTÓREMU POWIERZONO PEŁNIENIE OBOWIĄZKÓW DYREKTORA SZKOŁY PUBLICZNEJ Czy nauczyciel, któremu powierzono pełnienie obowiązków dyrektora szkoły publicznej musi spełniać wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w poszczególnych typach publicznych szkół i rodzajach publicznych placówek. Czy organ prowadzący szkołę, powierzając nauczycielowi pełnienie obowiązków

126 000_000_EFUN_Prawo_na_co_dzien_11_2012.indd 126

2012-12-06 23:30:44

dyrektora, zobowiązany jest zasięgać opinii rady szkoły i rady pedagogicznej? Z jakim dniem upłynie 5-letnia kadencja dyrektora szkoły publicznej, któremu organ prowadzący powierzył stanowisko dyrektora od 1 lipca 2012 r.?

cioletnia kadencja dyrektora szkoły publicznej, któremu zostało powierzone stanowisko dyrektora od 1 lipca 2012 r., upłynie 31 sierpnia 2016 r.

Przepis art. 36 ust. 5 ustawy o systemie oświaty stanowi, że do czasu powierzenia stanowiska dyrektora, zgodnie z ust. 2 lub 4 tego artykułu (tj. kandydatowi wyłonionemu w drodze konkursu, lub ustalonemu przez organ prowadzący w sytuacji, gdy w wyniku konkursu nie wyłoniono kandydata, a także gdy do konkursu nie zgłosił się żaden kandydat) organ prowadzący może powierzyć pełnienie obowiązków dyrektora szkoły wicedyrektorowi, a w szkołach, w których nie ma wicedyrektora, nauczycielowi tej szkoły, jednak nie dłużej niż na okres 10 miesięcy. Instytucja powierzenia pełnienia obowiązków dyrektora szkoły lub placówki stanowi wyjątek od reguły wyłaniania kandydata na dyrektora w wyniku konkursu. Powierzenie pełnienia obowiązków dyrektora szkoły lub placówki nie oznacza powierzenia stanowiska dyrektora i ma na celu zabezpieczenie prawidłowego funkcjonowania szkoły lub placówki do czasu powierzenia stanowiska dyrektora. Nauczyciel, któremu powierzono pełnienie obowiązków dyrektora, pełni je czasowo (maksymalnie 10 miesięcy) do momentu powierzenia stanowiska dyrektora osobie wyłonionej w sposób określony w ustawie o systemie oświaty. Należy jednocześnie zaznaczyć, że organ prowadzący może powierzyć nauczycielowi danej szkoły pełnienie obowiązków dyrektora, wyłącznie w sytuacji gdy w danej szkole nie ma wicedyrektora. Jeżeli w szkole jest wicedyrektor, jemu w pierwszej kolejności należy powierzyć pełnienie obowiązków dyrektora. Przepisy oświatowe nie określają wymagań w stosunku do osoby, której powierza się pełnienie obowiązków dyrektora szkoły lub placówki poza tym, że musi to być wicedyrektor danej szkoły lub placówki, a w szkołach lub placówkach, w których nie ma wicedyrektora, nauczyciel tej szkoły lub placówki. Przy powierzaniu pełnienia obowiązków dyrektora nauczycielowi nie ma obowiązku uwzględnienia wymagań, o których mowa w przepisach rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w poszczególnych typach publicznych szkół i rodzajach publicznych placówek.24 Przepisy powołanego rozporządzenia dotyczą osoby zajmującej stanowisko dyrektora i przystępującej do konkursu na stanowisko dyrektora szkoły. Organ prowadzący powierzając nauczycielowi danej szkoły lub placówki pełnienie obowiązków dyrektora, nie jest zobowiązany do zasięgnięcia opinii rady szkoły lub placówki i rady rodziców. Zasadą jest, że stanowisko dyrektora szkoły lub placówki powierza się na 5 lat szkolnych25 (nie kalendarzowych). Rok szkolny we wszystkich szkołach i placówkach rozpoczyna się z dniem 1 września każdego roku, a kończy – z dniem 31 sierpnia następnego roku.26 Biorąc powyższe pod uwagę, w sytuacji przedstawionej w pytaniu, pię-

[krótko mówiąc] Przy powierzaniu pełnienia obowiązków dyrektora nauczycielowi danej szkoły lub placówki publicznej nie ma obowiązku uwzględnienia wymagań, określonych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w poszczególnych typach publicznych szkół i rodzajach publicznych placówek. Organ prowadzący szkołę lub placówkę nie jest również w tym przypadku zobowiązany do zasięgania opinii rady szkoły lub placówki i rady rodziców. Pięcioletnia kadencja dyrektora szkoły publicznej, któremu zostało powierzone stanowisko dyrektora od 1 lipca 2012 r., upłynie 31 sierpnia 2016 r. Stanowisko dyrektora szkoły lub placówki publicznej powierza się bowiem na 5 lat szkolnych, a nie kalendarzowych.

PRZERWA POMIĘDZY STAŻAMI Akt nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego otrzymałam w dniu 27 czerwca 2011 r. Obecnie pracuję w publicznej szkole podstawowej w pełnym wymiarze godzin na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Czy będę mogła rozpocząć staż na nauczyciela mianowanego z 1 września 2013 r., jeżeli przez 4 miesiące, z wymaganych 2 lat pracy od dnia nadania poprzedniego stopnia awansu, pracowałam na podstawie umowy zlecenia w niepublicznym przedszkolu. Zgodnie z Kartą Nauczyciela, nauczyciel kontraktowy może rozpocząć staż na stopień nauczyciela mianowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej dwóch lat, a nauczyciel mianowany może rozpocząć staż na stopień nauczyciela dyplomowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej roku od dnia nadania poprzedniego stopnia awansu zawodowego.27 Przepisy Karty Nauczyciela nie określają, co należy rozumieć przez pojęcie „przepracowanie w szkole”, w związku z powyższym przyjmuje się, że określenie to oznacza okres pozostawania w stosunku pracy ze szkołą. Nieobecności w pracy z tytułu np. zwolnienia lekarskiego, czy urlopu macierzyńskiego, nie mają wpływu na długość tego okresu. Należy jednakże pamiętać, że w myśl Karty Nauczyciela, stosunek pracy z nauczycielem nawiązuje się w szkole, a w przypadku powołania zespołu szkół jako odrębnej jednostki organizacyjnej – w zespole szkół, na podstawie umowy o pracę lub mianowania.28 Ponadto w przypadku szkoły lub placówki niepublicznej poprzez zatrudnienie należy rozumieć pozostawanie w stosunku pracy w rozumieniu Ko-

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Prawo_na_co_dzien_11_2012.indd 127

127 2012-12-06 23:31:01

Prawo na co dzień

deksu pracy. Umowa zlecenie jest umową cywilnoprawną i w świetle przepisów Karty Nauczyciela nie można uznać okresu, na jaki została zawarta, jako pozostawania w stosunku pracy. Oznacza to, że rozpoczęcie stażu na stopień nauczyciela mianowanego z dniem 1 września 2013 r. nie będzie możliwe, ponieważ wymagany przepisami okres przepracowania w szkole od dnia nadania stopnia nauczyciela kontraktowego będzie krótszy niż dwa lata. W związku z koniecznością przepracowania w szkole brakujących 4 miesięcy, rozpoczęcie stażu na stopień nauczyciela mianowanego będzie możliwe z 1 września 2014 r.

[krótko mówiąc] Rozpoczęcie stażu na stopień nauczyciela mianowanego z dniem 1 września 2013 r. nie będzie możliwe, ponieważ wymagany przepisami okres przepracowania w szkole od dnia nadania stopnia nauczyciela kontraktowego będzie krótszy niż dwa lata. W świetle przepisów Karta Nauczyciela, zawarcia z nauczycielem umowy zlecenia nie można uznać za pozostawanie w stosunku pracy w szkole.

DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA DYREKTORA SZKOŁY PUBLICZNEJ Czy nauczyciel, któremu powierzono stanowisko dyrektora szkoły publicznej może prowadzić działalność gospodarczą? Zasady dotyczące ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne reguluje ustawa o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne.29 Przepisy powyższej ustawy mają m.in. zastosowanie do kierowników jednostek organizacyjnych gminy, co oznacza, że ustawie tej podlegają dyrektorzy publicznych szkół i placówek prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego. Osoby, którym powierzono stanowisko dyrektora szkoły lub placówki prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego, w okresie zajmowania stanowiska nie mogą:30 1) być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółek prawa handlowego; 2) być zatrudnione lub wykonywać innych zajęć w spółkach prawa handlowego, które mogłyby wywołać podejrzenie o ich stronniczość lub interesowność 3) być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółdzielni, z wyjątkiem rad nadzorczych spółdzielni mieszkaniowych; 4) być członkami zarządów fundacji prowadzących działalność gospodarczą; 5) posiadać w spółkach prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub

udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego – w każdej z tych spółek; 6) prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności; nie dotyczy to działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, w formie i zakresie gospodarstwa rodzinnego. Naruszenie powyższych zakazów przez dyrektora szkoły lub placówki publicznej skutkuje odwołaniem go przez organ prowadzący ze stanowiska (lub rozwiązaniem umowy o pracę – w praktyce dotyczyć to będzie osoby niebędącej nauczycielem powołanej na stanowisko dyrektora), najpóźniej po upływie miesiąca od dnia, w którym organ uzyskał informację o przyczynie odwołania.31 W przypadku konieczności odwołania dyrektora szkoły publicznej ze stanowiska należy pamiętać, że zasady odwołania nauczyciela ze stanowiska kierowniczego reguluje ustawa o systemie oświaty.32 Biorąc powyższe pod uwagę, osoba kandydująca na stanowisko dyrektora szkoły która prowadzi działalność gospodarczą, powinna być świadoma, że z dniem powierzenia stanowiska dyrektora szkoły nie będzie mogła jej prowadzić. Przepisy prawa oświatowego, jak również przepisy ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, nie rozstrzygają kwestii zawieszenia działalności gospodarczej. Mając jednak na względzie zarówno okres, na jaki zawieszenie takie jest możliwe (od 30 dni do 24 miesięcy), jak również uprawnienia i obowiązki, które ciążą na przedsiębiorcy w trakcie zawieszenia działalności gospodarczej, nasuwają się wątpliwości, czy zawieszenie działalności gospodarczej będzie stanowiło rzeczywiste zaprzestanie jej prowadzenia.

[krótko mówiąc] W świetle ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, osoby, którym powierzono stanowisko dyrektora szkoły lub placówki prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego, w okresie zajmowania stanowiska nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. Naruszenie powyższego zakazu skutkuje odwołaniem dyrektora szkoły lub placówki z zajmowanego stanowiska.

128 000_000_EFUN_Prawo_na_co_dzien_11_2012.indd 128

2012-12-06 23:31:25

AWANS DYREKTORA SZKOŁY Będąc w trakcie stażu na nauczyciela dyplomowanego, który rozpoczęłam 1 września 2011 r., wygrałam konkurs na dyrektora szkoły, w której pracowałam i odbywałam staż. Stanowisko dyrektora zostało mi powierzone z dniem 1 września 2012 r. Pod koniec sierpnia br. złożyłam do ustępującego dyrektora sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego za okres stażu i wystąpiłam z prośbą o dokonanie oceny dorobku zawodowego za okres odbytego stażu od 1 września 2011 r. do 31 sierpnia 2012 r. Czy powinnam dopełnić jeszcze jakichś formalności, żeby nie stracić roku odbytego stażu? Ustawa Karta Nauczyciela przewiduje odrębne zasady uzyskiwania stopni awansu zawodowego nauczycieli, którym powierzono stanowisko dyrektora szkoły. Dyrektor szkoły może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela dyplomowanego po upływie 4 lat od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego lub w przypadku posiadania co najmniej stopnia naukowego doktora po upływie 3 lat, jeżeli:33 1) posiada nieprzerwany okres pracy na stanowisku dyrektora wynoszący co najmniej 3 lata, a w przypadku nauczyciela posiadającego co najmniej stopień naukowy doktora co najmniej 2 lata; 2) legitymuje się wyróżniającą oceną pracy. Jeżeli w okresie stażu nauczycielowi powierzono stanowisko dyrektora szkoły, do nieprzerwanego okresu pracy na stanowisku dyrektora wynoszącego co najmniej 3 lata, zalicza się okres odbytego stażu.34 W sytuacji przedstawionej w pytaniu nauczycielowi, któremu w trakcie stażu na stopień nauczyciela dyplomowanego powierzono stanowisko dyrektora szkoły, do nieprzerwanego okresu 3 lat pracy na stanowisku dyrektora zalicza się 1 rok odbytego stażu na stopień nauczyciela dyplomowanego. Dokumentacja nauczyciela, któremu w trakcie stażu powierzono stanowisko dyrektora, załączona do wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego, obejmuje:35 1) dokumenty potwierdzające posiadane kwalifikacje zawodowe oraz akt nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego - poświadczone kopie; 2) zaświadczenie pracodawcy o spełnieniu wymagań dotyczących okresów pracy, wymaganych do złożenia wniosku, jeżeli okresów tych nie można udokumentować na podstawie świadectw pracy; 3) zaświadczenie dyrektora szkoły o wymiarze zatrudnienia nauczyciela oraz nauczanym przez niego przedmiocie lub rodzaju prowadzonych zajęć w okresie odbywania stażu; w przypadku nauczyciela, który w okresie odbywania stażu zmienił miejsce zatrudnienia, oraz nauczyciela zatrudnionego w kilku szkołach, w każdej w wymiarze niższym niż połowa obowiązkowego wymiaru zajęć, łącznie w wymiarze co najmniej połowy obowiązkowego wymiaru zajęć, należy załączyć zaświadczenia ze wszystkich szkół, w których nauczyciel był zatrudniony w okresie stażu;

4) zatwierdzony plan rozwoju zawodowego nauczyciela oraz sprawozdanie z jego realizacji; 5) sprawozdanie z okresu sprawowania funkcji dyrektora obejmujące w szczególności charakterystykę i rozwój kierowanej przez niego szkoły w tym okresie, z uwzględnieniem efektów kształcenia i wychowania; 6) wyróżniającą ocenę pracy uzyskaną w okresie zajmowania stanowiska dyrektora szkoły; 7) opis i analizę realizacji wymagań określonych w § 8 ust. 2 rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli, w szczególności ze wskazaniem uzyskanych efektów; 8) dyplom lub świadectwo potwierdzające zaawansowaną znajomość języka obcego w rozumieniu przepisów w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli - jeżeli nauczyciel realizował zadanie, o którym mowa w § 8 ust. 2 pkt 4 lit. d ww. rozporządzenia - poświadczoną kopię. Jak wynika z powyższego zestawienia, nauczyciel, któremu w trakcie stażu powierzono stanowisko dyrektora, do wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela mianowanego nie musi załączać oceny dorobku zawodowego za okres odbytego stażu. Należy również pamiętać, że nauczyciele, którzy w danym roku szkolnym przestali zajmować stanowisko dyrektora szkoły, mogą złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela dyplomowanego po odbyciu stażu w wymiarze rok i 9 miesięcy, o ile staż rozpoczęli z dniem 1 września roku szkolnego następującego bezpośrednio po tym roku szkolnym.36

[krótko mówiąc] Dyrektor szkoły może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela dyplomowanego po upływie 4 lat od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego lub w przypadku posiadania co najmniej stopnia naukowego doktora po upływie 3 lat, jeżeli posiada nieprzerwany okres pracy na stanowisku dyrektora wynoszący co najmniej 3 lata, a w przypadku nauczyciela posiadającego co najmniej stopień naukowy doktora co najmniej 2 lata oraz legitymuje się wyróżniającą oceną pracy. Jeżeli w okresie stażu nauczycielowi powierzono stanowisko dyrektora szkoły, do nieprzerwanego okresu pracy na stanowisku dyrektora wynoszącego co najmniej 3 lata, zalicza się okres odbytego stażu. Rodzaj dokumentacji załączanej przez nauczyciela, któremu w trakcie stażu powierzono stanowisko dyrektora, do wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela dyplomowanego określa § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli.

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Prawo_na_co_dzien_11_2012.indd 129

129 2012-12-06 23:31:41

Prawo na co dzień

DOTACJA NA 2,5-LETNIE DZIECI UCZĘSZCZAJĄCE DO PRZEDSZKOLA NIEPUBLICZNEGO Czy gmina może odmówić osobie prowadzącej niepubliczne przedszkole przyznania dotacji na 2,5-letnie dzieci uczęszczające do tego przedszkola? Stosownie do przepisów ustawy o systemie oświaty, niepubliczne przedszkola, w tym specjalne, otrzymują dotacje z budżetu gminy.37 Dotacje dla niepublicznych przedszkoli przysługują na każdego ucznia w wysokości nie niższej niż 75% ustalonych w budżecie danej gminy wydatków bieżących ponoszonych w przedszkolach publicznych w przeliczeniu na jednego ucznia, z tym że na ucznia niepełnosprawnego w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na niepełnosprawnego ucznia przedszkola i oddziału przedszkolnego w części oświatowej subwencji ogólnej otrzymywanej przez jednostkę samorządu terytorialnego - pod warunkiem, że osoba prowadząca niepubliczne przedszkole poda organowi właściwemu do udzielania dotacji planowaną liczbę uczniów nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielania dotacji. W przypadku braku na terenie gminy przedszkola publicznego, podstawą do ustalenia wysokości dotacji są wydatki bieżące ponoszone przez najbliższą gminę na prowadzenie przedszkola publicznego.38 Jeżeli do przedszkola, niepublicznego uczęszcza uczeń niebędący mieszkańcem gminy dotującej to przedszkole, gmina, której mieszkańcem jest ten uczeń, pokrywa koszty dotacji do wysokości iloczynu kwoty wydatków bieżących stanowiących w gminie dotującej podstawę ustalenia wysokości dotacji dla przedszkoli niepublicznych w przeliczeniu na jednego ucznia, i wskaźnika procentowego ustalonego na potrzeby dotowania niepublicznych przedszkoli w gminie zobowiązanej do pokrycia kosztów udzielonej dotacji. W przypadku braku niepublicznego przedszkola na terenie gminy zobowiązanej do pokrycia kosztów udzielonej dotacji, gmina ta pokrywa koszty udzielonej dotacji w wysokości równej 75 % wydatków bieżących stanowiących w gminie dotującej podstawę udzielenia dotacji dla przedszkoli niepublicznych w przeliczeniu na jednego ucznia.39 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku, w wyroku z 24 listopada 2011 r. 40 orzekł, iż gmina nie może ograniczać przyznania dotacji ze względu na wiek dziecka przyjętego do przedszkola niepublicznego. W ocenie Sądu, przepisy art. 90 ust. 1, ust. 2b i ust. 2c ustawy o systemie oświaty nie ograniczają prawa do przyznania dotacji przedszkolom niepublicznym w stosunku do dzieci, które ukończyły 2,5 roku, a nie ukończyły lat 3. Dotacja przysługuje na każdego ucznia przedszkola niepublicznego, który został przyjęty zgodnie z art. 14 ust. 1-1b ustawy o systemie oświaty. Sąd podkreślił, że choć zasadą jest, że wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci w wieku od 3 do 6 lat, to

jednak ustawodawca dopuszcza możliwość objęcia opieką przedszkolną także dzieci w wieku powyżej 6 lat, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat, oraz dzieci, które ukończyły 2,5 roku. Jeżeli więc takie dziecko zostało przyjęte do przedszkola niepublicznego, to organowi je prowadzącemu przysługuje na to dziecko dotacja. Decyzja o przyjęciu do przedszkola dziecka, które ukończyło 2,5 roku, należy zaś wyłącznie do dyrektora przedszkola. Ponadto WSA wyraźnie podkreślił, że organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego nie mają uprawnień do wprowadzania ograniczeń w przyznawaniu dotacji przedszkolom niepublicznym. Ustawodawca upoważnił je jedynie do określenia wymagań formalnych, jakich powinny dopełnić podmioty ubiegające się o dotację, a także organ, do którego wniosek powinien być skierowany, trybu jego załatwienia oraz terminów i sposobu rozliczenia dotacji.

[krótko mówiąc] Gmina nie może odmówić osobie prowadzącej niepubliczne przedszkole przyznania dotacji na 2,5-letnie dzieci uczęszczające do tego przedszkola.

DODATEK ZA WARUNKI PRACY Czy nauczycielowi szkoły podstawowej ogólnodostępnej, prowadzącemu zajęcia rewalidacyjne z uczniem posiadającym orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym, należy się dodatek za warunki pracy (trudne lub uciążliwe)? Kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Kształcenie to może być prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, szkołach lub oddziałach integracyjnych, szkołach lub oddziałach specjalnych i ośrodkach. W zależności od rodzaju niepełnosprawności, w tym stopnia upośledzenia umysłowego, dzieciom i młodzieży, wymagającym stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy, organizuje się kształcenie i wychowanie, które stosownie do potrzeb umożliwia naukę w dostępnym dla nich zakresie, usprawnianie zaburzonych funkcji, rewalidację i resocjalizację oraz zapewnia specjalistyczną pomoc i opiekę. Opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka oraz orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego albo indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego nauczania, a także o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych organizowanych zgodnie z odrębnymi przepisami wydają zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych.

130 000_000_EFUN_Prawo_na_co_dzien_11_2012.indd 130

2012-12-06 23:31:59

Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego określa zalecane formy kształcenia specjalnego, z uwzględnieniem rodzaju niepełnosprawności, w tym stopnia upośledzenia umysłowego.41 Wykaz trudnych i uciążliwych warunków pracy, stanowiących podstawę do przyznania nauczycielom dodatku za warunki pracy, określa rozporządzenie MENiS z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy.42 W świetle przepisów powyższego rozporządzenia, za pracę w trudnych warunkach uznaje się m.in. prowadzenie przez nauczycieli:43 1) zajęć rewalidacyjno-wychowawczych z dziećmi i młodzieżą upośledzonymi umysłowo w stopniu głębokim oraz 2) zajęć dydaktycznych i wychowawczych w specjalnych przedszkolach (oddziałach), szkołach (oddziałach) specjalnych oraz 3) prowadzenie indywidualnego nauczania dziecka zakwalifikowanego do kształcenia specjalnego. Z treści pytania wynika, że dziecko z którym prowadzone są zajęcia rewalidacyjne posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym. Nie zostało wskazane, aby dziecko posiadało również orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania. Indywidualnym nauczaniem obejmuje się dzieci i młodzież, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola lub szkoły i które posiadają orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania wydane przez zespół orzekający działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Na podstawie przepisów cytowanego wyżej rozporządzenia dodatek za pracę w trudnych warunkach przysługiwałby nauczycielowi wyłącznie w przypadku, gdyby dziecko, zakwalifikowane do kształcenia specjalnego o którym mowa w pytaniu, posiadało również orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania

[krótko mówiąc] W myśl przepisów rozporządzenia w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy, nauczycielowi szkoły podstawowej ogólnodostępnej, prowadzącemu zajęcia rewalidacyjne z uczniem posiadającym orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym, nie przysługuje dodatek za warunki pracy.

ZESPÓŁ PRZEDSZKOLNO-ŻŁOBKOWY Czy w świetle obowiązujących przepisów, możliwe jest połączenie w ramach jednego zespołu przedszkola ze żłobkiem? Ustawa o opiece nad dziećmi w wieku do lat 344, określająca zasady tworzenia i funkcjonowania żłobków weszła w życie 4 kwietnia 2011 r. Przepisy tej ustawy nie przewidują możliwości łączenia przedszkoli z instytucjami opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 w ramach jednego zespołu. Możliwość podjęcia przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego uchwały w sprawie połączenia w zespół przedszkola i żłobka doznaje ograniczeń wynikających z dwóch odrębnych uregulowań prawnych tych jednostek organizacyjnych. Przedszkola publiczne zakładane są na podstawie ustawy o systemie oświaty45, natomiast żłobki gminy mogą tworzyć i prowadzić na podstawie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3.46 Na mocy powyższej ustawy, żłobki działające dotąd jako publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, w oparciu o przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej47 zostały wyłączone spod rygorów tej ustawy, nie zostały jednak objęte systemem oświaty. W ustawie o systemie oświaty wymienia się m.in. przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi, przedszkola specjalne oraz inne formy wychowania przedszkolnego (punkty przedszkolne, zespoły wychowania przedszkolnego). Żłobki nie są objęte systemem oświaty. Tworzenie przedszkoli i żłobków należy do zadań własnych gminy. Zarówno przedszkole, jak też żłobek gmina tworzy w formie gminnych jednostek budżetowych. Zarówno ustawa o systemie oświaty jak też ustawa o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, umożliwia tworzenie zespołów, jednak wyłącznie w ramach jednostek organizacyjnych objętych zapisami danej ustawy. Zgodnie z ustawą o systemie oświaty organ prowadzący szkoły różnych typów lub placówki może je połączyć w zespół.48 W myśl ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 podmioty prowadzące żłobki lub kluby dziecięce (m. in. gminy) mogą dla celów organizacyjnych połączyć je w zespół i określić zasady działania zespołu.49 Prawie dwuletni okres obowiązywania ustawy pokazał, że rozwiązania i mechanizmy prawne zawarte w ustawie, okazały się niewystarczająco skuteczne. W związku z powyższym, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz niektórych innych ustaw50. Z uzasadnienia do projektu zmian w ustawie wynika, jest on odpowiedzią na najczęściej zgłaszane problemy przy realizacji ustawy. Podstawowe zmiany dotyczą: 1) umożliwienia podmiotom tworzącym żłobki lub kluby dziecięce oraz zatrudniającym dziennego opiekuna przetwarzania danych osobowych;

listopad/grudzień 2012

000_000_EFUN_Prawo_na_co_dzien_11_2012.indd 131

131 2012-12-06 23:32:16

Prawo na co dzień

2) możliwości łączenia instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 w zespoły z przedszkolami, innymi formami wychowania przedszkolnego oraz szkołami; 3) zebrania i ujęcia w jednym akcie prawnym wszystkich wymagań sanitarnych dotyczących żłobków i klubów dziecięcych; 4) stworzenia podmiotom organizującym opiekę nad dziećmi możliwości przeprowadzenia procedury rejestracji żłobka i klubu dziecięcego poprzez platformę ePUAP; 5) poszerzenia katalogu podmiotów mogących zatrudniać dziennych opiekunów. Na uwagę zasługuje od dawna postulowane wprowadzenie przepisów umożliwiających połączenie, w celach organizacyjno-administracyjnych, przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego oraz szkół z instytucjami opieki nad dziećmi w wieku do lat 3. W ocenie twórców projektu pozwoli to na obniżenie kosztów funkcjonowania żłobka lub klubu dziecięcego. Kwestia stworzenia podstaw prawnych umożliwiających funkcjonowanie zespołów żłobkowo-przedszkolnych była wielokrotnie podnoszona przez gminy. Niepokojący jest jednocześnie fakt, że w związku z propozycją łączenia przedszkoli, innych

form wychowania przedszkolnego oraz szkół z instytucjami opieki nad dziećmi w wieku do lat 3, w projekcie ustawy zmieniającej nie znalazły się propozycje wprowadzenia stosownych zmian w ustawie o systemie oświaty. Jak wskazano wyżej, systemem oświaty nie są objęte instytucje opieki nad dziećmi w wieku do lat 3. Natomiast możliwość tworzenia zespołów ograniczona jest do szkół i placówek, mieszczących się w ramach systemu oświaty.

[krótko mówiąc] Obowiązujące przepisy prawa nie przewidują możliwości łączenia w zespół przedszkola i żłobka. W Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej trwają prace nad zmianą ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. W świetle projektu zmian do ustawy przewiduje się możliwość łączenia w zespoły żłobków z przedszkolami i szkołami.

Sięgnij do źródeł art. 9d ust. 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.), 2 art. 9b ust. 3 i 3a Karty Nauczyciela, 3 art. 39 ust. 1 i 1a Karty Nauczyciela, 4 art. 42 Karty Nauczyciela, 5 art. 7 ust. 1 pkt 5 Karty Nauczyciela, 6 załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624 z późn. zm.), 7 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. z 22 lutego 2012 r., poz. 204), 8 art. 41 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), 9 art. 75 ust. 1 Karty Nauczyciela, 10 art. 75 ust. 2 Karty Nauczyciela, 11 art. 108-113 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), 12 art. 52 § 1 pkt 1 i art. 53 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy, 13 art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela, 14 art. 20 ust. 5c Karty Nauczyciela, 15 art. 20 ust. 7 Karty Nauczyciela, 16 art. 20 ust. 8 Karty Nauczyciela, 17 art. 22 ust. 2 Karty Nauczyciela, 18 ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, 1

poz. 93 z późn. zm.), 19 art. 39 ust. 3 ustawy o systemie oświaty, 20 art. 91c ust. 2 Karty Nauczyciela, 21 art. 1 pkt 4 ustawy o systemie oświaty, 22 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 228, poz. 1487), 23 § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 7, 24 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 października 2009 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w poszczególnych typach publicznych szkół i rodzajach publicznych placówek (Dz. U. z 2009 r. Nr 184, poz. 1436 z późn. zm.) 25 art. 36a ust. 13 ustawy o systemie oświaty, 26 art. 63 ustawy o systemie oświaty, 27 art. 9d ust. 4 Karty Nauczyciela, 28 art. 10 ust. 1 Karty Nauczyciela, 29 ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 216, poz. 1584 z późn. zm.), 30 art. 4 ustawy, o której mowa w odnośniku 29, 31 art. 5 ust. 2 ustawy, o której mowa w odnośniku 29, 32 art. 38 ustawy o systemie oświaty, 33 art. 9e ust. 1 Kary Nauczyciela, 34 art. 9e ust. 5 Karty Nauczyciela,

132 000_000_EFUN_Prawo_na_co_dzien_11_2012.indd 132

2012-12-06 23:32:38

§ 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz. U. Nr 260, poz. 2593 z późn. zm.), 36 art. 9e ust. 4 Karty Nauczyciela, 37 art. 90 ust. 1 ustawy o systemie oświaty, 38 art. 90 ust. 2b ustawy o systemie oświaty, 39 art. 90 ust. 2c ustawy o systemie oświaty, 40 wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjny w Białymstoku z dnia 24 listopada 2011 r., sygn. akt I SA/Bk 365/11, 41 art. 71 ustawy o systemie oświaty, 42 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz. U. z 2005 r. Nr 22, poz. 181 z późn. zm.), 43 § 8 pkt 7 i 8 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 42. 44 ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. Nr 45, poz. 235 z późn. zm.), 45 art. 58 ustawy o systemie oświaty, 46 art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy , o której mowa w odnośniku 44, 47 ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r., Nr 14, poz. 89, z późn. zm.), 48 art. 62 ust. 1 ustawy o systemie oświaty, 49 art. 9 ustawy, o której mowa w odnośniku 44, 50 Biuletyn Informacji Publicznej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej 35

www.mpips.gov.pl

REKLAMA

000_000_EFUN_Prawo_na_co_dzien_11_2012.indd 133

2012-12-06 23:32:54

Autorzy

Bartosz Krzyżaniak

Dariusz Stachecki

Agnieszka Borowiecka Nauczycielka konsultantka w Ośrodku Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Współautorka polskiej wersji Imagine Logo, lokalizacji podręcznika Intel Learning Series i wielu publikacji dotyczących wykorzystania TIK w nauczaniu różnych przedmiotów.

Marta Wnukowicz Wieloletni współpracownik Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Od lat prowadzi szkolenia dla nauczycieli z zakresu wykorzystania TI na lekcjach różnych przedmiotów. Autorka programów szkoleń, materiałów edukacyjnych. Współpracowała przy projekcie Otwarta Szkoła System Wsparcia Uczniów Migrujących przygotowując nauczycieli do prowadzenia zajęć metodą wideokonferencji. Egzaminator ECDL (Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych). Od 1999 roku nauczyciel informatyki w Gimnazjum z Oddziałami Dwujęzycznymi nr 42 w Warszawie. Współzałożycielka Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli Centrum Edukacji Teleinformatycznej.

Monika Rękawek Prawniczka, specjalizuje się w prawie oświatowym. Pracuje w Kuratorium Oświaty w Białymstoku.

Michał Tycjan Grześlak Trener i konsultant w Ośrodku Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Prowadzi szkolenia i warsztaty dla nauczycieli oraz kadry kierowniczej. Trener projektu INTEL – Nauczanie ku Przyszłości. Egzaminator ECDL e-Citizen. Współorganizator konkursu Innowacyjny Nauczyciel 2011. Od 1997 roku pracuje również jako nauczyciel informatyki, obecnie w Gimnazjum im. ks. Aleksandra Fedorowicza w Izabelinie.

Maciej Borowiecki

Janusz S. Wierzbicki

Jadwiga Pawluk Nauczyciel bibliotekarz. Pracuje w Warmińsko-Mazurskiej Bibliotece Pedagogicznej w Elblągu. Od kilku lat przygotowuje nauczycieli do stosowania technologii informacyjno-komunikacyjnej w praktyce szkolnej prowadząc stacjonarne oraz e-learningowe kursy i szkolenia.

Nauczyciel informatyki w gimnazjum i przedmiotów informatycznych w policealnym studium informatycznym. Wicedyrektor Gimnazjum im. Feliksa Szołdrskiego w Nowym Tomyślu. Wykładowca Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji im. Mieszka I w Poznaniu. Organizator Ogólnopolskich Konferencji Administratorów Szkolnych Sieci Komputerowych KASSK w Nowym Tomyślu, egzaminator ECDL i ECDL Advanced, egzaminator OKE, instruktor Akademii Informatycznej Cisco, trener Ogólnopolskiej Fundacji Edukacji Komputerowej, Apple Distinguished Educator (ADE) oraz Apple Proffesional Development Trainer (APD). Członek Polskiego Towarzystwa Informatycznego. Prowadzi szkolenia dla nauczycieli, opiekunów Internetowych Centrów Informacji Multimedialnych, opiekunów pracowni komputerowych. Za szczególne zasługi dla oświaty i wychowania odznaczony w 2009 roku Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

Od 1996 roku prowadzi zajęcia dla nauczycieli na kursach doskonalących, warsztatach metodycznych oraz studium podyplomowym informatyki prowadzonym przez Uniwersytet Warszawski oraz Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Uczestniczył w opracowaniu wielu programów nauczania a także materiałów dydaktycznych i metodycznych. Za działalność na rzecz edukacji informatycznej został wyróżniony Medalem Komisji Edukacji Narodowej w roku 2007 oraz Brązowym Krzyżem Zasługi w roku 2011.

Wicedyrektor ds. edukacyjnych Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Od 27 lat związany z doskonaleniem nauczycieli w zakresie informatyki i technologii informacyjnej. Jest współautorem programów Studiów Podyplomowych Informatyki dla Nauczycieli organizowanych przez IKN, CDN, MIM UW. Od wielu lat prowadzi zajęcia na tych studiach, głównie z przedmiotów związanych z programowaniem. Ma także bezpośredni kontakt ze szkołą, jest nauczycielem informatyki w XXVII LO im. Tadeusza Czackiego w Warszawie. Uczestniczy w pracach Komisji Zadaniowej i Komisji Wojewódzkiej Przedmiotowego Konkursu Informatycznego dla uczniów gimnazjów woj. mazowieckiego, pełnił także funkcję wiceprzewodniczącego Komitetu Głównego Olimpiady Informatycznej Gimnazjalistów.

Zanim został redaktorem naczelnym magazynu EduFakty – Uczę Nowocześnie przez kilkanaście lat pracował w mediach, m.in. w Pulsie Biznesu, gdzie był dziennikarzem, redaktorem i wydawcą, Życiu, Życiu Warszawy, Super Expressie. Współpracował z radiową Trójką, prasą ekonomiczną, społeczną i motoryzacyjną. Ukończył dziennikarstwo na UW oraz podyplomowe studia ekonomiczne Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN oraz NBP. Jest laureatem Nagrody Ostrego Pióra przyznanej przez Business Centre Club za propagowanie w pracy zawodowej zasad przedsiębiorczości, wspieranie idei wolnego rynku i szerzenie edukacji ekonomicznej.

Maciej Kułak Absolwent Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW, dziennikarz oświatowy i sportowy, propagator nowych technologii w edukacji. W ostatnich latach pracował dla m.in. Gazety Wyborczej i Głosu Nauczycielskiego, publikował w Tygodniku Solidarność. Pomysłodawca i współwydawca miesięcznika EduFakty. Obecnie dyrektor wydawnictwa Benild, wydawcy magazynu EduFakty – Uczę Nowocześnie. Brał udział w pracach zespołu ekspertów ds. edukacji w Narodowym Programie Rozwoju Foresight Polska 2020 realizowanym przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Wyróżniony odznaką specjalną Przyjaciel Dz iecka Ulicy przyznawaną przez TPD osobom zaangażowanym w pomoc dzieciom z rodzin patologicznych.

Jarosław Skurzyński Doktorant na Uniwersytecie Szczecińskim w Instytucie Filozofii, prowadzi zajęcia w Szczecińskiej Szkole Wyższej Collegium Balticum. Prowadził zajęcia z etyki i filozofii w liceum. Jest sekretarzem Naukowego Koła Gender na Uniwersytecie Szczecińskim. Publikował w Ruchu Filozoficznym oraz w Analizie i Egzystencji.

134 000_000_EFUN_autorzy_11_2012.indd 134

2012-12-06 22:37:15

Bez nazwy-1 1

2012-12-06 23:21:31

Dziękujemy prawie 200 nauczycielom, dyrektorom, przedstawicielom lokalnych władz i kuratoriów, władzom i pracownikom PWSZ w Chełmie, Tadeuszowi Sławeckiemu, wiceministrowi edukacji, Policji, partnerom technologicznym oraz wszystkim życzliwym ludziom, dzięki którym zorganizowaliśmy w październiku

I Konferencję Metodyczną

Szkoła XXI wieku Pozytywne reakcje uczestników pozwalają nam sądzić, że konferencja na stałe wpisze się w kalendarz edukacyjnych imprez nie tylko południowo-wschodniej Polski.

Do zobaczenia za rok! Wydawca magazynu EduFakty-Uczę Nowocześnie

PARTNERZY TECHNOLOGICZNI KONFERENCJI wspieramy oświatę

000_000_EFUN_okladka_IV_dzieki_za_chelm_11_2012.indd 2

2012-12-06 23:18:51