El19

RaĂ­ko Petrov

Eduardo Lamas Sánchez Secretario xeral para o deporte

UNHA BASE CIENTÍFICA PARA 0 DEPORTE Renovación. Talando en termos cibernéticos, esa é a tecla definitiva que haberío que pulsar para que o sistema operativo do noso deporte experimentara o empuxe definitivo. Renovación das ideas, renovación das estructuras, renovación da mentalidade. Todo esto xunto coa ambición, renovada tamén, de botadle un pulso á historia e rematar dunha vez con ese complexo de inferioridade que nos amarrou durante tantos anos a unha especie de fatalismo "enxebre", e non só no eido deportivo.

O deporte galego leva anos buscando, perseguírtelo, reclamando a súa denominación de orixe. Estou plenamente convencido de que nos atopamos nunha etapa previa ó despegue cara á élite, moi preto xa da conta atrás, cando todo o esforzó realizado se concentra en dez segundos de tensión nos que parece decidirse todo. E sen embargo, cando se parte dun traballo benfeito ó longo do tempo, eses dez segundos non son máis que un trámite, tal vez con suspense, pero con moñas máis posibilidades de éxito que de fracaso.

Os logros que están a acadar deportistas galegos en atletismo, vela, remo, piragüísmo e balonmán, entre outras disciplinas, non sonfroito dunha boa sucesión, senón o resultado dun ambicioso programa seriamente concebido e levado a cabo man a man entre a Secretaria Xeral para o Deporte, as deputacións provinciais, os concellos, as distintas federacións galegas, os clubs, adestradores e deportistas. Un programa no que se combinan o esforzó por conquerir unha tecnificación cada vez maior dos nosos deportistas, o decidido apoio económico ós clubs a través das federacións, e a creación dunha infraestructura para a práctica do deporte da que Galicia carecía case por completo a comezos desta década.

A Biblioteca Básica do Deporte englóbase dentro deste proxecto, sen dúbida ambicioso, no que nos atopamos inmersos de cheo. A súa finalidade é satisface-las carencias divulgativas da educación física e dos deportes no contexto galego, e facer

chegar a tódolos adestradores, te'cnicos e persoal docente unha ferramenta de trabalio que lies axude a buscar alternativas na súa tarefa diaria e a profundar nos fundamentos do deporte, ñas características específicas de cada especialidade.

Trátase dunha iniciativa editorial coa que a Secretaría Xeral para o Deporte tenta fertilizar un terreo ata agora estéril. No deporte aínda queda moito por inventar, e paga a pena todo traballo que teña como meta rompe-lo inmobilismo tradicional no que ás veces, por comodidade, se asentan certas disciplinas, para abrir novas fronteiras que contribúan a estimula-la evolución dos distintos deportes.

Podo asegurar con satisfacción que en Galicia contamos con te'cnicos cualificados que, parellamente ó seu traballo diario, asumen o reto da investigación no terreo deportivo. Todo aquel que teña algo que achegar neste eido recibirá o apoio para divulga-las súas actividades pedagóxicas ou científicas. Así evitaremos que toda esa experiencia e sabedoría se perda e conquerremos que pase a ser patrimonio do deporte galego, de xeito que se transmita entre os profesionais e sirva para enriquece-lo traballo de todos.

Confío en que este conxunto de publicacións proporcionen a base técnica e científica indispensables para conqueri-lo obxectivo da renovación do noso deporte.

Disto depende o seu futuro.

ESTE LIBRO É UN AGASALLO DA

XUN1A XmDEGAUCIA ate SECRETARIA XERAL PARA O DEPORTE

^ 4

^ в ^ ^ ^ «

DEPORTE GAUEGO

Introducci贸n 谩 loita

© FEDERACIÓN GALEGA DE LOITA © ROBERTO LEDO GARRIDO © EDICIÓNS LEA Laverde Ruiz, 6 baixo 15702 Santiago de Compostela Tel: 981/570689 Fax: 981/560867

Deseño: GALICIA MEDIA©

ISBN: 84-89947-15-5 Depósito legal: C-35/1998

Impreso: IMPRENTA SEMENTEIRA (Noia) EDICIÓN EN PAPEL ECOLOXICO

Queda prohibida a reproducción total ou parcial da edición desta obra, así como o seu tratamento informático e transmisión por calquera medio, xa sexa electrónico, mecánico, fotocopia ou calquera outro método.

A editorial perseguirá por vía xudicial a realización de copias ou fotocopias "piratas" desta obra.

Introducción á Loita Raíko Petrov

Lea •y

EDICIONS EDICIONS

índice

O SENDEIRO DOS VALENTES

9

DEPORTE MILENARIO

13

UN ALIADO NA VIDA

17

FORMULAS DA VICTORIA

21

UN POUCO DAS REGRAS

35

O UNIVERSO MÁXICO DAS TÉCNICAS DE LOITA

45

Xogo á loita

47

Exercicios para a ponte

69

Poisicións fundamentáis e controis na loita

77

O ABC DA LOITA

81

Primeiros pasos

83

Técnicas da loita grecorromana

87

Técnicas da loita libre

90

LOITA AMATEUR EN GALICIA (por Roberto Ledo Garrido)

105

A loita amateur chega a Vigo: desde as orixes ata a presidencia de Rubén Campos (1958-1991)

109

A loita escolar en Vigo

124

A lo ita amateur en Galicia desde 1991 ata hoxe

129

Directorio actual de clubes

145

Limiar

A loita é un deporte cunha historia que se remonta a milleiros de anos. Practicárona un inxente número de grandes homes de Estado, xefes de exércitos, filósofos, escritores, sabios, pintores, artistas, etc. para mellora-la súa saúde, as súas forzas e a súa vontade.

Hoxe, a loita é un dos deportes máis de actualidade no mundo. Os loitadores teñen a posibilidade de realiza-las probas en competicións para escolares, cadetes, júniors, aspirantes, séniors e veteranos, así como en competicións femininas e de loita tradicional. O desenvolvemento multiforme e a gloria dos vencedores atraen cada vez a máis xente nova cara á práctica da loita.

Case tódolos campións comezaron a se adestrar na infancia. Esa idade é a que mellor se presta á formación dunha boa cultura dos movementos e ó dominio dos movementos técnico-tácticos.

"Introducción á loita" ten como misión incentivar e contribuir á preparación tempera dos nenos. É un instrumento que, pola súa lingua accesible e as súas numerosas ilustracións, é suceptible de provocar e rete-lo interese. Os tipos elementáis de loita, os exercicios e as chaves poden ser empregados nos cursos de preparación especial, ñas clases de educación física, nos xogos infantís, etc. Este libro pode servir tamén como auxiliar útil no traballo dos loitadores, dos adestradores, dos mestres e dos país.

MILÁN ERCEGAN Presidente da FILA

-7-

O sendeiro dos valentes

Queridos nenos: Cada un de vos, por momentos, experimenta o desexo secredo de fuxir canto antes ó mundo prestixioso e quimérico dos contos que aínda habita ñas vosas mentes e de vos converter en persoas maiores e fortes coma vosos pais... Lendo con exaltación os feitos e xestas dos valentes personaxes, as cancións e lendas ñas que desfilan e evolucionan diante de vos homes fortes e héroes, os vosos corazóns xuvenis comezan a latexar máis forte, animados pola esperanza de que pronto vos ides converter, vos tamén, no mesmo ca eles...

Fermosos e marabillosos son os soños dos nenos! Pero para se poder realizar, moitos esforzos físicos e psíquicos, moito traballo e perseverancia son necesarios. As grandes fazañas, os acontecementos importantes na vida únicamente os protagonizan aquelas persoas que, desde á súa infancia, forxaron o seu corpo e vontade e asimilaron asiduamente os coñecementos científicos, as habilidades e os costumes necesarios para a vida e para a profesión que prefiren. Os nenos que desexen estar universalmente desenvolvidos teñen que se perfeccionar en todo momento e en tódalas cousas. Resulta particularmente importante que desenvolvan os seus corpos mediante diferentes exercicios físicos, que saiban sobreporse ó esgotamento dos seus músculos e que enriquezan a súa cultura motriz. A vantanxe en calquera actividade humana sempre está do lado dos homes fortes, resistentes, hábiles e virís. Cando corredes, saltades ou loitades non só estades a forma-lo voso corpo para que sexa máis robusto e máis fermoso senón tamén as calidades necesarias para os vosos estudios, a vosa saúde, o voso traballo e as vosas futuras victorias deportivas.

Os nenos precisan hoxe en día dunha mellor preparación física ca seus país e antepasados. Actualmente, a televisión, os coches, os ordenadores, os sistemas automatizados de producción e moitos outros achádegos da ciencia e da técnica incitan o home a unha inactividade física crónica e, xunto eos efectos prexudiciais do medio, atenían contra a súa saúde e a súa capacidade de traballo. Pero é mo¡ improbable que a algún de vos Me apeteza que volvamos a atrás no tempo, que troquémo-las velocidades cósmicas pola das carruaxes de cabalos, o ordenador polo abaco dos rapaces, o arado dos tractores polo de madeira. A ciencia e a técnica non van dete-lo seu camino cara a adiante e o home, pola súa banda, terá que adapta-lo seu organismo ás novas condicións de vida exercitando sistematicamente o seu corpo e o seu espirito.

Tedes grandes posibilidades de escolla. Se penetrades no sendeiro dos valentes —o da loita—, non vos ides preparar para vos enfrontar con monstros míticos senón para a gran loita da vida, para tomar conciencia das vosas propias forzas e capacidade, para desenvol-

-11-

ve-las calidades dunha forte individualidade e dun creador de valores materiais e espirituais.

A loita fará de vos persoas fortes, valentes, resistentes e universalmente desenvolvidas. Un dos loitadores máis fortes da nosa época Alexandre Medved, tres veces campión olímpico e sete veces campión do mundo- definiu a loita coma unha síntese de numerosos deportes: "Actualmente,—di— para ser un bo loitador, hai que te-la forza dun halterof¡lista, a axilidade dun acróbata, a resistencia dun corredor e o pensamento táctico dun xogador de xadrez". O dinamismo, a fermosura e a variedade converten as competicións de loita en verdadeiros espectáculos que, pola súa forza máxica, cativan os nenos e os adolescentes e incítanos a se adestrar con regularidade.

Soñades con loitar e vencer en torneos nacionais, continentais, mundiais e olímpicos. Nesta fermosa e difícil senda, o exemplo dos máis eminentes e ¡lustres loitadores do voso país debe se-la vosa estrela e a vosa bandeira.

Os adestramentos permitiranvos superar moitos dos vosos defectos.

Un escritor dicía: "Incluso a máis pequeña das victorias do home sobre el mesmo faino moito máis forte". Aínda que non cheguedes a ser campións, adquiriredes calidades, coñecementos e costumes que vos resultarán útiles e necesarios durante toda a vida.

-12-

Deporte milenario

A loita, desde sempre, estivo presente na vida da sociedade humana ó longo da súa historia. A loita non ten autor, como é o caso tamén de moitas outras disciplinas deportivas: é unha creación da sabedoría popular no transcurso de milleiros de anos. A loita foi practicada por tódolos pobos, en tódalas épocas da historia humana como principal medio para aumenta-lo aguante e a resistencia física e para ergue-la moral. Aínda hoxe é un dos deportes máis espallados porque está baseada ñas tradicións populares e establece a ponte entre as lendas dos héroes pasados e os soños da xeración contemporánea.

No amencer da sociedade humana, a loita foi un medio de defensa contra os animáis. Daqueles pasados tempos quedáronno-los contos, as lendas e as representacións de héroes loitando contra leóns, osos e monstros fabulosos (fig. 1).

FIG. 1. O HÉROE SUMERIO GILGAMESH REALIZA UNHA PROXECCIÓN POR ENFORCAMENTO SIMPLE (4000 ANOS A. DE X. C)

Os primeiros testemuños históricos sobre a loita remóntanse ó redor de catro ou cinco muleros de anos. Do Antigo Exipto chegaron ata nos milleiros de debuxos de chaves que se semellan moito ás técnicas dos loitadores contemporáneos. Na Grecia Antiga celebrábanse os Xogos Olímpicos, no seu programa a loita ocupaba un posto privilexiado como disciplina independente, formando tamén parte do pentatlón ou, máis adiante, do pancracio (unha especie de síntese entre a loita e o boxeo) (fig. 2). A loita terá desenvolvemento en tódolos países e, coma un eco da súa gloriosa historia, quedaron un gran número de lendas e cancións. Ata este momento son coñecidas máis de duascentas variedades de loita tradicional. En moitos países, con ocasión das festas e das diferentes celebracións solemnes, organizábanse loitas folclóricas coa participación de nenos, júniors, homes e incluso mulleres.

-15-

FIG. 2. LOITA ENTRE HERACLES E ANTEO (S. VI A. DE X. C.)

No transcurso da segunda metade do século XIX, a loita profesional practicada "por riba das cadeiras" experimenta un gran pulo; esta loita vai ser coñecida máis adíente como loita francesa, clásica ou grecorromana. Aparecen na lona loitadores fortes, fermosos e hábiles que fascinaban o público polas súas chaves virís e os seus alcumes impactantes coma o Hércules, o Apolón, o León, o Coloso, etc. Os nomes de Ivan Paddoubny, Nicola Petrov, Paul Pons, Jacobs Koch, Zbyszko Cyganiewicz, Ivan Raicevic, etc. enchían a época na que a loita era o deporte máis de moda do mundo. En 1890, nos Estados Unidos proclámase o primeiro campión do mundo de catch as catch can ('atrapa como poidas') —Тот Henkins—. Esta variedade de loita tivo grandes mestres, como, por exemplo, Dan Kolov, Joe Stecher, Jim Londos, Henri Deglane, Al Pereira, etc.; pero pouco a pouco vai perdendo o seu carácter deportivo.

Restituíuse a loita non profesional ó retoma-los Xogos Olímpicos modernos en 1896 en Atenas. Desde entón, sempre estivo no centro do programa olímpico. Cada ano organízanse campionatos do mundo séniors, mentres que para os júniors teñen lugar unha vez cada dous anos. Ademáis, celébranse campionatos continental e de diferentes rexións do mundo, como por exemplo os dos países escandinavos, balcánicos, mediterráneos, do Caribe, etc. Tamén se organizan competicións para loitadores das categorías das seguintes idades: 14, 16, 18 e 20 anos, nos dous estilos de loita moderna: • a Loita Libre, na que se permite agarra-las pernas do oponente e empregar activamente as pernas na execución de calquera acción; • a Loita Grecorromana, na que, pola contra, está terminantemente prohibido suxeita-lo adversario por debaixo da cadeira e empregar activamente as pernas na execución das accións.

-16-

Un aliado na vida

A práctica da loita contribúe ó desenvolvemento rápido e multiforme de tódolos sistemas e órganos do home, á formación dun corpo fermoso, dunha cultura de movementos rica, dun comportamento deportivo leal e dunha vontade inflexible. Moitos grandes sabios, pedagogos, escritores e artistas tiveron moita estima pola loita e recomendárona como medio fundamental para a educación dos nenos e dos adolescentes. A loita tamén atopa o seu lugar na preparación dos atletas doutras disciplinas deportivas, como o atletismo, a ximnasia, o boxeo, o ciclismo, o water-polo, a halterofilia, o fútbol, o hockey, etc. Por outra banda, tamén son moi numerosos os campións doutros deportes que comezaron a súa carreira deportiva pola loita.

As calidades que irnos adquirindo ó longo da sesións de loita aumentan as capacidades de traballo, físicas e intelectual, do home.

Numerosos loitadores destacaron pola súa gran capacidade profesional noutros ámbitos da vida. Ademáis, moitos ¡lustres personaxes practicaron a loita para mellora-la súa saúde, as súas forzas e a súa vontade. Entre eles podemos citar a: Sócrates, Platón, Aristóteles, Aviceno, Albrecht Dürer, Lomonosov, Alexandre Pouchkine, Garibaldi, Feodor Chaliapine, Rabindranath Tagore, Norbert Wiener, Christo Botev, George Washington, Benxamín Franklin, etc.

Nada pode substituí-la loita na aplicación que ten no ámbito da preparación militar. As calidades e habilidades motrices predeterminan a resolución dos combates corpo a corpo e aumentan a resistencia física e psíquica ñas condicións de combate difíciles e complexas. A loita fai realmente do home un home xa que aumenta o seu valor, a súa firmeza, o seu espirito de iniciativa, a súa virilídade e a súa perseverancia. A historia dos acontecementos militares coñece moitas fazañas heroicas de loitadores.

Ademáis das calidades de forza, axilidade, valor e resistencia, a loita tamén cultiva ñas persoas as de honestidade e asiduidade, a de modestia e de xenerosidade, de compañeirismo e respecto fronte ós adversarios.

O espirito de lealdade deportiva e de fair play marca os actos do home para toda a vida.

A inconmensurabilidade da resistencia física, da firmeza do carácter e da vontade dos loitadores manifestase de forma máis contundente no momento das competicións deportivas. Vencer ós homes máis fortes do país, do continente ou do planeta e unha fazaña que ten o seu recoñecemento coa entrega da medalla de ouro. Pero existen tamén outras fazañas, sobrehumanas, que moi a miúdo superan as posibilidades humanas.

-19-

Só unha vontade susceptible de mobilizar tódalas forzas do home é capaz de guiar ata o heroísmo e os grandes éxitos na vida e nos deportes. Para defender esta tese citaremos un exemplo.

Hai unha decena de anos, un piloto de orixe xeorxiana tivo unha avaría sobrevoando o mar do Norte. Saltou á auga en paracaídas levando con el unha lancha pneumática de salvamento. Durante tres días resistiu as ondas xeadas ó mesmo tempo que se ía impulsando cara á beira coa axuda dos brazos. Baixo o efecto da auga fría, o tecido muscular dos pulsos e do antebrazo conxelóuselle. Cando o atoparon, avanzaba cara á beira gracias ós osos descarnados dos seus brazos.

As primeiras preguntas que os xornalistas lie fixeron ó héroe cando acababa de saír do hospital foron: - ¿Como puido aguantar?

- Fun loitador —contestou brevemente o piloto.

Cada neno e adolescente pode ser loitador. A loita é un deporte accesible para todos, xa que a súa práctica non implica un equipamento específico e instalacións custosas. Incluso naquelas escolas onde non hai competicións de loita organizadas, sábese, en cada clase, quen é o neno máis forte. Xeralmente, os máis fortes son rexos e altos, robustos e axiles. Non obstante, se algún dos máis febles comeza a se adestrar na loita, pode, en pouco tempo, supéralos.

Por outra banda, non podemos esquecer que as posibilidades físicas de numerosos ¡lustres loitadores, cando eran nenos, non eran superiores ás dos seus compañeiros de clase. Os seus éxitos son debidos ó seu amor pola loita, á súa grande ambición por se converteren en campións, á súa participación regular nos adestramentos e ó seguimento dunha boa dieta.

A loita é a vosa aliada na vida. Pode multiplica-las vosas forzas nos estudios e no traballo e pódevos servir de apoio nos días máis difíciles. Non esquezades nunca que os fermosos músculos que tedes só deben ser empregados para accións nobres. O grande escritor francés, Émile Zola, dicía:

"O MAIS PURO É O MAIS FORTE"

-20-

F贸rmulas para a victoria

A primeira fórmula do éxito para un loitador novo é a de se adestrar mediante diferentes exercicios со fin de ser cada vez máis forte, máis rápido, máis resistente, hábil e flexible; é dicir, ter unha preparación física multiforme. Se seguimos nesta mesma óptica, incluso calquera xogo infantil é un pequeño paso cara á gloria dos valentes.

Por outra parte, sería, xa que logo, moito máis útil realizar ocupacións deportivas regulares baixo a dirección dun adestrador ou dun monitor de educación física e deportiva.

A xornada debe comezar polo cuarto de hora matinal de posta a punto e de diferentes formas de endurecemento (duchas, baños, friccións, etc.). Despois das clases e despois de rematadas as tarefas, pódense organizar xogos variados ou participar nun adestramento de loita.

A forza de Milón A forza é a calidade máis destacada do loitador. Vai medrando segundo se vai practicando a loita e outros exercicios que implican a actividade dos músculos de xeito máis intenso. Para ser forte o home ten que se adestrar con regularidade. Coñecémo-la lenda de Milón, un atleta da Grecia Antiga, seis veces campión de loita nos Xogos Olímpicos, que se obrigou, desde que era un adolescente, levantar cada maná un xato novo coa única axuda dos seus brazos e cargalo nos ombreiros. Segundo o ruminante ía medrando tamén ía aumentando a forza do loitador, de xeito que, incluso catro anos máis tarde, cando o animal medrara ata se converter nun enorme touro, Milón era quen de levántalo, colócalo nos ombreiros e correr con esa carga (fig. 3).

FIG. 3. MILÓN, CAMPIÓN OLÍMPICO DA GRECIA ANTIGA

-23

Para o desenvolvemento da forza, os nenos deben realizar exercicios sinxelos, sen paradas estáticas e sen se cansar demasiado. Só despois de cumpridos 14 ou 15 anos, os nenos poden adestrarse cun maior peso e con máis intensidade.

Está terminantemente desaconsellado recorrer a adestramentos dirixidos ó desenvolvemento da forza dos nenos, e isto aínda máis se estamos a falar da loita. A aplicación de exercicios para desenvolvela forza debe ir acompañada de exercicios que desenvolvan outras calidades físicas. É necesario ter en conta varias regras: 1. Antes dos exercicios fundamentáis, os loitadores deben realizar un prequentamento que debe durar de 10 a 15 minutos e que consistirá en caminar, correr, saltar e na execución de exercicios xímnásticos elementáis.

2. Se a carga non é demasiado pesada, pódense facer varias repeticións de cada exercicio. O número de repeticións só aumentará a partir do 5° ou 6o adestramento regular.

3. Os exercicios deben ser realizados enerxicamente, sen paradas e, se pode ser, respirando de xeito rítmico.

4. Os exercicios que implican o traballo dun maior número de grupos musculares deben ser recomendados.

5. Os exercicios para o desenvolemento da forza deben combinarse con exercicios que desenvolvan a flexibilidade e eos de relaxación dos músculos.

6. Resulta útil alternar e varia-los exercicios para os músculos dos brazos, das pernas e do tronco.

7. Despois de consultar ó adestrador, podemos elaborar conxuntos de exercicios para desenvolver, ó mesmo tempo, a forza e as outras calidades físicas dos nenos de diferentes idades, escollendo nos grupos de clasificación que seguen (fig. 4): - exercicios naturais (carreira, sentadiñas, saltos, flexións de brazos e apoios facíais, etc.); - exercicios con aparellos (pesos, pesas, barra de discos, extensores, médecine-ball, mazas, manequíns de adestramento, etc.); - exercicios con aparellos fixos (espaldeiras, barras fixas, barras paralelas, cadeiras pequeñas, complexos de exercitadores para desenvolve-la forza, etc.); - formas simples de loita; - loita libre, loita grecorromana, variedades de loita tradicional.

-24-

FIG. 4. EXERCICIOS PARA DESENVOLVE-LA FORZA

-25-

FIG. 4. EXERCICIOS PARA DESENVOLVE-LA FORZA (SEGUNDA PARTE)

-26-

As chaves invisibles Na loita e nos combates corpo a corpo, a rapidez dá moita vantaxe tanto ó atacante como ó que se defende. Os movementos de moitos loitadores durante un combate resultan invisibles incluso para o olio dos especialistas.

O adestramento orientado cara ó desenvolvemento da rapidez achégase ó traballo para desenvolve-la forza, pero nese caso é necesario que os exercicios non sexan difíciles e que se realicen de xeito enérxico e rápido. Empréganse exercicios ximnásticos de execución explosiva, saídas en sprint, sprints de 15 a 40 metros, saltos, exercicios acrobáticos, lanzamentos de pelota, xogos, etc. O perfeccionamento da rapidez especial efectúase mediante a execución rápida de diferentes chaves e exercicios de imitación.

A rapidez perfecciónase mellor ó comezo das sesións de adestramento. A execución lenta dos exercicios e o cansanzo non estimulan a mellora das calidades de velocidade. O traballo prolongado forma outras calidades: a de resistencia-forza e a de resistencia en xeral.

Loitaron tres días e tres noites En numerosas cancións populares menciónase que os loitadores combateron durante tres días e tres noites... Antaño, os combates singulares disputábanse sen limitación de tempo: ata a victoria. Nos Primeiros Xogos Olímpicos, en 1896 en Atenas, o alemán Schumann e o grego Tsitas loitaron ata a posta do sol e retomaron o combate ó día seguinte. O combate entre o loitador ruso M. Klein e o campión do mundo Asikainen (Finlandia) nos Quintos Xogos Olímpicos, en 1912 en Estocolmo, durou todo o día (10 horas e 15 minutos). A duración máxima dos combates ó longo dos trinta últimos anos foi sufríndo sucesivas reduccións e pasou de 20 a 15, 12, 10, 9, 6 e 5 minutos respectivamente. Para os nenos de menos de 16 anos esta duración é de 4 minutos. A pesar de que os combates de loita foron máis curtos, polo que respecta á resistencia, as esixencias seguiron a ser elevadas. A loita moderna realízase cun ritmo rápido, coa aplicación dun gran número de chaves. Por iso dicimos que a resistencia de forza-velocidade ten unha importancia transcendental.

A resistencia física xeral desenvólvese mediante a carreira (cros, carreiras de medio-fondo e de fondo), xogos, remo, marchas turísticas, ciclismo, esquí, natación, etc. (fig. 5).

-27-

FIG. 5. EXERCICIOS PARA DESENVOLVE-LA RESISTENCIA

A resistencia especial cultívase e adquírese sobre todo durante as sesións de loita. Os loitadores son adestrados durante máis tempo do que duran os combates regulamentarios со fin de ter "reservas" de resistencia. Únicamente os loitadores que se formaron cunha boa resistencia física xeral, e que a manteñen poden adquirir tamén unha boa resistencia especial.

O desenvolvemento da calidade de resistencia supon adestramentos máis longos, pero cando un se adestra para participar en competicións deportivas vaise aumentando a intensidade dos combates e d¡minuíndo o volume (a cantidade).

As grandes cargas de adestramento precisan asegurar pausas de recuperación. A alimentación sa, variada e rica en vitaminas, o sonó tranquilo e prolongado, a renuncia ó alcohol e ó tabaco, a utilización da sauna, dos baños e das masaxes deportivas contribúen á recuperación e favorecen o desenvolvemento do loitador.

-28-

Axilidade, plasticidade e flexibilidade Xa tivestes, sen dúbida, ocasión de ver de que xeito os esquíos saltan con lixeireza dunha pola a outra das árbores, como as donicelas se introducen en buracos estreitísimos ou de que forma os castores nadan cunha axilidade e unha plasticidade indescriptibles. Q abraio provocado pola axilidade, a plasticidade e a flexibilidade deses roedores engádeselle o sentimento dunha deleitación estética. O home experimenta ese mesmo sentimento cando asiste ó espectáculo de moitas proxeccións na loita, á aplicación instantánea de paradas e contragolpes, a saídas incribles da posición de ponte de loita.

A axilidade do loitador permítelle orientarse máis rápido e mellor ñas situacións complicadas e inesperadas que se crean na loita e reaccionar ante elas da mellor maneira. Os movementos son extremadamente complicados e a miúdo executánse segundo o capricho da fantasía motriz do loitador no transcurso do combate. Por norma, os loitadores axiles posúen unha rica cultura de movementos e asimilan máis fácilmente e máis rápido cós outros as técnicas complicadas da loita. Entre os medios para desenvolve-la axilidade figuran sobre todo: a loita, os exercicios acrobáticos e ximnásticos, os diferentes t i pos de saltos, os lanzamentos, a natación, saltos de trampolín, xogos deportivos, etc.

Xeralmente considérase que os homes fortes non son flexibles. Os loitadores son a excepción que confirma esa regra. Teñen articulacións con grande amplitude (envergadura) do movemento e unha ponte de loita particularmente sólida e estable. Os exercicios de amplitude crecente xeran forzas de tracción sobre os ligamentos articulatorios e os músculos e melloran, xa que logo, a flexibilidade. Recomendase realizar estes exercicios só despois de facer un bo prequentamento e sen moita tensión.

Os diferentes exercicios para a ponte de loita forman parte de cada adestramento do loitador. O bo loitador a miúdo realiza chaves pasando pola ponte ou válese deste mesmo procedemento para evitalas caídas.

As armas da loita As chaves son a principal arma do loitador para atacar. Supoñamos que o loitador A ataca a perna dereita do seu adversario, o loitador B. Por mor da súa perna, que foi arrincada do chan, o loitador ata-

-29-

cado В perde o equilibrio e cae boca abaixo. Trátase dunha das chaves máis elementáis na loita. Se В descobre no momento oportuno o ataque, debe retirar rápidamente a súa perna cara a atrás. O ataque fallará porque o loitador В conseguiu aplicar unha parada contra esa chave. Existen procedementos defensivos contra tódalas chaves e os loitadores deben apréndelos.

Supoñamos agora que o loitador atacado non conseguiu evita-la recollida da súa perna. Nese caso, preséntanselle dúas posibilidades: a primeira, caer boca abaixo e perder puntos e, a outra, o contragolpe (fig. 6).

FIG. 6. CHAVE - CONTRAGOLPE

A loita ofrécelle ó loitador numerosas oportunidades de atacar, de se defender e de contraatacar. Isto confírelle a loita un carácter viril, fermosura e atractivo.

Na loita hai aproximadamente 400 chaves. Se lie engadímo-las variantes dos diferentes controis, contragolpes e combinacións, o número dos procedementos técnicos debería ser avaliado coa axuda dun ordenador, dado que pasaría de 10 000.

Por suposto, na loita aplícase un rexistro de aproximadamente de 30 a 40 chaves fundamentáis. Incluso os mellores loitadores só empregan con éxito 8 ou 12 chaves, aínda que coñecen case toda a gama de técnicas de ataque. Os loitadores poden realiza-la demostración de numerosas chaves pero ñas competicións só aplican aquelas que asimilaron perfectamente para repeticións múltiples.

-30-

Ademáis do seu desexo de se-lo vencedor, o loitador debe aspirar a mostra-la fermosura e a perfección do seu deporte. A liberdade e a plasticidade dos movementos nos grandes loitadores crean a impresión de que para eles todo é sinxel-o e accesible, como o son, por exemplo, a marcha ordinaria e a posta a punto matinal. A sinxeleza do gran dominio, sen embargo, é pura apariencia. Para explicarnos de xeito máis claro lembrémo-los propósitos de Franz Liszt con respecto ós instrumentos musicais de percusión: "Todo é moi sinxelo.

Só tes que darlle a unha tecla determinada do piano, no momento preciso, cunha forza determinada". No que atinxe á loita, habería que engadirlle a maior dificultade: a resistencia do adversario.

Os progresos rápidos no momento da aprendizaxe da loita dependen en gran medida da habilidade no emprego das leis da mecánica, estas últimas estando en conformidade coas particularidades do home.

Cando un home perde o equilibrio practicando esquí, patinaxe ou ciclismo e incluso caminando, cae ó chan. O mantemento do corpo en equilibrio estable é unha habilidade importante, dado que no transcurso dun combate cada loitador se esforza en desequilibra-lo seu adversario.

A primeira condición para mante-lo equilibrio é a de que o loitador estea en apoio no interior da superficie de apoio. Cando estades de pé, toda a superficie da lona comprendida entre os contornos dos pés recibe o nome de superficie de apoio. Canto máis grande sexa a superficie de apoio, máis estable é o equilibrio. Esa é a razón pola que as pirámides e mailos edificios teñen alicerces sólidos e longos. Se o loitador está no chan ou deitado boca abaixo, a súa superficie de apoio é grande porque segué os límites exteriores do corpo.

A segunda condición para manter un equilibrio estable está relacionada coa posición do centro de gravidade do corpo. No home, ese centro imaxinario sitúase na rexión da pelve. Ñas análises biomecánicas, desígnase mediante as iniciáis CG e, a miúdo, vén representado unido á superficie de apoio por unha liña recta (proxección) (fig. 7).

FIG. 7. GARDA DE PÉ, SUPERFICIE DE APOIO E ÁNGULO DE ESTABILIDADE.

-31-

Cando realiza movementos, o loitador cambia de lugar ou de posición, o que leva consigo un cambio do seu centro de gravidade. Nos casos en que a proxección do CG sae dos límites da superficie de apoio, o loitador perde o equilibrio. Para consérvalo, ten que sitúala súa perna na dirección da estabilidade perdida; se non o consegue, cae enriba da lona. En realidade, o equilibrio estable depende do ángulo que se forma entre a proxección do CG cara á superficie de apoio e do trazado perfectamente dereito que une o CG a tódolos puntos, incluidos os do límite da superficie de apoio. Estableceuse que, canto máis grande sexa este ángulo —chamado ángulo de estabilidade—, máis estable será o equilibrio. En consecuencia, para unha boa estabilidade do equilibrio precísase: unha gran superficie de apoio, un CG situado baixo, un ángulo grande de estabilidade e unha maior masa corporal (peso do loitador). Esa é a razón pola que os loitadores en posición de garda de pé flexionan lixeiramente os xeonllos, o que lies permite baixa-lo CG e ter unha superficie de apoio dos pés relativamente grande.

Para facerlle perde-lo equilibrio ó oponente, a mellor forma é a de orienta-lo ataque no sentido do menor ángulo da súa estabilidade.

A aprendizaxe dos desequilibrios realízase seriamente e durante moito tempo ñas sesións de adestramento.

Sabemos pola física que a aplicación de pancas aumenta o coeficiente de eficacia da forza aplicada. Isto é totalmente válido tamén para a loita. Exemplificarémolo únicamente coas tres formas seguintes de aplicación de pancas do primeiro, segundo e terceiro tipo (fig. 8).

FIG. 8. APLICACIÓN DAS PANCAS NA LOITA

-32-

A táctica Por táctica da loita enténdese a habilidade do loitador na consecución da súa meta na competición aproveitando, de xeito pertinente e tendo en conta as accións do seu adversario e as situacións sempre cambiantes, as vantaxes das súas calidades físicas, técnicas e psíquicas.

A táctica subdivídese convencionalmente en tres categorías: 1. A táctica da acción técnica está orientada á creación das condicións favorables para realizar unha chave determinada. Búscanse vantaxes para controis máis eficaces, anticipación ó adversario, falsas manobras, desequilibrio, etc.

A preparación da chave inclúe numerosos elementos: diferentes posturas iniciáis, controis, distancias, desprazamentos e movementos particulares para "engañar" ó adversario.

2. A táctica do combate de competición ten en conta tódolos elementos que inclúe a loita de competición. Ademáis das accións tácticas para prepara-las chaves, neste caso empréganse os diferentes procedementos que permiten conseguir información sobre o oponente, disímula-lo noso propio plan táctico, varia-lo ritmo, impo-lo noso estilo de loita, empregar mellor a superficie do terreo de combate, etc.

3. A táctica da competición está determinada, na maioría dos casos, polo adestrador, en función da conxuntura e coa finalidade de acada-lo mellor posto na clasificación; o loitador pode ter como misión ganar por caída ou por puntos, medi-las súas forzas para o seguinte combate, busca-la victoria de maneira categórica para permitirlle subir de posto ó seu equipo na clasificación xeral, etc.

Atáctica ten un papel fundamental na loita moderna. As categorías de peso tenden a iguala-las posibilidades físicas dos loitadores. As enormes posibilidades mentáis, moráis e volitivas do home agachan grandes reservas para os posteriores éxitos na loita.

-33-

A arte de vencer A capacidade de vencer na loita moderna está asentada ñas adquisicións científicas, no traballo subministrado ó longo da preparación e ñas posibilidades creadoras dos loitadores e dos adestradores. O combate da loita esixe unha tensión intensa da atención, da vontade e do pensamento. Resulta moi difícil atacar e defenderse simultáneamente, disimula-las nosas ¡ntencións e buscar información sobre o adversario, conserva-lo sangue frío cando os nervios están sumamente tensos, tomar decisións cando se dispon de moi pouca información e tempo. O loitador debe estar completamente preparado para o combate, reunindo tódalas súas forzas e a súa valentía, sen ter medo do seu adversario e sen subestímalo. O seguinte exemplo podería ser útil para ilustra-lo papel inhibidor do medo. Se ponemos unha barra de equilibrio no chan, tódolos nenos poden pasar por riba déla sen caer, e pódeno facer incluso eos olios vendados. Se se sitúa a mesma barra, por exemplo, a 5 metros de altura, case ningún rapaz se atrevería a crúzala. O medo ó adversario exerce o mesmo efecto inhibidor.

Entre os elementos que concorren para poner un loitador en boa disposición psíquica e física no combate merecen ser mencionados: o bo plan táctico, o quentamento correcto, as verbas de alentó do adestrador e a habilidade do loitador que se debe estimular el mesmo mediante fórmulas mentáis, do t i p o : "Eu son o máis f o r t e " , "Tranquilo", "Vou ganar", "Ánimo", "Aguanta un pouco máis", etc.

A preparación teórica ten unha grande importancia para o éxito. Os loitadores deben perfeccionar sen descanso a súa intelixencia, interesarse na lectura das publicacións relacionadas coa historia, os métodos, as técnicas, as tácticas e a psicoloxía do deporte.

A arte de vencer esixe o coñecemento do noso propio corpo e da nosa mentalidade, posuí-los segredos da técnica e da táctica, estar ben adestrados, coñece-los nosos adversarios e aproveitar ó máximo as propias posibilidades psíquicas. Se o loitador é valente, cheo de iniciativa e resistente, pode aplicar con éxito as chaves asimiladas incluso contra adversarios que presentan unha forza superior á súa. A arte de vencer é a suma de numerosas variables: preparación física multiforme + técnica perfecta + dominio táctico + activídade e estabilidade física elevadas = victoria.

-34-

Algo sobre as regras

A victoria A loita é unha especie de combate singular no que os dous contrincantes se esforzan por consegui-la victoria conforme ás regras do estilo de loita en cuestión (fig. 9). As victorias atribúense tendo en conta varios indicios:

FIG. 9. PROCLAMACIÓN DO VENCEDOR

1. Cando se sitúa ó adversario tumbado enriba do lombo e se manten nesa posición durante 1 segundo (eos dous ombreiros tocando o chan): victoria por derrubamento (fig. 10).

2. Se o loitador combate de xeito brutal ou foxe (de chave) fóra dos límites do terreo de loita, pode ser eliminado do combate, atribuíndose a victoria por descualificación (eliminación). En caso de loita violenta, a eliminación pode ser para toda a competición.

3. As chaves executadas avalíanse atribuíndolles respectivamente 1, 2, 3 ou 5 puntos. No momento en que un dos loitadores suma 10 puntos de diferencia con respecto ó seu adversario, finalízase o combate e é proclamado vencedor por superioridade técnica. Se a diferencia de puntos é menor, o combate remata por victoria por puntos.

-37-

FIG. 10. O DERRUBAMENTO

4. Tamén se atribúe a victoria no caso de forfait (renuncia), abandono ou ferida.

Categorías de idade e categorías de peso Os adestramentos e as competicións para nenos están organizadas de xeito que as súas posibilidades sexan relativamente iguais. En relación á idade e á masa corporal, os loitadores están repartidos en categorías establecidas polo Congreso da FILA 1996 en Atlanta e que son aplicables dende o 1 de xaneiro de 1997 a tódalas competicións situadas baixo o control da FILA: LOITA MASCULINA

-38-

Séniors 20 anos e máis

Júniors 17-20 anos

Cadetes 15-16 anos

Escolares 13-14 anos

48 - 54 58 63 69 76 85 97 97 - 125

46 - 4 9 k g

39 - 42 kg

29 - 3 2 k g

45 48 52 57 63 69 76 83 83 - 95

35 kg 38 kg 42 kg 47 kg 53 kg 59 kg 66 kg 73 kg 73 - 8 5 k g

kg kg kg kg kg kg kg kg

52 56 60 65 70 76 83 90 90- 115

kg kg kg kg kg kg kg kg kg

kg kg kg kg kg kg kg kg kg

LOITA FEMININA Séníors 20 anos e mais 41 - 46 51 56 62 68 68 - 75

kg kg kg kg kg kg

Júniors 17-20 anos

Cadetes 15-16 anos

Escolares 13-14 anos

40 - 4 3 k g

36 - 3 8 k g

28 - 3 0 k g

46 50 54 58 63 68 68 - 75

40 kg 43 kg 46 kg 49 kg 52 kg 56 kg 60 kg 65 kg 6S - 7 0 k g

32 kg 34 kg 37 kg 40 kg 44 kg 48 kg 52 kg 57 kg 57 - 6 2 k g

kg kg kg kg kg kg kg

Participación en competicións Para te-la autorización para participar en competicións, o loitador novo ten que ter polo menos un ano de preparación sistemática.

Para ser admitido como participante nunha competición, o loitador ten que se someter a un exame médico; ten que te-las uñas das mans cortadas moi curtas e non pode levar obxectos duros (botóns, alfinetes, etc.) no seu traxe e zapatos.

A primeira sesión de pesado dos participantes ten lugar o día anterior á competición e a sesión seguinte ó remate da primeira xornada de competición. Despois do pesado, procédese ó sorteo e, baseándose no número extraído por cada participante, establécese o protocolo e o horario da probas. O emparellamento dos participantes está determinado por un sistema especial descrito detalladamente ñas Regras da Loita.

Duración dos combates e terreo de loita Os combates para escolares e cadetes dispútanse nun só período de 4 minutos sen pausa. Para os loitadores de maior idade, esta duración corresponde a: 1 só período de 5 minutos sen pausa. Se unha vez finalizado o tempo regulamentario os dous loitadores están empatados en puntos, ou no caso de que ningún dos loitadores acadase a mínima puntuación esixida de 3 puntos, o combate pode ser prolongado 3 minutos como máximo. Únicamente o asubío do arbitro dá comezo e interrompe o combate. As chaves realizadas despois do asubío non se teñen en conta.

-39-

A lona de loita está realizada nun material liso e elástico para, dése xeito, protexer ós loitadores de posibles feridas. Ten a forma dun círculo de 9 m de diámetro, rodeado dun tapizado do mesmo grosor e con 1,20 m a 1,50 m de longo, chamado superficie de protección.

No interior do círculo están trazadas: a superficie central de loita (diámetro 7 m) e a zona de pasividade (banda de cor vermella e de 1 m de longo). O círculo central (medio) da lona está marcado por un pequeño círculo de 1 m de diámetro, (fig. 11).

Superficie de protección

Círculo central da lona

Zona de pasividade

Superficie central de loita

FIG. 11. LONA

Cada unha desas partes da lona posúe a súa misión. Así, por exemplo, o combate sempre comeza no círculo central da lona. Pódense executar chaves na zona de pasividade, pero se os loitadores introducen 1 ou 2 pés nesa zona e non a abandonan despois do sinal do arbitro, serán penalizados por pasividade. A saída dos loitadores á superficie de protección provoca obrigatoriamente a interrupción do combate. Se se iniciou correctamente a chave na lona e remata na área de protección, só se atribuirán os puntos do valor da chave. O derrubamento na área de protección non é válido.

Valores atribuidos ás accións e ás chaves O corpo de arbitraxe avalía a importancia das chaves atribuíndolles 1, 2, 3 ou 5 puntos.

1 punto atribúeselle: - ó loitador que consegue tirar ó seu adversario ó chan ou boca abaixo;

-40-

- ó loitador situado por debaixo que se adianta ó seu adversario pasando por riba del; - ó loitador atacante cando o seu adversario foxe dun control fóra da lona; - ó loitador que está por debaixo que se libera da posición no chan e consegue ponerse de pé; - ó loitador que manten ó seu adversario na postura de ponte durante 5 segundos e máis tempo (como recompensa por unha chave correctamente executada).

2 puntos atribúenselle: - ó loitador que realice unha chave correcta de pé ou no solo sen levantamento do chan, pero que pon ó seu adversario en posición de posta en perigo (sobre o lombo, en ponte ou en media-ponte); - ó loitador cando o seu adversario roda enriba dos ombreiros; - como penalización pola aplicación dunha chave ilegal; - como penalización por fuxida fóra da lona, en posición de posta en perigo; 3 puntos atribúenselle: - por calquera chave correcta de pé ou en térra executando un levantamento do chan, de pequeña amplitude e que sitúa ó adversario en posición de posta en perigo.

5 puntos atribúenselle: - ó loitador que, en posición ergueita ou no chan, executa unha chave de grande amplitude.

O loitador que sume no seu marcador máis puntos que o seu oponente, sempre e cando teña no seu activo os tres puntos mínimos esixidos, proclámase vencedor por puntos. Se se produce a prolongación do combate (3 minutos como máximo), esta durará ata que se marque o primeiro punto técnico; sempre e cando esa puntuación lie permita ó vencedor acada-los 3 puntos mínimos esixidos ou o derrubamento. Se ó final do tempo de prórroga non hai vencedor, aplicarase a decisión arbitral.

O corpo de arbitraxe avalía tamén o comportamento dos loitadores no terreo de combate. Se un dos participantes loita de xeito pasivo (gardas baixas, controis dos brazos e das pernas apuntando á neutralización do adversario, ausencia de intentos reais de executar cha-

-41-

ves e atacar, etc.), o arbitro pode penalízalo facéndolle unha chamada de atención por pasividade. Q mesmo tempo, ofréceselle ó loitador activo a elección de retoma-lo combate de pé o no chan. É necesario saber que se lies fan chamadas de atención (avisos) (fig.

12) ós que cometen faltas por fuxida da lona, chaves ilegais, loita violenta e mal comportamento.

FIG. 12. CHAMADA DE ATENCIÓN (AVISO)

Chaves e accións ilegais Nos dous estilos de loita, os loitadores teñen prohibido: - falar со adversario; - abandona-la lona sen autorización; - agarrar e empuxa-la cara do adversario, - dar calquera tipo de golpe ou labazada e beliscar; - agarra-lo pelo (fig. 13), agarrar e retorce-los dedos; - retorce-los brazos ou as pernas no sentido contrario á flexión natural das articulacións; - levantar e empuxar ó adversario que está en posición de ponte;

-42-

FIG. 13. ACCIÓNS PROHIBIDAS

- esganar; - lanzar ó adversario ó chan directamente de cabeza; - suxeitar ó adversario directamente pola roupa; - agarrarse e engancharse á lona, etc.

Na loita grecorromana está prohibido asi-lo adversario por debaixo da cadeira e aplicar chaves coas pernas.

Nos dous estilos están prohibidas as chaves que provocan dor e poden producir feridas (dobre Nelson; tesoiras de perna e chave de cabeza).

Durante as sesións de adestramento, o loitador adquire un mellor coñecemento das chaves e das accións ilegais.

As competicións de loita feminina desenvólvense segundo disposícións especialmente previstas polo Regulamento.

-43-

O universo mĂĄxico das tĂŠcnicas de loita

Para aprender a vencer, o loitador novo ten un longo camino que percorrer: empezando pola asimilación e práctica dos diferentes t i pos simples de loita, das principáis posicións iniciáis de loita e dos controis, dos exercicios para consolida-la ponte de loita e, seguindo pola aprendizaxe e o perfeccionamento das chaves, das paradas e dos contragolpes máis importantes.

Xogo á loita Para os nenos a loita é unha especie de xogo. Xa desde a infancia, incluso as nenas queren loitar ou participar en xogos que implican elementos de loita. Particularmente útiles resultan os exercicios en parella nos que o compañeiro de diversión opón resistencia e, sobre todo, aqueles que teñen un carácter competitivo. Estes, contribúen a mellora-las calidades motrices e o sentido do equilibrio, estimulan o espirito competitivo e aseméllanse ós movementos do loitador. Ademáis, concorren na formación do pensamento táctico e fortalecen a vontade e o carácter. Son xogos que tanto poden ser empregados en calquera sesión de preparación física, como practicados en canto que variedades de xogo ñas pistas ou campos, nos patios de recreo, etc. Os tipos simples de loita especificados a continuación poden ser utilizados со fin de desenvolve-las aptitudes especiáis motrices e de formar nos nenos un interese duradeiro pola loita: 1. COMBATE DE GALOS. Os dous loitadores situados de pé fronte a fronte, teñen agarrada cunha man polo nocello as súas pernas recollidas cara a atrás. O vencedor é o que, empuxando ó seu compañeiro de xogo со ombreiro ou со peito, é quen de obrigalo ou a tomar apoio nos dous pés, ou a se apoiar nun brazo ou a caer ó chan da lona (fig. 14).

FIG. 14. COMBATE DE GALOS

-47-

Variantes dése xogo: - agarrarse pola cintura coa man libre; - mante-los dous brazos cruzados diante do peito; - loitar en posición de crequenas coas mans nos nocellos: saltando, os dous esforzándose por tirar ó outro mediante golpes de ombreiro (fig. 15a); - loitar en posición de crequenas, pero no medio dun círculo anteriormente trazado: cada un trata, empuxando coas palmas das mans, de tirar ó seu compañeiro de xogo ou de empuxalo fóra dos límites do círculo (fig. 15b).

FIG. 15. VARIANTE DO COMBATE DE GALOS

2. LOITA CEGA. Cos olios vendados e cun coxín ñas mans, cada un dos dous loitadores trata de golpear con el ó seu adversario invisible. O vencedor é aquel que deu máis golpes nun tempo determinado (fig. 16).

FIG. 16. LOITA CEGA

-48-

LOITA CHINESA. Os loitadores teñen que se agarrar polos ombreiros. A meta da loita consiste en pisarlle os pés ó adversario.

O que primeiro líos pise ó outro (unha ou varias veces) é o vencedor (fig. 17).

FIG. 17. LOITA CHINESA

¿QUEN EXECUTA O GANCHO MÁIS FORTE? Situados en posición erguida un fronte ó outro, eos brazos estirados e apoiados nos ombreiros do outro, os dos loitadores enganchan mutuamente unha das pernas polo interior ou polo exterior, nesa postura tratan de atraer cara a eles a perna do contrario. O vencedor é, por suposto, o que consegue facelo (fig. 18).

FIG. 18. ¿DE QUEN É O GANCHO MÁIS FORTE?

-49-

5. ¿QUEN É MÁIS ESTABLE? Un dos loitadores colócase en garda no chan, o outro senta enriba do lombo preto da súa cabeza, introduce os pés entre as coxas do compañeiro e mediante empuxóns e endurecementos sucesivos das pernas tenta tumbar ó loitador situado por debaixo boca abaixo (fig. 19). Esta loita tamén recibe o nome de "o rodeo".

FIG. 19. "O RODEO"

6. LOITA EMPUXÁNDOSE COA PALMA DAS MANS. De pé, un fronte ó outro, os loitadores apoian, eos cóbados flexionados, as palmas das súas mans unhas contra as outras. O vencedor é aquel que consegue, mediante un empuxón brusco ou mediante movementos finxidos, desprazar ó seu adversario (fig. 20).

Unha variante máis complexa desta loita sería aquela na que os participantes se colocan enriba de cepos tendidos en dúas metades (fig. 21).

FIG. 20. LOITA EMPUXANDOS E COA PALMA DAS MANS

-50-

FIG. 21. EMPUXARSE COA PALMA DAS MANS ENRIBA DE CEPOS PENDIDOS

Tamén son posibles outras variantes.

- os participantes compiten en posición de crequenas (fig. 22);

FIG. 22. EMPUXARSE COA AXUDA DAS MANS EN POSICIÓN DE CREQUENAS

os participantes compiten en posición de crequenas apoiados nunha soa perna (fig. 23);

FIG. 23. EMPUXARSE APOIADOS NUNHA SOA PERNA

os participantes colócanse de xeonllos un contra o outro e cada un tenta tirar ó outro empuxándoo; os participantes colócanse de xeonllos e loitan aplicando chaves a partir desa posición (fig. 24).

FIG. 24. LOITA DE XEONLLOS

"OS CABALOS DESBOCADOS". Os dous loitadores colócanse lombo con lombo enganchando os brazos entre eles, eos cóbados flexionados. Cada un deles tira cara a diante. O vencedor é aquel dos dous que obriga ó seu adversario a recuar (fig. 25). Para este tipo de loita, os competidores tamén se poden suxeitar polas mans.

-51-

FIG. 25. "OS CABALOS DESBOCADOS"

8. ¿QUEN TIRARA O OUTRO CARA Á ABAIXO? Os dous loitadores están sentados na lona (lombo con lombo) e enganchan os brazos a altura do cóbado. O que consiga tirar ó outro cara a abaixo e mantelo nesa postura gaña (fig. 26).

FIG. 26. ¿QUEN TIRARÁ Q OUTRO CARA A ABAIXO?

9. LOITA EMPUXANDO. Os loitadores sitúanse un contra o outro (lombo contra lombo ou de fronte), eos brazos cruzados (por diante ou por detrás respectivamente) e empúxanse со corpo. O vencedor é aquel que consegue empuxar ó outro ata que supere unha marca determinada. A loita pódese organizar opoñendo os loitadores por parella ou por equipos compostos de varias persoas, así como a partir doutras posicións iniciáis (fig. 27).

Podemos escoller entre diferentes variantes: - empuxarse со lombo entre as barras paralelas; - empuxarse со ombreiro en apoio frontal (fig. 28);

-52-

FIG. 27. LOITA ENTRE DOUS (OU MAIS) EMPUXÁNDOSE

FIG. 28. EMPUXARSE СО OMBREIRO EN APOIO FRONTAL

- empuxarse со ombreiro a gatas (fig. 29);

FIG. 29. EMPUXARSE СО OMBREIRO, A GATAS

-53-

- empuxarse со ombreiro en posición ergueita (fig. 30);

FIG. 30. EMPUXARSE СО OMBREIRO

- empuxarse, eos brazos estirados pousados nos ombreiros do adver­ sario (fig. 31).

FIG. 31. EMPUXARSE COS BRAZOS ESTIRADOS

10. LOITA EMPUXANDO COS BRAZOS. Cada un tenta repele-lo brazo do outro. Gaña aquel que obriga ó seu adversario a flexiona-lo brazo polo cóbado. Faise alterna-la loita: man esquerda - man dereita (fig. 32).

-54-

FIG. 32. LOITA EMPUXANDO MAN ESQUERDA - MAN DEREITA

Outra variantes: - un pao de ximnasia, asido coas dúas mans polos dous loitadores e sobre o que cada un se apoia con tódalas forzas para supera-la resistencia do outro, decide quen será o vencedor; - os dous loitadores, despois de pousa-la mesma man no ombreiro máis próximo do adversario, apoian enerxicamente, coa axuda da outra man, no bíceps do oponente (fig. 33).

FIG. 33. ABAIXA-LOCOBADO

11. ¿QUEN CAERÁ BOCA ABAIXO? Os adversarios sitúanse en apoio (un fronte ó outro) e, tirando polos brazos, cada un tenta tirar ó outro boca abaixo (fig. 34).

-55-

FIG. 34. ¿QUEN CAERÁ BOCA ABAIXO?

12. LOITA TURRANDO. Os dous loitadores, colocados un fronte ó outro, a unha distancia determinada por respectivas marcas, agárranse con forza pola man. O vencedor é o que turrando obriga ó outro a supera-la marca (fig. 35).

FIG. 35. LOITA TURRANDO

Outras variantes: - os loitadores agárranse pola man pero lombo contra lombo; - os loitadores só buscan o desequilibrio do adversario. Gaña o que consegue facer mover ó outro un paso; - os dous compañeiros loitan apoiados no chan (fig. 36); - sentados, cada un dos loitadores turra do pao cara a el (fig. 37); - loita entre dous de cada lado (fig. 38); - suxeitos por un cordel, os participantes tenían colle-lo obxecto situado no seu lado (fig. 39).

-56-

FIG. 36. TURRAR EN APOIO

FIG. 37. TURRAR DO PAO EN POSICIÓN SENTADA

FIG. 38. TURRAR ENTRE DOUS (OU ENTRE VARIOS) DE CADA LADO

-57-

FIG. 39. LOITA POR UN ОВХЕСТО

- os participantes turran por una corda cara a eles: a) enroscada ó redor da cintura; b) enroscada ó redor do peito; c) repartidos en grupos; d) loitadores de cada equipo agárranse polas mans e os primeiros collen a corda cunha man.

13. LOITA DE CABALEIROS. Sentados "dacabalo" enriba dos ombreiros do compañeiro que está de pé, cada un dos cabaleiros tenta facerlle perde-lo equilibrio e "descabalgar" ó outro (fig. 40). Este xogo é menos perigoso cando se realiza na auga. Practicado no solo, este xogo chámase loita tátara (fig. 41).

FIG. 40. LOITA DE CABALEIROS

-58-

FIG. 41. LOITA TÁTARA

14. ¿DE QUEN É O CÍRCULO? Os dous loitadores están de pé nun círculo trazado con anterioridade. É vencedor aquel que empuxando, tirando e con movementos engañosos é quen de levar ó seu adversario fóra do círculo (fig. 42). Noutra variante, os loitadores dos dous equipos sitúanse (por parellas) uns fronte a outros en forma concéntrica no interior e no exterior dun círculo. Os loitadores dun equipo deben tentar facer entrar ós seus adversarios dentro do círculo tirando deles, mentres que os do outro equipo deben sacar ós outros para fóra do círculo; Gaña o equipo que ó final teña máis loitadores non eliminados.

-59-

15. ¿QUEN COLLERA O PRIMEIRO? Varios loitadores teñen asida unha corda fixada nos seus dous extremos. Cando se dá o sinal, todos empezan a tirar simultáneamente da corda cara a eles para coller obxectos situados a unha mesma distancia de cada un dos participantes. O vencedor é o que primeiro consegue colle-lo seu obxecto.

16. LOITA POR UN OBXECTO. Os loitadores están en posición de garda de pé e collen simultáneamente unha medecine-ball ou outra pelota. Gaña o que consegue arrinca-la pelota das mans do outro (fig. 43).

Este xogo ten diferentes variantes.

FIG. 43. LOITA POLA PELOTA

17. LOITA POR "CHASSÉS". Situados un fronte ó outro, coas mans nos ombreiros do outro, os dous loitadores tentan desequilibrar ó adversario. É vencedor aquel que obriga ó outro a toca-la lona cunha parte do seu corpo que non sexa o pé (fig. 44) 18. LOITA COAS PERNAS. Pódese realizar partindo de diferentes posicións iniciáis e ten distintas variantes: - sentados fronte a fronte, os loitadores apoian unha contra a outra as plantas dos seus mesmos pés. Gaña aquel que consegue empuxala perna do outro ata situa-la súa en posición estendida (fig. 45);

-60-

FIG. 44. LOITA POR REXEITAMENTO

FIG. 45. SENTADOS, LOITA COAS MESMAS PERNAS

partindo dunha postura sentada e eos pés apoiados uns contra os outros, os dous loitadores vanse empuxando reciprocamente со fin de facerlle flexiona-los xeonllos ó outro (fig. 46);

FIG. 46. LOITA SENTADOS EN EQUILIBRIO, EMPUXANDO COAS DUAS PERNAS

-61-

- apoiados, cada un dos loitadores empuxa unha das pernas do seu adversario (fig. 47);

FIG. 47. LOITA EN APOIO DORSAL EMPUXANDO

sentados coas pernas estiradas apoiados pola parte de dentro no nocello da mesma perna do adversario, cada un dos loitadores tenta empuxar cara a fóra a perna do outro (fig. 48);

FIG. 48. EN APOIO SENTADOS, A LOITA EMPUXANDO CARA O EXTERIOR

- os dous loitadores están sentados un fronte ó outro, un deles s¡tuou os seus pés entre os do outro e tenta separarllos (fig. 49); - os dous loitadores deitados de costas, un a carón do outro, coa cabeza virada cara ó outro lado, enganchan os brazos pola parte interior, eos cóbados flexionados, e tamén as pernas do mesmo lado, á altura do oco poplíteo. Gaña o que consegue tirar ó outro a rolos (fig. 50).

19. LOITA POR CONTROL DE CABEZA. Cada un dos dous loitadores controla cunha man a cabeza do outro á altura do pescozo. Gaña o que consegue (mediante tiróns cara a adiante, cara a atrás ou de lado, do pescozo) que o seu adversario se mova un paso (fig. 51).

-62-

FIG. 49. LOITA PARA SEPARA-LAS PERNAS

FIG. 50. LOITA COAS PERNAS

63

FIG. 51. LOITA POR CONTROL DE CABEZA

20. LOITA Á PATA COXA. Situados un fronte ó outro apoiados nun só pé, os loitadores agárranse polo brazo. Aquel que obriga ó outro a toca-la lona con calquera parte do corpo que non sexa o pé de apoio será o vencedor (fig. 52).

FIG. 52. LOITA Á PATA COXA

21. LOITA CANADENSE. Os dous competidores sitúanse fronte a fronte apoiados no mesmo xeonllo e agárranse forte polas mans. Para ganar esta loita, é necesario vira-lo pulso do oponente cara ó exterior ata a altura do xeonllo (fig. 53).

-64-

FIG. 53. LOITA CANADENSE

Outras variantes desta loita: a) os loitadores apoian os cóbados á altura dos ombreiros nunha superficie cha (táboa, plinto de ximnasia, etc.); b) os loitadores están deitados cara a abaixo fronte a fronte; c) os loitadores sitúanse un fronte ó outro poñendo os seus pés nunha mesma liña; d) os loitadores enfróntanse de pé suxeitos pola mesma man e agarrando ó outro polo nocello da mesma perna.

22. LOITA EN APOIO DE CABEZA (fig. 54).

FIG. 54. LOITA EN APOIO DE CABEZA

-65-

23.0 CRIC. Os loitadores sitúanse de costas eos brazos enganchados polos cóbados. Gaña o que consegue separa-lo seu adversario da lona (fig. 55).

FIG. 55. O CRIC

24. ¿QUEN PENETRARA NO CÍRCULO? Os loitadores están coludos pola man ó redor dun círculo trazado con anterioridade. Cada un deles tenta obrigar ó outro a poñe-los pés dentro do círculo, evitando ó mesmo tempo mete-los seus propios pés. Gaña o que permaneza de último fóra do círculo.

25. ¿QUEN RACHARÁ O CÍRCULO? Os loitadores sitúanse en círculo coludos polas mans, por orde, cada un deles terá que entrar unha vez no interior do círculo e tentar saír del soltándose dos outros loitadores. O que consegue facelo en menos tempo cós demais será considerado vencedor.

26. SAIDA DUN CÍRCULO. Este xogo ten moitas variantes (fig. 56).

FIG. 56. SAÍDA DUN CÍRCULO

-66-

27. ENTRADA ÁS PERNAS. É unha introducción á aplicación da chave.

O atacante dá un paso cara a adiante e colle calquera das pernas do seu adversario. Este xogo de loita ten numerosas variantes: a) ¿Quen collera primeiro a perna? Os dous loitadores executan movementos variados de brazos e pernas. Gaña o que primeiro lie colla (controle, recolla) unha das dúas pernas ó seu adversario, sempre que se manteña de pé ou de xeonllos (fig. 57).

FIG. 57. ¿QUEN COLLERA PRIMEIRO A PERNA?

b) ¿Quen é máis forte? O loitador permítelle ó seu adversario que lie colla unha das pernas ou as dúas. Despois dun sinal emitido por un arbitro (compañeiro), un dos loitadores tenta levantadle a perna ó outro, ó mesmo tempo que o outro debe impedilo (fig. 58).

FIG. 58. ¿QUEN É MÁIS FORTE?

-67-

с) ¿Quen tirará ó seu adversario? Os dous loitadores controlan reciprocamente eos brazos unha das pernas do seu adversario e, no momento en que se oía un asubío, tenta tíralo (fig. 59).

FIG. 59. ¿QUEN TIRARÁ O SEU ADVERSARIO?

28. LOITA TIROLESA. Os loitadores enganchados por un dedo da man, tiran cada un cara ó seu lado. Gaña o que consegue endereita-lo dedo do outro.

29. LOITA NORUEGUESA. Practícase con coíffures especiáis. Os loitadores sitúanse de costas. As coiffures átanse cunha corda. Despois dun sinal, os dous loitadores tiran cada un do seu lado cara a adiante ata que un deles quede no chan de costas.

30. LOITA POLOS CINTOS. É unha antiga loita eslava. Os loitadores contrólanse reciprocamente polos cintos que levan ó redor da cintura e cada un tenta levantar ó seu adversario e tíralo ó chan (fig. 60).

31. TCHIDOABA: loita tradicional xeorxiana practicada en "tchokha" (chaqueta) de manga curta cun cinto ó redor da cintura. As chaves execútanse por controis dos membros superiores e varios ganchos ás pernas.

32. BOKH: loita tradicional mongol. Practícase de pé, aplicándolle varias chaves ó adversario со fin de proxectalo ou tíralo de costas, de lado, boca abaixo ou de xeonllos. O atacante que, tentando facerlle unha chave as pernas o seu adversario, entre en contacto со chan cun xeollo considérase vencido. O vencedor polo xeral mantense de pé ou cae de xeonllos despois de que o adversario xa estea no chan.

33. SUMO: loita tradicional xaponesa. Ten lugar de pé nun círculo delimitado por unha barreira que chega ata os xeonllos dos competidores. O loitador debe tratar de tirar ó seu adversario boca abaixo ou de costas, ou bótalo (empuxalo) fóra dos límites.

-68-

Moitas máis variedades de loita tradicional tamén poden topa-la súa aplicación.

FIG. 60. LOITA POLOS CINTOS

Exercicios para a ponte O loitador que posúe unha boa ponte non se deixa derrubar e goza aplicando chaves complicadas.

Os exercicios realízanse en cada sesión de adestramento.

1. TRÍPODE. Coas pernas moi separadas, o loitador bótase cara a adiante ata quedar apoiado na cabeza coa axuda das mans. Nesa postura realiza movementos de ¡da e volta coa parte cervical da columna vertebral (fig. 61).

FIG. 61. TRÍPODE

-69-

2. PONTE DE LOITA. A partir da postura deitada de costas, xeonllos flexionados e mans apoiadas na lona de cada lado da cabeza, o loitador levanta a pelve cara a arriba e cara a adiante, arqueando a columna vertebral ñas partes lumbar, torácica e cervical. Os puntos de apoio do loitador son os pés, a cabeza e as palmas das mans (fig. 62). Cando se está a aprende-la ponte de loita, pódese botar man dun compañeiro que, cunha man, levante a pelve cara a arriba e coa outra empuxe lixeiramente cara a abaixo o queixo do que está exercitando a ponte. Despois de que os loitadores novos teñan asimilado correctamente o levantamento para colocarse en ponte de loita, este exercicio pode ser realizado tamén sen a axuda das mans.

FIG. 62. PONTE DE LOITA

3. BALANCEOS EN PONTE. En posición de ponte de loita, o loitador flexiona os xeonllos e endereita a súa columna vertebral ata toca-la lona coas costas. Despois volve arquéala para volver á posición inicial. O movemento do corpo axúdase eos brazos. Este exercicio execútase lentamente, cun ritmo regular, e semella un balanceo (fig. 63). Como variante, pódese xira-la cabeza á dereita e á esquerda.

FIG. 63. BALANCEOS EN PONTE

4. DAR VOLTAS O REDOR DA CABEZA. Situado en posición de ponte cara a adiante, o loitador comeza a dar voltas ó redor da cabeza.

Percórrese un semicírculo nesa postura, a outra metade en posición de ponte de loita. Cando se está xirando non se debe varíala posición da cabeza (fig. 64).

-70-

FIG. 64. DAR VOLTAS Ó REDOR DA CABEZA

5. RODAR LATERALMENTE EN PONTE. O loitador colócase en ponte, agarra os seus nocellos e, sen soltalos, comeza a rodar cara á esquerda e cara á dereita (fig. 65).

FIG. 65. RODAR LATERALMENTE EN PONTE

6. PONTE DE XIMNASIA. Partindo da posición de ponte de loita (apoiado na cabeza), o loitador estira os brazos (apoiados na lona) e, erguendo aínda máis a pelve e separando a cabeza do chan, efectúa unha ponte de ximnasia (apoiado ñas mans e os pés e со corpo arqueado) (fig. 66). Despois, exercítase pasando sucesivamente da ponte de loita á ponte de ximnasia.

FIG. 66. PONTE DE XIMNASIA

-71 -

7. PONTE EN APOIO REDUCIDO. Colocado en posición de ponte de loita, o loitador levanta sucesivamente a perna esquerda e a dereita. Pódese poner en ponte apoiado nunha médecine-ball ou nunha pelota empregada nos xogos deportivos (fig. 67).

FIG. 67. PONTE EN APOIO REDUCIDO

8. PINCHACARNEIRO EN PONTE COA AXUDA DUN COMPAÑEIRO. O loitador agarra os nocellos do seu compañeiro, ponse en ponte e axudándose dos brazos comeza a facer pinchacarneiros á esquerda, á dereita e cara a adiante (fig. 68).

FIG. 68. PINCHACARNEIRO EN PONTE COA AXUDA DUN COMPAÑEIRO

9. RODAR LATERALMENTE ENTRE DOUS EN POSICIÓN DE PONTE. Os dous compañeiros abrázanse mutuamente de fronte por debaixo das axilas, os corpos na prolongación un do outro. Un deles en posición de ponte, o outro apoiado enriba do peito. Ro-

-72-

dando de lado, pasan alternativamente dunha ponte a outra ponte, sen rompe-lo control (fig. 69).

FIG. 69. RODAR LATERALMENTE ENTRE DOUS EN PONTE

10. PINCHACARNEIRO EN PONTE. Colocado en posición de ponte de loita, o loitador efectúa banlanceos enérxicos do corpo, empúxase coas pernas, envorca apoiándose sobre a cabeza e chega á posición de ponte. De ai, volve á posición inicial. A volta conséguese gracias a un empuxe potente das pernas e a un impulso cara a arriba coa axuda dos brazos (fig. 70).

FIG. 70. PINCHACARNEIRO EN PONTE

11.0 "SECANTE" SEGUIDO DUHA CAÍDA CARA Á ATRÁS. O loitador está deitado boca abaixo. Со corpo arqueado (pernas e peito se­ parados do chan), realiza o "secante", efectúa varios balanceos enérxicos со corpo cara a adiante e cara a atrás cabeceando enriba do peito e do estómago, apoiándose na cabeza, roda e chega á posición de ponte de loita. De ai, volve outra vez á posición inicial. O movemento da posición "secante" realízase empuxándose eos brazos (fig. 71).

12 FLEXIÓN EN PONTE. Un dos loitadores está colocado en posición de garda no chan, o outro senta enriba (as costas contra a caluga do outro) e engancha polo interior as coxas do loitador que está debaixo. Coas mans na caluga, flexiona o corpo cara a atrás e ca-

-73-

ra a abaixo ata que a súa fronte toque a lona. Despois, volve á posición inicial (fig. 72).

FIG. 71. О "SECANTE" SEGUIDO DUN RENVERSEMENT CARA Á ATRÁS

FIG. 72. FLEXIÓN EN PONTE

13. DESCENSO EN PONTE DE LOITA COA AXUDA DUN COMPAÑEIRO. O loitador executante está en garda frontal de pé, mentres que o compañeiro lie introduce unha das pernas na parte interior das súas. Agárranse as mans. O executante baixa en ponte realizando unha flexión traseira. Tanto para a baixada en ponte como para a volta á posición inicial, o loitador recibe a axuda do seu compañeiro (fig. 73a).

Variantes na execución deste exercicio: a) o compañeiro agarra cunha man a man do loitador e, coa outra, teño coludo pola cintura (fig. 73b); b) o compañeiro axúdalle ó loitador agarrándoo só pola cintura (fig. 73c).

-74-

FIG. 73. DESCENSO EN PONTE DE LOITA COA AXUDA DUN COMPAÑEIRO

14. PASAR A PONTE DESDE A POSICIÓN SENTADA NOS TALÓNS. O loitador flexiona o corpo cara a atrás, toca a lona coa cabeza, e vólvese erguer (fig. 74).

FIG. 74. SENTADO NOS TALÓNS, PASAR A PONTE

15. DESCENSO EN PONTE DE LOITA. Desde a posición frontal, pernas abertas paralelamente os ombreiros, o loitador inclínase lixeiramente e parte en ponte flexionando sucesivamente na mesma dirección as partes cervical, torácica e lumbar da columna vertebral. É a cabeza moi flexionada cara a atrás a que conduce o movemento. Ó principio, este execútase de xeito a que as mans toquen a lona simultáneamente coa fronte ou incluso un pouco antes. Máis adiante, complícase o exercicio cruzando os brazos diante do peito (fig. 75).

16. PINCHACARNEIRO EN PONTE A PARTIR DA GARDE DE PÉ. A partir dunha garda de pé frontal, o loitador, despois de baixar en ponte da forma descrita no parágrafo anterior, efectúa un pinchacarneiro cara a atrás e volve á posición inicial. Nun primeiro momento podemos utiliza-los brazos para amortece-la caída na recepción. Máis adiante, a execución deste exercicio realízase sen a axuda dos brazos (fig. 76).

-75-

FIG. 75. DESCENSO EN PONTE DE LOITA

FIG. 76. DESCENSO EN PONTE SEGUIDO DUN PINCHACARNEIRO

FIG. 77. LEVANTAMENTO DE PESO EN PONTE DE LOITA

-76-

17. LEVANTAMENTO DE PESO EN PQNTE DE LOITA. En posición de ponte de loita e sostendo nos brazos diversos pesos ou pesas ou aguantando outra carga, o loitador estira e flexiona os brazos. Este exercicio pode executarse tamén eos brazos estirados ou balanceando un compañeiro sentado ñas pernas do executante (fig. 77).

Posicións fundamentáis e controis na loita As posicións fundamentáis na loita son a garda de pé e a garde no chan. O carácter das técnicas aplicadas depende da posición fundamental. Segundo a posición do corpo do loitador, as gardas de pé poden ser: altas, medias e baixas (fig. 78). As gardas altas son as que máis se prestan ó ataque pero, pola contra, son as máis vulnerables ó ataque do adversario. As gardas baixas teñen sobre todo carácter defensivo. Segundo a perna —esquerda ou dereita— que o loitador leve cara a adiante, a garda de pé recibe o nome de de esquerda ou de dereita. Cando os dous pés están situados nunha mesma liña, estamos diante dunha garda frontal. Se os loitadores adiantan a mesma perna, dise que a garda é idéntica; se adiantan as pernas opostas, a garda é oposta.

FIG. 78. GARDAS DE PÉ: ALTA, MEDIA E BAIXA

Na loita de pé, os loitadores cambian a miúdo a distancia que os separa. Iso é a causa de que se distinga a loita de lonxe, a distancia media e de preto (a curta distancia ou corpo a corpo). A loita de preto (concretamente na loita grecorromana) ofrece as maiores posibilidades ofensivas.

O contacto со adversario efectúase mediante diferentes controis de cabeza, brazos, tronco, pernas, etc. Determinados controis están orientados —por mantemento, empuxes ou tiradas— a preparar un-

-77-

ha posición favorable para o ataque ou para a defensa, mentres que outros serven para amortece-la chave ou forman parte déla. Rodeando o tronco (ou unha parte do corpo) do adversario, o mellor é realiza-lo control enganchando os dedos das dúas mans ou agarrando o propio antebrazo. Para evita-los traumatismos das articulacíóns dos dedos, recomendase non asegura-lo control entrecruzando os dedos (fig. 79).

FIG. 79. CONTROIS MEDIANTE A AXUDA DOS BRAZOS

Solta-lo brazo controlado conséguese no sentido do polgar da man do adversario.

A varíedade dos controis (recollidas) de pernas é grande (fig 80):

FIG. 80. CONTROIS (RECOLLIDAS) DE PERNA

-78-

- recollida alta das dúas pernas; - recollida baixa das dúas pernas; - recollida de perna e tronco; - recollida de perna; - recollida de brazo e perna, etc.

Cada un dos controis pode ser aplicado mediante un número inmenso de combinacións e variedades. Só para entrarlle ás pernas do adversario, perfeccionáronse quince procedementos principáis para os loitadores que posúen unha máis alta cualificación (fig. 81).

FIG. 81. PRINCIPÁIS PROCEDEMENTOS DE ENTRADA ÁS PERNAS

Na loita practícense a miúdo controis de cabeza e de brazos, así como diferentes chaves realizadas coa axuda das pernas.

Ademáis da posición de pé, o combate pode ter lugar no chan. No caso de posición no chan ordenada, o loitador que está no chan colócase de xeonllos coas dúas mans na lona. O outro loitador toma posición detrás e apon obrigatoriamente as dúas mans nos ombreiros do adversario (fig. 82). Cando se ordene o comezo desa parte do combate, o loitador que está por riba pode atacar ó seu adversario,

-79-

o loitador que está debaixo ten dereito a se defender, a contraatacar ou a se poner de pé.

FIG. 82. POSICIÓN NO CHAN ORDENADA

-80-

O ABC da loita

As chaves son as letras do abecedario da loita. Son, xa que logo, moi numerosas, do mesmo xeito que son numerosas as letras na escritura chinesa ou xaponesa. A súa aprendizaxe realízase nunha orde determinada: partindo das accións técnicas máis simples ata chegar ás máis complicadas. Deben ser "memorizadas" polo pensamento e polo conxunto motor do home. Esa memorización faise mediante repeticións e unha grande atención no momento das demostracións e explicacións do adestrador. As chaves execútanse primeiro sen que o adversario opona ningún tipo de resistencia e, máis adiante, vaise aumentando progresivamente esa resistencia. ...As chaves ben asimiladas poden ser executadas no lado esquerdo e no dereito, en posición estática e en movemento contra adversarios cunha envergadura, rapidez e forza variables.

As técnicas da loita preséntanse en tres partes: I.

PRIMEIROS PASOS (fig. 83 a 93);

II. TÉCNICAS DA LOITA GRECORROMANA (fig. 94 a 110); III. TÉCNICAS DA LOITA UBRE (fig. 111a 134).

Este libro non é un manual autodidáctico, senón un auxiliar.

Os tipos simples de loita poden ser empregados na lona durante as horas de educación física na escola, nos xogos ou diversións dos nenos, etc.

As chaves que aparecen na primeira parte pertencen ós dous estilos de loita e mediante a súa aprendizaxe búscase asegura-lo desenvolvemento máis variado das posibilidades motrices dos pequeños loitadores. Pola súa experiencia persoal ñas sesións de adestramento, cada loitador poderá sentir el mesmo as técnicas dos dous estilos de loita e, segundo a súa preferencia, máis adiante, poderá optar por un dos dous estilos e especializarse nel. Sen embargo, non podemos esquecer que a técnica da loita libre engloba tódalas chaves da loita grecorromana e que, por outra banda, un bo coñecemento da loita libre ofrece vantaxes ós loitadores de grecorromana.

-83-

Queridos amigos: Se vos queredes converter en persoas fortes, robustas e resistentes a calquera proba, estudiar mellor, evita-lo tabaco e o alcohol, ser bos cidadáns e senti-lo sopro da gloria deportiva, entrade ñas filas dos loitadores. ¡Deséxovos moito éxito!

-85-

Primeiros pasos

FIG. 83. VOLTA POR DOBRE RECOLLIDA DE BRAZOS

FIG. 84. CONTROL DE FORCA E CHAVE DE CABEZA

FIG. 85. TUMBADO POR DESFASAMENTO DIANTEIRO

, ^ ^ в FIG. 86. CHAVE DE CABEZA SIMPLE

•87-

FIG. 87. TUMBADO POR TIRADA DE BRAZOS

FIG. 88. VOLTA EN PANGA

FIG. 89. BRAZOS POLO AIRE

FIG. 90. RECOLLIDA DE BRAZOS POLA PARTE DE ARRIBA

FIG. 91. ARRANCADO EN DOBRE CONTROL DE BRAZOS

FIG. 92. CONTRAGOLPE EN BARREIRA EXTERIOR

^#9ft

FIG. 93. CINTO DE LADO

-89-

Técnicas da loita grecorromana

FIG. 94. TUMBADO POR PASO POR DEBAIXO DO BRAZO

FIG. 95. VOLTA DE CADEIRA EN CABEZA

-90-

A) PROCEDEMENTO EN FORZA; В) RECOLLIDA DE BRAZO POR TIRÓN; C) RECOLLIDA DE BRAZO POR REXEITAMENTO DE BRAZO; D) RECOLLIDA DE BRAZO POR BLOQUEO DE OMBREIRO FIG. 96. OPORTUNIDADES PARA A RECOLLIDA DE BRAZO:

91

FIG. 97. TUMBADO POR CONTROL DE OMBREIRO E CABEZA POR DEBAIXO

FIG. 98. BRAZO POLO AIRE ENROSCADO

FIG. 99. BRAZO POLO AIRE DE CADEIRA

-92-

FIG. 100. CINTURA DE LADO EN PONTE

FIG. 101. VOLTA DE CADEIRA EN CINTO

-93-

FIG. 102. FLEXIBILIDADE DE BRAZO ENGANCHADO

FIG. 103. DIFERENCIA TRASEIRA CON BRAZOS ENGANCHADOS

-94

FIG. 104. CINTO DIANTEIRO CON DIFERENCIA TRASEIRA

FIG. 105. CINTO Ó REVÉS

FIG. 106. CINTO Ó REVÉS POR LEVANTAMENTO

-95-

FIG. 107. FLEXIBILIDADE EN CONTROL DE CABEZA POR RIBA

FIG. 108. LEVANTAMENTO POR CINTO TRASEIRO

FIG. 109. MANTEMENTO EN PONTE

-96-

FIG. 110. SAIDA DE PONTE

Técnicas da loita libre

FIG. 111.DESPRENDEMENTOEN RECOLLIDA DA PERNA

FIG. 112. DESPRENDEMENTOTRASEIRO POR CONTROL DE CABEZA E DE PERNA

-97-

FIG. 113. CONTRAGOLPE PARA REXITAMENTO INTERIOR

FIG. 114. ENFORCAMENTO SIMPLE

FIG. 115. GANCHO INTERIOR

^

FIG. 116. ENFORCAMENTO SENTANDO

-98-

FIG. 117. LIANA

FIG. 118. DESPEGUE EN ENFORCAMENTO DIANTEIRO

FIG. 119. DOBRE RECOLLIDA DE PERNAS E DESPRENDEMENTO TRASEIRO

FIG. 120. DOBRE GOLPE DE ANTEBRAZO ("MANCHETTE") LATERAL

-99

FIG. 121. RECOLLIDA DE PERNA CON GANCHO INTERIOR

FIG. 122. CONTROL DE FORCA E CUNCHA

-100-

FIG. 124. ABATEMENTO EXTERIOR CON BRAZO POLO AIRE

FIG. 125. CONTROL CON BRAZO POR RIBA, GANCHO EXTERIOR

FIG. 126. CONTROL CON BRAZO POR RIBA, GANCHO INTERIOR

-101 -

FIG. 127. CINTURA DE LADO EN PONTE POR LEVANTAMENTO DE PERNA

FIG. 128. REXEITAMENTO TRASEIRO

FIG. 129. BRAZO ENGANCHADO CON "CHASSE" LATERAL

-102-

FIG. 130. COXA O REVÉS

FIG. 133. KILKET TRASEIRO

-103-

FIG. 134. ENTREGA DE PREMIOS

-104-

A loita afeccionada en Galicia Roberto Ledo

AGRADECEMENTOS Para a realización destes capítulos sobre a loita afeccionada en Galicia teño qoe lie agradecer, especialmente, ó actual presidente da Federación Galega de Loita, Rubén Campos Colmenero, a axuda prestada. Gracias á súa excelente memoria e a ser un veterano loitador que viviu a loita galega case desde a súa "prehistoria", pudimos ir reconstruí-la traxectoria deste deporte. Ademáis puiden comproba-la ilusión que ten e contaxia para sacar adiante este deporte. Non releou comigo tempo ou esforzó. Sen dúbida, sen a súa colaboración, todo sería moito máis difícil. Así mesmo, agradezo a colaboración doutras persoas vinculadas coa loita como Carlos Ledo, Daniel Ochoa, Florencio Bermello, Manuel Roca, Enrique Fernández, Juan Luis González, Félix Iglesias, Luis Soria e outros moitos que puxeron á miña disposición referencias de prensa e fotografías asi como algo do seu tempo. Foi para min moi grato, con motivo deste traballo, volver a compartir inquedanzas da vida con tanta xente que coñecin hai case trinta anos e volver a senti-lo latexo deste deporte tan nobre e espectacular como é a loita.

Seguro que este primeiro traballo servirá de "pauta" ou guía para outros máis profundos.

ROBERTO LEDO GARRIDO

A loita afeccionada chega a Vigo: desde as orixes ata a presidencia de Rubén Campos (1958-1991) O primeiro ximnasio que se instala en Vigo é o "Escuela-Vigo" que no 1958 está na rúa Capitán Cortés e máis tarde se traslada á rúa México para quedar definitivamente onde hoxe está na rúa Romil. A persoa que monta o Escuela-Vigo é Luis Soria Abia (Madrid, 1925) que por motivo de traballo profesional como axente de seguros ten que establecerse na cidade olívica. Soria xa era entón un veterano da loita. Empezou ós 10 anos neste deporte olímpico que é a loita.

Entre outros clubs estivo no do Real Madrid onde a loita era unha especialidade máis deportiva que se practicaba baixo o impulso de don Santiago Bernabeu.

Luis Soria lembra entre os seus adestradores a un húngaro. Nesa época a Federación Española de Loita (FEL) estaba dirixida por militares. A posibilidade de facer loita libre americana e obter algúns ingresos por estas exhibícíóns anima a Soria a facer combates de loita libre americana polas vilas próximas a Madrid. Cando a federación de loita sabe disto, prohibe que os loitadores afeccionados fagan estas demostracións. Soria que ata entón fora un destacado loitador de grecorromana decide facerse profesional (desde o 1951 ata o 1964), para poder exerce-la libre americana, especialidade que tamén dependía da mesma FEL. Cando chega a Vigo, Soria monta o ximnasio Escola-Vigo e empeza a formar un equipo de loita. Benigno Fernández (o coñecido piloto de coches vigués Beni Fernández), os irmáns Incera, Carlos Javier Ledo, José Luis Lago "Foca" (que logo se dedicaría á loita americana profesional), Félix Iglesias, Francisco Cruz ("El fugas" e máis tarde "El abuelo"), Juan José Barreiro, Ángel Villar, Ángel Pérez, Ramón Bastos e Víctor de la Heras ( " V i t í n " ) son algúns dos membros deste equipo.

LUIS SORIA DURANTE A NOSA ENTREVISTA NO 1997. (FOTO R. L).

-109-

O EQUIPO GALEGO DE GRECORROMANA DA CRUZ BLANCA. PRIMEIROS, POLA ESQUERDA, FÉLIX IGLESIAS E CARLOS LEDO. O QUINTO É BARREIRO QUE XUNTO CON LEDO ACABAN DE SER PRESELECCIONADOS PARA O EQUIPO NACIONAL.

O primeiro campionato de Galicia (20-12-66) celebrase na Cruz Blanca, un recinto de baile, no barrio vígués do Calvario. Enfronta a Carlos Ledo e Ernesto Incera; Benigno Fernández e José Luis Pena; Juan José Barreiro e Juan José Domínguez; Antonio García e Ángel Villar; Manuel Lago contra Xosé Guntín. Houbo tamén unha pelexa "estelar", conta a prensa, entre o campión de Castela, José Luis Gallardo, e o noso representante, daquela campión de Galicia, Ramón Incera.

A crónica remata así: "O seu rival, que fixo honor á súa sona de campión, non puido coa técnica do "galleguito", que levou en todo momento a iniciativa nun combate, que non rematou antes polos grandes coñecementos de Gallardo que tivo que se situar varias veces na zona de seguridade. Triunfo, pois, de Incera, que acumulou puntos e máis puntos e máis puntos e ó que lie auguramos un futuro prometedor".

Para xuño do 1966, Soria ten xa un equipo vigués de grecorromana que, en declaracíóns á prensa desa época, asegura "Francamente, estou contentísimo. A loita prendeu en Vigo tal vez con máis forza do que soñara. Teño un grupo de trinta loitadores excelentes e, sobre todo, con enorme afección. Hoxe por hoxe, o ximnasio mantense xa por si só. Recibimos unha importante axuda federativa o mes pasado e mellorámolo ostensiblemente. Dentro dunhas semanas adquiriremos material abundante. E teño un proxecto de amplíalo en tres metros de fondo". Soria amosase moi optimista nestas declaracíóns ó Faro de Vigo. O ximnasio Escola-Vigo ten neses intres 50 so-

-110-

cios. Non lie falta tampouco visión de futuro. "A miña maior alegría é ter formado un grupo de rapaces que estaban totalmente perdidos para o deporte. Hoxe xa ten categoría nacional. E, ademáis, hai homes como Taboada e Lago (Manuel Lago, "Foca") que poderán substituirme no futuro, no caso de que me vise obrigado a deixar Vigo. En suma, que o ximnasio xa non morrerá doadamente".

O EQUIPO DE LOITADORES DE LUÍS SORIA

Aqueles campionatos de España de Grecorromana facían o número XXIX (vixésimo noveno). A prensa recolle algo sorprendente daquela competición. "O mércores, preto da unha e media da madrugada, finalizaron os combates da eliminatoria de todos contra todos". Isto explícase polos métodos de emparellamentos do antigo regulamento da loita. Soria recolle as súas primeiras medallas. Antes de partir de Vigo declaraba: "Levo seis loitadores. No mosca, Carlos Ledo, un rapaz que leva tan só un mes adestrando. É por tanto unha incógnita. Nos galos loitará Incera, que, sen dúbida, acusará o cambio de categoría. Desde logo, "Jimmy" (Ramón Incera) está moi ben e pode facer un bo papel. Domínguez actuará nos plumas; tamén ascende de categoría. De calquera xeito, se os nervios non o traizoan pode traer unha medalla. Nos lixeiros, García. Apostaría a que gaña unha medalla. Ten unhas condicións fóra do corrente. Lago loitará no seu peso, é dicir nos semimedios. Só os nervios poden impedir que gañe a medalla de ouro. E nos medios debutará, en competición oficial, un loitador de 17 anos escasos, chamado Quíntáns. É tamén unha incógnita. Pero convenlle moito esta pelexa para que adquira veteranía. En resumo, podemos traer tres medallas".

A prensa recolle o remate do Campionato de España en Victoria e titula, "o equipo galego, o mellor preparado", e tamén, "Ledo, Ince-

-111-

га е Domínguez, medallas de bronce". O adestrador, Luis Soria, tina acadado tres medallas con seis loitadores presentados. Sen embargo, as crónicas din que Soria comenta os resultados con "visible desalentó polo desenvolvemento da competición". E a continuación analiza este campionato. De Ledo di que "demostrou unhas calidades insospeitadas" e recoñece que "encerra un extraordinario mérito a súa medalla de bronce". Sobre Incera asegura que foi obxecto "dunha ¡nxustiza palmaria". "O seu combate со catalán González, decisivo para o segundo posto, foi irregular". O pluma Domínguez, en apuntamiento do xornal, "en franca desvantaxe de peso", sen embargo "loitou cunha excelente técnica". Antonio García clasifícouse de cuarto. Respecto a Lago, "tivo a desgracia de sufrir no seu primeiro combate unha luxación de cóbado que o obrígou a se retirar", considerado como favorito para a medalla de ouro. E gaba na mesma noticia o resultado de José Guntín, un "novísimo" loitador, "que pese a que tan só contaba con quince días de aprendizaxe na loita, sorprendeu polas súas excepcionais calidades. Sen dúbida chegará a ser un auténtico campión". A crónica engade que federacións como Castela centro, Cataluña e Aragón levan máis de quince anos practicando a loita. E remata a crónica: "Galicia estivo dignamente representada polos rapaces de Soria".

Félix Iglesias recorda como participou xunto eos irmáns Incera nos VI Xogos Deportivos Sindicáis, en Madrid, en abril de 1968. "Aquí gañamos tres medallas de prata entre os ¡rmáns Incera e eu".

Estes son os comenzos da loita en Vigo baixo a dirección de Luis Soría. Pero Soria por diferencias coa FEL axiña chegaría a prohibir este deporte no seu ximnasio Escuela-Vigo. A loita en Galicia estivo a punto de desaparecer. Soria cambiase ó judo, deporte que compartiu federación coa loita.

Anos adiante, ó velos resultados, Roca escoitou algo semellante a isto dos seus beizos: isto é unha excepción, a loita nunca vai progresar".

CARLOS LEDO DURANTE A CONVERSA NA QUE LEMBRABA OS COMEZOS DA LOITA EN VIGO. (FOTO R. L).

-112-

Daniel Ochoa, primeiro presidente da Federación Galega Desde Madrid a FEL quere nomear presidente a un descoñecido no mundo deste deporte. Outros din que lie negaron axudas enconómicas e que o tomou a mal. O caso é que Soria ameaza con deixa-la loita. El aduce razóns como que el foi o que comezou e ere que merece ese cargo e, por outra parte, amólao que un descoñecido para ese deporte e, por tanto sen nocións de loita, desembarque como presidente na nova Federación Galega Sur, que así se vai chamar ala polo ano 69. Finalmente, prodúcese a ruptura. Soria abandona a loita e aínda chega a prohibir tal especialidade no seu ximnasio.

Carlos Javier Ledo Ledo (Pontevedra, 1945), un dos pupilos de Soria non está disposto a deixa-la loita. "A xente do ximnasio Escola-Vigo meteuse a outros deportes como o judo ou a halterofilia, pero eu negueime. Gustábame a loita, a partir de ai dexei de ir ó ximnasio de Soria", lembra Ledo. Tras abandona-lo ximnasio Escola-Vigo, decide recomeza-la práctica deste deporte da loita no ximnasio municipal das Travesas, со club Alerta. Nese momento Daniel Ochoa Galle­ go (Pontevedra, 1938), home moi vinculado ó deporte, era director do Club "Alerta" que xunto con José Alfonso González e Luís Miró trata de convertelo nun club polideportivo. Nunha viaxe a Madrid visita a Federación Española de Loita (FEL), que preside naquel momento Fabián de Caso y Castañeda, que foi profesor da Escola Nacional "José Antonio", en Madrid, onde Ochoa estudiou. Naqueles momentos era moi normal que o deporte estivera vinculado ós militares. De feito, ocuparon durante varios anos cargos na FEL. O caso é que a Ochoa lie ofrecen a presidencia da nova Federación Galega Sur de Loita e aceptará, aínda que é consciente de que descoñece todo sobre este deporte. Moitos recoñecen que era precisamente Daniel Ochoa a persoa máis ¡ndónea para presidi-la federación deste ou de calquera outro deporte. Máis tarde aparecerá a Galega Norte que terá unha vida moi efémera ata que una vez unificadas as dúas na FGL, Daniel Ochoa sexa tamén o seu presidente. Un presidente que soubo captar toda a beleza natural que ten este deporte, de fundamento tan sinxelo coma as pelexas corpo a corpo entre dous seres humanos.

No seu cargo como director do "Alerta", Daniel Ochoa pretende conseguir que o ximnasio municipal teña máis especialidades deportivas.. Así nos últimos anos da década dos 60 había un club de fútbol, outro de ximnasia, Francisco Amoedo levaba o de boxeo e axiña aparecerá o de loita. Manuel Roca lembra que era un gran foco deportivo o club Alerta. Tíña incluso deportistas salientables a nivel nacional.

-113-

Carlos Ledo é chamado por Daniel Ochoa para adestrar na especialidade da loita no Club Alerta. É desta época Félix Iglesias e tamén estiveron nun comezo Juan José Barreiro e Ernesto Incera. Ledo convértese no adestrador técnico do grupo. Os prímeiros loitadores procedían do equipo de Soria. Axiña se decata da necesidade de formarse e obte-lo título de adestrador para poder darlle altura á especialidade de loita grecorromana dentro do Club Alerta, e fai os cursos de adestrador. Namentres, Daniel Ochoa está xa a presidi-la FGL. Ledo, que se iniciara na loita no 1966, lembra daquela época, é dicir arredor do ano 69, no Ximnasio Municipal de Vigo ou Club Alerta, entre outros, a José Guntín, Amadeo Villar, Manuel Roca e Enrique Fernández, Rubén Campos, Carlos Domínguez, Manuel Paz e Alfaya.

Algúns xa compañeiros da época do ximnasio de Luis Soria. O mérito, ¡ndiscutido, de Carlos Ledo foi o de lie dar continuídade á loita en Galicia. Así o recoñece o mesmo Soria, máis tarde dedicado a unha loita máis comercial, o judo, tras ser un verdadeíro "apóstata" da loita e ver con pouca simpatía os seus éxitos. Sen embargo, agora recoñece sen ambaxes que "se non é por Carlos Ledo a loita morre".

Eran tempos moi distintos ós actuáis onde a cultura do deporte non existía e a práctica era escasa con grandes dificultades para o seu exercicio.

Dous loitadores son os que destacan no Club Alerta, Manuel Roca Mirón (Vilamartín de Valdeorras,1951) e Enrique Fernández Fernández (Vigo, 1954), ó que máis tarde se incorporará outro destacado loitador, Juan Luis González Mira (Vigo, 1954). Ledo afirma de Roca que "foi o neno prodixio da loita" e sobre Enrique asegura que era "un loitador moi técnico". Manuel Roca chegou ó ximnasio municipal con Ernesto Incera. Lembra como Ernesto He dixo "vamos ó ximnasio municipal, porque no meu non me deixan practica-la loita". Aínda que a idea del era facer boxeo. O seu paí díxolle que non quería que fixera boxeo, así que pasou á loita. Roca, Quique e, máis tarde, Juan Luis chegarán a estar na selección española e a colleitar importantes títulos nacionais e in-

MANUEL ROCA, DIRECTOR TÉCNICO DA FGL E PROFESOR-MEMBRO DA ESCOLA NACIONAL DE ADESTRADORES. (FOTO R. L).

-114-

ternacíonais. Desta época tamén é Roberto Ledo Garrido (Vigo, 1960), sobrino de Carlos Ledo, novísimo loitador que empeza neste deporte con tan só 9 anos, antes de que se xeneralice a loita como deporte escolar.

No 1970, Carlos Ledo ere que as instalacíóns do Club "Alerta" non son as mellores para os seus loitadores dada a variedade de disciplinas que se desenvolven no ximnasio municipal e por ser un polideportivo mixto. Ledo fala con Francisco Amoedo, daquela o adestrador de boxeo tamén no "Alerta", e empezan a darlle voltas á posibilidade de abrir un ximnasio con ámbalas dúas disciplinas. Atopan un local moi pequeño en Santo Tomé de Freixeiro, fronte o río Lagares e o parque Quiñones de León, moi preto do ximnasio municipal. Habilitan como poden aquel pequeñísimo baixo onde entre o ring de boxeo e un tapiz de loita, sen as dimensións reglamentarias, non hai case zona de corredor cara ós reducidos e modestísimos vestiarios dunha soa ducha. Cando se quería facer pesas e había bo tempo, sacábanse pola venta ó xardín a banqueta e as pesas para practicar ó aire libre. Outras veces, aquel grupo de entusiastas de ámbolos dous deportes duchábanse coa mangueira no exterior.

LOITADORES NO XIMNASIO DE SANTO TOMÉ DE FREIXEIRO

Tras dous anos nesta precaria situación, Ledo e Amoedo seguen a buscar outro local máis idóneo. Mentres tanto, neste ximnasio, que non chegou a ter nome, aparece o loitador Juan Luis González do que Ledo destaca "o seu tesón e constancia nos adestramentos así como a forma na que se coidaba". Outros loitadores desta época son Mauro, Jaime ("arrancapinos") e Leiras.

-115-

En dúas ocasións, no 1972 e no 74 celébranse en Vigo os campionatos de España de loita libre. Félix Iglesias recorda o excelente papel de anfritión que realiza a Federación Galega Sur, baixo a dirección de Daniel Roca. Ós participantes, nunha destas ocasións, agasállanos cun percorrido pola ría nun catamarán. Isto reflicte o nivel со que se acollían nesa época os campionatos en Vigo, lembra Félix Iglesias.

Florencio Bermello que xa estaba no Alerta, e que chegará a se converter en segundo presidente da FGL, axiña será nomeado por Ochoa vocal da Federación. Sen moítas condicións para a loita, en palabras de Carlos Ledo, Bermello está a realizar, nestes anos 70, ademáis das tarefas federativas as de arbitro e de adestrador со equipo infantil de loita. Da man de Daniel Ochoa, Bermello empeza­ rá a promociona-lo deporte da loita entre os escolares de Vigo.

Hai agora 25 anos (xuño do 1972), Carlos Ledo e Francisco Amoedo inauguran o actual club "Saudade" na rúa Urzáiz de Vigo. Tratase dun entrechán dun edificio novo que dá a patios interiores. O ximnasio con 200 metros cadrados contaba con vestiarios (2 duchas), tapiz de loita, ring de boxeo, e un lugar ampio para halterofilia, ademáis de sauna que doou un dos seus socios, Enrique Gómez Landesa, e unha pequeña oficina. Todo un luxo comparado со de Santo Tomé de Freixeiro. Só se perderá unha vantaxe do anterior local. A proximidade ó parque de Cástrelos facilitaba que os deportistas tiveran moi á man un lugar para correr e adquirir así unha gran preparación física. Tódolos días saían a correr por moi duro que fose o adestramento, ademáis do xoves en que se dedicaba todo o adestramento a correr e a outros exercicios ó aire libre. Agora desde o Saudade terán que colle-los coches particulares para ¡ren a Cástrelos, ou á praia de Samíl a facer fondo. Neste momento chamaba moito a atención unha persoa vestida en chándal correndo pola rúa.

LOITADORES DE CARLOS LEDO NO CAMPIONATO DE ESPAÑA, 1972, NO XIMNASIO MOSCARDÓ EN MADRID.

-116-

Agora é moi distinto. "Naqueles momentos -explica Carlos Ledo-, eu como adestrador tina que poner ata o meu coche, leva-Ios rapaces a correr ou cando viaxabamos cara a algunha cidade española para competir. Hoxe hai máis cartos e máis facilidades. Por ¡so, quero deixar claro que daquela éra-lo responsable de todo". As dificultades eran moitas e había xente que tíña ata problemas para paga-la cota do ximnasio. "Tíñannos xente -engade Ledo- que polo seu bo rendemento e os títulos acadados se premiaban coa exención do pagamento da cota mensual do club. Isto era un aliciente xa que había rapaces que tiñan problemas para pagar tódolos meses". Со Club Saudade empeza a época dourada da loita en Vigo e, por tanto, en Galicia. Carlos Ledo recibe moitas satisfaccíóns. No 1973, concédeselle a distinción de "mellor adestrador rexional" e catro anos máis tarde a de "mellor adestrador nacional". Ademáis de Roca, Quique e Juan Luis, baixo o nome de Club Saudade participan outros loitadores con moito éxito como Escobero, José Guntín, Carlos Villegas, Rubén Campos, Francisco Cruz "El abuelo", Luis Lojo, Justo Alonso ("Beni"), Roberto Ledo, Amadeo Villar e Carlos Fernández e Raúl Blanco xa falecido, entre outros.

EQUIPO DO CLUB SAUDADE (1973). DA ESQUERDA Á DEREITA: ROCA, JUAN LUIS GONZÁLEZ, SANTIAGO HERNÁNDEZ, RUBÉN CAMPOS, JOSÉ CARLOS, JUAN CARLOS LEIRAS E MANUEL DANIEL LÓPEZ

Manuel Roca, Enrique Fernández e Juan Luis González son subsidiados durante uns anos en Madrid pola FEL. Para Carlos Ledo ábrense novos horizontes e expectativas insospeitadas. Estos tres loitadores poderían logo elevar moito a técnica do equipo galego ó aprenderen de bos adestradores internacíonais en Madrid. Sen embargo, ó cabo dos anos todos recoñecen que foi Ledo o que os gañou para este deporte. Quique Fernández afirma "Carlos Ledo foi sempre o

-117-

EQUIPO DA FEDERACIÓN GALEGA SUR (1973)

meu adestrador; o que me fixo e quen me sacou adiante". E non lie falta razón pois Ledo sempre tina que estar pendente, entre outras cousas, para que dera os 57 quilogramos, xa que Quique tina tendencia a pasarse de peso.

ENRIQUE FERNÁNDEZ, LOITADOR MOI TÉCNICO, NUN MOMENTO DUN COMBATE.

En Madrid, lembra Manuel Roca, a filosofía de subsidia-los mellores loitadores de España e telos concentrados preparándose con adestradores ¡nternacionais era, en principio, unha boa filosofía. O presi-

-118-

dente Fernando Compte quería te-la élite da loita en Madrid para competir en torneos internacionais. Concentra pois a oito loitadores de distintas rexións de España. A ¡dea era que despois da súa vida deportiva, estes volverán ós seus sitios de orixe como adestradores técnicos cunha boa formación deportiva. Os tres galegos son os máis mozos dos concentrados na capital. A pesar do bo fin que se persegue, a falta dun control da FEL e a inconsciencia da propia xuventude dos subsidiados fixo que aquela boa idea se degradase pouco a pouco. Demasiado tempo libre e, aínda que a FEL se comprometía a paga-Ios estudios, en caso de querer facelos, ou mesmo da aprendizaxe dun oficio, polo menos o trío galego recoñece hoxe ter malgastado, máis ala do ámbito deportivo, ese tempo da súa xuventude.

Eles desoíron as recomencións de Carlos Ledo e de Daniel Ochoa.

O primeiro que marcha á capital de España é Manuel Roca, no 1972. É o que máis tempo permanecerá alí. Ós sete meses de estadía é nomeado capitán da selección española. Será entón cando se reúna con el Quique Fernández e máis tarde Juan Luis. O primeiro en volver a Vigo será Juan Luis e logo Quique. Roca, unha vez rematada a estadía, segué viaxando a Madrid con frecuencia para cumpri-las tarefas de observador encomendas pola FEL. O Club Saudade gaña en prestixio como centro de loita. No segundo ano de existencia consegue tres campiones de España e un subcampíón de loita grecorromana. No seu mellor momento o club conta cunhas 30 licencias de mozos que van ás competicións. Carlos Ledo dedica incluso os domingos pola maná para prepara-los seus rapaces que van correr, xogar ó fútbol ou facer exercicio a distintos lugares da comarca de Vigo. Os tres subsidiados en Madrid, ñas súas estadías en Vigo proporciónanlle un renovado nivel técnico ó Club Saudade, xa que viñan moi ben preparados de Madrid.

Roca quedará desde o año 73 máis dunha ducia de veces campión de España ñas tres especialidades de loita libre, grecorromana e sambo.

Acode a torneos internacionais, na categoría de 62 quilogramos, como o de México onde queda medalla de ouro en grecorromana e prata en loita libre. Outras competicións internacionais levárono a Irán, Alemana, Cuba, Portugal, Rusia Marrocos e Alxeria, entre outros países. Nos Xogos Hispanoamericanos, en México, Manuel roca vai como adestrador da selección española e loitador á vez. No 72 e 73, Manuel Roca recibe o título de loitador máis destacado en loita grecorromana de España; mellor loitador de España (74).

Enrique Fernández, con outro palmares moi completo, leva a medalla de ouro nos campionatos de España de loita grecorromana nos anos 79, 83, 85, 86; segundo clasificado nestes mesmos campionatos no 71 e no 75. En canto á loita libre, Quique consegue o primeiro

-119-

posto nos campionatos nacionais nos anos 79, 83, 85, 86; e o segundo posto no 73, 74, 76, 80 e 82. Queda terceiro de España nos campionatos de España de grecorromana no 87 e no 92. Concédeselle a distinción como mellor deportista xuvenil de Galicia en grecorromana e libre olímpica no 1971. Os medios informativos tamén premian a súa traxectoria deportiva como mellor deportista en loita libre (1973) e en grecorromana (1980).

O outro campión é Juan Luis González que queda cinco ou seis veces campión de España en grecorromana, libre olímpica e loita sambo. Juan Luis tamén participa en torneos internacionais en Cuba, México e Irán. Xa no 1974 consegue o título de terceiro de Europa en loita sambo.

Outros loitadores do Club Saudade que destacaron foron Rubén Campos, José Guntín, Justo Alonso, José Escobero e outros máis.

Na década que vai do 1980-90, a FGL participa со seu equipo en 37 campionatos de España, en distintas categorías, dos que consegue o primeiro posto por equipos en nove ocasións e noutras nove o segundo lugar. O equipo galego quedou tamén en cinco ocasións de terceiro nesta década.

Florencio Bermello asume a presidencia da FGL Daniel Ochoa deixa a presidencia da FGL no 1976. Esta "canso" por algunhas intrigas ñas eleccíóns á federación nacional (FEL) á que era un dos candidatos apoiado por varias rexións. Sucédeo na federación galega Florencio Bermello Puga (Maside, O Carballiño 1950), que xa estaba moi metido ñas tarefas da Federación Galega Sur que no 79 pasará á denominación oficial e actual de Federación Galega de Loita (FGL).

Deste período non queda prácticamente documentación xa que a sede da Federación, que primeiro estivo na avenida da Florida 32, se trasladou á rúa República Arxentina, 1. Este baixo inundouse no 1983/4 e perdéronse, segundo asegura Bermello, os arquivos da FGL. Hoxe non contamos poís con datos deses anos e tampouco dos anteriores.

A xestión de Florencio Bermello é, aínda hoxe, moi discutida e engade que "nalgúns sectores". Obxectivamente hai que dicír que tralo esplendor dos comezos, ó final da súa presidencia, comezou a decadencia deste deporte. No ano 83 é cando se rexistran na Xunta de Galicia os estatutos da Federación Galega de Loita.

Volvendo un pouco atrás, no 79 Manuel Roca decide montar un ximnasio pola súa conta. Máis tarde uniranse como socios o arbitro de loita Antonio González e Antonio Misa Cavaco e o propio presidente da FGL, Florencio Bermello, únese máis tarde. Na actualidade

-120-

ere que foi un erro pois propiciou que o acusasen de partidismo. Este ximnasio que chamou "Sambo", polo atractivo comercial desta nova especialidade de loita, chegou a ser frecuentado por unhas trescentas persoas. Oito anos máis tarde desaparecería o club Sambo por. mor dun incendio que acabou со ximnasio.

Esta iniciativa de Manuel Roca tina un forte componente de nego­ cio, como el mesmo recoñece. Aproveítando a sona de Roca como loitador e a súa destreza deportiva montouse este club. O ximnasio "Sambo" vai supor un arrefriamento das relacións entre Carlos Ledo, o descubridor e adestrador de Roca así como pioneiro da loita en Galicia. Ademáis algúns loitadores marchan do club "Saudade" ó "Sambo". A existencia de dous clubs beneficia ós loitadores que xa poden competir entre eles antes de iren ós campionatos fóra de Galicia. Uns anos despois da creación deste club, Carlos Ledo deixa, no 1980, a loita e polo tanto o club "Saudade" que queda en mans do seu socio, Francisco Amoedo. A partir de aquí o decano dos clubs galegos decae na especialidade da loita, maniendo a súa grande importancia no deporte do boxeo. A loita no Saudade xa non alcanzará a relevancia que tívo desde os seus comezos. Traía marcha de Carlos Ledo seguirán un tempo adestrando alí Enrique Fernández e Juan Luis, pero terminarán abandonando o Saudade. Despois continuará un tempo adestrando Francisco Cruz. Na actualidade tanto Enrique Fernández coma Juan Luís García deixaron este deporte.

Manuel Roca é nestes momentos director técnico da FGL.

JUAN LUIS GONZÁLEZ, UN LOITADOR QUE DESTACABA POLO TESÓN E A CONSTANCIA, SEGUNDO CARLOS LEDO. ERA MOI "ASTUTO" E CAPAZ DE DESENVOLVER UNHA GRAN FORZA, XA QUE ERA PURO NERVIO.

-121-

BAIXO A PRESIDENCIA DE BERMELLO CELEBROUSE EN VIGO, NO 1981, A I COPA DO MUNDO DE LOITA SAMBO. TERCEIRO POLA DEREITA, FERNANDO COMPTE, PRESIDENTE DA FEL

Respecto ás outras provincias galegas a loita estivo escasamente representada e moitas veces vencellada ó deporte do judo ou a outras loitas orientáis. Houbo algo de loita na cidade da Coruña onde empezou, xa con Ochoa, a efémera Federación Galega Norte. Máis débil foi a presencia en Lugo e en Ourense. Florencio Bermello impulsou a extensión deste deporte polas distintas provincias. En Ourense serviuse do club Covadonga; na Coruña, tivo por colaborador a Moráis; en Lugo, Bayón de Ballujera e José Luís Díaz; e a Alfonso Pena, en Ferrol.

Florencio Bermello chegou a te-la medalla de ouro da FEL, no 1978, e a de prata da Federación Internacional de Loita (FILA), no 1981.

Aínda que non chegou a exercer, foi nomeado vocal do Comité de Promoción Internacional no 1981 pola Comisión infantil de Loita. Así mesmo foi presidente do comité de Promoción da FEL. Durante a súa presidencia, no 1979, a loita recibiu unha mención especial da Asociación da Prensa de Vigo polo labor realizada. O texto do diploma di: "Recompénsase deste xeito a espléndida contribución de prestixío dada ó noso deporte coas victorias conseguidas en equipo nos campionatos de España en categoría infantil e cadete así como as actuacións coñecidas ñas primeiras posicións nos campionatos de España de Loita Libre Olímpica, na concentración nacional de cadetes baixo o nome de Galicia '75 e tamén os altos méritos que contraeu o profesor, adestrador e presidente da Federación Galega Sur, don Florencio Bermello Рида". O diploma está asinado por Manuel Tourón Martínez, delegado da agrupación de xornalistas deportivos, e por Gonzalo Rey Alar, director da Hoja del Lunes.

-122-

Durante a súa presidencia, Bermello levou a Alfredo Marcuño e a Juan Caride ás Olimpíadas de Seúl, pero estes loitadores galegos non chegaron a acadar medalla. Tamén Bermello asegura que comezou as xestións para traer un adestrador estranxeiro e conseguir que o equipo puidera adestrar no Centro Galego de Tecnificación.

No ano 88, Florencio Bermello presentou a súa dimisión, aínda que segundo el, non lie foi aceptada. Explica que o motivo era "que non quería que as discrepancias que tina coa FEL repercutisen negativamente sobre este deporte galego". Continuaría ata fináis do ano 90 en que "para non prexudica-la loita galega, deixeina".

Clasificación do equipo de Galicia nos Campionatos de España (1980-1990) Posto do Competición

Modalidade

Categoría

Lugar

Datas

equipo galego

sénior

Madrid

5 e 6-4-80

2o

Grecorromana (Gr.)

sénior

Madrid

5 e 6-4-80

3°

LO.

cadete

Vigo

11 e 12-7-81

2°

LO

sénior

Madrid

16 e 17-5-81

Г

Gr

sénior

Madrid

16 e 17-5-81

2o

LO.

sénior

Barcelona

10 e 11-4-82

Cto. de España Libre Olímpica (LO.)

1o yo

Gr.

sénior

Barcelona

10 e 11-4-82

Gr.

sénior

Valencia

31-1-3/4-83

1°

LO.

sénior

Valencia

31-1-3/4-83

1o

L 0

júnior

Zarauz (Donosti)

26 e27-3-83

2°

Gr.

sénior

Portosagunto (Valencia)

4 e 5-4-85

1°

LO.

sénior

Portosagunto (Valencia)

4 e 5-4-85

1°

LO.

cadete

Alcal- de Guadaira (Sevilla)

29 e 30-6-85

3o

Gr.

sénior

Lugo

22 e 23-3-86

1o

LO.

sénior

Alcal de Henares (Madrid)

5 e 6-4-86

2°

LO.

cadete

Alcal de Henares (Madrid)

5 e 6-7-86

7o

LO.

esperanzas

Hernam (Guipúscoa)

15-16-11-86

6°

Gr.

cadete

Xixón

7 e 8-3-87

8°_

7 e 8-3-87

L. O.

cadete

Xión

LO.

júnior

Torrejón de Ardoz (Madrid) 19 e 20-6-97

6o

6°

Gr.

sénior

Torrejón de Ardoz (Madrid) 20 e 21-6-87

2o

L. O.

sénior

Torrejón de Ardoz (Madrid)

1 e 2-4-88

4°

L. O.

escolar ou

Ourense

1 e 2-4-88

2°

19 e 20-11-88

infantil LO.

cadete

Madrid

LO.

Júnior

Torrejón de Ardoz (Madrid) 20 e 21-5-89

6o

7°

Gr.

júnior

Torrejón de Ardoz (Madrid) 20 e 21-5-89

11°

L. O.

sénior

Torrejón de Ardoz (Madrid)

1 e 2-7-89

3°

L. O.

escolar

Torrejón de Ardoz (Madrid)

1 e 2-7-89

Г

Gr

sénior

Torrejón de Ardoz (Madrid) 1 e 2-7-89

5o

-123-

Posto do Competición

Modalidade

Categoría

Lugar

Datas

equipo galego

L 0

cadete

Torrejón de Ardoz (Madrid) 8 e 9-12-89

Г

Gr

cadete

Torrejón de Ardoz (Madrid) 8 e 9-12-89

4o

LO.

Esperanzas

Alcal de Guadaira (Sevilla)

24 e 25-2-90

4°

Gr.

Esperanzas

Alcal- de Guadaira (Sevilla)

24 e 25-2-90

8o

Gr.

sénior

Torrejón de Ardoz (Madrid) 7 e 8-12-90

2°

LO.

sénior

Torrejón de Ardoz (Madrid) 7 e 8-12-90

3o

Gr.

Júnior

Torrejón de Ardoz (Madrid) 7 e 8-12-90

3°

LO.

júnior

Torrejón de Ardoz (Madrid) 7 e 8-12-90

5o

9 veces primeiro 9 veces segundo 5 veces terceiro

A loita escolar en Vigo A loita empeza a ser practicada por rapaces novos en idade escolar nos anos 70. Entre o 79 e o ano 81, época de máximo esplendor, Florencio Bermello asegura que chega a haber unhas dúas mil licencias. Hoxe é imposible constatar tal cantidade dado que se perdeu todo arquivo da Federación galega tras unha inundación no ano 84, segundo asegura Bermello. Sen embargo Manuel Roca asegura que algo menos da metade eran verdadeiros practicantes deste deporte.

Durante a presidencia de Daniel Ochoa a loita entra en sete centros de ensino de Vigo. O mesmo Ochoa empeza fomentando e adestrando el mesmo no Instituto Castelao do Calvario.

Enrique Fernández é un dos mozos que saen desta canteira chegando a ser adestrador no colexío Muro onde foi alumno. Florencio Bermello adestrou a rapaces do colexio de San Antonio da Florida e do colexio El Castro.

Roberto Ledo, sobrino de Carlos Ledo, foi un dos loitadores máis novos comezou a súa vida deportiva con nove anos. No 1972 recíbiu o premio ó mellor loitador infantil pola Delegación da Xuventude e a proposta da FGL. En resumo, Roberto Ledo quedou dúas veces campión de España e outras dúas subcampión.

Precisamente o Instituto do Calvario de Vigo é onde se celebran as primeiras eliminatorias de loita escolar para o primeiro campionato de España na categoría infantil. Entre os vencedores a prensa da época sínala a Francisco Gamallo, do club San Antonio de la Florida; Ramón Díaz e Barreíro Fontenla do Instituto do Calvario; Juventino Vieitez; Roberto Ledo do Polideportívo Saudade e Gallego Italiani

-124-

do San Antonio de la Florida. Galicia consegue o terceiro posto no primeiro campionato de España infantil de loita libre da man de Juan Luis González e Florencio Bermello. Juan Díaz clasíficouse de cuarto na categoría dos líxeíros e José Manuel Souto, o segundo posto, na categoría dos semimedíos. "Roberto Ledo —recolle a prensa— impúxose nos semipesados (ata 58 kg) adxudicándose o primeiro posto tras brillante loita".

O colexio San Antonio da Florida recibiu, no 1971, a distinción de Mellor Club de España de Loita Infantil, baixo a dirección de Florencio Bermello.

En xullo do 1974, un grupo de 34 loitadores de 13, 14 e 15 anos acoden a Asturias á Concentración Nacional do Deporte. O director técnico é Ángel López Rojo que lies resume así ós medios de comunicación a súa tarefa. "A loita en provincias, estaba un pouco pobre en adaptación técnica. Aquí traballamos en libre olímpica e tratamos de actualiza-la técnica da loita".

JUAN LUIS GONZÁLEZ, NO 1977, NON DEIXA DE FACER DEPORTE AÍNDA QUE XA NON COMPITA EN LOITA. (FOTO R. L).

-125-

FLORENCIO BERMELLO ARBITRANDO UNHA COMPETICIÓN

..No 1975, II campionato de España en Guadalaxara. Florencio Bermello leva as dez categorías completas con oíto loitadores de Vigo e dous de Pontevedra. Por equipos a FGL queda de primeira, con catro medallas de ouro (Enrique Gallego, Roberto Ledo, Jaime Pastoriza e Adolfo Bueses), baixo a presidencia de Ochoa e como adestrador Bermello. Neste mesmo ano, a Hoja del Lunes de Vigo outórgalle a Roberto Ledo o título de "Mellor de Vigo en Loita Olímpica Cadete".

Segovia vai ser, no 1975, outra das sedes do campionato de España de cadetes e despois, no 1978, tocaralle a Zaragoza. Ós campionatos de cadetes sempre lies faltou continuidade. Isto desalenta ós mozos que adestraban, pois a ilusión de chegar a competir con outras federacións españolas era un grande aliciente. Outra circunstancia desfavorable para a loita era que moitos mozos perdíanse ó chegar á ¡dade de competir na categoría sénior, porque deixaban a loita ó cambiar de categoría.

Respecto a esta loita nos colexios, Manuel Roca era o único adestrador que percibía remuneración económica por adestrar nos colexios, xa que daba educación física ademáis da loita libre. O colexio Quiñones de León, de Vigo, foi un dos seus viveiros. Logo moita desta

-126-

xente pasaba ó seu ximnasio "Sambo". No Quiñones de León e no Sambo foi onde empezou a loita feminina en Galicia.

Rubén Campos, actual presidente da FGL, adestraba ós rapaces do colexio Marcóte. Enrique Gallego facía o mesmo no Concepción Arenal. Deste período, entre os anos 72 e 76 sairon loitadores como Roberto Pérez, Vicente Domínguez, Ricardo A. Méndez Paz, "Boliche" ou Ángel Amor.

ENRIQUE FERNÁNDEZ, UN LOITADOR QUE SE CONQUERIU EN 1977 PARA ESTE DEPORTE СО LABOR QUE SE FACÍA NO COLEXIO MURO. (FOTO R. L).

A segunda etapa (1979-86) A loita escolar atravesa outra etapa en Vigo baixo a presidencia de Florencio Bermello Puga, aproximadamente, entre os anos 1979 e 86. Segué a loita no colexio Quiñones de León, San Antonio da Florida e o colexio El Castro. Nestes adestraron Manuel Roca, Florencio Bermello e Juan Luis González. Desta época saen loitadores que logo destacarían como os irmáns Caride. Tamén se incorporan colexios como o Atalaia que adestraba José Escobero, o colexio público Freáns baixo a dirección dun veterano loitador, Miguel Escarabajal. Este loitador foi o que fundou o club San Ignacio no ano 87, con sede no pavíllón de Teis. Escarabajal adestrou nos clubs Instituto do Calvario "Daniel Castelao", Quiñones de León e Sambo. Quedou varías veces campión de España. Outros colexios onde había loita era o San Fernando e o Caja de Ahorros.

Este pulo que recibiu a loita escolar vén motivado polas axudas económicas que recibía a federación, sempre segundo o número de licencias. Pero desde a década dos oitenta a loita vaise vir abaixo. A decadencia está motivada, segundo pensan algúns protagonistas desta época como Roca, pola falta de retribución ós adestradores. En moitos colexios a loita era unha actividade extraescolar, pero as ausencias dos adestradores cando non podían e a falta dunha recompensa económica foi provocando a decadencia da loita libre escolar.

Esta chegou tamén ás outras provincias como Lugo, A Coruña e Ourense pero nunca foi tan importante coma na cidade de Vigo.

-127-

A loita mobilizou moitos rapaces durante estes anos nos que se sucederon infinidades de pequeñas competicións entre colexios.

Un dos valores da loita foi Enrique Gallego que chegou a ser internacional. Segundo Manuel Roca, este rapaz "tina condicións para destacar moi alto". Quedou campión de España sendo júnior e logo como sénior conseguiu o título tanto en grecorromana coma en libre olímpica.

Loita Libre Escolar PERÍODO 1972-76. Pte. da FGL: Daniel Ochoa Clubs activos

Adestradores

Instituto Castelao (Calvario)

Ochoa, Rubén, M. Roca;

Loitadores destacados

Colexio El Castro

Ángel Amor; F. Bermello

Enrique. Fernández

Colexio Concepción Arenal

Enrique Gallego

Roberto Pérez

E. Fdez.

Col. Quiñones de León

M. Roca

Vicente Dguez. Vila

Colexio Muro

Enrique Fernández

Ricardo A. Méndez Paz

San Antonio da Florida

F. Bermello

Marcóte

Rubén Campos

"Boliche" Ángel Amor

PERÍODO 1977-86. Pte. da FGL: Bermello Atalaya Quiñones de León

José Escobero M. Roca (ata o 81), F. Bermello, Vicente Domínguez, Ricardo A. Méndez

C.P. Freáns

Miguel Escarabajal

San Fernando

Juan L. Glez.Bermello, Roca, Juan Caride

San Antonio de la Florida

Manuel Roca, Juan Luis Glez.

Colexio El Castro

Alfredo Marcuño, Roca.

Juan Caride

-128-

Irmáns Caride

A loita afeccionada en Galicia dende 1991 ata hoxe Rubén Campos Colmenero (Vigo,1954) é elixido terceiro presidente da FGL, no 1991. Un veterano loitador que xa principiou na loita como pupilo de Carlos Ledo ala polo ano 70 no club Alerta. Rubén, sempre na categoría de máis de 100 quilos, foi tres veces campión de España en loita grecorromana e unha vez en loita libre.

RUBÉN CAMPOS LOITANDO CUN CANARIO NA FINAL DO CAMPIONATO DE ESPAÑA EN BARCELONA, NO 1982

A FGL, ó deixala Florencio Bermello, conta con 800 licencias das que practicantes verdadeíros non eran máis ca 200. No 97, Rubén Campos ten case 600 licencias, pero de loitadores que adestran e compiten. Cun total de 16 clubs ñas catro provincias galegas agrupan ós loitadores. Entre eles o decano segué a se-lo club Saudade.

Este período da loita afeccionada galega poderíase cualificar como o da "mirada a Rusia". A FGL contrata, no 1990, a Alexandre Katchelaev (Moscova, 1946) que empezou na loita no ano 57. Katchelaev foi o encargado de organiza-la olimpiada de Moscova (1980) e foi director de deportes de combate. No ano 83 foi o xefe da organización do campionato do mundo de loita en Kiev (Ucraína). No seu palmares hai distinticións como unha vez campión de Rusia de loita libre olímpica. Entre os loitadores que adestrou hai varios campións olímpicos e do mundo. No seu haber ten a distinción de adestrador benemérito da URSS. Para Katchelaev "со deporte un é máis feliz.

-129-

O deporte ensina a traballar e a descansar. Beneficia a saúde". Este ruso é un namorado da loita libre, segundo deporte olímpico.

No curso 92-93, a FGL establece ó adestrador no Centro Galego de Tecnificacíón Deportiva, en Pontevedra, coa ¡dea de ir creando unha escola de loita. Para selecciona-los loitadores, solicítanse ós clubs de toda Galicia m¿) candidatos. As doce prazas existentes son ocupadas por mozos de clubes de Pontevedra, Vigo, así como do club coruñés de Ares e o lucense de Vilalba. Deste grupo destacou o loitador David García do club ALEXANDRE KATCHELAEV, O RUSO QUE ADESTRA ÓS LOITADORES DA FGL. (FOTO R.L. Técnicas del Cuerpo, de Ares, que chegou a participar nos campionatos de España. Outros loitadores son o vigués Pablo Pintos, Diego Villanueva, Iván Castro Seoane e o seu irmán Nicolás. Aquí empeza a preparar a un grupo de loitadores.

Л

A FGL mirou, durante a presidencia de Campos e со adestrador Alexandre Katchelaev, moito cara a Rusia, onde sempre houbo loitado­ res de gran sona. No ano 91 un equipo de galegos (Alfredo Marcuño, Enrique Fernández, Juan Caride, Manuel Roca, Eduardo Fernández Romay, Sebastian Estévez e Ricardo A. Méndez Paz) estiveron en

RUBÉN CAMPOS E UNHA SELECCIÓN DE LOITADORES DE TODA ESPAÑA QUE SE CONCENTRARON NO CENTRO GALEGO DE TECNIFICACÍÓN, EN PONTEVEDRA, NO MES DE XULLO DO 97 ( FOTO: R.L).

-130-

Ucraína, concretamente en Alustha, ñas ribeiras do Mar Negro.

Adestraron coa preselección rusa que se estaba a preparar para o campionato do mundo en Barna, Bulgaria. Foi aquí onde coñecen a Alexander Karelin, tricampión olímpico na modalidade de grecorromana e oito veces campión de Europa. Rubén Campos, que estivo con eles, explica como isto serviu para adquirir outra mentalidade de loitadores, así como aprender a lies perde-lo medo ós míticos loitadores rusos. O grupo galego chegou a adestrar con dous loitadores americanos que estaban a se preparar para as olimpíadas de Barcelona, ñas que dous deles logo quedaron moi ben clasificados en grecorromana.

UN COMBATE DE LOITA DURANTE UN ADESTRAMENTO NO CENTRO DE TECNIFICACIÓN. (FOTO R. L.)

Nos anos 91 e 92 viñeron a Galicia para adestrar en grecorromana e libre olímpica tres rusos, gracias ó mecenado do actual presidente da Federación de Moscova de Loita grecorromana, Víctor Mamiachvílli. No 1995, seis loitadores galegos estiveron na base olímpica de Moscova. David García Martínez, Pablo Pintos Figuera, Óscar Pérez Novo, Diego Villanueva González, Iván Castro Seoane e o seu irmán Nicolás. Adestraron baixo a dirección do seleccionador nacional de loita libre olímpica Jury Schak Morado.

Alexander Medved, tres veces campión olímpico e xefe da cátedra de INEF en Minks, na república de Bielorrusia, estivo en Vigo para

-131-

participar nun equipo nun Torneo Xunta de Galicia de loita libre olímpica.

O equipo galego ten o mérito de participar desde o ano 91 nun torneo internacional en Niza, o "Challenge International de Lutte Henri Deglane". Galicia é, desde entón, tódolos anos equipo invitado fronte a equipos como Rusia, USA, Francia, Bélxica, Romanía, España e Portugal. "Antes tumbábannos á primeira, agora, se nos gañan, é ós puntos", asegura Rubén Campos. O equipo galego clasificouse de cuarto o ano 96. Quedaron clasificados, nesta ocasión por debaixo do equipo galego, americanos, rusos e franceses. España daquela ocupou o sétimo posto. Esta competición, o Challengue, contribúe á maduración dos loitadores júniors da nosa comunidade. De feito, no Campionato de España de 1997 de Loita libre Olímpica, na categoría sénior, un rapaz como David García Martínez, sendo aínda júnior, quedou campión de España ñas categorías de sénior e júnior.

Otros moitos intercambios fomentou a federación galega coa extinguida URSS e se non hai máis é polas limitacións de orzamento que ten a FGL. Respecto a isto, o actual presidente da FGL está satisfeíto do apoio económico e moral da Secretaría Xeral para o Deporte da Xunta de Galicia. "Este organismo da Xunta -sinala Campos- sempre nos apoiou incondicionalmente, e debémoslle o uso que facemos do Centro Galego de Tecnificación, en Pontevedra, así como a nosa participación no Plan Especial de Adestradores que nos permite pagar un adestrador tan cualificado coma o ruso Katchelaev".

Na actualídade Manuel Roca é o director técnico da FGL e foi nomeado, recentemente, profesor-membro da Escola Nacional de Adestradores.

A loita naceu e desenvolveuse primeiro en Vigo. Por iso, Rubén Campos ten moitas ilusións con respecto a esta cidade. Para este veterano loitador e presidente da FGL uns dos seus máis ambiciosos proxectos é que Vigo, berce da loita, chegue a ter unha sala de loita que prestixie a este deporte, á Federación e a esta cidade que estendeu a loita por toda Galicia.

Desde o ano 91 hai campións xa en toda Galicia. Na década dos 80, este deporte galego colleitou un rotundo éxito na nosa comunidade. Nos 90 -segundo Campos- é a época da reestructuración e da creación dun corpo técnico. Hoxe, coa base de loitadores mozos que adestran, albíscase un futuro cheo de froitos.

No obxectivo da FGL está Sidney, as Olimpíadas do 2000, no continente australiano. "Temos ilusión e esta é a proxección dos nosos loitadores. Para a participación ñas Olimpiadas de Sidney non basta a pertenza á selección nacional, senón que haberán de quedar entre

-132-

os dez primeiros loitadores de Europa. Así que hai que traballar duro", explica o presidente.

Por iso, a FGL está creando escola. "Isto —asegura Campos— precisa de tempo e de adestradores moi cualificados. Os case 5 anos adestrando baixo a dirección de Katchelaev permitíronlles ós loitadores galegos acadar unha nova sistemática do adestramento moi próximo ó modelo da escola rusa. Estamos na vangarda da técnica no deporte da loita".

A loita vai crecendo pouco a pouco. Unha das dificultades coa que se topa a FGL é a escaseza de materiais para o ensino e a divulgación da técnica deste deporte.

-133-

FARO DEPORTIVO

1

LUNES B-IV-1969

LUCHA GRECORROMANA. DEPORTE

M

•

Щ I™ г ^ л р "'• ШЫ

^ ^ ^ r

I k v . •• • 1

1 Reportaje

•SJMI^BBB

fTtfCO

яШ

deSIORTY Realzado durante los recientes campeonato* gallegos celebrados en Vigo)

|^^ЧИ • _ ^

•к •, 5

зк , ^л^-Чи [Z54P РГ>**^ ^ = ^

Es espectacular, noble, bella у sencilla

A PRENSA XA DEDICOU MÁIS ESPACIO NOS AMOS 60 DO QUE NA ACTUAUDADE FAI. ADEMÁIS A AFECCIÓN ACUDÍA ÓS COMBATES.

-134-

Federación Galega de Loita (FGL). Resultados dalgunhas competicións entre 1991-97 Ano Título da competición

Categoría

Lugar celebración

Data

Medalleiro

91

Escolar

Torrejón de Ardoz

23-24 Feb

1 ouro:

Campionato de España Mase. L. O

2 prata:

dación, por equipos Fernando Pérez

Terceiros

Diego Villanueva Pablo Pintos

1 bronce: Iván Rodríguez 91

Camp. de Esp. Mase. Grecorromana

Sénior

Madrid

28-29 Dec

1 ouro:

Alfredo Marcuño

2 prata:

Juan R. Dios D.

Quintos

Sebastian Estévez 1 bronce: Eduardo Fernández 91

Camp. de Esp. Mase L. O.

Sénior

Madrid

28-29 Dec

1 ouro:

Roberto Pérez

1 prata:

Óscar Pérez

cuartos

2 bronce: Vicente Domínguez Miguel A. Várela 92

Camp. de Esp. Mase L. O.

Júnior

Pontevedra

15-15 Marzo 3 ouro:

Roberto Pérez

cuartos

Yago Díaz Castillo Miguel A. Várela 1 bronce: Iván Pérez 92

Camp. de Esp. Mase. Gr.

Júnior

Pontevedra

14-15 Marzo 1 prata:

Antonio Rodríguez

Quintos

1 bronce: Iván Pérez 92

Camp. de Esp. Mase L: O.

Sénior

Xixón

4-5 Abril

1 ouro:

Ricardo Vilariño

1 prata:

Rogelio Álvarez

2 bronce: Vicente Domínguez UJ

un i

Yago Díaz Castillo Observacións: non sempre se acode ás competicións со equipo completo. Isto é, con loitadores ñas 10 categorías.

Segundos

Federación Galega de Loita (FGL). Resultados dalgunhas competicións entre 1991-97 Ano Título da competición

Categoría

Lugar celebración

Data

Medalleiro

dación, por equipos

92

Camp. de Esp. Mase. Gr.

Sénior

Xixón

4-5 Abril

1 ouro: Francisco J. Suárez 1 prata: Alfredo Marcuño 3 bronce: Enrique Fernández Juan Carlos Dios Eduardo Fernández

Cuartos

93

Camp. de Esp. Mase. L. 0.

Escolar

Madrid

20-21 Marz

1 ouro: 2 prata:

Enrique Luengo Pablo Fernández Jorge Rojo

Séptimos

93

Camp. de Esp. Mase. L. 0.

Júnior

Madrid

20-21 Marz

4 ouro:

Roberto Pérez Juan M. López Yago Díaz Castillo Miguel A. Mosquera

Primeiros

93

Camp. de Esp. Mase. Gr.

Júnior

Madrid

20-21 Marz. 1 ouro: 3 prata:

93

Camp. de Esp.Mase. L. O.

Cadete

Madrid

3-4 Marzo

Marcos Cruz Pablo Barría Marcos López Nicolás Castro 1 bronce: Ignacio Menduíña

Segundos

Carlos Riveiro Conde Iván Rodríguez Monreal Pablo Pintos Figueroa Fernando Pérez Marcos Lamas Rodríguez Javier Pardiñas Prieto 1 prata: Ramón Reyes 1 bronce: Iván Castro

Primeiros

6 ouro:

Observacións: non sempre se acode ás competicións со equipo completo. Isto é, con loitadores ñas 10 categorías.

Federación Galega de Loita (FGL). Resultados dalgunhas competicións entre 1991-97

Ano Título da competición

Categoría

Lugar celebración

Data

Medalleiro

93

Sénior

Madrid

3-4 Marzo

3 ouro:

Camp. de Esp. Mase. L O.

3 prata:

93

Camp. de Esp Mdst Gr

94 94

dación, por equipos Óscar Pérez Novo Juan A. Caride Grandal Ricardo Vilariño Roberto Estévez Juan M. López Pérez Eladio Bello Columna

Segundos

3-4 Marzo

2 ouro:

Marcos Cruz Francisco J. Suárez

sextos

Sevilla

16-17 Xullo

1 prata:

Ángel Benito Lago

sétimos

Xixón

26-27 Mar

1 ouro:

Diego Villanueva

primeiros

Sénior

Madrid

Camp. de Esp. Mase. L. 0.

Escolar

Camp. de Esp. Mase. L. O.

Cadete

4 prata:

David García Martínez Pablo Pintos Figueroa Ramón Reyes Otero Jesús Piñeiro 1 bronce: Jorge Rodal González

94

Camp. de Esp. Mase. L. O.

Júnior

Sevilla

16-17 Xullo

5 ouro:

2 prata:

Carlos Riveiro David García Martínez Juan M. López Iván Castro Seoane Nicolás Castro Seoane Iván Rodríguez Monreal Pablo Pintos Figueroa

1 bronce: Diego Villanueva González Observacións: non sempre se acode ás competicións со equipo completo. Isto é, con loitadores ñas 10 categorías.

primeiros

Federación Galega de Loita (FGL). Resultados dalgunhas competicións entre 1991-97 oo I

Ano Título da competición

Categoría

Lugar celebración

Data

Medalleiro

dación, por equipos

94

Camp. de Esp. Mase. Gr.

Júnior

Sevilla

16-17 Xullo

4 ouro:

Gabriel Vázquez Bernardino Peralejo Marcos López Pérez Javier Pardiñas 1 prata: Ignacio Menduiña 1 bronce: Juan Hermida

primeiros

94

Camp. de Esp. Mase. L. O.

Sénior

Xixon

26-27 Mar.

1 ouro:

Ricardo Vilarino Óscar Pérez Novo 4 bronce: Roberto Estévez Juan M. López Pérez Yago Díaz Castillo José Luis Caride Grandal

terceiros

1 prata:

94

Camp. de Esp. Mase. Gr.

Sénior

Xixón

26-27 Mar

1 ouro: Francisco J. Suárez 1 bronce: Eduardo Fernández

cuartos

95

Camp. de Esp. Mase. L. O

Escolar

Granada

1-2 Xullo

2 prata:

cuartos

Abraham Roca José A. Conde

4 bronce: Aitor Marruño Ángel Benito Lago Abel Ojea Gallego Carlos Martínez Alvarado 95

Camp. de Esp. Mase. L. O.

Cadete

Murcia

1-2 Abril

1 ouro:

Óscar López Fernández

3 prata:

Pablo Fernández David García Martínez Jesús Sanmartín

Observacións: non sempre se acode ás competicións со equipo completo. Isto é, con loitadores ñas 10 categorías.

quintos

Federación Galega de Loita (FGL). Resultados dalgunhas competicións entre 1991-97

Ano Título da competición

Categoría

Lugar celebración

Data

Medalleiro

95

Cadete

Murcia

1-2 Abril

1 prata:

Camp. de Esp. Mase. Gr.

dación, por equipos Felipe Barreíro

sextos

1 bronce: Ramón Benavides 95

Camp. de Esp. Mase. L. O.

Júnior

Murcia

1-2 Abril

5 ouro:

Valentín Fernández Iglesias Pablo Pintos Figueroa Jorge Crespo Vaquero Iván Castro Seoane Javier Pardiñas Prieto Diego Villanueva

primeiro

95

Camp. de Esp. Mase. L. O.

Júnior

Murcia

1-2 Abril

1 ouro:

Ramón Reyes Otero

terceiros

2 prata:

Juan Rodríguez Monreal

1 prata:

Marcos A. Lama Rodríguez

tu I

95

Camp. de Esp. Mase. L. 0 .

Esperanza

Granada

1-2 Xullo

6 ouro:

Gabriel Vázquez Pablo Pintos Figueroa Diego Villanueva Juan M. López P. Javier Pardiñas P. Nicolás Castro S. 1 prata: Óscar Pérez Novo 1 bronce: Iván Castro Seoane

primeiros

95

Camp. de Esp. Mase. Gr.

Esperanza

Granada

1-2 Xullo

1 ouro:

Pablo García Taboada

terceiros

1 prata:

Bernardino Peralejo

1 bronce: Marcos López Pérez Observacións: non sempre se acode ás competicións со equipo completo. Isto é, con loitadores ñas 10 categorías.

Federación Galega de Loita (FGL). Resultados dalgunhas competicións entre 1991-97

Ano Título da competición

Categoría

Lugar celebración

Data

Medalleiro

95

Sénior

Xixón

27-28 Xan.

1 ouro:

Ricardo Vilariño

4 prata:

Pablo Pintos Figueroa José M. López Pérez Yago Díaz Castillo Miguel A. Várela

Camp. de Esp. Mase. L O.

elación, por equipos primeiros

3 bronce: Alberto Prieto Vivas Diego Villanueva E. Óscar Pérez Novo 95

Camp. de Esp. Mase. Gr.

Sénior

Xixón

95

Challengue International Henri Deglane

Sénior

Niza

96

Camp. de Esp. Mase. Gr.

Sénior

Madrid

2-3 Feb.

2 prata:

Francisco J. Suárez Pablo García Taboada 1 bronce: Eduardo Mouriño Sesar

cuartos

96

Camp. de Esp. Mase. L. O.

Sénior

Madrid

2-3 Feb.

1 ouro:

Roberto Estévez A.

terceiros

1 prata:

Iván Castro Seoane

27-28 Xan.

5 prata:

Francisco J. Suárez Rojas Juan Carlos Dios Duran Eduardo Fernández Javier Pardiñas Prieto Rogelio David Pérez

segundos

1 prata:

Diego Villanueva

oitavos

2 bronce: Luis Caride Grandal Nicolás Castro Seoane Observacións: non sempre se acode ás competicións со equipo completo. Isto é, con loitadores ñas 10 categorías.

Federación Galega de Loita (FGL). Resultados dalgunhas competicións entre 1991-97

elación, por equipos

Ano Título da competición

Categoría

Lugar celebración

Data

Medalleiro

96

Cadete

Granada

12-13 Abril

i ouro:

Ángel Benito Lago Carlos Martínez Alvarado ROÍ Rodríguez

1 prata:

David Barros Mella

Camp. de Esp. Mase. L. O.

segundos

2 bronce: Felipe Barreiro Dacuña Juan Pablo López 96

Camp. de Esp. Mase. Gr.

Cadete

Granada

12-13 Abril

96

Camp. de Esp. Mase. Gr.

Esperanzas

Granada

12-13 Abril

3 prata:

Jorge Ubeira Anxo Alves Pereira Francisco J. Ibáñez 1 bronce: Óscar González

terceiros

1 ouro:

Bernardino Peralejo

segundos

1 prata:

Ramón Reyes Otero

1 bronce: Iván Rodríguez Monreal 96

Camp. de Esp. Mase. L. O.

Esperanzas

Granada

12-13 Abril

5 ouro:

3 prata:

Gabriel Vázquez Diego Villanueva Jorge Crespo Vaquero Iván Castro Seoane Nicolás Castro Seone David García Martínez Pablo Pintos Figueroa Arturo Gómez Bayón

Observacións: non sempre se acode ás competicións со equipo completo. Isto é, con loitadores ñas 10 categorías.

primeiros

Federación Galega de Loita (FGL). Resultados dalgunhas competicións entre 1991-97

Ano Título da competición

Categoría

Lugar celebración

Data

Medalleiro

dación, por equipos

96

Sénior

Vigo

1-2 Xullo

1 ouro: 5 prata:

Nicolás Castro Seoane Pablo Pintos Figueroa Diego Villanueva G. Iván Castro Seoane Jorge Crespo Vaquero Francisco J. Suárez Rojas 7 bronce: Gabriel Vázquez Felipe Barreiro Alberto Prieto Vivas Pablo Barcia Taboada Alberto Abalo Noya Marcos López Pérez Miguel Muíños

segundos

Escolar

Torrejón (Mad)

21-22 Xuño

2 ouro:

terceiros

I Trofeo Intern. de Vigo L. O. / Gr. Rusia, Port, Castela, Galicia

96

Camp. de Esp. Mase. L. O.

Aitor Marruño Eder Villanueva

96

Camp. de Esp. Mase. Gr.

Júnior

Torrejón (Mad)

21-22 Xuño

1 prata:

Juan M. Morrazo

2 ouro:

Roi Rodríguez Juan Pablo López

1 prata:

Jorge Rodas González

2 bronce: Rubén Campos Martínez Óscar López Fernández Observacións: non sempre se acode ás competicións со equipo completo. Isto é, con loitadores ñas 10 categorías.

segundos

Federación Galega de Loita (FGL). Resultados dalgunhas competicións entre 1991-97

Ano Título da competición

Categoría

Lugar celebración

Data

Medalleiro

dación, por equipos

96

Camp. de Esp. Mase. L. O

Júnior

Torrejón (Mad.)

21-22 Xuño

4 ouro:

David Carcia Miñoz Pablo Pintos Figueroa Diego Villanueva González Jaeobo Novoa Corzo 2 prata: Ramón Reyes 0.

Francisco J. Ibáñez 2 bronce: Sergio Peralva Santiago Figueiras

primeiros

96

Trofeo Intern. Cidade de Lisboa Gr./L. O.

Cadete L. 0. Lisboa (Portugal) Júnior Gr.

1-2 Nov.

8 ouro:

primeiros Gr., e L. 0 .

Mellor equipo

2 prata: 96

XXII Challengue International

Sénior

Niza (Francia)

28-30 Nov

1 bronce: Nicolás Castro Tres cuartos postos

cuartos

Escolar

Murcia

11-12 Xullo

1 ouro: 1 prata:

quintos

Henri Deglane Rusia, USA, Fr., Belxica, Romanía, Esp., Port.

97

Camp. de Esp. Mase. L. 0

Ángel Benito Lago David Barros Mella Eder Villanueva G. Pablo Pintos Figueroa Alberto Abalo Noya Diego Villanueva G. Iván Castro Seoane Ramón Reyes Otero Felipe Barreiro D. David García Martínez

Aitor Marruño José Francisco Otero

Observacións: non sempre se acode ás competicións со equipo completo. Isto é, con loitadores ñas 10 categorías.

Federación Galega de Loita (FGL). Resultados dalgunhas competicións entre 1991-97

6 I

Ano Titulo da competición 97 Camp. de Esp. Mase. L. O

Categoría Cadete

Lugar celebración Torrejón (Mad.)

Data 11-12 Abril

97

Camp. de Esp. Mase. Gr.

Cadete

Torrejón (Mad.)

11-12 Abril

97

Camp. de Esp. Mase. L. О

Júnior

Xixón

30-31 maio

97

Camp. de Esp. Mase. Gr.

Júnior

Xixón

30-31 maio

97

Camp. de Esp. Mase. L. 0.

Sénior

Torrejón (Mad.)

7-8 Feb

Medalleiro 2 ouro: Ángel Benito Lago Francisco J. López 1 prata: Eder Villanueva 3 bronce: David Barros Yago Estévez Carlos Martínez 1 prata: Carlos Valverde 2 bronces: Jorge Ubeira Guillermo Suárez

dación, por equipos segundos

3 ouro:

primeiros

David García Pablo Pintos Iván Castro 2 prata: Sergio Peralva Diego Villanueva 3 bronce: Alberto Abalo Jorge Crespo Francisco J. Ibáñez 3 prata: Santiago Fielgueiras Jaeobo Novoa Juan Pablo López 1 bronce: Ramón García Sueiro 1 ouro: David García Martínez 2 prata: Jorge Crespo Vaquero Nicolás Castro Seoane 1 bronce: Iván Castro Seoane

Helsinki (Finland.)

7-10- Agosto 97 Campionato do Mundo L. O. Júnior Iván Castro 15° de 28 Observacións: non sempre se acode ás competicións со equipo completo. Isto é, con loitadores ñas 10 categorías.

cuartos

segundos

Clubs да legos de loita, 1997 n" loitadores homes \ mulleres

Club

cidade

Ano de comezo

San Ignacio

48

4

Vigo

1984

Kuzushi

79

4

Vigo

1987

Keltoi

29

9

Vila de Cruces (A Coruña)

1994

Barrié de la Maza

40

16

Sada (A Coruña)

1986

San Ignacio PALAVEA

43

2

A Coruña

1994

Covadonga

25

8

Ourense

1989

Técnicas del Cuerpo

62

14

Áreas (A Coruña)

1992

Club Base

28

8

A Coruña

1994

Saudade

22

0

Vigo

1972

Vilalba

8

0

Vilalba (Lugo)

1996

Atañes

15

6

Ourense

1995

Lobeira

25

7

Vilagarcía de Arousa

1995

Sabaki

23

11

San Sadurniño (A Coruña)

1993

Castro

87

11

Vigo

1994

CaixaVigo Colexio

19

7

Vigo

1994

Compostela

6

0

Santiago de Compostela

1996

Directorio actual de clubs Pontevedra Saudade Rúa Urzáiz, 104 entrechán. 36203. Vigo Télf. 41 42 56 San Ignacio Rúa Mimosa, 16, 1 o . 36207 Vigo Télf. 37 62 37 Kuzushi Rúa San Jurjo Badía, 184. 5°. 36207 Vigo Télf. 26 22 37

-145-

Lobeira Rúa Alvaro Cunqueiro (A Xunqueira), 9 baixo.

Vilagarcía de Arousa Télf. 50 88 68 Castro Rúa Ecuador, 1. 36203 Vigo Télf. 43 24 55 Caixa Vigo Colexio Rúa Filipinas, 1, 1 o . 36204 Vigo Télf. 41 16 25 Keltoi Rúa Otero Bermúdez. 36590 Vila de Cruces Télf. 58 20 13

A Coruña Barrié de la Maza Mondego. 15160 A Coruña Télf. 61 44 11 San Ignacio Palavea Barrio de Palavea, bloque 5, porta 150. A Coruña Télf. 29 91 95 Técnicas del Cuerpo Rúa Santa Bárbara, 18, 4 o С 15624 Ares Télf. 44 80 31 Base Avda. Piruleiro, 28 soto. 15011 A Coruña Télf. 25 88 54 Sabaki Lamas de San Sadurniño. A Coruña Compostela Rúa Castrón d'Ouro, 50, 2 o . 15703 Santiago de Compostela Télf. 54 40 61

-146-

Ourense Covadonga Praza de covadonga, 9 1 o dta. 32001 Ourense Télf. 21 14 79 Atañes Rúa Monseñor José Álvarez, 10 baixo. 32002 Ourense Télf. 25 25 84

Lugo Vilalba Rúa Basanta Silva, 12, 1 o . 27800 Vilalba Télf. 51 05 13

-147-

A práctica da loita contribue ó desenvolvemento rápido e multiforme de tódolos sistemas e órganos do home, á formación dun corpo fermoso, dunha cultura de movementos rica, dun comportamento deportivo leal e dunha vontade inflexible. Moitos grandes sabios, pedagogos, escritores e artistas tiveron moita estima pola loita e recomendárona como medio fundamental para a educación dos nenos e dos adolescentes.

Este libro, na súa primeira parte, é unha introducción á loita, onde se describe o desenvolvemento dos primeiros pasos a seguir, onde se dá a coñece-las súas vantaxes, as regras, as técnicas...

A segunda parte, a cargo de Roberto Ledo, A loita amateur en Galicia, percorre a histoira da loita no medio ambiente galego, a través das súas escolas, marcas deportivas, recompilando os clubs galegos que hoxe funcionan...

Lea BIBLIOTECA BÁSICA DO DEPORTE