Efun20

nr 20 czerwiec 2012

innowacyjna

szkoła

•

innowacyjny

nauczyciel

•

innowacyjny

uczeń

ISSN-2083-53-53

Cena 20 zł (w tym VAT)

e-learning Bezpieczne wycieczki

Konsultacje w sieci

Duplikaty świadectw

EFUN

2

W numerze: EDUFAKTY PYTAJĄ, MEN ODPOWIADA 6-7 Zmiany w szkolnictwie zawodowym Wspólnie z Ministerstwem Edukacji Narodowej przygotowaliśmy specjalną rubrykę dotyczącą zmian w szkolnictwie zawodowym, w której eksperci ministerstwa odpowiadają na najbardziej nurtujące pytania czytelników.

TRUDNE SPRAWY 8 Wyjazd w pełni kontrolowany Podpowiadamy jak zorganizować zieloną szkołę, wycieczkę lub inny wyjazd z młodzieżą aby były w stu procentach bezpieczne.

9-12 Recepta na bezpieczną podróż Opisujemy kilka porad, co zrobić przed wyjazdem by był on nie tylko ciekawy i stanowił przyjemność dla uczniów, ale również był spokojny dla nauczycieli i dyrektora szkoły. Czy dokładny regulamin i ubezpieczenie wystarczą?

13-19 Regulamin wycieczki związane z nim dokumenty Jak powinien wyglądać regulamin wyjść i wycieczek oraz innych imprez krajoznawczo-turystycznych - udostępniamy wzorce- wręcz gotowce poszczególnych dokumentów.

PRAWO 20-26 Nieobecność nauczyciela w szkole Usprawiedliwianie nieobecności w pracy i udzielanie zwolnień od pracy - jak usprawiedliwić swoją nieobecność w szkole? Kiedy dyrektor może usprawiedliwienie przyjąć a kiedy odrzucić? Jaka jest obowiązująca podstawa prawna wyjaśniamy w przystępny sposób.

27-35 Zasady wydawania duplikatów świadectw, dyplomów i innych dokumentów dotyczących przebiegu nauczania Nie budzi wątpliwości fakt, iż utrata oryginału świadectwa lub dyplomu może okazać się niezmiernie dotkliwa w skutkach dla jego posiadacza. Dlatego też przepisy

prawa oświatowego przewidują możliwość ubiegania się o wydanie duplikatu świadectwa, dyplomu lub innego dokumentu dotyczącego przebiegu nauczania, w przypadku jego utraty. Jak możemy uzyskać taki duplikat?

36-44 Prawo na co dzień Na pytania naszych czytelników odpowiadają prawnicy. Wyjaśniają na przykład, co zrobić w przypadku negatywnej oceny naszego dorobku zawodowego lub jak odnotować udział ucznia w projekcie edukacyjnym w arkuszu ocen ucznia.

46-47 Wolne licencje Przepisy prawa autorskiego ściśle określają prawo twórcy do utworu i zasady korzystania z utworów przez inne osoby. Warto wiedzieć, że upubliczniając utwory, twórca może uściślić zasady korzystania z jego dzieła poprzez licencję, którą dołączy do utworu. Nie zawsze musi być to licencja restrykcyjna.

KONFERENCJA , ZJAZDY, SPOTKANIA 48-49 Oby nie zabrakło konsekwencji Cyfrowa szkoła - program, który budzi nadzieję z jednej strony, z drugiej – obawy.

Podczas XI Zjazdu Opiekunów Szkolnych Pracowni Internetowych w Mrozach była okazja porozmawiać na temat projektu z przedstawicielami MAC, MEN kancelarii Prezydenta RP, nauczycielami, wykładowcami uniwersyteckimi, dyrektorami szkół oraz samorządowcami. Czego się dowiedzieliśmy?

FELIETON 50 Z dzienniczka gimnazjalistki - uczymy się zdalnie

E-LEARNING 51 e-learning - czy to koniec szkoły?

Wydawać by się mogło, że jesteśmy świadkami początku końca szkoły. Od dawna bowiem słyszymy i czytamy o e-learningu. Jeśli tak doskonale można uczyć „elektronicznie” to

po co wydawać środki publiczne na szkoły i nauczycieli? A może jednak e-learning wcale nam nie zagraża? Może to tylko kolejne narzędzie wspomagające naszą pracę?

52-53 e-learning oparty na blogu Wbrew pozorom e-learning nie musi być skomplikowany. Czasem wystarczy prosty system blogowania i możemy zacząć udostępniać materiały dla naszych uczniów i studentów w duchu e-learningu.

54-56 Rapid e-learning w szkole – uczmy się choćby od biznesu Nie zawsze jest czas i potrzeba na przygotowanie zgodne ze sztuką, pełnego szkolenia e-learningowego. Wówczas warto zastosować zasady rapid e-lerningu, często wykorzystywane w szkoleniach przez duże korporacje.

57-60 Blended learning w kształceniu językowym – okiem szkolnego praktyka Łączenie tradycyjnych metod nauczania języków obcych z nauczaniem zdalnym, wspieranym przez technologię komunikacyjno–informacyjną , daje doskonałe rezultaty: poprawia osiągnięcia uczniów, zwiększa ich aktywność i samodzielność podczas nauki.

62-63 Naucz się uczyć online Szkolenia bazujące na e-learningu w dobie rozwijających się technologii multimedialnych i szybkiego internetu wydają się idealnym sposobem na tanie i szybkie rozwijanie kompetencji. Gdy przychodzi jednak do skorzystania z tej formy edukacji, pojawiają się problemy. Jak sobie z nimi radzić?

64-67 Moodle – uczymy programowania Moodle to wygodna platforma e-learningowa. Jest dostępna bezpłatnie, stosunkowo prosta w obsłudze i ma duże możliwości. Czy można z jej pomocą uczyć programowania?

Jak powinien wyglądać taki kurs?

118 e-learning wyzwaniem dla bibliotek Zmienia się edukacja, zmienia się bibliotekarstwo, przeobrażeniom ulega praca pedagogiczna nauczyciela bibliotekarza. W epoce Google’a i Wikipedii w bibliotekach szkolnych i pedagogicznych coraz częściej znajdują zastosowanie różne formy nauczania zdalnego.

EFUN 2012

3 KROK PO KROKU

PROMOCJA

KONKURSY

70-75

92-94 Wacom dla edukacji – kilka słów o zdrowiu Długotrwałe korzystanie z myszy komputerowej powoduje zwyrodnienie nadgarstka. Może więc warto zastąpić ją piórkiem. Co więcej, nowoczesne tablety graficzne mogą w pełni zastąpić urządzenia wskazujące.

104 Konkursy Innowacyjny Nauczyciel oraz Innowacyjna Szkoła – edycja 2012

Instalacja platformy Moodle na serwerze MS SBS2003

76-77 Instalacja platformy edukacyjnej Moodle na komercyjnym serwerze

80-88 Konsultacje online z programem Skype

115 Jak skonfigurować program Time Machine do wykonywania kopii zapasowych systemu

117 Jak zainstalować i skonfigurować aplikację SkyDrive

127-133 Microsoft Mouse Mischief

CHMURA DLA EDUKACJI 78-80 Konsultacje i seminaria online z użyciem komunikatorów internetowych Z technologii korzystamy głównie wówczas, gdy przynosi to korzyści. Najbardziej wymierne są te finansowe lub czasowe. Tak jest, gdy zamiast tracić czas i pieniądze na dojazdy, możemy wziąć udział w spotkaniu online, na przykład udzielając korepetycji. Podpowiadamy jak zorganizować takie spotkanie.

89 Office 365 a konsultacje online Live@edu, jako bezpieczne i bezpłatne usługi edukacyjnej sieci społecznościowej dla edukacji, opisywaliśmy na łamach naszego pisma pod różnym kątem. Tym razem chcieliśmy pokazać zastosowanie programu Messenger do połączeń online. Jednak pojawiła się nowa, znacznie ciekawsza możliwość. To usługa Office 365.

90-91 Biała tablica w sieci podczas konsultacji online Wspólne pisanie, rysowanie, tworzenie map myśli i prowadzenie burzy mózgów bez odchodzenia od komputera ze współpracownikami lub uczniami rozsianymi po całym świecie?

105 Polski nauczyciel innowatorem w światowym nauczaniu Krzysztof Nowak, nauczyciel z Choszczna w województwie zachodniopomorskim, został uhonorowany tytułem Innowatora w Nauczaniu, podczas prestiżowego IX Europejskiego Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół w Lizbonie organizowanego jak co roku przez Microsoft w ramach programu Partners in Learning.

106 Samsung zaprasza do Centrum Nauki Kopernikz Teatr, w którym występują roboty, pracownia, w której można skonstruować własnego robocika czy obejrzeć linię produkcyjną – to wszystko czeka na odwiedzających Centrum Nauki Kopernik.

SIECIOWISKO 96-101 Grafika komputerowa w edukacji – oswajamy Sumo Paint Coraz częściej korzystamy z usług działających w modelu chmury. Do korzystania z nich wystarczy przeglądarka internetowa. Dzisiaj w ten sposób możemy edytować grafikę lub filmy. Zupełnie bezpłatnie. Po polsku.

102-103 Aplikacje pomocne nie tylko w e-learningu Internet stanowi nieprzebrane źródło aplikacji i narzędzi mogących przydać się zarówno podczas standardowych lekcji jak i w nauczaniu zdalnym. Pokrótce przedstawiamy dwa programy warte wyróżnienia – Mathematics 4.0 oraz WorldWide Telescope.

ODZYSKIWANIE DANYCH 108-110 Najczęstsze przyczyny utraty danych W trzeciej części poradnika dotyczącego bezpieczeństwa danych i ich odzyskiwania z uszkodzonych nośników przyglądamy się budowie dysków oraz przedstawiamy najczęściej występujące uszkodzenia.

112-114 Wehikuł czasu – zabezpiecz swoje dane

Z OŚRODKÓW DOSKONALENIA NAUCZYCIELI 120-121 OEIiZK zaprasza na szkolenia organizowane w okresie wakacji. Z jakich szkoleń i warsztatów możemy skorzystać podczas wakacji w OEIiZK? Warto sprawdzić i zapisać się zawczasu by zagwarantować sobie miejsce.

Projektory dla szkół 122-126 Projektor zamiast interaktywnej tablicy

MULTIMEDIA 126-127 Nauka przez zabawę z Microsoft Mouse Mischief Bezpłatny dodatek do programu PowerPoint pozwala zaangażować większą liczbę uczniów w aktywny udział w lekcji, gdy dysponujemy tylko jednym komputerem i projektorem. Musimy tylko podłączyć kilka myszy.

Autorzy 134 Poznaj naszych autorów

EFUN

4

„EduFakty - Uczę Nowocześnie”, czyli magazyn, jakiego nie było 136 stron praktycznych porad dla dyrektorów i nauczycieli, reportaże, opinie i porady ekspertów na tematy nurtujące środowisko nauczycielskie, obszerny dział prawny, w którym rozwiązujemy prawdziwe problemy z życia szkoły, kompendium wiedzy na temat najnowszych tendencji dotyczących wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w szkole, praktyczne porady, które przeprowadzają czytelnika krok po kroku przez meandry programów i narzędzi niezbędnych w pracy zaangażowanego nauczyciela. To tylko niektóre stałe elementy pisma, które oddajemy w Państwa ręce.

Powstało na gruncie najlepszych doświadczeń ukazującego się od dwóch lat miesięcznika „EduFakty” oraz magazynu „Uczę Nowocześnie” – metodycznego przewodnika po świecie nowoczesnych technologii w edukacji. Zdecydowaliśmy się połączyć potencjał obu tytułów, by ułatwić Państwu dostęp do użytecznej w pracy informacji. Wzięliśmy to, co najlepsze z obu pism i tak powstało nowe, pełne inspiracji, świeże, unikatowe i – mamy nadzieję – pomocne narzędzie w pracy dyrektora i nauczyciela: dwumiesięcznik „Edufakty - Uczę Nowocześnie”.

To nie jedyna zmiana w naszym wydawnictwie. Wychodząc naprzeciw potrzebom

Magazyn wydawany pod patronatem Konferencji Rektorów Uczelni Pedagogicznych Wydawca: Benild s.c., Warszawa ul. Barei 5/64, 03-141 Warszawa, tel/fax 22 300 23 19 redakcja@edufakty.pl prenumerata@edufakty.pl

Rada Programowa : prof. Mirosława Nowak-Dziemianowicz, prof. Joanna Głodkowska, prof. Bogusław Śliwerski, Wiesław Włodarski, Dariusz Kulma Przedstawiciele Konferencji Rektorów Uczelni Pedagogicznych prof. Jan Łaszczyk, prof. Stefan Mieszalski

Dyrektor wydawniactwa: Maciej Kułak

Redaktorzy: Marta Wnukowicz Michał Grześlak

Redaktor naczelny: Bartosz Krzyżaniak Zastępca redaktora naczelnego: Janusz Wierzbicki

Dziennikarze, publicyści, felietoniści Beata Igielska, Monika Rękawek, Bogusław Śliwerski, Wiesław Włodarski Ola Piontek, Lidia Jastrzębska

i oczekiwaniom środowiska nauczycielskiego, od września zwiększymy nasze zaangażowanie w konferencje, na których będziemy demonstrować praktyczne zastosowanie treści zamieszczanych w „EFUN”.

Z przyjemnością wykorzystamy Państwa doświadczenia, sugestie i pomysły – zarówno podczas pracy nad magazynem, jak i w trakcie konferencji.

Zapraszamy do współpracy.

Maciej Kułak dyrektor wydawnictwa

Bartosz Krzyżaniak redaktor naczelny

Reklama: Jolanta Sibilska – kierownik jolanta.sibilska@edufakty.pl.

Marika Perkowska marika.perkowska@edufakty.pl tel.: 22 243 23 74 Prenumerata Paulina Sewastianowicz paulina.sewastianowicz@edufakty.pl tel.: 22 300 23 19 Prepress: G.W. GABI www.gabi4net.com Projekt graficzny: Anna Stępień

NASZE KONKURSY Z CIEKAWYMI NAGRODAMI szczegóły na EduFakty.pl

EFUN

6

PYTAJĄ, Men odpowiada

Zmiany w szkolnictwie zawodowym Wspólnie z Ministerstwem Edukacji Narodowej przygotowaliśmy specjalną rubrykę dotyczącą zmian w szkolnictwie zawodowym, w której eksperci ministerstwa odpowiadają na najbardziej nurtujące pytania czytelników. Wszystkie pytania i odpowiedzi na www.edufakty.pl.

1

Czy w przypadku kwalifikacyjnych kursów zawodowych realizowanych w systemie zaocznym należy stosować taką samą liczbę godzin jak w systemie stacjonarnym (np. przy zajęciach odbywających się w systemie zaocznym co dwa tygodnie w ciągu dwóch dni, realizacja 910 godzin dla kwalifikacji „obsługa klienta w jednostkach administracji” będzie zbytnio rozciągnięta w czasie)?

Warunki, organizacja i tryb prowadzenia kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych regulują przepisy rozporządzenia z dnia 11 stycznia 2012 roku w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych (Dz. U. poz. 186). Kwalifikacyjny kurs zawodowy jest prowadzony wg programu nauczania uwzględniającego podstawę programową kształcenia w zawodach, w zakresie jednej kwalifikacji.

Przepis art. 68a ust. 3 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 roku o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw stanowi, że kształcenie ustawiczne (w tym kwalifikacyjne kursy zawodowe) może być prowadzone jako stacjonarne lub zaoczne, a także z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 roku w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 204) określa w szczególności minimalny wymiar godzin poszczególnych obowiązkowych zajęć edukacyjnych, w toku których odbywa się kształcenie

zawodowe w szkołach. Natomiast minimalna liczba godzin kształcenia na kwalifikacyjnym kursie zawodowym, o której mowa w § 4 ust. 2 rozporządzenia MEN z dnia 11 stycznia 2012 roku w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych odnosi się wyłącznie do kształcenia w formie stacjonarnej.

Kształcenie w formie zaocznej będzie realizowane proporcjonalnie do ustalonej liczby godzin dla kształcenia w formie stacjonarnej, analogicznie jak to było ustalane w przypadku określenia liczby godzin w szkołach dla dorosłych prowadzących kształcenie w formie zaocznej do liczby godzin kształcenia w formie stacjonarnej dla tego samego typu szkoły.

Podmiot, który będzie organizował kwalifikacyjne kursy zawodowe oprócz ustalenia, w oparciu o podstawę programową, programu nauczania dla danego zawodu i wyodrębnionej kwalifikacji określi także liczbę godzin konsultacji niezbędnych do realizacji treści programowych oraz zakres materiału, który słuchacze zrealizują samodzielnie.

2

Czy pensum nauczyciela uczącego w technikum przedmiotu określanego jako praktyczny będzie wynosiło 18 czy 22 godziny?

Od 1 września 2012 r. obowiązywać będą: rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. 2012 poz.

204) oraz rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r.

EFUN 2012

7

w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz. U. z 2012 r., poz. 184).

W ustawie – Karta Nauczyciela wyodrębniono dwie grupy nauczycieli, dla których odrębnie określono wymiar tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami (tzw. pensum dydaktyczne): • nauczyciele przedmiotów teoretycznych – 18 godzin zajęć tygodniowo, • nauczyciele praktycznej nauki zawodu – 22 godziny zajęć tygodniowo.

Zmiany wprowadzone w kształceniu zawodowym na mocy ustawy z dnia 19 sierpnia 2011r. nie zmieniły zasad prowadzenia praktycznej nauki zawodu w szkołach realizujących kształcenie zawodowe. Problematykę dotyczącą organizowania praktycznej nauki zawodu regulują, tak jak dotychczas, przepisy art. 70 ustawy o systemie oświaty. Warunki i tryb organizowania pnz (w tym prawa i obowiązki podmiotów, w których odbywa się pnz, a także kwalifikacje wymagane od osób prowadzących pnz i przysługujące im uprawnienia) określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. Nr 244, poz. 1626), wydane na podstawie upoważnienia zawartego w art. 70 ust.

4 ustawy o systemie oświaty.

Wprowadzenie określeń „kształcenie zawodowe praktyczne” i „kształcenie zawodowe teoretyczne” miało na celu uporządkowanie i ukierunkowanie organizacji kształcenia zawodowego w szkole tak, aby każdy z nauczycieli kształcenia zawodowego miał możliwość kształtowania podczas procesu dydaktycznego umiejętności praktycznych, opisanych w podstawie programowej kształcenia w zawodach w formie oczekiwanych efektów kształcenia. Każda szkoła kształcąca w danym zawodzie po-

siada inne wyposażenie lub współpracuje w tym zakresie z innymi placówkami lub pracodawcami. Dyrektor powinien dostosować organizację kształcenia zawodowego w określonym zawodzie do wymagań zawartych w podstawie programowej oraz do warunków technicznych i dydaktycznych, jakie posiada szkoła.

W zasadniczej szkole zawodowej kształcenie zawodowe praktyczne powinno mieć charakter zajęć praktycznych, a zajęcia z zakresu kształcenia zawodowego w technikum powinny rozwijać twórcze myślenie oraz wspomagać integrację wiedzy z różnych dziedzin i działów techniki z praktyką.

Z tej przyczyny obowiązkowe zajęcia edukacyjne z zakresu kształcenia zawodowego w technikum powinny być prowadzone w odpowiednio wyposażonych pracowniach szkolnych przez odpowiednio przygotowanych nauczycieli przedmiotów teoretycznych – z pensum dydaktycznym w wymiarze 18 godzin tygodniowo. Dla ułatwienia organizacji tak rozumianego kształcenia zawodowego w technikum, w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz. U. poz. 184) przyjęto, iż formą realizacji praktycznej nauki zawodu w tym typie szkoły powinna być praktyka zawodowa, a nie zajęcia praktyczne.

Natomiast 22-godzinne pensum dydaktyczne powinno obowiązywać nauczycieli prowadzących zajęcia praktyczne dla uczniów zasadniczej szkoły zawodowej oraz nauczycieli praktycznej nauki zawodu kierujących odbywaniem praktyk zawodowych, organizowanych dla uczniów technikum w warsztatach szkolnych lub centrach kształcenia praktycznego.

Przedstawiając powyższe wyjaśnienia należy podkreślić, iż opinie Ministerstwa Edukacji Narodowej nie stanowią wiążącej wykładni prawa.

EFUN

8

trudne sprawy

Wyjazd w pełni kontrolowany Ola Piontek Dla uczniów wycieczka to wielka frajda, dla dyrektorów – ogromny stres. Podpowiadamy, jak zorganizować zieloną szkołę czy wypad za granicę, aby były w stu procentach bezpieczne.

To jeden z najtragiczniejszych wypadków tamtych lat. W styczniu 2003 r. doświadczony nauczyciel geografii prowadzi grupę uczniów po zboczu Rys. Kilkaset metrów przed szczytem zrywa się lawina.

Niektóre ciała nastolatków zostają odnalezione dopiero na wiosnę. Po kilku latach zapada wyrok dla opiekuna: rok w zawieszeniu i zakaz organizowania wycieczek oraz obozów młodzieżowych.

W 2006 r. zapada kolejny. Dotyczy wydarzeń z 1996 r., gdy jedna z warszawskich podstawówek zorganizowała wycieczkę w góry. Jedną z atrakcji był spływ Dunajcem. Nie wiadomo, czy któryś z nauczycieli uświadomił sobie, że zapomnieli o kapokach, gdy tratwa zderzyła się z nadpływającą łodzią. Tlenu zaczyna brakować szybko.

6 minut pod wodą to podobno najwięcej, ile może wytrzymać człowiek. Ale Karol wytrzymał 30, jakiś cud, mówili potem.

Miesiące rehabilitacji, leczenia. Nigdy nie wrócił w pełni do formy. Po 10 latach procesowania się z ratuszem (rodzice pozwali go jako organ nadzorujący szkołę) dostał 250 tys. zł odszkodowania i rentę.

12 miesięcy później wycieczka na trasie Kraków-Oświęcim-Zakopane. Druga klasa z liceum z Więcborka. Kilkudziesięciu uczniów, kilku nauczycieli. Po kolejnej nocy wychowawczyni nie może dobudzić jednej z uczennic. Nastolatka trafia do szpitala. Policja odkrywa w jej pokoju dwie butelki po wódce a lekarze 2 promile alko-

holu we krwi. Po powrocie rodzice wnoszą oskarżenie przeciwko jednemu z uczniów o gwałt na ich córce.

Maj 2012 r. W trakcie wycieczki rowerowej uczeń z gimnazjum z powiatu kolskiego traci przytomność. Wezwane pogotowie stwierdza u chorego na cukrzycę chłopca zatrucie alkoholem.

Czerwiec. Z okazji Dnia Dziecka uczniowie Szkoły Podstawowej nr 6 w Śremie jadą na wycieczkę do Poznania. Podczas zabaw w wodzie w Termach Maltańskich w nieznanych okolicznościach jeden z chłopców znika pod powierzchnią. Wy-

łowionego ratownicy reanimują ponad pół godziny. Nastolatek trafia do szpitala.

To zaledwie kilka przypadków. Wystarczy wpisać w internetowej wyszukiwarce słowa „wypadek”, „wycieczka szkolna”, aby wyskoczyła ich długa lista.

Czy zorganizowanie, zdawać by się mogło, prostej i krótkiej wyprawy musi być tak ryzykowne? Z naszych rozmów z dyrektorami wynika, że niekoniecznie, jeśli właściwie się do niej przygotuje i odpowiednio zadba o bezpieczeństwo na wycieczce. Właśnie dlatego stworzyliśmy poradnik, który krok po kroku podpowie, jak to zrobić.

EFUN 2012

9

Recepta na bezpieczną podróż Ola Piontek

Dokładnie opracowany regulamin, ubezpieczenie, przeszkolony kierownik. Co zrobić przed wyjazdem, aby był udany?

Przygotowania do wycieczki trzeba zacząć na wiele miesięcy przed wyjazdem – radzą doświadczeni nauczyciele. Najpierw należy dokładnie wybrać ośrodek, w którym zatrzyma się grupa. W przypadku miasta lub kraju, do którego jedzie się pierwszy raz, powinien to być pensjonat z polecenia. Taki, do którego znajomi nauczyciele zabierali już dzieci. Jeśli

chodzi o zieloną szkołę, sytuacja wydaje się łatwiejsza.

- Co roku jeździmy w to samo, sprawdzone miejsce. Wiemy, że jest ono dobrze przygotowane na przyjęcie dużej grupy uczniów. Cały teren jest dokładnie ogrodzony, a pracownicy pomagają zawsze w pilnowaniu dzieci – mówi Danuta Kozakiewicz, dyrektorka Szkoły Podstawowej nr 103 w Warszawie .

Jednak nawet gdy szkoła po raz pierwszy decyduje się na taki wyjazd, można uniknąć nietrafionego wyboru miejsca pobytu.

- Trzeba dokładnie przyjrzeć się ośrod-

kowi. Dobrze, aby wszystkie pokoje znajdowały się na jednym piętrze, a już na pewno w tym samym budynku. Domki, rozsiane po dużym terenie, najlepszą opcją nie są. Ośrodek powinien być możliwie jak najmniejszy, aby np. w nocy łatwo było nauczycielom go nadzorować – podpowiada dyrektorka.

Następnie trzeba dokładnie rozpisać kartę wycieczki. To rola wychowawcy.

Musi być w niej starannie wyjaśnione: gdzie, kiedy, kto, po co i na ile. Tak przygotowaną kartę podpisuje dyrektor. Ma wiedzieć, jak dzień po dniu będzie wyglądał plan wyjazdu i zdecyduje, czy w pomyśle warto coś zmienić.

Gdy już wszystko będzie rozplanowane, kolej na wybranie ekipy, która dziećmi będzie się opiekować. Kierownikiem wycieczki powinien być najbardziej doświadczony nauczyciel.

- Przed wyjazdem musi przejść kilkudniowe szkolenie, które może być przeprowadzane w szkole lub poza nią – mówi Artur Rudnicki, wicedyrektor Zespołu Szkół Technicznych w Radomiu.

- Reszta osób zostaje dobrana w zależności od liczebności grupy. Przeważnie jedzie około trzech dorosłych. Na jedną klasę powinien przypadać jeden opiekun.

Zawsze jednak lepiej wysłać więcej osób, niż mniej. Zwłaszcza gdy któryś z nauczycieli jest jeszcze młody i niedoświadczony – dodaje Artur Rudnicki.

Dobrze, jeśli do pomocy skorzy są też rodzice. Ale, jak twierdzą nauczyciele, zdarza się to rzadko. Większość z nich jest tak zapracowana, że nie ma czasu na wyjazdy z dziećmi.

Kolejny krok to uświadomienie rodzicom i uczniom, jak zachowanie bezpieczeństwa na wyjeździe powinno wyglądać.

- To bardzo ważny etap. Uczeń zostaje uczulony, na co może sobie pozwolić, a co

EFUN

10 jest kategorycznie zabronione – mówi dyrektor jednego z krakowskich liceów.

Gdy zostaną mu dokładnie wytłuszczone zakazy i konsekwencje związane z ich złamaniem, będzie bardziej posłuszny na wyjeździe, twierdzi dyrektor.

Papierek na wagę złota Spotkanie z uczniami i rodzicami powinno zostać jednak formalnie przypieczętowane. Oznacza to, że przed każdą wycieczką dyrektor powinien spisać jej regulamin.

- To podkładka dla niego, która w pewnym stopniu zdejmuje z niego odpowiedzialność. Gdy coś się na wyjeździe stanie, ma on czarno na białym, na co zgodzili się uczestniczy – wyjaśnia Monika Rękawek, prawnik oświatowy.

Jak taki regulamin powinien wyglądać? Po pierwsze, lepiej, aby miał więcej punktów, niż żeby było ich za mało. Nawet, jeśli z pozoru mogą wydawać się absurdalne. W regulaminie wyjazdów jednej ze szkół dyrektor zamieścił zapisek, że uczniowie nie mogą wnosić do autokaru napojów gazowanych.

Anna Materny

zastępca dyrektora departamentu ubezpieczeń i ndywidualnych Compensa

Przed wyjazdem warto ubezpieczyć zarówno uczniów, jak i opiekunów. Większość dzieci ma wykupione grupowe ubezpieczenie przez szkołę, tzw. NNW, czyli od następstw nieszczęśliwych wypadków, które trwa cały rok i obejmuje ucznia przez całą dobę, nawet w trakcie wakacji i wycieczek szkolnych. Dotyczy ono wszystkich sytuacji, niezależnie od tego, gdzie uczeń przebywa, gdy wydarzy się wypadek, czy w szkole, czy np. z kolegami na boisku po lekcjach. Jednak wyjeżdżając na wycieczkę należy

- Na pierwszy rzut oka może wydawać się niedorzeczny, ale wcale taki nie jest. Bo jeśli dyrektor ma doświadczenie, że uczniowie polewają się wzburzonymi napojami i brudzą autokar, to w taki sposób może tego uniknąć – wyjaśnia Monika Rękawek.

W przypadku starszej młodzieży, dobrze, aby znalazły się też punkty dotyczące alkoholu lub narkotyków.

- W naszym regulaminie jest klauzula mówiąca o tym, że rodzic ma obowiązek zabrać dziecko z wycieczki, jeśli będzie ono pod wpływem alkoholu. Dodatkowo nauczyciele mają prawo przeszukać plecaki uczniów, zarówno przed, jak i w trakcie wyjazdu. To zdecydowanie studzi zapał nastolatków do różnych wybryków – mówi dyrektor jednego z krakowskich liceów.

Regulamin można sporządzać na każdy wyjazd oddzielnie lub mieć jeden i uzupełniać go o dodatkowe punkty, gdy zajdzie taka potrzeba.

Ekstraochrona Aby nauczyciele i dzieci byli lepiej chronieni na wycieczce, warto, aby szkoła zadbała też o specjalne ubezpieczenie.

- Do wyboru mamy dwa rodzaje. Pierwsze obejmuje uczniów i pokrywa wszelkie koszty poniesionego wypadku. Drugie jest skierowane do opiekunów czy wychowawców i chroni ich, gdy dziecku coś się na wyjeździe przydarzy. Najlepiej, aby było wykupione przez placówkę grupowo dla wszystkich, bo jest wtedy dużo tańsze – wyjaśnia Marta Brancewicz, dyrektor biura ubezpieczeń majątkowych Signal Iduna.

Z takiego rozwiązania korzysta większość dyrektorów, z którymi rozmawialiśmy. Nie wszyscy jednak starannie czytają ofertę.

- Warto sprawdzić, co tak naprawdę obejmuje ubezpieczenie i w jakich okolicznościach działa. Niektóre produkty, w tych samych cenach, mogą bardzo się od siebie różnić i nie zawsze chronią nauczycieli lub uczniów w takich samym stopniu – wyjaśnia Agnieszka Rosa z grupy ubezpieczeń PZU. Ale, uwaga!

– W przypadku nauczycieli, ubezpieczenie nie zdejmuje z nich odpowiedzialności karnej, jedynie cywilną, a więc pokrywa ewentualne koszty roszczeń – mówi Monika Rękawek.

Okiem eksperta

Jak wybrać najlepsze ubezpieczenie na wycieczkę? się upewnić, czy wszyscy jej uczestnicy są ubezpieczeni – jeśli nie – należy ich ubezpieczyć. Warto pamiętać, że towarzystwo ubezpieczeniowe nie wypłaca odszkodowania, jeśli do zdarzenia doszło, gdy uczeń był pod wpływem alkoholu, narkotyków czy innych niedozwolonych substancji.

Nauczyciel powinien posiadać ubezpieczenie OC, czyli od odpowiedzialności cywilnej nauczyciela i opiekuna.

Gdy w czasie zajęć szkolnych lub wycieczki dojdzie do wypadku jednego z uczniów – ubezpieczenie chroni

nauczyciela przed koniecznością poniesienia kosztów będących następstwem takich zdarzeń, jeśli wynikały z braku odpowiedniego nadzoru lub opieki. W przypadku wyjazdów zagranicznych ubezpieczenie OC powinno działać poza granicami Polski, a umowa ubezpieczenia musi zawierać dodatkowo ubezpieczenie kosztów leczenia nagłego zachorowania i nieszczęśliwego wypadku. To bardzo ważne, bo ewentualne opłaty za leczenie czy transport za granicą mogą być bardzo wysokie

EFUN 2012

11

Kontrola dzieci na wyjeździe Ola Piontek Alkohol, ukrywanie się po pokojach, wypadki. Zapytaliśmy nauczycieli i dyrektorów, jak kontrolują dzieci na wyjeździe.

13.05 Biba w Sochaczewie

13.05, zielona szkoła, Sochaczew.

Pora nie taka znowu późna. Za pięć dwunasta. Ale oczy same mi się kleją. Trzeci dzień na pełnych obrotach. I nocka znowu mi się trafiła. A do tego zimno jak diabli. Nie czuję rąk. Na szczęście względny spokój. Z domków słychać wprawdzie jakieś śmiechy, rozmowy. Mógłbym sprawdzić w sumie, ale na imprezę to nie wygląda. A zresztą, na Boga, to nie obóz przetrwania ani przedszkole – punkt 10 do spania ich nie przymuszę. Też w końcu młody kiedyś byłem. Żadne drzwi się nie otwierają, odgłosów biegania nie słychać. Zamarzam, pójdę zrobić jakąś herbatę. Gdy kilku minut mnie nie będzie nic się nie stanie. OK, już lepiej. Dochodzi pierwsza. Chyba pora się zbierać. Całą noc przecież na czatach stał nie będę. Wszyscy grzecznie się zachowują. Zmęczeni na pewno, w końcu rozkład dnia napięty im zafundowaliśmy.

Pobudka nie była łatwa. Chyba z tego zimna wczoraj przeziębienie złapałem. Głowa mi pęka. Dobrze, że to ostatni dzień. Na apelu wszyscy się grzecznie zjawili. Wykończeni. Miny mają nietęgie, zwłaszcza Darek, na nogach ledwo stoi. A może coś tam jednak było grane wczoraj? No nieważne, wszyscy cali i zdrowi, nie ma co tematu roztrząsać.

Andrzej, nauczyciel fizyki

Podczas wyjazdu na uczniów i nauczycieli czyha wiele niebezpieczeństw.

Pierwszym jest transport dzieci. Zazwyczaj odbywa się autokarem. Właśnie dlatego w dniu wycieczki trzeba dokładnie skontrolować pojazd. W niektórych szkołach robi się to nawet dwukrotnie.

- I dobrze. U nas wyjazd musiał raz zostać przełożony o tydzień, bo podczas

Czekaliśmy na to z pół roku. Już pierwszego wieczoru było grubo, choć pozory staraliśmy się jako takie zachować. Nauczyciele w pełni sił, ostro nas pilnowali. Ale ostatniej nocy poszliśmy na całość. Wszyscy w domku Darka zebraliśmy się po dziesiątej.

Dziewczyny też były. Pan Andrzej tej nocy pilnował i chyba lekko zmęczony już wszystkim był, bo z pola widzenia często znikał.

A wtedy siup, któryś z nas szybko wyskakiwał. Albo z tyłu za domkami, przez okna wychodziliśmy i na palcach do dareczkowego królestwa przebiegaliśmy. Wcześniej Marek, symulant jeden, chorego udał, aby bez przeszkód po zapasy do sklepu się wybrać. Parę litrów było, całe mnóstwo piw, no i naturalnie jointy, które ze sobą przywieźliśmy. Ostra impreza,wszyscy jak szpadle się nawalili. Marek z Aśką coś zaczął świrować, w nieznanym kierunku się oddalili. Darek stracha nam napędził, bo bełkocząc coś po paru głębszych na ziemię padł jak długi. Dobudzić go chyba z pół godziny nie mogliśmy. Ale twardy chłopak z niego. Choć bez kilku pawi się nie obyło. Rano jak siedem nieszczęść wyglądał, ale nikt chyba nie przyczaił. W październiku kolejna wycieczka.

Musi być jeszcze grubiej.

Kuba, uczeń

przeglądu okazało się, że autobus nie miał przeprowadzonych niezbędnych badań – zgadza się Jarosław Budnik, dyrektor Zespołu Szkół w Dąbrowie Białostockiej.

Po przyjeździe na miejsce ważne jest, aby dobrze rozplanować dzień. Grafik zajęć powinien być napięty. Według Marka Golki, nauczyciela z Gimnazjum nr 5 w Radomiu, wyjazd nie powinien być wyłącznie

rekreacyjny, ale poszerzać wiedzę uczniów.

Dlatego od kilkunastu lat organizuje wyprawy naukowe, np. do Szwajcarii.

- Uczniowie wiedzą wtedy, po co jadą. Na miejscu są skupieni na poznawaniu nowych rzeczy i nie w głowie im psocenie – mówi.

Nie przypomina sobie, żeby kiedykolwiek miał jakieś problemy z którymś z dzieci. Dlatego nawet zwykła zielona szkoła czy wyjazd

EFUN

12 Surowa kara Opiekun na wycieczce musi mieć oczy i uszy szeroko otwarte.

Sprawdź, co może grozić za niedopilnowanie dzieci.

• O d 6 miesięcy do 8 lat więzienia – ryzykuje nauczyciel, gdy spowoduje uszczerbek na zdrowiu lub śmierć ucznia.

• O dszkodowanie – gdy uczeń ulegnie wypadkowi, rodzina może domagać się pokrycia kosztów leczenia nie tylko od szkoły, ale i samego nauczyciela.

• N agana, zwolnienie z pracy, zwolnienie z zakazem wykonywania pracy do 3 lat albo dożywotni zakaz pracy jako nauczyciel – może grozić za zaniedbanie obowiązków na wyjeździe. integracyjny powinny obfitować w dodatkowe zajęcia, np. kulturalne i sportowe.

- Zwiedzanie zabytków, gra w piłkę, jazda rowerem wodnym po jeziorze. Zawsze staramy się uczniom zapełniać czas – wylicza Karolina Szczepańska, nauczycielka z III Liceum Ogólnokształcącego w Warszawie.

- U nas wprowadzamy na wycieczkach tzw. manewry wojskowe. Uczniowie muszą wtedy wstawać w nocy na patrol. W ciągu dnia dochodzą inne zajęcia. Dzięki temu są zmęczeni i noce przesypiają jak zabici – zapewnia Jarosław Budnik.

Jednak nawet w przypadku tak sprytnych posunięć, opiekunowie nie mogą sobie odpuścić czujnego nadzorowania.

- Nauczyciel na wycieczce pracuje 24 godziny na dobę. Cały czas ma mieć grupę na oku. Przede wszystkim w nocy. O 22 wszyscy uczniowie muszą być w łóżkach. Zwłaszcza ostatniego dnia należy być wyjątkowo czujnym. U nas są wtedy całonocne dyżury – między 23 a 2 w nocy i 2 a 6 nad ranem na korytarzach – wyjaśnia Karolina Szczepańska.

Mimo że to właśnie wieczory są najgorsze, to także w ciągu dnia trzeba wszystkich

starannie pilnować. Zwłaszcza w trakcie wycieczek do innego kraju. Według dyrektorów, czas wolny nie powinien istnieć.

- Nawet jeśli nauczyciel daje kilka minut na zakup pamiątek, powinno być to w obrębie jednego sklepu, gdzie widzi wszystkich uczniów – mówi Małgorzata Okurowska, dyrektorka Gimnazjum nr 3 w Grodzisku Mazowieckim.

Nie tylko wycieczka zagraniczna lub zielona szkoła może zakończyć się wypadkiem. Przypomina o tym głośna sprawa sprzed kilku miesięcy, gdy nastolatek zatruł się dopalaczami. Wszystko stało się w trakcie krótkiego, jednodniowego wypadu do kina. Nauczyciele jakoś nie zauważyli, że wyruszając spod szkoły chłopiec był jakiś inny niż normalnie. W przypadku takich wycieczek nadzór także powinien być ścisły. Przede wszystkim ważna jest liczba opiekunów. Młodsze dzieci powinny mieć ich aż trzech (jednego z przodu, drugiego pośrodku i trzeciego na końcu grupy). Aby były zauważalni na drodze, najlepiej aby nosili odblaskowe kamizelki lub chusty.

- W przypadku starszych uczniów, na 30 przypada jeden nauczyciel. Nie może jednak ani na chwilę spuszczać z nich nauczycielskiego oka – wyjaśnia Jarosław Budnik.

W wypadku tzw. jednodniówek pojawia się jeszcze ważniejszy problem. Co zrobić, gdy dziecko chce spod kina lub teatru wrócić do domu (bo mieszka w pobliżu) a nie z całą grupą wracać pod szkołę? Albo jeśli wycieczka odbywa się po lekcjach i ma wolę samo pod umówione miejsce dotrzeć? Odpowiedź nie jest prosta.

Teoretycznie, gdy rodzic wyda zgodę, można ucznia zwolnić. Gdy jest pełnoletni, nie wymaga to nawet pozwolenia opiekuna.

W praktyce nie jest to jednak tak oczywiste.

- Gdyby coś się dziecku stało w drodze do domu, prawdopodobnie dyrektor lub nauczyciel zostaliby także uznani za częściowo winnych. Nawet gdy uczeń skończył 18 lat, to przecież uczestniczył w tzw. zajęciach pozalekcyjnych, które organizuje szkoła. Brak jednak przepisów, które by to jasno regulowały – mówi Monika Rękawek.

- Dlatego najbezpieczniej, aby cała wycieczka ruszała spod szkoły i pod nią wracała – radzi Małgorzata Okurowska.

7 zasad bezpiecznych wycieczek Te kroki pomogą dyrektorom zapobiec ryzykownym sytuacjom na wycieczkach.

1. Zawsze spisuj regulamin wycieczki – im bardziej szczegółowy, tym lepiej.

2.

Na wyjazd wybieraj tylko sprawdzone ośrodki.

3.

Zapewniaj uczniom odpowiednią opiekę – na dalsze wyjazdy wysyłaj co najmniej trzech nauczycieli.

4.

Przed wyjazdem zapewnij uczniom i nauczycielom ubezpieczenie.

5.

Im bardziej intensywna wycieczka, tym lepiej.

6. W nocy dzieci muszą być nadzorowane do minimum północy.

7. Ogranicz do minimum wolny czas dawany dzieciom na wycieczce.

EFUN 2012

13

Regulamin wyjść i wycieczek oraz innych imprez krajoznawczo – turystycznych Na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu dnia 8 listopada 2001 roku w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. z 2001r Nr 135, poz. 1516 ze zm.) ustala się poniższe zasady organizowania wycieczek i imprez krajoznawczo - turystycznych dla uczniów

Rozdział I. Postanowienia wstępne

1. Organizowane przez szkołę wyjścia, wycieczki i imprezy krajoznawczo - turystyczne powinny mieć na celu w szczególności: a) poznawaniu kraju, jego środowiska przyrodniczego, tradycji, zabytków kultury i historii, b) poszerzaniu wiedzy z różnych dziedzin życia społecznego, gospodarczego i kulturowego, c) w spomaganiu rodziny i szkoły w procesie wychowania, d) upowszechnianiu wśród dzieci i młodzieży zasad ochrony środowiska naturalnego oraz umiejętności korzystania z zasobów przyrody, e) podnoszeniu kondycji zdrowotnej oraz sprawności fizycznej, f) upowszechnianiu form aktywnego wypoczynku, g) przeciwdziałaniu patologii społecznej.

2. Wyjścia, wycieczki i imprezy mogą być organizowane w ramach zajęć lekcyjnych, pozalekcyjnych lub pozaszkolnych.

3. Wyjścia, wycieczki i imprezy mogą przyjąć następujące formy: a) wyjścia i wycieczki przedmiotowe - inicjowane i organizowane przez nauczycieli b) poszczególnych przedmiotów, zgodnie z programem nauczania, w ramach zajęć lekcyjnych lub pozalekcyjnych, c) wycieczki turystyczno-krajoznawcze - odbywające się w terenie powszechnie d) u częszczanym, nie wymagające od uczestników szczególnego przygotowania kondycyjnego i specjalistycznego, e) imprezy krajoznawczo – turystyczne, takie jak biwaki, rajdy, turnieje itp., f) imprezy turystyki kwalifikowanej i obozy wędrowne, w których udział wymaga od uczestników przygotowania kondycyjnego i specjalistycznego.

4. Organizacja wyjść, wycieczek szkolnych i imprez wynika z rocznego planu pracy szkoły oraz, w przypadku wyjść i wycieczek przedmiotowych, z nauczycielskich planów dydaktycznych.

5. Wycieczki i imprezy turystyczno – krajoznawcze powinny być organizowane w miarę możliwości w czasie wolnym od zajęć lekcyjnych.

6. Ilekroć w dalszej części Regulaminu jest mowa o wycieczce należy przez to rozumieć także pozostałe formy turystyki i krajoznawstwa określone w punkcie 3.

Rozdział II. Organizacja wycieczek

1. Dyrektor szkoły wyznacza spośród osób organizujących wycieczkę kierownika wycieczki.

2. Osobą odpowiedzialną za organizację oraz za prawidłowy i bezpieczny przebieg wycieczki jest kierownik wycieczki.

3. Kierownik wycieczki najpóźniej na tydzień przed planowaną wycieczką informuje dyrektora lub upoważnionego wicedyrektora o jej założeniach organizacyjnych.

4. Kierownik wycieczki najpóźniej na 3 dni przed jej rozpoczęciem przedstawia dyrektorowi kompletną dokumentację wycieczki do zatwierdzenia ( z wyłączeniem rozliczenia wycieczki).

5. Dokumentacja wycieczki zawiera: a) kartę wycieczki z jej harmonogramem i preliminarzem (w dwóch egzemplarzach), b) listę uczestników (w dwóch egzemplarzach), c) pisemne zgody rodziców, d) regulamin zachowania się uczniów podczas wycieczki, e) rozliczenie wycieczki (należy przedłożyć w ciągu dwóch tygodni po zakończeniu wycieczki).

6. Zgodę na zorganizowanie wycieczki lub imprezy wyraża dyrektor szkoły lub upoważniony wicedyrektor poprzez podpisanie karty wycieczki i listy uczestników. Podpisane dokumenty są przekazywane kierownikowi wycieczki.

7. Przeprowadzenie wycieczki bez zatwierdzenia stanowi naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych.

8. Organizacja i program wycieczek powinny być dostosowane do wieku, zainteresowań, potrzeb uczniów i ich możliwości.

9. Uczniowie w stosunku do których istnieją przeciwwskazania lekarskie nie mogą brać udziału w wycieczkach.

10. Udział ucznia w wycieczce (z wyjątkiem przedmiotowych odbywających się w ramach zajęć lekcyjnych) wymaga pisemnej zgody rodzica lub opiekuna prawnego.

11. Zgodę na wycieczki i imprezy zagraniczne wydaje dyrektor szkoły po zawiadomieniu organu prowadzącego i organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą.

EFUN

14 Rozdział III. Podstawowe zasady bezpieczeństwa i opieki nad uczniami podczas wycieczek

1. Opiekę nad uczniami biorącymi udział w wycieczce sprawuje kierownik i opiekunowie grup. Opieka ta ma charakter ciągły.

2. Opiekunami powinni być nauczyciele i rodzice uczniów. Dyrektor szkoły może wyrazić zgodę na wykonywanie obowiązków opiekuna przez inne osoby.

3. Na wycieczce organizowanej poza teren szkoły w obrębie tej samej miejscowości, bez korzystania ze środków lokomocji opiekę powinna sprawować co najmniej jedna osoba nad grupą 30 uczniów.

4. Na wycieczce udającej się poza teren szkoły przy korzystaniu ze środków lokomocji opiekę powinna sprawować jedna osoba nad grupą do 15 uczniów.

5. W ycieczki piesze na terenach górskich leżących na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody, oraz leżących powyżej 1000m.n.p.m. mogą prowadzić wyłącznie przewodnicy turystyczni.

6. Zabrania się prowadzenia wycieczek z młodzieżą podczas burzy, śnieżycy i gołoledzi. W razie gwałtownego załamania się warunków pogodowych (szczególnie przy planowaniu wycieczek pieszych górskich), należy wycieczkę odwołać.

7. Przed wyruszaniem z każdego miejsca pobytu, w czasie zwiedzania, przejazdów oraz przybycia do punktu docelowego, opiekunowie powinni bezwzględnie sprawdzać stan liczbowy uczniów.

8. Przed wyruszeniem na wycieczkę należy pouczyć jej uczestników o zasadach bezpieczeństwa i sposobie zachowania się w razie nieszczęśliwego wypadku.

9. Podczas wycieczek należy bezwzględnie przestrzegać zasad bezpiecznego poruszania się po drogach.

10 Do przewozu młodzieży należy wykorzystywać tylko sprawne i dopuszczone do przewozu osób pojazdy.

11. Uczestnicy wycieczek powinni być objęci ubezpieczeniem od następstw nieszczęśliwych wypadków.

12. W przypadku, gdy podczas trwania wycieczki miał miejsce wśród jego uczestników wypadek, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące postępowania w razie wypadków w szkołach i placówkach publicznych.

13. Wycieczki powinny rozpoczynać i kończyć się w wyznaczonym w harmonogramie wycieczki miejscu.

Rozdział IV. Obowiązki kierownika wycieczki.

1. Opracowanie programu i harmonogramu wycieczki.

2. Terminowe przygotowanie i przedstawienie do zatwierdzenia dokumentacji wycieczki oraz jej terminowe rozliczenie.

3. Zapoznanie z regulaminem wycieczki oraz z zasadami bezpieczeństwa wszystkich jej uczestników.

4. Zapewnienie warunków do realizacji programu wycieczki oraz sprawowania nadzoru w tym zakresie.

5. Określenie zadań dla opiekunów w zakresie realizacji programu oraz zapewnienie opieki i bezpieczeństwa uczestnikom wycieczki.

6. Nadzorowanie zaopatrzenie uczestników w sprawny sprzęt i ekwipunek oraz apteczkę pierwszej pomocy.

7. Organizowanie transportu, wyżywienia i noclegów dla uczestników wycieczki.

8. Dokonywanie podziału zadań wśród uczestników.

9. Dysponowanie środkami finansowymi przeznaczonymi na organizację wycieczki.

10. Dokonywanie podsumowania, oceny i rozliczenia finansowego wycieczki po jej zakończeniu.

11. Dowody finansowe będące podstawą rozliczenia wycieczki (rachunki, paragony, oświadczenia itp.) są przechowywane przez kierownika wycieczki do końca roku szkolnego.

Rozdział V Obowiązki opiekuna.

1. Sprawowanie opieki nad powierzonymi uczniami.

2. Współdziałanie z kierownikiem w zakresie realizacji programu i harmonogramu wycieczki.

3. Sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem regulaminu przez uczniów, ze szczególnym uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa.

4. Nadzorowanie wykonywania zadań przydzielonych uczniom.

5. Wykonywanie innych zadań zleconych przez kierownika.

Rozdział VI. Ramowy regulamin wycieczki i obowiązki jej uczestników

1. Uczniowie dostarczają kierownikowi wycieczki pisemną zgodę oraz oświadczenie od rodziców w związku z udziałem w wycieczce.

2. Uczestników wycieczki obowiązuje odpowiedni strój uzależniony od charakteru wycieczki.

3. W czasie wycieczki obowiązują uczniów postanowienia statutu szkoły i przepisy bezpieczeństwa.

4. Obowiązuje zakaz palenia papierosów, picia alkoholu, zażywania narkotyków.

5. Niedopuszczalne jest samowolne oddalanie się od grupy.

6. Uczestników wycieczki obowiązuje punktualność .

7. W trakcie trwania wycieczki nie przewiduje się „czasu wolnego”, a uczniowie przebywają przez cały czas pod nadzorem opiekunów.

8. W czasie postoju autokaru na parkingu należy ściśle przestrzegać zaleceń kierownika wycieczki.

9. W przypadku wyjazdów na basen oraz podczas zwiedzania muzeów, parków krajobrazowych itp. uczestnicy wycieczki zobowiązani są do przestrzegania regulaminów tych obiektów.

10. W miejscu zakwaterowania należy przestrzegać regulaminu placówki.

11. W przypadku złego samopoczucia uczeń zgłasza się do kierownika wycieczki lub opiekuna .

12. W przypadku nieprzestrzegania regulaminu, będą wyciągane konsekwencje zgodnie ze statutem szkoły.

Rozdział VII. Postanowienia końcowe

1. Uczniowie, którzy nie uczestniczą w wycieczce klasowej organizowanej w dniach zajęć szkolnych mają obowiązek brać udział w zajęciach z klasą wskazana przez dyrektora. Listę tych uczniów kierownik wycieczki dołącza do odpowiedniego dziennika klasowego.

2. Wszyscy opiekunowie oraz uczestnicy wycieczki zobowiązani są zapoznać się z regulaminem i harmonogramem wycieczki.

3. Ramowy regulamin wycieczki określony rozdziałem VI lub jego rozszerzenie podpisują wszyscy uczestnicy wycieczki.

4. Klasowe lub grupowe wyjście uczniów poza teren szkoły, organizowane w ramach lekcji w celu realizacji programu nauczania nie stanowi wycieczki w rozumieniu niniejszego regulaminu.

Nauczyciel organizujący takie wyjście, musi uzyskać na nie zgodę wicedyrektora. Wyjście należy odnotować w karcie wyjść znajdującej się w pokoju nauczycielskim oraz w dzienniku lekcyjnym.

5. Ustalenia punktu 4 nie dotyczą lekcji wychowania fizycznego.

EFUN 2012 W sprawach nieuregulowanych w niniejszym Regulaminie zastosowanie mają inne przepisy stanowiące prawo.

Załączniki: Załącznik a – karta wycieczki z harmonogramem i preliminarzem, Załącznik b – wzór listy uczestników wycieczki,

Załącznik c – wzór zgody rodziców lub opiekunów prawnych na udział dziecka w wycieczce,

Załącznik d – wzór oświadczenia rodzica lub opiekuna prawnego uczestnika wycieczki

Załącznik e – wzór rozliczenia wycieczki

Załącznik a do Regulaminu wycieczek KARTA WYCIECZKI (WYJŚCIA) z harmonogramem i preliminarzem Cel i założenia programowe wycieczki (imprezy) ..................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

Trasa wycieczki (imprezy) ......................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

Termin ............................... ilość dni................... klasa/grupa ....................................................

Liczba uczestników ................................

Kierownik (imię i nazwisko) .....................................................................................................

Liczba opiekunów: .................................. Środek lokomocji ........................................................................................................................

Nr telefonu kontaktowego podczas wycieczki.............................................................................

OŚWIADCZENIE Zobowiązuję się do przestrzegania przepisów dotyczących zasad bezpieczeństwa na wycieczkach i imprezach dla dzieci i młodzieży.

Opiekunowie wycieczki (imprezy) (imiona i nazwiska oraz podpisy) 1........................................................................

2.......................................................................

3.......................................................................

4.......................................................................

Kierownik wycieczki (imprezy) ................................................... /podpis/

15

EFUN

16

HARMONOGRAM WYCIECZKI (IMPREZY) Data i godz. wyjazdu

Ilość km.

Miejscowość

Program

Adres punktu noclegowego i żywieniowego

PRELIMINARZ WYCIECZKI (IMPREZY) I. Dochody 1. Wpłaty uczestników: liczba osób……….x koszt wycieczki…………. = …………. zł 2. Inne wpłaty…………………………………………………………………………….

Razem dochody: ………………………………......................................

Wydatki Koszt wynajmu autokaru:…………………………………………………………….

Koszt noclegu:……………………………………………………………………………..

Koszt wyżywienia:………………………………………………………………………..

Bilety wstępu: do teatru:……………………………. do kina:……………………………….. do muzeum:………………………… inne:…………………………………….

5. Inne wydatki (jakie):……………………………...................................................................

Razem wydatki:............................. Koszt na jednego uczestnika...........................

II. 1.

2.

3.

4.

............................................................. /podpis kierownika wycieczki/ Adnotacje organu prowadzącego lub sprawującego nadzór pedagogiczny

Zatwierdzam .......................................... /pieczęć i podpis dyrektora szkoły/

EFUN 2012

17

Załącznik b do Regulaminu wycieczek LISTA UCZESTNIKÓW WYCIECZKI Lp.

Imię i nazwisko

Klasa

Adres

Nr telefonu rodz.

Opiekun na wycieczce

.............................................. /podpis kierownika wycieczki/

Załącznik c do Regulaminu wycieczek ZGODA RODZICÓW /OPIEKUNÓW/ NA UDZIAŁ DZIECKA W WYCIECZCE /IMPREZIE/ .................................................. /imię i nazwisko rodzica / piekuna/

.............................................................................................................................. /adres/

............................................... /telefon/

OŚWIADCZENIE Wyrażam zgodę na udział syna / córki ............................................................................... w wycieczce do .................................................................................................................. która odbędzie się w dniu / dniach.....................................................................................

Oświadczam, że nie ma przeciwwskazań lekarskich, aby syn/córka uczestniczył/a w wycieczce.

Inne istotne informacje, które rodzice/opiekunowie chcą przekazać organizatorowi wycieczki............................................................................................................................... .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .................................................. /data/

......................................................... /podpis rodziców / opiekunów

EFUN

18 Załącznik d do Regulaminu wycieczek OŚWIADCZENIE RODZICA Imię:...........................................................

Nazwisko:................................................. (rodzica) Oświadczam, że wyrażam zgodę na pokrycie ewentualnych szkód materialnych wyrządzonych przez moje dziecko ............................................................................................................... (imię i nazwisko dziecka) w trakcie trwania wycieczki.

Wyrażam / nie wyrażam zgodę(y) na podejmowanie * decyzji związanych z leczeniem, hospitalizacją i zabiegami operacyjnymi, w przypadku zagrożenia zdrowia lub życia mojego dziecka przez kierownika wycieczki lub opiekunów w czasie trwania wycieczki. Jednocześnie nie znam przeciwwskazań zdrowotnych do udziału mojego dziecka w wycieczce.

Wyrażam zgodę na przeszukanie bagażu oraz pokoju mojego dziecka w trakcie wycieczki w razie podejrzenia o posiadanie bądź zażywanie niedozwolonych substancji (narkotyki, alkohol, papierosy).

Zobowiązuję się do natychmiastowego odebrania z wycieczki mojego dziecka w przypadku znalezienia bądź zażywania wyżej wymienionych substancji oraz gdy zachowanie dziecka zagraża zdrowiu lub życiu jego bądź innych uczestników wycieczki. ..............................................................., dnia..................................... podpis rodzica * niepotrzebne skreślić PESEL DZIECKA ...........................................................

EFUN 2012

19

Załącznik e do Regulaminu wycieczek ROZLICZENIE WYCIECZKI / IMPREZY Wycieczka (impreza) szkolna do ………………………………………………………… zorganizowana w dniu....…………...................…przez……………….............................

I. Dochody 1. Wpłaty uczestników: liczba osób……….x koszt wycieczki…………. = …………. zł 2. Inne wpłaty…………………………………………………………………………….

Razem dochody: ………………………………

II. Wydatki 1. Koszt wynajmu autobusu:…………………………………………………………….

2. Koszt noclegu:……………………………………………………………………………..

3. Koszt wyżywienia:……………………………………………………………………….

4. Bilety wstępu: do teatru:…………………………….. do kina:………………………………… do muzeum:…………………………. inne:…………………………………….

5. Inne wydatki (jakie):……………………………....................................................................... ....................................................................................................................................... .......................................................................................................................................

Razem wydatki:……………………………………….

I. Koszt wycieczki (imprezy) na jednego uczestnika: …………………

Pozostała kwota w wysokości ……………………zł II. …………………………………………………………………………................................................................ ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. (określić sposób zagospodarowania kwoty – np. zwrot, wspólne wydatki klasowe, itp.)

Uczestnicy wycieczki (np. samorząd klasowy) 1. ……………………………………..

2. ………………………………………

3………………………………………..

Kierownik wycieczki .................................. /podpis/

Uwagi o przebiegu wycieczki (np. przebieg realizacji harmonogramu, problemy wychowawcze itp.)...................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

Rozliczenie przyjął: ……………………………………..

(data i podpis dyrektora szkoły)

EFUN

20

Usprawiedliwianie nieobecności w pracy i udzielanie zwolnień od pracy

Monika Rękawek

Jednym z podstawowych obowiązków pracownika jest przestrzeganie ustalonego w zakładzie pracy czasu pracy. W życiu każdego pracownika mogą jednak zaistnieć sytuacje uniemożliwiające stawienie się do pracy. Przepisy prawa oświatowego nie precyzują, jakiego rodzaju zwolnienia od pracy lub usprawiedliwione nieobecności w pracy, poza urlopami, przysługują zatrudnionym w szkołach lub placówkach oraz czy zachowują oni w tym czasie prawo do wynagrodzenia.

Niniejsze opracowanie przedstawia, określone przepisami prawa pracy, sposoby usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz zasady udzielania zwolnień od pracy pracownikom. Mają one zastosowanie również do pracowników szkół lub placówek objętych systemem oświaty.

Podstawa prawna usprawiedliwiania nieobecności w pracy i udzielania zwolnień od pracy Zgodnie z Kartą Nauczyciela1, w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy nieuregulowanych przepisami tej ustawy mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy2. W ramach regulacji kodeksowych zawarta została m.in. delegacja do określenia w drodze rozporządzenia sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz zakresu przysługujących pracownikom zwolnień od pracy a także przypadków, w których za czas nieobecności lub zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia3. Na podstawie powyższej delegacji, minister pracy i polityki społecznej wydał rozporządzenie w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy4. Z zapisów tego rozporządzenia wynika, że określone zdarzenia uniemożliwiające pracownikowi stawienie się do pracy uzasadniają jego nieobecność i powodują, że jest ona usprawiedliwiona i nie skutkuje żadnymi negatywnymi konsekwencjami.

Przyczyny usprawiedliwiające nieobecność w pracy5 W świetle powołanego wyżej rozporządzenia4, przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są: 1) zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, 2) nieokreślone przepisami prawa pracy inne przypadki niemożności wykonywania pracy, wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające nieobecność w pracy.

W ramach przyczyn usprawiedliwiających nieobecność pracownika w pracy można zatem wyodrębnić dwie grupy. Pierwszą stanowią przyczyny nieobecności uregulowane przepisami prawa, które w przypadku ich udowodnienia przez pracownika, usprawiedliwiają jego nieobecność w pracy z mocy prawa.

Do drugiej grupy należą sytuacje nieuregulowane przez ustawodawcę, zdarzenia nieprzewidziane, które dla uznania ich za usprawiedliwiające nieobecność w pracy muszą zostać wskazane i udowodnione przez pracownika, a następnie uznane przez pracodawcę.

Warto zaznaczyć, że sposób usprawiedliwiania nieobecności w pracy pracodawca powinien określić w regulaminie pracy. Regulaminu pracy nie wprowadza się, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników. Wówczas zastosowanie znajdą przepisy powołanego wyżej rozporządzenia w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy.

Sposoby usprawiedliwiania nieobecności6 Sposób usprawiedliwiania nieobecności w pracy uzależniony jest od tego, czy pracownik znał lub mógł przewidzieć przyczynę swojej nieobecności, czy też nieobecność spowodowana została przyczyną nagłą, niemożliwą do przewidzenia.

Jeżeli przyczyna nieobecności w pracy jest pracownikowi z góry wiadoma lub możliwa do przewidzenia, powinien on uprzedzić o tym pracodawcę i wskazać przewidywany czas nieobecności. W razie zaistnienia przyczyn uniemożliwiających stawienie się do pracy, o których pracownik nie wiedział lub których nie mógł przewidzieć, jest on obowiązany niezwłocznie zawiadomić pracodawcę o przyczynie swojej nieobecności i przewidywanym okresie jej trwania, nie później jednak niż w drugim dniu nieobecności w pracy.

EFUN 2012

21 Pamiętaj!

Jeżeli z obowiązujących u pracodawcy przepisów wewnętrznych nie wynika sposób zawiadomienia o przyczynie nieobecności, zawiadomienia należy dokonać: 1. osobiście lub 2. przez każdą inną osobę lub 3. telefonicznie lub 4. za pośrednictwem innego środka łączności (np. faks, mail) albo 5. drogą pocztową, przy czym za datę zawiadomienia uznaje się datę stempla pocztowego.

Pracownik może nie dotrzymać wskazanego wyżej terminu powiadomienia tylko w przypadku zaistnienia szczególnych okoliczności, zwłaszcza jego obłożnej choroby połączonej z brakiem lub nieobecnością domowników, albo innego zdarzenia losowego.

Należy pamiętać, że pracownik musi odpowiednio udokumentować przyczyny swojej nieobecności w pracy. Nie poinformowanie pracodawcy o nieobecności w pracy może bowiem stanowić podstawę do nałożenia na pracownika kary porządkowej. Przed wyciągnięciem konsekwencji służbowych pracodawca powinien wysłuchać pracownika i dowiedzieć się, co było przyczyną niedotrzymania terminu powiadomienia o przyczynie nieobecności.

W jednym z wyroków7 Sąd Najwyższy uznał, że nieusprawiedliwienie w terminie nieobecności i opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia stanowi odmienne rodzajowo naruszenie obowiązków pracowniczych. W związku z powyższym, pracodawca nie może postawić zarzutu opuszczenia pracy bez usprawiedliwienia pracownikowi, który nie zawiadomił o przyczynie i przewidywanym okresie nieobecności w terminie, jednak później usprawiedliwił tę nieobecność.

Dowody usprawiedliwiające nieobecność8 Dowodami usprawiedliwiającymi nieobecność w pracy są: 1) zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy, wystawione zgodnie z przepisami o orzekaniu o czasowej niezdolności do pracy9. Zaświadczenie lekarskie należy dostarczyć pracodawcy nie później niż w ciągu 7 dni od dnia jego otrzymania. Niedotrzymanie tego obowiązku powoduje obniżenie o 25 proc. wysokości zasiłku przysługującego od 8 dnia orzeczonej niezdolności do pracy do dnia dostarczenia zaświadczenia lekarskiego, chyba że niedostarczenie zaświadczenia nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika. Warto zaznaczyć, że okres 7 dni dotyczy dostarczenia zaświadczenia, a nie powiadomienia pracodawcy, które powinno nastąpić nie później niż w drugim dniu nieobecności w pracy. W przypadku wysłania zaświadczenia lekarskiego pocztą, liczy się data stempla pocztowego, a nie data otrzymania tego zaświadczenia przez pracodawcę.

2) decyzja właściwego państwowego inspektora sanitarnego, wydana zgodnie z przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych10 – w razie odosobnienia pracownika z przyczyn przewidzianych tymi przepisami, 3) oświadczenie pracownika – w razie zaistnienia okoliczności uzasadniających konieczność sprawowania przez pracownika osobistej opieki nad zdrowym dzieckiem do lat 8 z powodu nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do której dziecko uczęszcza, 4) imienne wezwanie pracownika do osobistego stawienia się wystosowane przez: a) organ właściwy w sprawach powszechnego obowiązku obrony, b) organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, c) sąd, d) prokuraturę, e) policję lub organ prowadzący postępowanie w sprawach o wykroczenia - w charakterze strony lub świadka w postępowaniu prowadzonym przed tymi organami, zawierające adnotację potwierdzającą stawienie się pracownika na to wezwanie, 5) oświadczenie pracownika potwierdzające odbycie podróży służbowej w godzinach nocnych, zakończonej w takim czasie, że do rozpoczęcia pracy nie upłynęło 8 godzin, w warunkach uniemożliwiających odpoczynek nocny; w takim przypadku pracodawca może zażądać od pracownika udokumentowania późnego powrotu, np. w postaci biletu.

Oświadczenie pracownika potwierdzające zaistnienie określonych okoliczności uniemożliwiających stawienie się do pracy powinno zostać złożone na piśmie. Dopuszcza się również inną formę oświadczenia, np. ustną, telefoniczną, pod warunkiem jednak dotarcia do pracodawcy.

EFUN

22 Wzór oświadczenia pracownika usprawiedliwiającego nieobecność w pracy

…………………………….. (imię i nazwisko pracownika)

.......................................... (stanowisko pracy)

Oświadczam, że w dniu ........................................................................... nie mogłam stawić się do pracy w związku z koniecznością sprawowania osobistej opieki nad moim dzieckiem ................................................................................ urodzonym.......................................................... (imię i nazwisko dziecka) (data urodzenia dziecka)

z powodu nieprzewidzianego zamknięcia Publicznego Przedszkola nr……. w …………, do którego dziecko uczęszcza. Z informacji uzyskanych od dyrektora przedszkola wynika, że przyczyną zamknięcia przedszkola była .............................................................................. (wskazać powód zamknięcia przedszkola)

We wskazanym wyżej terminie nie istniała możliwość zapewnienia opieki nad dzieckiem przez innych członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym. ............................... (podpis pracownika)

Zwolnienia od pracy Obowiązek zwolnienia pracownika od pracy Rozporządzenie w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy4 określa dwie kategorie obligatoryjnych zwolnień od pracy11: 1) p racodawca jest obowiązany zwolnić pracownika od pracy, jeżeli obowiązek taki wynika z kodeksu pracy, m.in.: a) na poszukiwanie pracy W okresie co najmniej dwutygodniowego wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego przez pracodawcę pracownikowi przysługuje zwolnienie na poszukiwanie pracy. Wymiar zwolnienia wynosi 2 dni robocze – w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia, 3 dni robocze – w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia.12 Zwolnienie na poszukiwanie pracy nie będzie przysługiwało w przypadku rozwiązania umowy za porozumieniem stron, a także w przypadku wypowiedzenia dokonanego przez pracownika. b) na badania lekarskie związane z ciążą Pracodawca jest obowiązany udzielać pracownicy ciężarnej zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą, jeżeli badania te nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy.13 c) na opiekę nad dzieckiem do lat 14,

Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy na 2 dni.14 d) na czas wykonywania okresowych i kontrolnych badań lekarskich Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy.15 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądów, zwolnienie od pracy na czas wykonywania badań przysługuje tylko w czasie ich wykonywania. Jeżeli na wykonanie badań potrzeba np. 2-3 godzin, to pracownikowi nie przysługuje cały dzień wolny i po zakończonych badaniach powinien wrócić do pracy. Jeżeli pracownik musi wykonać kilka rodzajów badań w różnych dniach, pracodawca powinien udzielić mu zwolnienia na czas potrzebny do wykonania badań w dniach wyznaczonych badań. e) w celu udziału w posiedzeniach komisji bezpieczeństwa i higieny pracy Pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników zobowiązany jest powołać komisję bezpieczeństwa i higieny pracy jako swój organ doradczy i opiniodawczy.16 Posiedzenia komisji bhp odbywają się w godzinach pracy, nie rzadziej niż raz na kwartał. 17 2) pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownika również w przypadku, kiedy obowiązek taki wynika z przepisów wykonawczych do kodeksu pracy albo z innych przepisów prawa (m.in. zwolnienia związane z piastowaniem funkcji społecznych, zwolnienie od pracy na czas niezbędny do obchodzenia świąt religijnych, które nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy).

EFUN 2012

23 Zwolnienia od pracy wynikające z rozporządzenia4 W myśl rozporządzenia w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy4, pracownik może korzystać ze zwolnień z następujących tytułów18: 1) z wolnienie w związku z powszechnym obowiązkiem obrony Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika wezwanego do osobistego stawienia się przed organem właściwym w zakresie powszechnego obowiązku obrony (np. Wojskowej Komendy Uzupełnień) na czas niezbędny w celu załatwienia sprawy będącej przedmiotem wezwania.

2) z wolnienie na wezwanie instytucji państwowej Pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownika od pracy na czas niezbędny do stawienia się na wezwanie: a) organu administracji rządowej, b) organu samorządu terytorialnego, c) sądu, d) prokuratury, e) policji, f) organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia.

3) z wolnienie od pracy biegłego Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika wezwanego w celu wykonywania czynności biegłego w postępowaniu administracyjnym, karnym przygotowawczym, sądowym lub przed kolegium do spraw wykroczeń; łączny wymiar zwolnień z tego tytułu nie może przekraczać 6 dni w ciągu roku kalendarzowego.

4) udział w posiedzeniu komisji pojednawczej Komisje pojednawcze mogą być powoływane w celu polubownego załatwiania sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy. Sprawowanie obowiązków członka komisji pojednawczej jest funkcją społeczną. Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas niezbędny do wzięcia udziału w posiedzeniu komisji pojednawczej w charakterze członka tej komisji. Dotyczy to także pracownika będącego stroną lub świadkiem w postępowaniu pojednawczym.

5) zwolnienie na badania lekarskie Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas niezbędny do przeprowadzania obowiązkowych badań lekarskich i szczepień ochronnych przewidzianych przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, o zwalczaniu gruźlicy oraz o zwalczaniu chorób wenerycznych.

6) zwolnienie na wzięcie udziału w postępowaniu przed Najwyższą Izbą Kontroli Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika wezwanego w charakterze świadka w postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez Najwyższą Izbę Kontroli i pracownika powołanego do udziału w tym postępowaniu w charakterze specjalisty.

7) zwolnienia od pracy związane z działalnością w służbach ratowniczych

Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika: a) będącego członkiem ochotniczej straży pożarnej – na czas niezbędny do uczestniczenia w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu, a także – w wymiarze nie przekraczającym łącznie 6 dni w ciągu roku kalendarzowego – na szkolenie pożarnicze, b) będącego ratownikiem Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego – na czas niezbędny do uczestniczenia w akcji ratowniczej i do wypoczynku koniecznego po jej zakończeniu, c) będącego członkiem doraźnym Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych, ujętym na liście ministra właściwego do spraw transportu, na czas wyznaczenia przez przewodniczącego Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych do udziału w postępowaniu, d) będącego członkiem ochotniczej drużyny ratowniczej działającej w brzegowej stacji ratowniczej Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa „Służba SAR” – na czas niezbędny do uczestniczenia w akcji ratowniczej i do wypoczynku koniecznego po jej zakończeniu oraz na czas udziału w szkoleniach organizowanych przez Morską Służbę Poszukiwania i Ratownictwa, e) na czas wykonywania obowiązku świadczeń osobistych, w trybie i na warunkach przewidzianych w odrębnych przepisach (np. w związku z ogłoszonym stanem klęski żywiołowej lub stanem wojennym).

Zwolnienie pracownika od pracy w razie konieczności udziału w akcji ratowniczej następuje w trybie przyjętym przez służbę ratowniczą odpowiednią do organizowania takich akcji, zaś w celu uczestniczenia w szkoleniu pożarniczym – na podstawie wniosku właściwej terytorialnie jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej. Czas koniecznego wypoczynku pracownika po zakończeniu akcji ratowniczej ustala osoba, która kierowała taką akcją. f) będącego krwiodawcą Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. Pracodawca jest również obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy.

EFUN

24 g) na czas przeprowadzenia zajęć dydaktyczno-naukowych Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika w celu przeprowadzenia zajęć dydaktycznych w szkole zawodowej, w szkole wyższej, w placówce naukowej albo w jednostce badawczo-rozwojowej oraz szkolenia na kursie zawodowym. Łączny wymiar ww. zwolnień nie może przekraczać 6 godzin w tygodniu lub 24 godzin w miesiącu. h) będącego członkiem rady nadzorczej Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego członkiem rady nadzorczej, działającej u zatrudniającego go pracodawcy, na czas niezbędny do uczestniczenia w posiedzeniach tej rady.

Urlop okolicznościowy W powołanym wyżej rozporządzeniu4 ustawodawca określił również katalog zwolnień związanych z ważnymi wydarzeniami rodzinnymi lub osobistymi w życiu pracownika, zwanych „urlopami okolicznościowymi”. Mimo powszechnie używanego określenia, „urlop okolicznościowy” nie jest urlopem sensu stricto i nie ma wpływu na wymiar urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikowi. Nie stanowi również podstawy do przerwania urlopu wypoczynkowego, ani też nie powoduje konieczności udzielania urlopu uzupełniającego nauczycielom szkół i placówek feryjnych.

Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas obejmujący 2 dni w razie: 1) ślubu pracownika, 2) urodzenia się jego dziecka, 3) zgonu i pogrzebu jego: a) małżonka, b) dziecka, c) ojca, d) matki, e) ojczyma, f) macochy.

Ponadto pracodawca obowiązany jest do udzielenia zwolnienia od pracy w wymiarze 1 dnia pracownikowi w razie: 1) ślubu jego dziecka, 2) zgonu i pogrzebu jego:

a) siostry,

b) brata,

c) teściowej,

d) teścia,

e) babki,

f) dziadka,

g) a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.

Katalog powyższych zdarzeń oraz kategorii osób ma charakter zamknięty. Pracodawca nie ma zatem możliwości udzielenia 1 dnia wolnego np. z tytułu ślubu siostry pracownika.

W przypadku gdy zdarzenie usprawiedliwiające nieobecność pracownika w pracy (np. ślub) miało miejsce w okresie trwania innej usprawiedliwionej nieobecności, np. w czasie urlopu wypoczynkowego, „urlop okolicznościowy” nie przysługuje. Pracownikowi,

który nie wykorzystał dni wolnych, nie przysługuje również ekwiwalent pieniężny z tego tytułu. Pracownik powinien wykorzystywać przysługujące mu dni „urlopu okolicznościowego» w miarę możliwości w dniach zdarzenia uzasadniającego jego udzielenie (np. w dniu urodzenia się dziecka, w dniu pogrzebu). Zwolnienie od pracy powinno być bowiem bezpośrednio związane z określonym zdarzeniem. Jeżeli tak nie jest, wówczas dopuszczalne jest udzielenie pracownikowi zwolnienia od pracy w dniach poprzedzających lub następujących po dniu wolnym od pracy (np. konieczność załatwienia formalności związanych ze ślubem). Uznaje się, że udzielenie zwolnienia, np. z tytułu urodzenia dziecka, w terminie późniejszym mogłoby być uzasadnione jedynie wówczas, gdyby pracownik wykazał, że w tym właśnie czasie ma załatwić sprawy urzędowe związane z urodzeniem dziecka (np. w urzędzie stanu cywilnego).

W przypadku „urlopu okolicznościowego”, którego termin jest najczęściej znany pracownikowi, ma on obowiązek złożenia stosownego wniosku o udzielenie dnia lub dni wolnych.

Obowiązujące przepisy nie nakładają na pracownika obowiązku przedkładania dokumentów potwierdzających zaistnienie zdarzenia uzasadniającego udzielenie „urlopu okolicznościowego” (np. odpisów aktu zgonu, aktu urodzenia dziecka).

W sytuacji, kiedy nauczyciel pozostaje w dwóch stosunkach pracy, urlop okolicznościowy przysługuje w obydwu miejscach pracy.

Prawo do wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności Nieobecności z zachowaniem prawa do wynagrodzenia Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy, gdy o odpłatności zwolnienia od pracy stanowi

EFUN 2012

25 przepis prawa pracy. W takiej sytuacji wynagrodzenie z tytułu zwolnień od pracy jest wypłacane przez pracodawcę.

Jeżeli przepis prawa pracy nie przewiduje zachowania prawa do wynagrodzenia, za czas usprawiedliwionej nieobecności pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie, ale w pewnych sytuacjach otrzymuje od właściwego organu rekompensatę pieniężną z tytułu utraconego wynagrodzenia.

Przepisy kodeksu pracy i rozporządzeń wykonawczych do kodeksu pracy przewidują, że pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia m.in. w następujących sytuacjach: 1) za czas zwolnienia od pracy na poszukiwanie pracy, 2) za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem wymiaru czasu pracy pracownikom (dotyczy m.in. pracownic w ciąży), 3) za czas zwolnienia od pracy na 2 dni na opiekę nad dzieckiem do lat 14, 4) za czas zwolnienia od pracy ciężarnej pracownicy na zalecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą, 5) za czas powstrzymywania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca pracy ze względu na zaistnienie bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracownika, 6) za czas przeprowadzania badań lekarskich okresowych i kontrolnych, 7) za czas szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, 8) za czas uczestnictwa w posiedzeniu komisji bezpieczeństwa i higieny pracy w charakterze członka tej komisji, 9) za czas uczestnictwa w posiedzeniu komisji pojednawczej w charakterze członka tej komisji, 10) za okres niezdolności do pracy wskutek choroby.

W świetle rozporządzenia w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy4: 1) pracownik będący stroną lub świadkiem w postępowaniu pojednawczym,

2) pracownik na czas niezbędny do przeprowadzania obowiązkowych badań lekarskich i szczepień ochronnych przewidzianych przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, o zwalczaniu gruźlicy oraz o zwalczaniu chorób wenerycznych, 3) pracownik będący ratownikiem Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, 4) pracownik będący członkiem ochotniczej drużyny ratowniczej działającej w brzegowej stacji ratowniczej Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa „Służba SAR”, 5) pracownik będący krwiodawcą, 6) pracownik w razie jego ślubu lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu jego małżonka lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy, 7) pracownika w razie ślubu jego dziecka albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na jego utrzymaniu lub pod jego bezpośrednią opieką za czas zwolnienia od pracy, zachowuje prawo do wynagrodzenia, ustalonego w sposób określony w przepisach rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy19.

Zasady ustalania wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy Przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.20 W przypadku nauczycieli do podstawy wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy wlicza się21: 1) w ynagrodzenie zasadnicze, 2) d odatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny oraz za warunki pracy, 3) w ynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw, 4) d odatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej, 5) o drębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy, 6) w ynagrodzenie za pracę w święto, 7) d odatek za uciążliwość pracy (przysługuje nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania, który został przeniesiony przez organ prowadzący do pracy w innej szkole w innej miejscowości, w celu zapewnienia obsady na stanowisku nauczyciela z wymaganymi kwalifikacjami22), 8) jednorazowy dodatek uzupełniający.

Wyżej wymienione składniki wynagrodzenia uwzględnia się

EFUN

26 bowiem przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy nauczyciela. W wynagrodzeniu tym nie uwzględnia się natomiast23: 1) wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju, 2) wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego oraz wynagrodzenia za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, 3) wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.

Należy pamiętać, że przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, pominąć należy określone rozporządzeniem21 reguły wyliczania tzw. przeciętnej urlopowej.

Przy obliczaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy składniki podlegające tzw. „uśrednieniu” tj.: 1) d odatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej, 2) o drębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy, 3) w ynagrodzenie za pracę w święto, 4) w ynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw wliczane są do wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy w wysokości należnej za dany miesiąc.

Zwolnienia bez zachowania prawa do wynagrodzenia W razie skorzystania przez pracownika ze zwolnienia od pracy w sytuacji: 1) wezwania do osobistego stawienia się przed organem właściwym w zakresie powszechnego obowiązku obrony, 2) wezwania:

a) o rganu administracji rządowej,

b) organu samorządu terytorialnego,

c) s ądu,

d) prokuratury, e) policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia, 3) wezwania w celu wykonywania czynności biegłego w postępowaniu administracyjnym, karnym przygotowawczym, sądowym lub przed kolegium do spraw wykroczeń, 4) wezwania w charakterze świadka lub specjalisty w postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez Najwyższą Izbę Kontroli, 5) wezwania pracownika będącego członkiem ochotniczej straży pożarnej, 6) wykonywania obowiązku świadczeń osobistych, pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia, natomiast pracodawca wydaje zaświadczenie określające wysokość

utraconego wynagrodzenia za czas tego zwolnienia, w celu uzyskania przez pracownika od właściwego organu rekompensaty pieniężnej z tego tytułu.

Obowiązujące u danego pracodawcy przepisy mogą przewidywać zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia za czas ww. zwolnień.

Sięgnij do źródeł 1 art. 91c ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.),

2 ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.),

3 art. 2982 Kodeksu pracy, 4 rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. Nr 60, poz. 281, z późn. zm.), 5 § 1 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 4, 6 § 2 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 4, 7 wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 1997 r., sygn. akt I PKN 416/97, 8 § 3 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 4, 9 rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 lipca 2005 r. w sprawie orzekania o czasowej niezdolności do pracy (Dz. U. Nr 145, poz. 1219 z późn. zm.), 10 ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570 z późn. zm.), 11 § 4 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 4, 12 art. 37 Kodeksu pracy, 13 art. 185 § 2 Kodeksu pracy, 14 art. 188 Kodeksu pracy, 15 art. 229 § 3 Kodeksu pracy, 16 art. 23712 § 1 Kodeksu pracy, 17 art. 23713 § 1 Kodeksu pracy, 18 § 5 - §14 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 4, 19 rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 289, z późn. zm.), 20 § 5 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 19, 21 § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (Dz. U. z 2001 r. Nr 71, poz. 737 ze zm.), 22 art. 19 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela, 23 § 1 ust. 1 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 21.

EFUN 2012

Zasady wydawania duplikatów świadectw, dyplomów i innych dokumentów dotyczących przebiegu nauczania

Monika Rękawek

Świadectwa i dyplomy państwowe, wydawane przez uprawnione do tego szkoły, placówki oraz okręgowe komisje egzaminacyjne, są dokumentami urzędowymi1, potwierdzającymi ukończenie nauki na określonym poziomie lub uzyskanie określonych kwalifikacji. Mogą one pełnić rolę środka dowodowego w postępowaniu sądowym lub administracyjnym, jak również stanowić przedmiot przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów. Nie budzi wątpliwości fakt, iż utrata oryginału świadectwa lub dyplomu może okazać się niezmiernie dotkliwa w skutkach dla jego posiadacza. Dlatego też przepisy prawa oświatowego przewidują możliwość ubiegania się o wydanie duplikatu świadectwa, dyplomu lub innego dokumentu dotyczącego przebiegu nauczania, w przypadku jego utraty.

Utrata oryginału świadectwa, dyplomu lub innego dokumentu dotyczącego przebiegu nauczania Warunki i tryb wydawania oraz wzory świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, sposób dokonywania sprostowań ich treści i wydawania duplikatów, a także tryb i sposób dokonywania legalizacji dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą, reguluje rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów i innych druków szkolnych.2 Rozporządzenie określa ponadto wysokość odpłatności za wydawanie duplikatów świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych oraz za dokonywanie legalizacji dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą – uwzględniając m.in. wymóg, aby wysokość odpłatności za wykonywanie tych czynności nie przewyższała kwoty opłaty skarbowej za legalizację dokumentu, określonej w przepisach o opłacie skarbowej3.

W myśl powołanego wyżej rozporządzenia: 4 1) świadectwa szkolne promocyjne, świadectwa ukończenia szkoły, indeksy i legitymacje szkolne wydają szkoły publiczne

i niepubliczne o uprawnieniach szkół publicznych: podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne i centra kształcenia ustawicznego;świadectwa dojrzałości absolwentom szkół ponadgimnazjalnych: liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum, uzupełniającego liceum ogólnokształcącego i technikum uzupełniającego oraz absolwentom dotychczasowej ponadpodstawowej szkoły średniej, którzy zdali egzamin maturalny, aneksy do świadectw dojrzałości, dyplomy, suplementy oraz zaświadczenia wydają okręgowe komisje egzaminacyjne; 2) ś wiadectwa dojrzałości absolwentom dotychczasowej ponadpodstawowej szkoły średniej, którzy zdali egzamin dojrzałości (tzw. „starą maturę”), wydaje kurator oświaty; 3) legitymacje przedszkolne dla dzieci niepełnosprawnych uczęszczających do przedszkoli lub oddziałów przedszkolnych zorganizowanych w szkołach podstawowych oraz zaświadczenia o spełnianiu obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego wydają odpowiednio publiczne i niepubliczne przedszkola i szkoły podstawowe.

W przypadku utraty: 5 1) oryginału świadectwa, 2) odpisu świadectwa dojrzałości, 3) odpisu aneksu do świadectwa dojrzałości, 4) dyplomu lub 5) zaświadczeni uczeń lub absolwent może wystąpić odpowiednio do: 1) szkoły, 2) okręgowej komisji egzaminacyjnej lub 3) kuratora oświaty, który wydał ten dokument, z pisemnym wnioskiem o wydanie duplikatu świadectwa, odpisu świadectwa dojrzałości, odpisu aneksu do świadectwa dojrzałości, dyplomu lub zaświadczenia.

W przypadku utraty suplementu do dyplomu, sporządzonego na podstawie opisu kwalifikacji absolwenta albo opisu zawodu, określonych w podstawie programowej kształcenia w danym zawodzie, absolwent może wystąpić do okręgowej komisji egzaminacyjnej, która wydała ten suplement, z pisemnym wnioskiem o wydanie nowego suplementu.

27

EFUN

28 Uwaga!

Z wnioskiem o wydanie duplikatu ww. dokumentów przebiegu nauczania, uczeń lub absolwent może wystąpić wyłącznie w przypadku utraty oryginału (np. zniszczenia, zgubienia). Jeżeli oryginał dokumentu istnieje, szkoła, okręgowa komisja egzaminacyjna lub kurator oświaty nie ma podstaw do wydania jego duplikatu. Wniosek o wydanie duplikatu świadectwa, dyplomu lub innego dokumentu dotyczącego przebiegu nauczania powinien zawierać m.in. oświadczenie wnioskodawcy dotyczące okoliczności utraty oryginału.

Do wniosku należy dołączyć potwierdzenie wniesienia opłaty za wydanie duplikatu.

Proponuje się, aby wnioskodawca załączył ponadto kserokopię dowodu osobistego lub innego dokumentu tożsamości. W przypadku, gdy wnioskodawca nie jest osobą, na którą wydano oryginał dokumentu, powinien przedłożyć upoważnienie wystawione przez właściciela dokumentu.

Zasady sporządzania duplikatów6 Szkoła, okręgowa komisja egzaminacyjna lub kurator oświaty sporządza duplikat świadectwa, odpisu świadectwa dojrzałości, odpisu aneksu do świadectwa dojrzałości, dyplomu lub zaświadczenia albo nowy suplement na podstawie odpowiednio dokumentacji: 1) przebiegu nauczania (arkusze ocen), 2) sprawdzianu, 3) egzaminu gimnazjalnego, 4) egzaminu maturalnego, 5) egzaminu zawodowego, 6) egzaminów eksternistycznych lub 7) egzaminu dojrzałości.

Duplikat wydaje się na druku według wzoru obowiązującego w dniu wydania oryginału świadectwa, dyplomu lub zaświadczenia.

Jeżeli szkoła, okręgowa komisja egzaminacyjna lub kurator oświaty posiada odpowiednio dokumentację przebiegu nauczania, dokumentację sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego, egzaminu zawodowego, egzaminów eksternistycznych lub egzaminu dojrzałości, a brak jest druku świadectwa, dy-

plomu lub zaświadczenia według wzoru obowiązującego w dniu wydania oryginału, duplikat wydaje się na przygotowanym przez szkołę, okręgową komisję egzaminacyjną lub kuratora oświaty formularzu zgodnym z treścią oryginału świadectwa, dyplomu lub zaświadczenia.

Na pierwszej stronie sporządzanego duplikatu (zarówno na oryginalnym druku, jak też na przygotowywanym formularzu) u góry należy umieścić wyraz „Duplikat”, a na końcu dokumentu dodać wyrazy „oryginał podpisali” i wymienić nazwiska osób, które podpisały oryginał świadectwa, dyplomu lub zaświadczenia, lub stwierdzić nieczytelność podpisów oraz zamieścić datę wydania duplikatu i opatrzyć pieczęcią urzędową.

W przypadku duplikatów świadectw ukończenia szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum ogólnokształcącego na podstawie egzaminów eksternistycznych, świadectw dojrzałości i odpisów świadectw dojrzałości, aneksów do świadectw dojrzałości i odpisów aneksów do świadectw dojrzałości, dyplomów i zaświadczeń, wydawanych przez okręgowe komisje egzaminacyjne, są one wypełniane pismem komputerowym i drukowane łącznie z wizerunkiem pieczęci urzędowej.

Na duplikacie nie umieszcza się fotografii absolwenta.

Na dokumencie, na podstawie którego wydano duplikat świadectwa, odpisu świadectwa dojrzałości, odpisu aneksu do świadectwa dojrzałości, dyplomu lub zaświadczenia, należy umieścić adnotację o wydaniu duplikatu, odnotowując tożsamość osoby odbierającej duplikat, stwierdzoną na podstawie dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość. Np. w przypadku wydawania przez szkołę duplikatu świadectwa ukończenia szkoły adnotację taką należy umieścić w arkuszu ocen.

Należy pamiętać, że w przypadku przesyłania duplikatu pocztą,

EFUN 2012

29 doręczenie następuje listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.

Duplikat ma moc oryginału - i co należy podkreślić – może być wydany ponownie.

Największym problemem, z jakim borykają się szkoły w związku z wydawaniem duplikatów świadectw, są wzory druków świadectw z lat poprzednich. Nie istnieje bowiem powszechnie dostępny wykaz wszystkich numerów i wzorów świadectw obowiązujących w latach ubiegłych. Dobrą praktyką każdej szkoły powinno być przechowywanie druków świadectw i innych dokumentów przebiegu nauczania, które za kilka lat mogą okazać się niezbędne.

Duplikaty innych dokumentów dotyczących przebiegu nauczania7 Wskazane wyżej zasady stosuje się odpowiednio przy sporządzaniu duplikatów innych dokumentów dotyczących przebiegu nauczania, z zastrzeżeniem, że duplikaty indeksu i legitymacji szkolnej wydaje się z fotografią, natomiast duplikat legitymacji przedszkolnej dla dziecka niepełnosprawnego wydaje przedszkole lub szkoła podstawowa, w której zorganizowano oddział przedszkolny, na pisemny wniosek rodziców dziecka niepełnosprawnego.

Likwidacja lub przekształcenie szkoły a duplikat świadectwa8 W przypadku likwidacji lub przekształcenia szkoły publicznej oraz w przypadku likwidacji szkoły niepublicznej, duplikat świadectwa wydaje organ sprawujący nadzór pedagogiczny, któremu

przekazana została dokumentacja przebiegu nauczania. Natomiast w przypadku likwidacji szkoły publicznej prowadzonej przez osobę fizyczną lub osobę prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego, o duplikat świadectwa należy wystąpić z wnioskiem do właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego, która wydała zezwolenie na prowadzenie tej szkoły (w przypadku likwidacji szkoły publicznej prowadzonej przez osobę fizyczną lub prawną za zezwoleniem jednostki samorządu terytorialnego całość dokumentacji szkoły przekazywana jest właściwemu organowi tego samorządu).

Likwidacja okręgowej komisji egzaminacyjnej9 W przypadku likwidacji okręgowej komisji egzaminacyjnej, duplikat: 1) świadectwa ukończenia szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum ogólnokształcącego na podstawie egzaminów eksternistycznych, 2) świadectwa dojrzałości, 3) odpisu świadectwa dojrzałości, 4) aneksu do świadectwa dojrzałości, 5) odpisu aneksu do świadectwa dojrzałości, 6) dyplomu lub zaświadczenia, a także 7) nowy suplement wydaje okręgowa komisja egzaminacyjna wskazana przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Opłata za wydanie duplikatu Świadectwa, odpisy świadectw dojrzałości, odpisy aneksów do świadectw dojrzałości, dyplomy, suplementy, zaświadczenia, indeksy, legitymacje szkolne i legitymacje przedszkolne dla dzieci niepełnosprawnych są wydawane odpowiednio przez szkoły, kuratora oświaty, komisje okręgowe i przedszkola nieodpłatnie.

Nie pobiera się opłat również za poświadczone przez dyrektora gimnazjum za zgodność z oryginałem kopie (od jednej do trzech) świadectwa ukończenia gimnazjum i zaświadczenia o szczegółowych wynikach egzaminu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w gimnazjum.10 Za wydanie duplikatu świadectwa, odpisu świadectwa dojrzałości, odpisu aneksu do świadectwa dojrzałości, dyplomu, zaświadczenia i indeksu pobiera się opłatę w wysokości równej kwocie opłaty skarbowej od legalizacji dokumentu, tj. 26 zł.

Za wydanie duplikatu legitymacji szkolnej lub legitymacji przedszkolnej dla dziecka niepełnosprawnego pobiera się opłatę w wysokości równej kwocie opłaty skarbowej od poświadczenia własnoręczności podpisu, tj. 9 zł.

Opłatę wnosi się na rachunek bankowy wskazany odpowiednio przez dyrektora przedszkola, szkoły lub komisji okręgowej, kuratora oświaty albo inny organ dokonujący odpowiedniej czynności.11 Do wniosku o wydanie duplikatu powinno zostać dołączone potwierdzenie wniesienia opłaty za wydanie duplikatu.

EFUN

30 Zwolnienie z opłaty za wydanie duplikatu Rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych2, jak również inne przepisy prawa oświatowego, nie przewidują możliwości zwolnienia z opłaty za wydanie duplikatu świadectwa, odpisu świadectwa dojrzałości, odpisu aneksu do świadectwa dojrzałości, dyplomu, zaświadczenia, indeksu, legitymacji szkolnej oraz legitymacji przedszkolnej dla dziecka niepełnosprawnego. W treści ww. rozporządzeniu zostały użyte sformułowania: „opłata w wysokości równej kwocie opłaty skarbowej od legalizacji dokumentu”, oraz „opłata w wysokości równej kwocie opłaty skarbowej od poświadczenia własnoręczności podpisu”. Powyższe określenia wskazują, że opłaty pobierane za wydanie duplikatu ww. dokumentów nie stanowią opłaty skarbowej w rozumieniu ustawy o opłacie skarbowej3. W związku z powyższym, duplikaty wskazanych wyżej dokumentów nie mogą zostać wydane bez wcześniejszego uiszczenia stosownej opłaty przez wnioskodawcę. W tym przypadku nie znajdują zastosowania okoliczności umożliwiające zwolnienie od opłaty skarbowej12 wynikające z ustawy o opłacie skarbowej (np. przedłożenie przez wnioskodawcę zaświadczenia o korzystaniu ze świadczeń pomocy społecznej z powodu ubóstwa).

Brak możliwości wydania duplikatu Jeżeli brak jest dokumentacji przebiegu nauczania, dokumentacji sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego, egzaminu zawodowego, egzaminów eksternistycznych lub egzaminu dojrzałości albo nie jest ona wystarczająca do wydania duplikatu (np. w arkuszu ocen ucznia brak jest oceny z jednych obowiązkowych zajęć edukacyjnych), odtworzenie oryginału świadectwa, dyplomu lub zaświadczenia może nastąpić na podstawie przepisów o odtworzeniu dyplomów i świadectw ukończenia nauki, w drodze postępowania sądowego.

W tym przypadku szkoła, komisja okręgowa, kurator oświaty albo organ, który jest uprawniony do wydania duplikatu w przypadku likwidacji lub przekształcenia szkoły oraz likwidacji okręgowej komisji egzaminacyjnej, wydaje zaświadczenie stwierdzające, że wydanie duplikatu nie jest możliwe.13 Zasady odtwarzania dyplomów i świadectw ukończenia nauki reguluje dekret z 7 lipca 1945 r. o odtworzeniu dyplomów i świadectw z ukończenia nauki:14 1) wniosek o odtworzenie świadectwa, dyplomu lub zaświadczenia składa się do sądu rejonowego miejsca zamieszkania wnioskodawcy, 2) wniosek powinien spełniać wszelkie wymogi przewidziane dla pism procesowych, a przede wszystkim zawierać dokładną treść zaginionego lub zniszczonego dokumentu, o ile to możliwe, w dosłownym jego brzmieniu i żądanie odtworzenia go zgodnie z tą treścią oraz powołanie dowodów na jego poparcie,

3) do wniosku o odtworzenie dokumentu należy dołączyć zaświadczenie instytucji lub osoby, która dokument wystawiła (lub która jest uprawniona do wystawienia duplikatu), stwierdzające odmowę wystawienia duplikatu wraz ze wskazaniem powodu odmowy.

Sąd wydaje postanowienie w postępowaniu nieprocesowym.

Postanowienie uwzględniające wniosek o odtworzenie dokumentu powinno zawierać: 1) istotną treść zaginionego lub zniszczonego dokumentu, 2) oznaczenie instytucji lub osoby, która dokument wystawiła, oraz 3) datę jego wystawienia, przynajmniej przybliżoną.

Po uprawomocnieniu się postanowienia sąd wydaje na wniosek wnioskodawcy wypis tego postanowienia, które odtwarza zaginiony dokument. Wypis zastępuje utracony dokument i posiada taką moc jak ten dokument.

W przypadku niemożności odtworzenia istotnej treści dokumentu wniosek podlega całkowitemu oddaleniu.

Sięgnij do źródeł 1 art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.),

2 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 2010 roku w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych (Dz. U. Nr 97, poz. 624 z późn. zm.), 3 ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 225, poz. 1635 z późn. zm.), 4 § 3 ust. 1-4 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2, 5 § 22 ust. 1 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2, 6 § 22 ust. 2-7 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2, 7 § 22 ust. 11-13 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2, 8 § 22 ust. 8 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2, 9 § 22 ust. 9 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2, 10 § 26 ust. 1 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2, 11 § 26 ust. 3 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2, 12 art. 7 ustawy, o której mowa w odnośniku 3, 13 § 22 ust. 10 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 2, 14 dekret z dnia 7 lipca 1945 r. o odtworzeniu dyplomów i świadectw z ukończenia nauki (Dz. U z 1945 r. Nr 27, poz. 164 z późn. zm.).

Przykłady przygotowanych formularzy duplikatów: świadectwa ukończenia szkoły podstawowej z 1984 r. oraz świadectwa ukończenia liceum zawodowego z 2004 r. (dane wskazane w treści świadectw są fikcyjne).

EFUN 2012

DUPLIKAT

ŚWIADECTWO UKOŃCZENIA SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Anna Kowalska ………………………………………………………………………………………………....... (imię i nazwisko)

a dnia ………………………..19….…..

31 marca 69 r. w……….……...…………………….

Warszawie urodzon…....... warszawskie a woj. ……………………………………………………………………………ukończył….......

27 Szkołę Podstawową …………………………………………………..… Nr …………………. im. ………………………………………………………………………………………………

Warszawie warszawskie w ………………………………………………………… woj. ………………………………..

Świadectwo z

niniejsze

wydano

na

podstawie

uchwały

Rady Pedagogicznej

84 r.

12 czerwca dnia …………..……………………………………..

19……...... serp nia

Warszawa 84 15 czerwca ………………….…….…………….., dnia ……..………….……………..

19……….. r.

3 Nr ………………….

DYREKTOR SZKOŁY pieczęć okrągła

MOiW – 03 – 14 –II/10/4

…………………………

31

EFUN

32

Anna Kowalska ………………………………………………………………………………………………....... (imię i nazwisko)

a w wyniku końcowej klasyfikacji w klasie ósmej otrzymał ......… następujące oceny:

zachowanie………………………………… język polski………………………………... język rosyjski……………………………… język……………………………………….. historia…………………………………….. wiedza o społeczeństwie…………………... biologia z higieną………………………….. geografia…………………………………… fizyka ……………………………………... matematyka………………………………... chemia……………………………………... plastyka…………………………………..... muzyka…………………………………….. praca – technika…………………………… kultura fizyczna……………………………. przysposobienie obronne..………………… …………………………………………….. ……………………………………………..

wyróżniające ……………………………… dostateczny ………………………………. dostateczny ………………………………. ……………………………… dobry ……………………………… dobry ……………………………… dostateczny ……………………………… dostateczny ……………………………… dostateczny ……………………………… dostateczny ………………………………. dostateczny ………………………………. dostateczny ………………………………. dostateczny ……………………………… dostateczny ………………………………. zwolniona ...……………………………. dobry ……………………………… ……………………………… ………………………………

…………………………………………….. …………………………………………….. …………………………………………….. ……………………………………………..

……………………………... ……………………………... ……………………………... ……………………………...

Przedmioty nadobowiązkowe:

Szczególne osiągnięcia w zakresie:

……………………………………………...……...……………………………... …………………………………………………………………………................. ……………………………………………………..……………………………...

WYCHOWAWCA KLASY …………………………….

Oryginał podpisali: Dyrektor szkoły – podpis nieczytelny Wychowawca klasy – podpis nieczytelny 2012-04-30

(pieczęć urzędowa szkoły)

Skala ocen: a) z przedmiotów nauczania: bardzo dobry, dobry, dostateczny. b) z zachowania: wzorowe, wyróżniające, poprawne, nieodpowiednie, naganne.

EFUN 2012

DUPLIKAT

ŚWIADECTWO UKOŃCZENIA LICEUM ZAWODOWEGO Jan Nowak ...................................................................................................................................................... imię (imiona) i nazwisko

y dnia ..............................

1 września urodzon .........

1985 r. ...............

Drohiczynie podlaskie w ...................................... woj. ....................................

2000 / ..............

2001 w roku szkolnym ................ ukończył ....... ....................................................... Liceum Zawodowe Gastronomiczne Zespołu Szkół Gastronomicznych ....................................................................................... im. ................................................................................ podlaskie Białymstoku w ...................................... woj. .................................... o czteroletnim okresie nauczania kelner w zawodzie................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... (specjalność / specjalizacja)

...................................................................................................................................................... Świadectwo jest dokumentem stwierdzającym posiadanie wykształcenia średniego ogólnego i zasadniczego zawodowego.

Białystok 14 czerwca 2004 r. ..................................................................... , dnia .............................................. .................. (miejscowość)

524/2000 Nr ..............................

Dyrektor ................................................ (pieczęć, podpis)

MEN-II/74/2

33

EFUN

34

WYNIKI KLASYFIKACJI KOŃCOWOROCZNEJ poprawne ............................................................ dostateczny ............................................................

zachowanie religia / etyka

Zajęcia edukacyjne obowiązujące język polski .............................................................

dostateczny ............................................................

angielski język .......................................................................

dopuszczający ............................................................

historia.....................................................................

dostateczny ............................................................

elementy informatyki ..............................................

dobry ............................................................

przysposobienie obronne ........................................

dostateczny ............................................................

wychowanie fizyczne..............................................

bardzo dobry ............................................................

wiedza o społeczeństwie .........................................

dostateczny ............................................................

geografia .................................................................

dostateczny ............................................................

matematyka ............................................................. fizyka.......................................................................

dopuszczający ............................................................ dopuszczający ............................................................

chemia .....................................................................

dopuszczający ............................................................

ochrona i kształtowanie środowiska .......................

............................................................

biologia z higieną i ochroną środowiska.................

dostateczny ............................................................

zajęcia praktyczne...................................................

dobry ............................................................

praktyka zawodowa ................................................ podstawy żywienia człowieka .................................................................................

dobry ............................................................ dostateczny ............................................................ dostateczny ............................................................

wyposażenie techniczne ................................................................................. bezpieczeństwo, higiena i prawo pracy .................................................................................

dostateczny ............................................................

obsługa konsumenta .................................................................................

dostateczny ............................................................

technologia gastronomiczna z towaroznawstwem .................................................................................

dostateczny ............................................................

gospodarka i rachunkowość przedsiębiorstw .................................................................................

............................................................

gastronomicznych .................................................................................

dopuszczający ............................................................

.................................................................................

............................................................

.................................................................................

............................................................

.................................................................................

............................................................

.................................................................................

............................................................

.................................................................................

............................................................

.................................................................................

............................................................

Zajęcia edukacyjne dodatkowe wychowanie do życia w rodzinie .................................................................................

uczestniczył ............................................................

.................................................................................

............................................................

.................................................................................

............................................................

.................................................................................

............................................................

.................................................................................

............................................................

.................................................................................

............................................................

.................................................................................

............................................................

Indywidualny program lub tok nauki ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................

Szczególne osiągnięcia ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................

Oryginał podpisali: Dyrektor – podpis nieczytelny Wychowawca klasy – podpis nieczytelny 2012-04-30

(pieczęć urzędowa szkoły)

Skala ocen: 1) zachowanie: wzorowe, dobre, poprawne, nieodpowiednie, 2) zajęcia edukacyjne, religia / etyka: celujący, bardzo dobry, dobry, dostateczny, dopuszczający, niedostateczny.

WYCHOWAWCA KLASY .............................................

EFUN

36

Prawo na co dzień

Monika Rękawek

Negatywna ocena dorobku zawodowego Jak przebiega procedura odwołania od negatywnej oceny dorobku zawodowego nauczyciela?

Ocena dorobku zawodowego ustalona przez dyrektora szkoły stanowi podsumowanie stażu nauczyciela na kolejny stopień awansu zawodowego.

Zgodnie z przepisami Karty Nauczyciela1, ocenę dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu ustala, w terminie nie dłuższym niż 21 dni od dnia złożenia sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego, z uwzględnieniem stopnia jego realizacji, dyrektor szkoły: 1) w przypadku nauczyciela stażysty i kontraktowego – po zapoznaniu się z projektem oceny opracowanym przez opiekuna stażu i po zasięgnięciu opinii rady rodziców; 2) w przypadku nauczyciela mianowanego – po zasięgnięciu opinii rady rodziców.

Rada rodziców powinna przedstawić swoją opinię w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o dokonywanej ocenie dorobku zawodowego nauczyciela. Nie przedstawienie opinii przez radę rodziców nie wstrzymuje procedury ustalenia oceny dorobku zawodowego za okres stażu. Należy podkreślić, że przedstawiona przez radę rodziców opinia nie jest wiążąca dla dyrektora szkoły.

Ocena dorobku zawodowego nauczyciela może być pozytywna lub negatywna. Jest ona sporządzana na piśmie i zawiera uzasadnienie oraz pouczenie o możliwości wniesienia odwołania.

W uzasadnieniu oceny dyrektor szkoły powinien w szczególności odnieść się do stopnia realizacji planu rozwoju zawodowego nauczyciela. Od oceny dorobku zawodowego nauczycielowi służy odwołanie do organu sprawującego nadzór pedagogiczny w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania. W odwołaniu należy przede wszystkim ustosunkować się do argumentów dyrektora uzasadniających ocenę dorobku zawodowego.

Organ sprawujący nadzór pedagogiczny rozpatruje odwołanie w terminie 21 dni zgodnie z obowiązującymi w danym organie wewnętrznymi procedurami. Ocena dorobku zawodowego nauczyciela ustalona przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny jest ostateczna.

Niedotrzymanie przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny terminu 21 dni na rozpatrzenie odwołania powoduje, że nauczyciel jest dopuszczony odpowiednio do rozmowy kwalifikacyjnej w przypadku ubiegania się o stopień nauczyciela kontraktowego, do egzaminu w przypadku ubiegania się o stopień nauczyciela mianowanego, może ubiegać się o akceptację komisji kwalifikacyjnej w przypadku złożenia wniosku na stopień nauczyciela dyplomowanego.

Jeżeli ostateczna ocena dorobku zawodowego nauczyciela ustalona przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny jest negatywna, ponowna ocena dorobku może być dokonana po odbyciu, na

wniosek nauczyciela i za zgodą dyrektora szkoły, jednego dodatkowego stażu w wymiarze 9 miesięcy.

[krótko mówiąc] Odwołanie od ustalonej przez dyrektora szkoły oceny dorobku zawodowego nauczyciel wnosi do organu sprawującego nadzór pedagogiczny w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny ma obowiązek rozpatrzyć odwołanie w terminie 21 dni. Ocena dorobku zawodowego ustalona przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny jest ostateczna. Jeżeli ostateczna ocena dorobku zawodowego jest negatywna, ponowna ocena może być dokonana po odbyciu, na wniosek nauczyciela i za zgodą dyrektora szkoły, jednego dodatkowego stażu w wymiarze 9 miesięcy.

Ograniczenie zatrudnienia a ciąża nauczycielki Dyrektor szkoły w terminie do 31 maja 2012 r. ograniczył zatrudnienie pracownicy będącej w czwartym miesiącu ciąży i zatrudnionej na stanowisku nauczyciela na podstawie mianowania – do 9/18 wymiaru zajęć w związku z brakiem godzin. Czy dyrektor postąpił prawidłowo ograniczając zatrudnienie nauczycielce w okresie ciąży?

Ustawa Karta Nauczyciela nie reguluje kwestii uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem, dlatego też w tym zakresie do nauczycieli należy stosować przepisy Kodeksu pracy,

EFUN 2012

37 [krótko mówiąc] Przepisy kodeksu pracy przewidują daleko idącą ochronę trwałości stosunku pracy pracownicy w okresie ciąży. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy, a także w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Mając na uwadze, że przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy, dyrektor szkoły nie powinien ograniczyć zatrudnienia nauczycielce będącej w czwartym miesiącu ciąży.

Opłata za wydanie świadectwa szkolnego niezgodna z prawem W szkole, do której uczęszcza mój syn, od kilku lat praktykowane jest niewydawanie uczniom świadectw szkolnych do czasu uregulowania wszystkich należności w stosunku do szkoły, a w szczególności opłat na radę rodziców. Czy takie działanie szkoły jest dopuszczalne? które przewidują daleko idącą ochronę trwałości stosunku pracy pracownicy w okresie ciąży.

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.2 Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę. W razie niemożności zapewnienia w tym okresie innego zatrudnienia, pracownicy przysługują świadczenia określone w odrębnych przepisach. Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.3 Jednocześnie należy zaznaczyć, że przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy.4 Biorąc powyższe pod uwagę, dyrektor szkoły nie powinien ograniczać zatrudnienia nauczycielce w ciąży. Warto również podkreślić, że brak zgody nauczyciela zatrudnionego na postawie mianowania na ograniczenie wymiaru zatrudnienia i proporcjonalne zmniejszenie wynagrodzenia skutkuje zastosowaniem art. 20 Karty Nauczyciela, tj. rozwiązaniem stosunku pracy. Tymczasem dyrektor szkoły ze względu na ochronę wynikającą z kodeksu pracy, nie może rozwiązać stosunku pracy z pracownicą w ciąży, jeżeli nie zachodzą wskazane wyżej przesłanki dopuszczające jego rozwiązanie.

Ustawa o systemie oświaty stanowi, że świadectwa i dyplomy państwowe wydawane przez uprawnione do tego szkoły, placówki kształcenia ustawicznego i placówki kształcenia praktycznego, zakłady kształcenia nauczycieli, kolegia pracowników służb społecznych oraz okręgowe komisje egzaminacyjne są dokumentami urzędowymi.5 Zasady ich wydawania reguluje rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych.6 Zgodnie z powyższym rozporządzeniem, świadectwa, odpisy świadectw dojrzałości, odpisy aneksów do świadectw dojrzałości, dyplomy, suplementy, zaświadczenia, indeksy, legitymacje szkolne i legitymacje przedszkolne dla dzieci niepełnosprawnych, a także kopie świadectw ukończenia gimnazjum i zaświadczenia o szczegółowych wynikach egzaminu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w gimnazjum są wydawane odpowiednio przez szkoły, kuratora oświaty, komisje okręgowe i przedszkola nieodpłatnie.7 Wyłącznie za wydanie duplikatu świadectwa, odpisu świadectwa dojrzałości, odpisu aneksu do świadectwa dojrzałości, dyplomu, zaświadczenia i indeksu oraz za legalizację dokumentu przeznaczonego do obrotu prawnego z zagranicą pobiera się opłatę w wysokości równej kwocie opłaty skarbowej od legalizacji dokumentu, tj. 26 zł. Natomiast za wydanie duplikatu legitymacji szkolnej lub legitymacji przedszkolnej dla dziecka niepełnosprawnego pobiera się opłatę w wysokości równej kwocie opłaty skarbowej od poświadczenia własnoręczności podpisu, tj. 9 zł.

Należy jednocześnie zaznaczyć, że w celu wspierania działalności statutowej szkoły lub placówki, rada rodziców może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł.8 Z powyższego zapisu bezspornie wynika, że składki rodziców wnoszone na radę rodziców mają charakter dobrowolny. Uwarunkowanie wydania świadectwa szkolnego od uregulowania powyższej składki jest działaniem niezgodnym z obowiązującym prawem.

EFUN

38 [krótko mówiąc] Świadectwa szkolne są wydawane przez szkoły nieodpłatnie.

Natomiast składki rodziców wnoszone na radę rodziców mają charakter dobrowolny. Uwarunkowanie wydania świadectwa szkolnego przez szkołę od uregulowania powyższej składki jest działaniem niezgodnym z obowiązującym prawem.

Udostępnianie arkusza organizacji szkoły Do dyrektora szkoły w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej wpłynął wniosek męża nauczycielki zatrudnionej w tej szkole o udostępnienie zatwierdzonego przez organ prowadzący arkusza organizacji szkoły. Czy dyrektor szkoły ma obowiązek udostępnić arkusz organizacji szkoły, w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej?

Problematyka dostępu do informacji publicznej uregulowana została w ustawie o dostępie do informacji publicznej.9 Każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach i w trybie określonym w ustawie. Prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje każdemu, a od osoby wykonującej prawo do informacji publicznej nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego.

Obowiązane do udostępniania informacji publicznej są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne, w tym jednostki samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym. Zgodnie z wyrokiem WSA w Krakowie, dyrektor szkoły kieruje działalnością szkoły, sprawuje nadzór pedagogiczny, sprawuje opiekę nad uczniami, wykonuje zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom, a także dysponuje środkami określonymi w planie finansowym szkoły i ponosi odpowiedzialność za ich prawidłowe wykorzystanie, w tym więc zakresie pełni funkcję organu administracji sprawującego nadzór nad realizacją przez podległą placówkę zadań oświatowych i dysponuje majątkiem publicznym.

Z powyższego wynika zatem jednoznacznie, że dyrektor szkoły, jako organ reprezentujący jednostkę organizacyjną, która wykonuje zadania publiczne, jest w świetle art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o dostępie do informacji publicznej, podmiotem zobowiązanym do udostępnienia informacji publicznej. 10 Katalog informacji podlegających upublicznieniu zawiera art.

6 ww. ustawy. Wyliczenie informacji zawartych w tym przepisie nie stanowi jednak katalogu zamkniętego, o czym świadczy użyte w tym przepisie sformułowanie „w szczególności”.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w jednym z wyroków stwierdził, że informację publiczną w świetle ugruntowanego orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego stanowi każda wiadomość wytworzona przez szeroko rozumiane władze publiczne oraz osoby pełniące funkcje publiczne, a także inne podmioty, które tę władzę realizują, bądź gospodarują mieniem

komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa w zakresie swych kompetencji. Informację publiczną stanowi treść wszelkiego rodzaju dokumentów odnoszących się do organu władzy publicznej, związanych z nim bądź w jakikolwiek sposób dotyczących go. Są nią zarówno treści dokumentów bezpośrednio przez organ wytworzonych, jak i te, których używa się przy realizacji przewidzianych prawem zadań (także te, które tylko w części go dotyczą), nawet gdy nie pochodzą wprost od niego (…). Bezsporne jest, że arkusz organizacji szkoły stanowi informację publiczną. Stosownie do uregulowań zawartych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624) arkusz organizacji określa szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym. W arkuszu zamieszcza się w szczególności liczbę pracowników szkoły, w tym zajmujących stanowiska kierownicze, liczbę godzin zajęć edukacyjnych finansowanych ze środków przydzielonych przez organ prowadzący szkołę oraz liczbę godzin zajęć prowadzonych przez poszczególnych nauczycieli. Dokument ten jest opracowywany przez dyrektora szkoły bądź innej placówki wskazanej w ww. rozporządzeniu i zatwierdzany przez organ prowadzący szkołę lub placówkę do dnia 30 maja każdego roku. 11 Informacja publiczna powinna zostać udostępniona w ciągu 14 dni od dnia złożenia wniosku. Jeżeli nie może być ona udostępniona we wskazanym wyżej terminie, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.

Odmowa udostępnienia informacji publicznej przez organ władzy publicznej następuje w drodze decyzji. Podmiotowi, któremu odmówiono prawa dostępu do informacji publicznej ze względu na wyłączenie jej jawności z powołaniem się na ochronę danych osobowych, prawo do prywatności oraz tajemnicę inną niż informacja niejawna, tajemnica skarbowa lub tajemnica statystyczna, przysługuje prawo wniesienia powództwa do sądu powszechnego o udostępnienie takiej informacji.

EFUN 2012

39 Warto przy tym pamiętać, że prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych, a także ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa.

Prawo do informacji publicznej podlega zatem ograniczeniu w zakresie i na zasadach określonych m.in. w ustawie o ochronie danych osobowych12, która przyznaje każdemu prawo do ochrony dotyczących go danych osobowych. Przez dane osobowe należy rozumieć wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej. W arkuszach organizacji szkoły zamieszczone są m.in. dane osobowe nauczycieli i innych pracowników szkoły, tj. m.in. imiona i nazwiska, stopnie awansu zawodowego, kwalifikacje. Dlatego też dyrektor szkoły powinien udostępniać wnioskodawcy arkusz organizacji szkoły, w sposób uniemożliwiający ujawnienie danych osobowych pracowników szkoły.

Należy pamiętać, że niedopełnienie obowiązków wynikających z ustawy o dostępie do informacji publicznej przez dyrektora szkoły lub placówki, grozi odpowiedzialnością karną. W myśl ustawy o dostępie do informacji publicznej, kto wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

[krótko mówiąc] Dyrektor szkoły jest w świetle ustawy o dostępie do informacji publicznej, podmiotem zobowiązanym do udostępnienia informacji publicznej. Natomiast arkusz organizacji szkoły stanowi informację publiczną i powinien zostać udostępniony na wniosek o udostępnienie takiej informacji bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Udostępnienie informacji publicznej powinno nastąpić w sposób zapewniający ochronę danych osobowych pracowników szkoły.

Zatrudnienie nauczycieli w publicznym punkcie przedszkolnym 1 września 2012 r. gmina zamierza w ramach własnych środków utworzyć publiczny punkt przedszkolny. Z informacji pracownika gminy wynika, że nauczyciele w punkcie przedszkolnym będą zatrudniani na podstawie Kodeksu pracy. Czy jest to zgodne z obowiązującymi przepisami prawa?

Zgodnie z ustawą o systemie oświaty, jednostki samorządu terytorialnego mogą zakładać i prowadzić jedynie szkoły i placówki publiczne.13 Zapewnienie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej w przedszkolach oraz w innych formach wychowania przedszkolnego, jest zadaniem oświatowym gmin.14 Wychowanie przedszkolne jest realizowane w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz w innych formach wychowania przedszkolnego.15 W ramach innych form wychowania przedszkolnego wyróżniamy: 1) zespoły wychowania przedszkolnego, w których zajęcia są prowadzone w niektóre (wybrane) dni tygodnia, 2) punkty przedszkolne, w których zajęcia są prowadzone przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez osobę prowadzącą.

Warunki tworzenia i organizowania form wychowania przedszkolnego, sposób ich działania oraz minimalny dzienny wymiar godzin świadczonego przez formy nauczania, wychowania i opieki, uwzględniając w szczególności konieczność dostosowania form wychowania przedszkolnego do sytuacji i potrzeb lokalnych, a także możliwość prowadzenia zajęć tylko w niektóre dni tygodnia reguluje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 31 sierpnia 2010 r.16 Zajęcia w innych formach wychowania przedszkolnego prowadzą nauczyciele posiadający kwalifikacje wymagane od nauczycieli przedszkoli. W myśl ustawy o systemie oświaty, nauczyciela prowadzącego zajęcia w innej formie wychowania przedszkolnego prowadzonej przez gminę zatrudnia dyrektor przedszkola lub szkoły podstawowej prowadzonych przez tę gminę.17 Biorąc powyższe pod uwagę, nauczyciel prowadzący zajęcia w publicznym punkcie przedszkolnym powinien zostać zatrudniony w szkole lub przedszkolu prowadzonym przez tę gminę, natomiast miejscem wykonywania pracy takiego nauczyciela będzie punkt przedszkolny. Zgodnie z zapisami Karty Nauczyciela, nauczyciele zatrudnieni w publicznych przedszkolach i szkołach podlegają tej ustawie i są zatrudniani na zasadach w niej przewidzianych.18 Nauczyciel punktu przedszkolnego wchodzi w skład rady pedagogicznej szkoły lub przedszkola, w którym jest zatrudniony.

Warto zaznaczyć, że punkt przedszkolny nie ma dyrektora.

Nadzór pedagogiczny nad nauczycielami punktu przedszkolnego sprawuje dyrektor szkoły lub przedszkola, który zatrudnia nauczycieli. Jak wynika z dotychczasowej praktyki, na polecenie organu prowadzącego, dyrektor ten również kieruje punktem przedszkolnym. Punkt przedszkolny nie wchodzi w strukturę organizacyjną szkoły podstawowej lub przedszkola.

EFUN

40 [krótko mówiąc]

Zgodnie z ustawą o systemie oświaty, nauczyciela prowadzącego zajęcia w innej formie wychowania przedszkolnego prowadzonej przez gminę zatrudnia dyrektor przedszkola lub szkoły podstawowej prowadzonych przez tę gminę. Karta nauczyciela stanowi, że nauczyciele zatrudnieni w publicznych przedszkolach i szkołach podlegają regulacjom tej ustawy i są zatrudniani na zasadach w niej przewidzianych. W związku z powyższym, zatrudnienie nauczycieli na podstawie Kodeksu pracy w publicznym punkcie przedszkolnym prowadzonym przez gminę jest niezgodne z obowiązującymi przepisami prawa.

Projekt edukacyjny a arkusz ocen ucznia W jaki sposób w arkuszu ocen ucznia należy odnotować udział ucznia w realizacji projektu edukacyjnego?

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych stanowi, że uczniowie gimnazjum biorą udział w realizacji projektu edukacyjnego.19 W wyniku nowelizacji rozporządzenia w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, która weszła w życie 23 lutego 2012 r.20 określone zostały nowe wzory świadectw ukończenia gimnazjum uwzględniające informację o udziale ucznia w realizacji projektu edukacyjnego oraz temacie projektu edukacyjnego, a także możliwości zwolnienie ucznia z udziału w tym projekcie.

Ponadto zgodnie ze wskazaną wyżej nowelizacją rozporządzenia w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, do arkuszy ocen uczniów gimnazjum dołącza się sporządzoną i podpisaną przez nauczyciela – opiekuna projektu edukacyjnego informację o udziale ucznia w realizacji tego projektu, zawierającą: 1) rok szkolny, w którym projekt edukacyjny był realizowany, 2) temat projektu edukacyjnego, 3) a w przypadku zwolnienia ucznia z realizacji projektu edukacyjnego – informację o tym zwolnieniu.21

[krótko mówiąc] W świetle nowelizacji rozporządzenia w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, do arkuszy ocen uczniów gimnazjum dołącza się sporządzoną i podpisaną przez nauczyciela – opiekuna projektu edukacyjnego informację o udziale ucznia w realizacji tego projektu, zawierającą rok szkolny, w którym projekt edukacyjny był realizowany, i temat projektu edukacyjnego, a w przypadku zwolnienia ucznia z realizacji projektu edukacyjnego – informację o tym zwolnieniu.

Dodatek za staż pracy w dodatkowym miejscu pracy 1 września 2011 r. nauczyciel został zatrudniony w szkole na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w wymiarze 6/18. Jest to jego dodatkowe miejsce pracy. W szkole będącej podstawowym miejscem pracy jest zatrudniony w wymiarze 11/18. W maju 2012 r. nauczyciel zwrócił się do dyrektora szkoły o wypłatę dodatku za staż pracy z wyrównaniem od 1 września 2011 r. Szkoła nie wypłacała nauczycielowi dodatku za staż pracy, ponieważ w ocenie kadrowej dodatek ten mu nie przysługiwał. Czy szkoła postąpiła słusznie?

W myśl przepisów Karty Nauczyciela, nauczycielom przysługuje dodatek za wysługę lat, w wysokości 1% wynagrodzenia zasadniczego za każdy rok pracy, wypłacany w okresach miesięcznych poczynając od czwartego roku pracy, z tym że dodatek ten nie może przekroczyć 20% wynagrodzenia zasadniczego.22 Dodatek za wysługę lat stanowi podstawowy składnik wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli i wypłacany jest po przepracowaniu pełnych 3 lat w wysokości 3%, następnie z upływem każdego roku pracy wzrasta o 1%.

Szczególne przypadki zaliczania okresów zatrudnienia oraz innych okresów uprawniających do dodatku za wysługę lat nauczycieli określa rozporządzenie w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy.23

EFUN 2012

41 Do okresów pracy uprawniających nauczyciela do dodatku za wysługę lat wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia we wszystkich zakładach pracy oraz inne udowodnione okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.24 Do okresu pracy na mocy odrębnych przepisów podlegają wliczeniu m.in: okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, okres urlopu wychowawczego, służba wojskowa. Do okresu pracy nie wlicza się okresów prowadzenia działalności gospodarczej oraz wykonywania pracy na podstawie umów cywilnoprawnych.

W sposób szczególny w powołanym wyżej rozporządzeniu uregulowana została sytuacja nauczyciela, który pozostaje jednocześnie w więcej niż jednym stosunku pracy. Takiemu nauczycielowi okresy uprawniające do dodatku za wysługę lat ustala się odrębnie dla każdego stosunku pracy. Przy czym do okresu zatrudnienia uprawniającego do dodatku za wysługę lat nie wlicza się okresu pracy w innym zakładzie, w którym nauczyciel jest lub był jednocześnie zatrudniony. Do okresu dodatkowego zatrudnienia nie wlicza się okresów podstawowego zatrudnienia. 25 Wyjątek od powyższej zasady dotyczy sytuacji, kiedy nauczyciel pozostaje w stosunku pracy jednocześnie w kilku szkołach w wymiarze łącznie nieprzekraczającym obowiązującego nauczyciela wymiaru zajęć. Wówczas do okresów pracy uprawniających do dodatku za wysługę lat w każdej ze szkół wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia.26 Jak wynika z pytania, nauczyciel pozostaje w stosunku pracy jednocześnie w dwóch szkołach, w wymiarze łącznie nieprzekraczającym obowiązującego go wymiaru zajęć (6/18+11/18=17/18).

Zgodnie z powołaną wyżej zasadą, do okresów pracy uprawniających do dodatku za wysługę lat w każdej ze szkół należy wliczyć nauczycielowi okresy poprzedniego zatrudnienia we wszystkich

zakładach pracy oraz inne udowodnione okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

W sytuacji, gdyby nauczyciel pozostawał w stosunku pracy w dwóch szkołach jednocześnie, ale jego wymiar zajęć byłby wyższy niż ten, który go obowiązuje (np. 10/18+11/18=21/18), wówczas wcześniejsze okresy zatrudnienia mogłyby zostać mu zaliczone tylko w jednej ze szkół wskazanej przez niego jako podstawowe miejsce pracy. W szkole wskazanej przez nauczyciela, jako dodatkowe miejsce pracy, nauczyciel musiałby przepracować wymagane trzy lata, aby nabyć prawo do dodatku za wysługę lat w wysokości 3% wynagrodzenia zasadniczego.

[krótko mówiąc] W przypadku, gdy nauczyciel pozostaje w stosunku pracy jednocześnie w kilku szkołach w wymiarze łącznie nieprzekraczającym obowiązującego nauczyciela wymiaru zajęć, wówczas do okresów pracy uprawniających do dodatku za wysługę lat w każdej ze szkół wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia we wszystkich zakładach pracy oraz inne udowodnione okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Biorąc powyższe pod uwagę, jeżeli nauczyciel udokumentował poprzednie okresy zatrudnienia, szkoła powinna wypłacać mu dodatek za wysługę lat.

Sprawdzian wiadomości i umiejętności ucznia Uczeń klasy drugiej gimnazjum został sklasyfikowany na koniec roku szkolnego z dwiema ocenami niedostatecznymi. Zgodnie z wewnątrzszkolnym systemem oceniania, nauczyciel przedmiotu ma obowiązek poinformowania na piśmie ucznia oraz jego rodziców na miesiąc przed rocznym klasyfikacyjnym zebraniem rady pedagogicznej o przewidywanej dla niego rocznej ocenie klasyfikacyjnej z danych zajęć edukacyjnych. Nauczyciele dopełnili tego obowiązku, ale zawiadomili rodziców ucznia na dwa tygodnie przed klasyfikacyjnym posiedzeniem rady pedagogicznej o przewidywanych dla niego ocenach niedostatecznych. Jeżeli rodzice ucznia zgłoszą w przepisanym terminie zastrzeżenia, to czy w takiej sytuacji dyrektor szkoły powinien przeprowadzić sprawdziany wiadomości i umiejętności ucznia z tych dwóch przedmiotów?

Przepisy rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych stanowią, że przed rocznym klasyfikacyjnym zebraniem

EFUN

42 plenarnym rady pedagogicznej nauczyciele prowadzący poszczególne zajęcia edukacyjne oraz wychowawca klasy są obowiązani poinformować ucznia i jego rodziców (prawnych opiekunów) o przewidywanych dla niego rocznych ocenach klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych i przewidywanej rocznej ocenie klasyfikacyjnej zachowania w terminie i w formie określonych w statucie szkoły.27 Uczeń lub jego rodzice (prawni opiekunowie) mogą zgłosić zastrzeżenia do dyrektora szkoły, jeżeli uznają, że roczna ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych lub roczna ocena klasyfikacyjna zachowania została ustalona niezgodnie z przepisami prawa dotyczącymi trybu ustalania tej oceny. Zastrzeżenia mogą być zgłoszone w terminie 7 dni od dnia zakończenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych.28 W przypadku stwierdzenia, że roczna ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych lub roczna ocena klasyfikacyjna zachowania została ustalona niezgodnie z przepisami prawa dotyczącymi trybu ustalania tej oceny, dyrektor szkoły powołuje komisję, która: 1) w przypadku rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych - przeprowadza sprawdzian wiadomości i umiejętności ucznia, w formie pisemnej i ustnej, oraz ustala roczną ocenę klasyfikacyjną z danych zajęć edukacyjnych; 20 w przypadku rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania – ustala roczną ocenę klasyfikacyjną zachowania w drodze głosowania zwykłą większością głosów; w przypadku równej liczby głosów decyduje głos przewodniczącego komisji.

Z prac komisji sporządza się protokół.

Sprawdzian wiadomości i umiejętności ucznia przeprowadza się nie później niż w terminie 5 dni od dnia zgłoszenia zastrzeżeń przez ucznia lub jego rodziców (prawnych opiekunów). Termin sprawdzianu uzgadnia się z uczniem i jego rodzicami (prawnymi opiekunami). Uczeń, który z przyczyn usprawiedliwionych nie przystąpił do sprawdzianu w wyznaczonym terminie, może przystąpić do niego w dodatkowym terminie wyznaczonym przez dyrektora szkoły.

Ustalona przez komisję roczna ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych oraz roczna ocena klasyfikacyjna zachowania nie może być niższa od ustalonej wcześniej oceny. Ocena ustalona przez komisję jest ostateczna, z wyjątkiem niedostatecznej rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych, która może być zmieniona w wyniku egzaminu poprawkowego.

Biorąc pod uwagę przedstawiony w pytaniu stan faktyczny, niepoinformowanie rodziców ucznia o grożących mu ocenach niedostatecznych z dwóch przedmiotów w terminie i formie określonych w statucie danej szkoły, stanowi naruszenie przepisów prawa dotyczących trybu ustalania tych ocen. Rodzice ucznia mają tym samym podstawę do zgłoszenia dyrektorowi zastrzeżeń na zasadach określonych w rozporządzeniu. Dyrektor szkoły ma obowiązek rozpatrzyć zastrzeżenia, a jeżeli stwierdzi, że roczne oceny klasyfikacyjne z dwóch zajęć edukacyjnych zostały faktycznie ustalone niezgodnie z przepisami prawa dotyczącymi trybu ustalania tych ocen, powołuje komisję, która przeprowadzi sprawdzian wiadomości i umiejętności ucznia z dwóch przedmiotów.

[krótko mówiąc] Niepoinformowanie rodziców ucznia o grożących mu ocenach niedostatecznych z dwóch przedmiotów w terminie i formie określonych w statucie danej szkoły stanowi naruszenie przepisów prawa dotyczących trybu ustalania tych ocen i daje rodzicom podstawę do zgłoszenia zastrzeżeń do dyrektora szkoły w trybie określonym w rozporządzeniu w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. W przypadku stwierdzenia przez dyrektora szkoły, że roczne oceny klasyfikacyjne z dwóch zajęć edukacyjnych zostały ustalone niezgodnie z przepisami prawa dotyczącymi trybu ustalania tych ocen, dyrektor szkoły powołuje komisję, która przeprowadzi sprawdzian wiadomości i umiejętności ucznia z każdego z tych przedmiotów.

Świadczenie urlopowe nauczyciela zatrudnionego na zastępstwo Czy nauczycielowi zatrudnionemu w szkole w niepełnym wymiarze zajęć na zastępstwo od 10 kwietnia 2012 r. do 30 czerwca 2012 r. należy wypłacić świadczenie urlopowe?

Stosownie do zapisów Karty Nauczyciela z odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych wypłacane jest nauczycielowi do końca sierpnia każdego roku świadczenie urlopowe w wysokości odpisu podstawowego, o którym mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, ustalonego proporcjonalnie

EFUN 2012

43 do wymiaru czasu pracy i okresu zatrudnienia nauczyciela w danym roku szkolnym. 29 Nauczyciel zatrudniony w szkole w niepełnym wymiarze zajęć na zastępstwo w trakcie roku szkolnego nabywa prawo do świadczenia urlopowego w wysokości proporcjonalnej do okresu wykonywania pracy w danym roku szkolnym oraz wymiaru jego zatrudnienia.

Prawo do świadczenia urlopowego powstaje w związku z pozostawaniem nauczyciela w stosunku pracy ze szkołą w roku szkolnym, w którym świadczenie urlopowe jest wypłacane. Nie jest ono uwarunkowane koniecznością nawiązania stosunku pracy na określony czas, czy też w określonym wymiarze. Wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy nawiązanego jedynie na część roku szkolnego powoduje jedynie konieczność ustalenia proporcjonalnej wysokości świadczenia urlopowego, ale nie stanowi podstawy do odmowy wypłaty świadczenia nauczycielowi.

[krótko mówiąc] Nauczyciel zatrudniony w szkole w niepełnym wymiarze zajęć na zastępstwo w trakcie roku szkolnego nabywa prawo do świadczenia urlopowego w wysokości proporcjonalnej do okresu wykonywania pracy w danym roku szkolnym oraz wymiaru jego zatrudnienia.

Nieodpłatne nauczanie religii a świadectwo pracy Do dyrektora szkoły wpłynęło pismo księdza, który w latach 1992-1995 nauczał w tej szkole

religii katolickiej, z prośbą o wydanie świadectwa pracy za ten okres. Z dokumentacji szkolnej wynika, że we wskazanym okresie ksiądz nauczał religii w szkole nieodpłatnie na podstawie umowy cywilnoprawnej. Czy w takiej sytuacji należy księdzu wydać świadectwo pracy?

Powrót nauczania religii do szkół nastąpił w roku szkolnym 1990/1991 na podstawie instrukcji Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 1990 r. dotyczącej powrotu nauczania religii do szkoły w roku szkolnym 1990/91. W związku z brakiem odpowiednio wykwalifikowanych osób świeckich Konferencja Episkopatu Polski wyraziła zgodę na nieodpłatne nauczanie religii przez księży i diakonów, które odbywało się na podstawie umów cywilnoprawnych. Nieodpłatne nauczanie religii w szkołach przez księży i diakonów trwało do 31 sierpnia 1997 r. Od 1 września 1997 roku, stosownie do postanowień dokonanych na posiedzeniu Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu 29 maja 1996 roku, księżom i diakonom prowadzącym zajęcia z religii wypłacane jest wynagrodzenie.

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracodawca jest zobowiązany niezwłocznie wydać świadectwo pracy pracownikowi w związku z wygaśnięciem lub rozwiązaniem stosunku pracy.30 Świadectwo pracy w przypadku nauczycieli jest dokumentem potwierdzającym okres zatrudnienia w ramach stosunku pracy (na podstawie umowy o pracę lub mianowania). Nie można uznać, że istnieje podstawa do wydania świadectwa pracy w sytuacji, gdy z księdzem nie została zawarta umowa o pracę, a praca była świadczona bez wynagrodzenia. Dyrektor szkoły może natomiast wydać stosowne zaświadczenie, w którym wskaże okresy nieodpłatnego prowadzenia przez księdza religii w szkole.

Warunkiem uwzględnienia okresu nieodpłatnego nauczania religii osobie duchownej jest opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne duchownych za cały okres podlegania temu ubezpieczeniu.

[krótko mówiąc] W okresie od 1.09.1990 r. do 31.08.1997 r. zgodnie z porozumieniem zawartym między Konferencją Episkopatu Polski i Ministrem Edukacji Narodowej nauczanie religii w szkołach przez księży i diakonów odbywało się nieodpłatnie w oparciu o umowy cywilnoprawne. Nie było to zatem zatrudnienie w ramach stosunku pracy, zobowiązujące pracodawcę do wydania świadectwa pracy w przypadku jego rozwiązania lub wygaśnięcia. Świadectwo pracy jest dokumentem potwierdzającym wyłącznie okres zatrudnienia w ramach stosunku pracy, tj. w przypadku nauczycieli na podstawie umowy o pracę lub mianowania. W związku z powyższym, brak jest podstaw do wydania księdzu świadectwa pracy za okres nieodpłatnego nauczania religii w szkole w ramach umowy cywilnoprawnej.

EFUN

44 Sięgnij do źródeł 1 art. 9c ust. 6-11 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.),

2 art. 177 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.),

3 art. 177 § 2 Kodeksu pracy, 4 art. 42 § 1 Kodeksu pracy, 5 art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.),

6 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 2010 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych (Dz. U. Nr 97, poz. 624 z późn. zm.), 7 § 26 ust. 1 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 6, 8 § 54 ust. 8 ustawy o systemie oświaty, 9 ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198 z późn. zm.), 10 wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 17 maja 2010 r., sygn. akt II SAB/Kr 45/10, 11 wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 19 czerwca 2009 r., sygn akt IV SAB/Gl 30/09, 12 ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.), 13 art. 5 ust. 3 ustawy o systemie oświaty, 14 art. 5a ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie oświaty, 15 art. 14 ust. 1 ustawy o systemie oświaty, 16 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania (Dz. U. Nr 161, poz. 1080 z późn. zm.),

17 art. 14 a ust. 6 i 6a ustawy o systemie oświaty, 18 art. 1 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela, 19 § 21a ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562 z późn. zm.), 20 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 lutego 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych (Dz. U. z dnia 23 lutego 2012 r., poz. 205), 21 pkt 21 załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 2010 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych (Dz. U. Nr 97, poz.

624 z późn. zm.), 22 art. 33 ust. 1 Karty Nauczyciela, 23 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz. U. Nr 22, poz. 181 z późn. zm.), 24 § 7 ust. 1 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 23, 25 § 7 ust. 2 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 23, 26 § 7 ust. 3 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 23, 27 § 11 ust. 9 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 19, 28 § 19 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 19, 29 art. 53 ust. 1a Karty Nauczyciela, 30 art. 97 § 1 Kodeksu pracy.

Bon rabatowy dla czytelników EFUN:

kod: EFUN Bon uprawnia do 10% zniżki za zakupy w księgarni internetowej http://e-bibliofil.pl bon ważny do końca wakacji!

EFUN

46

Wolne licencje Przepisy prawa autorskiego ściśle określają prawo twórcy do utworu i zasady korzystania z utworów przez inne osoby. Warto wiedzieć, że upubliczniając utwory, twórca może uściślić zasady korzystania z jego dzieła poprzez licencję, którą dołączy do utworu.

Licencja często kojarzona jest z dokumentem prawnym dołączonym do programu komputerowego określającym, w jakim zakresie nabywca ma prawo do korzystania z programu. Tymczasem istnieją jeszcze tzw. wolne licencje, za pomocą których licencjodawca zamienia zasadę Wszelkie Prawa Zastrzeżone na zasadę Pewne Prawa Zastrzeżone, zgadzając się z góry na poszerzenie zakresu użycia jego dzieła.

Zastrzeżone czy nie?

W 2001 r. w Stanach Zjednoczonych powstała pozarządowa organizacja o nazwie Creative Commons. Jej powołanie zainicjowali naukowcy zaangażowani w ochronę i promocję wszelkich dóbr kultury. Uważają oni, że prawo autorskie nie nadąża za rozwojem współczesnego świata, w którym, w dobie cyfryzacji, każdy ma możliwość nie tylko korzystania, ale również tworzenia dóbr kultury i ich upubliczniania. Organizacja ta nie działa dla zysku, jej celem jest opracowanie narzędzi, które umożliwią twórcy zachowanie praw autorskich, jak również decydowanie o warunkach, na jakich udostępni swój utwór.

Na świecie powstało około 70 oddziałów partnerskich Creative Commons, również w Polsce od 2005 r. działa zespół ludzi, którzy propagują cele organizacji. Na ich stronie internetowej można dopasować konkretny typ licencji do własnego utworu lub sprawdzić treść dołączonej licencji do pobranego przez nas dzieła.

Ponadto można tam znaleźć odpowiedzi na wiele pytań licencjodawców i licencjobiorców(http://creativecommons.pl).

Licencje Creative Commons (CC) możemy dołączać do wszelkiego rodzaju materiałów, np. muzycznych, filmowych, literackich, o charakterze edukacyjnym, naukowym. Wprawdzie powstały, przede wszystkim, z myślą o materiałach rozpowszechnianych przez internet, to można dołączać je również do materiałów upublicznianych w inny sposób. Nie dotyczą programów komputerowych ani ich dokumentacji.

Marta Wnukowicz

Rodzaje licencji Creative Commons Istnieją cztery podstawowe typy licencji Creative Commons. Jednak wszystkie one mają dwie cechy wspólne: • Poszanowanie praw autorskich osobistych, • Dodatkowe warunki wybrane przez licencjodawcę.

Twórca korzystając z licencji zawsze zachowuje prawa autorskie, jednocześnie umożliwia innym kopiowanie i rozpowszechnianie, dodatkowo może określić czy ich wykorzystywanie może odbywać się wyłącznie w warunkach niekomercyjnych lub ograniczyć możliwości tworzenia utworów zależnych.

Każdy z typów licencji ma swój symbol, który umieszczany jest przy utworze. Powinniśmy umieć je rozszyfrować.

Podstawowe typy licencji Creative Commons Attribution Uznanie autorstwa. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.

Noncomercial Użycie niekomercyjne. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych.

Share Alike Na tych samych warunkach. Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.

No derivative works Bez utworów zależnych. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.

źródło: http://creativecommons.pl/poznaj-licencje-creative-commons, 20.11.2011.

EFUN 2012

47 Organizacja Creative Commons oferuje wszystkie licencje i narzędzia za darmo. Obowiązują one na całym świecie jako licencje niewyłączne i mające nieograniczony czas trwania. Użytkownik utworu musi przestrzegać wymogów licencji – jeśli złamie chociaż jej jeden punkt, licencja automatycznie przestaje obowiązywać i prawo do korzystania z utworu na prawach określonych w niej wygasa. Autor pierwowzoru może, również na drodze sądowej, dochodzić swoich praw od osoby, która taką umowę złamała. Pozostali użytkownicy tego utworu, o ile przestrzegają umowy licencyjnej, mogą dalej z niego korzystać – licencja do utworu wygasa tylko dla osoby naruszającej jej zasady.

Jeżeli raz opublikujemy utwór na zasadach licencji Creative Commons (CC), to nie mamy możliwości zmiany zdania – takie licencje są nieodwołalne. Nie oznacza to, że nie możemy dysponować swoim utworem w dowolny sposób, mamy prawo nawet podpisać umowę komercyjną, np. z wydawcą, dotyczącą wcześniej upublicznionego utworu na licencji CC chociażby typu Noncomercial. Jeżeli raz wyrazimy zgodę na rozpowszechnienie utworu na zasadach wolnych licencji, to możemy jedynie wstrzymać dystrybucję utworu, ale nie wycofamy z obiegu wszelkich wiernych bądź zmodyfikowanych kopii tegoż utworu, wcześniej udostępnionego na licencji Creative Commons. Dlatego też podejmując decyzję o udzieleniu takiej licencji, musimy mieć pełną świadomość, że jest ona ważna tak długo, aż nie dojdzie do jej wygaśnięcia. Licencja Creative Commons wygasa tylko w dwóch przypadkach: • Z chwilą naruszenia jej postanowień przez licencjobiorcę, • Po upływie okresu obowiązywania praw autorskich majątkowych do utworu (70 lat od śmierci autora bądź ostatniego współautora). Z chwilą jej ustania, utwór zaczyna funkcjonować na zasadach licencji Public Domain. Możemy go wtedy wykorzystywać bez ograniczeń wynikających z przepisów prawa autorskiego. Każde dzieło opatrzone licencją Public Domain może być używane w dowolny sposób. Licencja ta dotyczy nie tylko utworów, do których z uwagi na upływ czasu wygasły prawa majątkowe (w Polsce autorskie prawa osobiste nie wygasają nigdy), ale również takich zasobów, które na skutek decyzji twórcy bądź braku spadkobierców zostały taką licencją opatrzone i przeznaczone do wszelakich zastosowań. Żeby przestrzegać zapisów licencji CC zgodnie z prawem i jej przeznaczeniem, należy wiedzieć, że twórca powinien w sposób prawidłowy oznaczyć utwór licencją: Zarówna twórca, który chce udostępnić utwór na zasadach licencji Creative Commons, jak i użytkownik powinni wiedzieć, jak w prawidłowy sposób oznacza się dzieła taką licencją. Jeśli twórca niewłaściwie oznaczy utwór, to licencje te nie mają zastosowania.

Prawidłowe oznaczenie utworu licencją CC: • Przy utworze musi być symbol CC lub tekst oznaczający licencję Creative Commons, ponadto symbol lub nazwa typu licencji, np. Attribution, dodatkowo jeszcze link do tekstu określonej licencji znajdującej się na stronie organizacji Creative Commons, albo informacja, gdzie możemy się z treścią takiej licencji zapoznać (jeśli nie jest to utwór zamieszczony w internecie).

Typy licencji można ze sobą łączyć i dobierać według oczekiwań twórcy, np.: Uznanie autorstwa. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.

Użycie niekomercyjne. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych.

Uznanie autorstwa. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.

Użycie niekomercyjne. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych.

Na tych samych warunkach. Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.

Uznanie autorstwa. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.

Bez utworów zależnych. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.

W edukacji warto korzystać z utworów na licencji Creative Commons lub Public Domain, gdyż często potrzebujemy upublicznić prace uczniów, chociażby wysyłając je na konkurs międzyszkolny czy prezentując podczas występów publicznych.

Mamy wtedy pewność, że uczniowie (również nauczyciel, jako opiekun) wykorzystując cudze materiały wyszukane w różnych źródłach (często głównie w zasobach internetu), nie łamią prawa autorskiego.

Źródła: Prawo autorskie w szkole, Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań komputerów, Warszawa 2010, http://creativecommons.pl., 20.11.2011 r., http://creativecommons.org/about/downloads, 20.11.2011r., http://creativecommons.pl/poznaj-licencje-creative-commons/, 20.11.2011

EFUN

48

konferencje, zjazdy, spotkania Maciej Kułak

Oby nie zabrakło konsekwencji Kilka miliardów złotych, nieujętych w budżecie, może zostać przeznaczonych na kontynuację programu „Cyfrowa Szkoła”. Wszystko jednak w rękach ministra finansów.

Udział w programie pilotażowym „Cyfrowa Szkoła” zadeklarowało 3 507 spośród ponad 13 tysięcy publicznych szkół podstawowych z terenu całej Polski. Większość znajduje się w małych miejscowościach.

I choć pilotaż dopiero wystartował, eksperci już pytają: co dalej z cyfrową szkołą?

Nad przyszłością technologii w szkołach zastanawiali się też uczestnicy panelu dyskusyjnego XI Ogólnopolskiego Zjazdu Opiekunów Pracowni Internetowych w Mrozach (25-27 maja).

- Projekt to strzał w dziesiątkę – przekonywał Janusz Krupa z ministerstwa edukacji. Uważa, że pozwoli on na wypracowanie długofalowego programu cyfryzacji polskiej szkoły. I snuje wizję, w której każdy uczeń będzie miał warunki do indywidualnego rozwoju.

Do tego potrzebne są jednak systemowe rozwiązania i zaplecze finansowe, szczególnie teraz, gdy rząd liczy każdy grosz. Nie bez powodu wielu ekspertów obawia się, że cyfrowa szkoła zatrzyma się na pilotażu.

- Kilka lat temu był program „Komputer dla ucznia”. Rząd wydał 16 mln zł, przeszkolił nauczycieli z korzystania z komputerów, których potem nie dostali – przypomniał Dariusz Stachecki, wicedyrektor Gimnazjum w Nowym Tomyślu, publicysta EduFaktów/Uczę Nowocześnie. - Mam nadzieję, że teraz będzie inaczej. Nie podzielam jednak hurraoptymizmu urzędników. Czy naprawdę 17 proc. szkół, które zgłosiły się do programu, to dużo? Uwa-

żam, że nie aż, a zaledwie 17 proc. szkół – mówił podczas panelu w Mrozach.

Pomóżcie!

Jedną z przyczyn mniejszego zainteresowania pilotażem niż można było sądzić są właśnie pieniądze, a dokładniej konieczność partycypowania przez samorządy w kosztach zakupu sprzętu (20 proc.). To dziś dla wielu wójtów, burmistrzów czy prezydentów bariera nie do przejścia.

- Nie mamy na bieżącą działalność, opał, nawet na najmniejszy remont. Skąd wziąć na taki luksus – mówił nam jeden z wójtów, który irytuje się słuchając „marzeń o cyfrowym świecie”. - Ja muszę stąpać mocno po ziemi i liczyć każdy grosz. Dlaczego rząd nie pokryje całości kosztów programu, a dokłada samorządom kolejne wydatki?

Takie głosy nie są odosobnione. Docierają też do urzędników ministerstwa edukacji, a także cyfryzacji. Dlatego, jak wskazuje Michał Boni, minister cyfryzacji, szansą na kontynuację programu są pieniądze, które rząd chce pozyskać z otwarcia pasma 800 MHz. A mowa o około 4 mld zł, które mogą trafić do budżetu od operatorów mobilnego, szerokopasmowego internetu.

- Te pieniądze nie zostały ujęte w budżecie – powiedział minister w Mrozach. - Logicznym byłoby skierowanie tej dywidendy na cyfrową szkołę.

Zaapelował do nauczycieli, samorządowców i naukowców, by lobbowali na rzecz przeznaczenia tych środków właśnie na dygitalizację szkół.

Wiele wskazuje, że chrapkę na dodatkowe złotówki będzie miał minister finansów, który zechce w ten sposób zmniejszyć deficyt budżetowy.

EFUN 2012

49

- Proszę o pomoc – zwrócił się do uczestników zjazdu minister Boni.

A założenia są ambitne. Musimy wbiec, a nie tylko wejść, w kolejne lata XXI wieku, tak wielkie są zaległości – powiedział szef resortu cyfryzacji. - Potrzebujemy sprzętu dla uczniów i nauczycieli, dostępu do szerokopasmowego internetu, a treści nauczania muszą być dostępne w formie e-podręczników i platform. Potrzebujemy też liderów cyfryzacji – wyliczał Michał Boni. – Dlatego tak istotne jest to, by cyfrowa szkoła nie zakończyła się na pilotażu.

A model?

Prof. Maciej Sysło z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, organizator wielu konferencji informatycznych, przekonywał, że do zrobienia jest znacznie więcej niż zakup sprzętu, czy przeszkolenie nauczycieli z korzystania z niego.

- Przecież to, co teraz robi rząd w ramach programu, robili jego poprzednicy 15 lat temu – skwitował.

Według prof. Sysły brakuje modelu rozwoju technologii w edukacji. Ale o tym od lat mówią eksperci i od lat nic w tej materii nie uległo zmianie.

- Do mnie na zajęcia przyszli nauczyciele dobrze obeznani w nowych technologiach. Moim zadaniem było przygotowanie ich do stosowania owych technologii w trybie e-learningu – opowiadał prof. Sysło. – To etap początkowy, który kontynuowany jest od dekad. Pojawi się kolejna technologia i oni znów będą na pierwszym etapie.

Według prof. Sysły zbyt często rozwój technologii w szkole postrzegany jest przez pryzmat wyłącznie nakładów na zakupy sprzętu czy chwilowych statystyk. W efekcie okazuje się, że większość nauczycieli ciągle jest na tym samym etapie zapoznawania się z technologią. Tylko nieliczni przeszli do kolejnych – stosowania technologii w praktyce czy też integracji nowej technologii ze starą.

Jak wskazują uczestnicy panelu w Mrozach, program „Cyfrowa Szkoła” nie może się ograniczyć do zakupów sprzętu.

- Od 15 lat mówimy o standardach przygotowania nauczycieli – wytknął Krzysztof Święcicki, redaktor portalu EduStyle, wieloletni pracownik ministerstwa edukacji, promotor cyfryzacji edukacji.

Brakuje też standardów wyposażenia szkół, przez co oprogramowanie bywa w Polsce droższe niż w innych krajach. Dostawcy oprogramowania wskazują, że na Zachodzie przyjął się model konsolidacyjny, czyli masowych zamówień na poziomie krajowym lub regionalnym. U nas króluje chaos.

- Trudno dać dobrą ofertę w takich warunkach – mówił przedstawiciel jednego z wydawnictw.

Według Janusza Krupy z MEN technologia wymusza coraz częstsze kontakty na styku resort-biznes. Z kolei Dariusz Jaszczuk, wójt gminy Mrozy, przekonywał, że do tej grupy należy też dołączyć samorządy i szkoły.

- Każdemu powinno zależeć na tym, by powstała powszechna oferta, która pozwoli obniżyć ceny narzędzi – zachęcał.

Mrozy po raz jedenasty Podobnie jak podczas poprzednich edycji, także i w tym roku lista chętnych zamknięta została bardzo szybko. W spotkaniu wzięło udział prawie tysiąc osób: nauczycieli-opiekunów szkolnych pracowni komputerowych, samorządowców, przedstawicieli branży nowych technologii w edukacji. Zjazd patronatem objął prezydent RP Bronisław Komorowski.

Podczas licznych paneli, pokazów i wykładów (prowadzonych także przez naszą redakcję) można było się przekonać, jak nowoczesność z impetem wkracza pod szkolne dachy.

Dlatego byli tu najwięksi i uznani w Polsce i świecie dostawcy rozwiązań dla edukacji.

EFUN

50

felieton

Z dziennika gimnazjalistki Uczymy się zdalnie 11 maja 2012 r.

Kochany dzienniczku!

Przychodzimy na trzeciej godzinie na matematykę , a tu wchodzi wychowawczyni i mówi , że zamiast matmy będziemy ustalali wycieczkę , bo się matematyczka pochorowała. No i coś tam jeszcze , że będziemy zalicza� zdalnie , czy jakoś tak , ale tego to już dobrze nie usłyszałam. Mam się dopyta� w poniedziałek . No ale spokój z matmą mamy, a ta wycieczka wygląda całkiem, całkiem…

14 maja 2012 r.

Piątek był w porządku, ale poniedziałek zepsuł mi humor zupełnie . Okazuje się , że mamy sprawdzi�, czy te konta co nam podobno na infie założyli na początku roku to działają, czy nie . I właśnie ma by� tam takie coś o nazwie „Ia – matematyka” i tam koniecznie trzeba zajrze� do środy. Muszę znaleź� te informacje od informatyczki o kontach . Jak to było? moodle .szkola.www czy moodle .szkola.pl? I jakie miałam mie� hasło?

ted ject-Orien odular Ob (M le d a Moo isko Platform to środow ronment) vi En g in Learn glądarkę Dynamic przez prze dostępne o eg ln a zd oprogranauczania zona jako ała stwor st Zo . ą o a darmow internetow ostępnion ud i ce ur Open So e być mowanie U GPL. Moż licencji GN ej zn ic bl pu dzonych w ramach jęć prowa wno do za ró za a n a ie zajęć wykorzyst uzupełnien jak i jako e, in -l on w pełni ych. tradycyjn

16 maja 2012 r.

Gdyby nie Ewka, to nie wiem, co bym zrobiła. Strona ma adres moodle .szkola.edu.pl , konto mam numer z dziennika, numer klasy i nazwisko, a hasło 123abc, tylko mam sobie je zaraz zmieni�. No to zmieniłam. Ewka mówi , żeby zapisa� to nowe hasło, bo jak się zapomni , to przechlapane . Informatyczka zmienia je przez dwa tygodnie , a w tym czasie można dosta� pałkę za brak prac domowych . Jest to coś do matematyki , podobno się nazywa kurs, zajrzałam, ale tam tylko napisane , że w czwartek będą zadania do wykonania. Uff, to mam czas do jutra. A matmy podobno ma nie by� przez cały miesiąc!!!

17 maja 2012 r.

Jest informacja, że będziemy mieli powtórzenie o ułamkach zwykłych . A w ogóle to słyszałam, że to całe uczenie zdalne to kaszka z mlekiem – o wiele łatwiejsze niż uważanie na lekcjach .

I nie ma kartkówek . A materiały zwykle są gotowe do przeczytania i nie trzeba się wsłuchiwa� ani przepisywać z tablicy. Super.

25 maja 2012 r.

Kochany dzienniczku!

Już nigdy nie będę wierzyła plotkom. No dobrze , dostaliśmy materiały do przeczytania.

A matematyczka to nawet się nagrała na filmie i nam to umieściła na kursie . Co prawda miałam kłopoty z Internetem i trzy razy próbowałam obejrze� film, zanim mi się udało. I nawet był jakiś pokaz wyjaśniający te ułamki . Ale zadań dostaliśmy… I tym razem każdemu sprawdziła pracę domową. No i żeby tylko jedną!

A kartkówka też była – co prawda nazywała się test, ale już dawno tak się nie stresowałam.

A Ewka to miała zupełnie inne pytania i nie dało się podejrze� prawidłowych odpowiedzi .

Jak mówi dziadek „harowałam jak wół” i jak dziś wychowawczyni powiedziała , że jednak nie jest tak źle i pani od matmy wraca do pracy w przyszłym tygodniu, to odetchnęłam z ulgą . Znów będzie spokój na lekcji i pracy o połowę mniej.

EFUN 2012

51

Janusz S. Wierzbicki

e-learning - czy to koniec szkoły?

Od dawna słyszymy i czytamy o e-learningu jako doskonałym narzędziu edukacyjnym. Jeśli tak, to po co wydawać środki publiczne na szkoły i nauczycieli? Skoro w biznesie ta metoda doskonalenia stała się popularna, to zapewne znaczy, że jest efektywna i tańsza od metod standardowych. Czy my, nauczyciele, nie powinniśmy zacząć się bać? Czy nie powinniśmy jak luddyści na początku XIX wieku radykalnie zaprotestować i zacząć niszczyć serwery e-learningu? Przecież odebrać mogą nam pracę!

Po pierwsze e-learning to pojęcie bardzo szerokie i spotkać się możemy z wieloma jego odmianami. Zazwyczaj kojarzy się z nauczaniem na odległość poprzez rozmaite, mniej lub bardziej skomplikowane, dedykowane temu zadaniu platformy. To prawda, ale...

Najprostsza definicja tego pojęcia to wykorzystanie środków i metod informacyjno-komunikacyjnych w nauczaniu. E-learning możemy zastosować na wiele sposobów i do osiągnięcia różnych celów. Na pewno jednak nie po to, by zastąpić nauczyciela. Co więcej, e-learning jest najbardziej efektywny wówczas, gdy w procesie bierze udział także żywy nauczyciel!

Świetnym przykładem stosowania nauczania na odległość z którym kojarzymy e-learning jest Australia, gdzie nierzadko jedno domostwo oddalone jest od najbliżej sąsiadującego o setki kilometrów. Tworzenie klasycznych, znanych nam szkół, nie ma tam sensu. Z kolei szkoły z internatem nie zawsze są dobrym rozwiązaniem. Nauczanie na odległość znalazło tu doskonałe zastosowanie. Nauczyciele i uczniowie w tym kraju od dawna łączyli się ze sobą za pomocą różnych urządzeń audio i wideo.

Dzisiaj w takich wypadkach radio i telewizję zastępuje się coraz częściej internetem i elementami e-learningu dającym o wiele większe możliwości.

E-learning świetnie się sprawdza także w przypadku uczniów, którzy wraz z rodzicami wyemigrowali czasowo z kraju. Często od najbliższej polskiej placówki edukacyjnej są tak bardzo oddaleni, że nie mają szans na inną niż zdalną edukację. Dzięki e-learningowi oferowanemu przez ORPEG (Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą) mogą szybciej przekazywać swoje prace nauczycielom do sprawdzenia i otrzymywać ocenę - co tradycyjną pocztą trwało nawet kilka miesięcy. Do ich dyspozycji są także lekcje i konsultacje na żywo prowadzone przez polskich nauczycieli w sieci oraz materiały

opublikowane na platformie. Uczniowie korzystający z tej formy nauki nie mają większych problemów z podjęciem dalszej edukacji po powrocie do Polski.

We wszystkich wymienionych przypadkach nie technologia, a nauczyciel jest najważniejszy. To on przygotowuje materiały, sprawdza i ocenia prace lub prowadzi spotkania online – konsultacje, wykłady czy lekcje.

Platformy ułatwiają wymianę informacji, publikację zadań, przekazywanie oceny zwrotnej. Ułatwiają kontakt. W tym sensie mogą być z powodzeniem wykorzystywane przez uczniów i nauczycieli zwykłej szkoły. Udostępnione w sieci materiały pomogą zrozumieć skomplikowane treści lub rozszerzyć zakres wiadomości uczniom zainteresowanym tematem. Społecznościowy aspekt e-learningu może wyzwolić prawdziwe, wspólne uczenie się i pracę zespołową. Same narzędzia mogą się stać sprzymierzeńcami nas – nauczycieli. Podkreślmy – wcale nie muszą to być duże, skomplikowane platformy. Czasem wystarczy blog i komunikator. Warto więc przyjrzeć się związanym z e-learningiem narzędziom i metodom oraz zastanowić się, czy nie wykorzystać ich w swojej pracy.

Czasem jako nauczyciel, a czasem również jako uczeń. Gdy sami będziemy uczestniczyć w różnych szkoleniach.

EFUN

52

e-learning Dorota Janczak

e-learning oparty na blogu

E-learning nie musi być skomplikowany. Czasem wystarczy prosty system blogowania i możemy zacząć udostępniać materiały dla naszych uczniów i studentów w duchu e-learningu.

Wielu nauczycieli rezygnuje z przygotowania swoim uczniom materiałów e-learningowych, ponieważ myśli, że to za trudne, zbyt pracochłonne, wymagające od nich zdobycia zbyt wielu umiejętności. Inni dlatego, że nie mają dostępu do platformy e-learningowej, na której można umieszczać wypracowane materiały czy całe szkolenia.

Okazuje się, że materiały e-learningowe nie muszą być trudne do przygotowania ani do udostępnienia uczniom. Możemy do tego celu wykorzystać proste w użyciu narzędzia, znane i bliskie uczniom, a także niektórym nauczycielom. Nie musimy też sięgać po platformę e-learningową, aby uruchomić swoje szkolenie. Wszystko zależy od podejścia do e-learningu, od narzędzi, których chcemy użyć a także od naszej kreatywności (o tym, co rozumiem przez e-learning piszę w artykule pt.: „Rapid e-learning w szkole – uczmy się choćby od… biznesu”).

Rozwiązaniem, które pozwoli nam pominąć wymienione wcześniej problemy jest blog, czyli specyficzna strona internetowa, którą można wykorzystywać do umieszczania na niej sieciowego dziennika. Charakteryzuje się pojawiającymi się kolejno, datowanymi wpisami (postami), systemem archiwizacji wpisów oraz ich kategoryzacji (za pomocą tzw. tagów), listą hiperłączy do innych, polecanych przez autora stron (blogroll) oraz możliwością komentowania tekstów autora (blogera) przez czytelników.

Jest więc idealnym narzędziem dla e-learningu. Możemy wykorzystywać go na dwa sposoby: prowadząc blog edukacyjny lub budując e-szkolenie w oparciu o system blogowy.

Blog edukacyjny to też e-learning Najprostszym sposobem wykorzystaniem tego rozwiązania jest pisanie blogu edukacyjnego. Prowadzony dla uczniów jest narzędziem przekazywania wiedzy, zachęcania do dyskusji, informowania o tym, co dzieje się w klasie, szkole czy na lekcjach danego przedmiotu. Może go tworzyć pojedynczy nauczyciel, zespół nauczycieli lub nauczyciel/-ele we współpracy z uczniami.

Blog nie jest jednak zwykłą stroną internetową, na której informacje są pogrupowane wg daty opublikowania. Umożliwia prowadzenie dyskusji, pozwala na pozostawianie komentarzy, jako odpowiedzi na posty autora, czyli pozwala na interakcję czytelników z autorem lub innymi odbiorcami. Blog poświęcony konkretnej dziedzinie – może stać się cennym źródłem wiedzy, ciekawą formą uzupełnia tego, czego uczniowie dowiadują się w szkole. Pozwala nie tylko na przekazywanie informacji, ale i na rozwijanie kreatywności, na naukę przedstawiania swoich opinii, opisywania wydarzeń, posługiwania się poprawnym językiem. Blogi skierowane do uczniów mogą być miejscem do umieszczania materiałów uzupełniających, miejscem prowokującym do burzy mózgów i wyrażania swoich opinii w postaci komentarzy.

Są nowym sposobem komunikowania się z uczniami i samych uczniów między sobą.

Zachwycając się edukacyjnymi możliwościami blogów musimy pamiętać, że ich wpływ na nauczanie nie jest automatyczny.

Musimy dobrze przemyśleć ich wykorzystanie w e-learningu czy blended learningu.

Tworząc blog dbajmy o jego treść, tematykę, interesujące materiały. Wykorzystajmy możliwość oznaczania wpisów tagami (słowami kluczowymi przyporządkowującymi posty do kategorii), które pozwolą na szybkie wyszukanie na blogu konkretnych treści interesujących uczniów. Używajmy

hiperłączy, które poprowadzą do informacji dodatkowych, rozwijających temat. Skorzystajmy z możliwości osadzania na stronach blogu różnorodnych materiałów multimedialnych, wzbogacających proces uczenia się (filmy, prezentacje, gry edukacyjne itd.).

Pamiętajmy także o regularności publikacji postów. Jeśli decydujemy się prowadzić blog, starajmy się go aktualizować w miarę jednakowych odstępach czasu tak, aby przyzwyczaić swoich uczniów do korzystania z niego. Kolejna rzecz, o której nie wolno zapomnieć to wygląd blogu. Najlepiej, by blog był atrakcyjny, zachęcający do powrotu na stronę, ułatwiający nawigację.

Oczywiście, edukacyjne wykorzystanie blogu warto zaplanować. I chociaż blog w swojej formie jest raczej tworem będącym potrzebą chwili, to przy blogu wykorzystywanym w nauczaniu trzeba planować jego zawartość, a przede wszystkim dobrze przemyśleć cele jego prowadzenia i konsekwentnie je realizować.

Szkolenie utworzone z pomocą systemu blogowego Jeśli chcemy stworzyć dla naszych uczniów e-szkolenie a nie mamy do dyspozycji (lub nie chcemy skorzystać z plaformy e-learningowej z jej specyficznymi funkcjonalnościami, np. forum, wbudowany komunikator, wirtualna tablica interaktywna) - nie załamujmy rąk. Wypróbujmy system do tworzenia blogów i „wyciśnijmy” z niego, co się da. Większość wbudowanych w platformę narzędzi możemy zastąpić działającymi w sieci, które wzbogacą nasz kurs także o opcje, których na platformie nie znajdziemy. Pamiętajmy tylko o ich rozsądnym wykorzystaniu w szkoleniu.

Najważniejsze to dobrze zaprojektować kurs. Zastanówmy się, jakie jest jego przeznaczenie, cele oraz oczekiwane rezultaty, jakie działania poprowadzą do realizacji założonych

EFUN 2012

53 celów. Dopiero wtedy możemy planować i tworzyć treści, które umieścimy w szkoleniu, a także aktywności, jakie mają wykonać nasi uczniowie. Pamiętajmy, że w kształceniu online nauczyciel powinien raczej wspierać uczenie się uczniów poprzez dostarczanie wskazówek, udzielanie informacji zwrotnej i porad, motywowanie, ułatwianie interakcji pomiędzy uczniami, inicjowanie dyskusji czy przygotowywanie materiałów, niż przekazywać informacje, „wkładać” wiedzę do głowy uczniów.

Wykorzystując system blogowy, możemy poszczególne materiały i zadania udostępniać swoim uczniom w kolejnych wpisach blogu.

Możemy wykorzystywać wszystkie jego narzędzia, aby sprawić, by kurs opierał się na aktywnym zdobywaniu wiedzy przez uczniów.

Użycie blogu jest o wiele bardziej intuicyjne niż praca z platformą e-learningową.

Oczywiście system blogowy ma ograniczenia, ale czy do każdego szkolenia potrzebujemy wszystkich funkcji platformy? Czas zyskany na pominięciu nauki potężnego narzędzia, jakim jest e-platforma wykorzystamy na lepsze przygotowanie kursu pod względem merytorycznym czy metodycznym. Pamiętajmy, że w e-learningu nie chodzi o technologię, ale o odpowiednio wykorzystaną metodykę projektowania e-szkoleń i pracy online. Nasze zadanie to wciągać uczniów do pracy, a atrakcyjność blogu będzie tu bardzo przydatna.

Gdzie i jak tworzyć blogi Tworząc blog mamy do dyspozycji dwie możliwości - korzystanie z: • serwisów hostingowych, które udostępniają miejsce na serwerze, domenę i proste w obsłudze oprogramowanie, • aplikacji instalowanych, które dają nam większą swobodę w decydowaniu o wyglądzie blogu, ale wymagają od nas dodatkowych umiejętności.

Jeśli zdecydowaliśmy się zrezygnować z platformy e-learningowej na rzecz blogu, najlepszym rozwiązaniem będzie skorzystanie z pierwszej możliwości - łatwej do użytkowania i niepochłaniającej dużej ilości czasu.

W Polsce istnieje wiele serwisów blogowych, jednak ja proponuję wybrać serwis Blogger, który oferuje prosty w obsłudze interfejs, możliwość publikowania postów poprzez przesyłanie maili lub sms-ów (bardzo ciekawa funkcja, jeśli myślimy o zaangażowaniu uczniów we współtworzenie blogu) oraz bogatą kolekcję gadżetów (jak Blogger nazywa dodatki współpracujące z serwisem). Blogger ma jeszcze jedną zaletę. Jest zintegrowany z wieloma serwisami Web 2.0, co pozwala osadzać na stronach blogu różnorodne media za pomocą przysłowiowego jednego kliknięcia. Nie będziemy mieli problemów z dodaniem do blogu prezentacji (np. z serwisu Sli-

deShare, czy Prezi), filmu (serwis YouTube, Vimego), screencastu (serwis Screenr), linii czasu (serwis Timeline), dokumentu tekstowego (serwis Scribd), forum dyskusyjnego (Google Groups), aplikacji do nauki słówek (serwis Quizlet) czy też komunikatorów.

Z łatwością sprawimy, że kurs będzie atrakcyjny i wartościowy jednocześnie.

Blog udostępnia nam narzędzia pozwalające stworzyć społeczność uczących się.

Społeczność ta może być otwarta lub zamknięta – ograniczona tylko do naszych uczniów. Stworzone przez nas na blogu szkolenie może być ogólnodostępne lub widoczne tylko dla wybranych, zaproszonych przez nas uczniów.

System blogowy pozwala na dodawanie do opublikowanych przez nauczyciela zadań ich rozwiązań przygotowanych przez uczniów. Jest na to kilka sposobów. Uczniowie mogą publikować treści za pomocą komentarzy, własnych wpisów (mogą je nawet wysłać do blogu, np. za pomocą poczty elektronicznej), przygotowanych przez siebie różnorodnych komunikatów medialnych (filmów, prezentacji, map myśli, interaktywnych plakatów itd.), które można osadzić w poście. Mogą wyrażać swoje opinie uczestnicząc w sondach lub ankietach, pokazywać swoje osiągnięcia za pomocą zdjęć połączonych w album (Picasa WebAlbums), współpracować przy tworzeniu jednego dokumentu (Dokumenty Google).

Kolejne udogodnienie dla uczniów udostępniane przez system blogowy to subskrybowanie wpisów lub komentarzy za pomocą kanału RSS. Jeśli skorzysta się z tej opcji, uczniowie zostają automatycznie powiadomieni o nowych treściach pojawiających się na stronie blogu, gdy tylko to się stanie.

Do dzieła!

Zachęcam wszystkich nauczycieli, by zapoznali się z możliwościami blogów i spróbowali wykorzystać je do umieszczania na nich całych szkoleń online lub chociażby publikacji materiałów e-learningowych.

Blog nie jest narzędziem trudnym do opanowania a pozwala przygotować atrakcyjne w swej formie treści. Wystarczy tylko zaprojektować poprawne metodycznie materiały lub e-szkolenie, by wkrótce zobaczyć liczne korzyści z zastosowania tego rozwiązania.

EFUN

54

e-learning Dorota Janczak

Rapid e-learning w szkole – uczmy się choćby od biznesu Nie zawsze jest czas i potrzeba na przygotowanie zgodne ze sztuką, pełnego szkolenia e-learningowego.

Wówczas warto zastosować zasady rapid e-lerningu, często wykorzystywane w szkoleniach przez duże korporacje.

Termin e-learning można rozumieć różnie, dlatego, aby uniknąć nieporozumień, zacznę od wyjaśnienia, co rozumiem przez e-learning: to wszelkie działania wspierające proces uczenia się, wykorzystujące technologie informacyjno-komunikacyjne1.

Są nim zarówno rozbudowane szkolenia online, materiały edukacyjne udostępnione uczniom przez nauczyciela, jak i krótki wpis na blogu z informacją gdzie znaleźć wartościowe treści rozwijające temat z lekcji. Oznacza to, że każdy z nas nauczycieli może być twórcą e-learningu i wykorzystywać go w pracy dydaktycznej. Nie bójmy się go, bo e-learning nie jedno ma imię i każdy może wybrać taką formę, która mu odpowiada, w której się sprawdzi.

E-learning można wykorzystywać na różne sposoby i patrzeć na niego z różnych perspektyw. Jeśli wzięlibyśmy pod uwagę jego odbiorców, moglibyśmy podzielić go na trzy główne nurty: • e-learning biznesowy (korporacyjny) – odbiorcami są ludzie dorośli, pracownicy, • e-learning akademicki – odbiorcami są studenci, ludzie dorośli, • e-learning szkolny – odbiorcami są uczniowie, dzieci lub młodzież.

Oczywiście jest to pewne uproszczenie, ale pozwala zauważyć niektóre ważne aspekty e-learningu. E-learning szkolny, choć zapożycza pewne rozwiązania zarówno z e-learningu korporacyjnego, jak i akademickiego, musi się od nich różnić, cho-

ciażby dlatego, że skierowany jest do dzieci/ młodzieży i spełnia inne cele.

W niniejszym artykule chciałabym się skupić na tym, jak zwykli nauczyciele (w odróżnieniu od całych zespołów projektujących szkolenia e-learningowe) mogą wykorzystywać rozwiązania e-learningu korporacyjnego w tworzeniu własnych szkoleń/materiałów online.

Czym jest rapid e-learning?

Rapid e-learning to odmiana e-learningu korporacyjnego, która powstała z potrzeby tworzenia skutecznych kursów w krótkim czasie. Oprócz dążenia do maksymalnego oszczędzania czasu opiera się na bezpośrednim wykorzystaniu wiedzy ekspertów, którzy mogą być jednocześnie twórcami szkolenia.

Jest to możliwe, dlatego że do tworzenia szkoleń rapid e-learningowych wykorzystuje się dobrze znane programy narzędziowe (np. PowerPoint) lub proste w obsłudze aplikacje zawierające gotowe szablony

będące punktem startowym powstających materiałów. Bardzo często wykorzystuje się w nich elementy medialne – takie, które świetnie wzbogacają naukę, ale jednocześnie nie tworzą barier technologicznych.

Do materiałów dołączana jest prosta ocena postępów ucznia oraz informacja zwrotna.

Głównym celem rapid e-learningu jest przekazywanie informacji i wiedzy – może być więc stosowany raczej w projektach, które skupiają się na takich właśnie celach.

Dobrze zaprojektowane szkolenia mogą być wprawdzie stosowane, gdy zależy nam nie tylko na opanowaniu przez ucznia wiadomości, ale także na zdobywaniu przez niego umiejętności wykorzystania tej wiedzy w praktyce, trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że wymaga to od twórcy szkolenia dobrego przygotowania metodycznego.

Nie zapominajmy też, że zawsze możemy wykorzystać e-learning (czy rapid e-learning), jako element wspierający zdobywanie kompetencji – wybierając formę łączącą szkolenia online z nauczaniem stacjonarnym, czyli blended learning. Ciekawym rozwiązaniem jest zastosowanie go w stosunkowo nowym modelu tzw. odwróconej klasy2.

Przykłady szkoleń/materiałów rapid e-learningowych: • Meet Charlene – prezentacja multimedialna: http://www.slideshare.net/jclarey/ meetcharlene • Big Brute Storage – szkolenie: http://www.articulate.com/community/showcase/PalletJack/player.html • Office Ergonomics – szkolenie: http://www.articulate.com/products/demos/guru/Prometheus/player.html • Sekcja żaby – materiał szkoleniowy: http://www.articulate.com/community/blogdemo/frog_dissection_demo/player.html • Jak powstają jednoroczne wskaźniki EWD? – szkolenie: http://ewd.edu.pl/materialy-szkoleniowe/kursy/jednoroczne/Launch.html • Analiza szkoły niewykorzystanych możliwości – szkolenie: http://ewd.edu.pl/materialy-szkoleniowe/kursy/niewykorzystane/Launch.html • Odejmowanie - Podstawy – film z nagraniem wykładu: http://www.youtube.com/ watch?v=pbksceHcC2M&context=C4b0263fADvjVQa1PpcFOkAGrSpuC8u-8 v4upm0xU-7dV7KH8bfMw=

EFUN 2012

Poznaj zasady

„Meet Charlene” – prezentacja multimedialna.

Sekcja żaby – materiał szkoleniowy.

„Jak powstają jednoroczne wskaźniki EWD?” – szkolenie.

Oczywiście idealna sytuacja to taka, kiedy tworzeniem szkolenia e-learningowego zajmuje się zespół ludzi, który ma do dyspozycji dużo czasu i pieniędzy oraz posiada ogromne doświadczenie w tego typu projektach.

Ja, niestety, jeszcze się z taką sytuacją w szkole nie spotkałam.

Rzeczywistość wygląda raczej tak: zapalony nauczyciel, pełen pomysłów i chęci, tworzy materiały bez żadnego wsparcia finansowego (pracując w swoim czasie wolnym) korzystając z darmowych programów i zasobów, mając do dyspozycji ograniczony czas i doświadczenie w e-learningu.

Mimo wszystkich przeszkód, jeśli chcemy realizować założone przez nas cele, przygotowując szkolenie e-learningowe nie możemy obniżać standardów. Jeśli nie możemy się oprzeć na solidnym przygotowaniu z metodyki e-learningu, czyli umiejętności stosowania w praktyce zasad projektowania instrukcji (instructional design), teorii konstruktywizmu czy konektywizmu, zapoznajmy się chociażby z zasadami tworzenia rapid e-learningu, który jest prosty do zastosowania także dla mniej doświadczonego w e-learningu nauczyciela. Wykorzystajmy elementy rapid e-learningu, żeby przygotować szkolenie w kilka tygodni, a nie miesięcy. Skorzystajmy z dostępnych dla nauczyciela zasobów i aplikacji (programów komputerowych). Dołączmy do szkolenia różnorodne multimedia, które są dla naszych uczniów czymś naturalnym i bliskim, lepiej odpowiadającym różnym stylom uczenia się uczniów (a także ich oczekiwaniom).

Rapid e-learning pozwala skrócić i uprościć tworzenie szkoleń, nie oznacza to jednak, że nie opiera się na przestrzeganiu podstawowych zasad tworzenia szkoleń online, czyli zasad projektowania instrukcji (intructional design). Projektowanie instrukcji to teoria edukacyjna nakazująca korzystanie z takich zasad nauczania, które prowadzą do większej aktywności ucznia. Składa się z 9 elementów, uznawanych powszechnie za niezbędne w projektowaniu kursów online: • motywowanie ucznia, • wyjaśnianie, co będzie treścią nauczania, • nawiązanie do wcześniejszej wiedzy, • prezentacja treści, które mają być opanowane, • wspieranie uczniów w ich nauce, • zachęcanie do aktywności własnej ucznia, • dostarczanie informacji zwrotnej pozwalającej na samoocenę postępów w nauce.

Gdy się przyjrzymy powyższym zasadom zauważymy zapewne, że to dla nas nauczycieli nic nowego. Stosujemy je przecież na co dzień w pracy dydaktycznej, jest więc szansa, że bez większych problemów zaimplementujemy je także do przygotowywanych przez nas szkoleń online.

Jak to zrobić szybko i dobrze?

„Odejmowanie – Podstawy” – film z nagraniem wykładu.

Projektowanie szkolenia zaczynamy tradycyjnie od wyznaczenia celu głównego i celów szczegółowych (zakładam, że poznaliśmy już potrzeby naszych uczniów, czyli grupy docelowej szkolenia). Musimy dokładnie wiedzieć, czego nasi uczniowie mają się dowiedzieć i jakie umiejętności posiąść, dopiero wtedy będziemy

55

EFUN

56 w stanie zdecydować, jakie aktywności dla nich zaprojektować. Częstym błędem początkujących twórców e-szkoleń jest umieszczanie w nich zbyt wielu informacji.

Już na etapie planowania zastanówmy się, jaki materiał jest niezbędny do przedstawienia uczniom, żeby udało im się osiągnąć zaplanowane cele. Nie jest to łatwe zadanie – musimy być realistami (co uda się osiągnąć?) i potrafić wybierać najważniejsze treści (niezbędne minimum), tylko wtedy zwiększają się nasze szanse na zbudowanie szkolenia, które spełni swoje zadanie.

Już od samego początku szkolenia spróbujmy oprzeć je na emocjach (np. przedstawienie korzyści z opanowania treści nauczania, konsekwencji – jeśli się uczniom nie powiedzie, wplatanie elementów humoru, dodawanie historii i narracji), stawiajmy przed uczniem wyzwania, korzystajmy z wizualizacji (np. animacje, zdjęcia, ilustracje, filmy), dołączajmy komentarz głosowy (dla słabiej czytających jest nie do przecenienia), stwórzmy wciągający materiał edukacyjny. Tam gdzie to możliwe unikajmy tworzenia ekranów szkoleniowych, które przechodzimy jeden po drugim klikając przycisk dalej. Przedstawiajmy wciągające problemy do rozwiązania, możliwość różnych ścieżek „przechodzenia” szkolenia, zależnych od dokonanych przez ucznia wyborów. Stawiajmy na zadawanie pytań, które zaangażują ucznia, sprowokują go do sięgnięcia po nowe, niezbędne informacje, zamiast podawać mu informacje nie dbając o nadanie im znaczenia.

Na koniec – wydawałoby się nieistotna sprawa: zadbajmy o wygląd szkolenia. To jak wygląda kurs także decyduje o jego wpływie na efekty kształcenia. Nie musimy być profesjonalnymi designerami, ale podstawy projektowania materiałów składających się z różnych mediów warto opanować.

Tworzenie szkolenia/ materiałów rapid e-learningowych Do stworzenia szkolenia potrzebujemy nie tylko dokładnego scenariusza, ale także materiałów (najczęściej należących do różnych mediów) oraz narzędzi autorskich, żeby je wszystkie połączyć w całość.

W szkoleniach możemy wykorzystywać materiały wyszukane w internecie – takie, których licencja pozwala na ich publikację w sieci3 lub te, które samodzielnie przygotujemy. Przy tworzeniu materiałów i ich publikowaniu przydatne mogą być programy dostępne za darmo. Oto kilka przykładowych: • Picasa – program do prostej obróbki zdjęć, tworzenia filmów, • Screenr – serwis do nagrywania i publikowania screencastów (filmów instruktażowych), • Audacity – aplikacja do nagrywania i obróbki dźwięku, • Prezi – aplikacja online do tworzenia prezentacji, • Color Schemer – program do przygotowania palety kolorystycznej używanej na ekranach szkoleniowych, • Paint.net – program do tworzenia i obróbki grafiki, • Movie Maker – aplikacja do edycji filmów.

Do połączenia wszystkich materiałów w całość służą tzw. narzędzia autorskie.

Oto kilka darmowych aplikacji, które się tym zajmują: • Udutu – serwis online, prosty w obsłudze, z możliwością tworzenia różnorodnych i interaktywnych materiałów szkoleniowych, interfejs w języku angielskim, • eXe – edytor XHTML pozwalający przygotować materiały oparte na

stronach internetowych, niewymagający profesjonalnej wiedzy dotyczącej HTML, dostępny w języku polskim, • Xerte – pakiet narzędzi do tworzenia interaktywnych szkoleń.

Nie tylko dla biznesu Rapid e-learning powstał wprawdzie na potrzeby szkoleń korporacyjnych, jednak jego elementy, zasady tworzenia czy też sama „filozofia” mogą być z powodzeniem wykorzystywane w e-learningu szkolnym. Pozwala stworzyć wartościowe, interaktywne i pełne różnorodnych mediów materiały, przy niewielkich kosztach, obciążeniu czasowym i przygotowaniu metodycznym. Myślę, że każdy nauczyciel zainteresowany tworzeniem szkoleń online powinien, jeśli nie wykorzystać, to chociaż dokładniej mu się przyjrzeć.

Bibliografia: Clive Shepherd, Szkolenie e-learningowe „60 minute master”, dostępne na stronie http:// www.kineolearning.com/60minutemasters Kern Communications Pvt. Ltd „White Paper on Rapid eLearning by Kern Communications”, http://www.kern-comm.com/whitepapers/rapid_elearning_white_paper.pdf Cathy Moore „5 ways to make linear navigation more interesting”, http://blog.cathymoore.com/2008/02/5-ways-to-make-linearnavigation-more-interesting/ Piotr Peszko, „Rapid elearning”, http://blog.2edu.pl/2007/08/rapid-elearning.html Janusz Lenkiewicz „ Rapid e-learning – nowy skuteczny e-learning”, http://www.mediakursy.pl/artykuly/rapid01.pdf Maria Zając „Dydaktyczne aspekty tworzenia kursów online”, http://www.e-mentor. edu.pl/artykul/index/numer/6/id/69 Marek Hyla „Przewodnik po e-learningu” Źródła: 1. Oparte na definicji Marka Hyli z książki pt.: „Przewodnik po e-learningu”.

2. Więcej o modelu odwróconej klasy można przeczytać w artykule Bartłomieja Polakowskiego „Flipped Classroom, czyli odwrócona klasa”, http://blog.2edu. pl/2011/09/flipped-classroom-odwrocona-klasa-czyli.html 3. P rzykładowe źródła materiałów objętych licencją Creative Commons: Grafika – serwis Flickr, muzyka – serwis Jamendo, filmy – niektóre pozycje z serwisu YouTube.

EFUN 2012

57

Blended learning w kształceniu językowym – okiem szkolnego praktyka

Katarzyna Wilk

Łączenie tradycyjnych metod nauczania języków obcych z nauczaniem zdalnym, wspieranym przez TIK, daje doskonałe rezultaty: poprawia osiągnięcia uczniów, zwiększa ich aktywność i samodzielność podczas nauki. To procentuje.

Blended learning (nauczanie hybrydowe, nauczanie w trybie mieszanym) to nowoczesna metoda nauki, która polega na mieszaniu różnych środowisk edukacyjnych.

Obecnie w ramach tej metody najczęściej łączy się nauczanie zdalne wspierane przez nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjne (e-learning, mobile learning) z tradycyjnymi metodami nauczania face-to-face (podczas spotkań nauczyciela z uczniami w klasie). Nauczanie zdalne może być realizowane synchronicznie (nauczyciel i uczniowie uczestniczą w procesie

edukacyjnym jednocześnie w tym samym czasie) lub asynchronicznie (nauczyciel i uczniowie pracują w różnym czasie).

Blended learning znakomicie się sprawdza w kształceniu językowym w szkole, ponieważ dzięki multimediom oraz komunikacji za pośrednictwem mediów społecznościowych umożliwia uczniom kontakt z żywym językiem. Szczególnie istotne staje się to w środowiskach mniej zamożnych, w małych miejscowościach, gdzie uczniowie często nie mają możliwości kontaktu z native speakerami. Ponadto blended learning umożliwia przeniesienie procesu edukacyjnego do naturalnego środowiska współczesnych uczniów, dla których korzystanie z internetu jest równie naturalne, co dla nauczycieli korzystanie z materiałów dydaktycznych w formie drukowanej.

Po raz pierwszy zastosowałam metodę blended learning w pracy z uczniami trzecich klas gimnazjum prowadząc kurs przy-

gotowawczy do egzaminu gimnazjalnego z języka niemieckiego. Kurs realizowany był głównie online z wykorzystaniem platformy e-learningowej Moodle, natomiast wiedzę i umiejętności zdobyte podczas pracy na platformie były praktycznie wykorzystywane podczas zajęć face-to-face w klasie. Głównym celem kursu był trening sprawności językowych uczniów oraz kształtowanie kompetencji kluczowych.

Kurs był nieobowiązkowy i miał charakter otwarty, czyli mogli w nim uczestniczyć wszyscy chętni uczniowie. Pracę w kursie rozpoczęli niemalże wszyscy uczniowie klas trzecich, ponadto w trakcie jego trwania grono uczestników powiększyło się o uczniów klas drugich, a nawet absolwentów gimnazjum.

Kurs miał budowę modułową, gdzie każdy moduł dotyczył jednego z tematów ujętych w treściach nauczania języka obcego nowożytnego na poziomie podstawowym. W sumie cały kurs zawierał 15 modułów, w tym moduł wprowadzający.

Każdy moduł tematyczny składał się ze stałych elementów – opisu modułu (instrukcji dla ucznia, jak powinien pracować nad danym zagadnieniem) i takich aktywności jak: słownik tematyczny, test interaktywny (wzbogacony o materiał graficzny i dźwiękowy), zadania otwarte krótkiej i dłuższej odpowiedzi oraz arkusz samooceny („to już potrafię”). Każdy z modułów zawierał również mini-kompendium wiedzy z gramatyki języka niemieckiego.

Moduł wprowadzający Na początek kursu przygotowałam dla uczniów moduł wprowadzający, który miał za zadanie ułatwić im start w nowym śro-

EFUN

58 dowisku uczenia się. W tym miejscu umieściłam regulamin, opis kursu i informacje techniczne oraz wyjaśniłam, jakie mam wobec uczniów oczekiwania i wymagania.

Najważniejszym elementem tej części było jednak przygotowanie uczniów do bardziej efektywnego przyswajania wiedzy poprzez rozpoznanie własnego stylu uczenia się.

W tym celu przygotowałam dla uczniów elektroniczną wersję kwestionariusza VARK (akronim utworzony od angielskich nazw różnych sposobów przyswajania informacji: Visual – wzrokowej, Aural – słuchowej, Reading/Writing – czytania/ pisania oraz Kinesthetic – kinestetycznej), dzięki któremu w prosty sposób mogli rozpoznać preferowany przez siebie styl uczenia się. Uczniowie przystąpili następnie do poznawania strategii uczenia się i wyboru tych, które w sposób najbardziej efektywny mogłyby wspierać typowy dla nich proces przyswajania wiedzy. W tym celu przygotowałam dla nich cztery artykuły pod wspólnym tematem „Dobry uczeń = dobry strateg”, opisujące następujące zagadnienia: strategie uczenia się, strategie rozumienia tekstu czytanego i słuchanego oraz trening reagowania językowego. Zaprezentowałam w nich różne mnemotechniki (np. tworzenie i przykładowe zastosowania „map myśli” z wykorzystaniem narzędzi dostępnych online ) oraz sposoby na rozumienie tekstów i wyszukiwanie w nich słów kluczowych.

Zakładałam, że artykuły te będą swoistą formą rozgrzewki umysłowej i przysposobią uczniów do bardziej efektywnej pracy podczas przygotowań do egzaminu, zarówno online, jak i podczas zajęć stacjonarnych.

W module wprowadzającym umieściłam również dwie bazy danych: „Lernhilfen – pomoce naukowe” oraz „Nützliche Webseiten – przydatne linki do stron internetowych”. W pierwszej z nich znajdowały się dodatkowe materiały, karty pracy i prezentacje (dotyczące głównie leksyki) przeznaczone do wydrukowania i samodzielnego opracowania przez uczniów.

Druga zawierała odnośniki do stron internetowych w języku niemieckim zawierające interaktywne ćwiczenia z zakresu gramatyki, leksyki i syntaktyki oraz dodatkowe wiadomości z realioznawstwa. Bazy te

w trakcie kursu były uzupełniane na bieżąco o nowe zasoby, również przez uczniów. Moduł merytoryczny był dostępny przez cały czas trwania kursu, zatem uczniowie mogli w każdej chwili powrócić do jego zasobów.

Aktywności i zasoby w modułach merytorycznych Dzięki aktywności słownik pojęć dostępnej na Moodle mogłam do każdego z modułów merytorycznych przygotować słownik tematyczny obejmujący słownictwo z zakresu będącego tematem modułu. „Słownik pojęć” ma wiele przydatnych funkcji wspierających uczenie się – najważniejsze z nich to automatyczne linkowanie pojęć oraz dodawanie nowych haseł przez uczestników. Pierwsza z nich oznacza, że hasło słownikowe znajdujące się w tekstach i testach dostępnych na platformie jest podlinkowane do jego tłumaczenia. Druga natomiast pozwala każdemu z uczestników kursu na współtworzenie słownika, co

może być bardzo motywujące i kształcące zgodnie z metodą Lernen durch Lehren (jęz. niem. – uczenie się przez nauczanie kogoś). Poprzez samodzielne wprowadzenie pojęcia do słownika uczeń lepiej je zapamiętuje, natomiast nauczyciel zyskuje informację zwrotną, jakie słowa sprawiają uczniom trudności. Nauczyciel cały czas może mieć kontrolę nad poprawnością wprowadzanych pojęć dzięki opcji zezwalania na publikację (hasło staje się ogólnodostępne dopiero po sprawdzeniu go i akceptacji przez nauczyciela). Każde hasło słownikowe można uzupełnić o dodatkowe elementy: ilustrację, link do pliku (np. grafiki będącej ilustracją hasła lub pliku audio z nagraniem wymowy), link do zewnętrznej strony (będącej uzupełnieniem hasła lub prezentacją danego hasła w określonym kontekście językowym). W ustawieniach tej aktywności można włączyć również opcję wydruku, dzięki czemu uczniowie mogą korzystać ze słownika tematycznego również offline.

W każdym module merytorycznym umieściłam interaktywny test zawierający

EFUN 2012

59 teksty do czytania i słuchania oraz zadania sprawdzające umiejętność reagowania językowego w określonych sytuacjach.

Pod względem budowy testy zawierały: zadania wielokrotnego wyboru, zadania typu prawda/fałsz, zadania z lukami lub zadania z lukami sterowanymi. Nagrania do zadań z rozumienia ze słuchu oraz wybranych zadań z reagowania językowego były odsłuchiwane przez uczniów bezpośrednio w trakcie pracy z testem. Testy były oceniane w skali ocen szkolnych (1 – 6), oprócz tego uczeń otrzymywał informację o liczbie zdobytych punktów zarówno za całość testu, jak i za poszczególne zadania.

Składowa quiz służąca do tworzenia testów na platformie Moodle jest wspaniałym narzędziem dla nauczyciela, ponieważ umożliwia szczegółową analizę wyników osiągniętych przez uczniów. Liczba podejść i prób rozwiązania testu oraz ocena łatwości poszczególnych zadań są szacowane automatycznie. Dzięki temu nauczyciel może rozpoznać, które zadania sprawiają uczniom szczególne trudności, które zagadnienia należy jeszcze raz powtórzyć,

a które z wiadomości i umiejętności uczniowie opanowali bardzo dobrze. Quiz umożliwia również przygotowanie zadań otwartych – krótkiej odpowiedzi i eseju. Z tych typów zadań zrezygnowałam w ramach testów na rzecz aktywności „zadanie”.

Uzupełnieniem testów w modułach merytorycznych były aktywności Zadanie – tekst online oraz Zadanie – prześlij plik, dzięki którym uczniowie mieli okazję doskonalić swoje umiejętności w zakresie tworzenia prostych wypowiedzi. W ramach tych zadań uczniowie mogli rozwijać zarówno umiejętność pisania (np. listu), jak i mówienia w języku niemieckim (np. tworząc nagrania samodzielnych wypowiedzi oraz dialogu w parach lub grupach). W ramach zadań miałam możliwość nie tylko oceny pracy uczniów (np. poprzez przydzielenie punktów według podanych kryteriów), ale również – dzięki mechanizmom odpowiedzi zwrotnej, w które wyposażona jest platforma Moodle – dokonania korekty i umieszczenia obszernego komentarza do ich wypowiedzi.

Dzięki informacji zwrotnej uczniowie mogli systematycznie podnosić swoje kompetencje językowe nie tylko w zakresie leksyki, ale również gramatyki i syntaktyki. Efekty były doskonale widoczne podczas tradycyjnych zajęć – uczniowie o wiele sprawniej tworzyli wypowiedzi zarówno ustne jak pisemne, a ich prace w postaci krótkich form tekstowych (np. opis osoby, opis swoich zainteresowań, opis przebiegu dnia) znacznie zyskały na jakości pod względem poprawności językowej. W praktyce największym plusem zastosowania tej aktywności w kursie okazała się aktywizacja uczniów słabszych językowo. Pozytywna informacja zwrotna (najpierw doceniam, potem koryguję, a na koniec oceniam) spowodowała, że uczniowie błyskawicznie uczyli się na własnych błędach i nie zniechęcali się do dalszej pracy, ponieważ nie mieli poczucia porażki oraz – pracując indywidualnie – nie stresowali się konkurencją ze strony uczniów o większych kompetencjach językowych.

Ważnym elementem modułów merytorycznych była aktywność lekcja, dzięki której przygotowałam dla uczniów mini-kompendia wiedzy z gramatyki języka niemieckiego. Każda lekcja składała się z części

teoretycznej (w prosty sposób wyjaśniającej dane zagadnienie na poziomie dla początkujących) oraz części ćwiczeniowej. Teoria przeplatała się z podstronami zawierającymi pytania, dzięki którym uczeń mógł samodzielnie sprawdzić, czy dobrze zrozumiał zasady i czy potrafi zastosować je w praktyce.

Jeśli w zadaniu praktycznym uczeń udzielał odpowiedzi błędnej – dzięki wybranym przeze mnie ustawieniom lekcji – był automatycznie przekierowywany na podstronę z teorią, by lepiej ją przyswoić. Taka sytuacja mogła zdarzać się wielokrotnie – tak często, dopóki uczeń nie udzielił prawidłowej odpowiedzi. Odpowiedzi w zadaniach praktycznych były każdorazowo mieszane, co wymagało od ucznia uwagi i skupienia przy każdym podejściu. Z jednej strony uczeń łatwiej zapamiętywał nawet bardzo trudne zagadnienia gramatyczne, z drugiej mógł w praktyce zastosować odpowiednie środki językowe, co w znaczy sposób wpłynęło na stopień jego zaawansowania językowego.

Lekcje – podobnie jak testy – były oceniane automatycznie w skali ocen szkolnych (1 – 6) i stanowiły dla mnie wspaniałe źródło informacji o postępach uczniów.

Uczniowie również mieli okazję samodzielnie dokonać oceny swojej wiedzy i umiejętności za pomocą opracowanych przeze mnie kwestionariuszy samooceny.

Na początku pracy z każdym modułem merytorycznym uczniowie mogli wypełnić kwestionariusz „to już potrafię” (ocena w skali: 1 – nie potrafię / 2 – potrafię w niewielkim stopniu / 3 – posługuję się podstawowymi umiejętnościami / 4 – swobodnie posługuję się podstawowymi umiejętnościami / 5 – potrafię bardzo dobrze / 6 – potrafię doskonale!) według podanych kryteriów. Do tej aktywności uczniowie mogli sięgać wielokrotnie: po raz pierwszy przed rozpoczęciem pracy z danym modułem (poznając cele lekcji), drugi raz po zakończeniu pracy z danym modułem (sprawdzając ile potrafią i wiedzą), po raz trzeci na zakończenie pracy z kursem (jako podsumowanie kursu przygotowawczego). Głównym moim celem dotyczącym zastosowania kwestionariuszy samooceny było podniesienie motywacji uczestników.

Uczniowie samodzielnie oceniali i śledzili

EFUN

60 swoje postępy w przyswajaniu języka obcego, dzięki czemu nie tracili zapału do nauki.

Komunikacja w kursie Szczególnie istotnym elementem nauczania zdalnego jest komunikacja w kursie. W kursie przygotowanym przeze mnie uczniowie mogli korzystać z różnych sposobów komunikacji – zarówno online na platformie, jak i offline podczas zajęć edukacyjnych. Komunikowałam się z uczniami asynchronicznie z wykorzystaniem narzędzi platformy (forum, poczta wewnętrzna) oraz synchronicznie poprzez kontakt bezpośredni podczas spotkań na lekcjach języka niemieckiego lub z wykorzystaniem komunikatorów internetowych. W trakcie kursu uczniowie najchętniej korzystali z poczty wewnętrznej platformy. Ta forma kontaktu ma kilka istotnych zalet – uczeń może się spokojnie zastanowić zanim zada pytanie, może je również wielokrotnie poprawiać i wysłać bezpośrednio do nauczyciela, dzięki czemu nie musi się obawiać, że wypadnie źle na tle innych, lub że ośmieszy się swoją niewiedzą. Taka forma odpowiada szczególnie uczniom bardzo słabym językowo, którzy na platformie – odwrotnie niż to ma miejsce podczas zajęć edukacyjnych w szkole – chętnie zadają pytania i proszą o wyjaśnienia trudniejszych zagadnień.

Z drugiej strony poczta wewnętrzna pozwala prowadzącemu na indywidualne podejście do problemów uczestników kursu.

Przed udzieleniem odpowiedzi na postawione pytanie nauczyciel ma możliwość przeanalizowania raportów aktywności

i logów (informacji o logowaniu na platformie) konkretnego ucznia, sprawdzenia jego postępów i zaległości, dzięki czemu porada jest adekwatna do postawionego problemu. Poza tym tego typu korespondencja z uczniami umożliwia nauczycielowi sterowanie ich indywidualną ścieżką uczenia się oraz pozwala na bardziej efektywne motywowanie uczniów do pracy.

Kształcenie kompetencji kluczowych Przyjęcie formuły blended learning pozwoliło na wszechstronne wspieranie rozwoju moich uczniów – nie tylko ich sprawności językowych, ale i określonych kompetencji kluczowych. Ewaluacja kursu prowadzona przeze mnie systematycznie w trakcie jego trwania (ewaluacja poszczególnych modułów) oraz przeprowadzona na zakończenie (tuż przed egzaminem gimnazjalnym) oprócz oczywistych efektów w obszarze językowym wskazała pozytywny wpływ kursu również na inne obszary edukacji w szkole. Strategie stosowane przez uczniów w ramach treningu sprawności czytania w języku niemieckim znalazły zastosowanie również w pracy z tekstem na zajęciach z innych przedmiotów.

Aktywności podejmowane w kursie w ramach zadań otwartych kształtowały umiejętność pracy zespołowej. Kwestionariusze samooceny wypełniane przez uczniów wspierały umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się. Tworzenie haseł w słownikach tematycznych pozwoliło uczniom na kształcenie

umiejętności wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji. Ponadto wszystkie działania podejmowane w kursie wspierały umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi.

Konkluzja W przygotowanie pierwszego kursu na platformie e-learningowej trzeba zainwestować dużo czasu, pracy i osobistego zaangażowania. Ale to bardzo dobra inwestycja, która z pewnością przyniesie wymierne korzyści zarówno uczniom, jak i nauczycielowi. Gotowy kurs można wykorzystywać w kształceniu wielokrotnie w różnych grupach uczniowskich, co pozwala na oszczędność czasu (pracujemy z gotowym materiałem dydaktycznym bez konieczności poszukiwania dodatkowych źródeł) i indywidualizację nauczania (kurs można w prosty sposób zmodyfikować dostosowując go do określonych potrzeb uczniów). Uczniowie również mogą być współtwórcami treści edukacyjnych. Ponadto zaproszenie uczniów do wspólnej pracy nad materiałami, np. dla następnej klasy lub następnego rocznika, który z kursem będzie pracował, może być dla nich dodatkową motywacją do pracy. Na moich zajęciach blended learning sprawdził się doskonale, ponieważ spowodował większe zaangażowanie uczniów w zajęcia z języka niemieckiego oraz znaczne podniesienie ich kompetencji językowych – czego dowodem były dobre wyniki z egzaminu gimnazjalnego również najsłabszych uczniów. Źródła: 1. Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego – zał. 4 do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 15 stycznia 2009 r. Nr 4 poz. 17) 2. Źródło: http://www.vark-learn.com/english/index.asp (w kursie test został umieszczony po polsku) 3. Np. http://www.mindmeister.com

Projektory Sony dla przedszkoli, szkół i uczelni wyższych

Produkty takie jak PlayStation®, BRAVIA® TV, Sony Tablet zrewolucjonizowały różne dziedziny życia, w tym pracę i rozrywkę. Uważamy, że nasze najwyższej klasy technologie powinny być dostępne także dla wszystkich uczniów i nauczycieli. Dlatego też stworzyliśmy szeroką gamę produktów dla szkolnictwa.

Modele z serii Sony VPL-S gwarantują niewiarygodnie ostry, duży obraz z krótkiego lub ultrakrótkiego dystansu.

W ten sposób można pracować przy tablicy i podkreślać kluczowe fragmenty prezentowanego materiału bez efektu cienia.

Projektory Sony z ultrakrótkim rzutem VPL-SX535/SW535/ SW525 dostarczane są w zestawie z dedykowanym uchwytem ściennym, dzięki czemu ich instalacja jest wyjątkowo prosta. Innowacyjne modele VPL-SW535C oraz VPL-SW525C dodatkowo wyposażone są w moduł interaktywny i dwa cyfrowe pióra, dzięki którym przy zwykłej tablicy lub ścianie mogą pracować jednocześnie dwie osoby.

Panele 3LCD zapewniają najwyższy poziom natężenia światła barwnego i białego oraz płynny, zdrowy dla oczu obraz. Ponadto innowacyjna technologia Sony BrightEra™ gwarantuje czystość koloru, najwyższy poziom kontrastu i zwiększoną niezawodność.

Żywotność lampy aż do 8000 godzin lekcyjnych, trzy tryby jasności, niski pobór prądu, trwała konstrukcja lampy zapewniają spokój użytkowania przez wiele lat bez ponoszenia dodatkowych kosztów.

Użytkownikom zapewniamy wsparcie techniczne i serwis w ramach 3-letniego pakietu gwarancyjnego PrimeSupport, który opcjonalnie można rozszerzyć do 5 lat.

Nauczanie powinno być dostosowane do umiejętności uczniów. Sony w ten sam sposób dopasowuje swoje produkty do potrzeb konkretnych poziomów szkolnictwa. Pragniesz innowacji, najwyższej jakości, niezawodności, instynktownej obsługi i świetnego serwisu, ale nie dysponujesz dużym budżetem? Rozumiemy to, dlatego oferujemy optymalne produkty dla Twoich potrzeb i możliwości.

EFUN

62

e-learning Marcin Kwieciński

„Obniż koszty szkoleń dzięki kursom w formule e-learning’u”, „Oszczędź czas i koszty delegacji”, „Zdobywaj wiedzę w dogodnym dla Ciebie momencie”.

Wszyscy znamy hasła reklamowe zachęcające do korzystania ze szkoleń i kursów online. W dobie rozwijających się technologii multimedialnych i szybkiego internetu takie rozwiązanie wydaje się idealnym sposobem na tanie i szybkie rozwijanie kompetencji. Gdy przychodzi jednak do skorzystania z tej formy edukacji, pojawiają się problemy.

Pracownicy nie znajdują czasu na realizowanie programu szkolenia, odrabiają zajęcia „w biegu” pomiędzy jednym spotkaniem a drugim, pisząc e-maile lub uczestnicząc w telekonferencjach.

Z efektywną nauką nie ma to wiele wspólnego i w konsekwencji pracodawcy często pozostają przy tradycyjnych metodach kształcenia.

Czy istnieje jednak sposób na efektywną e-naukę? Istnieje! Należy jednak wpierw

Naucz się uświadomić sobie, że szkolenie online jest taką samą formą edukacji jak tradycyjne szkolenia. Podobnie jak one wymagają skupienia, aktywnego uczestnictwa i ćwiczenia zdobywanej wiedzy. Jeżeli potraktujemy e-learning z należną uwagą, odniesiemy równie dobre, jeśli nie lepsze efekty w postaci nowych kompetencji.

Przygotuj się Przed rozpoczęciem kursów online należy przygotować się do tego typu nauki.

O ile w tradycyjnej formie edukacji za przygotowanie i wprowadzenie nas w temat odpowiada trener, w przypadku e-learningu musimy zadbać o to sami.

Zacznij od odpowiedzi na następujące pytania: • W jakim celu chcesz odbyć szkolenie?

• Jakie efekty chcesz osiągnąć?

• Jakie kompetencje chcesz rozwinąć?

• Ile czasu możesz poświęcić na naukę i w jakie dni?

• Jakie informacje potrzebujesz zdobyć przed rozpoczęciem szkolenia?

• Odpowiedzi zapisz w notatniku, będą potrzebne później.

Opracuj teraz plan nauki. Podejmij decyzję, w które dni i w jakich godzinach będziesz uczestniczyć w szkoleniu. Zablokuj ten czas w kalendarzu. Jeśli to możliwe poinformuj również swoich współpracowników o tym, że w tym czasie będziesz niedostępny.

Przygotuj miejsce nauki W przypadku tradycyjnego szkolenia środowisko do nauki jest przygotowane.

Flipczart, przybory do nauki, catering, komfortowe krzesła i stoliki. Zadbaj o to samo w miejscu, gdzie będziesz uczestniczył w e-kursie.

Jeżeli planujesz całodzienne sesje edukacyjne zadbaj o catering dla siebie: przekąski, napoje, danie główne. Nie będziesz tracić czasu na przygotowywanie sobie jedzenia i napojów podczas przerw.

Najlepiej skorzystaj z zamykanej sali konferencyjnej, gdzie nikt nie będzie ci

EFUN 2012

63

uczyć online przeszkadzał. Jeżeli nie masz tego komfortu i uczyć się będziesz w przestrzeni typu „open space”, przygotuj kartkę z napisem „Uczestniczę w szkoleniu – NIE PRZESZKADZAĆ!” i powieś w takim miejscu, by było to widoczne dla osób, które podejdą do twojego biurka. Jeśli uczestniczysz w szkoleniu przebywając w domu – poinformuj o tym rodzinę.

Zadbaj, by nikt z domowników nie przeszkadzał tobie ani innym uczestnikom lub prowadzącym szkolenie. Zaopatrz się w przybory sprzyjające nauce: notatnik, długopisy, kolorowy zakreślacz, luźne kartki post-it. Jeżeli w ramach kursu otrzymujesz dostęp do materiałów w wersji elektronicznej – wydrukuj je.

Zadbaj również o komputer, na którym będziesz odbywał szkolenie. Pozamykaj wszystkie aplikacje, które mogą być rozpraszające. Wyłącz program pocztowy, komunikatory, przeglądarki internetowe. Jeżeli to możliwe zablokuj dostęp do stron typu „social media”. W trakcie nauki będziesz ulegał pokusie „zajrzenia tylko na chwilę” do poczty elektronicznej, na Facebooka czy Twittera. Wycisz lub wyłącz tele-

fon. Zachowuj się tak, jakbyś uczestniczył w tradycyjnym szkoleniu. Zaopatrz się w słuchawki, pozwolą ci odciąć się od otoczenia podczas nauki. Przetestuj połączenie ze stroną z kursem. Jeżeli planowana jest komunikacja z trenerem, przetestuj również telefon lub mikrofon.

Aktywnie uczestnicz O zaplanowanej porze (a najlepiej 5 minut przed) zaloguj się do kursu online.

Przejrzyj raz jeszcze odpowiedzi, których udzieliłeś podczas przygotowań na temat celu szkolenia.

Aktywnie uczestnicz w szkoleniu. Jeżeli kurs przewiduje wykonanie ćwiczeń – wykonuj je skrupulatnie, mimo chęci zaoszczędzenia czasu i przeskoczenia do dalszej części. Gdy szkolenie prowadzone jest przez trenera – wykorzystaj to. Pytaj, dyskutuj, dociekaj, jeśli czegoś nie rozumiesz. Zazwyczaj przewagą kursów online jest zastosowanie możliwości multimedialnych: filmów, animacji, inte-

raktywnych ćwiczeń, mini-gier, symulacji etc. Jeżeli kurs je przewiduje – korzystaj i sprawdzaj wszystko. Tego typu techniki angażują cię w proces nauki oraz umożliwiają szybsze i bardziej trwałe przyswajanie wiedzy. Nie zapomnij o robieniu notatek. Co 45-50 minut rób krótkie przerwy w nauce. Pomogą w utrzymaniu długotrwałego skupienia.

Po szkoleniu Koniec szkolenia to nie koniec nauki.

Przetestuj zdobytą wiedzę w praktyce.

Przeglądaj notatki i materiały szkoleniowe.

Koniecznie wypełnij ankietę oceny szkolenia – pozwoli na usprawnienie szkolenia dla przyszłych uczestników.

E-learning jest dużym udogodnieniem w zdobywaniu i uaktualnianiu wiedzy. To nowoczesna i efektywna metoda nauki, szczególnie w czasie kryzysu i ograniczania budżetów szkoleniowych. Należy jednak pamiętać o przestrzeganiu podstawowych zasad sprzyjających nauce. Stosując powyższe wskazówki zwiększysz efektywność nauki w formule online.

EFUN

64

e-learning Agnieszka Borowiecka

Moodle – uczymy programowania Moodle to wygodna platforma e-learningowa. Jest dostępna bezpłatnie, stosunkowo prosta w obsłudze i ma duże możliwości. Czy można z jej pomocą uczyć programowania? Jak powinien wyglądać taki kurs?

Platformę Moodle wykorzystywałam do nauki programowania na dwa sposoby: jako uczestnik szkoleń (Wprowadzenie do programowania w języku C++, Informatyka specjalnością młodych Polaków) oraz jako autor i prowadzący (szkolenia dotyczące Logo, PHP oraz Javy). Swoim doświadczeniami chciałabym się podzielić w niniejszym artykule.

Szkolenia on-line dla uczniów – Programowanie w Logo Od wielu lat wraz z koleżankami z Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie zajmujemy się organizacją konkursów informatycznych dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów zainteresowanych programowaniem w języku Logo. Chcąc ułatwić uczniom przygotowanie do konkursu, zdobycie niezbędnej wiedzy matematycznej i rozwijanie zainteresowań postanowiłyśmy przygotować dla nich specjalne szkolenia. Ponieważ w konkursie uczestniczą uczniowie z całego województwa mazowieckiego, organizowanie zajęć stacjonarnych byłoby utrudnione – naturalnym wydało nam się przygotowanie dla nich kursu zdalnego. Powstały dwa szkolenia przybliżające tematykę programowania w języku Logo – Programowanie w Logo dla uczniów szkół

podstawowych oraz Programowanie w Logo dla uczniów gimnazjum.

W 2008 roku ukończyłam na Uniwersytecie Warszawskim studia podyplomowe przygotowujące kadrę do kształcenia ustawicznego na odległość. Jako pracę dyplomową należało przygotować kurs on-line na platformie Moodle. Opracowałam kurs Żółw liczy kroki i mierzy kąty wprowadzający do nauki Logo i wyrównujący poziom wiedzy matematycznej uczestniczących w nim uczniów. Było to moje pierwsze doświadczenie w roli autora szkolenia na platformie e-learningowej. W kolejnych edycjach tego szkolenia organizowanych w naszym Ośrodku uczestniczyło ponad 2000 uczniów.

Od 2008 roku szkolenia dotyczące Logo były przez nas wielokrotnie modyfikowane i rozwijane. Obecnie przyjęliśmy następującą formułę: rozpoczynamy szkoleniem wstępnym (Żółw liczy i rysuje) dla wszystkich chętnych uczniów. Osoby, które uzyskają z zadań minimum 70% punktów, są zapisywane automatycznie na szkolenie Programowanie w Logo. Szkolenie wstępne odbywa się w całości metodą zdalną, oferuje uczniom wiele aktywności (fora, zadania, quizy), z których duża część odbywa się pod nadzorem nauczyciela.

Szkolenie właściwe składa się z dwóch spotkań stacjonarnych – na początku oraz na zakończenie – i trzech bloków na platformie obejmujących około 6 tygodni zajęć. Materiały są odsłaniane stopniowo.

W każdym bloku znajdują się dokumenty tekstowe z krótkimi wyjaśnieniami dotyczącymi omawianych zagadnień, przykładowe aplikacje lub materiały animowane, słowniki pojęć, zadania do wykonania oraz quizy. Bloki podsumowują zadania programistyczne i dodatkowe.

Szkolenie on-line dla nauczycieli – Programowanie w języku PHP W Ośrodku jednym z moich zadań jest prowadzenie różnych stron WWW związanych z naszą działalnością. Dlatego przygotowuję i prowadzę szkolenia dla nauczycieli dotyczące tworzenia stron internetowych.

Jednym z takich szkoleń było Programowanie w języku PHP z elementami MySQL. Początkowo było to szkolenie stacjonarne, uczestnicy przychodzili raz w tygodniu na zajęcia, w razie potrzeby mogli skorzystać dodatkowo z konsultacji w Ośrodku.

W pewnym momencie na platformie Moodle umieściłam materiały uzupełniające – dodatkowe informacje wykraczające poza tematykę omawianą na szkoleniu, linki do zasobów internetowych, przykładowe rozwiązania omawianych zadań oraz skrypty do pobrania. Zauważyłam, że materiałami tymi zainteresowały się również osoby nieuczestniczące w szkoleniu. Zgłaszali się do mnie także nauczyciele, dla których cotygodniowe dojazdy na zajęcia były z różnych przyczyn niemożliwe. Postanowiłam przygotować wersję on-line tego szkolenia.

Zaczęłam od przejrzenia materiałów przygotowanych na zajęcia stacjonarne i przemyślenia kolejności realizowania programu. Stopniowo wyobraziłam sobie ostateczny kształt kursu. Podzieliłam materiał na bloki, wybrałam ćwiczenia utrwalające poznaną wiedzę oraz zaplanowałam sposób sprawdzania nabytych przez uczestników umiejętności. Uzupełniłam dokumenty tekstowe zawierające opis zagadnień o te treści, które dotychczas były przekazywa-

EFUN 2012

65 ne ustnie na zajęciach. Podczas kolejnych edycji szkolenia dokonywałam niezbędnej korekty materiałów i modyfikacji struktury kursu. Najważniejszą wprowadzoną zmianą było dodanie bloku z przykładowymi rozwiązaniami ćwiczeń utrwalających, zawierającymi dodatkowe wskazówki i wyjaśnienia.

W kwietniu 2012 roku zakończyłam szósta edycję tego szkolenia, większość opinii jego uczestników była bardzo pozytywna.

Jaka jest ostateczna struktura kursu Programowanie w języku PHP, na odległość?

Szkolenie jest zaplanowane na około 7-8 tygodni. Rozpoczyna się i kończy spotkaniem stacjonarnym. Pierwsze spotkanie przeznaczam na zapoznanie uczestników z platformą, omówienie zasad pracy z serwerem PHP, napisanie i uruchomienie kilku prostych skryptów. Bardzo ważnym elementem jest wyjaśnienie ewentualnych wątpliwości, wskazanie źródeł błędów w skryptach oraz sposobów radzenia sobie z nimi, a także wskazanie sposobów komunikacji z innymi uczestnikami oraz prowadzącym szkolenie i zachęcenie do kontaktów. Uczestnicy zajęć mogą przesyłać wiadomości za pomocą Moodla i wypowiadać się na specjalnych forach. Dodatkowo podaję zawsze kontakt

e-mail i w razie potrzeby udzielam konsultacji w Ośrodku dla osób, które przedkładają kontakt osobisty. Drugie zajęcia stacjonarne mają charakter podsumowujący. Wyjaśniam podczas nich wątpliwości uczestników, demonstruję elementy współpracy skryptów PHP z bazą danych, które łatwiej jest pokazać i przećwiczyć na wspólnej bazie udostępnionej w pracowni komputerowej.

Część on-line szkolenia została podzielona na osiem bloków tematycznych. W każdym bloku znajdują się opisy omawianych zagadnień w formie plików PDF, przykładowe skrypty do pobrania, ćwiczenia do

samodzielnego wykonania oraz dodatkowe wskazówki do ćwiczeń. Blok zamyka zawsze jedno lub dwa zadania dobrane tak, by przy ich rozwiązywaniu należało wykorzystać świeżo nabyte umiejętności. Łącznie uczestnicy mają do wykonania 11 zadań polegających na podaniu treści skryptu realizującego dane zagadnienie lub przesłaniu odpowiednich plików z rozwiązaniami. Dodatkowo kurs rozpoczyna quiz dotyczący podstaw tworzenia stron w języku HTML, niezbędnych w dalszej części szkolenia. Na zakończenie uczestnicy mogą wypowiedzieć się na forum punktowanym, wskazując błędy w przytoczonych skryptach.

EFUN

66 Przez cały czas trwania szkolenia dostępne są trzy dodatkowe fora: Forum aktualności – służące do kontaktu prowadzącego z uczestnikami, wysyłania zawiadomień i aktualnych informacji o szkoleniu; Pytania do prowadzącego – miejsce do zadawania pytań dotyczących problemów napotkanych przez uczestników; Forum uczestników – służące do wymiany poglądów między uczestnikami.

Szkolenie on-line dla nauczycieli – Programowanie w języku Java Korzystając z doświadczeń uzyskanych podczas prowadzenia szkoleń on-line dotyczących programowania w języku PHP, opracowałam nowe szkolenie Podstawy programowania w języku Java, na odległość. Ma ono bardzo podobną strukturę do kursu PHP. Do jego przygotowania wykorzystałam materiały przygotowane na kurs stacjonarny o tej samej tematyce, odpowiednio je modyfikując i wzbogacając. Najwięcej kłopotów sprawiło mi takie dobranie ćwiczeń do samodzielnej pracy i zadań do wykonania, aby były one urozmaicone, niezbyt złożone matematycznie i różniły się od ćwiczeń dotyczących PHP – niedawno prowadziłam te szkolenia równolegle i część nauczycieli uczestniczyła w obu kursach. Sądzę, że odniosłam sukces, o czym zdają się świadczyć cytowane poniżej wyjątki z ankiety podsumowującej szkolenie.

Kurs na Moodle – źródło sukcesu Zastanówmy się zatem, jak powinien wyglądać kurs umieszczony na platformie e-leaningowej. Jak dobrać materiały?

Jak zaplanować strukturę? Jakie elementy są niezbędne, by szkolenie zakończyło się sukcesem? Spróbuję wymienić moim zdaniem najważniejsze zasady: • Dobrze przemyśleć strukturę szkolenia, właściwie dobrać kolejność realizowanego materiału.

• Podzielić materiał na niezbyt rozbudowane bloki. Każdy blok powinien zawierać opisy omawianych zagadnień, ćwiczenia do samodzielnej pracy, dodatkowe wskazówki, zadania do wykonania. W miarę możliwości urozmaicać formę zaliczeń – pliki do przesyłania, quizy, fora, tworzone przez uczestników słowniczki itp.

• Publikować dużo przykładów, w tym przykładowe rozwiązania ćwiczeń wykonywanych samodzielnie przez słuchaczy. Warto dodawać do rozwiązań wyjaśnienia i wskazówki.

• Publikowane dokumenty nie mogą zawierać błędów. Materiały powinny mieć podobną formę edycyjną i najlepiej, by były przygotowane na potrzeby konkretnego szkolenia.

• Unikać „przeładowania” bloków treścią, wrzucania wszystkich posiadanych materiałów. Jeśli w bloku jest zbyt dużo treści, uczestnik szkolenia może mieć problem z wyszukaniem najważniejszych informacji.

• Unikać publikowania „ciężkich” pli-

Przykładowe wpisy z ankiety wypełnianej anonimowo przez uczestników szkolenia

EFUN 2012

67 ków. Jeśli na potrzeby szkolenia opracowaliśmy film wideo lub nagraliśmy wypowiedź, to dobrze jest zadbać o możliwość pobrania tych plików na komputer użytkownika, zamiast odtwarzania ich na stronie. Dobrze jest, by pliki te miały jak najmniejszą objętość. Wygodnie też, by osoby, które wolą czytać niż słuchać, miały do dyspozycji dokument tekstowy zawierający wyciąg informacji przekazywanych w formie graficznej i dźwiękowej.

• Nie ograniczać czasu na przesłanie rozwiązań. Zwykle na każdy blok przeznaczam około dwóch tygodni, jednak pozwalam zadania poprawiać wielokrotnie i oddawać po terminie. Jednak tę akurat zasadę stosuję tylko w pracy z nauczycielami. Uczniowie o wiele lepiej radzą sobie z dotrzymywaniem terminów.

• Wyjaśniać wątpliwości, a przede wszystkim komentować prace. Zawsze trzeba napisać, co jest zrobione źle – można też dodawać wskazówki jak to poprawić. Jeśli stawiamy pełną punktację, to też dodać komentarz – może być to pochwała lub wskazówka, jak można udoskonalić rozwiązanie.

• Zachęcać słuchaczy do kontaktów, zadawania pytań, aktywnego udziału w szkoleniu i wymieniania informacji. Niestety rzadko udaje się zmotywować grupę do wypowiedzi na forum i zadawania pytań.

Nieśmiałość?

Niestety nie możemy zapominać, że szkolenia zdalne nie są wcale takie proste, jak wydaje się o tym świadczyć powszechna opinia.

Najczęściej osoba prowadząca szkolenie jest równocześnie jego autorem. Przygotowanie szkolenia na platformie wymaga o wiele więcej pracy niż przygotowanie się do zajęć stacjonarnych. Przede wszystkim to, co normalnie możemy dopowiedzieć widząc, że dane zagadnienie sprawia uczestnikom problem, w kursie zdalnym nie tylko powinniśmy szczegółowo i jasno opisać, ale na dodatek musimy taki problem przewidzieć. Dodatkowo na zajęciach stacjonarnych zwykle nie czytamy szczegółowo każdego rozwiązania wszystkich zadań wykonanych przez każdego uczestnika zajęć.

Na pewno niektóre zagadnienia jest łatwiej pokazać, niż opisać.

Również sytuacja słuchacza kursu wcale nie jest taka różowa. Po pierwsze to, co podawane jest zwykle jako podstawowa za-

leta szkoleń on-line – uczę się w dowolnym czasie i w dowolnym miejscu – często okazuje się wadą. Na szkolenie stacjonarne przychodzimy regularnie, np. raz w tygodniu, od razu rezerwując sobie na to czas. Jesteśmy poza domem, w pracowni komputerowej, w której zazwyczaj nic nas nie rozprasza i nie przeszkadza skupić się na nauce. Tymczasem podczas szkolenia zdalnego musimy sami wygospodarować czas na naukę. W każdej chwili ktoś z rodziny może nam przeszkodzić żądając poświęcenia mu naszej uwagi. Po drugie, od uczestnika jest wymagane samodzielne wykonanie o wiele większej liczby ćwiczeń niż na zajęciach stacjonarnych. Często zaświadczenia na szkoleniach stacjonarnych otrzymujemy za samą obecność na określonej liczbie spotkań. Po trzecie brak jest osobistego kontaktu z innymi uczestnikami. Po czwarte – zadania rozwiązujemy samodzielnie i jeśli mamy jakiś problem, to nie stoi koło nas osoba prowadząca zajęcia, która szybko coś podpowie i wskaże błąd. Po piąte, w najważniejszej chwili oczywiście znów nam nie działa internet i nie zdążymy wykonać na czas zadanej pracy.

I tak dalej, i tak dalej. Problemy związane z udziałem w kursach on-line i prowadzeniem takich zajęć można mnożyć. Czy to jednak oznacza, że należy zrezygnować z edukacji zdalnej? Na pewno nie! Jeśli tylko postaramy się tak zorganizować zajęcia, by jak najlepiej wspomóc ich uczestników, oraz trafimy na grupę słuchaczy nastawionych entuzjastycznie do tego typu nauki, to z pewnością odczujemy wielką satysfakcję z naszej pracy.

A jak w świetle tego co napisałam wyglądają kursy dotyczące programowania?

Są one na pewno trudniejsze niż inne szkolenia organizowane w tej formie. Ale od wielu lat można znaleźć w internecie różne kursy i samouczki dotyczące programowania – wiele osób z nich korzysta. A szkolenie online ma nad takimi materiałami jedną wyższość – osobę prowadzącego. To on pomoże w doborze materiału, wyjaśni wątpliwości i udzieli wskazówek. Nie zostawi nas sam na sam z trudnościami, pomoże znaleźć błędy, pochwali, gdy uda nam się rozwiązać problem. Kursy programowania nie są proste, ale jeśli wystarczy nam zapału, to dają wiele satysfakcji zarówno uczestnikom, jak i prowadzącym zajęcia.

EFUN

68 Agnieszka Borowiecka

Aktywności na platformie Moodle 1.9 – czyli z czego składa się kurs?

Budując kurs na platformie Moodle dodajemy do poszczególnych bloków dwa rodzaje elementów: zasoby i składowe. Zasoby są wykorzystywane do przekazywania informacji słuchaczom szkolenia. Mogą być stale wyświetlanym tekstem lub grafiką (etykieta), pojawiającym się w nowym oknie krótkim dokumentem tekstowym (strona tekstowa) lub sformatowanym dokumentem (strona HTML). Dłuższe informacje dla użytkowników najlepiej umieszczać w postaci gotowych dokumentów (np. pliki PDF, nagrane wykłady, prezentacje) na platformie lub w sieci dodając je do kursu jako Link do pliku lub strony www. Jeśli chcemy udostępnić kilka plików do oglądania lub pobierania, możemy umieścić je w osobnym katalogu i udostępnić korzystając z zasobu Wyświetl katalog plików. Istnieje także możliwość umieszczenia jako zasobu pakietu IMS, czyli pliku zawierającego materiał dydaktyczny zapisany w odpowiednim formacie, służącym do przenoszenia materiałów pomiędzy platformami.

Aktywności = składowe Bardzo ważnym elementem szkolenia zdalnego jest możliwość aktywizacji uczestników i kontrolowania poziomu ich wiedzy. Wykorzystujemy w tym celu specjalne moduły zwane składowymi. Należą do nich między innymi: • Quiz Moduł umożliwiający tworzenie testów składających się m.in. z pytań jednokrotnego i wielokrotnego wyboru, pytań typu prawda/fałsz, pytań wymagających wybrania odpowiedzi z listy lub udzielenia krótkich odpowiedzi. Przygotowane pytania są przechowywane w bazie danych i mogą być ponownie wykorzystane. Quiz może być rozwiązywany raz lub wielokrotnie, każda próba jest automatycznie sprawdzana. Możliwe jest ograniczenie czasu przeznaczonego na rozwiązywanie testu, wyświetlanie własnych komentarzy do pytań lub poprawnych odpowiedzi. Zarówno kolejność pytań, jak i proponowanych odpowiedzi może być losowa. Dodatkowo pytania mogą być losowane z puli.

•Z adania Praca, wykonana przez uczestników szkolenia, może zostać zapisana w formie elektronicznej (w dowolnym formacie) i przesłana na serwer.

Składowa Tekst online udostępnia prosty edytor tekstowy, za pomocą którego można przygotować krótką wypowiedź i przesłać ją do prowadzącego.

Składową Zadanie offline możemy wy-

korzystać do wystawienia oceny za pracę wykonaną poza standardowymi aktywnościami platformy.

• Forum Moduł, w którym odbywa się większość dyskusji. Wypowiedzi na forach noszą nazwę postów i mogą zawierać załączniki. Na forum można się zapisać lub zostać zapisanym przez prowadzącego. Osoby zapisane na forum otrzymują kopie każdego nowego postu pocztą elektroniczną.

• Lekcja Specjalny moduł pozwalający na przedstawienie treści podzielonej na wiele stron. Zwykle kolejna strona lekcji kończy się pytaniem i kilkoma odpowiedziami. W zależności od udzielonej odpowiedzi student kierowany jest do różnych stron lekcji,

EFUN 2012

69 w szczególności udzielenie błędnej może spowodować cofniecie go do prezentowanych wcześniej treści.

Mechanizm ten można wykorzystać do indywidualizacji toku nauczania.

• Słownik Pojęć Pozwala stworzyć zbiór definicji podobny do słownika. Definicje mogą być wyszukiwane lub przeglądane na wiele sposobów.

• Wiki Moduł działa na takiej zasadzie jak Wikipedia – wszyscy uczestnicy kursu, mający prawo edycji, mogą wprowadzać dowolne zmiany w dokumentach składających się na wiki, przy czym zmiany te są odwracalne. Istnieje możliwość ograniczania dostępu do Wiki (czytania i edycji).

• Ankieta Prowadzący może wykorzystać ankietę do zbierania danych od studentów.

Typ ankiety wybierany jest z listy.

• Głosowanie Przeprowadzenie głosowania polega na przygotowaniu pojedynczego pytania i kilku możliwych odpowiedzi do wyboru. Moduł Głosowanie można wykorzystać do przeprowadzenia szybkiej ankiety.

• Feedback Moduł umożliwiający przeprowadzenie wśród uczestników szkolenia ankiety złożonej z przygotowanych przez prowadzącego pytań.

• Czat Moduł pozwalający uczestnikom na przeprowadzanie na żywo dyskusji poprzez sieć.

Część z opisanych wyżej modułów, np. quizy, zadania, fora i lekcje, pozwala na wystawianie ocen.

EFUN

70

Krok po kroku Michał Grześlak, Marcin Kozłowski

Instalacja platformy Moodle na serwerze MS SBS2003 Jeśli posiadamy szkolny serwer działający w systemie Microsoft SBS 2003, możemy zainstalować na nim platformę Moodle.

Platforma Moodle zainstalowana na szkolnym serwerze może służyć tylko wewnątrz szkolnej sieci lub możemy ją skonfigurować w taki sposób, by użytkownicy mieli do niej dostęp poprzez internet. W drugim wypadku, jeśli wcześniej nasz serwer nie obsługiwał stron WWW dostępnych spoza szkolnej sieci, będzie to wymagało oddzielnej konfiguracji nieomówionej w tym artykule.

Nie musimy się martwić o instalację obsługi języka PHP czy serwera baz danych MySQL. Wszystko zainstalujemy automatycznie z wykorzystaniem platformy Web Microsoftu, podając tylko niezbędne dane do konfiguracji, takie jak np. nazwa użytkownika czy hasło .

2. Otworzy się okno Microsoft/Web, w którym wybieramy przycisk Pobierz.

1. Wchodzimy

na stronę http://www.microsoft.com/web/ i wybieramy przycisk ekranowy Pobierz platformę Web firmy Microsoft.

3. Pobieramy aplikację Microsoft Web Platform Installer 3.0 wybierając przycisk Zapisz.

EFUN 2012

71

4. W oknie Zapisywanie jako wybieramy Zapisz, wcześniej ustalając miejsce zapisu i nazwę pliku.

7. Po chwili otworzy się okno aplikacji Instalator platformy sieci Web w wersji 3.0, przechodzimy do sekcji Aplikacje, odszukujemy na liście aplikacji Moodle i wybieramy przycisk Dodaj.

5. Po zapisaniu uruchamiamy aplikację, dwukrotnie klikając jej ikonę lewym przyciskiem myszy.

8. W oknie Instalator platformy sieci Web w wersji 3.0 wybieramy przycisk Zainstaluj.

6. Rozpocznie się proces instalacji i konfiguracji platformy.

Platforma Web wykrywa wcześniej zainstalowane elementy. Jeśli któryś z elementów opisanych w dalszych krokach (np. baza danych MySQL) był wcześniej zainstalowany, wówczas kroki te zostaną pominięte w procesie instalacji.

Jeśli zainstalowane zostały starsze wersje poszczególnych usług, podczas instalacji może pojawić się propozycja ich aktualizacji. W takich wypadkach proces instalacji będzie nieznacznie odbiegał od opisanego w artykule.

9. W oknie Instalator platformy sieci Web w wersji 3.0 w części dotyczącej wybierania bazy danych klikamy w przycisk Kontynuuj.

EFUN

72

10. Instalator platformy sieci Web sprawdzi jakich elementów

13. W trakcie instalacji zostaniemy poproszeni o wybór lokalizacji

brakuje i poprosi o ich zaakceptowanie. Naciskamy przycisk Akceptuj.

dla naszej platformy. Wybieramy lokalizację domyślną. W oknie Instalacja platformy sieci Web – Krok 1 z 2: Wprowadzanie informacji o witrynie z listy rozwijanej Witryna sieci Web wybieramy Domyślna witryna sieci Web, w polu Nazwa Aplikacji „Moodle”: wpisujemy nazwę dla naszej strony, np. Moodle, i naciskamy przycisk Kontynuuj.

11. Podczas instalacji Serwera baz danych MySQL zostaniemy poproszeni o podanie hasła dla użytkownika: root – administratora serwera. Wymyślamy hasło, zapisujemy je na wszelki wypadek w bezpiecznym miejscu (będzie potrzebne w kolejnych krokach instalacji) a następnie wpisujemy w polach Hasło oraz Potwierdź hasło i naciskamy przycisk Kontynuuj.

14. W

oknie Instalacja platformy sieci Web – Krok 2 z 2: Wprowadzanie informacji o aplikacji podajemy niezbędne informacje:

14. A – z listy wybieramy Utwórz nową bazę danych, 14. B – wpisujemy nazwę administratora bazy danych

– w naszym przypadku: root,

14. C – podajemy hasło dla administratora (to, które zapisaliśmy w punkcie 11 tej instrukcji).

Przesuwamy zawartość okna za pomocą belki przewijania znajdującej się po prawej stronie okna.

12. Następuje

proces pobierania i instalacji niezbędnych do działania platformy Moodle.

składników

EFUN 2012

73

14. D – pozostawiamy nazwę dla użytkownika bazy danych zapro14.

14.

15. Następuje proces kończenia instalacji aplikacji.

ponowaną przez system, E – wymyślamy hasło dla użytkownika bazy i wpisujemy je dwukrotnie do formularza (dodatkowo zapisujemy je w bezpiecznym miejscu razem z nazwą użytkownika), F – wprowadzamy lokalizację serwera bazy danych, wpisujemy: localhost.

Przesuwamy zawartość okna za pomocą belki przewijania znajdującej się po prawej stronie okna.

16. W

oknie Instalacja platformy sieci Web zostaniemy poinformowani o zakończeniu instalacji. Po zapoznaniu się z informacjami wybieramy hiperłącze Uruchom aplikację Moodle a następnie przycisk Zakończ.

14. G – w polu Nazwa bazy danych wprowadzamy nazwę naszej bazy: moodle,

14. H – w polu Local Application URL wprowadzamy adres

14.

14.

URL, pod którym będzie dostępna aplikacja: http://localhost/moodle, I – w polu passwordsalt wpisujemy hasło składające się z kombinacji liter, cyfr oraz innych znaków, np. bgt5^YHN…, J – Wybieramy przycisk ekranowy Kontynuuj.

17. W

oknie Instalator platformy sieci Web w wersji 3.0 wybieramy przycisk Zakończ.

EFUN

74

18. W

przeglądarce internetowej otworzy się okno konfiguracji Moodle. Wybieramy przycisk ekranowy Continue.

21. Na kolejnym ekranie uzupełniamy koniecznie pola oznaczone * • w polu Username wpisujemy: admin, • w polu New password wymyślamy hasło a następnie zapisujemy je w bezpiecznym miejscu i wpisujemy w tym polu, • w polu First Name podajemy imię administratora, • w polu Surname wpisujemy nazwisko administratora, • w polu Email address wpisujemy adres email administratora, • przewijamy stronę.

19. W kolejnym oknie zostaniemy poinformowani o konfiguracji naszej platformy, po zapoznaniu się z informacjami wybieramy przycisk Continue.

21. (c.d.)

W dalszej części ekranu uzupełniamy koniecznie pola oznaczone * • w polu City/town wpisujemy nazwę miejscowości, • w polu Select a country wybieramy z listy Polska, • w polu Prefered language wybieramy z listy polski (pl), • przewijamy stronę.

20. Przewijamy

zawartość przycisk Continue.

kolejnego

okna

i

naciskamy

EFUN 2012

75

.

21. (c.d.)

Na końcu strony naciskamy przycisk Update profile.

22. (c.d.) Naciskamy przycisk Save changes.

Platforma jest gotowa do użytku, teraz możemy tworzyć kursy, dodawać użytkowników i nauczycieli.

22. W polu Full site name wpisujemy pełną nazwę, której chcemy użyć dla platformy, a) w polu Short name for site wpisujemy skrót nazwy witryny, b) przewijamy stronę do końca.

Po wykonaniu instalacji możemy zalogować się do platformy Moodle z dowolnego systemu operacyjnego na konto administratora, zmienić język wyświetlania na polski i rozpocząć tworzenie i udostępnianie szkoleń.

EFUN

76

Krok po kroku Michał Grześlak

Instalacja platformy edukacyjnej Moodle na komercyjnym serwerze W przypadku, gdy główna strona www placówki znajduje się u dostawców usług internetowych, z dużym prawdopodobieństwem można przypuszczać, że w ramach tego samego pakietu możemy pod swoim adresem uruchomić platformę edukacyjną Moodle. Jak w kilku krokach włączyć usługę, opisujemy w samouczku na przykładzie jednego z popularnych operatorów serwerów www.

3. Na liście aplikacji odszukujemy moodle i naciskamy przycisk Dalej.

1. Logujemy się do swojego panelu administracyjnego i naciskamy przycisk ekranowy Utwórz serwis WWW.

4. Sprawdzamy, czy mamy wystarczającą ilość miejsca do działania aplikacji.

5. Wybieramy domenę, z którą ma działać aplikacja, podajemy nazwę administratora i adres email. Akceptujemy warunki licencji po zapoznaniu się z nimi.

6. Naciskamy przycisk Zainstaluj.

2. Następnie naciskamy przycisk Uruchom Autoinstalator.

EFUN 2012

77

7. Następuje proces instalacji.

8. O zakończeniu instalacji jesteśmy informowani stosownym komunikatem.

9. Sprawdzamy, czy instalacja odbyła się poprawnie – wchodzimy na stronę platformy wpisując jej adres.

10. Teraz możemy się zalogować jako administrator, tworzyć kursy i dodawać użytkowników.

11. Wszystkie potrzebne informacje na temat platformy otrzymamy w emailu od operatora naszego serwera.

EFUN

78

chmura dla edukacji Marta Wnukowicz, Janusz S. Wierzbicki

Konsultacje i seminaria online z użyciem komunikatorów internetowych Z technologii korzystamy głównie wówczas, gdy przynosi to korzyści. Najbardziej wymiernymi są: finansowe i czasowe. Tak jest, gdy zamiast tracić czas i pieniądze na dojazdy, możemy wziąć udział w spotkaniu online, np. udzielając korepetycji.

Internet można wykorzystać na dwa sposoby do interaktywnej pracy. Dzisiaj w edukacji wykorzystujemy go zazwyczaj do pracy asynchronicznej. To znaczy, że współpracujące ze sobą osoby (np. nauczyciel i uczeń) nie muszą być podłączone do sieci i pracować w tym samym czasie. Każdy wykonuje swoje zadania i korzysta z zasobów wtedy, gdy mu to pasuje. To duża zaleta platform e-learningowych. Jednak dzięki sieci możliwe stają się również spotkania na żywo, czyli praca synchroniczna. Bez konieczności wychodzenia z domu i tracenia czasu oraz pieniędzy na dojazdy. W sytuacjach, gdy spotkanie na żywo nie jest możliwe, skorzystanie z tej możliwości jest nie do zastąpienia.

Przy użyciu sieci możemy nie tylko ze sobą rozmawiać i widzieć się nawzajem dzięki kamerom wbudowanym w komputery, tablety czy telefony. Z tej możliwości korzystamy niejednokrotnie rozmawiając z przyjaciółmi czy rodziną w innym mieście a nawet kraju. Dzięki sieci możemy jednak znacznie więcej. Na przykład przeprowadzić prezentację multimedialną wyświetlaną na ekranach wszystkich uczestników wirtualnego spotkania. Możemy także udostępniać ekran komputera, tak by było widać co i w jaki sposób na nim robimy. Możemy również prosić o pomoc w wykonaniu rożnych czynności osoby biorące udział w spotkaniu przekazując im zdalne sterowanie naszym komputerem. Podczas takich spotkań

możemy przeprowadzić burzę mózgów korzystając choćby z jednej z wielu darmowych aplikacji działających w modelu chmury a udostępniających funkcjonalność białej tablicy. Wszyscy uczestnicy mogą na niej pisać, rysować, umieszczać zdjęcia i inną grafikę.

Dzięki temu możliwości wykorzystania tego sposobu komunikacji pozostają nieograniczone. Nic więc dziwnego, że konferencje online wykorzystywane są od lat przez międzynarodowe firmy mające wiele oddziałów w różnych regionach świata. Duża część spotkań, narad czy szkoleń odbywa się właśnie z ich pomocą. Pozwala to wprowadzić znaczne oszczędności i zwiększyć wydajność pracowników, którzy mają więcej czasu na inne zadania nie tracąc go na podróże.

Warto więc zastanowić się nad ich wykorzystaniem przez nas – nauczycieli. Czy są sytuacje warte rozważenia zastosowania tej metody? Przecież szkoła to przede wszystkim spotkanie nauczyciela i ucznia w klasie.

W jakich sytuacjach warto skorzystać z komunikatorów internetowych w szkole?

Spotkania online mogą znacznie obniżyć koszty choćby korepetycji oraz zwiększyć dostęp do nich uczniom z małych miejscowości położonych w znacznej odległości od ośrodków miejskich. W takich miejscowościach nie zawsze specjalista z danej dziedziny jest dostępny. Koszt dojazdu i czas na niego tracony jest znaczącą przeszkodą, by uczeń lub korepetytor dojechali na miejsce spotkania.

Gdy jednak wziąć pod uwagę korepetycje online – mogą one mieć cenę taka samą, a na-

wet niższą, jak dla ucznia mieszkającego w tej samej miejscowości co nauczyciel.

Ten sam mechanizm możemy wykorzystać podczas zwykłych szkolnych lekcji.

Nie rzadko zdarza się, że uczniowie przez dłuższy czas, najczęściej z powodów zdrowotnych, nie mogą przychodzić do szkoły.

To nie oznacza, że nie mogą wziąć udziału w lekcji. Często mają kłopot tylko (i aż) z dotarciem do klasy. Na przykład z powodu złamanej nogi. W takich wypadkach najczęściej stosuje się tak zwane nauczanie indywidualne. Nauczyciele odwiedzają chorego ucznia w domu. Najczęściej spotykają się z nim nauczyciele przedmiotów egzaminacyjnych, takich jak matematyka czy język polski. Nauczyciele pozostałych przedmiotów (np. informatyki) takich możliwości zazwyczaj nie mają. Edukacja jest więc ograniczona. Drugim problemem jest czas marnowany na dojazdy. Szczególnie, gdy uczeń mieszka w znacznej odległości od szkoły nauczyciel traci nierzadko wiele minut czy godzin, by do niego dotrzeć. W dodatku liczba godzin indywidualnego nauczania jest zwykle mniejsza niż regularnych lekcji, jakie w tym samym czasie mają koledzy danego ucznia.

W takich wypadkach warto zastosować konsultacje online przez internet. Można to zrobić na dwa sposoby. W celu poprowadzenia zajęć indywidualnych dla ucznia lub, co naszym zdaniem może być korzystniejsze, włączenia go do udziału w zwykłej lekcji.

W pierwszym wypadku możliwe jest znaczne zaoszczędzenie czasu na dojazdy nauczyciela do ucznia. W drugim uczeń nie traci zupełnie kontaktu ze szkołą, z tym co dzieje się podczas lekcji i jest na bieżąco z tematami praktycznie wszystkich zajęć. Dzięki temu łatwiej jest mu wrócić do szkoły po okresie rekonwalescencji. Optymalne wydaje się połączenie obu metod. Włączenie ucznia

EFUN 2012

79 do uczestniczenia w zwykłej lekcji poprzez komunikator internetowy oraz dodatkowe konsultacje pozwalające wyeliminować niedogodności związane ze zdalną pracą (np. wynikające z zakłóceń w połączeniu).

Oczywiście żadna technologia nie zastąpi bezpośrednich kontaktów nauczyciel - uczeń. Może jednak w znacznym stopniu rozwiązać szereg problemów związanych z nauczaniem indywidualnym. Nauczyciel może spotykać się z uczniem w domu wtedy, kiedy istnieje wyraźna tego potrzeba, ale często wystarczą spotkania online.

Co jest potrzebne do przeprowadzenia spotkania online?

Jeśli chcemy włączyć ucznia w tok normalnej lekcji w klasie, gdzie odbywają się zajęcia, powinniśmy dysponować: komputerem z dostępem do internetu, projektorem, tablicą multimedialną, dobrym mikrofonem zbierającym dźwięk z klasy oraz kamerą skierowaną na klasę i/lub nauczyciela. Przydatne będą głośniki, by uczeń mógł zabrać głos i być słyszany przez wszystkich. Konieczny jest również zainstalowany komunikator z funkcją udostępniania ekranu. Umożliwi to przesyłanie do ucznia obrazu tego, co zostało zapisane na tablicy multimedialnej.

Wskazówka Zamiast udostępniania ekranu, czasem lepszy efekt można uzyskać stosując jedną z aplikacji działających w modelu chmury do pracy grupowej, tak zwaną sieciową białą tablicę. Dzięki niej wiele osób może jednocześnie rysować i pisać po powierzchni ekranu tak, jakby korzystali ze zwykłej tablicy. Funkcja udostępniania ekranu może być jednak praktyczniejsza szczególnie wówczas, gdy nauczyciel korzysta podczas lekcji np. z prezentacji multimedialnej lub innych programów interaktywnych.

Kamera nie jest niezbędna. Obraz jednak, nawet z prostej kamery internetowej, ułatwi zdalnemu uczniowi kontakt z kolegami i prowadzącym zajęcia. Dobrej jakości mikrofon stanowi wyposażenie konieczne.

W przypadku gdy nie posiadamy dobrego, profesjonalnego mikrofonu dookólnego – wystarczy lepszej klasy mikrofon internetowy. Nauczyciel jednak musi w takim wypadku pamiętać, by zawsze mówić do mikrofonu, co może być kłopotliwe.

Wskazówka Warto spróbować wykorzystać słuchawkę telefoniczną typu Bluetooth.

Dzięki takiej bezprzewodowej słuchawce nauczyciel może swobodnie przemieszczać się po klasie a uczeń podłączony zdalnie zawsze będzie go dobrze słyszał. Daje to znacznie większy komfort nauczycielowi.

Niezbędny jest również dostęp do internetu. Im większa przepustowość łącza internetowego, tym lepiej. Mniejsza przepustowość może uniemożliwić przysyłanie obrazu z kamery lub, co gorsza, obrazu ekranu z komputera nauczyciela. O ile w pierwszym wypadku to niedogodność, o tyle w drugim uczestniczenie w lekcji może stać się niemożliwe.

Wyposażenie po stronie ucznia W przypadku ucznia w większości wystarczy, aby posiadał komputer z szerokopasmowym dostępem do sieci internet.

Komputer powinien być wyposażony w kamerę. Dobrym pomysłem jest zastosowanie w tym wypadku słuchawek z mikrofonem. Jeśli to możliwe, dobrze, by komputer miał dotykowy ekran lub by został wyposażony w tablet graficzny z piórkiem.

To znacznie ułatwi ewentualne pisanie po wirtualnej białej tablicy.

Wskazówka Gdy nauczyciel prowadzi zajęcia indywidualne to wyposażenie jego stanowiska nie odbiega znacznie od wyposażenia ucznia.

Przygotowanie przed lekcją Warunkiem koniecznym jest odpowiednie przygotowanie przed lekcją, w której udział weźmie zdalny uczeń. Przygotowanie dotyczy wcześniejszego uruchomienia komputera i nawiązania połączenia. Za pierwszym razem warto sprawdzić działanie poszczególnych elementów systemu (mikrofonu, kamery, głośników). Naszym zdaniem jednak po kilku próbach obie strony dochodzą do takiej wprawy, by mogło się to odbywać na początku lekcji. Można i warto do tego wykorzystywać pomoc innych uczniów, by połączenie było nawiązywane podczas sprawdzania listy obecności i innych formalnych czynności – przed rozpoczęciem merytorycznej części zajęć.

Przygotowania przed konsultacjami indywidualnymi Przed przystąpieniem do prowadzenia zajęć online (lub uczestniczenia w nich) warto zadbać o przygotowanie odpowiedniego miejsca. Rodzina lub współpracownicy (ale także domowe zwierzęta) nie powinny nam przeszkadzać. Na drzwiach pokoju (ale także na telewizorze czy zestawie grającym w innych pokojach) warto wywiesić stosowne wiadomości z prośbą o zachowanie ciszy. Zwierzęta odizolować na czas trwania zajęć. Warto także poprosić o niekorzystanie z internetu. Pobieranie dużych plików, oglądanie filmów czy słuchanie muzyki bezpośrednio z sieci może znacznie obciążyć nie tylko domowe łącze, co skutecznie utrudni lub uniemożliwi przeprowadzenie spotkania online.

W szkole warto przygotować pokój cichej pracy dla nauczyciela, żeby w wolnym czasie, np. między lekcjami, mógł spotkać się z uczniem podczas indywidualnych konsultacji online.

Oprogramowanie W sieci jest wiele programów oferujących funkcje komunikatora internetowego.

Większość z nich to oprogramowanie bezpłatne. Jednak można znaleźć wśród nich

EFUN

80

krok po kroku wiele aplikacji w zupełności wystarczających do naszych edukacyjnych zastosowań.

Naszym zdaniem warto zainteresować się co najmniej dwoma. Pierwsza z nich to popularny komunikator Skype. Oferuje praktycznie wszystkie przydatne funkcje za darmo – komunikację audio-wideo, tekstową, udostępnianie plików oraz ekranu komputera. Jako zaletę można również wyróżnić jego popularność, a więc także znajomość zasad posługiwania się nim wśród uczniów i nauczycieli.

Drugą ciekawą aplikacją jest Microsoft Messenger. Nie ma co prawda wszystkich przydatnych nam funkcji, ale jeśli w szkole mamy wdrożone usługi Live@edu w znaczący sposób ułatwi nawiązywanie połączeń z uczniem. Każdy bowiem uczeń będzie dysponował swoim kontem, a inni uczniowie i nauczyciele będą łatwo mogli je zidentyfikować dzięki wspólnej książce teleadresowej.

Wskazówka Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z zapowiedziami 19 czerwca 2012 r. uruchomiona zostanie w Polsce usługa Microsoft Office365 dla edukacji. W jej bezpłatnej wersji zapowiadany jest dostęp do konferencji wideo. Bardzo prawdopodobne, że będzie wówczas możliwość nie tylko nawiązania połączenia wideo z wieloma osobami, ale także współdzielenia ekranu. W połączeniu z innymi zaletami tego bezpłatnego rozwiązania, pod warunkiem jego wdrożenia, może okazać się to ciekawą opcją, także w kontekście konsultacji i lekcji online.

Oddzielną kategorię programów, którymi warto się zainteresować w kontekście konsultacji online, stanowi oprogramowanie oferujące funkcje sieciowej białej tablicy. Piszemy o nich w oddzielnym artykule. Na zakończenie chcemy tylko podkreślić, by wybierając konkretne rozwiązania czy aplikacje przeczytać koniecznie warunki ich użytkowania lub licencję. Może się bowiem okazać, że korzystając z darmowej wersji produktu automatycznie zgadzamy się na wykorzystanie tworzonych przez nas za ich pomocą rzeczy (np. notatek) przez firmę obsługującą daną usługę. A to nawet w przypadku zastosowań edukacyjnych nie zawsze jest wskazane.

Marta Wnukowicz

Konsultacje online z programem Skype W samouczku opisujemy, w jaki sposób pobrać, zainstalować i uruchomić program Skype w celu wykorzystania go do prowadzenia konsultacji online.

Krok 1 Instalujemy program.

W celu pobrania i zainstalowania aplikacji Skype należy połączyć się przy użyciu dowolnej przeglądarki internetowej z adresem www.skype.com a następnie postępować według instrukcji zamieszczonej na stronie usługodawcy.

EFUN 2012

81 5. Na dole strony wyświetla się karta, na której wybieramy opcję Uruchom. kolejnym oknie zapoznajemy się z warunkami korzystania z programu i polityką prywatności – wybieramy wskazane linki, otwieramy strony z regulaminem.

Jeżeli decydujemy się na korzystanie z programu wybieramy opcję Zgadzam się – instaluj.

6. W 7.

Program jest bezpłatny. Można jednak wykupić abonament, dzięki któremu będzie można skorzystać z większej liczby opcji i możliwości. Na potrzeby prowadzenia wideokonferencji online wystarczy bezpłatna wersja programu.

Krok 2 Uruchamiamy program.

1. Na stronie usługi Skype wybieramy opcję Pobierz Skype.

2. Następnie wybieramy system operacyjny, który jest zainstalowany na komputerze.

3. Otwiera się kolejna strona. Decydujemy się na pobranie bezpłatnej wersji programu – wybieramy opcję Pobierz Skype’a.

4. Na następnej stronie znajdują się informacje dotyczące instalacji programu.

W menu Start wskazujemy Wszystkie programy a następnie wybieramy Skype z folderu Skype.

EFUN

82 Krok 3a Tworzymy nowe konto – uruchamiamy procedurę.

Uwaga Podczas zakładania konta zostaniemy poproszeni o wymyślenie hasła do naszego konta. Koniecznie należy je zapamiętać, a jeśli mamy z tym problem – powinniśmy je zapisać w bezpiecznym miejscu. Bez znajomości hasła nie będziemy mogli połączyć się z usługą.

1. Upewniamy

1. Wybieramy opcję Utwórz nowe konto.

Krok 3b Tworzymy nowe konto – wypełniamy formularz.

się, że wybrana domyślnie została karta Utwórz konto – w przeciwnym razie wybieramy ją.

2. Wstawiając kursor w kolejne pola formularza wypełniamy je zgodnie z opisem podając imię, nazwisko, adres e-mail czy wymyśloną nazwę użytkownika Skype oraz hasło (należy wpisać koniecznie dwa razy takie samo hasło, aby mieć pewność, że nie zrobiliśmy w nim za pierwszym razem literówki).

Wskazówka Wymyślenie nazwy użytkownika Skype może być trudne – większość imion i nazwisk będzie już zajęta ze względu na ogromną liczbę ludzi korzystających z tej usługi. Nie należy się jednak przejmować. Możemy próbować do skutku lub wybrać jedną z nazw proponowanych przez program.

3. Zanim przejdziemy dalej, powinniśmy przeczytać zasady użytkowania programu i zapoznać się z polityką prywatności usługi. konta nastąpi po wybraniu przycisku Akceptuję – Kontynuuj (w ten sposób jednocześnie akceptujemy zasady użytkowania i politykę prywatności). Jeśli nie akceptujemy warunków – wówczas nie mamy możliwości założenia konta.

4. Założenie

EFUN 2012

83 Krok 3c

Krok 4

Tworzymy nowe konto – możliwość zasilenia konta w celu korzystania z usług płatnych.

Łączymy się z usługą.

Jeśli program nie jest aktywny, wówczas uruchamiamy go identycznie jak w kroku 2 a następnie w celu połączenia z usługą przechodzimy do poniższej instrukcji.

1. Jeżeli chcemy skorzystać z darmowego konta, pomijamy możliwość doładowania go kwotą 10 euro wybierając opcję Nie, dziękuję, chcę zacząć korzystać ze Skype’a.

2. Następnie wybieramy przycisk ekranowy Kontynuuj.

Otworzy się kolejna karta, na której możemy rozpocząć proces logowania. Zamykamy okno przeglądarki. Przechodzimy do okna programu.

Wskazówka Na adres e-mail, który podaliśmy w formularzu podczas zakładania konta, otrzymamy list informujący o rejestracji w usłudze. Będą w nim również wskazówki, w jaki sposób korzystać z programu.

1. W

polu Użytkownik wpisujemy naszą nazwę użytkownika Skype.

2. W polu Hasło wpisujemy hasło – wprowadzone znaki wyświetlają się celowo w postaci kropek, aby postronna osoba nie mogła go odczytać. Hasło musi być identyczne z podanym podczas zakładania konta.

3. Możemy zaznaczyć pole Automatycznie zaloguj mnie przy starcie Skype’a, jednak jeżeli nie jesteśmy jedynym użytkownikiem komputera, nie powinniśmy tego robić.

4. Wybieramy przycisk ekranowy Zaloguj.

EFUN

84 Krok 5 Zapoznajemy się z oknem programu.

c. Czerwony – Nie przeszkadzać – jesteśmy zalogowani, ale bardzo zajęci – nie należy się z nami kontaktować.

d. Biały – Niewidoczny – jesteśmy podłączeni do usługi, widzimy statusy innych użytkowników, lecz oni sadzą, że nie jesteśmy aktywni. e. Biały – Niepodłączany – nie jesteśmy podłączeni do usługi.

2. Menu tekstowe umożliwia dostęp do wszystkich opcji aplikacji.

3. Część okna, w której wyświetla się lista naszych kontaktów (oczywiście każdy z kontaktów musimy dodać – po pierwszym uruchomieniu programu nasza lista jest pusta).

4. Okno rozmowy tekstowej (chat) – możemy je wykorzystać, gdy nie chcemy prowadzić połączenia audio.

5. Wybierając opcję Dodaj kontakt – dodajemy kolejną osobę do naszej listy kontaktów. Z osobami znajdującymi się na liście łatwo będziemy mogli nawiązywać komunikację w dowolny sposób – tekstowy, audio, audio-wideo.

Krok 6a Dodajemy kontakt – kontakt do osoby, z którą chcemy rozmawiać.

Patrząc na okno programu opisane w kroku 5 wybieramy opcję Dodaj kontakt (punkt 5). Otwiera się okno Dodawanie kontaktu.

1. Kolor znaczka dostępności informuje innych użytkowników

usługi o naszym statusie. Jeśli wybierzemy strzałkę obok zielonej ikony, rozwinie się lista dostępnych statusów:

a. Zielony – Dostępny – jesteśmy zalogowani do usługi i gotowi do rozmowy.

b. Pomarańczowy – Zaraz wracam – odeszliśmy od komputera, albo zajmujemy się czymś innym i za chwilę będziemy dostępni. Nie jesteśmy wylogowani z usługi.

1. Program nas informuje, że jeśli osoba, do której kontakt zamierzamy dodać, jest użytkownikiem usługi Skype, rozmowy z nią będą bezpłatne.

2. W celu dodania nowego kontaktu wypełniamy przynajmniej jedno pole formularza wyszukiwania. Na podstawie wprowadzonych informacji program wyszuka osoby spełniające kryteria.

Najlepiej wypełnić pole Adres e-mail, ponieważ mamy wówczas pewność, że program znajdzie nie więcej niż jedną osobę.

3. Wybieramy przycisk ekranowy Dodaj.

EFUN 2012

85 Krok 6b Dodajemy kontakt – wysyłamy zaproszenie.

Krok 6c Dodajemy kontakt – informacja o wysłaniu zaproszenia.

Po odnalezieniu interesującej nas osoby musimy wysłać jej zaproszenie, jeśli chcemy dodać ją do naszych kontaktów.

1. Po odnalezieniu szukanej osoby zostaniemy o tym

poinformowani i otrzymamy możliwość wysłania do niej zaproszenia.

Wskazówka Jeżeli do wyszukania użyliśmy adresu e-mail – w wyniku otrzymamy pojedynczy kontakt lub informację, że użytkownik z takim adresem nie zarejestrował się w usłudze. W przypadku użycia pozostałych pól (np. imienia i nazwiska) możemy otrzymać wiele kontaktów spełniających nasze kryteria. Wówczas możemy przejrzeć wszystkie odnalezione osoby i wybrać spośród nich ten kontakt, który nas interesuje. Służy do tego przycisk ekranowy Zobacz.

2. Wyświetlone

zostaną: zdjęcie użytkownika (o ile zostało przez niego dodane) i nazwa, jakiej używa w usłudze Skype.

3. Program pokaże również nasze zdjęcie, czyli osoby nawiązującej znajomość (o ile zostało dodane).

4. Możemy zmodyfikować w dowolny sposób tekst zaproszenia, jaki zostanie wysłany do tej osoby z prośbą o zaakceptowanie nas jako potencjalnych rozmówców.

5. Następnie wybieramy przycisk ekranowy Wyślij prośbę.

1. Po wykonaniu i zatwierdzeniu kroku 6b zostaniemy poinformowani, że nasza prośba została wysłana. Musimy zaczekać, aż zostanie zaakceptowana. Osoba, do której zostało wysłane zaproszenie nie musi być w danym momencie połączona z usługą, dlatego może to zająć trochę czasu. Zaproszenie zostanie jej wyświetlone podczas kolejnego połączenia się z usługą.

Uwaga Będziemy mogli rozmawiać z wybraną osobą tylko wtedy, jeśli zaakceptuje nasze zaproszenie. Zaakceptowanie zaproszenia jest równoznaczne z dopisaniem naszego kontaktu do listy kontaktów osoby przez nas zaproszonej.

EFUN

86 Krok 6d Akceptacja przychodzącego zaproszenia – natychmiast.

Osoba, do której zostało wysłane zaproszenie, powinna je zaakceptować, jeśli chce móc łączyć się z osobą zapraszającą i obserwować jej status.

3.

zaproszenia. Możemy wybrać jedną z opcji: Dodaj kontakt, Ignoruj lub Zablokuj – jeśli nie chcemy ponownych zaproszeń od tej osoby. Możemy także wybrać Pokaż profil.

Wybierając Pokaż profil możemy dowiedzieć się więcej o osobie, która chce z nami rozmawiać (oczywiście zobaczymy tylko informacje, które udostępnia na swój temat). Na tej podstawie będziemy mogli podjąć bardziej świadomą decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu zaproszenia.

Krok 7 Rozpoczynamy rozmowę tekstową.

1. Akceptację

zaproszenia najłatwiej potwierdzić wybierając przycisk ekranowy z symbolem plusa w komunikacie zawierającym zaproszenie, gdy ten pojawi się w prawym dolnym rogu ekranu.

Spowoduje to wzajemne dopisanie kontaktów na listach obu osób i możliwość nawiązywania łączności między sobą.

Wskazówka W przypadku gdy nie zdążymy zaakceptować zaproszenia, informacja o nim będzie dostępna później w oknie programu Skype.

Krok 6e Akceptacja kontaktu opóźniona w czasie.

W sytuacji gdy nie mamy pewności, kto nas zaprasza, w ramach usługi Skype można odłożyć decyzję o akceptacji zaproszenia.

Dzięki temu przed podjęciem decyzji można zorientować się, kto nas zaprasza i sprawdzić, jakie informacje na swój temat udostępnia. W tym celu postępujemy zgodnie z poniższą instrukcją.

1. Wybieramy kartę Prośba o szczegółowe dane.

2. W polu obok pojawi się informacja kto kogo zaprasza oraz treść

1. W okienku Kontakty wybieramy osobę, z którą chcemy nawiązać rozmowę. Jeśli jest dostępna i zaakceptowała zaproszenie, obok nazwy wyświetla się ikona z jej statusem – kolor zielony oznacza, że jest obecna i można ją wywołać.

2. W oknie obok wyświetlane są zdjęcie i podstawowe informacje o wybranym przez nas kontakcie.

3. W polu rozmowy można podejrzeć treść ostatnio wymienianych wiadomości – np. zaproszenie, jakie wysłaliśmy do danej osoby.

4. W oknie wiadomości można wpisać wiadomość tekstową. Wysyłamy ją wybierając na klawiaturze klawisz Enter.

5. Wraz z rozwojem rozmowy i wymianą kolejnych wiadomości będziemy mogli obserwować w tej części okna całą jej historię.

6. Ikona ołówka symbolizuje, że druga osoba pisze odpowiedź na otrzymane wcześniej wiadomości.

7. Przy użyciu przycisku Rozmowa wideo możemy przełączyć się w dowolnej chwili na komunikację z użyciem mikrofonu i kamery wideo.

8. Wybranie przycisku ekranowego ze znakiem plus rozwinie listę, z której będziemy mogli wybrać dodatkowe opcje konwersacji.

EFUN 2012

87 Krok 8a

Krok 8b

Rozmowa wideo – nawiązujemy połączenie.

Rozmowa wideo – odbieramy połączenie przychodzące.

W celu nawiązania połączenia wideo wybieramy dany kontakt z listy w lewej części okna, a następnie opcję Rozmowa wideo w prawej (patrz krok 7 punkt 7). Na ekranie ukaże się nowe okienko zawierające między innymi:

Gdy zostaniemy wywołani przez jedną z osób znajdujących się na naszej liście kontaktowej w celu nawiązania połączenia wideo, w oknie programu Skype pojawi się okienko z informacją, kto dzwoni. Mamy do wyboru trzy możliwości:

1. Odbierz – odbieramy rozmowę audio – nie będzie udostępniany obraz z naszej kamery.

2. Odbierz z wideo – odbieramy rozmowę i uruchomimy kamerę – rozmówca będzie nas widział (jeśli włączy swoją kamerę – połączenie wideo będzie działało w obie strony).

3. Odmów – odrzucamy połączenie – osoba, która do nas dzwoni, będzie miała informację, że celowo połączenie zostało odrzucone.

1. Zdjęcie osoby, z którą nawiązywane jest połączenie (jeśli dodała je do profilu).

2. Nasze zdjęcie (jeśli zostało dodane do profilu) lub obraz z kamery internetowej, jeśli została włączona.

3. Przełącznik statusu kamery (włączona/wyłączona).

4. Przełącznik statusu mikrofonu (włączony/wyłączony) 5. Dodatkowe opcje, takie jak:

- Wyślij plik…

- Wyślij kontakty…

- Dodaj osoby do rozmowy… (opcja dołączenia kolejnych osób do rozmowy)

- Udostępnij ekrany (opcja dostępna dopiero po nawiązaniu połączenia).

6. Przycisk zakończenia rozmowy.

Wskazówka Jeżeli prowadzimy z uczniem konsultacje, dobrze jest mieć włączone kamery – łatwiej nawiązać konwersację.

Stwarzamy wtedy bardziej realistyczne warunki spotkania. Jednak warto zauważyć, że w sytuacji gdy dysponujemy ograniczonym łączem do sieci internet – wyłączenie kamery może polepszyć jakość połączenia głosowego czy udostępnianego obrazu ekranu komputera.

EFUN

88

Krok 9 Rozmowa wideo – udostępniamy ekran.

Udostępnienie ekranu rozmówcy możliwe jest dopiero po nawiązaniu z nim połączenia.

Wskazówka W czasie połączenia ze współdzielonym ekranem widzimy małe okienko z opcją wycieszenia naszego mikrofonu, zakończenia rozmowy lub zatrzymania współdzielenia ekranu. Znacząco ułatwia to sterowanie połączniem.

Krok 10 Wylogowujemy się z programu.

1. Z menu wybieramy opcję Skype.

2. Z menu wybieramy opcję Wyloguj.

1. Najeżdżamy kursorem myszy w pobliże dolnej krawędzi czarnego okna konwersacji – wyświetli się pasek menu.

2. W menu wybieramy przycisk ekranowy z ikoną plusa.

3. Z listy wybieramy opcję Udostępnij ekrany.

4. W nowym oknie wybieramy opcję Rozpocznij. Od tego momentu obraz naszego ekranu jest widoczny na komputerze naszego rozmówcy. Osoba, z którą rozmawiamy, będzie mogła zobaczyć wszystkie czynności, jakie wykonujemy na naszym komputerze. O udostępnianiu ekranu przypomina nam czerwona ramka widoczna wokół ekranu.

EFUN 2012

89 Janusz S. Wierzbicki

Office 365 a konsultacje online

Live@edu, jako bezpieczne i bezpłatne usługi edukacyjnej sieci społecznościowej dla edukacji, opisywaliśmy na łamach naszego pisma pod różnym kątem. Tym razem chcieliśmy pokazać zastosowanie programu Messenger do połączeń online. Jednak pojawiła się nowa, znacznie ciekawsza możliwość.

To usługa Office 365.

Gdy zamykamy niniejszy numer, 19 czerwca 2012 r., w siedzibie polskiego oddziału Microsoft ma miejsce premiera Microsoft Office 365 dla edukacji. Usługi te stopniowo zastąpią dotychczasowe Live@ edu, czyli edukacyjną sieć społecznościową, z której instytucje oświatowe mogły dotychczas za darmo korzystać. Niestety, nie mieliśmy możliwości przetestować nowej usługi, by opisać ją szczegółowo. Mimo to postanowiliśmy jeszcze przed wakacjami o niej napisać. Przeglądając bowiem materiały promocyjne możemy powiedzieć jedno – zdecydowanie warto się nią zainteresować.

Szczególnie w kontekście tematu przewodniego niniejszego numeru: e-learningu. Oprócz wielu funkcji umożliwiających udostępnianie dokumentów oraz wspólną nad nimi pracę, jedna z funkcjonalności szczególnie zwróciła naszą uwagę. Mowa o programie Lync Online – komunikatorze o wiele bardziej rozbudowanym od znanej z usług Live@edu aplikacji Messenger.

Wybrane funkcje Lync online: • Komunikowanie się przy użyciu wiadomości tekstowych, połączeń wideo i spotkań online.

• Prezentacje online z przesyłaniem dźwięku, obrazu wideo, udostępnianiem ekranu oraz wirtualną tablicą.

• Zapraszanie kontaktów zewnętrznych, spoza szkolnej sieci, i ułatwione przyłączanie ich do spotkań online.

• Komunikowanie się z zewnętrznymi organizacjami korzystającymi z oprogramowania Lync (np. innymi szkołami) przy użyciu wiadomości tekstowych oraz połączeń audio i wideo.

• Komunikowanie się z użytkownikami, których kontakty znajdują się w programie Windows Live Messenger przy użyciu wiadomości tekstowych oraz połączeń audio i wideo bezpośrednio z programu Lync.

• Odpowiadanie na wiadomości e-mail przy użyciu wiadomości tekstowej lub połączenia audio.

Jest to doskonałe narzędzie do prowadzenia spotkań, konsultacji, lekcji czy seminariów online. Z opisu przygotowanego przez Microsoft wynika, że program ma wbudowane wszystkie niezbędne do tego funkcje – możliwość prowadzenia zdalnej prezentacji, udostępniania ekranu czy sieciową białą tablicę. Pozwala także

kontrolować, kto ma prawo głosu i sterowania tymi funkcjami. Oznacza to, że nauczyciel może przekazywać prowadzenie spotkania swoim uczniom. Skorzystanie z usługi Office 365 rozwiązuje także problem z konfiguracją programu czy zakładaniem konta, co zdarza się przy korzystaniu z usług ogólnie dostępnych, takich jak Skype. W przypadku Office 365 wystarczy przeglądarka internetowa oraz fakt, że każdy uczeń i nauczyciel szkoły, w której usługa została wdrożona, z definicji posiada w niej swoje imienne konto. Wystarczy więc odnaleźć daną osobę w książce adresowej naszej instytucji – dostępnej dla każdego użytkownika – i możemy rozpocząć spotkanie online.

Więcej informacji, wskazówek i porad zamieścimy w kolejnych numerach pisma oraz na stronach edufakty.pl i k12blog.edu.pl.

EFUN

90

Biała tablica w sieci podczas konsultacji online

Janusz S. Wierzbicki

Wspólne pisanie, rysowanie, tworzenie map myśli i prowadzenie burzy mózgów bez odchodzenia od komputera ze współpracownikami lub uczniami rozsianymi po całym świecie? Tak, to możliwe!

W dodatku często nie musimy za to płacić.

Podczas prowadzenia spotkań online, niezależnie od ich charakteru (seminarium, wykład, konsultacje indywidualne, burza mózgów) często przydatna jest funkcja tzw. sieciowej białej tablicy. Dzięki aplikacji tego typu możemy wykorzystać pustą przestrzeń do wspólnego rysowania czy pisania – w ten sam sposób, co zwykłą tablicę w szkol-

Funkcje tablicy są niekiedy wbudowane w komunikatory internetowe. Dobrym tego przykładem jest Microsft Lync, o którym piszemy w artykule poświęconym Office 365 dla edukacji. Nie zawsze jednak możemy z nich skorzystać. Wówczas warto rozważyć użycie jednej z aplikacji działających w modelu chmury obliczeniowej. Ich

Bez konieczności zakładania konta czy innej rejestracji. Interfejs jest prosty i intuicyjny. Wystarczy udostępnić link do naszej tablicy wszystkim (korzystając z opcji Get URL lub Email), którzy mają wziąć udział

http://www.scribblar.com w spotkaniu i możemy wspólnie pracować.

Usług dostępnych bezpłatnie w sieci można znaleźć wiele. Oto adresy przykładowych: • http://www.scriblink.com • http://www.dabbleboard.com/draw • http://cosketch.com • http://www.scribblar.com

http://www.dabbleboard.com/draw nej klasie. Jedyna różnica polega na tym, że nasi uczniowie lub studenci są daleko od nas. Siedzą przed ekranem komputera.

Wskazówka Funkcjonalność sieciowej białej tablicy może okazać się znacznie bardziej użyteczna, gdy do pracy z nią użyjemy tabletu piórkowego, komputera z ekranem dotykowym (np. Tablet PC), lub multimedialnej tablicy interaktywnej.

zaletą jest fakt, że nie musimy niczego instalować na naszym komputerze. Jak każda aplikacja pracująca w tym modelu, tablica jest uruchamiana w przeglądarce internetowej. W najprostszych przypadkach użycie takiej aplikacji nie wymaga od nas nawet darmowej rejestracji. Po prostu wchodzimy na stronę danej usługi i możemy zaczynać rysowanie czy pisanie. Dobry przykład stanowi usługa znajdująca się pod adresem scriblink.com.

Po wejściu na stronę usługi od razu możemy przystąpić do korzystania z aplikacji.

Przypominamy, że zawsze warto zapoznać się z licencjonowaniem danej usługi, aby nie okazało się, że jest ona darmowa, ale korzystając z niej zgadzamy się na wykorzystanie naszej pracy przez właścicieli danego serwisu.

http://cosketch.com

EFUN 2012

91 Opis przykładowej usługi białej tablicy – Scriblink.com

1. Do dyspozycji mamy cały zestaw narzędzi do rysowania, pisania, wpisywania równań matematycznych. Możemy także wczytać grafikę z plików.

2. Klikając na zakładki możemy przełączać się między kilkoma obszarami tablicy.

3. Pusty obszar możemy wykorzystać jak zwykłą szkolną tablicę.

4. W polu Your Name możemy wpisać nasze imię.

Ponad nim widzimy aktualnie połączone z nami osoby.

5. W polu Invite Others możemy pobrać link do naszej tablicy (Get URL), by móc go wysłać (np. komunikatorem) i tym samym udostępnić aplikację uczniom i studentom. Za pomocą opcji Email możemy wysłać link pocztą elektroniczną bezpo-

średnio z programu podając adres odbiorcy oraz wpisując treść zaproszenia.

6. Zawartość tablicy można zachować poprzez jej zapisanie (Save), wydrukowanie (Print) lub wysłanie (Send). W przypadku zachowania tablicy podajemy adres email, na który zostanie wysłana wiadomość z linkiem do zachowanej treści.

7. W polu Chat będą widoczne wiadomości tekstowe przysyłane przez uczestników spotkania.

8. W polu znajdującym się pod zapisem konwersacji znajduje się pole umożliwiające wysyłanie naszych wiadomości.

9. Możliwe jest także przesłanie dodatkowych plików lub uruchomienie konferencji telefonicznej, lecz należy się wówczas liczyć z kosztami rozmów.

EFUN

92

promocja Długotrwałe korzystanie z myszy komputerowej powoduje zwyrodnienie nadgarstka. Może więc warto zastąpić ją piórkiem.

Co więcej, nowoczesne tablety graficzne mogą w pełni zastąpić urządzenia wskazujące. Piórko idzie krok dalej. Myszą komputerową nie jesteśmy w stanie narysować koła, nie mówiąc o napisaniu naszego imienia. Piórko ma tą przewagę, że zastępuje nam ulubiony długopis, pióro, ołówek, a tablet z jego gestami powoduje, że ruchy palcami ożywiają nasz komputer.

Uczę kreatywnie z tabletem piórkowym

Kiedy myszka nie pozwala komputerowemu artyście rozwinąć skrzydeł, nie musi on od razu porzucać „peceta”, jako urządzenia pomocnego przy tworzeniu grafiki. Nawet najbardziej ergonomiczna mysz, dopasowana do dłoni użytkownika nie jest zwykle narzędziem, które umożliwia wykonywanie posunięć równie płynnych, co najprostszy, poobgryzany ołówek.

Nie od dziś jednak rolę takich narzędzi w świecie komputerów spełniać próbują urządzenia zwane tabletami graficznymi.

Różnica między tabletem piórkowym a tabletem PC

Tablet graficzny to „urządzenie ułatwiające wprowadzanie rysunków technicznych do komputera (zwykle do programów CAD). Składa się z podkładki i zintegrowanego z nią urządzenia sterującego (odpowiednik komputerowej myszy), zwykle wyposażonego w przezroczystą szybkę, przez którą widać rysunek. Poruszając urządzeniem sterującym po tablecie przenosi się do komputera sygnały o położeniu poszczególnych linii, a także ich grubości (do tego służą dodatkowe przyciski).

Tyle z historii teraz wyjaśnienie pojęć. Operując sformułowaniem tablet mamy na myśli urządzenie typu iPad. Tablet graficzny to urządzenie firm: Wacom, Pentagram, Genius, Trust, SummaSketch, a tabletami firm Apple (iPad), Samsung (Galaxy Tab), Motorola (Motorola Xoom), Asus (Asusa Eee Pad Transformer) i wielu innych są tablety PC. Za Wikipedią podaję poniżej definicje obu rodzajów urządzeń: Tablet graficzny – urządzenie wskazujące służące do rysowania elementów graficznych na komputerze, choć z powodzeniem może działać w zastępstwie myszy komputerowej.

Tablet firmy Wacom (Bamboo Fun Pen & Touch)

Wacom dla edukacji – kilka słów o zdrowiu Konstrukcja – Tablet składa się ze specjalnej podkładki oraz wskaźnika zwanego piórkiem (rysikiem), zwykle w kształcie długopisu. Ruch rysika po podkładce jest przenoszony do komputera jako informacja o bieżącym położeniu oraz o sile nacisku wskaźnika na tablet. Bardziej złożone konstrukcje rejestrują również nachylenie i obrót (wokół własnej osi i względem powierzchni tabletu) celem odwzorowania tego ruchu przy np. dokładnej imitacji smugi farby z pędzla.

Odwzorowanie powierzchni – powierzchnia tabletu stanowi dokładne odwzorowanie ekranu (czy np. okna programu graficznego) w mniejszej skali. Zatem dotknięcia rysikiem poszczególnych rogów podkładki przenoszą kursor natychmiast w narożniki ekranu, ruch myszy zaś przesuwa kursor względem jego bieżącego położenia.

Wymiary i zastosowania – tablety udostępniane są w wielu rozmiarach, zwykle z przeznaczeniem do konkretnych zastosowań – od A6 (retusz fotografii i hobbystyczny rysunek) aż po A0 (programy CAD, tworzenie map i innych projektów).

Komunikacja – większość tabletów graficznych posiada wsparcie pod systemami Microsoft Windows, Mac OS i Linux.

Programy graficzne, takie jak np. Adobe Photoshop, GIMP, Corel Photo Paint, Corel Draw, potrafią przenieść dodatkowe dane z tabletu (m.in. siła nacisku, nachylenie).

Rysik – do komunikacji między podkładką a rysikiem wykorzystywane jest pole elektromagnetyczne, niekiedy stanowi ono źródło zasilania rysika, w innych przypadkach wykorzystywane są nadal baterie(zasadniczo zmniejsza to wygodę użytkowania ze względu na zwiększoną wagę).

Jeden tablet może być obsługiwany za pomocą całego zestawu rysików pełniących różne funkcje, m.in.: • ołówek (podstawowa funkcja), • gumka (często umieszczana na przeciwnym końcu rysika, na wzór drewnianych ołówków), • aerograf (włącznie z regulacją gęstości i rozmiaru pokrycia na samym wskaźniku), • pędzel (posiadający specjalnie profilowaną, miękko sprężynującą końcówkę, dającą wrażenie malowania prawdziwym pędzlem).

EFUN 2012

93 Tablet PC – przenośny komputer osobisty. Jest to urządzenie wzorowane na notebookach. Dodano do niego jednak cechę znaną z palmtopów – ekran dotykowy. Przekątne ekranów w tabletach są mniejsze niż w notebookach, np. 7 lub 14 cali, jednakże pozostałe ich parametry (częstotliwość taktowania, wielkość RAM) dorównują notebookom. Tablety PC mają wiele ułatwień, np. funkcję rozpoznawania pisma odręcznego, klawiaturę ekranową. Najnowsze modele posiadają również wbudowane karty do bezprzewodowej łączności (Wi-Fi, GSM, 3G, LTE), obsługę gestów multi-touch.

Popularnymi systemami na tablety są: Apple iPad oparty na systemie iOS, Microsoft z Windows 8, Android (wersja 3.0 została specjalnie zoptymalizowana dla tabletów), BlackBerry Tablet OS, webOS, MeeGo.

Ergonomiczny sposób korzystania z komputera Mysz komputerowa jest używana od ponad 20 lat.

W tym czasie wielu użytkowników komputerów zaczęło cierpieć na bóle ramienia spowodowane długotrwałą obsługą myszy, tak zwany Mouse Arm Syndrome (np. Zespół Przemęczenia Narządów – RSI – Repetitive Strain Injury lub Zespół Cieśni Nadgarstka – CTS – Carpal Tunnel Syndrome).

Syndrom MAS to przypadłość polegająca na tym, że palce, dłoń, ręka, ramię lub barki ulegają kontuzji na skutek wykonywania powtarzających się ruchów i występowania obciążeń statycznych. Używanie tradycyjnej myszy komputerowej wymaga ciągłego klikania, co powoduje, że ręka i przedramię ustawione są w niewygodnej pozycji, pod nienaturalnym kątem.

Może to powodować bóle kończyn górnych i zwiększa niebezpieczeństwo zapadnięcia na zespół przemęczenia narządów – RSI. Tablety firmy Wacom zalecane są jako ergonomiczna alternatywa dla tradycyjnych urządzeń wprowadzających, która zmniejsza, a nawet zapobiega uciążliwemu bólowi pojawiającemu się przy dłuższej pracy przy komputerze (syndrom MAS). Cyfrowe piórko posiada te same funkcje co standardowa mysz komputerowa, takie jak nawigacja, przeciąganie, klikanie itd. oraz zapewnia zdrowe ergonomiczne ułożenie ręki.

Naturalne ułożenie ramienia i ręki Tablety PC – Samsung Galaxy Tab i Apple iPad

Piórko a zdrowie, czyli dlaczego warto korzystać z tabletów graficznych

„Jednym z problemów związanych z urządzeniami komputerowymi są częste, powtarzające się ruchy ręki, zwłaszcza gdy używamy standardowych urządzeń wprowadzających. W takim przypadku zalecane jest skracanie czasu pracy i robienie krótkich przerw, jak również stosowanie odpowiedniego podparcia przedramienia. Zalecane jest również korzystanie ze skrótów klawiaturowych zastępujących jedno lub wiele urządzeń wprowadzających. Tablety piórkowe firmy Wacom są dobrym przykładem zastąpienia urządzeń wprowadzających. Umożliwienie przełączania pomiędzy klikaniem a dotykaniem, jak również skonstruowanie piór o większych rozmiarach, przykładowo pióro Bamboo, zmniejsza zmęczenie spowodowane pracą w długim okresie czasu. Ważny jest również dobór odpowiedniego rozmiaru tabletu piórkowego w zależności od wykonywanej pracy i indywidualnych potrzeb użytkownika. Różne sposoby pracy są dobre zarówno dla ciała, jak i dla umysłu!”1

Piórka umożliwiają trzymanie dłoni w pozycji jak przy luźnym uścisku na powitanie, eliminującej nienaturalne wykręcenie przedramienia.

Nie występuje powtarzające się użycie i naprężanie tych samych kilku mięśni Przy używaniu piórka mięśnie palców, dłoni i barku pracują równomiernie.

W przypadku większości myszy komputerowych te same mięśnie palców, dłoni i barku pracują nierównomiernie i pozostają w tej samej pozycji przez dłuższy czas.

EFUN

94 Pełna kontrola przy minimalnym wysiłku Absolutne pozycjonowanie oznacza, że obszar roboczy tabletu piórkowego jest automatycznie dopasowywany do rozmiaru ekranu, co umożliwia kontrolowanie wszystkich elementów znajdujących się na ekranie za pomocą jedynie kilku ruchów.

Napięcie mięśni palców, dłoni i ramienia zostaje zmniejszone.

Technika umożliwiająca korzystanie z pióra – penabled technology Piórka firmy Wacom są bezprzewodowe oraz bezbateryjne, co oznacza optymalną wagę i wyważenie przy minimalnym napięciu mięśni. Nie trzeba ich ładować, wymieniać baterii. Wystarczy zbliżyć do tabletu i urządzenie działa.

Pełna możliwość konfiguracji Produkty firmy Wacom mogą być łatwo dostosowywane do specjalnych zadań oraz potrzeb użytkownika. Przyciski można skonfigurować do wykonywania różnych funkcji włącznie z naciśnięciem lewego klawisza myszy, prawego klawisza myszy, podwójnym kliknięciem czy nawet zaprogramowaniem klawiszy skrótu, menu rozwijanego lub przycisków modyfikujących. To wszystko zapewnia użytkownikowi szeroką gamę możliwości pracy na komputerze.

Tablet, podobnie jak touchpad w laptopie lub mysz komputerową, możemy obsługiwać za pomocą ruchu czterech palców. Używając łatwych i intuicyjnych gestów można przewijać, powiększać, obracać i przerzucać zdjęcia lub dokumenty, przełączać aplikacje i nie tylko. Wystarczy „kiwnąć” palcem. W tym wypadku urządzenie staje się dużym touchpadem. Przykładowe gesty:

Wacom dla edukacji – czego warto używać

Dzięki możliwości łączności bezprzewodowej, usprawnionemu wprowadzaniu wielodotykowemu oraz technologii pióra zebranym w jednym urządzeniu. Tablet Bamboo umożliwia nam łatwe wkroczenie na wyższy poziom cyfrowej kreatywności. Dzięki tabletowi możemy pracować na komputerze stacjonarnym (albo laptopie) tak samo jak na iPadzie lub smartfonie. Nawigując dotykowo – z łatwością odnajdziemy potrzebne pliki. A gdy potrzebna nam większa precyzja, skorzystajmy z dodatkowej zalety: pióra, które zastąpi mniej niedokładne palce. Bamboo Stylus pozwala na przenoszenie myśli i pomysłów na papier cyfrowy przy wykorzystaniu odręcznego pisma. Dzięki temu Bamboo Stylus to idealne narzędzie do rysowania, szkicowania i notowania na tabletach multimedialnych. Bamboo Stylus duo idzie o krok dalej: dzięki czułej, bezkonkurencyjnej końcówce pióra możemy rysować, szkicować i notować na tablecie, a gdy odwrócimy pióro – także na zwykłym papierze. Wszędzie, gdzie jesteśmy: w domu lub w drodze. Bamboo Paper pozwala robić notatki, rysować, bazgrać, notować przepisy, sporządzać listy zakupów, zabawiać dzieci… możliwości nie ma końca! Z łatwością stworzymy i będziemy zarządzali własną biblioteką notatników. Korzystajmy z Bamboo Paper na iPadzie, Macu lub PC. Bamboo Paper tchnie życie w nasze pomysły. Jesteśmy przyzwyczajeni do rozpoczynania pracy na papierze, ale jednocześnie żałujemy, że nasza praca „utknie” na papierze do czasu, gdy jej nie zeskanujemy? W takim razie niezbędne jest nam pióro Inkling. Wzbogaćmy swój styl nauczania. Udostępniajmy swoim słuchaczom treści cyfrowe: interaktywne ekrany piórkowe serii PL pozwalają uniwersytetom, szkołom i innym instytucjom edukacyjnym zmaksymalizować skuteczność przekazywania wiedzy dzięki uproszczeniu przygotowania do lekcji i ulepszeniu procesów uczenia. Chcesz się dowiedzieć, jak używać tych urządzeń, by przekazywanie wiedzy dla nauczyciela było łatwiejsze, a dla ucznia ciekawsze? Kolejne informacje od września. Żródła: i http://pclab.pl/art23800.html ii http://it-pomoc.pl/komputer/tablet iii http://www.wacom.eu/index2.asp?pid=186&lang=pl

EFUN

96

sieciowisko Anna Koludo

Grafika komputerowa w edukacji – oswajamy Sumo Paint Coraz częściej korzystamy z usług działających w modelu chmury. Do korzystania z nich wystarczy przeglądarka internetowa. Dzisiaj w ten sposób możemy edytować grafikę lub filmy. Zupełnie bezpłatnie. Po polsku.

Znaczenie obrazu w edukacji jest znane i warto, w miarę możliwości, wykorzystywać graficzny sposób prezentowania treści kształcenia, zamiast stosować niepotrzebnie długi tekst opisujący osobę, przedmiot lub zjawisko. Biorąc pod uwagę mądrość twierdzenia, iż „obraz jest wart tysiąca słów” należałoby się jedynie zastanowić, w jaki sposób, w dobie informatyzacji wszelkich dziedzin naszego życia, pozyskać i przetworzyć obraz do postaci, która będzie mieć walory edukacyjne.

Pozyskaniu określonego obrazu towarzyszy poszukiwanie w internecie lub we własnych zbiorach. Często do tego celu wykorzystywany jest skaner czy aparat fotograficzny. Wszystkie te czynności jednak należy wykonać w zgodzie z prawem autorskim.

Do przetwarzania obrazu potrzebny jest odpowiedni program.

Najbardziej popularnym, ale jednocześnie najdroższym, jest program do przetwarzania grafiki rastrowej – Photoshop. Legalne wykorzystanie tego programu zmusza jego użytkownika do kosztownego zakupu. Nie jest i nie będzie to narzędzie powszechnie wykorzystywane przez większość nauczycieli, których wymagania są o wiele mniejsze niż możliwości tego programu.

Dosyć dużą popularnością cieszy się, i słusznie, program o nazwie GIMP. Przede wszystkim jest darmowy. Należy jedynie odnaleźć w internecie jego pliki instalacyjne, a po ściągnięciu na własny komputer – zainstalować.

Proponujemy coś prostszego, a mianowicie wykorzystanie darmowego oprogramowania do grafiki rastrowej, uruchamianego w przeglądarce internetowej. Nie wymaga on dodatkowej instalacji na lokalnym komputerze. Oczywiście warunkiem koniecznym korzystania z tej aplikacji jest podłączenie komputera do internetu.

Program nosi nazwę Sumo Paint, a jego uruchomienie polega na podaniu adresu tej aplikacji (http://www.sumopaint.com). Program jest przetłumaczony na 18 języków, w tym na polski. Poniższy rysunek przedstawia ekran startowy programu.

Domyślny układ narzędzi przypomina interfejs użytkownika programu Photoshop. Po lewej stronie paleta narzędzi, których wybór powoduje zmianę w pasku opcji (pod menu rozwijanym).

Z prawej strony znajdują się palety: do powiększania i pomniejszania widoku obrazu, zmiany koloru oraz zarządzania układem warstw.

Analizując funkcjonalność programu można stwierdzić, że daje on możliwość: • modyfikowania rozmiarów i kadrowania fotografii, • wykonywania retuszu zdjęć, • korygowania balansu kolorów, • korygowania kontrastu i jasności obrazu, • wydzielania fragmentów obrazu, komponowania obrazów wielowarstwowych, • łączenia fragmentów dwóch i więcej obrazów, • stosowania efektów specjalnych, • stosowania gradientów, • dodawania tekstu do obrazu, • wykorzystania różnorodnych kształtów, • tworzenia własnych kompozycji obrazu rastrowego.

Możliwości programu Sumo Paint prezentujemy w ćwiczeniu, którego celem jest wykonanie plakatu. Towarzyszyć temu będą następujące czynności:

EFUN 2012

97

Należy zwrócić uwagę, że w oknie Rozmiar obrazu nie jest domyślnie zaznaczone pole Zachowaj proporcje. Aby modyfikacja rozmiarów nie naruszyła jego proporcji, pole to należy zaznaczyć.

Po podaniu wymiarów obrazu w pikselach, należy w oknie potwierdzić wprowadzoną zmianę.

1. W ybór obrazu na tło plakatu.

2. Z miana rozmiaru wybranego obrazu.

3. N ałożenie na tło gradientu i częściowo przezroczystej warstwy.

4. W ybór obrazów do nałożenia na tło plakatu.

5. M odyfikacja wybranych zdjęć (rozmiar, kontrast, nasycenie kolorów, balans kolorów itp.).

6. S kopiowanie zaznaczonych fragmentów i wklejenie ich do plakatu.

7. Z aprojektowanie tekstu.

8. M odyfikacja warstw ze zdjęciami, zaprojektowanie cienia.

9. Z astosowanie filtrów do uzyskania efektów specjalnych.

10. Z aprojektowanie efektów świetlnych.

11. R ozmieszczenie elementów.

12. S calenie wszystkich warstw.

Nałożenie półprzezroczystej warstwy

Wykonanie tła plakatu Do tła plakatu zastosowano zdjęcie witrażu. Po otwarciu w programie Sumo Paint dokonano modyfikacji jego rozmiaru – trzeba wybrać polecenie Rozmiar obrazu z menu Obraz.

Na warstwę tła nałożono kolejną warstwę, którą wypełniono kolorem białym za pomocą narzędzia Wiadro z farbą, znajdującego się w palecie narzędzi (po lewej stronie ekranu).

EFUN

98 Ewentualnej zmiany kolorów można dokonać wykorzystując, znajdującą się po prawej stronie ekranu, paletę Selektor kolorów lub Próbki.

Po wypełnieniu warstwy kolorem białym należy określić, w jakim stopniu pokryje ona warstwę tła. Narzędzie do tego celu, w postaci suwaka, jest umieszczone w palecie Warstwy, znajdującej się (w układzie domyślnym) w prawej części ekranu. Narzędzie to zostanie uaktywnione po kliknięciu myszą strzałki, obok pola oznaczonego napisem Krycie.

• zmianie nasycenia kolorów, • zmianie poziomów kanałów kolorów, • modyfikacji krzywej.

Wymienione i pozostałe funkcje pozwalające modyfikować wygląd zdjęcia znajdują się w menu Dostosuj.

Nałożenie gradientu Gradient jest narzędziem, które wypełnia cały lub zaznaczony obszar stopniowym przejściem kolorystycznym. Kolejna warstwa będzie przeznaczona do nałożenia na obraz gradientu zgodnie z kolorystyczną wizją autora plakatu. Do tego celu należy wykorzystać narzędzie Wypełnij gradientem (z palety narzędzi). Wybranie tego narzędzia spowoduje pojawienie się różnych jego opcji na górnym pasku. Są to m.in.: typ gradientu, tryby mieszania oraz edytor gradientów. Ten ostatni wyświetla, zaprojektowane w programie, różne układy kolorystyczne gradientów z możliwością ich edycji. Dla potrzeb ćwiczenia zaprojektowano gradient stopniowego przechodzenia z niebieskiego do przezroczystego i następnie białego. Wybrano gradient liniowy. Aby wprowadzić gradient do warstwy obrazu, należy przeciągnąć myszkę w odpowiednim kierunku na tle obrazu.

Przygotowanie zdjęć Aby wypełnić plakat zdjęciami, należy dokonać ich wyboru i dostosować je do potrzeb wykonywanego zadania. Niezbędną czynnością jest dostosowanie rozmiarów zdjęć do wymiaru plakatu. Sposób wykonywania tej operacji został opisany wcześniej.

Kolejne czynności są związane z modyfikacjami wybranych zdjęć i polegają na: • zmianie kontrastu zdjęcia, • zmianie jasności zdjęcia, • modyfikacji balansu kolorów,

Warto spróbować wykorzystać wymienione narzędzia, aby zweryfikować ich działanie. Szczególnie ciekawy efekt daje funkcja Poziomy, która umożliwia modyfikowanie obrazu dla każdego kanału kolorów oddzielnie (dla czerwonego, zielonego i niebieskiego). Po wywołaniu tej funkcji pojawia się okno z histogramem, który jest konstruowany przez program dla całego obrazu i dla każdego kanału kolorów: czerwonego, niebieskiego i zielonego. Za pomocą suwaków wejściowych istnieje możliwość przyciemnienia najciemniejszych pikseli i rozjaśnienia najjaśniejszych. Spowoduje to zmodyfikowanie kontrastu obrazu.

Po wybraniu i przygotowaniu obrazów na plakat, należy zaznaczyć ich fragmenty i skopiować do pamięci podręcznej komputera, a następnie wkleić w obszarze projektowanego plakatu. Należy zwrócić uwagę, że każde zdjęcie będzie wklejało się do oddzielnej warstwy, co spowoduje ich łatwe przemieszczanie i modyfikowanie na obszarze plakatu.

Aby zaznaczyć fragment obrazu o kształcie prostokątnym, wystarczy z palety narzędzi wybrać Zaznacz prostokątnie i zaznaczyć fragment obrazu, przeciągając myszką. Do zaznaczania nieregularnych kształtów służy narzędzie Lasso, a do fragmentów o zbliżonej kolorystyce – Różdżka.

W ćwiczeniu w trzech przypadkach zastosowano zaznaczenie prostokątne. W jednym tylko przypadku zastosowano Różdżkę – po to, aby zaznaczyć rzeźbę Ławeczkę Tuwima. Różdżką za-

EFUN 2012

99 znaczono białe tło wokół rzeźby, a następnie za pomocą funkcji Odwróć z menu Zaznacz dokonano modyfikacji zaznaczenia.

wą strukturę obrazu i nie ma możliwości edycji poszczególnych liter. W przypadku błędnie wprowadzonego tekstu wystarczy usunąć warstwę z tekstem. Dobrze byłoby wprowadzić każdorazowo, dla każdego fragmentu tekstu, oddzielną warstwę.

Do kopiowania i wklejania obrazów służą odpowiednio polecenia z menu: Kopiuj i Wklej. Podczas korzystania z tej aplikacji internetowej nie funkcjonują przyciski CTRL+C i Ctrl+V.

Modyfikacja warstw Dla każdej warstwy można zaprojektować efekty warstwy. Jest to zespół cech, które zostają przypisane wszystkim elementom danej warstwy. Do tych efektów należą: cień, cień wewnętrzny, poświata wewnętrzna, faza, pokrywanie kolorem, obrys, gradient z fazą i gradient z poświatą. Wszystkie wymienione efekty można znaleźć, rozwijając funkcję Efekty specjalne w menu Warstwa.

Aby dostosować rozmiar wklejonych fotografii do układu graficznego plakatu, należy skorzystać z funkcji Swobodne przekształcanie z menu Edycja. Manipulując znacznikami na obwodzie obrazu można go zniekształcić, aby uzyskać pożądany efekt.

Edycja tekstu Program Sumo Paint umożliwia wprowadzanie tekstu do grafiki. Należy jednak zauważyć, że tekst domyślnie jest wprowadzony do aktywnej warstwy obrazu, a więc nie tworzy się dla tego tekstu nowa warstwa. Jest to efekt bardzo niekorzystny w procesie tworzenia grafiki rastrowej. Dobrze jest więc dla tekstu wcześniej utworzyć nową warstwę w palecie Warstwy. Tekst wprowadza się po wywołaniu funkcji Tekst z palety narzędzi. Uaktualnienie tej funkcji wywołuje pasek opcji, na którym można dokonać zmian: • rodzaju czcionki, • wielkości czcionki, • stylu czcionki, • koloru czcionki, • rodzaju wyrównania tekstu, • wypunktowania tekstu.

Wszystkich tych zmian można dokonać przed zatwierdzeniem wprowadzonego tekstu. Po zatwierdzeniu wtapia się on w rastro-

EFUN

100 Aby osiągnąć zamierzony efekt, najpierw należy wypróbować proponowane w programie wymienione funkcje i poznać ich możliwości.

Do zmodyfikowania napisów w plakacie zostały wykorzystane efekty: Cień (Drop Shadow), Faza (Bevel), Gradient z poświatą (Gradient Glow). Zaprojektowanie cienia wiąże się z ustawieniem kąta oświetlenia, koloru cienia, odległości cienia od zdjęcia.

W celu zapewnienia powtarzalności tych samych ustawień w innych warstwach, można skorzystać z funkcji Kopiuj efekty warstwy w stosunku do warstwy, dla której te efekty zostały zaprojektowane i Wklej efekty warstwy w stosunku do warstwy, dla której te efekty mają być skopiowane. Obie funkcje znajdują się w poleceniu Efekty warstwy w menu Warstwa.

W ćwiczeniu zostały zmodyfikowane warstwy, w których znajdują się zdjęcia. Zaprojektowanie cienia dla tych fotografii spowoduje, że plakat będzie sprawiał wrażenie układu przestrzennego.

Wykorzystanie filtrów dla potrzeb zaprojektowania efektów specjalnych Program Sumo Paint posiada filtry modyfikujące (na różne sposoby) wygląd obrazu. Zostały one pogrupowane w 11 kategoriach: efekty 3D, rozmycie, zniekształcenie, wykrywanie krawędzi, efekty świetlne, szum, pikselizuj, wyostrz, stylizacja, tekstura i pozostały filtry. Aby się przekonać, jak działają, warto wykonać kilka próbnych operacji.

Do zmodyfikowania osadzonych w plakacie zdjęć został wykorzystany filtr Mapa wypukłości z kategorii Tekstura. Dzięki zastosowaniu tego filtru, zdjęcia oświetliło dodatkowe źródło światła oraz zostały rozpoznane i uwypuklone detale budynków.

Zaprojektowanie efektów świetlnych Wśród wspomnianych wcześniej filtrów występuje filtr Efekty oświetlenia, znajdujący się w kategorii Efekty świetlne. Można za jego pomocą dodatkowo oświetlić wybrany fragment obrazu.

W tym celu należy określić m.in. położenie źródła światła, kąt rozchodzenia się światła, kierunek padania światła na obiekty obrazu i inne parametry.

W projektowanym plakacie zastosowano ten filtr na dodatkowej warstwie, aby projektowane oświetlenie dotyczyło wszystkich obiektów znajdujących się na poszczególnych warstwach obrazu.

Rozmieszczenie elementów na plakacie W trakcie wykonywania ćwiczenia może okazać się, że rozmieszczenie obiektów nie spełnia oczekiwań autora. Dzięki zastosowaniu wielowarstwowej konstrukcji obrazu istnieje możliwość przesuwania obiektów na plakacie. W tym celu wykorzystuje się funkcję Przenieś z palety narzędzi programu. Należy jednak pamiętać, że po użyciu tego narzędzia nastąpi przesunięcie tylko tego obiektu, który jest na aktywnej warstwie. Aby przesunąć kolejny obiekt, należy najpierw wskazać warstwę (w panelu Warstwa), na której ten obiekt się znajduje, a później dokonać przesunięcia obiektu.

EFUN 2012

101 W programie istnieje również możliwość dokonania zmiany kolejności położenia poszczególnych warstw. Można to wykonać za pomocą poleceń: Przesuń na wierzch, Przenieś warstwę w górę, Przenieś warstwę w dół i Przesuń na spód z menu Warstwa lub za pomocą strzałek znajdujących się w palecie Warstwy.

Scalenie warstw obrazu Po zakończeniu projektowania plakatu należy go zapisać. Program proponuje własny format zapisu z rozszerzeniem sumo.

Taki zapis pliku zachowuje układ warstwowy obrazu i można go powtórnie edytować, lecz tylko za pomocą programu Sumo Paint. Aby plakat był odczytywalny przez inne programy, należy go zapisać w proponowanych przez program formatach JPG lub PNG, które prezentują grafikę tylko w jednej warstwie. Aby scalić wszystkie warstwy w jedną, należy wykorzystać polecenie Spłaszcz obraz z menu Warstwa.

KRÓTKI KURS SKUTECZNEJ PROMOCJI Kto z Państwa i kiedy był w kinie z dziećmi w wieku 12 – 18 lat?

Kto z Państwa i kiedy był na imprezie z młodzieżą gimnazjalną, ponadgimnazjalną?

Kto z Państwa i kiedy spędził czas wolny z młodzieżą?

Kto z Państwa widział i wie, z jakich form Social Mediów korzysta ten segment populacji?

Dlaczego pytam?

Aby uświadomić: gdzie bywa, co robi, czym się interesuje, co czyta, jakiego języka używa, czego nie znosi i nie akceptuje ta grupa docelowa.

Czyli potencjalni użytkownicy oraz decydenci Państwa placówek oświatowych.

A co z rodzicami? To często decydenci.

Reklama czy Public Realtions? Działania krótko czy długofalowe?

Zanim ulotki, strony www, drzwi otwarte, fora internetowe, foldery, proponuję zacząć od początku, czyli przeanalizować: 1. sytuację rynkową 2. konkurencję bliższą i dalszą 3. grupę docelową, w tym decydenta i użytkownika (w kontekście demografii: wiek, płeć, geografii; miejsce zamieszkania, psychografii: osobowość i styl życia); odbiorcę bezpośredniego i pośredniego 4. cel promocji: kreatywny/merytoryczny i medialny 5. rodzaj i charakter przekazu 6. rodzaje mediów i zasięg kampanii 7. czas, częstotliwość kampanii promocyjnej 8. budżet

Inne możliwości Wymienione funkcje programu Sumo Paint stanowią jedynie fragment jego możliwości. Za pomocą programu można również wykonywać: • retusz fotografii (dzięki funkcjom: Rozmyj, Smużenie, Stempel znajdującym się w palecie narzędzi), • kompozycję własną (za pomocą różnych końcówek pędzla), • kolaż przenikających się fotografii, • grafikę z wykorzystaniem kształtów i symetrycznie pojawiających się elementów, • grafikę opartą na krzywych.

Po pierwszej próbie rozpoznania programu, przykładów pojawi się na pewno więcej. Funkcjonalność programu może wspierać każdego nauczyciela, nie tylko dzięki tak licznym funkcjom, ale dzięki bardzo przyjaznemu interfejsowi i prostej – intuicyjnej obsłudze.

Po co tyle, zanim promocja? Aby poznać język, profil, charakter grupy docelowej, aby wiedzieć, gdzie przebywa. Aby zminimalizować kontakt pusty z przekazem promocyjnym, aby właściwie określić częstotliwość, aby mówić potrzebami grupy docelowej. Aby odróżnić się od konkurencji, aby budować, ugruntować wizerunek własnej, a nie konkurencyjnej placówki.

Do najczęstszych błędów promocji należą: nieumiejętne określenie grupy docelowej, zły dobór mediów promocji, niekompatybilność działań do rzeczywistych potrzeb rynku.

Czy wiecie Państwo, że tylko ulotka żyje średnio 3 sekundy? Czyli tyle, ile potrzebujemy na wyrzucenie jej do kubła. Czy uświadamiacie sobie, że przeciętnie, dziennie człowiek widzi od 500 do 3 000 reklam?

I jak mamy wygrać z naszą promocją?

Autor – Anetta Prajzner Dyrektor Public Relations Regionalnego Ośrodka Edukacji, trener RODN (www.rodn.pl) oraz CSROE (www.csroe.pl), wykładowca.

Regionalny Ośrodek Edukacji zapewnia wysoki poziom usług, profesjonalną kadrę oraz nowoczesne zaplecze. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom klientów stale aktualizuje ofertę oraz doskonali narzędzia dydaktyczne.

Szkolenia RODN podlegają standaryzacji. Wynika ona z procedur wewnętrznych przyjętych w RODN oraz ze spełnienia Standardu Usługi Szkoleniowej Polskiej Izby Firm Szkoleniowych. Regionalny Ośrodek Edukacji (ROE), w ramach którego funkcjonuje Regionalny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli (RODN), zajął II miejsce w ogólnopolskim Rankingu Firm Szkoleniowych.

EFUN

102 Janusz S. Wierzbicki

Aplikacje pomocne nie tylko w e-learningu

Internet to źródło aplikacji i narzędzi przydatnych zarówno podczas typowych lekcji jak i w nauczaniu zdalnym. Jeśli w czasie wakacji uda się Państwu znaleźć trochę czasu na poznawanie nowych narzędzi – zachęcamy do ich wypróbowania!

Mathematics

WorldWide Telescope

Technologia w edukacji może pełnić różną rolę. Ułatwia komunikację, wymianę dokumentów usprawnia zarządzanie projektami edukacyjnymi lub pozwala je realizować sprawniej. Podczas lekcji pozwala "przenosić się" w czasie i przestrzeni. Gdy chcemy opowiedzieć o kosmosie i Ziemi warto sięgnąć po WorldWide

Jeśli ktoś zastanawia się nad zakupem kalkulatora podpowiadamy.

W większości przypadków nie warto tracić pieniędzy. Jeśli mamy komputer z systemem Windows, to zupełnie za darmo możemy pobrać aplikację Mathematics 4.0 firmy Microsoft. To narzędzie stworzone dla uczniów szkół średnich oraz studentów, może jednak być stosowane na każdym poziomie edukacyjnym. Szczególnie przydatne może okazać się w e-learningu, gdzie uczeń nie czekając na odpowiedź nauczyciela samodzielnie może sprawdzić wynik swoich obliczeń lub przeanalizować wykres. Program pozwala na generowanie wykresów dwu i trzy wymiarowych oraz nakładanie wielu wykresów na siebie. Efekt to ciekawe lekcje z wykorzystaniem np. tablic interaktywnych czy tabletów piórkowych.

Użyteczna jest w tym przypadku możliwość odręcznego wpisywania równań (aplikacja dobrze rodzi sobie z rozpoznawaniem pisma i przekształcania go na zapis matematyczny).

Program wchodzi w skład zestawu edukacyjnego Learning Suite. Można go również pobrać niezależnie z k12blog.edu.pl lub pil-network.com

Mathematics pozwala na kreślenie i dowolną analizę wykresów nie tylko w dwóch, ale także w trzech wymiarach.

Rozpoznawanie pisma odręcznego znacznie ułatwia korzystanie z aplikacji, szczególnie na tablicach interaktywnych lub przy wykorzystaniu tabletów piórkowych.

Aplikacja pozwala nakładać na siebie wykresy różnych funkcji co może ułatwiać zrozumienie różnic między nimi.

EFUN 2012

103 Telescope. To jeden z najciekawszych bezpłatnych programów edukacyjnych, który pozwala uruchomić wirtualne planetarium na komputerze. Aplikacja wykorzystuje dane z największych teleskopów naziemnych i kosmicznych oraz z satelit krążących wokół Ziemi. Używając programu mamy dostęp do ciekawych zdjęć oraz danych pochodząccyh z różnych ośrodków naukowych. Przy pomocy aplikacji możemy tworzyć prezentacje, pokazy i seanse dla innych osób, publikować je w sieci lub wykorzystywać podczas spotkań na żywo.

Wirtualna wycieczka po Kosmosie dzięki WorldWide Telescope może być niesamowitą przygodą.

Polecamy krótki film twórców na temat aplikacji (są dostępne polskie napisy) http://youtu.be/V-1TMP2ZskY Aplikację można pobrać pod adresem http://www.worldwidetelescope.org Polecamy także blog państwa Doroty i Jacka Kuprasów, gdzie znajdziemy informacje miedzy innymi na temat spolszczenia programu. http://djkupras.blogspot.com

WWT pozwala nie tylko przeglądać udostępnione materiały, ale także tworzyć własne wycieczki po przestrzeni kosmicznej.

REKLAMA

Zaprenumeruj EduFakty – Uczę Nowocześnie Drodzy Nauczyciele, Dyrektorzy, Samorządowcy EduFakty – Uczę Nowocześnie na rok szkolny 2012/13 już są dostępne w promocyjnej cenie.

Wersja drukowana 90 zł - 5 kolejnych numerów (+ koszt wysyłki 10 zł) 170 zł - 10 kolejnych numerów (+ koszt wysyłki 19 zł) innowacyjna

szkoła

•

innowacyjny

nauczyciel

•

innowacyjny

uczeń

Wersja elektroniczna (PDF) 55 zł - 5 kolejnych numerów 90 zł - 10 kolejnych numerów

Warunki prenumeraty dostępne są na www.edufakty.pl Więcej informacji pod numerem telefonu 22 300 23 19

EFUN

104

konkursy

Konkursy Innowacyjny Nauczyciel oraz Innowacyjna Szkoła – edycja 2012 Czy Ty, drogi czytelniku (lub ktoś z Twoich znajomych), zrealizowałeś ciekawy projekt ze swoimi uczniami wykorzystując w tym celu technologię informacyjno-komunikacyjną? Jeśli tak, to konkurs Innowacyjny Nauczyciel 2012 jest dla Ciebie! Żeby wziąć w nim udział, wystarczy przygotować prezentację multimedialną przedstawiającą zrealizowany projekt edukacyjny.

To łatwe zadanie, ponieważ szablon prezentacji jest do pobrania ze strony konkursu (www.pdp.edu.pl). Znajdują się tam także instrukcje, w jaki sposób opracować prezentację, przykłady prac z ostatnich lat oraz regulamin konkursu.

Jeśli projekt był interdyscyplinarny i został opracowany we współpracy z innymi nauczycielami – warto wziąć udział w konkursie Innowacyjna Szkoła 2012. W tym wypadku oprócz przygotowania prezentacji projektu, dla której także został opracowany odpowiedni szablon, należy przygotować nie dłuższy niż trzy minuty film będący wizytówką szkoły.

Oba konkursy są kierowane do nauczycieli wszystkich przedmiotów, a organizowane przez program wspierania edukacji informatycznej Partnerstwo dla Przyszłości (Partners in Learning) firmy Microsoft. Dla osób, których prace zwyciężą, przewidziano cenne nagrody oraz udział w uroczystej Gali na Zamku Królewskim w Warszawie. Ostatni etap konkursu odbędzie się podczas polskiego Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół już we wrześniu.

Uczestnictwo w Forum to okazja do spotkania się z nauczycielami z całej polski, wymiany pomysłów oraz doświadczeń. Udział w konkursie to również szansa otrzymania zaproszenia na Europejskie lub Światowe Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół.

Regulaminy konkursów i wszystkie materiały pomocnicze można znaleźć na stronie www.pdp.edu.pl

Uwaga W konkursie Innowacyjna Szkoła najlepszy interdyscyplinarny projekt zrealizowany przez grupę nauczycieli wraz z dobrze przygotowaną wizytówką szkoły może nie tylko przynieść tytuł i nagrody rzeczowe. To również szansa udziału w prestiżowych programach międzynarodowych: Pathfinder School lub Mentor School.

Małgorzata Snarska, manager programu Partners in Learning w Polsce, podczas Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół, październik 2011 r.

Strona konkursów pod adresem www.pdp.edu.pl Janusz S. Wierzbicki z redakcji „EduFakty/Uczę Nowocześnie” prowadzący warsztaty podczas Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół, październik 2011 r.

EFUN 2012

promocja

105

Polski nauczyciel innowatorem w światowym nauczaniu IX Europejskie Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół w Lizbonie Krzysztof Nowak, nauczyciel z Choszczna w województwie zachodniopomorskim, został uhonorowany tytułem Innowatora w Nauczaniu, podczas prestiżowego IX Europejskiego Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół w Lizbonie zorganizowanego jak co roku przez Microsoft w ramach programu Partners in Learning.

W ramach programu „Partners in Learning” Microsoft od dziewięciu lat organizuje międzynarodowy konkurs „Innowacyjny nauczyciel”. Biorą w nim udział nauczyciele z całego świata.

Zwycięzcy etapów krajowych są zapraszani do udziału w Europejskim lub Światowym Forum Innowacyjnych Nauczycieli i Szkół, które odbywają się co roku. Podczas tegorocznego Europejskiego Forum, które odbyło się w marcu Lizbonie, Krzysztof Nowak z choszczeńskiej Szkoły Podstawowej nr 1 został wyróżniony tytułem Innowator w Nauczaniu (1st Runner up).

- Podczas forum przedstawiłem realizowany w szkole, w której pracuję, interdyscyplinarny projekt edukacyjny „Podróż dookoła świata” – mówi Krzysztof Nowak.

- Bardzo się cieszę, że zyskał on uznanie w oczach jurorów, którzy przyznali mi tytuł 1st Runner up w kategorii Teacher as Innovator and Change Agent. To nie tylko wielki zaszczyt, ale również dowód na to, że każdy nauczyciel może w innowacyjny sposób stosować zdobycze technologii informacyjnej w pracy pedagogicznej. Jestem przekonany, że takich nauczycieli jak ja są w Polsce tysiące – dodaje nagrodzony.

Forum jest miejscem wymiany doświadczeń nauczycieli z różnych państw. Omawia się na nim metody, jakie można wykorzystać, by lekcje były wartościowe i ciekawe dla uczniów oraz sposoby upowszechniania dobrych praktyk w korzystaniu z internetu.

- Forum było wspaniałą okazją do nawiązywania kontaktów z nauczycielami z całej Europy oraz wymieniania doświadczeń.

Rozmawialiśmy zarówno podczas warsztatów, jak i w czasie wspólnych posiłków, przerw kawowych, wycieczki do lizbońskiej szkoły czy przy stanowiskach, na których nauczyciele biorący udział w konkursie prezentowali swoje projekty. Mam nadzieję, że te rozmowy zaowocują wspólnymi międzynarodowymi projektami. Bardzo się cieszę, że mogłam uczestniczyć w tak wspaniałym wydarzeniu – podsumowuje Izabela Kulpa, biorąca udział w tegorocznym Forum.

EFUN

106

promocja

Samsung zaprasza do Centrum Nauki Kopernik Teatr, w którym występują roboty, pracownia, w której można skonstruować własnego robocika czy obejrzeć linię produkcyjną – to wszystko czeka na odwiedzających Centrum Nauki Kopernik.

Partnerstwo pomiędzy Centrum Nauki Kopernik (CNK) a technologicznym koncernem Samsung nie pozostaje bez wpływu na ekspozycję. Korzystają na tym wszystkie strony.

- Jesteśmy obecni przy tworzeniu dużych projektów w Centrum Nauki Kopernik , m.in. zaangażowaliśmy się w budowę Pracowni Robotycznej, a także objęliśmy patronat nad Teatrem Robotycznym. Cieszy nas zainteresowanie, które wzbudza Centrum Nauki Kopernik. Tłumy odwiedzających to dowód na chęć obcowania z nauką i pogłębiania kreatywnego myślenia. Jako Partner Strategiczny Centrum uważamy to za wspólny sukces – powiedział Daniel (Hyunsuk) Chung, Prezes Samsung Electronics Polska.

Zbuduj robota Dzięki technologicznemu zaangażowaniu Samsunga w Centrum uczniowie mogą się poczuć jak prawdziwi konstruktorzy robotów lub zarządcy fabryki. Temu właśnie ma służyć współtworzona przez koncern

z Korei Południowej Pracownia Robotyczna. Tam, podczas specjalnych warsztatów, można z klocków Lego Mindstorms NXT skonstruować robota-zwiadowcę. Nie będzie on jednak zwykłą zabawką, a technologicznie zaawansowanym urządzeniem. Robocik będzie jeździł, odróżniał kolory i, podobnie jak nietoperz, rozpoznawał kształty. Co więcej, jego zręczność sprawdzić będzie można na specjalnie przygotowanym ringu.

Współpraca na linii Samsung-CNK zaowocowała powstaniem nad samą Wisłą miniaturowej linii produkcyjnej. Gimnazjaliści i licealiści mogą poczuć się jak prawdziwi inżynierowie własnoręcznie budując i programując cykl produkcyjny.

Jak działa plazma Samsung angażuje się również w projekty powstałe z inicjatywy Centrum Nauki Kopernik, jak np. Piknik Naukowy. To największa w Europie popularnonaukowa impreza plenerowa. W tym roku wzięło w niej udział około 200 instytucji z kraju i zagranicy. W namiotach wystawowych i na scenie można było zobaczyć ponad 1000 pokazów.

Wiele niespodzianek czekało na stoiskach Samsunga. Można było się przekonać np. jak działa plazma lub co się stanie z kawałkiem mydła, płytą CD, jajkiem i żarówką po włożeniu na kilka sekund do kuchenki mikrofalowej.

Ogromnym zainteresowaniem cieszył się specjalny miniaturowy tor wyścigowy, który odwiedziło 2500 osób. Wszyscy doskonale się bawili ścigając się samochodzikami napędzanymi jedynie rękoma zawodników.

Samsung na świecie Samsung Electronics jest światowym liderem w produkcji półprzewodników, sprzętu telekomunikacyjnego, cyfrowych nośników informacji oraz rozwiązań integrujących technologie cyfrowe. W roku 2011 sprzedaż spółki holdingowej osiągnęła wartość 143,1 mld USD. Firma zatrudnia około 222 tys. pracowników w 205 oddziałach w 71 krajach i składa się z dwóch osobnych organizacji koordynujących pracę dziewięciu niezależnych działów biznesowych: Digital Media & Communications, obejmującej Visual Display, Mobile Communications, Telecommunication Systems, Digital Appliances, IT Solutions i Digital Imaging oraz Device Solutions, obejmującej Memory, System LSI i LCDV. Samsung uznawany jest za jednego z liderów branży na podstawie szeregu kryteriów ekonomicznych, środowiskowych i społecznych.

Samsung Electronics został najwyżej notowaną firmą technologiczną w zestawieniu 2011 Dow Jones Sustainability Index.

EFUN

108

odzyskiwanie danych Marek Jakubowski

Najczęstsze przyczyny utraty danych W trzeciej części poradnika dotyczącego bezpieczeństwa danych i ich odzyskiwania z uszkodzonych nośników przyglądamy się budowie dysków oraz przedstawiamy najczęściej występujące uszkodzenia.

- talerze – wykonane zwykle ze stopów metali, rzadziej ze szkła, powlekane nośnikiem magnetycznym, na którym zapisywane są informacje, - głowice, tj. elementy służące do zapisu i odczytu informacji.

Mimo iż dysk twardy to jeden z podstawowych elementów każdego komputera, niewielu użytkowników zdaje sobie z roli, jaką pełni.

Nie dotyczy to jednak coraz powszechniejszych dysków SSD, które zbudowane są w oparciu o technologie stosowane w pamięciach flash. Nośniki te są niezwykle ciche i bardzo szybkie, dzięki czemu znacznie skraca się czas dostępu do danych. Jednak największym ich atutem w porównaniu do tradycyjnych dysków jest brak ruchomych elementów mechanicznych, co sprawia, że stają się bardziej odporne na uszkodzenia. Nie oznacza to jednak, że są bezawaryjne – uszkodzeniom ulega elektronika, będąca podstawą ich konstrukcji.

Na razie dyski SSD nie znalazły powszechnego zastosowania, bo – mimo ich niewątpliwych zalet – potencjalnych użytkowników odstrasza cena, która dla dysku SSD o pojemności 500 GB jest niemal dziesięciokrotnie wyższa niż w przypadku jego tradycyjnego twardziela o tej samej pojemności.

Dysk to serce komputera Przy zakupie bądź konfigurowaniu komputera zwraca się najczęściej uwagę na szybkość, wydajność procesora, pamięci czy pojemność dysku. Nabywającym nowy sprzęt wydaje się, że będzie on działał bezawaryjnie latami, albo chociaż w okresie gwarancyjnym, no a w najgorszym wypadku, tj. razie usterki, uszkodzony element można będzie zastąpić nowym egzemplarzem. Niby wszystko się zgadza, ale mało kto pamięta o odpowiednim zabezpieczeniu dysku twardego, czy raczej jego zawartości poprzez systematyczne wykonywanie kopii zapasowych na innym nośniku, chociażby dysku zewnętrznym. W przypadku awarii dysku, w pierwszym odruchu myślimy sobie, że nic się nie stało, przecież sprzęt jest na gwarancji, nie ma co zatem obawiać się o dane. Dopiero po wizycie w salonie, w którym sprzęt został kupiony, okazuje się, że o ile nie ma problemu z wymianą samego nośnika, to żaden z producentów dysków twardych nie udziela gwarancji na dane.

Uwaga Należy pamiętać, że jedyną skuteczną formą zabezpieczenia przed bezpowrotną utratą danych jest ich archiwizacja.

Tradycyjne dyski twarde i dyski SSD Nazywanie nośnika dyskiem twardym związane jest z twardym materiałem, z którego jest wykonany, w tym elementami, na których zapisywane są dane, w przeciwieństwie do np. dyskietek, na których dane zapisywane są na podłożu elastycznym.

Do najważniejszych elementów budowy dysku twardego należą: - obudowa wraz z silnikiem, - elektronika zewnętrzna w postaci drukowanej płytki z wlutowanymi podzespołami elektronicznymi,

Studium przypadku Uszkodzenie chociażby jednego z elementów dysku twardego skutkuje brakiem dostępu do danych i – jeśli są one istotne dla użytkownika – wymaga zaangażowania specjalistycznej firmy świadczącej usługi odzyskiwania danych. Streamdata.pl odnotowuje w swoich oddziałach nawet kilkaset przypadków utraty danych miesięcznie. Źródeł uszkodzeń jest wiele, najczęściej wynikają one z samoistnej awarii nośnika, zużycia sprzętu na skutek długotrwałej pracy, ale często są też dziełem człowieka – jego błędu, zaniedbania, czy nieuwagi.

Poniżej prezentujemy najciekawsze oraz najczęstsze przypadki uszkodzeń dysków twardych skutkujących utratą danych, które trafiły do Streamdata.pl w ostatnim roku.

1. U padek dysku z wysokości, przewrócenie pracującego nośnika, pociągnięcie za kabel, zrzucenie dysku przez dziecko, uderzenie torebką, w której dysk jest przenoszony.

Taki los podziela znaczna liczba dysków zewnętrznych. Są one wygodne w użyciu, poręczne i podobnie jak w przypadku laptopów wygodnie się z nimi przemieszczać. To wszystko sprawia jednak, że są znacznie bardziej narażone na uszkodzenia niż dyski

EFUN 2012

109

zamknięte w obudowie komputera. Wystarczy chwila nieuwagi czy zapomnienia, by nadwyrężyć tę delikatną konstrukcję i utracić dostęp do danych.

Pół biedy, jeśli w czasie działania na dysk siły był on wyłączony.

Znacznie poważniejsze i bardziej rozległe uszkodzenia powstają, kiedy nośnik przewraca się czy spada z wysokości w trakcie pracy. Wtedy najczęściej głowica, która nie zdąży zaparkować, rysuje talerz, uszkadzając powierzchnię na której zapisane były dane.

Odzyskanie danych w takich przypadkach bywa niezwykle trudne.

te sprzyjają wypadkom, w których dochodzi do wylania na klawiaturę komputera wina czy soku. Kilka kropli na obudowie jest niegroźnych, ale wylanie większej ilości słodkich trunków powoduje oklejanie nimi elementów komputera i zwarcia. A wtedy już tylko krok do uszkodzenia dysku skutkującego utratą danych.

4. Wypadki.

Wypadki z samochodami i laptopami w roli głównej, w których sprawcą jest sam użytkownik komputera to kolejna grupa zdarzeń kończących się utratą danych. Wystarczy chwila nieuwagi przy wsiadaniu do samochodu, by popsuć sobie nastrój na całą podróż.

Doskonale wiedzą o tym ci, którym zdarzyło się odłożyć na chwilę laptopa na dach auta w celu otwarcia drzwi (dotyczy to również dokumentów, portfela czy torby) czy oparcie sprzętu o zderzak, by zapakować torby do bagażnika. Niezależnie od tego, czy komputer spada ze znacznej wysokości, czy zostanie rozjechany, efekt będzie zawsze ten sam – brak dostępu do danych.

2. Podpięcie niewłaściwego zasilania.

Wykorzystywanie w życiu codziennym coraz większej ilości sprzętu sprawia, że użytkownikom zdarza się podłączyć laptopa czy dysk zewnętrzny do zasilacza od innego urządzenia. W najlepszym wypadku skutkuje to spaleniem układów elektroniki zewnętrznej, przy mniejszej dozie szczęścia – usterką wzmacniacza głowic.

3. Z alanie laptopa.

Laptopy towarzyszą nam w wielu sytuacjach – zabieramy je na piknik (bo jeszcze trzeba popracować) czy do łóżka. Okoliczności

5. E ksperymenty „złotej rączki”.

Dyski ulegają uszkodzeniom nie tylko na skutek błędów ich użytkowników. Zdarza się, że firmowe komputery pracują nieprzerwanie przez całą dobę, talerze dysków wirują nieustannie z prędkością kilku tysięcy obrotów na minutę. Usterka dysku może być zatem wynikiem zmęczenia materiału, zbyt dużego obciążenia czy zwyczajnych awarii, które dotknąć mogą każde z elektronicznych urządzeń. Zazwyczaj jednak większe szkody, niż te wynikające z naturalnych awarii, są efektem działań domorosłych specjalistów, którzy znają się na wszystkim, zatem i na dyskach twardych.

Otwarcie dysku w nielaboratoryjnych warunkach to dla niego morderstwo. Przy nośnikach o dużych pojemnościach, opartych na zaawansowanych technologicznie rozwiązaniach, nawet drobinka kurzu może uszkodzić głowicę. W odzyskaniu danych nie pomagają również pozostawione na talerzach odciski palców czy rysa powstała na skutek nieumiejętnego posługiwania się śrubokrętem.

EFUN

110 8. W ypadki i naturalne katastrofy.

Choć udział użytkowników komputerów w unicestwianiu nośników jest znaczny, to wiele przypadków utraty danych związanych jest z efektem działania sił natury czy wypadkami niezależnymi od czynnika ludzkiego. Tak jest w przypadku powodzi i pożarów, w wyniku których sprzęt nie nadaje się do dalszej eksploatacji, można jednak podejmować próby przywrócenia dostępu do danych zapisanych na dyskach twardych. Zwykle, mimo metalowej, hermetycznej obudowy uszkodzeniu ulegają wewnętrzne elementy nośnika, a katastrofa pozostawia swoje odbicie na talerzach w postaci zacieków czy sadzy.

6. N erwy nie są dobrym doradcą. Życie w ciągłym biegu, stres w pracy to codzienność wielu z nas.

Gdy do tego komputer odmawia posłuszeństwa w najmniej odpowiednim momencie, emocje biorą górę. I choć niektórym wydaje się, że w takich przypadkach podziałać może tylko terapia wstrząsowa, to uderzenie pięścią w komputer czy rzucenie nim o ścianę wcale nie rozwiązuje problemu, wręcz przeciwnie – pogarsza tylko stan sprzętu, często prowadzi do dalszych uszkodzeń i braku dostępu do danych.

9. U dział producentów nośników.

W awariach dysków swą niechlubną rolę mają także sami producenci nośników. Rozwój technologiczny sprawia, że dyski produkowane są zazwyczaj w krótkich seriach, wypieranych przez kolejne, nowsze modele. Nie zawsze jednak są one wystarczająco dopracowane. W ostatnim czasie wpadkę zaliczyła firma Seagate, wiodący producent dysków twardych. Jedna z linii nośników okazała się szczególnie awaryjna i chyba tylko nieliczne egzemplarze nadal służą swoim nabywcom. Ci, którzy mieli nieszczęście nabyć dysk z tzw. „czarnej serii”, zmuszeni byli do wymiany na nowy, co poprzedzone było zwykle koniecznością odzyskiwania danych.

7. Szkodliwa niewiedza.

W dobie internetu, który dostarcza informacji z niemal każdej dziedziny życia, każdy choć na chwilę może zmienić się w informatyka. Niektórym użytkownikom komputerów wydaje się bowiem, że po przypadkowym wykasowaniu plików, czy sformatowaniu nośnika wystarczy pobrać bezpłatny program do odzyskiwania danych, by znowu cieszyć się utraconymi informacjami. Nierzadko aplikacja taka instalowana jest bezpośrednio na dysku, z którego dane mają być odzyskiwane. W swej niewiedzy nie można chyba zrobić nic gorszego, ponieważ nadpisanie danych jest operacją nieodwracalną. Po takich amatorskich zabiegach nawet działania profesjonalnego podmiotu mogą nie zakończyć się sukcesem.

10. Z wykły pech.

Bo co innego mogą pomyśleć sobie ci nieliczni, którzy nie dość, że wykazywali się wyjątkową dbałością o swoje twardziele, to jeszcze wykonywali systematyczne kopie zapasowe, często na zaawansowanych macierzach dyskowych, a mimo to musieli korzystać z usług odzyskiwania danych, gdyż jednocześnie dochodziło do awarii nośnika podstawowego oraz backupowego.

Pamiętajmy zatem, że utrata danych może dotknąć każdego, dlatego warto archiwizować dane.

EFUN

112

odzyskiwanie danych Dariusz Stachecki

Wehikuł czasu zabezpieczy twoje dane Każdy, kto kiedykolwiek stracił dokumenty z powodu awarii komputera, uszkodzenia dysku twardego czy wręcz z powodu przypadkowego usunięcia danych, dobrze wie, jak ważne są kopie zapasowe. Informacje, które mamy w komputerze są często o wiele cenniejsze niż samo urządzenie.

Komputer można zawsze odkupić, informacji w nim zawartych – już nie.

Mimo że urządzenia komputerowe są coraz wyższej jakości i coraz bardziej niezawodne, to jednak ryzyko utraty danych jest wciąż wysokie. Wykonywanie kopii zapasowej całego komputera lub najważniejszych danych powinno być czynnością naturalną i systematyczną. Pamiętajmy, że w myśl prawa Murphy’ego, jeśli już dojdzie do utraty danych, to zazwyczaj stracimy te najważniejsze. Dlatego bardzo ważne jest to, abyśmy byli dobrze zabezpieczeni. Takie bezpieczeństwo może nam zapewnić regularne wykonywanie kopii zapasowych.

Wehikuł czasu Właściciele komputerów z logo nadgryzionego jabłka mają stosunkowo proste zadanie. W system operacyjny wbudowany jest specjalny program umożliwiający wykonywanie kopii zapasowych o nazwie Time Machine. To specjalny program, który jest częścią systemu operacyjnego Mac OS X, służący do automatycznego wykonywania kopii zapasowych. Współpracuje z dyskiem zewnętrznym, który można podpiąć do komputera za pomocą portu USB, Fire Wire. Najnowsze i najszybsze rozwiązania obsługują standard Thunderbolt. Dedykowanym urządzeniem do wykonywania kopii zapasowych przez firmę Apple jest TimeCapsule, które pełni jednocześnie funkcję routera sieciowego. Dzięki takiemu rozwiązaniu zapewniamy sobie dostęp do interne-

tu, możemy utrzymywać łączność z innymi urządzeniami w naszej sieci, a kopie zapasowe wykonują się automatycznie na dysk wbudowany w kapsułę.

Thunderbolt to innowacyjna technologia powstała w laboratoriach firmy Intel, dzięki której producent zapewnia bardzo dużą przepustowość danych pomiędzy komputerem a podłączonymi urządzeniami peryferyjnymi. Dzięki temu można do komputera dołączać urządzenia, które do osiągnięcia najwyższej jakości wymagają bardzo wydajnych systemów komunikacji – na przykład monitorów i nośników danych. Technologię tę stosuje się w komputerach MacBook Air, MacBook Pro, iMac oraz Mac mini. Przesyłanie danych z wykorzystaniem portu Thunderbolt do rozmaitych urządzeń peryferyjnych może odbywać się 12 razy szybciej niż z wykorzystaniem portu FireWire 800 i nawet 20 razy szybciej niż dzieje się to za pomocą portu USB. Time Machine wykonuje automatycznie kopie zapasowe całego komputera, w tym plików systemowych, preferencji, poczty, muzyki, zdjęć, filmów i dokumentów.

W odróżnieniu od innych programów tego

typu nie ogranicza się tylko do utworzenia kopii, ale śledzi na bieżąco wszystkie zmiany i przechowuje informacje na temat stanu systemu każdego dnia, co umożliwia błyskawiczne odzyskanie dokumentu w razie awarii lub jego utraty.

Kopia zapasowa w Mac OS X Aby kopie zapasowe naszego komputera były wykonywane automatycznie, należy poprawnie skonfigurować program Time Machine. Jeżeli nie wykonaliśmy jeszcze żadnej konfiguracji, to wystarczy podłączyć zewnętrzny dysk. Po rozpoznaniu go przez system, zostaniemy zapytani o to, czy chcemy użyć tego dysku do wykonywania kopii.

Jeżeli taki monit się nie pojawi, to możemy wskazać dysk do archiwizacji za pomocą preferencji Time Machine. W preferencjach można również wykluczyć te dane, które nie mają podlegać archiwizacji.

Bardzo ważne jest zrobienie pierwszego archiwum. Wtedy wykonywana jest pełna kopia całej zawartości komputera. Nie powinniśmy tego procesu przerywać. Może to potrwać bardzo długo, dlatego najlepiej jest utworzyć taką kopię w godzinach nocnych.

Podczas tworzenia kopii oczywiście można normalnie korzystać z komputera.

Gdy Time Machine utworzy pierwszą kopię, wówczas wykonywane są kolejne

EFUN 2012

113

kopie, które uruchamiają się w tle co godzinę i zapisują wszelkie zmiany, które w tym czasie zostały wykonane. Takie rozwiązanie umożliwia dostęp do praktycznie wszystkich dokumentów.

Czy zdarzyło się wam, że podczas pracy nad dużym dokumentem (artykułem, pracą zaliczeniową, sprawozdaniem) usunęliście jakieś ważne fragmenty tekstu lub dokonaliście zmian, z których jednak postanowiliście zrezygnować? Zapisaliście zmieniony dokument i koniec… Teraz jednak dotarcie do poprzednich wersji to nie problem. W systemie Mac OS X Lion została wbudowana funkcja Versions, która umożliwia powrót do różnych wersji dokumentu, nad którym pracujemy. Po zapisaniu go, w menu Plik aplikacji pojawia się pozycja „Zachowaj wersję” oraz „Przywróć dokument”, dzięki którym zapisywane są kolejne zmiany w dokumencie oraz istnieje możliwość przywrócenia praktycznie dowolnego stanu dokumentu. Ta funkcja już kilka razy uratowała godziny mojej pracy.

Odzyskiwanie danych z archiwum Time Machine Aby odtworzyć z archiwum potrzebny plik lub katalog należy wejść do wehikułu czasu i cofnąć się w czasie. Dosłownie. Należy wybrać ikonę „Time Machine” z paska ikon „Dock”, albo w zasobniku systemowym kliknąć ikonę „Time Machine” i wybrać opcję „Wejdź do Time Machine”.

Po chwili możemy odbyć naszą podróż w czasie. Z prawej strony ekranu, na osi czasu, mamy wyświetlone wszystkie daty, które zawierają poszczególne kopie zapasowe. Kliknięcie na dacie powoduje przeniesienie się do tego archiwum. Możemy również użyć klawiszy strzałek, aby płynnie przewijać okna aplikacji. Należy wskazać plik lub folder, który chcemy odzyskać i nacisnąć przycisk „Odtwórz”. Aby odnaleźć poszukiwany dokument, możemy również skorzystać z wyszukiwarki Spotlight i wpisać nazwę lub jej fragment w pole wyszukiwania. Jeżeli chcemy opuścić nasz wehikuł czasu, wystarczy kliknąć w przycisk „Anuluj”.

Program Time Machine umożliwia również odtworzenie całego systemu wraz z danymi z kopii zapasowej. W tym celu należy podłączyć dysk z archiwum i uruchomić komputer z tzw. partycji odzyskiwania systemu Mac OS X Lion, wciskając podczas uruchamiania komputera klawisze Command+R. Można również użyć dysku instalacyjnego systemu Mac OS X 10.6, a potem wybrać narzędzie „Odtwórz z kopii zapasowej Time Machine”.

Archiwizacja iPada Ten proces przebiega bardzo łatwo. Wystarczy podłączyć iPada do komputera, o całą resztę zadba iTunes, czyli program zawiadujący urządzeniami mobilnymi i biblioteką multimediów w naszym komputerze.

Po otwarciu programu iTunes i podłączeniu iPada pojawi się on w lewej części ekranu. Wystarczy kliknąć prawym klawiszem myszki nazwę naszego urządzenia po lewej stornie okna i wybrać z menu

EFUN

114

kontekstowego Archiwizuj. Archiwizacji podlega cała zawartość iPada. Tworzona kopia zawiera wszystkie ustawienia, dokumenty, aplikacje, kontakty, kalendarze. W podobny sposób wykonuje się archiwum iPoda i iPhone’a.

Archiwizacja jest również przeprowadzana w trakcie synchronizacji tych urządzeń z komputerem. W podobny sposób można odtworzyć iPada z archiwum – wystarczy wybrać opcję „odtwórz”.

Do archiwizacji iPada można użyć również usługi iCloud, która umożliwia nam wykonanie kopii zawartości całego urządzenia bezpośrednio w chmurze. Wystarczy w ustawieniach urządzenia zaznaczyć opcję „Archiwum iCloud”.

Jednak pamiętajmy, że standardowa usługa zapewnia bezpłatny dostęp jedynie do 5 GB przestrzeni dyskowej.

To wystarczy, żeby przechować w niej kopie dokumentów lub strumień zdjęć, jednak w większości przypadków do wykonania kopii całego iPada nie wystarczy, gdyż zazwyczaj potrzeba kilkunastu lub nawet kilkudziesięciu GB. Taką możliwość oferuje dopiero odpłatne poszerzenie przestrzeni dyskowej w chmurze. Za dodatkowe 10 GB trzeba zapłacić co roku 16 EUR, za dodatkowe 20 GB – 32 EUR, a dodatkowe 50 GB to już koszt 80 EUR rocznie.

Dokumenty zawsze aktualne i bezpieczne Jest wiele systemów, które dzięki usługom w chmurze mogą wykonywać i przechowywać kopie naszych danych. Do najważniejszych cech takich systemów należy synchronizacja danych, nie tylko pomiędzy komputerem a dyskiem w chmurze, ale i z innymi urządzeniami – np. innym komputerem, iPadem lub telefonem komórkowym. Jednym z ciekawszych rozwiązań jest SkyDrive, który ostatnio zaoferował nową jakość. Pierwsza zmiana to taka, że każdy nowy użytkownik może założyć sobie konto na SkyDrive o pojemności 7 GB. Dotychczasowi użytkownicy usługi mogą jednym kliknięciem powiększyć ten zasób do 25 GB. Jest to bezpłatna opcja. Za 34 zł rocznie można powiększyć przestrzeń w chmurze o kolejne 20 GB. Jeżeli chcemy przechowywać dużo danych, to można powiększyć SkyDrive nawet o 100 GB, wtedy koszt utrzymania takiej chmury to 169 zł rocznie. Druga bardzo istotna zmiana polega na tym, że dostawca usługi udostępnił bezpłatną aplikację zarządzającą naszym dyskiem w chmurze. Aplikacja dostępna jest na komputery z systemem Windows, Mac OS X, iPad, iPhone i telefony z systemem Windows Phone. Aplikację można pobrać pod adresem: https://apps.live.com/skydrive

Dzięki aplikacji SkyDrive możliwe jest wykorzystanie pełnej przestrzeni dyskowej do synchronizacji danych. Oznacza to, że wszystkie dokumenty, które na lokalnym komputerze przechowujemy w folderze SkyDrive umieszczone są również w chmurze oraz na każdym innym komputerze, na którym zainstalujemy aplikację. Dzięki temu nasze dane są zawsze aktualne. Dokument zapisany na komputerze w pracy jest od razu fizycznie dostępny na komputerze w domu lub na iPadzie. Przypomina to działanie serwisu Dropbox, który opisywałem w poprzednim numerze Uczę Nowocześnie, jednak istotnym walorem jest przestrzeń dyskowa, którą Dropbox bezpłatnie oferował na poziomie 2 GB, natomiast SkyDrive daje za darmo 25 GB. W ten sposób można synchronizować nawet duże zbiory danych.

Oczywiście niezmieniona jest pozostała funkcjonalność SkyDrive’a, czyli udostępnianie plików, dostęp do mobilnych aplikacji, przeglądarka fotografii i inne.

Poprzednio dostępna była aplikacja na telefony iPhone, która działała na iPadzie, jednak nie pracowała w pełnej rozdzielczości ekranowej i nie wykorzystywała możliwości urządzenia. Tym razem dostępna jest aplikacja dedykowana iPadowi. Użytkownicy poprzedniej wersji aplikacji szybko przekonają się, że nowa wersja nie tylko wygląda znakomicie, ale ma znacznie bardziej rozbudowaną funkcjonalność niż poprzednia.

EFUN 2012

Jak skonfigurować program Time Machine do wykonywania kopii zapasowych systemu Do prawidłowego funkcjonowania programu potrzebne jest jedynie wskazanie miejsca, na którym program będzie wykonywał kopie.

115

2. W oknie preferencji Time Machine kliknij w przycisk „Wybierz dysk”.

1. Podłącz

dysk, który chcesz przeznaczyć do przechowywania kopii Time Machine. W oknie dialogowym kliknij w przycisk „Użyj do archiwizacji”.

Po wskazaniu dysku system jest gotów do archiwizacji. Ustawienia Time Machine możesz sprawdzić wchodząc do preferencji TimeMachine (patrz punkt 4).

Jeżeli po podłączeniu dysku nie pojawi się powyższe okno dialogowe, wejdź do preferencji systemowych i kliknij w ikonę Time Machine.

3. W oknie dialogowym wskaż dysk, na którym będą wykonywane kopie Time Machine i kliknij w przycisk „Użyj do archiwizacji”.

EFUN

116 4. Po wskazaniu dysku, na którym będą wykonywane kopie,

sprawdź ustawienia programu w oknie „Preferencje Time Machine”.

5. Jeżeli nie chcesz archiwizować niektórych elementów, wskaż je po kliknięciu w przycisk „Opcje” wybierając foldery po kliknięciu w przycisk „+”.

Twój system jest gotów do archiwizacji. Time Machine wykona pełną kopię systemu a następnie będzie przechowywał do zapełnienia dysku codzienne kopie. W razie zapełnienia dysku usuwane będą najstarsze kopie.

Wielki postęp w tworzeniu kopii zapasowych Time Capsule. Automatyczne bezprzewodowe tworzenie kopii zapasowych z komputera Mac. Teraz w wersjach o pojemności 2 TB i 3TB.1 1

1 TB = 1 bilion bajtów; faktyczna pojemność sformatowanych dysków jest mniejsza.

Time Capsule to innowacyjny dysk twardy, który bezprzewodowo współpracuje z systemem Mac OS X, pozwalając na archiwizowanie wszystkich danych z komputera Mac. Współpracuje z programem Time Machine w systemie Mac OS X, zapewniając nieustanną, dyskretną ochronę. Time Capsule to również w pełni funkcjonalna stacja bazowa 802.11n Wi-Fi z jednoczesną obsługą dwóch zakresów. Umożliwia łatwe współdzielenie drukarek, dysków twardych, szerokopasmowego połączenia internetowego i wielu innych urządzeń. Umożliwia nawet skonfigurowanie osobnej sieci Wi-Fi dla gości.

Chcesz dowiedzieć się więcej albo chcesz kupić – skontaktuj się z nami:

www.edukacja-sad.com.pl

SAD Sp. z o.o., ul. Puławska 182, 02-670 Warszawa tel.: (22) 460 48 18, fax:(22) 460 48 38

EFUN 2012

117

Jak zainstalować i skonfigurować aplikację SkyDrive

5. Podaj

dane do zalogowania się w usłudze SkyDrive: identyfikator Windows Live oraz hasło i kliknij w przycisk „Zaloguj”.

Proces instalacji przebiega w taki sam sposób na komputerze z systemem Windows i Mac OS X. 1. Jeżeli nie masz jeszcze identyfikatora Windows Live, możesz go utworzyć na stronie: https://signup.live.com/

2. Pobierz bezpłatną aplikację ze strony https://apps.live.com/skydrive

3. Kliknij dwukrotnie na pobranym pliku.

4. Po uruchomieniu programu kliknij w nie”.

6. Zaakceptuj proponowaną lokalizację foldera SkyDrive lub wyprzycisk: „Wprowadze-

bierz nową klikając w przycisk „Zmień ścieżkę”. Zaakceptuj wybór klikając w przycisk „Gotowe”.

Instalacja zakończona a program jest gotów do działania. Automatycznie rozpoczyna się synchronizacja z dyskiem dostępnym w chmurze. Jeżeli chcesz synchronizować swoje dokumenty, zdjęcia, muzykę z innym komputerem, musisz na nim również zainstalować aplikację SkyDrive i podczas instalacji podać identyczne dane logowania jak na pierwszym komputerze.

EFUN

118

e-learning Anna Marcol

e-learning wyzwaniem dla bibliotek Zmienia się edukacja, zmienia się bibliotekarstwo, przeobrażeniom ulega praca pedagogiczna nauczyciela bibliotekarza.

W epoce Google’a i Wikipedii w bibliotekach szkolnych i pedagogicznych coraz częściej znajdują zastosowanie różne formy nauczania zdalnego.

Biblioteki szkolne są bibliotekami „pierwszego kontaktu” dla współczesnych uczniów, dorastających w czasach powszechnego dostępu do komputera i internetu. Doświadczenia nabyte w tych placówkach często będą decydować o ich pozytywnym lub negatywnym nastawieniu do bibliotek innych typów, z którymi zetkną się na wyższych poziomach edukacji oraz w dorosłym życiu.

W zmieniającym się świecie bibliotekarze szkolni poszukują nowej formuły istnienia, przekształcając swoje biblioteki w szkolne centra informacji. Chcąc sprostać nowym zadaniom wprowadzają do swojej pracy technologie informacyjno-komunikacyjne oraz elementy nauczania na odległość. Materiały, które zamieszczają na szkolnych platformach, są najczęściej uzupełnieniem zajęć bibliotecznych. Jednocześnie często wspomagają szkolenia przygotowane przez innych nauczycieli, związane z nauczaniem poszczególnych przedmiotów, zajęciami pozalekcyjnymi i realizacją projektów edukacyjnych.

Z doświadczeń związanych z wprowadzeniem e-learningu do szkół, uczelni, bibliotek naukowych i ośrodków doskonalenia korzystają biblioteki pedagogiczne, których zadania koncentrują się wokół wspierania nauczycieli i bibliotekarzy szkolnych, rozwijania i zaspokajania potrzeb osób kształcących się oraz wspierania użytkowników w procesie

zarządzania własnym rozwojem. Ich ofertę tworzą bezpłatne kursy komputerowe i tematyczne. Na swoich platformach publikują również materiały metodyczne z organizowanych konferencji i zajęć bibliotecznych adresowane do wszystkich zainteresowanych. Dużą popularnością cieszą się szkolenia organizowane przez Warmińsko-Mazurską Bibliotekę Pedagogiczną im. K. Wojtyły w Elblągu, które przybrały bardzo profesjonalny charakter. Tematyka kursów koncentruje się wokół obsługi platformy Moodle i wybranych programów (Excel, eXe, GIMP, HotPotatoes, PowerPoint, Publisher). W szkoleniach uczestniczą nauczyciele i bibliotekarze z różnych części Polski oraz osoby spoza środowisk oświatowych i bibliotekarskich.

W nauczanie zdalne, w ramach realizacji swoich funkcji edukacyjnych, zaangażowały się także inne biblioteki pedago-

giczne. Warto tutaj wspomnieć o kursach e-learningowych organizowanych przez nauczycieli bibliotekarzy z Białegostoku, Bielska-Białej, Ciechanowa, Częstochowy, Włocławka, Wrocławia i Torunia. Mają one formę bezpłatnych szkoleń prowadzonych przez nauczyciela bibliotekarza lub warsztatu samokształceniowego.

Więcej informacji na temat zastosowania e-learningu w różnych typach bibliotek (ze szczególnym uwzględnieniem bibliotek szkolnych i pedagogicznych) można znaleźć na łamach pierwszego numeru „Biuletynu Nauczycieli Bibliotekarzy” – czasopisma, które powstaje przy serwisie Elektroniczna Biblioteka Pedagogiczna SBP (http://e-pedagogiczna.edu.pl/). Publikacja biuletynu została zaplanowana na wrzesień 2012 r. Zapraszam do lektury i zachęcam do współtworzenia następnych numerów „BNB”.

EFUN 2012

Artykuł sponsorowany Wydawnictwa Orłowski

119

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

MIROSŁAW DĄBROWSKI ANNA PREGLER MAŁGORZATA ŻYTKO

JĘZYK SYMBOLICZNY W EDUKACJI MATEMATYCZNEJ - WSPIERANIE CZY OGRANICZANIE MYŚLENIA DZIECI 1. Jak dziecko poznaje świat?

Zgodnie z koncepcją amerykańskiego psychologa J. Brunera dziecko ucząc się tworzy trzy typy reprezentacji umysłowych: enaktywne, ikoniczne i symboliczne (por. J. Bruner, Poza dostarczone informacje. Warszawa, PWN, 1978), za pomocą których interpretuje zdobywane przez siebie informacje oraz efekty własnych działań, czyli poznaje świat. Nieco upraszczając, dziecko może komunikować się z otaczającym światem (z rodzicami, z nauczycielem, z rówieśnikami, z rozwiązywanym zadaniem, ...) na trzech poziomach złożoności języka: • enaktywnie, czyli z pomocą gestów i działania; • ikonicznie, czyli używając rysunków, które oznaczają to, co przedstawiają, więc mogą być zrozumiałe bez żadnych dodatkowych umów i ustaleń; oraz • symbolicznie, czyli za pośrednictwem systemu znaków o umownym znaczeniu; ich zrozumienie jest możliwe dopiero wówczas, gdy komunikujące się osoby umówią się, co dokładnie one przedstawiają, jaki jest ich sens ( są to np. znaki języka, liczby, nuty).

Dziecko, ale także dorosły, badając i poznając jakiś nowy obszar świata sięga na ogół po wszystkie trzy typy reprezentacji i to często w takiej właśnie kolejności jak wyżej – kolejność ta oddaje naturalną złożoność tych sposobów komunikowania się. Dziecko powinno najpierw zrozumieć sens pojęcia czy operacji, dopiero potem warto wprowadzać odpowiednią nazwę czy symbol.

Rozumowania enaktywne czy ikoniczne, budujące rozumienie matematyki i jej języka, są w polskiej szkole pomijane i eliminowane jako „niematematyczne”.

1. Projekt PIKTOGRAFIA – wspieranie rozwoju myślenia dzieci Język symboliczny jest narzędziem wspierającym myślenie matematyczne, ale sam także musi być przez matematyczne myślenie wspierany.

Realizacja projektu PIKTOGRAFIA – Rozwijanie umiejętności posługiwania się językiem symbolicznym w edukacji z zakresu nauk matematycznych z zastosowaniem piktogramów Asylco przyczynia się do rozwinięcia i wzmocnienie podstaw niezbędnych do realizacji tych celów. Liderem projektu jest Wydawnictwo Bohdan Orłowski a Partnerem Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego.

Pakiet edukacyjny „Gramy w piktogramy” stworzony (obecnie do etapu testowania) przez członków zespołu badawczego, powołanego przez Partnera projektu Wydział Pedagogiczny UW, składa się z: 99 zestawów pomocy dydaktycznych dla uczniów, w skład których wchodzą m.in: piktogramy dla uczniów, stemple z piktogramami, plansze gier dydaktycznych z pionkami i kostkami, tabliczki sucho ścieralne, siatki brył – jeden zestaw przeznaczony jest dla czteroosobowej grupy, 99 zestawu pomocy dydaktycznych dla nauczyciela, w skład którego wchodzą między innymi: piktogramy demonstracyjne, naklejki z piktogramami i puste naklejki do tworzenia piktogramów przez uczniów, płyta z programem komputerowym do projektowania piktogramów oraz grami edukacyjnymi, 99 przewodnika dla nauczyciela wraz z propozycjami scenariuszy zajęć i zróżnicowanymi pod względem stopnia kartami pracy dla uczniów o rożnych potrzebach edukacyjnych.

Pakiet przygotowany jest w trzech wariantach: dla klas 1-3 szkoły podstawowej, dla klas 4-6 oraz dla klas 1-3 gimnazjum.

EFUN

120

Z ośrodków doskonalenia nauczycieli

OEIiZK zaprasza na szkolenia organizowane w okresie wakacji Zapraszamy na szkolenia organizowane w lipcu i sierpniu wg poniższego harmonogramu. Szkolenia te dla nauczycieli wszystkich typów szkół województwa mazowieckiego są bezpłatne (za wyjątkiem szkoleń przygotowujących do pełnienia funkcji opiekuna szkolnej pracowni internetowej – D1, D2, D3). Szczegółowe informacje o szkoleniach oraz zapisy dostępne są na stronie Ośrodka (http://www.oeiizk.waw.pl/kursy).

Kod szkolenia

Termin

Liczba godzin

KOM

02-03.07.2012

10

D1

02-06.07.2012

40

Tworzenie prezentacji multimedialnych dla potrzeb biblioteki, na odległość

BIBPPONL

03-17.07.2012

24

Prezentowanie i publikowanie efektów projektu za pomocą narzędzi Web 2.0

PREZPROJ

04-06.07.2012

15

Zastosowania pakietu prezentacyjnego PowerPoint

WPP

04-06.07.2012

24

Internet i multimedia dla bibliotekarzy, na odległość

BINTIMONL

04-18.07.2012

24

D2

09-13.07.2012

40

TIKDYR

09-13.07.2012

25

WPP

11-13.07.2012

24

TIKDYR

16-20.07.2012

25

Arkusz kalkulacyjny dla początkujących

ARKP

16-18.07.2012

20

Budowanie strony WWW szkoły w oparciu o system CMS Joomla

CMSJ

16-20.07.2012

40

TIKDYR

23-27.07.2012

25

IMG1

06-10.08.2012

40

D3

20-24.08.2012

40

Wprowadzenie do programowania w SCRATCHu

SCRATCH1

22-24.08.2012

24

Facebook jako narzędzie społecznej edukacji w sieci

FSE

23-24.08.2012

10

Nazwa szkolenia Tworzenie komiksów za pomocą narzędzi Web 2.0 Przygotowanie nauczyciela do pełnienia funkcji administratora szkolnej pracowni internetowej (cz.1)

Przygotowanie nauczyciela do pełnienia funkcji administratora szkolnej pracowni internetowej (cz.2) „Chmura w Internecie” wspiera dyrektora w sprawnym zarządzaniu szkołą opartą na wiedzy Zastosowania pakietu prezentacyjnego PowerPoint „Chmura w Internecie” wspiera dyrektora w sprawnym zarządzaniu szkołą opartą na wiedzy

„Chmura w Internecie” wspiera dyrektora w sprawnym zarządzaniu szkołą opartą na wiedzy Wprowadzenie do języka Logo i środowiska Logomocja Przygotowanie nauczyciela do pełnienia funkcji administratora szkolnej pracowni internetowej (cz. 3)

EFUN 2012

Granty Mazowieckiego Kuratora Oświaty 2012 Zapraszamy nauczycieli szkół województwa mazowieckiego na bezpłatne 15-godzinne szkolenia organizowane przez Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w ramach grantów Mazowieckiego Kuratora Oświaty. Część szkoleń organizowana jest w okresie wakacji, zajęcia prowadzone są w Warszawie, Ciechanowie, Ostrołęce, Płocku, Radomiu i Siedlcach.

Obejmują następujące obszary tematyczne związane z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych w edukacji:

ykorzystanie technologii inW formacyjno-komunikacyjnych w nauczaniu różnych przedmiotów • Wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w nauczaniu matematyki Szkolenie przeznaczone jest dla nauczycieli matematyki uczących w gimnazjach oraz szkołach ponadgimnazjalnych, którzy w swojej pracy powinni i chcą wykorzystywać technologie informacyjno-komunikacyjne do wspierania procesu nauczania matematyki oraz chcą zapoznać swoich uczniów z tymi technologiami i zachęcić ich do stosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych do budowania własnej wiedzy.

Terminy: Ciechanów, grupa 1: 11-12.07 Płock, grupa 1: 9-10.07 Warszawa, grupa 1: 20-21.08,

grupa 2: 7,14,21.09 • Wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w nauczaniu języka polskiego Szkolenie przeznaczone jest dla nauczycieli języka polskiego wszystkich etapów edukacyjnych, którzy w swojej pracy powinni i chcą wykorzystywać technologie informacyjno-komunikacyjne do wspierania procesu nauczania.

Terminy: Ostrołęka, grupa 1: 20-21.08 Siedlce, grupa 1: 15-16.09 Warszawa, grupa 1: 18,25.09,2.10,

grupa 2: 9,16,23.10

• Wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w nauczaniu przyrody Szkolenie przeznaczone jest dla nauczycieli nowego przedmiotu – przyroda na poziomie szkoły ponadgimnazjalnej, którzy w swojej pracy powinni i chcą wykorzystywać technologie informacyjno–komunikacyjne do wspierania procesu nauczania.

Terminy: Radom, grupa 1: 3-4.07 Warszawa, grupa 1: 20-22.08 • Wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w nauczaniu wczesnoszkolnym Szkolenie przeznaczone jest dla nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej, którzy w swojej pracy powinni i chcą wykorzystywać technologie informacyjno-komunikacyjne do wspierania procesu nauczania, organizowania zajęć opartych na aktywności i kreatywności uczniów w wieku wczesnoszkolnym zgodnie z nową podstawą programową.

Terminy: Ciechanów, grupa 1: 9-10.07 Ostrołęka, grupa 1: 11-12.07 Płock, grupa 1: 20,27.09, 4.10 Radom, grupa 1: 20-21.08 Siedlce, grupa 1: 21-22.08 Warszawa, grupa 1: 2-3.07,

grupa 2: 4-5.07,

grupa 3: 20-21.08,

grupa 4: 22-23.08

E-learning w szkole – wykorzystanie platform edukacyjnych w pracy szkoły • Zastosowania e-learningu na przykładzie platformy Moodle w nauczaniu różnych przedmiotów Szkolenie jest przeznaczone dla nauczycieli różnych przedmiotów wszystkich etapów edukacyjnych, którzy będą przygotowywać lekcje w systemie edukacji niestacjonarnej przez internet lub mieszanej. Obejmuje zagadnienia me-

121

rytoryczne, techniczne, organizacyjne i administracyjne.

Terminy: Ciechanów, grupa 1: 8,15.09,

grupa 2: 22,29.09 Ostrołęka, grupa 1: 8,15.09,

grupa 2: 22,29.09 Płock, grupa 1: 22,29.09,

grupa 2: 1,8,15.10 Radom, grupa 1: 8,15.09,

grupa 2: 22,29.09 Siedlce, grupa 1: 16,20.08,

grupa 2: 6,20.10 Warszawa, grupa 1: 19,26.09,17.10,

grupa 2: 20,27.09,18.10,

grupa 3: 21,28.09,19.10,

grupa 4: 4,11,25.10,

grupa 5: 5,12,26.10

Biblioteka szkolna jako centrum informacyjne dla uczniów •W eb 2.0 w bibliotece szkolnej – centrum informacyjnym dla uczniów Szkolenie przeznaczone jest dla nauczycieli bibliotekarzy, którzy w swojej pracy powinni i chcą wykorzystywać technologie informacyjno-komunikacyjne, a w szczególności narzędzia Web 2.0 do wspierania pracy własnej uczniów i podnoszenia ich kompetencji z zakresu TIK. Terminy: Ciechanów, grupa 1: 20-21.08,

grupa 2: 22-23.08 Ostrołęka, grupa 1: 6-7.08,

grupa 2: 8-9.08 Płock, grupa 1: 6-7.08,

grupa 2: 9-10.08 Radom, grupa 1: 6-7.08,

grupa 2: 8-9.08 Siedlce, grupa 1: 22-23.09,

grupa 2: 29-30.09 Warszawa, grupa 1: 30-31.07,

grupa 2: 1-2.08,

grupa 3: 22-23.09 Szczegółowe informacje o grantach oraz zapisy dostępne są na stronie Ośrodka

(http://www.oeiizk.waw.pl/kursy).

EFUN

122

Projektory dla szkół Projektor zamiast interaktywnej tablicy

W szkolnej rzeczywistości każdy grosz jest na wagę złota. Podpowiadamy, jak wybrać dobry projektor, który z powodzeniem może zastąpić droższą tablicę interaktywną.

Trudno wyobrazić sobie klasę bez tablicy. Coraz częściej jest ona interaktywna. Wypada jednak zauważyć, że w naszej rzeczywistości nie jest to urządzenie powszechnie użytkowane. Jednym z powodów są oczywiście koszty. Decydując się na tablicę interaktywną musimy kupić projektor, dysponować komputerem oraz sys-

Maciej Zakrocki,

regional manager Poland & Russia, Hitachi Europe Ltd., Digital Media Group.

Projektory interaktywne już zastępują w krajach Europy Zachodniej tradycyjne tablice interaktywne. Za takim rozwiązaniem przemawia zarówno niższa cena, jak i większa mobilność – projektor możemy szybko przenieść i zainstalować w innym pomieszczeniu. Nie bez znaczenia jest również możliwość wyświetlenia obrazu o większej przekątnej niż tradycyjna tablica interaktywna.

Na korzyść tablic przemawia różnorodność stosowanych technologii. Mam na myśli tablice wykorzystujące pisaki elektroniczne, jak i technologię dotykową – obecnie nie ma jeszcze projektorów interaktywnych umożliwiających kontrolę poprzez dotyk.

Hitachi oferuje dwa modele projektorów interaktywnych dla edukacji i biznesu: CPAW2519 oraz BZ-1M. Różnią się dołączonym oprogramowaniem. Obydwa modele oferowane są wraz z dedykowanym regulowanym uchwytem ściennym. Model CPAW2519 ma trzyletnią gwarancję na lampę, zaś BZ-1M 6-miesięczną. Obydwa projektory mają trzyletnią gwarancję na urządzenie z możliwością wydłużenia jej do 5 lat.

temem mocowania i kablami, które wraz usługą instalacyjną oznaczają dodatkowe wydatki. Najczęściej musimy też zadbać o system nagłośnienia, który stanowi kolejną pozycję w budżecie. Kiedy to wszystko już kupimy i zainstalujemy, okazuje się, że kluczem do sukcesu jest oprogramowanie.

To ono daje nam dostęp do gier i zabaw interaktywnych, dostarcza narzędzi do edycji, rozpoznaje odręczne pismo i pozwala korzystać z galerii gotowych obiektów. A jeśli nie dysponujemy środkami, które pozwolą nam kupić cały ten zestaw? Czy w takim przypadku jesteśmy skazani na rezygnację z interaktywnych zajęć?

Nie. Alternatywą jest projektor z funkcją interaktywnego pióra, tzw. projektor interaktywny. W połączeniu z komputerem oraz tablicą suchościeralną staje się rozwiązaniem znacznie bardziej ekonomicznym.

Czy ma szansę zastąpić tablicę?

Tablica interaktywna to urządzenie, które wymaga połączenia z komputerem i projektorem, co wiąże się z konkretnymi kosztami, ale i z koniecznością dopasowania kompatybilnych urządzeń. Kolejna rzecz to kwestia instalacji. Projektor interaktywny musi być połączony wyłącznie z komputerem. Jako powierzchnia „do pisania” może posłużyć zwykła suchościeralna tablica.

Jak to działa?

Wraz z projektorem dostarczane jest specjalne pióro (lub dwa), które z nim współpracuje. Projektor interaktywny należy połączyć z komputerem za pomocą kabla, np. VGA, aby uzyskać obraz oraz kablem USB, aby korzystać z funkcji interaktywnej. Po ustawieniu i włączeniu projektora należy zrobić tzw. kalibrację polegającą na wskazaniu piórem punktów kalibracyjnych na powierzchni, na którą projektor wyświetla obraz (np. na ścianie czy tablicy suchościeralnej). Niektóre modele dostępne na rynku mają funkcję autokalibracji, która automatycznie dopasowuje wielkość wyświetlanego obrazu do wielkości ekranu oraz koryguje zniekształcenia. Dzięki temu, że pod obiektywem projektora umieszczona jest kamera działająca na podczerwień i współpracująca z interaktywnym piórem, do komputera (połączonego z projektorem) trafia informacja na temat położenia pióra. Projektor wyświetla taki sam obraz, jaki widnieje na ekranie komputera a pióro (podobnie jak myszka na ekranie komputera) pozwala uruchamiać poszczególne aplikacje, dostępne gry czy filmy – na powierzchni, na którą wyświetlany jest obraz. W efekcie zyskujemy dostęp do takich możliwości, jakie oferują tablice interaktywne. Dostępne są już modele projektorów interaktywnych, które nie wymagają połączenia z komputerem w celu korzystania z in-

EFUN 2012

123

teraktywny funkcji. Ciekawym i bardzo funkcjonalnym dodatkiem jest głośnik, zaś możliwość przenoszenia projektora nie ogranicza możliwości tworzenia interaktywnych zajęć wyłącznie w jednej sali.

Sony VPL-SW525C To interaktywny projektor panoramiczny o rozdzielczości WXGA oraz natężeniu światła białego i barwnego 2 500 lumenów. Ma trzy tryby jasności lampy: wysoką 2 500 lm, standardową 2 100 lm i niską 1 800 lm.

Tryb niskiej jasności zmniejsza koszty eksploatacji redukując pobór mocy i wydłużając okres eksploatacji lampy. W zestawie jest interaktywne oprogramowanie, dwa pióra oraz uchwyt do montażu. Sugerowana cena detaliczna: 6 900 zł.

Parametry Projektor interaktywny – jak każdy inny – ma swoje parametry. Dokonując wyboru powinniśmy mieć świadomość technologii przetwarzania obrazu, rozdzielczości, jasności czy kontrastu. Choć w kwestii technologii można się spierać (niekiedy dobrze jest po prostu zobaczyć obraz wyświetlany przez urządzenie, żeby samodzielnie ocenić ewentualne różnice), to są pewne proste zasady, które należy wziąć pod uwagę wybierając projektor.

Rozdzielczość powinna być jak najwyższa. Projektory o wysokiej rozdzielczości wyświetlają większą liczbę pikseli, które są mniejsze i dzięki temu mniej widoczne na ekranie – daje to wyrazisty i jednorodny obraz. Najniższa rozdzielczość to SVGA (800x600), następnie XGA (1024x768) a w droższych modelach SXGA (1280x1024). Projektory WXGA (1280x768) mają format 16:10 oraz 1080p – full HD (1920x1080) – format 16:9. Zalecane jest, aby roz-

dzielczość projektora odpowiadała rozdzielczości komputera PC lub notebooka, z którym współpracuje. Istotna jest tzw. rozdzielczość podstawowa – rzeczywista rozdzielczość, z jaką projektor może wyświetlić obraz (ang. native resolution).

Jeśli rozdzielczość komputera (sygnału) jest zgodna z podstawową rozdzielczością projektora, to uzyskujemy najwyższą jakość – obraz wyświetlany jest w skali 1:1. Jeśli rozdzielczości nie są zgodne, to obraz przed wyświetleniem jest przekształcany (skalowany, czyli przeliczany) co w mniej lub bardziej widoczny sposób powoduje spadek jego jakości. W ramach parametrów urządzenia podawana jest rozdzielczość podstawowa, tzw. natywna, oraz rozdzielczość maksymalna – czyli taka, jaką projektor może „przyjąć” i przekształcić na podstawową. To ważna informacja – projektor nie przyjmie wyższej rozdzielczości niż maksymalna – nie wyświetli takiego obrazu.

Epson EB-485Wi Projektor z funkcją interaktywną, z której można korzystać bez konieczności podłączenia do komputera. Dużym atutem tego urządzenia jest automatyczna kalibracja oraz gwarancja możliwości jednoczesnej pracy dwóch osób. Projektor może być zamocowany na cztery różne sposoby: na ścianie, na suficie, a nawet pod biurkiem lub z boku.

Natężenie światła białego i barwnego na poziomie 3 100 lumenów, kontrast 3 000:1 oraz rozdzielczość WXGA – to obietnica znakomitego i wyraźnego obrazu w każdych szkolnych warunkach. Projektor jest wyposażony w głośnik 16W, a w zestawie jest mocowanie ścienne oraz dwa cyfrowe pióra. Sugerowana cena detaliczna: 9 700 zł.

Dorota Wódka – Kot Marketing Manager EPSON Europe B.V.

Interaktywne projektory są dziś jeszcze nowością, do której – jak do każdej nowości – wiele osób podchodzi z rezerwą. Sądzę, że powoli wyprą one zestawy projektor + interaktywna tablica z większości zastosowań, szczególnie edukacyjnych. Powód jest prosty: wygodniej i taniej – szczególnie w szkole – jest mieć jedno urządzenie niż dwa. Funkcjonalności obydwu rozwiązań są bardzo podobne. Oczywiście tablice interaktywne nie znikną zupełnie, bo do niektórych zastosowań pasują lepiej.

Interaktywny projektor jest zdecydowanie lepszym rozwiązaniem w przypadku gdy interaktywne zajęcia prowadzone są w różnych salach, a szkoły nie stać na wyposażenie każdej z nich w zestaw: interaktywna tablica + projektor. Niewątpliwą przewagą interaktywnego projektora jest elastyczność w zmianie wielkości uzyskiwanej za jego pomocą interaktywnej powierzchni, która zależy tylko od odległości projektora od ściany czy ekranu.

Zaletą jest także możliwość wyświetlania obrazu na dowolnej płaszczyźnie pionowej i poziomej – ściana, podłoga, stół. To daje więcej możliwości i pozwala rozwinąć kreatywność uczniów i nauczycieli.

Na londyńskich targach BETT (styczeń 2012 r.) Epson zaprezentował projektory interaktywne drugiej generacji (w Polsce dostępne od marca). Wyposażone są w dwa pióra umożliwiające jednoczesną pracę dwóch osób. Są wśród nich modele o ultrakrótkim rzucie – mniejsze od poprzednich modeli i o 30% lżejsze, co upraszcza ich instalację czy przenoszenie. Standardem jest także wbudowany 16W głośnik, złącze HDMI, możliwość pracy bez podłączenia do komputera (wyświetlanie z pamięci USB). Wszystkie nasze ultrakrótkie projektory dostarczamy z uchwytem (w cenie projektora) umożliwiającym montaż na ścianie, nad ekranem.

Nowe modele mają również funkcję autokalibracji, która automatycznie dopasowuje wielkość wyświetlanego obrazu do wielkości ekranu oraz automatycznie koryguje zniekształcenia geometrii obrazu, co jest bardzo wygodne dla osób, które z projektora nie korzystają na co dzień i nie mają czasu na uczenie się niuansów jego obsługi.

Polecam ciekawe rozwiązanie, jakim jest możliwość tworzenia interaktywnych stołów – interaktywny projektor montujemy wówczas na wysięgniku na krawędzi stołu. Takie rozwiązanie jest wręcz intuicyjnie „chwytane” przez dzieci – korzystają z niego chętniej niż z tablicy.

EFUN

124 Aleksandra Jasińska

Channel Account Manager Display Business Group Professional Solutions Europe Sony Europe Limited, Sp. z o.o. Oddział w Polsce

Zarówno rozwiązania oparte na tablicy interaktywnej i projektorze, jak i projektory z wbudowanym modułem interaktywnym mają swoich zwolenników. Pomimo że projektor interaktywny to urządzenie stosunkowo nowe na rynku, zdobywa coraz większe zaufanie nauczycieli i uczniów. Jego zaletą jest niewątpliwie prosta obsługa i kompleksowość w niskiej cenie – wystarczy płaska powierzchnia, np. tablica suchościeralna, aby lekcję z użyciem takiego projektora, np. Sony VPL-SW525C, uczynić interaktywną i interesującą dla uczniów. Dzięki takiemu ekonomicznemu rozwiązaniu wymiana tablicy, np. w przypadku jej zniszczenia, nie stanowi dużego obciążenia finansowego dla szkoły.

Im jaśniejsze światło, tym lepiej widoczny obraz. Jasność podawana w ANSI lumenach lub lumenach. Oznacza ona po prostu natężenie światła. Im jest niższa, tym bardziej trzeba zaciemniać salę, żeby obraz był widoczny. Można przyjąć, że jasność na poziomie 2 500-3 000 ANSI lumenów pozwala uniknąć zaciemniania sali.

Kontrast to, najprościej rzecz ujmując, stosunek miedzy bielą i czernią. Im wyższy jest ten współczynnik, tym mniejsza wrażliwość wyświetlanego obrazu na silne światło otoczenia, a większa zdolność projektora do wyświetlania odcieni kolorów. Trzeba pamiętać, że na rzeczywisty kontrast ma wpływ wiele szczegółów związanych z miejscem, w którym urządzenie pracuje, w szczególności ekran, a także wymiary pomieszczenia – a kon-

kretnie odległość ekranu od sufitu i ścian.

Wartości podawane przez producentów są mierzone w warunkach laboratoryjnych w zaciemnionych pomieszczeniach. Nie powinno się bezpośrednio porównywać wartości liczbowych kontrastu projektorów w różnych technologiach. Trzeba również pamiętać o ograniczonej czułości kontrastowej ludzkiego oka, która zmienia się z wiekiem.

W przypadku projektora interaktywnego wybór nie kończy się na określeniu podstawowych parametrów. Trzeba bowiem zapoznać się jeszcze z jego interaktywnymi funkcjami.

Projektory Casio są wykonane w technologii Laser&LED, gdzie tradycyjną lampę wyładowczą zastąpiono innowacyjnym źródłem światła o żywotności aż 20 000 godzin.

Te projektory są objęte zdecydowanie najdłuższą na rynku gwarancją dla sektora edukacyjnego – 5 lat/10 000h. Projektory krótkoogniskowe, które mogą zastąpić tablicę interaktywną, to Casio XJ-ST145 oraz Casio XJ-ST155.

Oprogramowanie – tajemnica sukcesu Zarówno w przypadku tablicy interaktywnej jak i interaktywnego projektora bardzo ważne jest oprogramowanie. Każdy z wymienionych sprzętów jest jedynie

Krzysztof Sulowicz

Country Manager BenQ PL

Moim zdaniem w przewidywalnej przyszłości projektory interaktywne nie zastąpią w szkołach interaktywnych tablic i projektorów. Jedną z najważniejszych przyczyn nie jest wcale technologia a przyzwyczajenia użytkowników. Dziś, po czterech czy nawet pięciu latach od chwili pojawienia się interaktywnych tablic w Polsce, nauczyciele je zaakceptowali i stopniowo włączają w procesy dydaktyczne.

Podstawową zaletą projektora interaktywnego jest jego mobilność, czyli łatwość przenoszenia „interaktywnego ekranu”, jakim może być dowolna ściana czy inna powierzchnia, na jaką rzucamy obraz. Praktykowane w niektórych szkołach montowanie tablicy interaktywnej i projektora na stelażu na kółkach i przewożenie ich z klasy do klasy jest szalenie niewygodne i grozi uszkodzeniem – zwykle projektora…

Zaletą naszych interaktywnych projektorów jest ich gotowość do interaktywnej pracy natychmiast po włączeniu – nie wymagają żadnej kalibracji, czyli wskazywania granic obszaru ekranu, który ma być interaktywny.

urządzeniem wskazującym. W zestawie otrzymujemy software, który odpowiada ze możliwości edycji, układ i liczbę przycisków funkcyjnych czy galerie gotowych materiałów dostępnych „od zaraz”. Jest to oprogramowanie odpowiadające za to, że możemy korzystać z funkcji zbliżonych do tych, które oferuje tablica interaktywna. Kolejny krok to oprogramowanie merytoryczne, które pozwala realizować zajęcia korzystając z gotowych materiałów. Istnieją zbiory zabaw, gier czy animacji, które pomogą w przygotowaniu ciekawych zajęć zgodnych z programem nauczania. Jedno i drugie oprogramowanie można dokupić osobno zwiększając możliwości urządzenia.

BenQ MP780ST plus To projektor interaktywny z dwoma piórami. Daje obraz 87 cali (221 cm) z odległości 91 cm. Sygnał wizyjny można dostarczać bezpośrednio z komputera lub za pośrednictwem sieci LAN a także wyświetlać pliki graficzne (JPG, TIFF, JPEG itp.) bezpośrednio z pamięci USB podłączonej do gniazda projektora – bez pośrednictwa komputera.

Rozdzielczość WXGA, jasność 2 500 ANSI lumenów, kontrast 3 000:1, wiele gniazd połączeniowych, w tym HDMI. Wbudowany głośnik 20W i gniazdo do mikrofonu ułatwiają prowadzenie zajęć. Sugerowana cena detaliczna: 6 899 zł.

Jeszcze przed wakacjami na rynek trafi interaktywny projektor Ultra Short Throw BenQ MW860USTi dający obraz o przekątnej 87 cali z odległości 73 cm. Projektor jest również panoramiczny WXGA i ma jasność 3 000 ANSI lumenów, wyposażony jest w dwa pióra. Cena: około 6,9 tys. zł.

Tablica zagrożona Projektor interaktywny to niebywale funkcjonalne urządzenie. Można z nie-

EFUN 2012

125 Michał Rędziak,

product manager, Veracomp SA.

go korzystać realizując projekcje filmów czy prezentacji. Można wyświetlać obraz na ekranie czy tablicy suchościeralnej i korzystać z funkcji interaktywnych. Te funkcje mogą już dziś być takie same, jak w przypadku tablic, ponieważ na wszystkich komputerach można zainstalować takie samo oprogramowanie, np. RM Easiteach Next Generation. Projektor interaktywny – podobnie jak wiele tablic – obsługuje się specjalnymi pisakami. Możliwa jest jednoczesna praca dwóch osób. Projektor może (ale nie musi) być zamontowany w sali na stałe, można wybrać urządzenie, które da się łatwo przenosić. Koszty zakupu projektora interaktywnego są niższe niż zestawu z tablicą interaktywną. Nic nie stoi na przeszkodzie, by podbił polskie szkoły.

Zanim wybierzesz Gwarancja – warto zwrócić uwagę na okres gwarancji stosowanej na projektor oraz źródło światła. Część producentów oferuje rozszerzoną gwarancję dla sektora edukacyjnego. Aby z niej skorzystać, wystarczy zwykle w prosty sposób zarejestrować produkt na stronie internetowej.

Zestaw złącz ma kluczowe znaczenie z uwagi na podłączenie do projektora różnych źródeł obrazu.

Złącze HDMI pozwala na przesył obrazu i dźwięku jednocześnie. Złącze

Jan Bosek,

product manager, Multimediawszkole.pl.

Projektor interaktywny ma takie możliwości, które pozwalają mu z powodzeniem zastąpić tablicę interaktywną w klasie. Jego atutem jest cena – zdecydowanie niższa od ceny kompletnego zestawu z tablicą interaktywną.

Ewentualnym problemem może być fakt, że do obsługi funkcji interaktywnej w projektorze konieczne są specjalne pisaki, ale nawet

VGA jest standardowym złączem stosowanym w komputerach i służy do przesyłu obrazu. Złącze mini jack 3.5mm służy do przesyłania dźwięku, USB jest pożądane do połączenia z komputerem. Istnieją modele, które pozwalają na odtwarzanie np. pokazu zdjęć czy prezentacji z pendrive’a (przenośna pamięć USB).

3D Ready – funkcja pozwalająca na wyświetlenie trójwymiarowego obrazu (3D) przy wykorzystaniu specjalnych okularów i komputera.

Zoom optyczny – parametr odpowiadający za możliwe powiększenie obrazu bez straty jego jakości. Ułatwia dopasowanie odległości projektora od ekranu (im większy zoom optyczny, tym lepiej). Ważny parametr, gdyż w każdej sali projektor może być usytuowany w innym miejscu.

Poziom hałasu – lampa wymaga chłodzenia, za co odpowiada wentylator. Niekiedy pracuje tak głośno, że przeszkadza w odbiorze.

Projektory interaktywne nie zastąpią tablic interaktywnych, ale na pewno zabiorą im spory kawałek rynku. Przede wszystkim z tego względu, że są znacznie tańsze. Inwestując w taki projektor nie musimy kupować już tablicy interaktywnej, a funkcje interaktywne są realizowane właśnie przez projektor. Minusem takiego rozwiązania jest to, że w większości sal lekcyjnych obraz będzie wyświetlany na zwykłym ekranie czy nawet na ścianie, a interaktywne piórka wykorzystywane do pracy z takim projektorem nie pracują dobrze na powierzchni chropowatej. W związku z tym projektor interaktywny powinien być sprzedawany ze zwykłą tablicą suchościeralną. Warto zaznaczyć, że projektor interaktywny to urządzenie ultra short throw, jest zatem idealny do tablic, gdyż niemal nie występuje zjawisko cienia rzucanego przez człowieka.

Moim zdaniem takie urządzenie będzie mogło zastąpić tablicę interaktywną tylko wtedy, gdy oprogramowanie dodawane do tych projektorów będzie tak dobre, jak to, które jest obecnie dedykowane do tablic interaktywnych.

Należy zwrócić uwagę, że obraz z projektora wyświetlany na zwykłej suchościeralnej tablicy może razić w oczy w stopniu uniemożliwiającym dłuższą jego obserwację. Dzieje się tak dlatego, że powierzchnie zwykłych tablic są zwykle gładkie i dobrze odbijają światło – szczególnie intensywne

światło projektora. Korzystanie wówczas z projektora interaktywnego wyświetlającego obraz na powierzchni zwykłej suchościeralnej tablicy może być nie tylko kłopotliwe, ale wręcz niemożliwe. Korzystanie z projektorów na innych powierzchniach – np. białej ścianie – może powodować ich erozję.

Warto w takich wypadkach rozważyć zastosowanie bardziej odpornych, jednocześnie niewpływających negatywnie na wyświetlany obraz powierzchni.

miłośnicy dotykowej obsługi tablicy będą w stanie szybko przestawić się na korzystanie ze wspomnianych pisaków.

Każde z tych urządzeń jest przede wszystkim projektorem i może być wykorzystywane w tradycyjny sposób. Przy wyborze projektora trzeba koniecznie rozważyć, w jakich warunkach będzie pracował, czy będzie przenoszony między klasami, jakie parametry obrazu oferuje oraz jakie ma warunki gwarancji. Poszczególne marki proponują różne warunki gwarancji i często są one bardziej atrakcyjne dla sektora edukacyjnego. Przykładowo: Panasonic proponuje trzyletnią gwarancję na urządzenie i trzyletnią (lub 2 000h) gwarancję na lampę, zaś Casio dla edukacji

daje gwarancję na 5 lat (10 000h) na źródło światła i 3 lata na urządzenie.

Kolejna sprawa to interaktywne oprogramowanie. Zwykle software oferowany w zestawie z urządzeniem jest satysfakcjonujący. Warto jednak pamiętać, że istnieją takie produkty, jak np. RM Easiteach Next Generation, w polskiej wersji językowej.

Można go używać na tablicy interaktywnej każdego producenta oraz korzystając z projektorów interaktywnych. To samo oprogramowanie w ramach każdego urządzenia, z takim samym zestawem funkcji i przyciskami zawsze w tym samym miejscu – to ogromne ułatwienie dla nauczycieli, którzy mogą korzystać z przygotowanych lekcji zarówno na tablicy i na projektorze.

EFUN

126

multimedia Janusz S. Wierzbicki

Nauka przez zabawę z Microsoft Mouse Mischief

Bezpłatny dodatek do programu PowerPoint pozwala zaangażować większą liczbę uczniów w aktywny udział w lekcji, gdy dysponujemy tylko jednym komputerem i projektorem. Musimy tylko podłączyć kilka myszy.

Co będzie potrzebne, by zainstalować i używać Mouse Mischief?

Na lekcji często możemy mieć do dyspozycji komputer oraz projektor, czasem tablicę multimedialną. Trudno jednak nawet przy jej wykorzystaniu zaangażować większą liczbę uczniów w tok lekcji. Przy tablicy jednocześnie może przecież pracować jedna – góra dwie osoby. Jest jednak inna, ciekawa i co najważniejsze niemal bezpłatna możliwość wykorzystania posiadanego sprzętu. To dodatek do programu PowerPoint – Microsoft Mouse Mischief.

Dzięki niemu możemy tworzyć wciągające interaktywne prezencje, w czasie których uczniowie odpowiadają na pytania typu prawda/fałsz, dokonują wyboru jednej z wielu odpowiedzi lub rysują, szkicują czy uzupełniają rysunki, schematy, diagramy oraz wykonują inne zadania.

Co bardzo ważne – w zabawie może wziąć udział jednocześnie tylu uczniów, ile myszy zdołamy podpiąć do komputera. Każdy uczeń dysponuje niezależnym kursorem myszy oznaczonym oryginalnym symbolem (np. pomarańczy, dinozaura czy kropli wody) i równolegle z innymi wykonuje zadania. Po wykonaniu każdego wyświetlane jest podsumowanie – ile i jakich odpowiedzi udzielili uczniowie. Jeśli nauczyciel określił prawidłową odpowiedź – program wyświetli, kto udzielił jej pierwszy. Prezentacje możemy przygotować samodzielnie lub pobrać gotowe z sieci.

Do działania dodatku niezbędny jest komputer i zainstalowany program PowerPoint w wersji 2007 lub 2010. Trzeba też mieć do dyspozycji kilka myszy (5-6). Najlepiej, by były to urządzenia bezprzewodowe lub o długich przewodach. Warunkiem koniecznym jest, by były wyposażone w interfejs USB – ale to spełnia większość współczesnych urządzeń. Jeśli nasz komputer ma zbyt mało gniazd, konieczne może okazać się wyposażenie go w rozgałęziacz – tzw. hub USB.

Przykład pytania z wyborem jednej z wielu odpowiedzi.

Wskazówka Koszt zakupu całości niezbędnego wyposażenia nie przekroczy zazwyczaj 200-300 zł w przypadku urządzeń przewodowych. W przypadku bezprzewodowych myszy trzeba wydać nieco więcej, aby były to urządzenia lepszej jakości i o większym zasięgu. Warto także sprawdzić, czy będą mogły pracować jednocześnie nie zakłócając się nawzajem. Najtańsze modele mają na stałe przyporządkowaną jednakową częstotliwość fal radiowych. Dlatego nie da się z nich korzystać nie tylko na jednym komputerze, ale także na różnych komputera znajdujących się blisko siebie.

Przykład pytania z odpowiedzią typu tak/nie (prawda/fałsz).

EFUN 2012

krok po kroku

127

Janusz S. Wierzbicki

Microsoft Mouse Mischief – krok po kroku Gdzie szukać programu i dodatkowych materiałów?

Gdy uporamy się ze sprzętem, następnym krokiem jest pobranie i zainstalowanie bezpłatnego dodatku do programu PowerPoint.

Microsoft Mouse Mischief, bo o nim mowa, można pobrać z sieci internet na wiele sposobów. Na przykład ze strony www.microsoft. com/multipoint/mouse-mischief. Znaleźć tam można nie tylko program, ale także wiele przykładów gotowych prezentacji i pomysłów na lekcje. Jedyną wadą w tym wypadku jest język angielski, którym napisane są wszystkie materiały.

Z tego powodu warto także zajrzeć do serwisu www.pil-network.com.

Tam również znajdziemy sporo informacji związanych z tym narzędziem, a serwis potrafi automatycznie tłumaczyć treści. Jest także szansa, że z czasem więcej materiałów w naszym ojczystym języku zostanie w nim opublikowanych. Na razie zapraszamy także na k12blog. edu.pl, gdzie znaleźć można przykładową prezentację. Warto także przejrzeć samouczek, jak krok po kroku zainstalować Microsoft Mischief, stworzyć w nim prezentację i przeprowadzić zajęcia.

Krok 1

Instalujemy dodatek Microsoft Mischief dla Microsoft Office 2007/2010.

Uwaga Przedstawiony niżej proces pobrania aplikacji i jej instalacji został przeprowadzony na systemie Windows 7 z zainstalowanym MS Office 2010 oraz z wykorzystaniem przeglądarki Internet Explorer 9. W przypadku korzystania z innej wersji systemu, pakietu Office lub przeglądarki może się nieznacznie różnić.

Do działania programu wymagana jest wcześniejsza instalacja pakietu Office w wersji 2007 lub 2010.

1. Uruchamiamy przeglądarkę internetową i łączymy się ze stroną www.microsoft.com/multipoint/mouse-mischief

2. Odszukujemy i wybieramy po prawej stronie opcję Download.

3. Zapisujemy plik na swoim komputerze wybierając przycisk ekranowy Zapisz.

EFUN

128

4. Po zakończeniu pobierania uruchamiamy instalator wybierając przycisk ekranowy Uruchom.

8. Następuje instalacja programu, której postęp wskazuje pasek 5. Jeśli pojawi się okno z pytaniem, czy chcemy zezwolić programo-

statusu.

wi na wprowadzenie zmian, wybieramy przycisk ekranowy Tak.

9. O zakończeniu instalacji poinformuje nas okno Mouse Mischief 6. W oknie Welcome to Mouse Mischief zapoznajemy się z licencją a następnie wybieramy opcję I accept the license terms for Microsoft Software.

7. Wybieramy przycisk ekranowy Install.

installation is complete. Wybieramy, czy chcemy partycypować w programie ulepszenia tej aplikacji, czy nie. Jeśli nie, wybieramy opcję I do not want to join the program at this time.

10. Kończymy instalację wybierając przycisk ekranowy Finish.

EFUN 2012

129 Krok 2

Tworzymy prezentację Mouse Mischief.

2. Uzupełniamy pierwszy slajd prezentacji wpisując tytuł Kilka pytań po wycieczce do Krakowa i Wieliczki.

3. Na wstążce wybieramy zakładkę Multiple-Mouse.

1. Odszukujemy

w menu Start i uruchamiamy program

PowerPoint.

4. Wstawiamy nowy slajd wybierając przycisk New Slide.

5. Ustawiamy typ pytania tak/nie (prawda/fałsz) wybierając

na wstążce przycisk Yes/No. 6. Wpisujemy pytanie jako tytuł slajdu: Czy w Krakowie mieszkał Smok Wawelski?

7. Na wstążce wybieramy zakładkę Wstawianie.

EFUN

130

8. Na wstążce wybieramy przycisk ekranowy Kształty a następnie wybieramy opcję Prostokąt.

9. Wstawiamy prostokąt rysując go na slajdzie w taki sposób, by zakrył napis Yes i wprowadzamy z klawiatury słowo Tak – napis pojawi się na prostokącie.

Wskazówka Kolor wypełnienia prostokąta i jego obramowania warto ustawić na identyczny z kolorem tła slajdu.

10. Powtarzamy operację, by zakryć napis No prostokątem z napisem Nie.

Wskazówka Tworząc slajdy w ramach prezentacji uruchamianych z wykorzystaniem dodatku Mouse Mischief postępujemy tak samo, jak w przypadku zwykłych prezentacji.

Należy jedynie pamiętać, że nie będą działać animacje.

W związku z tym w niniejszym artykule nie zajmujemy się wyborem tła ani wstawianiem dodatkowych elementów (np. grafiki).

11. Na wstążce wybieramy zakładkę Multiple-Mouse.

12. W celu określenia prawidłowej odpowiedzi, na wstążce wybieramy Assign Answer a następnie opcję 1.

13. Wstawiamy nowy slajd wybierając przycisk New Slide.

14. Ustawiamy typ pytania na jedną odpowiedź z trzech możliwych wybierając na wstążce przycisk Multiple Choice a następnie opcję 3 Choices.

15. Wpisujemy tytuł slajdu Wieliczka to: 16. Uzupełniamy pola odpowiedzi wpisując odpowiednio:

- Kopalnia soli

- Jaskinia Smoka Wawelskiego

- Kopalnia w ęgla 17. W celu określenia prawidłowej odpowiedzi na wstążce wybieramy Assign Answer a następnie opcję 1 – analogicznie jak w punkcie 12.

18. Wstawiamy nowy slajd wybierając przycisk New Slide.

19. Ustawiamy

typ pytania na rysowanie wybierając na wstążce przycisk Drawing.

EFUN 2012

131 Uwaga Uruchomienie prezentacji w standardowy sposób (np. wciskając klawisz F5) nie udostępni dodatkowych funkcji oferowanych przez Mouse Mischief. Kolejne slajdy zostaną wyświetlone na ekranie bez interaktywnych funkcji.

20. Zapisujemy

prezentację wybierając kolejno menu Plik a następnie opcję Zapisz, podając nazwę (np. Kilka pytań po wycieczce do Krakowa i Wieliczki) i wybierając przycisk Zapisz.

Jeśli nic nie zmienimy, domyślnie prezentacja zapisze się w folderze z naszymi dokumentami.

Po zapisaniu prezentacji możemy ją zamknąć lub uruchomić przy użyciu dodatku Mouse Mischief.

Wskazówka Wiele materiałów i prezentacji współpracujących z dodatkiem Mouse Mischief można znaleźć w internecie.

Warto zajrzeć między innymi na stronę www.pil-network.com.

3. Po uruchomieniu prezentacji poruszamy myszką nauczycielską, która będzie nam służyła do sterowania zabawą. W wyniku poruszenia na ekranie pokaże się kursor oznaczony niepowtarzalnym symbolem (domyślnie ikonką dinozaura). Należy umieścić go na tle pomarańczowego prostokąta w centrum slajdu a następnie wcisnąć klawisz Enter.

Krok 3

Prowadzimy lekcję z wykorzystaniem prezentacji Mouse Mischief.

Jeśli prezentacja nie została otwarta wcześniej, należy ją odnaleźć na dysku komputera i wczytać, zanim będziemy mogli wykonać kolejne kroki.

Uwaga Zanim włączymy prezentację korzystającą z dodatku Mouse Mischief, należy podłączyć wszystkie myszki, z których chcemy skorzystać. Nie należy ich jednak jeszcze udostępniać uczniom.

1. Na wstążce wybieramy zakładkę Multiple-Mouse.

2. Na wstążce wybieramy Play Slide Show, aby uruchomić interaktywną prezentację.

4. Po

wybraniu myszy, która będzie należała do nas, nauczycieli, jej kursor zmieni się w dużą pomarańczową strzałkę. Z jej pomocą wybieramy tryb zabawy. W naszym wypadku wybierzemy Individual mode, czyli tryb indywidualny.

Wskazówka Mouse Mischief oferuje także tryb grupowy (Team mode). Po jego wybraniu uczniowie łączą się w zespoły, a każdy członek zespołu ma takie samo oznaczenie kursora. Zabawa polega na tym, że w pytaniach każdy członek zespołu musi wybrać tę samą odpowiedź.

W zadaniach z rysowaniem działają niezależnie, jak w trybie indywidualnym.

EFUN

132

5. Następnym krokiem jest rozdanie myszy uczniom. Poruszenie każdą z nich spowoduje pojawienie się na ekranie kolejnych kursorów oznaczonych różnymi symbolami. Każdy z uczniów musi zidentyfikować swój i kliknąć nim na napisie Click me! znajdującym się na środku slajdu. W ten sposób zgłoszą się do dalszej zabawy.

9. Statystyka pokaże, ilu uczniów wybrało poszczególne odpowiedzi.

10. Wyróżniony zostanie uczeń, który jako pierwszy wybrał odpowiedź prawidłową. Oznaczenie jego kursora będzie widoczne na ekranie.

11. Uczniowie zobaczą, która odpowiedź była prawidłowa.

Wskazówka Wyróżnienie prawidłowej odpowiedzi oraz ucznia, który pierwszy dokonał jej wyboru, zależy od tego, czy w trakcie tworzenia pytań oznaczyliśmy prawidłowe rozwiązanie. Jeśli nie, wówczas ta funkcja nie zadziała a statystyka będzie miała charakter głosowania na pytania ankietowe.

6. Liczbę uczniów, którzy już zgłosili się do zabawy, widzimy na liczniku w prawym górnym rogu w pozycji Players.

7. Gdy wszyscy uczniowie zgłoszą się do zabawy, możemy przejść dalej. W tym celu przemieszczamy kursor nauczyciela do dolnej części ekranu. Z pojawiającego się paska sterowania wybieramy

12. Po omówieniu pytania i odpowiedzi nauczyciel może przejść do następnego zadania. W tym celu przemieszczamy kursor nauczyciela do dolnej części ekranu. Z pojawiającego się paska sterowania wybieramy strzałkę w prawo.

strzałkę w prawo.

13. Kolejne slajdy z pytaniami i odpowiedziami do wyboru działają 8. Każdy z uczniów udziela odpowiedzi indywidualnie wybierając odpowiednią cyferkę. Po dokonaniu wyboru przez ostatniego ucznia automatycznie wyświetli się statystyka odpowiedzi.

w ten sam sposób.

EFUN 2012

133 prawym górnym rogu ekranu. Gdy czas minie, kursory uczniów znikną z ekranu.

16. Każdy uczeń, zanim przystąpi do rysowania, powinien wybrać kolor pisaka. Może go zmieniać wielokrotnie, podobnie jak korzystać z funkcji gumki.

Po zakończeniu zadania i jego omówieniu nauczyciel może przejść do następnego slajdu. W tym celu, jak poprzednio, przemieszczamy kursor nauczyciela do dolnej części ekranu. Z pojawiającego się paska sterowania wybieramy strzałkę w prawo.

14. Na każdym slajdzie możemy włączyć funkcję odliczania czasu, aby nadać dynamikę wykonywanym zadaniom. Może to być szczególnie ważne przy zadaniach związanych z rysowaniem. W tym celu przemieszczamy kursor nauczyciela do dolnej części ekranu. Z pojawiającego się paska sterowania wybieramy symbol zegara.

15. Po uruchomieniu funkcji odliczania czasu zegar widoczny jest w

17. Prezentacja

kończy się pytaniem, czy zacząć od początku (Restart), czy zakończyć pokaz (Close). Jeśli pracujemy cały czas z tą samą grupą uczniów, wybieramy zazwyczaj Close.

EFUN

134

autoRZY

Michał Tycjan Grześlak Trener i konsultant w Ośrodku Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Prowadzi szkolenia i warsztaty dla nauczycieli oraz kadry kierowniczej.

Trener projektu INTEL – Nauczanie ku Przyszłości. Egzaminator ECDL e-Citizen.

Współorganizator konkursu Innowacyjny Nauczyciel 2011. Od 1997 roku pracuje również jako nauczyciel informatyki, obecnie w Gimnazjumim. ks. Aleksandra FedoroDanuta Brzezińska Ukończyła Bibliotekoznawstwo i informację na- wicza w Izabelinie oraz administrator sieci komputerowej w Zeukową w Bydgoszczy. Tam też mieszka i pracuje spole Szkół w Izabelinie. w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 2. Jest prezesem Rady Głównej Towarzystwa Nauczycieli Marek Jakubowski Bibliotekarzy Szkół Polskich i kieruje jego bydgoGłówny specjalista działu odzyskiwania danych skim oddziałem. Niestrudzenie zabiega o należną w Streamdata.pl – firmie zajmującej się profesjopozycję bibliotek szkolnych w systemie edukacji. nalnym odzyskiwaniem danych z wszelkich rodzajów nośników dla wszystkich grup uszkodzeń.

Anna Koludo Kierownik Ośrodka Edukacji Informatycznej Marcin Kwieciński Łódzkiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli Konsultant produktywności pracowników wiei Kształcenia Praktycznego Przez 12 lat pełniła dzy, autor programu szkoleniowego „Ogarnij funkcję wojewódzkiego koordynatora edukachaos. Nowoczesne metody produktywności” cji informatycznej. Rzeczoznawca Ministerstwa (www.ogarnij-chaos.pl). Doradza i szkoli meneEdukacji Narodowej podręczników dla potrzeb dżerów w wielu firmach w Polsce i za granicą kształcenia przedmiotów informatycznych. Jest (m.in.: Microsoft, Citibank, Sudzucker, Orlen autorką licznych artykułów i opracowań metodycznych dla poOil, Narodowy Bank Polski). trzeb wykorzystania technologii informacyjnej w dydaktyce.

Agnieszka Borowiecka Nauczycielka konsultantka w Ośrodku Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Współautorka polskiej wersji Imagine Logo, lokalizacji podręcznika Intel Learning Series i wielu publikacji dotyczących wykorzystania TIK w nauczaniu różnych przedmiotów.

Dorota Janczak Dariusz Stachecki Nauczycielka z bogatym doświadczeniem w Nauczyciel informatyki w gimnazjum i przednauczaniu dzieci i dorosłych. Konsultantka w miotów informatycznych w policealnym stuOśrodku Edukacji Informatycznej i Zastosowań dium informatycznym. Wicedyrektor GimKomputerów w Warszawie. Specjalistka od wynazjum im. Feliksa Szołdrskiego w Nowym korzystania nowoczesnych technologii i metod Tomyślu. Wykładowca Wyższej Szkoły Pedanauczania. Autorka wielu kursów komputerogogiki i Administracji im. Mieszka I w Poznawych dla nauczycieli, w tym szkoleń dotyczących niu. Organizator Ogólnopolskich Konferencji wykorzystania animacji poklatkowej w edukacji.

Administratorów Szkolnych Sieci Komputerowych KASSK Strona WWW: about.me/dorotajanczak w Nowym Tomyślu, egzaminator ECDL i ECDL Advanced, egzaminator OKE, instruktor Akademii Informatycznej Cisco, trener Ogólnopolskiej Fundacji Edukacji Komputerowej, Anna Marcol Nauczyciel bibliotekarz Pedagogicznej Biblioteki Apple Distinguished Educator (ADE) oraz Apple Proffesional Wojewódzkiej im. Józefa Lompy w Katowicach, Development Trainer (APD). Członek Polskiego Towarzystwa doktor nauk humanistycznych w zakresie biblio- Informatycznego. logii i informatologii. Od 2011 r. pełni funkcję Janusz S. Wierzbicki sekretarza serwisu Elektroniczna Biblioteka PeOd 1996 roku prowadzi zajęcia dla nauczydagogiczna SBP. Od 2008 r. redaguje „Dialogi Bicieli na kursach doskonalących, warsztablioteczne” – półrocznik katowickiej PBW. tach metodycznych oraz studium podyplomowym informatyki prowadzonym Marta Wnukowicz przez Uniwersytet Warszawski oraz OśroWieloletni współpracownik Ośrodka Edukacji Indek Edukacji Informatycznej i Zastosowań formatycznej i Zastosowań Komputerów w WarKomputerów w Warszawie. Uczestniczył szawie. Współpracowała przy projekcie Otwarta Szkoła System Wsparcia Uczniów Migrujących w opracowaniu wielu programów nauczania a także materiałów przygotowując nauczycieli do prowadzenia zajęć dydaktycznych i metodycznych. Za działalność na rzecz edukametodą wideokonferencji. Egzaminator ECDL cji informatycznej został wyróżniony Medalem Komisji Eduka(Europejski Certyfikat Umiejętności Kompute- cji Narodowej w roku 2007 oraz Brązowym Krzyżem Zasługi rowych). Od 1999 roku nauczyciel informatyki w roku 2011. w Gimnazjum nr 42 w Warszawie. Współzałożycielka Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli Centrum Edukacji Teleinformatycznej.